Professional Documents
Culture Documents
II ნაწილი
ფიზ
ფიზიკა
იკა
ქეთევან ტატიშვილი, ქეთევან სადრაძე, ნინო აბესაძე
მასწავლებლის წიგნი
fizika
10
maswavleblis wigni
II nawili
maswavleblis wignis struqtura
3
4
I. Sesavali
maswavleblis wigni
maswavleblis wignis ZiriTadi mizania fizikaSi swavla/swavlebis xarisxis amaRleba. am
miznis misaRwevad maswavleblis wigns upiratesad oTxi funqcia aqvs:
moswavlis wigni
gTavazobT X klasis fizikis saxelmZRvanelos (moswavlis wignis) Zlieri mxareebisa da
saxelmZRvaneloSi warmodgenili siaxleebis mokle aRweras:
Zlieri mxareebi:
• saintereso da moswavlisTvis advilad aRsaqmeli eniT dawerili paragrafebi;
• mravalferovani aqtivobebi, romelTa nawili individualuri samuSaoa, nawili ki
wyvilebSi an jgufebSi samuSaodaa gankuTvnili;
5
• TiToeuli saswavlo Temis saintereso wardgena, romelic moswavleebisTvis damatebiT
motivacias qmnis;
• axali codnis damoukideblad agebis sqemebi: Tanamimdevruli kiTxvebi, romlebsac
daskvnebamde mihyavs moswavle;
• gasagebi da martivi instruqciebi moswavleebisa da maswavleblebisTvis;
• saswavlo Temis farglebSi martividan rTulisken dalagebuli aqtivobebi;
• aqtivobebi, romlebic xels uwyobs maRali saazrovno unarebis gamomuSaveba-daxvewas;
• mdidari eleqtronuli resursebi;
• Tanamedrove samecniero da teqnologiuri progresis Sesabamisi da sando informacia;
• saintereso eqskursebi fizikis ganviTarebis istoriaSi;
• TviTSefasebis testebi TiToeuli Temis bolos, romelTa daxmarebiTac moswavle
gansazRvravs, ramdenad miaRwia Temis Seswavlis dawyebisas dasaxul mizans;
• saintereso kvleviTi samuSaoebi da proeqtebi;
• teqstTan Serwymuli da miznobrivad dakavSirebuli feradi ilustraciebi.
siaxleebi:
moswavlis saxelmZRvanelo saganmanaTleblo resursia, romelSic mocemulia:
• aqtivobebi saswavlo procesis diferencirebisTvis: yvela moswavles eZleva davaleba
sakuTari interesebisa da swavlis individualuri stilis gaTvaliswinebiT;
• ara marto TviTSefasebis testebi TiToeuli Temis bolos, aramed ganmaviTarebeli
TviTSefasebis formac: imis mixedviT, Tu ramdeni qula daagrova, moswavle SeZlebs
sakuTari namuSevris Sefasebas da Semdgomi ganviTarebis mizniT rekomendaciasac
miiRebs;
• damatebiTi amocanebi da kiTxvebi. maTi raodenoba da Sinaarsi absoluturad sakmarisia
standartiT gaTvaliswinebuli Sedegis misaRwevad.
6
II. saSualo safexuris standarti fizikaSi
Sesavali
safexuris Sedegebi:
saSualo safexurze standartSi gaweril TiToeul Sedegs win uZRvis indeqsi, romelic
miuTiTebs sagans, swavlebis etapsa da standartis Sedegis nomers; mag., fiz.saS.1.:
„fiz.“ _ miuTiTebs sagans „fizika~;
7
savaldebulo Temebi
X klasi
1. eleqtrostatika
2. mudmivi denis kanonebi
XI klasi
3. eleqtromagnituri movlenebi
4. rxevebi da talRebi
5. geometriuli optika
XII klasi
6. molekuluri fizika da Termodinamika
7. atomuri, birTvuli da kvanturi fizikis sawyisebi
8. astrofizikis sawyisebi
8
savaldebulo Temebisa da Sefasebis indikatorebis damakavSirebeli cxrilebi:
TiToeul cxrilSi mocemulia Temis dasaxeleba, misi aRwera da Sefasebis indikatorebi,
romlebSic naCvenebia, Tu rogor realizdeba Sedegebi konkretul TemaSi.
X klasi
Tema: eleqtrostatika
Temis farglebSi ganixileba:
fizikis kvlevis sagani, amocanebi da kvlevis meTodebi; fizikis mimarTulebebi (darge-
bi) da maTi kavSiri sxva mecnierebebTan; fizikis miRwevebi;
9
Tema: mudmivi denis kanonebi
Temis farglebSi ganixileba:
eleqtruli deni da gamtaris winaRoba; omis kanoni wredis ubnisaTvis; gamtarebis
mimdevrobiT da paralelurad SeerTeba; denis muSaoba da simZlavre; joul-lencis
kanoni; denis wyaros emZ da omis kanoni Caketili wredisaTvis; eleqtruli deni sx-
vadasxva garemoSi.
Temis farglebSi Sedegebis miRwevis indikatorebi samizne cnebebis mixedviT:
10
XI klasi
11
Tema: rxevebi da talRebi
12
Tema: geometriuli da talRuri optika
13
XII klasi
14
Tema: atomuri, birTvuli da kvanturi fizikis sawyisebi
15
Tema: astrofizikis sawyisebi
16
III. Sinaarsisa da miznebis ruka
indikatoris
saaTebis
Tema Sinaarsi Sefasebis indikatorebi Sesrulebis
raodenoba
saSualebebi
1.1. eleqtruli deni. denis materia - moswavlem unda SeZlos: 1
wyaro • nivTierebis agebulebis daxasiaTeba
1.2. denis Zala misi eleqtruli gamtareblobis Se- 1
1.3. eleqtruli deni liTonis saswavlad;
• gamtaris winaRobis zomebze, niv 1
gamtarSi
Tierebis gvarobasa da tempera-
1.4. omis kanoni wredis ubnisa-
turaze damokidebulebis Sesaxeb 2
Tvis
msjeloba misi yofa-cxovrebaSi
Tavi I. mudmivi eleqtruli deni (25 sT).
17
IV. moswavlis wignis struqtura
saxelmZRvanelo (II nawili) xels uwyobs X klasis saswavlo wlis bolos standartiT gaTva-
liswinebuli Sedegebis miRwevas. saxelmZRvanelos Sinaarsi dabalansebuli, Tanamimdevruli da
mravalferovania: maprovocirebeli kiTxvebi, damoukidebeli da jgufuri samuSaoebi, Teoriuli
informacia xels uwyobs moswavles, iyos aqtiuri, gauCndes garemomcveli samyaros kvlevis inte-
resi da Seecados, axsnas masSi mimdinare procesebi. saxelmZRvaneloSi mocemulia eqsperimentebi,
laboratoriuli samuSaoebi, romelTa Catarebasac moswavle Tavad SeZlebs, `keTebiT~ swavla
aRrmavebs Teoriuli masalis gagebas da moswavles codnis gamoyenebis unar-Cvevebs SesZens.
2. saxelmZRvanelos II nawili ori Tavisgan Sedgeba. TiToeuli Tema ramdenime paragrafs moicavs.
saxelmZRvanelos II nawilSi sul 20 paragrafia. X klasSi II semestrSi fizikis swavlebisTvis ganku-
Tvnilia 40 sT. aqedan 31 sT daeTmoba paragrafebSi mocemuli masalis aTvisebas da Semajamebel
gakveTilebs, xolo 9 sT sarezervoa.
18
SeniSvna:
mizanSewonilia, cdebi winaswar momzaddes, raTa maTi Catarebisas sasurveli Sedegi miiRoT
da gansazRvrul droSic `CaetioT~. yoveli cdis, maT Soris yvelaze martivis, warmatebulad
Catarebas Tavisi saidumlo aqvs, romelic gamocdilma pedagogma SesaniSnavad icis. Tumca isic ar
aris dazRveuli imisgan, rom cda ar gamovides da amas, SeiZleba, Zalze martivi mizezi hqondes.
cdis warumateblobis mizezis dadgena gakveTilis mimdinareobis dros SeiZleba gacilebiT cudi
SedegiT damTavrdes: SesaZloa, mTeli gakveTili Cavardes.
cdebis Catarebisas gaxsovdeT: usafrTxoeba upirvels yovlisa! arc erTi cda ar Rirs imad,
rom vinme dazaraldes, Tundac mcirediT. gansakuTrebuli yuradReba miaqcieT usafrTxoebis
zomebis dacvas.
