N2

1) წყლის სახეობანი ქანებში, მიწისქვეშა ჰიდროსფეროს აგებულება და

შედგენილობა;
liTosferoSi gavrcelebulia sakmaod mravalnairi saxeobis wyali. qanebSi wylis saxeobebs mravali mecnieri
swavlobda. am mxriv aRsaniSnavia o. meinceris (1935) da a. lebedevis (1936) miRebuli Sedegebi. maT
mier Seqmnili klasifikaciebi qanebSi wylis saxeobaTa Sesaxeb safuZvled daedo Tanamedrove
klasifikaciebs. am sakiTxebisadmi miZRvnili aqvT Sromebi agreTve v. priklonskis, a. rodes, a. silin-
bekCurins, e. sergeevs, n. tolstixins, e. pinekers da sxv. zemoaRniSnul mkvlevarTa azriT gamoiyofa ori
erTmaneTisgan gansxvavebuli miwisqveSa wylebis jgufi: 1) wyali Tavisufal mdgomareobaSi (orTqli,
gravitaciuli wyali, wyali zekritikul mdgomareobaSi) da 2) wyali dakavSirebul mdgomeraobaSi, romelSic
gamoiyofa fizikurad dakavSirebuli wyali (adsorbciuli, osmosuri da kapilaruli), qimiurad dakavSirebuli
wyali (kristalizaciuri, ceoliTuri, konstituciuri) da agreTve, vakualuri (okludirebuli) wyali da wyali myar
mdgomareobaSi

2)აერაციის გაჯერების და ზეკრიტიკული წყლებვის ზონები

. wyali o r T q l i s e b u r mdgomareobaSi SeiZleba iyos molekulis H2O saxiT haerSi, romelic avsebs
dedamiwis zedapirTan axlos qanebis wyliT gaujerebel zonas (aeraciis zonaSi) da maRaltemperaturul
(>1000C) zonebSi, gansakuTrebiT dabali wnevis ubnebSi aeraciis zonaSi wylis orTqli SeiZleba moxvdes
haeridan an miwisqveSa wylebis (gruntis wylebis) zedapiridan aorTqlebis Sedegad. haeris tenianobisa da
temperaturis mixedviT orTqlis moZraoba xdeba maRali simkvrivis mqone zonidan dabali simkvrivis
mqone zonebisken. T a v i s u f a l i (gravitaciuli) wyali ewodeba iseT miwisqveSa wyals, romelsac SeuZlia
imoZraos simZimis Zalis an hidrostatikuri wnevis zegavleniT. aq SeiZleba gamoiyos ubnebi (zonebi),
sadac miwisqveSa wylebi gansxvavebulad moZraoben; gaujerebel zonaSi (aeraciis zona) zevidan qveviT
simZimis Zalis zegavleniT xdeba wylis wveTebis gadanacvleba (gafiltvra); gajerebul zonaSi Tavisufali
zedapiris mqone wylebi moZraoben zedapiris daxris mixedviT, xolo wneviani zedapiris mqone wylebi –
hidrostatikuri wnevis zegavleniT. z e k r i t i k u l mdgomareobaSi miwisqveSa wylebi imyofebian kritikuli
temperaturis (3740C) da wnevis (218 atm.) zeviT (naxazi #1). maRali marilianobis mqone miwisqveSa
wylebisTvis (marilwylebi) es parametrebi sagrZnoblad izrdeba. kritikuli temperaturis da wnevis zeviT
wylis simkvrive uaxlovdeba 1-s, xolo misi molekulis (H2O) siCqare gazis siCqares, e. i. am momentSi
siTxesa da gazs Soris sxvaoba iSleba (hidrogeologiis safuZvlebi, t. 1, 1980). wyali d a k a v S i r e b u l
mdgomareobaSi SeiZleba iyos rogorc mineralis nawilakis zedapirze, ise minarelis SedgenilobaSi.
mineralis nawilakis zedapirze eleqtrostatikuri an molekuluri ZalebiT, agreTve, forSi an napralSi wylis
zedapiruli daWimulobis ZalebiT Sekavebul wyals fizikurad dakavSirebuli wyali ewodeba. fizikurad
dakavSirebuli wyali, Tavis mxriv, kidev iyofa mtkiced dakavSirebulad, osmosurad da kapilarulad

3) ·        წყლის ჰიდროგეოლოგიური და გეოლოგიური მიმოქცევა.

gamoiyofa mimoqcevis ori saxeoba: hidrogeologiuri da geologiuri. wylis h i d r o g e o l o g i u r i
mimoqceva gulisxmobs mis moZraobas aeraciis zonidan gajerebis zonaSi da qveviT, zekritikuli wylebis
zonaSi, da aseve piriqiT, Sesabamisi fazuri cvalebadobis gavliT. aRniSnuli zonaloba ganzogadebuli saxiT
SeiZleba Semdegnairad warmovidginoT. dedamiwis zedapiridan, gajerebis zonis zeda nawilis CaTvliT
(300-500 m, zogan 1000 m), formirdeba aqtiuri nawilis cirkulaciis wylebi. am zonis wylebis moZraoba
ganisazRvreba ZiriTadad xmeleTis reliefis xasiaTiT. rac Seexeba ufro Rrmad (1000-2000 m) gaZnelebuli
cirkulaciis zonis regional nakadebs, maTi moZraoba da xasiaTi ZiriTadad ganisazRvreba regionis
hidrogeologiuri struqturis bunebiT. did siRrmeSi (gajerebis zonis qveda nawilSi da zekritikuli wylebis
zonaSi) miwisqveSa wylebi da fluidebi ZiriTadad unda moZraobdnen Rrma rRvevis zonebSi (nax. #4).
wylis g e o l o g i u r i mimoqceva uSualod aris dakavSirebuli dedamiwis qerqis xasiaTsa da ganviTarebis
istoriasTan. im ZiriTadi procesebidan, romlebic gansazRvraven wylis geologiur mimoqcevas,
aRsaniSnavia: qanebis sedimentogenezi, liTogenezi da metamorfizmi, agreTve okeanis wylebis riftul
zonebSi STanTqmis, Semdgomi moZraobis da okeanisa da kontinentis qerqSi misi gardaqmnis procesebi.
zRviuri danaleqi qanebis warmoqmnis dros, rogorc cnobilia, maTSi Sedgenilobis mixedviT dakavSirebuli
da Tavisufali saxiT rCeba 30-dan 80%-mde wyali. qanebis TandaTan daZirvisa da liTifikaciis Sedegad
xdeba maTi Semtkiceba da gamowurva. qanebis Semtkiceba gansakuTrebiT intensiurad mimdinareobs
100 m sirrmemde. , romlis drosac gamowuruli wylebi ZiriTadad gadaadgildeba zemoT mdebare,
SedarebiT Seumtkicebel qanebSi. qanebis daZirvis siRrmis matebasTan erTad forianobis Semcirebis
xarisxi klebulobs da 2000 m-ze aRwevs 20%-s, 3000 m-ze 10%-s da a. S. qanebis Semtkicebis Sedegad
forianobis Semtkiceba da maTgan wylebis gamowurva iwvevs miwisqveSa hidrosferoSi maTi sakmaod
didi raodenobis damatebas. amasTan erTad Tu Semtkicebis pirvel stadiaze gamoiwureba Tavisufali da
sustad dakavSirebuli wylebi, Semdeg stadiaze didi wnevisa da temperaturis zegavleniT 3000-5000m
siRrmeze SeiZleba gaTavisufldes mtkiced dakavSirebuli wylebic

N3
1) მიწისქვეშა წყლების გენეტური დაყოფა და ზონალობა;

dedamiwaze zonaloba sakmaod mkveTrad gamoxatuli kanonzomierebaa (magaliTad, klimaturi zonaloba,

dedamiwis Semadgeneli sferoebis zonaloba da a. S.). farTo agebiT aseve zonaluria bunebrivi wylebis
ganawileba: atmosferos, hidrosferos da liTosferos wylebad. zonaloba aseve mkafiod aris gamoxatuli
miwisqveSa hidrosferoSi. es zonaloba faqtobrivad gansazRvravs miwisqveSa wylebis ganawilebis
kanonzomierebebs. miwisqveSa hidrosferoSi wylis fazur-agregatuli mdgomareobis mixedviT, rogorc
zemoT iqna aRniSnuli, gamoiyofa Semdegi zonebi: I krioiTozona, II gajerebis zona da III zekritikuli wylebis
zona. I – k r i o l i T o z o n a an myari wylebis zona, romelic qveviT gadadis Txevadi wylebis (gajerebis)
zonaSi, simZlavriT 1 km da cota metia. II – g a j e r e b i s z o n a an Txevadi wylebis zona, moTavsebuli
yinuli-wylis da wyali-orTqlis fazuri gadasvlis izoTermebs Soris, moicavs dedamiwis qerqis TiTqmis
naxevars. zonis temperaturuli zRvaria 374-4500C, xolo wneva – 10-25 kilobari. kambriulamdel baqnebze
zonis simZlavre 20 km da metia, Tanamedrove vulkanizmis regionebSi ki (kunZulTa rkalis raionebi) 5 km
siRrmemde. III – z e k r i t i k u l i w y l e b i s z o n a ganlagebulia 450 da 7000C izoTermebs Soris, romelic
siRrmeSi moicavs mantis zeda nawilsac. gajerebis zonis miwisqveSa wylebisTvis damaxasiaTebelia
ganeduri (klimaturi) da vertikaluri (geologiuri) zonaloba. ganeduri (klimaturi) zonaloba ZiriTadad
SeimCneva araRrma (25- 50 m) ganlagebis miwisqveSa wylebze. wylis agregatuli mdgomareobis,
teritoriis tenianobis da temperaturuli cvalebadobis mixedviT CrdiloeT naxevarsferoSi CrdiloeTidan
samxreTisken gamoiyofa araRrma ganlagebis wylebis Semdegi zonebi (qvezonebi): yinulovani, humusuri
(teniani) da ariduli (mSrali). y i n u l o v a n i qvezonis farglebSi miwisqveSa wylebis zeda horizontebi
mTlianad an nawilobriv gayinulia da Txevad mdgomareobaSi mxolod zafxulis mcire periodSia. maTi
kveba gaZnelebulia, xolo temperatura uaryofiTi. humusuri (teniani) – xasiaTdeba Warbi tenianobiT, rac
iwvevs iolad xsnadi marilebis qanebidan gamorecxvas da maragebis swraf Sevsebas; saSualo wliuri
tempe-ratura dadebiTia. ariduli (mSrali), sadac aorTqleba Warbobs naleqebs, ris gamoc xdeba
miwisqveSa wylebis mineralizaciis gazrda; maragebis Sevseba gaZnelebulia; miwisqveSa wylebis
temperatura aRwevs 200C. miwisqveSa wylebis ganeduri zonalobis bunebis axsna advilia, is
ganisazRvreba klimatiT (tenianobiT da haeris saSualo wliuri temperaturiT). masze moqmedebs sxva
egzogenuri faqtorebic (teritoriis danawevreba, reliefis simaRle, geologiuri agebuleba da sxv.). gacilebiT
rTulia miwisqveSa wylebis vertikaluri zonaoba, Tumca dedamiwis danaleqi qerqis vertikalur WrilSi
zevidan qveviT kargad SeimCneva miwisqveSa wylebis moZraobis tempis, mineralizaciis, temperaturis,
gazuri da qimiuri Sedgenilobis cvalebadoba. aRniSnuli kanonzomierebebis parametrebis sistematizaciam
mecnierebi miiyvana miwisqveSa wylebis hidrodinamikuri, hidrogeoqimiuri, gazuri da hidrogeoTermuli
zonalobis dadgenamde. CamoTvlili vertikaluri zonalobebis saerTo Taviseburebaa qevidan qveviT
monacvle sami (da meti) zonis arseboba. vertikaluri hidrodinamikuri zonaloba gamoixateba zevidan
qveviT wyalmimocvlis tempis cvalebadobaSi – zeda, saSualo da qveda zonebSi. zeda intensiuri (aqtiuri)
wyalcvlis zona – moicavs Zlier danapralianebul qanebs, sadac miwisqveSa wylebi moZraobs didi siCqariT.
am zonis drenaJi Tavisufalia. Semdeg modis gaZnelebuli (Senelebuli) wyalcvlis zona, sadac napralianobis
intensiurobis SemcirebasTan erTad miwisqveSa wylebis moZraobis siCqare Senelebulia, drenaJis
mniSvneloba Semcirebulia. qveviT modis danaleqi safaris yvelaze Rrma nawili, sadac drenaJi TiTqmis ar
igrZnoba, miwisqveSa wylebis ganaxleba sdeba geologiur droSi. amitom qveda zonas ewodeba Zlier
gaZnelebuli wyalcvlis zona. TiToeul zonaSi miwisqveSa wylebis ganaxlebis tempi sakmaod
gansxvavebulia: I zonisTvis is Seadgens aseul wels; II zonisTvis – aTeul da aseul aTas wels; III zonisTvis –
milion wels. aRniSnuli zonaloba ufro TvalnaTelia hidrogeoqimiuri TvalsazrisiT, rodesac normaluri Wrilis
SemTxvevaSi zevidan qveviT mrknari (1g/l) hidrokarbonatuli kalciumiani wylebi icvleba Sereuli qimiuri
Sedgenilobis mariliani (1-35g/l) wylebiT, xolo Semdeg qloriduli natriumiani da qloriduli kalciumiani
marilwylebiT (>35g/l). miwisqveSa wylebis gazuri zonaloba gamoixateba maT cvalebadobaSi qevidan
qveviT, atmosferuli warmoSobis gazebidan (azoti da Jangbadi) aRdgeniTi, metamorfuli da magmuri
warmoSobis gazebamde. analogiurad zevidan qveviT icvleba hidrogeoTermuli zonebi: zeviT ganlagebulia
civi wylebi (

2) ეგზოგენური და ენდოგენური მიწისქვეშა წყლები;

, miwisqveSa hidrosfero mdebareobs zedapiruli da siRrmuli faqtorebis moqmedebis areSi, ris gamoc
miwisqveSa wylebi SeiZleba daiyos e g z o g e n u r, zedapiridan moxvedril da e n d o g e n ur, siRrmidan
(magmidan an mantiidan) SemoWril, saxeobebad (jgufebad) (a. karcevi da sxv. 1971, e. pinekeri, 1977).
am jgufebs Tavis dros e. ziusi (1902) moixseniebda, rogorc v a d o z u r s da i u v e n u rs. aRsaniSnavia,
rom iuvenuri miwisqveSa wylebis raodenoba miwisqveSa hidrosferos saerTo balansSi, dedamiwis
ganviTarebis am etapze, SedarebiT umniSvneloa. egzogenuri da endogenuri wylebi, Tavis mxriv, wylis
saerTo mimoqcevaSi maTi monawileobis mixedviT warmoqmnian oTx genetur tips: infiltraciuls,
sedimentaciurs, metamorfogenuls da magmurs. hidrogeologiur rezervuarebSi wylis moxvedris
Taviseburebis mixedviT ki es tipebi iyofa sxvadasxva genetur saxeobebad (nax. #3). miwisqveSa wylebis
warmodgenili geneturi klasifikaciis sqema Seicavs mxolod ZiriTad klasebs. aq ar ganixileba organuli
warmoSobis wylebi da sxva SedarebiT umniSvnelo saxeobebi.
 3) მიწისქვეშა წყლების ჰიდროგეოდინამიკური და ჰიდროგეოქიმიური 
ზონალობა.
hidrodinamikuri zonaloba gamoixateba zevidan qveviT wyalmimocvlis tempis cvalebadobaSi – zeda,
saSualo da qveda zonebSi. zeda intensiuri (aqtiuri) wyalcvlis zona – moicavs Zlier danapralianebul
qanebs, sadac miwisqveSa wylebi moZraobs didi siCqariT. am zonis drenaJi Tavisufalia. Semdeg modis
gaZnelebuli (Senelebuli) wyalcvlis zona, sadac napralianobis intensiurobis SemcirebasTan erTad
miwisqveSa wylebis moZraobis siCqare Senelebulia, drenaJis mniSvneloba Semcirebulia. qveviT modis
danaleqi safaris yvelaze Rrma nawili, sadac drenaJi TiTqmis ar igrZnoba, miwisqveSa wylebis ganaxleba
sdeba geologiur droSi. amitom qveda zonas ewodeba Zlier gaZnelebuli wyalcvlis zona. TiToeul zonaSi
miwisqveSa wylebis ganaxlebis tempi sakmaod gansxvavebulia: I zonisTvis is Seadgens aseul wels; II
zonisTvis – aTeul da aseul aTas wels; III zonisTvis – milion wels.