8. saSinao davaleba. saklaso da saSinao davalebebi erT mTlianobad moiazreba: saSinao davaleba
klasSi dawyebuli kvlevis gagrZeleba unda iyos. Tu paragrafSi moyvanili yvela im davalebis Ses-
ruleba da yvela im cdis Catareba ar moeswro, romlebic dagegmili gqondaT, daavaleT moswavles,
damoukideblad scados maTi gakeTeba (cxadia, ar igulisxmeba is cdebi, romelTa Catareba garkveul
safrTxes Seicavs an teqnikurad mouxerxebelia saxlis pirobebSi maTi Catareba). damoukideblad
miRweuli Sedegi, damerwmuneT, misTvis ufro sasiamovnoa.
ar aris savaldebulo paragrafSi mocemuli yvela kiTxvisa da amocanis saSinao davalebad micema.
maswavlebels SeuZlia, davaleba Tavisi Sexedulebisamebr SearCios an amisTvis Temis damatebiTi
savarjiSoebidan SearCios rame.
saSinao davalebis momzadeba gulisxmobs:
paragrafis yuradRebiT wakiTxvas.
sTxoveT moswavleebs, ar daizepiron teqsti. dazepirebis nacvlad misi Sinaarsis gaazreba
scadon. amaSi damatebiTi kiTxvebisa da savarjiSoebis nawilSi mocemuli kiTxvebi daexmarebaT.
es kiTxvebi yviTeli feriTaa aRniSnuli da miznad isaxavs, daexmaros moswavles paragrafSi mocemuli
masalis ukeT gaazrebaSi. kiTxvebi erTgvari gegmaa, romlis mixedviTac moswavle paragrafSi mocemu-
li masalidan mTavari azris gamotanas SeZlebs. moswavleebma kiTxvebs pasuxi jer Tavisi sityvebiT
unda gascen (Tu pasuxs werilobiT warmoadgenen, es maT masalis ukeT aRqmaSi daexmareba), xolo
Semdeg paragrafSi monaxon pasuxi da gadaamowmon sakuTari versiis siswore.
moswavlem arc erTi kiTxva ar unda datovos pasuxgaucemeli. auxseniT maT, rom kiTxvebis
dasma mosaridebeli ar aris. piriqiT, Tu kiTxva uCndebaT, e. i. maT ifiqres konkretul sakiTxze.
maswavleblis wignSi mocemuli Sefasebis formaSi (ix. Sefasebis formebi) kiTxvebis dasmis unari
kriteriumebSia gawerili (moswavle fasdeba ara marto kiTxvebze pasuxis gacemisas, aramed ma-
Sinac, Tu is kiTxvebs Tavad dasvams).
19
im davalebebisa da daskvnebis xelaxla gadaxedvas, romlebic klasSi muSaobisas Seasrules. es
daexmareba maT saSinao davalebis damoukideblad gakeTebaSi.
20
7. kvlevis Catarebisas icavs usafrTxoebis wesebsa da eTikis normebs, personaluri, sazogadoe-
brivi, garemosdacviTi aspeqtebis gaTvaliswinebiT;
8. cdilobs, axsnas miRebuli Sedegebi (mag., ratom Seicvala damokidebuli cvladi damoukide-
blis cvlilebis Sedegad);
9. imeorebs kvlevas da manipulirebs cvladebiT, raTa axsnas moulodneli Sedegi/kvlevis Ca-
vardna an gaaumjobesos Catarebuli kvleva, miRebuli Sedegebis sizuste dasaxul miznebTan
mimarTebiT.
SeniSvna:
a) xSirad saxelmZRvaneloSi kvleviTi samuSaos aRwerilobaSi ukve mocemulia sakvlevi kiTxva,
miTiTebulia samuSaosTvis saWiro resursebi da is literatura, romelic informaciis mosa-
Ziebladaa saWiro da a. S.
b) nebismieri kiTxva ar SeiZleba iyos sakvlevi. sakvlev kiTxvas Tavisi maxasiaTeblebi aqvs,
romlebsac qvemoT gTavazobT:
21
10. 3. kvleviTi samuSaos angariSi
22
7. parametri - siTxeebi, romlebSic mimdinare difuzias
mocemuli cdis vakvirdebi, mudmivi rCeba: difuzias vakvir
ganmavlobaSi mudmivi debi or sxvadasxvagvarad Seferil wyalSi.
sidide/ucvleli
piroba.
8. aRricxuli im dros, roca siTxeebis temperatura daba
monacemebi /gazomvis li iyo, siTxeebis srulad Serevas daaxloe
Sedegebi. biT 2 sT dasWirda. maRali temperaturis
pirobebSi ki siTxeebi erTmaneTs srulad
naxevar saaTSi Seeria.
9. monacemebis/ monacemebis gaanalizebis Sedegad mivedi
Sedegebis analizi, daskvnebamde:
interpretacia da
gamotanili daskvnebi. 1) nawilakebis moZraobis siswrafe damoki
debulia temperaturaze: Tu nivTierebis /
sxeulis temperatura maRalia, nawilakebi
swrafad moZraobs, xolo Tu nivTierebis /
sxeulis temperatura dabalia, nawilakebi
SedarebiT nela moZraobs;
SeniSvna:
1) kvlevis angariSis formas sarekomendacio xasiaTi aqvs. Sevsebulia nimuSis saxiT.
Tqven SegiZliaT, kvleviTi samuSaos etapebSi TqvenTvis sasurveli sxva etapic daama
toT.
2) kvlevis angariSisTvis gankuTvnili forma mocemulia saxelmZRvaneloSi danarTis
saxiT. moswavleebi Tavad qmnian am formebs teqstur redaqtorSi (Word-is failSi) an
23
furcelze/an maswavlebeli urigebs moswavleebs kvlevis dawyebisas amobeWdil fur
celze, an ugzavnis eleqtronul versias;
3) Tu kvleviTi samuSao ramdenime eqsperiments moicavs, angariSi TiToeuli eqsperi
mentis msvlelobisa da Sedegebis mixedviT unda daiweros.
4) kvleviTi samuSaos Sefasebis forma ix. maswavleblis wignSi (Sefasebis formebi
#7).
5) mniSvnelovania, rom moswavlem winaswar icodes yvela is kriteriumi, romelTa
mixedviTac misi kvleva Sefasdeba.
rekomendacia: amobeWdeT da gaakariT saklaso oTaxSi. sasurvelia, TiTo cali mos
wavleebsac daurigoT.
24
moswavlis mier damoukideblad Seqmnili produqti: modeli, rekomendaciebis CamonaTvali,
sainformacio bukleti).
proeqtis masalebisa da saprezentacio TemisTvis informaciis mosaZieblad moswavleebs xSi-
rad mouwevT internetiT sargebloba. saxelmZRvaneloSi miTiTebulia informaciis wyaroebic.
sasurvelia, damoukidebeli kvlevebisa da mopovebuli informaciis prezentacias Tan axldes
vizualuri masala. maswavleblis wignSi gTavazobT masalas saxelmZRvaneloSi warmodgenili
proeqtebis Sesaxeb, rac SesaZleblobas mogcemT, daexmaroT moswavleebs proeqtis momzadebisas.
cxadia, es masala Zalze mcirea da avtori imedovnebs, rom TiToeul Tqvengans gacilebiT meti
informacia aqvs ama Tu im sakiTxis Sesaxeb. is mxolod valdebulad Tvlis Tavs, mcireodeni
ganmartebebi mogawodoT proeqtebis (ufro sworad, saproeqto ideebis) Sesaxeb.
12. modelebi. fizikaSi udidesi SemecnebiTi mniSvneloba aqvs modelis Seqmnas _ movlenis mo-
delirebas an raime meqanizmis xelnakeT models. modeli aucileblad sakvlevi obieqtis msgavsia,
Tumca maT Soris gansxvavebacaa, rac gamoricxavs maT imaveobas. modelebis roli gansakuTrebiT
TvalsaCinoa im movlenaTa Seswavlisas, romelTa mimdinareobis meqanizmi Znelad aRsaqmelia. mo-
delebis Seqmna erTgvari SemoqmedebiTi samuSaocaa moswavleebisTvis, rac maT udides siamovnebas
aniWebs. modelebis Seqmnisas isini aucileblad TanamSromloben mSoblebTan, megobrebTan, rac
axalisebs gakveTilisTvis mzadebas. maT eamayebaT sakuTari qmnilebebi, rac zogjer namdvilad
ar aris safuZvels moklebuli: maT mier damzadebuli xelsawyoebi xSirad imdenad srulyofilia,
rom SegiZliaT warmatebiT gamoiyenoT saskolo laboratoriaSi.
25
26
V. kompleqsuri davalebebis
matricebi
27
kompleqsuri davaleba N1: grafitis rezistorebi
28
rekomendacia: mocemuli kompleqsuri davaleba SeiZleba gaiyos or davalebad
nawili I - moswavleebi amzadeben grafitis rezistorebs;
nawili II -moswavleebi amzadeben grafitis reostatsa da potenciometrs.
grZelvadiani mizani
samizne cneba - materia, fizikuri sakvanZo SekiTxvebi:
procesi (Sedegi 1.2.3,4). • rogor SeiZleba davamzado grafitisgan rezistorebi da gamo-
viyeno Cem mier damzadebuli rezistorebi sxvadasxva kvlevaSi?
qvecneba -
• rogor davamzado fanqrisgan reostati da rogor gamoviyeno
gamtari, dieleqtriki, atomi, eleq-
is, rogorc potenciometri?
troni, myari nivTiereba, eleqtru-
li deni, winaRobis cvlileba.