aRniSnuli zonaloba ufro TvalnaTelia hidrogeoqimiuri TvalsazrisiT, rodesac normaluri Wrilis SemTxvevaSi
zevidan qveviT mrknari (1g/l) hidrokarbonatuli kalciumiani wylebi icvleba Sereuli qimiuri Sedgenilobis
mariliani (1-35g/l) wylebiT, xolo Semdeg qloriduli natriumiani da qloriduli kalciumiani marilwylebiT

miwisqveSa wylebis zonaloba (gansakuTrebiT hidrogeoqimiuri) bunebaSi xSirad darRveulia da normaluris

garda warmodgenilia Sebrunebuli (inversiuli) da Sereuli saxiT. hidrogeoqimiuri zonaloba n o r m a l u r i a
Tu siRrmesTan erTad matulobs miwisqveSa wylebis mineralizacia da Sesabamisad icvleba qimiuri
Sedgeniloba.

N4
1) ქანების ფორიანობა;
qanebSi arsebul sicarieleebs, romlebic SeiZleba iyos marcvlebs (nawilakebs) Soris, mineralize ConCxSi an
napralebSi, f o r i a n o b a ewodeba. qanis forebis saerTo moculobis fardobas qanis saerTo
moculobasTan forianobis koeficienti ewodeba vf n f= --- 100% (4.1) v sadac n f – forianobis koeficienti; vf
– forebis saerTo moculoba; v – qanis saerTo moculobaa. qanebis genezisisa da Semdgomi epigeneturi
gardaqmnebis Sedegad maTSi sicarieleebi SeiZleba iyos urTierTkavSirSi an izolirebuli. am TvalsazrisiT
ganasxvaveben daxurul da Ria forianobas, rasac miwisqveSa wylebis moZraobis TvalsazrisiT
gadamwyveti mniSvneloba aqvs. vinaidan forebSi ama Tu im raodenobiT yovelTvis aris fizikurad
dakavSirebuli wylebi, romlebic ar monawileoben wylebis gravitaciul moZraobaSi, ganasxvaveben e. w.
efeqtur forianobas (nef), romelic ganisazRvreba gravitaciuli wylebis gamtari forianobis saerTo mocuobis
fardobiT qanis (nimuSis) mTlian moculobasTan. damokidebuleba saerTo (n f), Ria (n0) da efeqtur (nef)
forianobebs Soris aseTia: n f > n0 > nef (4.2) Ria da efeqtur forianobas Soris sxvaoba didad aris
damokidebuli sicarielis zomaze. sicarielis (foris) diametris (d) an napralis zomis (l) mixedviT arCeven sami
saxis forianobas. qanebis sicarielis saxeebi maT diametrze damokidebulebis mixedviT
sicarieleebis formis mixedviT arCeven forovan, napralovan, Rrulovan da gardamavali (forovan-
napralovani) formis qanebs, rac Tavis mxriv damokidebulia maT genezisze da Semdgom epigenetur
gardaqmnebze. f o r o v a n i ewodeba iseT qans, romelsac aqvs izometriuli formis sicarieleebi (pirobiTad
1,0 mm-ze mcire diametris). qanis forianoba geneturad SeiZleba dakavSirebuli iyos: danaleqi qanis
marcvlebs Soris sivrcesTan, mineralebs Soris darCenil sivrcesTan, magmuri qanebis gacivebiT gamowveul
moculobiT SemcirebasTan, qanebis epigenetur gardaqmnasTan da sxv.

2) ·        ქანების ტენტევადობა და შეღწევადობა;

qanis Tvisebas gaataros wyali (an sxva siTxe) simZimis Zalis an wneviTi gradientis zegavleniT
SeRwevadoba ewodeba. wyalSeRwevadoba ki aris qanis filtraciuli Tviseba da xasiaTdeba e. w. filtraciis
koeficientiT (K). filtraciis koeficientis sidide damokidebulia qanis (forianoba) da siTxis (siblante da
simkvrive) Tvisebebze. SeRwevadoba xasiaTdeba SeRwevadobis koeficientiT (KS), romelic filtraciis
koeficientTan Semdeg damokidebulebaSia:

sadac µ - siTxis dinamikuri siblante, V – wylis moculobiTi wona, g – simZimis Zalis aCqareba, p – siTxis
simkvrive, ν – siblantis kinematikuri koeficienti (gaviCi, 1988). SeRwevadobis koeficientis ganzomilebaa
m2 , im pirobiT Tu /K/=m/dR.R, /ν/=m 2 /wm da /g/=m/wm2 . hidrogeologiaSi, gansakuTrebiT navTobis
hidrogeologiaSi, qanebis SeRwevadobis dasaxasiaTeblad iyeneben agreTve darsis erTeuls. darsis
erTeulad miRebulia SeRwevadoba, romlis drosac qanis (nimuSis) 1 sm2 ganivkveTSi 1 smze, 1 atm
wnevis dros siTxis xarji aris 1 sm3 . qanebi xasiaTdeba sakmaod gansxvavebuli SeRwevadobiT, rac pirvel
yovlisa maT genezisze da mdgomareobaze aris damokidebuli (cxrili #6). rogorc #6 cxrilidan Cans, qanebi
SeiZleba xasiaTdebodes Zalian kargi da kargi SeRwevadobiT (KS=10 da meti d), naxevradSeRwevadobiT
(10-0.1 d) da praqtikulad SeuRwevadi TvisebiT. SeRwevad qanebs miekuTvnebian qviSebi, qviSaqvebi,
dakarstuli da danapralianebuli qanebi. naxevradSeRwevad qanebs miekuTvnebian qviSian-Tixiani
dauxarusxebeli qanebi. praqtikulad SeuRwevad qanebs warmoadgens subkapilaruli da kapilaruli qanebi,
Tixebi, argilitebi, agreTve mtkice kldovani (fiqlebi, granitebi da sxv.) qanebi. aRsaniSnavia, rom saerTod
SeuRwevadi qanebi ar arsebobs. cnobilia, rom garkveul Termodinamikur da hidrogeologiur pirobebSi
(did siRrmeSi) Tixebic ki atareben wyals.
3) ·        ქანების ეფექტური ფორიანობა, მაქსიმალური ტენიანობა.

vinaidan forebSi ama Tu im raodenobiT yovelTvis aris fizikurad dakavSirebuli wylebi, romlebic ar
monawileoben wylebis gravitaciul moZraobaSi, ganasxvaveben e. w. efeqtur forianobas (nef), romelic
ganisazRvreba gravitaciuli wylebis gamtari forianobis saerTo mocuobis fardobiT qanis (nimuSis) mTlian
moculobasTan. damokidebuleba saerTo (n f), Ria (n0) da efeqtur (nef) forianobebs Soris aseTia: n

qanebSi ama Tu im raodenobiT yovelTvis aris Tavisufali sivrce, romelic SeiZleba daikavos wyalma, gazma
da navTobma. qanebis Tvisebas, Seicavdes wyals, ewodeba tenSemcveloba. misgan gansxvavebiT qanis
tenianoba gamoixateba tenis moculobis (an wonis) SefardebiT qanis moculobasTan (an wonasTan)

qanis wyliT sruli gajerebis dros (Tu masSi ar aris haeri an gazi) wylis moculoba qanSi arsebuli sicarielis
tolia (µ=ω0- ωu). qanis tenSemcvelobas ZiriTadad axasiaTeben sruli tenianobis dros masSi Semavali
gravitaciuli wylis raodenobiT, romelic gamoiTvleba am wylis moculobis (an wonis) mSral qanTan
SefardebiT da ewodeba wyalgacemis koeficienti (µ). wyalgacema aseve SeiZleba gamoiTvalos sruli
tenSemcvelobisa da umciresi tenSemcvelobis sxvaobiT (µ=ω0- ωu). qanis wyalgacema damokidebulia
forianobis xasiaTze da ramdenadac didia efeqturi forianoba, miT metia wyalgacema da piriqiT, kapilaruli
forianobis zrdis SemTxvevaSi klebulobs qanis wyalgacemis xarisxi.
N5
1) მიწისქვეშა წყლების ფერი, სუნი, გემო, სიმკვრივე;
wylis fizikuri Tvisebebi (gamWvirvaloba, feri, suni, gemo, temperatura, simkvrive, siblante,
eleqtrogamtaroba da radioaqtiuroba) misi xarisxis Sefasebis erT-erTi ZiriTadi maCvenebelia. g a m W v i r
v a l o b a. wylis gamWvirvaloba damokidebulia masSi arsebuli ativnarebuli nivTierebebis raodenobaze.
miwisqveSa wylebSi, rogorc cnobilia, ativnarebuli nivTierebebi iSviaTad arsebobs (isic zedapirul
wylebTan siaxlovis SemTxvevaSi). wylis gamWvirvalobas Cveulebrivad zomaven dagraduirebuli
brtyelZiriani manzuris daxmarebiT da gansazRvraven svetis simaRliT (sm), romlis drosac SesaZlebelia
menzuris qveS moTavsebuli standartuli Sriftis wakiTxva. gamWvirvaloba ufro zustad SeiZleba gaizomos
fotometrulad standartul etalonur suspenziasTan Sedarebis gziT. sasmel-sameurneo wyalmomaragebis
miznisaTvis saWiro wyali unda akmayofilebdes pirobebs: gamWvirvaloba Sriftis mixedviT 30 sm-ze meti
da standartul Skalaze ara umetes 1.5 mg/l. f e r i. miwisqveSa wylebi Cveulebriv uferoa. wyals SeiZleba
feri misces masSi Semavalma organulma an qimiurma nivTierebebma da gazebma. wyals moyviTalo ruxi
feri SeiZleba misces humusis mJavam, momwvano-mowiTalo mikroorganizmebma (wyalmcenareebma),
momwvanomocisfro – rkinis Jangma da gogirdwyalbadma da a. S. wylis feri ganisazRvreba fotometrulad,
gradusebSi, specialuri xsnarebiT damzadebul Skalaze. s u n i da g e m o. wylis suni da gemo
damokidebulia masSi Semavali gazebis, qimiuri da organuli (maT Soris cocxali) nivTierebebis
Semcvelobaze. misi Sefaseba ZiriTadad warmoebs SegrZnebiT (ynosviT da gemos gasinjviT) Cveulebrivi
temperaturis (200C) dros da fasdeba xuTbaliani sistemiT (0 – ar aqvs, 1-2 – Zlier susti, 3 – susti, 4-5 –
sagrZnobi da Zlieri). wyals SeiZleba arasasiamovno (laye kvercxis) suni misces gogirdwyalbadis mcire (1
mg/l) raodenobamac ki. hidrokarbonatis didi Semcveloba, gansakuTrebiT kalciumTan da magniumTan
erTad, agreTve Tavisufali naxSirmJavas Semcveloba wyals aZlevs sasiamovno gemos. natrium-qloris
gazrdili Semcveloba (500 mg/l) wyals aZlevs motkbo gemos, xolo gadametebuli Semcveloba - momlaSo
gemos, sulfatis gazrdili (>500 mg/l) Semcveloba - momwaro gemos. sunis da gemos aRniSnuli
parametrebi ar arian toksikuri maCveneblebi, magram mainc gasaTvaliswinebelia wylis xarisxis Sefasebis
normebSi.

s i m k v r i v e. sufTa wylis simkvrive 40C temperaturaze erTis (0.99797 g/sm3 ) tolia. miwisqveSa
wylebis simkvrive icvleba 1.0-dan 1.5- mde da damokidebulia temperaturaze, wnevaze da wyalSi gaxsnil
nivTierebebsa da gazze.

2) მიწისქვეშა წყლების ქიმიური შედგენილობის ძირითადი იონები ;

miwisqveSa wylebi warmoadgens mravalkomponentian sistemas, romlis SemadgenlobaSi Sedis
mravalnairi fazuri da agregatuli xasiaTis nivTierebebi. miwisqveSa wylebis qimiur SedgenilobaSi
igulisxmeba gaxsnili mineraluri da organuli (cocxali organizmebis gareSe) nivTierebebis erToblioba.
wyalSi gaxsnili qimiuri elementebi ZiriTadad gvxvdeba erT an mravalatomiani ionebis da molekulebis
saxiT. bunebaSi yvelaze gavrcelebuli elementebi qmnian wylis ZiriTad qimiur Sedgenilobas. esenia
anionebi: Cl- , SO4 2- , HCO3 - , CO3 2- da kaTionebi: Na+ , Mg2+, Ca2+, K+ , agreTve siliciummJava,
romelic ZiriTadad molekuluri formiT gvxvdeba. aRniSnuli ionebis Semcveloba miwisqveSa wylebSi
yovelTvis sagrZnobia (>1 mg/l), ris gamoc maT makrokomponentebs uwodeben. miwisqveSa wylebSi
danarCen cnobil qimiur elementTa umravlesoba SeiniSneba mcire raodenobiT, ris gamoc isini iwodebian
mikrokomponentebad (NH4 + , Fe2(3)+, NO2 - , NO3 - , H3PO4 - , ufro mcire raodenobiT: Zn, Pb, Ca, As,
Sn, Ag, Mo, Co, Ba, Be, Se, Rb, Ni, Cs, Li, Mn, V, agreTve radioaqtiuri elementebi: Ra, U, Rn da Th).
mikrokomponentebis raodenoba, garda gansakuTrebuli kerZo SemTxvevebisa, miwisqveSa wylebSi
umniSvneloa da maTi raodenoba ar gansazRvravs wylis qimiur Sedgenilobas. miwisqveSa wylebis qimiuri
Sedgenilobidan gamomdinare misi maxasiaTeblebidan aRsaniSnavia: mineralizacia, wyalbad-ionTa
maCvenebeli (pH), Jangva-aRdgenis potenciali (Eh), sixiste da agresiuloba. m i n a r e l i z a c i a.
miwisqveSa wylebis qimiuri Sedgenilobis saerTo maxasiaTebels ewodeba mineralizacia, romelic
warmoadgens gaxsnili mineraluri nivTierebebis jams, woniT an moculobiT erTeulebSi (g/l, mg/l an g/kg).
wylis mineralizacia SeiZleba ganisazRvros qimiuri analizis, mSrali naSTis an xelsawyos (marilmzomi)
saSualebiT. miwisqveSa wylebis saerTo mineralizacia icvleba sakmaod did farglebSi – erTeuli gramidan
aseul gramamde litrSi. saerTod mineralizaciis sidide damokidebulia wylis qimiur Sedgenilobaze da
miwisqveSa wylebis zonalobaze. zogadad, sustad xsnadi mineralebisgan (karbonatebi, silikatebi)
warmoiqmneba dabali mineralizaciis (1 g/l-mde) hidrokarbonatul kalciumiani (HCO3-Ca) qimiuri
Sedgenilobis wylebi, xolo maRali xsnadobis marilebisgan ki qloridul-natriumiani, qloridul-magniumiani,
qloridul-kalciumiani (Cl-Na, Cl-Mg, Cl-Ca) qimiuri Sedgenilobis maRali mineralizaciis (300- 600 g/l) wylebi.
garda amisa, cirkulaciis siRrmis zrdasTan erTad miwisqveSa wylebSi, rogorc wesi, matulobs mineralizacia.