Tema - mudmivi eleqtruli deni kompleqsuri davalebis idea -
sakiTxebi: grafitis rezistorebi
gamtarebis mimdevrobiTi SeerTeba grafiti _ erT-erTi yvelaze xSirad gamoyenebuli masalaa Cvens planetaze. is SeiZleba
yvelgan Segxvdes: dawyebuli fanqridan da damTavrebuli birTvuli reaqtorebiT.
gamtarebis paraleluri SeerTeba
grafiti eleqtruli denis gamtaria da mas eleqtrul wredebSi xSirad iyeneben.
qvesakiTxebi: potenciometri
uZlebs maRal temperaturas: masSi denis gavlisas xurdeba, magram ar iwveba. misi maRali
Tbogamtaroba mizezia imisa, rom grafits xSirad iyeneben ZravebSi jagrisebad, eleqtrul
batareebis gularebad, eleqtrotransportSi kontaqtebisTvis.
grafitis aTamde saxeoba arsebobs, romlebic mrewvelobaSi gamoiyeneba. yvela maTgani denis
gamtaria. yvelaze kargi gamtari ki rekristaluri grafitia.
grafiti rbili masalaa. gamowvisas misi simagre maturobs, Tumca ufro myife xdeba. uhaero
garemoSi misi gaxureba iseT maRal temperaturamdea SesaZlebeli, romelsac liToni ver
uZlebs, dneba. swored amitom iyenebdnen grafitis (naxSiris) Zafebs adreuli Taobis var-
varebis naTurebSi.
sxva sxeulis zedapirze xaxunisas is tovebs kvals. mas iyeneben fanqris gulebad... swored
fanqris gulebis gamoyenebaa Cveni mizani kvlevebSi, radgan grafiti iafi da xelmisawvdomi
masalaa.
Tqveni davalebaa:
• moiZioT informacia grafitis Sesaxeb: rogoria misi agebuleba da ra ganapirobebs mis
iseT fizikur Tvisebas, rogoricaa eleqtrogamtarebloba; gamoikvlioT, rogor aris da-
mokidebuli grafitis winaRoba mis simagreze da geometriul zomebze;
• warmoadginoT Tqven mier Seqmnili
a) grafitis cvladi rezistorebi mimdevrobiT da paralelurad SeerTebuli winaRobebisgan;
b) reostatis (potenciometris) modeli;
• moamzadoT prezentacia.
29
30
samizne cnebis mkvidri warmodgenebi Sefasebis kriteriumi - (zogadi) Sefasebis kriteriumi - (konkretul kompleqsur davale-
moswavlem unda gaacnobieros, rom: moswavles SeuZlia: baze misadagebuli)
naSromSi xazgasmiT warmoaCineT:
materia: materia 1. ra faqtorebi gansazRvravs nivTierebis eleqtrul
gamtareblobas da rogor aisaxeba es wredSi denis Zalis
1.yvelaferi rac Cven garSemo ar- • gaacnobieros, materiis romeli mniSvnelobaze (axseni grafitis magaliTze) (materia 1; 2;
sebobs materiaa. igi ori saxisaa: saxeebi xvdeba mas, gansaxilvel 3; fizikuri procesi 2);
nivTiereba da veli. yvela niv- sakiTxSi, risgan Sedgeba niv-
Tiereba Sedgeba nawilakebisagan - Tiereba, romelic mis mier gan- 2. rogor aris damokidebuli nivTierebis gamtarobis
molekulebisa da atomebisgan; saxilvel sakiTxSi monawileobs; Tviseba misi Semadgeneli nawilakebis gvarobaze, nivTie-
2.nivTierebis fizikuri Tvisebebi rebis struqturasa da gamtaris geometriul zomebze;
• gaaanalizos, ra damokidebule- (materia 1, 2; fizikuri procesi 2);
damokidebulia mis Semadgenel
baa gansaxilvel sakiTxSi war-
nawilakebze da struqturaze,
modgenili nivTierebis Tvise- 3. imsjele, rogor aris damokidebuli wredis winaRoba
xolo velis fizikuri Tvisebebi -
velis Semqneli obieqtebis moZ- bebsa da mis struqturas Soris, gamtarTa SeerTebis struqturasa da gamtarebis winaRo-
raobasa da ganlagebaze;
ra damokidebulebaa gansaxil- bebze da warmoadgine es damokidebuleba grafikulad
vel sakiTxSi arsebuli velis (fizikuri procesi 1,2).
3.materiis fizikuri Tvisebebi Tvisebebsa da velis Semqmneli
SeiZleba Seicvalos Sida/gare obieqtebis ganlagebas/moZrao-
faqtorebiT. es Tvisebebi da maTi bas Soris;
cvlileba xasiaTdeba fizikuri
sidideebiT, romlebic izomeba •
imsjelos, romeli gare/Sida
cdis meSveobiT. faqtorebi ganapirobebs ma-
teriis fizikuri Tvisebebis
cvlilebebs da romeli fi-
zikuri sidideebiT xasiaTdeba
materiis es Tvisebebi da maTi
cvlileba.
fizikuri procesi: fizikuri procesi
31
32
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiTxvebi)
33
34
aqtivoba 1. winare codnis gaxseneba (sakiTxebi: eleqtruli deni, denis Zala, eleqtruli deni liTonis gamtarSi, omis kanoni wre-
dis ubnisTvis, eleqtruli winaRoba):
• ras ewodeba eleqtruli deni?
• risi tolia gamtaris ganivkveTSi gamavali sruli muxti, Tu gamtarSi arsebuli Tavisufali nawilakebi qaosurad moZraobs?
ratom?
• romeli nawilakebia Tavisufali damuxtuli nawilakebi liTonebSi?
• ra aris saWiro imisaTvis, rom nivTierebaSi eleqtruli veli aRiZras (daasaxele ori piroba, ra pirobebSic nivTierebaSi
eleqtruli deni aRiZvreba)?
• ra aris saWiro imisaTvis, rom gamtarSi eleqtruli deni mudmivad arsebobdes?
• ra mowyobilobis saSualebiT inarCuneben gamtaris boloebze potencialTa sxvaobas?
• ras ewodeba denis wyaros dadebiTi polusi? uaryofiTi?
• ras gviCvenebs denis Zala?
• rogor gamoiTvleba denis Zala da ra erTeulebSi izomeba is?
• ras ewodeba Zabva da rogor gamoiTvleba is?
aqtivoba 2. maswavlebeli moswavleebs acnobs grafitis sxvadasxva saxes: fanqris grafitis guli
SeiZleba iyos rbili, magari an saSualo simagris. saWiro fanqris SerCevaSi misi markireba daexmare-
baT. magaliTisTvis aCvenebs sxvadasxva simagris fanqrebs (mag., 3B, B, 2H) da aseve skalas, romelzedac
Cans sxvadasxva fanqris mier datovebuli kvali (ix. moswavlis wigni, proeqti: grafitis rezistorebi).
aqtivoba 3. maswavlebeli moswavleebs sTavazobs martiv da saintereso cdas imis sademonstraciod, rogor atarebs grafiti dens.
urigebs saWiro masalas. moswavleebi muSaoben jgufebSi.
cdisTvis saWiroa: elementi (9 v), Suqdiodi da `ubralo~ fanqari, klipsebiani SemaerTebeli sadenebi.
maswavlebeli yvela jgufs gansxvavebuli simagris fanqars aZlevs.
maswavlebeli aZlevs instruqcias moswavleebs:
1. daxaze konturi _ nebismieri wiri: mag., wrewiri, marTkuTxedi an romelime konkretuli sxeulis moxazuloba (mag., manqanis);
gaiTvaliswine, rom konturi 5 mm sisqis mainc unda iyos;;
2. gaaferade konturi fanqriT sakmaod sqlad;
konturi or adgilas unda gaxsna ise, rom konturis boloebs Soris manZili daaxloebiT 1 sm iyos;
konturis Ria boloebi aRniSne ` +~ da `–~ niSnebiT ise, rogorc es suraTzea naCvenebi;
3. erT boloze moaTavse `krona~, xolo meore Ria boloze Suqdiodi, romlis fexebi winaswar moRune;
gaiTvaliswine:
1) `kronas~ dadebiTi da uaryofiTi polusebi Sen mier datanil niSnebs unda SeuTavsdes: kronas mokle fexi uaryofiTi eleq
trodia da, Sesabamisad `_~ bolosTan daamagre. meore, dadebiTi eleqtrodi ki _ `+~-iT aRniSnul bolosTan;
2) darwmundi, rom kronac da Suqdiodis `fexebic~ mWidrod exeba konturis boloebs;
Tu yvelafers sworad gaakeTeb, SesaZloa, Suqdiodi ainTos. Tumca SesaZloa, arc ainTos.
im SemTxvevaSi Tu Suqdiodi ar inTeba, maswavlebeli dasvams kiTxvas:
• rogor fiqrobT, ra aris savaraudo mizezi imisa, Tu ratom ar ainTo Suqdiodi?