3)”  მიწისქვეშა წყლების ძირითადი თვისებები

w y l i s s i x i s t e aris Tviseba, romelic ganpirobebulia masSi kalciumisa da magniumis SenaerTebiT. xisti

wyali cudad qafdeba, aCens minaduRs, gamousadegaria teqnologiaSi (Saqris, tyavis, koniakis
warmoebaSi da sxv.). arCeven wylis sixistis emdeg saxeobebs: saerTo, karbonatuli, arakarbonatuli,
droebiTi da mudmivi. saerTi sixiste warmoadgens kalciumisa da magniumis jams (mg-eqv/l) wylis erTeul
moculobaSi. karbonatuli sixiste ricxobrivad tolia (gamoTvliT) HCO3+CO3-is jamis, Tu es jami naklebia
saerTo sixisteze, xolo Tu metia - is saerTo sixistis tolad miiReba. droebiTi anu mocilebadi sixiste
eqsperimentulad gamoiTvleba da tolia wylis didi xnis (1 saaTi) duRilis Semdeg darCenil kalciumisa da
magniumis jamis sxvaobisa aduRebamde da aduRebis Semdeg. mudmivi sixiste ganpirobebulia wyalSi
kalciumisa da magniumis sulfatebis, qloridebisa da sxva SenaerTebis arsebobiT. igi ganisazRvreba saerTo
sixistisa da aRniSnul SenaerTTa jamis sxvaobiT. saerTo sixistis mixedviT arCeven: Zalian rbil (10,7)
saxeobebs. miwisqveSa wylebidan gazrili sixistiT gamoirCeva kirqvebisa da dolomitebis wylebi. a g r e s i
u l o b a aris wylis Tviseba daSalos wyalSemcveli qanebi, sxvadasxva samSeneblo nagebobani. arCeven:
naxSirmJava, gamotutvis, simJaviT, sulfatur da magneziur agresiulobas. naxSirmJava agresiuloba
gamowveulia wyalSi agresiuli (Warbi) CO2-iT. es ukanaskneli reagirebs cementis (betonis) da karbonatuli
qanebis ZiriTad Semadgenel CaCO3-Tan Semdegi sqemiT: CaCO3+H2O+CO2Ca(HCO3)2, ris Sedegadac
ixsneba betoni, qanebSi Cndeba karstuli sicarieleebi. agresiuli naxSirorJangi ganisazRvreba nomogramiT
an eqsperimentulad. gamotutviTi agresiuloba axasiaTebs wylebs, romlebic mcire raodenobiT Seicavs
hidrokarbonats (HCO3 - ). arsebuli normebiT wyali xasiaTdeba gamotutviTi agresiulobiT, Tu is
hidrokarbonats (HCO3 - ) Seicavs 1.5 mg-eqv/l-ze naklebs. simJaviTi agresiuloba axasiaTebs wylebs
dabali pH-is (250 mg/l) wylebs, Tu qloris raodenoba
N6

1) მიწისქვეშა წყლების მოძრაობის ძირითადი სახეები;

miwisqveSa wylebis moZraobis ZiriTadi saxeebia – filtracia, orTqlis gadatana da migracia. miwisqveSa
wylebis f i l t r a c i a ZiriTadad ganixilavs wylebis moZraobas gajerebis zonaSi, sadac filtraciis ZiriTad
mamoZravebel Zalas warmoadgens hidrostatikuri dawneva H, xolo dawneviT horizontebSi – wylisa da
fenis drekadi Zalebi, romlebic fenis wnevis (P) cvalebadobiT SeiZleba iyos gamowveuli. mineralizebuli
miwisqveSa wylebis SemTxvevaSi qanebSi maT mamoZravebel Zalad, iseve rogorc fluidebis an navTobisa
da gazis moZraobisas, miCneulia dayvanili dawneva an dayvanili wneva. o r T q l i s g a d a t a n a
ZiriTadad xorcieldeba aeraciis zonaSi, sadac paralelurad mimdinareobs wylis infiltraciuli, kapilaruli,
afskurida sxva saxis moZraobani. radgan aeraciis zona xasiaTdebaarasruli gajerebiT, amitom wylis
moZraoba ganisazRvreba mravali faqtoriT, romelTagan mniSvnelovania qanebis tenianoba. am
ukanaskneliT ganisazRvreba aeraciis zonis ZiriTadi hidrofizikuri parametrebi da orTqlis gadatanis xasiaTi.
m i g r a c i a warmoadgens miwisqveSa wylebis moZraobis yvelaze zogad saxeobas, romlis drosac wylis
meqanikuri gadaadgilebis garda mimdinareobs wyalSi gaxsnili nivTierebebisa da dakavSirebuli wylis
fizikur-qimiuri gardaqmnis procesebi. migraciis yvelaze gavrcelebuli saxeobaa miwisqveSa wylebix k o n v
e q t u r i gadatana da hidrodispersia. amasTan, Tu pirvelSiwylis cvalebadoba (mineralizaciis, qimiuri
Sedgenilobis da sxv.) xdeba misi moZraobis zegavleniT, meoreSi – masTan erTad moZraobis wamyvan
Zalad gvevlineba gaxsnili nivTierebebis k o n c e n t r a c i i s gradienti. dedamiwis qerqis did siRrmeebSi
miwisqveSa wylebis moZraoba mimdinareobs aRniSnuuli Zalebisa da procesebis kompleqsuri
zemoqmedebiT, romelic Tavis mxriv garTulebulia maRali dawnevisa da temperaturis zegavleniT. did
siRrmeebSi aRniSnuli procesebis mimdinareobis Sedegad xdeba wylis gravitaciuli, fizikuri da qimiurad
dakavSirebuli saxeobebis gardaqmna da urTierTSi gadasvla.

2) მიწისქვეშა წყლების ნაკადის ჰიდრავლიკა;

filtraciis pirobebSi ZiriTadi mamoZravebeli Zala aris gravitaciis (simZimis) Zala, romelic gamoisaxeba
gravitaciuli potencialiT φ (wylis nakadis erTeuli moculobis gravitaciuli Zalis xvedriTi energia)

aqtiuri cirkulaciis zonaSi wylis moculobiTi wonis umniSvnelo cvalebadobis gamo SeiZleba gadavideT
hidrostatikur dawnevaze

romelsac aqvs sigrZis ganzomileba da axasiaTebs nakadis energiis potencials aRebul wertilSi. (5.2) –
gamosaxulebis Tanaxmad, hidrostatikuri dawneva Sedgeba dawnevis simaRlisgan (piezometruli
simaRlisgan) h=P/γ da ordinatisgan Z (manZili SerCeuli sibrtyidan), romelic gansazRvravs mdgomareobis
energias. nakadis kinetikuri energia xasiaTdeba dawnevis siCqaris sididiT. amrigad, wylis nakadis jamuri
energia, romelic pirvelad dadgenili iqna d. bernuli mier, ganisazRvreba hidrodinamikuri dawnevis sididiT:
moculobiTi wonis cvalebadobis SemTxvevaSi dawneva icvleba da silin-bekCurinis mixedviT is SeiZleba
warmodgenili iqnas dayvanili wnevis saxiT:

sadac γ0 – wylis moculobiTi wona safard sibrtyeze Z0. γ0 – pirobiTad iReben mtknari wylis moculobiT
wonas. filtraciis winaRobis fizikuri xasiaTis mixedviT arCeven dinebis or reJims – laminarulsa da
turbulenturs. laminaruli (Wavluri) reJimni SeimCneva dinebis mcire siCqareebis dros da mimdinareobs
hidravlikuri arevis gareSe. turbulentur reJims axasiaTebs Wavlis araTanabroba (mouwesrigebloba),
pulsacia, aqtiuri hidravlikuri dineba, rac miwisqveSaA wylebis nakadis Zlier didi siCqareebis dros xdeba.