• ra SemTxvevaSi ainTo Suqdiodi: roca fanqari iyo rbili Tu roca iyo magari?
35
36
SeniSvna: kvlevis safuZvelze akeTeben daskvnebs - grafitis wredi ar unda iyos Zalian grZeli. grafitis fena sakmaod sqlad
unda iyos dafenili (ramdenjerme unda gadausvan fanqari).
resursi 4:
http://bitly.ws/sWVT http://bitly.ws/sWVW http://bitly.ws/sWW2
aqtivoba 4. maswavlebeli moswavleebs acnobs multimetrs _ xelsawyos, romelsac muSaobis sxvadasxva reJimi aqvs da SeiZleba
gamoiyeno, rogorc ampermetri, voltmetri da aseve ommetri (ommetri winaRobas zomavs);
moswavleebi ecnobian mocemul eleqtronul resursebs (resursi 4).
maswavlebeli uxsnis multimetris gamoyenebis wesebs. sTavazobs moswavleebs ommetris saSualebiT sakuTari sxeulis sxvadasxva
wertilebs Soris winaRobis gazomvas: mag., orive xelis TiTebs Soris, an mxris Tavebs Soris, kisris midamoSi da a.S. moswavleebi
darwmundebian, rom maTi sxeulis sxvadasxva wertilebs Soris winaRoba gansxvavebulia (es aqtivoba saxalisoa da amasTan, Semecne-
biTi: moswavleebma ician, rom swored maTi sxeulis winaRobazea damokidebuli denTan Sexebis Tanamdevi movlenebi.
damxmare kiTxvebi:
• rogor izomeba Zabva multimetris gamoyenebiT?
• kidev ra xelsawyoTi zomaven Zabvas da rogor rTaven mas eleqtromomxmarebelTan?
• rogor zomaven denis Zalas multimetris gamoyenebiT?
• kidev ra xelsawyoTi zomaven denis Zalas wredSi da rogor rTaven mas im eleqtromomxmarebelTan (mag., naTurasTan), romelSic
gamavali denis Zalis sididea gasazomi?
• rogor gavzomoT gamtaris winaRoba multimetriT?
resursi 5. virtualuri laboratoriis bmulebi:
phet-is laboratoria: http://bitly.ws/sw87
tinkercad-is laboratoria: https://www.tinkercad.com/
cdisTvis dagWirdeba: elementi (9 v), Suqdiodi da `ubralo~ fanqari, klipsebiani SemaerTebeli sadenebi.
gaiTvaliswine: fanqris grafitis guli SeiZleba iyos rbili, magari an saSualo simagris. SenTvis saWiro fanqris SerCevaSi misi
markireba dagexmareba (sur.2). cdisTvis samive saxis dagWirdeba (mag., 2B, F, 2H);
1. daxaze konturi _ nebismieri wiri: mag., wrewiri, marTkuTxedi an romelime konkretuli sxeulis moxazuloba.
2. gaaferade konturi fanqriT sakmaod sqlad (gadausvi konturs fanqari ramdenjerme).konturis sigane 5 mm-ze naklebi ar unda
iyos.
3. miaerTe elementis polusebTan klipsebiani sadenebi.
4. miaerTe erTi sadenis (mag., dadebiTi polusTan mierTebulis) bolo konturis romelime wertils, meore sadenis klipsSi ki,
Suqdiodis mokle fexi (uaryofiTi eleqtrodi) Caamagre.
5. Seexe Suqdiodis grZeli fexiT (dadebiTi eleqtrodiT) konturis romeli wertils da daakvirdi: ainTo Tu ara Suqdiodi?
6. amoZrave Suqdiodi konturze da daakvirdi: zogjer mkveTria misi naTeba, zogjer ki susti.
7. gaimeore cda sxvadasxva simagris fanqrisTvis da sxvadasxva sisqis konturisTvis;
37
38
daakvirdi TiToeul SemTxvevaSi: rogor aris damokidebuli Suqdiodis naTeba
a) grafitis simagreze;
b) konturis sisqeze;
g) konturis (grafitis zolis) im sigrZeze, romelic wredSia CarTuli (im or wertils Soris manZilze, romlebTanac elementia
mierTebuli);
davaleba 3. gamoikvlie, rogor aris damokidebuli grafitis winaRoba mis simagreze.
amisaTvis dagWirdeba meqanikuri fanqris sxvadasxva simagris grifelebi (grafitis `guli~).
1. gazome ommetriT erTi da imave sigrZisa da ganivkveTis (0,5 mm diametris) sxvadasxva simagris grifelis winaRoba: CarTuli
ommetris gamomyvanebi grifelis boloebs daade.
2. aage diagrama, romelic gamosaxavs winaRobis damokidebulebas grifelis simagreze.
gamoitane daskvna: romeli grafitia ukeTesi gamtari: magari Tu rbili?
davaleba 4. Sen mier Catarebuli kvlevs Sedegebis mixedviT gansazRvre, romeli fanqaria kargi gamtari da romeli, cudi.
SearCie gamtarobis TvalsazrisiT yvelaze `cudi~ da yvelaze `kargi~ grifeli da gamoTvale grafitis kuTri winaRoba orive
SemTxvevaSi.
miTiTeba: gaixsene, rogor gamoiTvleba gamtaris winaRoba, razea is damokidebuli da ra sidideebi dagWirdeba imisaTvis, rom
grafitis kuTri winaRoba gamoTvalo.
gaiTvaliswine: grifelis diametri miTiTebulia im konteinerze, romelSicaa moTavsebuli.
damxmare kiTxvebi:
• razea damokidebuli gamtaris winaRoba da rogor gamoisaxeba es damokidebuleba maTematikurad?
• aris Tu ara damokidebuli grifelis winaRoba grifelis simagreze? rogor?
• ra aris nivTierebis kuTri winaRoba da ra erTeulebSi izomeba is?
• rogor Seicvleba gamtaris winaRoba, Tu gamtaris sigrZe gaizrdeba?
• rogor Seicvleba gamtaris winaRoba, Tu misi ganikvkveTis farTobi gaizrdeba?
• erTi da imave sigrZisa da ganivkveTis farTobis mqone spilenZis da aluminis gamtarebidan romels aqvs meti winaRoba da ra-
tom?
resursi 7. amocanebi saxelmZRvanelodan
aqtivoba 7. amocanebis amoxsna omis kanonsa da gamtaris kuTri winaRobis gamoTvlaze.
amocanis piroba: ra sigrZis unda iyos rkinis 2 mm2 ganivkveTis farTobis mqone mavTuli, rom misi winaRoba gautoldes aluminis
im mavTulis winaRobas, romlis sigrZe da ganivkveTis farTobi, Sesabamisad, 1 km da 4 mm2-ia.
nawili II -moswavleebi amzadeben grafitis reostats da axdenen mis gadakeTebas potenciometrad
nabiji 2
imsjele, rogor aris damokidebuli wredis winaRoba gamtarTa SeerTebis struqturasa da gamtarebis winaRobebze da warmoad-
gine es damokidebuleba grafikulad (fizikuri procesi 1,2)
resursi 1:
virtualuri laboratoriebis bmulebi:
https://phet.colorado.edu/en/simulations/circuit-construction-kit-dc
https://www.falstad.com/circuit/?fbclid=IwAR2LFW3X8qcbmihcDFy2_RgcPXVvcodH9jre6BVZ3YFOGFywTyyhTUmNB7s
https://www.tinkercad.com/
gamtarTa mimdevrobiTi da paraleluri SeerTeba:
https://www.youtube.com/watch?v=m4jzgqZu-4s&t=101s
https://javalab.org/en/serial_parallel_circuit_3_en/
https://javalab.org/en/serial_parallel_circuit_2_en/
saxelmZRvanelo: 3.7 praqtikuli samuSao N1 – 3.7.1 gamtarTa mimdevrobiTi da paraleluri SeerTeba
aqtivoba 1. maswavlebeli moswavleebs acnobs gamtarebis mimdevrobiT da paralelur SeerTebas sxvadasxva videoresursis, vir-
tualuri da saskolo laboratoriis saSualebiT (ix. resursi 1. gamtarTa mimdevrobiTi da paraleluri SeerTeba).
moswavleebi maswavleblis miTiTebiT asruleben praqtikul davalebebs da ageben sxvadasxva tipis wredebs saskolo da virtua-
lur laboratoriaSi (ix. resursi 1).
damxmare kiTxvebi:
• gamtarebis rogori SeerTebaa mimdevrobiTi SeerTeba?
• gamtarebis rogori SeerTebaa paraleluri SeerTeba?
• ra moxdeba, Tu naZvis xis girlandebSi erTi naTura gadaiwveba?
• saxlis eleqtrogayvanilobisTvis gamtarTa rogori SeerTebas gamoiyeneb _ paralelurs Tu mimdevrobiTs? ratom?
aqtivoba 2. maswavlebeli moswavleebs sTxovs Seasrulon me-5 da me-6 davaleba. maswavlebeli moswavleebs uwevs fasilitacias
davalebaze muSaobis procesSi.
davaleba 5. Sen mier Catarebuli kvlevis safuZvelze ukve gaqvs informacia, rogor aris damokidebuli grafitis simagreze
misi winaRoba: amoarCie yvelaze kargi gamtarebidan erT-erTi (saukeTeso gamtari) da daamzade cvladi rezistori mimdevrobiT
SeerTebuli winaRobebisgan.
39
40
amisaTvis dagWirdeba: Sen mier SerCeuli fanqari, qaRaldi furceli, saxazavi, ommetri.
1. moniSne furcelze erTmaneTisgan 1 sm manZiliT daSorebuli wertilebi (A,B ... M).
2. gamoiyene saxazavi da SeaerTe wertilebi fanqriT (SemaerTebel xazs ramdenjerme gausvi fanqari);
3. ommetris daxmarebiT gazome OA, OB da a.S. OM monakveTebis winaRoba: CarTuli ommetris gamomyvanebi monakveTis sawyisa da
sabolooo wertilebze moaTavse.
4. TiToeul wertils daawere Sesabamisi winaRobis mniSvneloba.
5. aage winaRobis sigrZeze damokidebulebis grafiki. daakvirdi: rogor aris damokidebuli rezistoris winaRoba
a) gamtaris sigrZeze?
b) mimdevrobiT CarTuli winaRobebis raodenobaze?
davaleba 6. daamzade grafitis rezistori paralelurad SeerTebuli winaRobebisgan.
amisaTvis dagWirdeba: Sen mier SerCeuli fanqari, qaRaldi furceli, saxazavi, ommetri.
1. daxaze furcelze erTmaneTsigan 4 sm manZiliT daSorebuli ori patara marTkuTxedi (50 X 70 mm)
2. daixmare saxazavi da SeaerTe fanqriT marTkuTxedis qveda boloebi (SemaerTebel xazs ramden-
jerme gausvi fanqari);
3. ommetris daxmarebiT gazome winaRoba marTkuTxedebs Soris: CarTuli ommetris gamomyvanebi
marTkuTxedebis centrSi moaTavse.
4. gaavle marTkuTxedebis SemaerTebeli kidev erTi monakveTi wina monakveTis paralelurad da
masTan axlos. kvlav gazome winaRoba marTkuTxedebs Soris (da a.S. gaimeore ramdenjerme).
5. aage grafiki da daakvirdi: rogor aris damokidebuli rezistoris winaRoba paralelurad
CarTuli monakveTebis raodenobaze?
damxmare kiTxvebi: O A B C D E F K M
samuSaos msvleloba:
1. waTale fanqars erTi bolo da xis safarveli sigrZeze frTxilad aaTale ise, rom grafiti gamoCndes;
2. fanqari moaTavse sadgamze xis safarveliT qveviT da daamagre webovani lentiT;
3. fanqris xis safarvelze moniSne wertilebi: CaTvale, rom pirveli wertili fanqris wveria (O). yoveli momdevno wertili wi-
nasgan 1 sm-iT unda iyos daSorebuli (suraTze Strixebi gaukeTe);
4. davaleba 5-Si aRwerili meTodiT gazome grafitis winaRobebi OA, OB.. da a.S. monakveTebze: winaRobebi sadgamze wertilebis
gaswvriv daawere.
5. aawyve wredi suraTze gamosaxuli sqemis mixedviT.
6. amoZrave mcocavi kontaqti grafitis gaswvriv da daakvirdi, rogor icvleba Suqdiodis naTeba (anu masSi gamavali denis Zala)
wredSi CarTuli grafitis sigrZis mixedviT; SeerTebulia
`reostati~ _
7. TiToeul SemTxvevaSi gamoTvale SuqdiodSi gamavali denis Zala. fanqris wverTan sadenis
fanqris `guli~
Tavisufali
8. aage denis Zalis winaRobaze damokidebulebis grafiki mudmivi Zabvis dros; bolo
klipsiT
damxmare kiTxvebi:
• ra aris reostati?
• ra gamoyeneba aqvs reostats?
• rogor Seicvleba Suqdiodis naTeba, Tu Sen mier damzadebul resotatSi
grafitis sigrZe gaizrdeba? ratom?
• rogor Seicvleba Suqdiodis naTeba, Tu Sen mier damzadebul resotatSi SemaerTebeli
grafitis sigrZe Semcirdeba? ratom? sadenebi
resursi 4.
• virtualuri laboratoriebis bmulebi: http://bitly.ws/tdp5 http://bitly.ws/tdp7 http://bitly.ws/tdtN
• resursebi saxelmZRvanelodan: 3.7 praqtikuli samuSao N1; 3.8 praqtikuli samuSao N2
41
42
aqtivoba 4. maswavlebeli moswavleebs sTxovs Seasrulon saxelmZRvaneloSi mocemuli praqtikuli samuSao da gamoikvlion gam-
tarTa mimdevrobiTi da paraleluri SeerTeba. maswavlebeli uwevs fasilitacias moswavleebs muSaobis procesSi (ix. resursi 4:
resursebi saxelmZRvanelodan: 3.7 praqtikuli samuSao N1 da praqtikuli samuSao N2).
moswavleebi da awyoben wredebs virtualur/saskolo laboratoriaSi (ix. resursi 4: virtualuri laboratoriis bmulebi)
gamoaqvT Sesabamisi daskvnebi da ayalibeben kanonzomierebebs:
a) gamtarTa mimdevrobiTi SeerTebisas; b) gamtarTa paraleluri SeerTebisas.
upasuxeben kiTxvebs:
• eleqtruli denis maxasiaTebeli romeli fizikuri sididea erTnairi wredis yvela ubanSi gamtarTa mimdevrobiTi SeerTebisas?
• risi tolia saerTo Zabva wredSi gamtarTa mimdevrobiTi SeerTebisas?
• ra damokidebulebaa mimdevrobiTi SeerTebisas rezistoris winaRobebsa da am rezistorebis boloebze arsebul Zabvebs Soris?
• rogoria Zabva gamtarTa boloebze paraleluri SeerTebisas?
• rogor gamoiTvleba wredSi gamavali denis Zala gamtarTa paraleluri SeerTebisas?
• ra damokidebulebaa paraleurad SeerTebul gamtarebSi gamaval denis Zalasa da am gamtarebis winaRobebs Soris?
resursi 5.
• resursebi saxelmZRvanelodan: 1.9 fizika amocanebSi. 1.10 Tavis bolos mocemuli savarjiSoebi da amocanebi.
resursi. 6
resursi saxelmZRvanelodan: 3.9 Zabvis gamyofi - potenciometri. amocana 3.9.3
eleqtronuli resursebi: https://www.youtube.com/watch?v=EJHFYogSH1U
http://tron.ge/%e1%83%aa%e1%83%95%e1%83%9a%e1%83%90%e1%83%93%e1%83%98-%e1%83%ac%e1%83%98%e1%83%9c%e1%8
3%90%e1%83%a6%e1%83%9d%e1%83%91%e1%83%90-potentiometer/
aqtivoba 6. potenciometris damzadeba. maswavleblis daxmarebiT moswavleebi ecnobian informacias potenciometris Sesaxeb
saxelmZRvaneloSi da eleqtronul resursebSi (resursi.6).
moswavleebi maswavleblis uSualo meTvalyureobiT amzadeben potenciometrs me-8 davalebis mixedviT.
davaleba 8. daamzade potenciometri fanqris daxmarebiT da aRwere misi moqmedebis principi. ( ix.davaleba7.)
dafiqrdi: rogor SeiZleba me-7 davalebis mixedviT damzadebuli reostati gadakeTo potenciometrad.
damxmare kiTxvebi:
• ra gamoyeneba aqvs potenciometrs?
• ratom uwodeben potenciometrs Zabvis gamyofs?