3) მიწისქვეშა წყლების ფილტრაციის ძირითადი კანონი და მისი

გამოყენების საზღვრები.
filtraciis ZiriTadi kanoniT nakadis xarji dakavSirebulia dawnevis danakargebTan, romelic ganisazRvreba
siblantis winaRobis daZlevaze nakadis energiis danaxarjebiT. ganzogadebulad nakadis kinematikuri
daxasiaTebisaTvis iyeneben filtraciis siCqares: V = Q / F

sadac V – nakadis filtraciis siCqarea; Q - nakadis xarji; F - nakadis ganivkveTis farTobi. V – sidide ar
Seesatyviseba filtraciis WeSmarit siCqares, radgan misi gansazRvrisas mxedvelobaSi ar aris miRebuli
gravitaciuli wylis gamtari farTobi. aseTi farTobi ki iqneba mxolod efeqturi forianobis farTobi (nef F), ris
gamoc nakadis filtraciis WeSmariti siCqare miiRebs Semdeg saxes: Q U = ------ (5.6) nef F

vinaidan miwisqveSa wylebis filtraciul nakads umetes SemTxvevaSi aqvs umniSvnelo siCqare, am dros
warmoqmnili hidrodinamikuri dawneva miCneulia hidrpstatikuri dawnevis eqvivalenturad. es saSualebas
iZleva gaangariSebisas gamoiricxos inerciis ZalebiT gamowveuli energia da ZiriTadad miCneuli iqnas
moZraobis laminaruli reJimi, romlis drosac filtraciis siCqaresa da dawnevis gradients Soris arsebobs
wrfivi damokidebuleba. aRniSnuli kanonzomiereba, romelic pirvelad daadgina frangma mecnierma a.
darsim (1856), misi kanonis saxels atarebs filtraciis siCqaris formulis (5.5) gamoyenebiT darsis kanoni
SeiZleba warmovidginoT: V = KJ (5.8) saidanac kargad Cans, rom filtraciis koeficients aqvs filtraciis
siCqaris ganzomileba (m/dR.R) da erTeuli dawneviTi gradientis (J=1) dros ricxobrivad misi tolia. darsis
kanons aqvs gamoyenebis farTo diapazoni, magram arsebobs SemTxvevebi, rodesac es kanoni irRveva.
kanonis gamoyenebis zeda sazRvari aRiniSneba kargi SeRwevadobis qanebSi filtraciis didi siCqareebis
dros. darRveva dakavSirebulia inerciis Zalebis sagrZnobi gamovlenisas. filtraciis ZiriTadi kanoni
ganzogadoebuli saxiT SeiZleba gamoisaxos Semdegi orwevriani damokidebulebiT: J=aV+bV2=V/K(1+αV)
(5.9) romelic pirvelad SemoTavazebuli iqna a. darsis da f. forxheimeris mier. (5.9) damokidebulebaSi
a=1/K da b=α/K filtraciuli parametrebia, sadac K - filtraciis koeficientia nakadis laminaruli reJimis dros,
xolo α - arawrfivi filtraciis koeficienti. aRniSnuli formula moicavs yvela pirobebs (SemTxvevas): mcire
siCqareebisas wrfivi filtraciiT dawyebuli, rodesac bV2 wevri warmoadgens umniSvnelo sidides αV
wevrTan SedarebiT (ZalaSia darsis kanoni J= αV; V=KJ), da damTavrebuli pirobebiT, rodesac siCqare didia
da aV wevri bV2 -Tan SedarebiT umniSvneloa (Sezi-krasnopolskis formula J= bV2 ; V=Kα√J). arawrfivi
moZraobis mxedvelobaSi miReba saWiroa maSin, rodesac αV sidide erTis Tanazomadia. eqsperimentuli
kvlevebiT damtkicebulia, rom bunebriv pirobebSi filtraciis didi koeficientis drosac ki dawnevis
danakargebi nakadis daxris umniSvnelo cvalebadobaSi gamoixateba, rac darsis kanonis darRvevas ver
iwvevs. mas SeiZleba adgili hqondes nakadis filtraciis mkveTri intensivobis lokalur zonebSi, romelic
warmoiqmneba donedamwevi WaburRilebis moqmedebis areSi da sxv. darsis kanonis darRveva aseve
SeiZleba moxdes mcire siCqareebis dros, romelic SeiniSneba wvrildispersul qanebSi molekuluri
mizidulobis gamo. Tu CavTvliT, rom wvrildispersul qanebSi forebi warmoadgens erTgvarovan forul
sistemas, maSin filtraciis ZiriTadi kanoni, rodesac J≥J0, SeiZleba gamoisaxos Semdegnairad: V = K [J - 4/3
J0]

N7
1) ჰიდროგეოლოგიური სტრუქტურები და რეზერვუარები;
hidrogeologiuri struqtura warmoadgens miwisqveSa wylebis garkveul sivrcobriv ganawilebas qanebSi.
wyalSemcveli qanebis koleqtoruli Tvisebebis mixedviT gamooiyofa martivi anu forovani da napraluri
hidrogeologiuri struqturebi. rodesad es martivi struqturebi gvxvdeba erTobliobaSi, maSin
warmoiqmneba rTuli hidrogeologiuri struqturebi: forovan-fenebrivi, napralur-fenebrivi, ZarRvul-
napraluri da a. S. miwisqveSa wylebis bunebriv wyalSemcvel struqturebs axasiaTebs sarTulebrivi
ganlageba. magaliTad, platformul da naoWa regionebSi gamoyofen struqturul sarTulebs: 1) fundaments
– qveda sarTuli, agebuls ZiriTadad kristaluri qanebiT da 2) safars – zeda sarTuli, agebuls ZiriTadad
danaleqi qanebiT. im regionebSi, sadac fundamenti gamodis dedamiwis zedapirze, is gaxsnil
hidrogeologiur struqturas warmoadgens; xolo Tu fundamenti gadafarulia danaleqi safari, struqtura
hidrogeologiurad daxurulia. fundamentSi gavrcelebulia napraluri da napralur-ZarRvuli wylebi, danaleq
safarSi – forovani da fenebrivi wylebi (g. kamenski da sxv. 1959, a. zaicevi, n. tolstixini, 1963). struqturul-
hidrogeologiuri sarTulebis da wylis gabatonebuli cirkulaciis tipis mixedviT gamoyofen miwisqveSa
wylebis rezervuarebis or ZiriTad tips: 1) arteziul auzs – daZiruli regioni, romelic ZiriTadad amovsebulia
fenebrivi danaleqi da maT qveS ganlagebuli fundamentiT; 2) hidrogeologiuri masivs – fundamentis
Sverili, romelic ZiriTadad warmodgenilia danapralianebuli kristaluri qanebiT. ufro vrclad hidrogeologiuri
rezervuarebi SeiZleba ganmartebuli iqnas Semdegnairad. arteziuli auzi warmodgenilia uaryofiTi
formebiT: RrmuliT, sinkliniT Tavisi mimdebare ferdobebianad, sadac wyalSemcveli horizontebi Seicaven
zeda nawilSi udawnevo, xolo siRrmeSi dawneviT forovan fenebriv wyals; hidrogeologiuri masivi
warmodgenilia dadebiTi teqtonikuri formebiT, kristaluri qanebis masiviT an danaoWebuli struqturiT,
sadac fenebriobas hidrogeologiuri mniSvneloba dakarguli aqvs. masivSi qanebis wyalgamtaroba
ganisazRvreba napralianobiT da rRvevebiT. amitom mis farglebSi ZiriTadad gavrcelebulia napraluri da
napralur-ZarRvuli udawnevi da dawneviTi wylebi. danaoWebuli struqturebis lokalur ubnebSi SeiniSneba
napralur-fenebrivi wylebic. miwisqveSa wylebi rogorc auzebSi, ise masivebSi moZraoben kvebis aridan
gantvirTvis arisken, romelic auzebSi centriskenul, xolo masivebSi centridanul xasiaTs atarebs

hidrogeologiur masivebSi miwisqveSa wylebi SedarebiT mcire siRrmemdea gavrcelebuli, rac intensiuri
gamofitvis napralianobis siRrmiT ganisazRvreba. ufro Rrmad, gamonaklis SemTxvevaSi, miwisqveSa
wylebi rRvevis zonebSi gvxvdeba. hidrogeologiuri auzebi da masivebi zogjer qmnian sakmaod rTul
erTobliobas: arteziul olqs an hidrogeologiur naoWa olqs. arteziuli olqi moicavs danaleqi qanebis vrcel
daZirul teritorias, romelic aerTianebs erTmaneTTan ramodenime arteziul auzs. hidrogeologiuri
danaoWebuli olqi ki aerTianebs hidrogeologiur masivebs (kristaluri fundamentis Sverilebi) da maT Soris
moTavsebul mTaTaSua arteziul auzebs.

2) მიწისქვეშა წყალშემცველი რეზერვუარების სისტემატიზაცია.

miwisqveSa wylebis sxvadasxva taqsonomiuri rangis rezervuarebi SeiZleba daxasiaTdes zomiT, formiT,
SedgenilobiT da TvisebebiT. e. pinekeris (1980) mixedviT, wyalSemcveli rezervuarebis sistematizacia
SeiZleba Catardes Semdegi niSnebis mixedviT: 1) geologiuri sxeulis zoma da agebuleba, 2) qanebis
nivTieri Sedgeniloba, 3) miwisqveSa wylebis kvebis, moZraobis da gantvirTvis Taviseburebebi da a. S.
miwisqveSa wylebis yvelaze mcire zomis rezervuarebs (wyaldagrovebebs) qmnis erTgvarovani (forovani
an napralovani) koleqtorebi. danaleq qanebSi gawylianebuli forebis an napralebis erToblioba qmnis
wyalSemcvel horizonts. wyalSemcveli horizonti ewodeba gravitaciuli wyliT gawylianebul fenas, romelsac
qvemoT udevs wyalgaumtari (kapilarulforebiani an daunapralebeli qanebi) – sagebi. wyalSemcveli
horizonti SeiZleba Sedgebodes erTi an ramdenime gawylianebuli fenisgan, magram erTi pirobiT – is unda
warmoadgendes erTian hidrodiamikur sistemas (erTi saerTo zedapiriT, kvebis saerTo ariT da a. S.).
kristalur qanebSi, romlebic gamofitvis zonis naprlebSi Seicaven wyals, wyalSemcveli horizontis analogiuri
rangis rezervuarad gvevlineba regionuli wyalSemcveli zona. gravitaciuli wyliT gawylianebuli rRvevis
zonebi ki warmoadgenen xazobriv wyalSemcvel zonebs anu ZarRvis wylebs.

hidrogeologiurad SedarebiT ufro msxvil erTeuls warmoadgens wyalSemcveli kompleqsi da

hidrogeologiuri sarTuli. wyalSemcveli kompleqsi warmoadgens erTnairi tipis hidrodinamikuri da
hidrogeoqimiuri reJimis mqone mravalfenovan wyalSemcvel wyebas, romelic zemodan da qvemodan
gamoyofilia regionuli wyalgaumtari an sustad wyalgamtari qanebiT. wyalSemcvel kompleqss axasiaTebs
kvebis, wnevisa da gantvirTvis gansazRvruli areebi. hidrogeologiuri sarTuli ewodeba hidrogeologiuri
kompleqsebis erTobliobas, romlebic zemodan da qvemodan gamoyofilia mZlavri regionuli gavrcelebis
mqone wyalgaumtari qanebiT. hidrogeologiuri sarTulebi erTmaneTisgan gansxvavdeba wylis cirkulaciis,
formirebisa da paleohidrogeologiuri ganviTarebis istoriiT. SedarebiT msxvili rigis hidrogeologiur
rezervuarebs warmoadgenen danaleqi qanebis auzebi – arteziuli auzebi da napraluri wylebis masivebi –
hidrogeologiuri masivebi. danaleqi qanebis auzebSi wyalSemcveli koleqtorebi wyalgaumtar qanebTan
morigeoben. hidrogeologiuri masivebi ki warmoadgenen dadebiT struqturebs (kristaluri masivebi an
danaoWebuli olqebi), romlebic Sedgebian wyalSemcveli zonebisgan. miwisqveSa wyalSemcveli
rezervuarebis kidev ufro maRali rigis erTeulebs warmoadgenen msxvili geologiuri sxeulebi: platformebze
– filaqnebi da farebi, xolo danaoWebul regionebSi – geosinklinuri sistemebi da Sualeduri masivebi.
amasTan platformebi, rogorc miwisqveSa wylebis rezervuarebi, warmoadgenen hidrogeologiur
kratogens, xolo geosinklinebi (naoWa olqebi) – hidrogeologiur orogens. hidrogeologiuri kratogeni – es
aris fenebrivi auzebis rezervuarebi erToblioba, hidrogeologiuri orogeni ki – masivebisa da auzebis
erToblioba. aRniSnuli wyalSemcveli sistemebi warmoadgens dedamiwis kontinentur nawils. rac Seexeba
okeanisa da zRvebis qveSa nawils, aq gamoiyofa gardamavali tipebi (kontinentidan okeanisken) da
okeanis wyalSemcveli rezervuarebi
N8

1) აერაციის ზონის წყლები, ზედა წყლები;

aeraciis zona ewodeba dedamiwis qerqis zeda nawils, romelic moqceulia dedamiwis zedapirsa da
zedapiridan pirvel wyalSemcvel (gajerebis zona) horizonts Soris. aeraciis zonaSi wyliT (dakavSirebuli,
kapilaruli, Tavisufalgravitaciuli wylebi, wylebi orTqlisa da yinulis saxiT) da haeriT. amasTan qanebis
tenianoba SeiZleba icvlebodes maqsimaluri molekuluri tenianobidan srul gajerebamde. aeraciis zonis
qanebis tenianobas gansazRvravs upirveles yovlisa haeris tenianoba da qanebis wyalgamtaroba. qanebis
tenianobaze garkveulwilad moqmedebs agreTve maTi Sedgeniloba. garda amisa, eqsperimentebiT
dadgenilia, rom aeraciis zonaSi qanebis wyalgamtaroba bevrad aris damokidebuli maT tenianobaze.
kerZod, tenianobis mateba amaRlebs qanebis wyalgamtarobis xarisxs da piriqiT, vinaidan mSral qanebSi
tenis didi nawili ixarjeba qanis dasvelebaze (adsorbciuli procesebi da sxv.).

aeraciis zonaSi miwisqveSa wylebis moZraoba ganixileba rogorc tenis vertikaluri gadatana gravitaciuli da
kapilarul-sorbciuli Zalebis zegavleniT. aseTi moZraobis erT-erT saxes warmoadgens Tavisufali gravitaciuli
wylebis daRmavali dineba (infiltracia) dedamiwis zedapiridan miwisqveSa wylebis pirvel horizontamde.
meore saxea miwisqveSa wylebis moZraoba zeviT orTqlis da kapilaruli wylebis saxiT, miwisqveSa wylebis
pirveli horizontidan dedamiwis zedapirisaken.