• rogor gadaakeTe Sen mier damzadebuli reostati potenciometrad?
kompleqsuri davalebis Sesrulebisa da prezentaciis procesSi maswavleblis mier dasmuli SekiTxvebi konkretul moswavlesTan indi-
vidualuri muSaobis sawarmoeblad
axseni, ratom Seqmeni modeli? ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
43
44
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
45
mimarTebiTi done moswavle msjelobs
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis eleqtruli denis aRZvrisa da xangrZlivad
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sa- SenarCunebisTvis saWiro pirobebze. denis wy-
kiTxTan dakavSirebul arsebiT struq- aroze, Sida da gare wredebze, potencialTa
turul erTeulebs Soris. sxvaobaze.
saubrobs, razea damokidebuli denis Zala da
gamtaris winaRoba.
axasiaTebs gamtaris winaRobas gamtaris kuTri
winaRobisa da geometriuli zomebis mixedviT.
saubrobs rezistoris, reostatisa da poten-
ciometris daniSnulebasa da gamoyenebaze
eleqtrul wredSi.
msjelobs omis kanonsa da gamtaris volt-am-
perul maxasiaTebelze.
msjelobs denis Zalaze, Zabvasa da winaRobaze
gamtarTa mimdevrobiTi/paraleluri SeerTe-
bisas.
awyobs sxvadasxva tipis wredebs da iyenebs
sazom xelsawyoebs( ampermetri, voltmetri,
multimetri).
iyenebs Sesabamis Teoriul codnas raodeno-
brivi da Tvisobrivi amocanebis amoxsnisas.
SeuZlia monacemebis warmodgena grafikulad.
atarebs eqsperiments. msjelobs eqsperimen-
tis Sedegebze da akeTebs daskvnebs.
amzadebs grafitis rezistors, reostats da
potenciometrs da msjelobs misi moqmede-
bis principze. atarebs kvlevas, warmoad-
gens kvlevis Sedegebs da akeTebs Sesabamis
daskvnebs.
moiZiebs informacias grafitze da saubrobs
mis gamoyenebaze eleqtroobaSi.
46
multistruqturuli done ganmartavs, ra aris eleqtruli deni, Zabva da
winaRoba.
moswavles aqvs mxolod ramdenime,
erTmaneTTan daukavSirebeli, usiste- ayalibebs omis kanons wredis ubnisaTvis da
mo asociacia/warmodgena gansaxilvel axdens mis formulirebas.
sakiTxTan dakavSirebiT. icis, ra aris aucilebeli wredSi elqtruli
denis arsebobisaTvis.
icis, ra mimarTuleba aqvs eleqtrul dens.
icis denis Zalis, Zabvis da winaRobis er-
Teulebi.
icis denis Zalis gamosaTvleli formula.
icis, ra aris kuTri winaRoba da winaRobis
erTeuli, winaRobis gamosaTvleli formula.
ganmartavs da amoicnobs gamtarebis mimde-
vrobiT da paralelur SeerTebas.
uWirs martivi wredis awyoba.
ayalibebs da gamosaxavs formuliT kanonzo-
mierebebs gamtarTa mimdevrobiTi/ paralelu-
ri SeerTebisas.
ganmartavs reostats/rezistors.
icis, ratom aris saWiro wredSi rezistoris/
reostatis CarTva.
SeuZlia/uWirs, amoxsnas martivi amocanebi.
ver atarebs eqsperiments an atarebs xarveze-
biT. ar SeuZlia/uWirs eqsperimentis Sedegeb
ze msjeloba da daskvnebis gakeTeba eqsperi-
mentis Sedegebze dayrdnobiT.
moswavle ver amzadebs rezistors grafitiT
an amzadebs xarvezebiT.
ver atarebs kvlevas an Catarebuli kvleva da
daskvnebi moicavs uzustobebs.
moiZiebs mwir informacias grafitze, Tumca
uWirs/ver saubrobs mis praqtikaSi gamoyene-
basa da eleqtrogamtarobaze.
47
unistruqturuli done moswavlem icis CamoTvlilTagan erT-erTi:
48
ganmsazRvreli Sefaseba
49
kompleqsuri davaleba N2: comis wredebi anu, eleqtrolaboratoria samzareuloSi
50
rekomendacia: mocemuli kompleqsuri davaleba SeiZleba gaiyos or davalebad:
nawili I - moswavleebi ikvleven comis wredebs;
nawili II - praqtikulad gadaWrian calkeul amocanebs comis wredebiT.
51
lia bunebis kanonebis gamoyenebiT.
52
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiTxvebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
• resursi 1. https://www.youtube.com/watch?v=ATnoNHtR_-k samotivacio video
• resursi2. https://www.exploratorium.edu/tinkering/projects/squishy-circuits - video-moswavleebi awyoben rbil wredebs
• resursi3. https://www.youtube.com/watch?v=5M3Dow20KlM -ana maria tomasi waradgens „rbil wredebs“
• resursi4 - ra aris posteri
http://mastsavlebeli.ge/?p=7931&fbclid=IwAR2yyZmXV9npSlUjRSJF4h6p8Bo97jcjXseZuRNLnKcXKNpNtAzHdqUh3lo
kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
sarekomendacio aqtivoba: maswavlebeli moswavleebs acnobs kompleqsuri davalebis pirobas.
resurs 1, 2, 3 ze dayrdnobiT, maswavlebeli moswavleebs aCvenebs rbil wredebs. resurs 4-is saSualebiT acnobs ra aris posteri.
kompleqsuri davalebis pirobis gaazrebaze orientirebuli SekiTxvebi:
rbili wredebi (resursi 1, 2, 3)
• ra aris wredi?
• risi maCvenebelia wredSi naTuris anTeba?
• ra gamoiyeneba rbil wredebSi gamtaris rolSi?
posteri (resursi 4)
• ra aris posteri?
• SegiqmniaT Tu ara posteri?
• rogor gamosaxavT posterze informacias, rom advilad aRsaqmeli iyos?
kompleqsuri davaleba
• Tqveni sityvebiT CamoayalibeT, ras Seexeba dRes mocemuli davaleba, romelzec ramdenime gakveTilis ganmavlobaSi unda
imuSavoT?
• msgavsi formis, an Sinaarsis davaleba sxva dros Tu Segisrulebia?
• Seni azriT, saxaliso iqneba Tu ara aseTi wredebis awyoba?
• SeiZleba Tu ara moifiqroT aseTi wredebis gamoyenebis sfero?
maswavlebeli moswavleebs avalebs, saxlSi daamzadon gamtari comi da aragamtari comi
resursi 5 gamtari comi
https://docs.google.com/document/d/1pB3aIkD0rL_U-L7k5sIGBuUPqvXvE6Zk/edit?usp=sharing&ouid=103440913621299409555&rtpof=true&s
d=true
resursi 6 aragamtari comi
https://docs.google.com/document/d/1D2OZ7drUBonpyu7zWn7k-L9Y9arSkisO/edit?usp=sharing&ouid=103440913621299409555&rtpof=true&
sd=true
etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba
qvecneba - materia: atomi, ioni, eleqtroni, siTxe, myari nivTiereba;
fizikuri procesi: deni liTonis gamtarSi, deni siTxeSi, siTburi gafarToeba, winaRobis cvlileba
nabiji 1 – Sefasebis kriteriumi 1 materiis romeli saxe monawileobs gamtari comis mier denis gatarebis procesSi; rogor
SevcvaloT gamtari comis parametrebi, rom aman gamoiwvios misi gamtareblobis Secvla da ra gansxvavebaa gamtar da aragamtar coms
Soris SedgenilobaSi, rac gansazRvravs comis mier denis gatarebis unars? (materia 1, 2, 3) (fiz. pr.1, 2)
resursi/aqtivoba/damxmare kiTxvebi:
aqtivoba 1: winare codnis gaxseneba (sakiTxebi: eleqtruli deni, denis Zala, eleqtruli deni liTonis gamtarSi)
• ra aris eleqtruli deni?
• ras warmoadgens eleqtruli wredi?
• ra pirobebi unda Sesruldes, rom wredSi denma gaiaros?
• ramdeni saxis aris nivTierebebi gamtarobis mixedviT?
• romeli nawilakebi qmnian eleqtrul dens liTonis gamtarebSi?
• romeli nawilakebi qmnian eleqtrul dens zogadad, gamtarebSi?
• rogor ganisazRvreba denis Zala? ra erTeulebSi izomeba?
resursi 1. saxelmZRvanelo. sakiTxebi: omis kanoni wredis ubnisTvis. eleqtruli winaRoba, kuTri winaRoba.
resursi 2 . teleskola. omis kanoni https://www.youtube.com/watch?v=6G5gFjoWx0U
resursi 3 . ra aris winaRoba - https://www.youtube.com/watch?v=FFHUoWFtab0
aqtivoba 2: moswavleebi ecnobian simulacias da masSi awyoben martiv eleqtrul wreds denis wyaros, sadenebisa da cnobili winaRobis
gamtarisgan da amowmeben omis kanons.
53
54
aqtivoba 3: moswavleebi uerTeben denis wyaros (1 cal elements, 1,5 v) comis rezistors sadenebis daxmarebiT da zomaven multimetriT
denis Zalas comis rezistorSi da Zabvas rezistoris boloebze. Semdeg igive cdas atareben elementebis batareiT da orive SemTxvevaSi
gamoiTvlian comis rezistoris winaRobas.