2) გრუნტის წყლები
kapilaruli arSiis wylebis qvemoT Tavisufali zedapiriT gamoiyofa gruntis wylebi. es Tavisufali
zedapiri warnoadgens Teoriul sibrtyes, romelic Seesatyviseba gajerebvis zonis wylebis dones
(devisi, uisti, 1970). gruntis wylebi, zeda wylebisgan gansxvavebiT, warmoadgens dedamiwis
zedapiridan pirveli mudmivi wyalSemcveli horizontis gravitaciul wylebs, romlebic ganlagebuli
arian pirvel wyalgauval fenaze an zonaze. gruntis wylebs aqvT Tavisufali wylis zedapiri, romlis
zeviT Cveulebrivad ar arsebobs mTliani wyalgauvali saxuravi (nax. #9) da amitom is aeraciis zoniT
mWidro kavSirSia atmosferosTan. radgan gruntis wylebis zedapiri Tavisufalia (udawnevoa),
amitom WaburRiliT an WiT misi gaxsnisas wylis done ar icvleba da Tavdapirvel doneze rCeba.
zogjer, rodesac gruntis wylebis donis zeviT ganlagebulia mcire zomis wyalgauvali qanebi, wylis
zedapiri iZens mcire adgilobriv dawnevas. gruntis wylebis zedapirs sxvanairad sarkisebur
zedapirsac uwodeben. geomorfologiuri pirobebis, gaologiuri agebulebisa da hidrogeologiuri
Taviseburebebis mixedviT arCeven gruntis wylebis nakads da auzs. nakadi ewodeba gruntis
wylebis horizonts, sadac wylis moZraoba xdeba simZimis Zalis zegavleniT zedapiris daxrilobis
mimarTulebiT, rodesac gruntis wylebis horizonts aqvs CaRrmavebuli formis wyalgauvali sagebi
da horizontuli sarkiseburi zedapiri, maSin mas auzi ewodeba. gruntis wylebi ZiriTadad
moTavsebulia fxvier da sustad Secementebul qanebSi (fenebrivi wylis tipi) an avsebs gamofitvis
zonis napralebs (napraluri wylis tipi). dedamiwis humiduri zonis platformul teritoriebze gruntis
wylebi ZiriTadad ganlagebulia 10-15 m siRrmemde meoTxeuli da neogen-meoTxeuli asakis fxvier
naleqebSi. aridul zonebSi gruntis wylebi ganlagebulia ufro Rrmad (50 m da met siRrmemde)
rogorc fxvier, ise kldovani qanebis gamofitvis zonaSi. Zveli kristaluri masivebis teritoriebze da
axalgazrda naoWa olqebSi (mTaTaSua CaRrmavebebis garda, sadac agreTve ganviTarebulia
mZlavri meoTxeuli fxvieri qanebi) gruntis wylebis horizonti, rogorc wesi, dakavSirebulia qanebis
 zeda napralur zonasTan. am raionebSi (gansakuTrebiT eroziulad intensiurad danawevrebul
ubnebze) gruntis wylebi SeiZleba mdebareobdnen zedapiridan 200-250 m-is da met siRrmeze.
gruntis wylebis kveba ZiriTadad xdeba wyalSemcveli horizontis gavrcelebis zeviT, aeraciis zonaSi
atmosferuli naleqebis (wvimis, Tovlis dnobis, zedapiruli wylebis) infiltraciisa da orTqlis
kondensaciis xarjze. garkveul konkretul SemTxvaSi gruntis wylebis kveba SeiZleba ganxorcieldes
sxva wylebis xarjzec (mdinaris da sarwyavi arxis wylebi, siRrmeSi ganlagebuli dawneviTi wylebi
da sxv.). infiltraciis sidide damokidebulia atmosferuli naleqebis xangrZlivobasa da intensivobis
xasiaTze, agreTve, aeraciis zonis liTologiur ASedgenilobasa da wyalgamtareblobaze. gruntis
wylebis kvebaSi gansakuTrebiT didi mniSvneloba aqvs xangrZliv wvimebs, romelsac Tan axlavs
haeris maRali tenianoba. garda aRniSnulisa infiltraciis sidide agreTve damokidebulia reliefis
xasiaTze, mcenareul safarze, klimatze da sxv. gruntis wylebis donis aweva da daRmavali
wyaroebis debitebis momateba, damokidebuli zemoT aRniSnul faqtorebze, gamovlindeba
atmosferuli naleqebis mosvlidan garkveuli periodis Semdeg. es periodi (infiltraciisTvis saWiro
dro) SeiZleba iyos mcire da sakmaod xangrZlivi. amosferuli naleqebis zegavlena gruntis wylebis
wyaroebis debitebis matebaSi gansakuTrebiT swrafad (ramdenime saaTis Semdeg) SeiniSneba
danapralebuli da dakarstuli qanebis gavrcelebis ubnebSi, radgan miwisqveSa wylebi aseT
qanebSi ufro didi siCqariT moZraobs, vidre forovan qanebSi (qviSuri qanebi). bevr adgilebSi,
gansakuTrebiT mSrali klimatis mqone regionebSi (udabnoebSi), gruntis wylebis kveba xdeba
kondensaciuri warmoSobis wylebis xarjze (aeraciis zonaSi qanis nawilakebze haeris orTqlidan
kondensirebuli wyali). gruntis wylebis kondensaciuri kveba agreTve SeiniSneba maRalmTian
regionebSi (magaliTad, kavkasionis alpur zonaSi), sadac dabali temperaturis gamo gamofitul
fxvier naleqebSi (deluvioni, koluvioni da a. S.) moxvedrili wylis orTqli kondensirdeba nawilakebis
zedapirze. gruntis wylebis kveba zogan, rogorc zemoT aRiniSna, SeiZleba moxdes mis qveviT
ganlagebuli dawneviTi wylebis gantvirTvis xarjze. es gansakuTrebiT xSiria im adgilebSi, sadac
arteziuli horizontis saxuravi drRveulia da gaCenil hidrogeologiur fanjaraSi xdeba dwneviTi
wylebis gadmoRvra da Sereva gruntis wylebSi. aseTi SemTxvevebi xSirad SeiniSneba meoTxeuli
asakis fxvieri qanebiT agebul arteziul auzebSi. magaliTad, alaznis arteziuli auzis pirveli wneviani
horizonti hidrogeologiuri fanjrebis arsebobis gamo sakmaod intensiur gantvirTvas ganicdis da
ereva gruntis wylebSi .
3)  გრუნტის წყლების ჰორიზონტის კვება, გავრცელება და განტვირთვა .

gruntis wylebis gantvirTva xdeba dedamiwis zedapirze wylis gamosavlebiT (wyaroebi,

gamonaJonebi), aorTqlebiT, qveda horizontSi gadadeniT da xelovnuri gzebiT. wyaroebi Cveulebriv
ganlagebulia eroziuli zedapirisa da wyalSemcveli horizontis gadakveTis zolSi. amasTan wyalSemcveli
horizontis arasruli gadakveTisas wyaro depresiulia (nax. #10a), sruli gadakveTisas ki kontaqturi.

gruntis wylebis kveba zogan SeiZleba moxdes mis qveviT ganlagebuli dawneviTi wylebis gantvirTvis
xarjze. es gansakuTrebiT xSiria im adgilebSi, sadac arteziuli horizontis saxuravi drRveulia da gaCenil
hidrogeologiur fanjaraSi xdeba dwneviTi wylebis gadmoRvra da Sereva gruntis wylebSi. aseTi
SemTxvevebi xSirad SeiniSneba meoTxeuli asakis fxvieri qanebiT agebul arteziul auzebSi. magaliTad,
alaznis arteziuli auzis pirveli wneviani horizonti hidrogeologiuri fanjrebis arsebobis gamo sakmaod
intensiur gantvirTvas ganicdis da ereva gruntis wylebSi. gruntis wylebis gantvirTva xdeba dedamiwis
zedapirze wylis gamosavlebiT (wyaroebi, gamonaJonebi), aorTqlebiT, qveda horizontSi gadadeniT da
xelovnuri gzebiT. wyaroebi Cveulebriv ganlagebulia eroziuli zedapirisa da wyalSemcveli horizontis
gadakveTis zolSi. amasTan wyalSemcveli horizontis arasruli gadakveTisas wyaro depresiulia (nax.
#10a), sruli gadakveTisas ki kontaqturi (nax. #10b). Tu wyalSemcveli horizonti eroziuli zedapiriT
ikveTeba gavrcelebis gaswvriv, wyaro frontuli gamosavliT xasiaTdeba. aseve arCeven subflavialur
(flavialuri naleqebis qveS formirebuli), subakvalur (zedapiruli wyalsacavebis qveS formirebuli) da
sxva tipis wyaroebs.