(saWiro masalebi: gamtari comi, elementebi (1,5 v), elementebis Casadebi 6 adgiliani konteineri, SemaerTebeli sadenebi, rezinis
xelTaTmanebi., multimetri).
damxmare kiTxvebi:
• razea damokidebuli wredSi gamavali denis Zala?
• rogor gamoiTvleba winaRoba denis Zalisa da Zabvis saSualebiT?
• am formulidan SegviZlia Tu ara vimsjeloT, rom winaRoba damokidebulia denis Zalasa da Zabvaze? ratom?
• Seicvleba Tu ara igive rezistoris winaRoba, Tu mas meti Zabvis wredSi CavrTavT (gamoviyenebT elementebis batareas)?
aqtivoba 4: moswavleebi amzadeben comisgan sxvadasxva rezistorebs ( erTnairi sigrZisa da sxvadaxva ganivkveTis farTobis, da
piriqiT) da ikvleven , razea damokidebuli comis rezistoris winaRoba.
(saWiro resursebi: gamtari comi, elementi (9 v), SemaerTebeli sadenebi, rezinis xelTaTmanebi, multimetri)
damxmare kiTxvebi:
• ori erTnairi sigrZis da sxvadasxva ganivkveTis farTobis comis gamtaridan romels aqvs meti winaRoba?
• ori erTnairi ganivkveTis farTobis da sxvadsxva sigrZis comis gamtaridan romels aqvs meti winaRoba?
• aageT comis winaRobis gamtaris sigrZeze da ganivkveTis farTobze damokidebulebis grafikebi Tqvens mier Catarebuli
cdebis monacemebis saSualebiT.
rogori xasiaTis aris damokidebuleba TiToeul SemTxvevaSi?
resursi 5. zogadi ganaTlebis reformis farglebSi Cawerili resursi - kuTri winaRobis damokidebuleba temperaturaze
https://drive.google.com/file/d/18o3gvQF2vEH3ct1sNEJbDqAdwPhChvAJ/view?usp=sharing
aqtivoba 5: moswavleebi iTvlian comis kuTr winaRobas. miTiTeba: sxvadasxva diametris mqone sasrut Cxirebisgan amzadeben patara
monakveTebs_ milakebs: 5 da 8 sm sigrZis; amoavseben milakebs gamtari comiT.
(saWiro resursebi: gamtari comi, elementi (9 v), SemaerTebeli sadenebi, rezinis xelTaTmanebi., multimetri, wvenis sasruti Cxiri
(2 cali, gansxvavebuli diametriT, araumetes 3 - 5 mm-isa), xis an liTonis wvrili Cxiri, mikrometri).
damxmare kiTxvebi:
• garda gamtaris geometriuli zomebisa, kidev romeli parametri gansazRvravs comis winaRobas?
• razea damokidebuli kuTri winaRoba?
• axseniT, ratom aqvs gansxvavebuli kuTri winaRoba sxvadasxva nivTierebas?
• gamtaris geometriuli zomebis SecvliT Seicvleba Tu ara misi winaRoba? kuTri winaRoba?
• ra formisaa Tqvens mier damzadebuli comis milakebi?
• rogor gamoviTvaloT am milakebis ganivkveTis farTobi (gamoiyeneT mikrometri)?
• rogor gansazRvravT(cdis saSualebiT) Tqvens mier damzadebuli comis milakebis winaRobas?
• romeli formuliT gansazRvravT kuTr winaRobas?
• Tu comi didi xnis ganmavlobaSi iqneba wredSi CarTuli, Seicvleba Tu ara misi temperatura?
• daemTxveva Tu ara am meTodiT gansazRvruli civi comis kuTri winaRoba Tbili comis kuTr winaRobas? (SeamowmeT eqsperimentiT)
• rodis eqneba coms meti winaRoba, dabali Tu maRali temperaturis pirobebSi?
• icvleba Tu ara gamtaris geometriuli zomebi misi gaTbobisas? ra movlenis gamo?
• iqoniebs Tu ara es cvlileba SesamCnev gavlenas gamtaris winaRobaze?
• umetesad ris gamo moxdeba gaTbobisas winaRobis cvlileba, gamtaris geometriuli zomebis Tu kuTri winaRobis cvlilebis
gamo?
55
56
aqtivoba 6: moswavleebi ureven erTmaneTs gamtar da aragamtar comebs, uerTeben denis wyaros Sereuli comis rezistors sadenebis
daxmarebiT da zomaven multimetriT denis Zalas comis rezistorSi da Zabvas rezistoris boloebze.
(saWiro masalebi: gamtari comi, aragamtari comi, elementebi (1,5 v), elementebis Casadebi 6 adgiliani konteineri, SemaerTebeli
sadenebi, rezinis xelTaTmanebi., multimetri).
damxmare kiTxvebi:
• ratom atarebs dens gamtari comi da ar atarebs aragamtari?
• rogoria maTi Sedgeniloba da ra gansxvavebaa maT Soris?
• romeli nawilakebi aris muxtis gadamtanebi gamtar comSi?
• saidan warmoiSva es nawilakebi?
• ra rols asrulebs wyali gamtari comis momzadebisas?
• aris Tu ara damuxtuli nawilakebi aragamtar comSi? maSin ratom ar atarebs igi dens?
• Tqveni azriT, ra moxdeba, Tu gamtar da aragamtar comebs erTmaneTs SevurevT?
• romeli nawilakebia muxtis gadamtanebi gamtar comSi da rogor icvleba maTi koncentracia gamtari da aragamtari comebis
Serevisas?
• rogor Seicvleba Sereuli comis gamtarebloba?
• rogor gavlenas iqoniebs es wredSi Suqdiodis naTebaze?
• TandaTan gazardeT Sereul comSi aragamtari comis xvedriTi wili, da daafiqsireT, rodis aRar gaatarebs igi dens?
• rogor axsniT amas comis Sedgenilobis mixedviT?
• rogor warmoadgenT miRebul Sedegebs posterze?
nabiji 2 Sefasebis kriteriumi 2 - rogor gamovikvlioT gamtari da aragamtari comebis saSualebiT gamtarTa sxvadasxva tipis
SeerTeba? (fiz. pr.1, 2)
resursi 1. saxelmZRvanelo. sakiTxi: mimdevrobiTi da paraleluri SeerTeba.
https://phet.colorado.edu/sims/html/circuit-construction-kit-dc-virtual-lab/latest/circuit-construction-kit-dc-virtual-lab_en.html
resursi 3. zogadi ganaTlebis reformis farglebSi Cawerili resursi - martivi eleqtruli wredi. wredebis gardaqmna.
https://drive.google.com/file/d/1uz_0ylYrXmEB-EN2g8kqx0o7v7jFd28G/view?usp=sharing
resursi 4. zogadi ganaTlebis reformis farglebSi Cawerili resursi - martivi wredebi. mimdevrobiTi da paraleluri SeerTeba
https://drive.google.com/file/d/1I4Ms0fwa93BMOpLuVFtUQYu6rhmrBH63/view?usp=sharing
aqtivoba 1: moswavleebi ecnobian simulacias da masSi awyoben martiv eleqtrul wreds naTuris gamoyenebiT. Semdeg axdenen wredis
modificirebas ise, rom naTura ar ainTos (damokleba)
damxmare kiTxvebi:
• ra aris saWiro martivi wredis asawyobad?
• risi maCvenebelia naTuris anTeba?
• ra aris mokle CarTva da rodis xdeba?
resursi 5. https://www.youtube.com/watch?v=gvfT95Q9YqE
aqtivoba 2: moswavleebi ecnobian videoresurss da comebis da Suqdiodis gamoyenebiT awyoben martiv wreds, Semdeg Suqdiods
amokleben.
(saWiro masalebi: gamtari comi, aragamtari comi, elementebi (1,5 v), SemaerTebeli sadenebi, rezinis xelTaTmanebi).
57
58
damxmare kiTxvebi:
• rogor unda CavrToT wredSi Suqdiodi, mivaqcioT Tu ara yuradReba mis polarobas?
• ori gamtari comi SuqdiodTan CavrToT mimdevrobiT, da SevaerToT elementTan (ix. meore suraTi), ainTeba Tu ara igi? risi
maCvenebelia es?
• rogorma denma gaiara mimdevrobiT SeerTebul comebsa da SuqdiodSi?
• Tu ori gamtari comis SuaSi aragamtar coms movaTavsebT, Seicvleba Tu ara wredSi Suqdiodis naTeba? ratom?
• Tu aragamtar coms Suidan amoviRebT da gamtar comebs erTmaneTs SevaxebT (ix. mesame suraTi), ra mouva Suqdiods?
• am SemTxvevaSi rogor iqneba Suqdiodi CarTuli gamtar comebTan?
• ra movlena moxda da ratom?
aqtivoba 3: moswavleebi simulaciaSi awyoben 2 gamtarisgan mimdevrobiTi da paraleluri SeerTebis wredebs, multimetriT zomaven
denis Zalas, Zabvas da winaRobas da amowmeben mimdevrobiTi da paraleluri SeerTebis formulebs.
damxmare kiTxvebi:
• ra aris mimdevrobiTi/paraleluri SeerTeba?
• rogor nawildeba Zabvebi mimdevrobiT/paralelur SeerTebaSi?
• rogor nawildeba denis Zalebi mimdevrobiT/paralelur SeerTebaSi?
• rogor gamoiTvleba saerTo winaRoba mimdevrobiT/paralelur SeerTebaSi?
• ra mosdis denis Zalas mimdevrobiT CarTuli rezistorebis ricxvis gazrdisas, Tu Zabva ucvlelia?
• ra mosdis srul denis Zalas paralelurad CarTuli rezistorebis ricxvis gazrdisas, Tu Zabva ucvlelia?
• gansxvavebuli rezistorebis paralelurad CarTvis dros romel rezistorSi gadis meti deni da ramdenjer?
aqtivoba 4: moswavleebi comebiT awyoben 2 gamtarisgan (romelTa winaRoba ukve gamoTvlili aqvT), mimdevrobiTi da paraleluri
SeerTebis wredebs, multimetriT zomaven denis Zalas da Zabvas.
(saWiro resursebi: gamtari comi, elementi (9 v), SemaerTebeli sadenebi, rezinis xelTaTmanebi., multimetri).
damxmare kiTxvebi:
• ori comis mimdevrobiTi CarTvisas rogorma denis Zalam gaiara oriveSi?
• ori comis mimdevrobiTi CarTvisas Zabvebis jami udris Tu ara batareis Zabvas?
• cdis saSualebiT gamoiTvaleT ori comis mimdevrobiTi CarTvisas saerTo winaRoba da SeadareT Teoriul formulas. zus-
tad erTi da igive pasuxi miiReT? ratom?
• cdis saSualebiT gamoiTvaleT ori comis paraleluri CarTvisas saerTo winaRoba da SeadareT Teoriul formulas. zus-
tad erTi da igive pasuxi miiReT? ratom?
aqtivoba 5: amocanebis amoxsna saxelmZRvanelodan mimdevrobiT da paralelur SeerTebaze.
1. 220 v Zabvis qselSi mimdevrobiT CarTulia eleqtruli qura da naTura. pirvelis winaRobaa 40 omi, meoris ki _ 400 omi.
gansazRvreT Zabvebi qurisa da naTuris momWerebze.
2. paralelurad SeerTebuli ori gamtaris saerTo winaRoba 4 omia. gansazRvreT am gamtarTa winaRoba mimdevrobiTi SeerTebi-
sas, Tu erT-erTi gamtaris winaRoba 8 omia.
3. cnobilia, rom R1 = R2 = R3 = 18 omi; R4 = R5 = 4 omi; R6 = 6 omi. ris tolia
a) wredis sruli winaRoba;
b) R2 winaRobis boloebze arsebuli Zabvis Sefardeba R6 winaRobis boloebze arsebul ZabvasTan.
R1 R4 R5
R2
R3 R6
4. rogor Seefardeba sur.1-ze gamosaxuli wredis boloebze arsebuli sruli Zabva sur.2-ze gamosaxuli wredis boloebze
arsebul srul Zabvas (sruli denis Zala orive wredSi erTniria)
6R 2R 2.5R 0.5R
6R R 2R R
6R 2R 1.5R 1.5R
59
60
aqtivoba 6: moswavleebi comebiT da SuqdiodebiT awyoben wredebs.
damxmare kiTxvebi:
• rogor icvleba Suqdiodebis naTeba Tu maT
a) comis mimdevrobiT SeerTebul gundebs Soris CarTav (TandaTan gazarde gundebis raodenoba)?;
b) gamtari comis or gundas Soris CarTav (TandaTan gazarde Suqdiodebis raodenoba)?;
• riT aixsneba cdis Sedegebi?
resursi 6. saxelmZRvanelo, par. 3.9 uitstonis xidi. amocana 3.9.5, 3.9.6
resursi 7. videorgoli -uitstonis bogiri (14.25 dan 26.04 -mde) https://www.youtube.com/watch?v=OeUli5cYQoI
resursi 8. zogadi ganaTlebis reformis farglebSi Cawerili resursi
https://drive.google.com/file/d/1N6eAQg9QRjNIcSTuPoWG0oHg7-9N2xx3/view?usp=sharing
resursi 9. kvleva- uitstonis bogiri
https://docs.google.com/document/d/1Cv2bPrwxZtqLJn-aZygPXP3ZKQM-suUr/edit?usp=sharing&ouid=103440913621299409555&rtpof=true&
sd=true
resursi 10.
danarTi- kvleva-uitstonis bogiri.
https://docs.google.com/document/d/1hNTX0GPIzbnPldeNFKBFazWtPji8J_WK/edit?usp=sharing&ouid=103440913621299409555&rtpof=true
&sd=true
aqtivoba 7: moswavleebi simulaciaSi awyoben uitstonis bogirs
damxmare kiTxvebi:
• winaRobebis SerCeviT daabalanseT uitstonis bogiri. ra Tanafardoba arsebobs am
dros winaRobebs Soris? R1 R2
B
• ratom ar gadis deni uitstonis dabalansebul bogiris wredis Sua rezistorSi?
• rogor SegiZliaT SeamowmoT simulaciaSi, rom konkretul StoSi deni ar gadis?
• rogor SegiZliaT ipovoT ucnobi rezistoris winaRoba uitstonis dabalansebuli bo- A R5 C
giris saSualebiT?
R3 D R4
aqtivoba 8: moswavleebi comebis da Suqdiodebis saSualebiT awyoben uitstonis bogirs da gansazRvraven Suqdiodis winaRobas.
(saWiro resursebi: gamtari comi, elementi (9 v), SemaerTebeli sadenebi, rezinis xelTaTmanebi, multimetri, Suqdiodi).
damxmare kiTxvebi:
• rogor daabalansebT 3 gamtari comisgan da ori Suqdiodisgan Seqmnil uitstonis bogirs?
• rogor SeamowmebT, rom BC StoSi deni ar gadis?
• cnobili Tanafardobidan rogor ipoviT Suqdiodis winaRobas?
• SeadareT miRebuli winaRoba ommetriT gazomils. daemTxva Tu ara winaRobis mniSvneloba da ratom?
rogor warmoadgenT miRebul Sedegebs posterze?
kompleqsuri davalebis Sesrulebis da prezentaciis procesSi maswavleblis mier dasmuli SekiTxvebi konkretul moswavlesTan
individualuri muSaobis sawarmoeblad
axseni, ratom Seqmeni posteri? ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
• ratom Seasrule kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi dasturdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis
marTebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri davalebis ukeT Sesasruleblad?
61
62
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanaklaselebis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur
davalebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan iTanamSromleT kompleqsur davalebaze
muSaobis procesSi? (ra daxmareba gauwieT Tanaklaselebs/maswavlebels; ra mxardaWera miiReT maTgan);
• waawydiT Tu ara konfliqtur situaciebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor SeZeliT konfliqtis
daregulireba?
• waawydiT Tu ara gaurkvevlobebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor gaerkvieT bundovanebiT mocul
sakiTxebSi?
• SexvdiT Tu ara gansxvavebul mosazrebebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? ramdenad SeZeliT TanamSromloba
gansxvavebuli Sexedulebebis adamianebTan? ra dagexmareba, rom ukeT gaigo Tanaklaselebis, maswavleblis saTqmeli?
• gaaanalizeT ra wesebs/kanonebs icavdiT da ratom kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (magaliTad, ramdenad
moaxerxeT azrTa sxvadasxvaobis viTarebaSi orientirebuli yofiliyaviT problemaze da ara komunikaciaSi CarTul
adamianebze? riT da rogor gamoxatavdi adamianebis mimarT pativiscemas kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi)?
• riT dagexmaraT maswavlebelTan, sxva moswavleebTan dialogi kompleqsuri davalebis SesrulebaSi?
• riT SeiZleba daxmareba gauwios Tqvenma SekiTxvebma Tanaklaselebs saTqmelis ukeT CamoyalibebaSi?
• ra faqtorebi gaiTvaliswine/unda gaiTvaliswinoT saimisod, rom Tqveni kompleqsuri davalebis prezentacia msmenelisTvis
gasagebi da misaRebi yofiliyo (mag.: funqciuri sametyvelo qmedebis (Txroba, aRwera, msjeloba) sworad SerCeva, sensitiuri
niuansebis win wamoweva; Jestikulaciis, mimikis, araverbaluri signalebis gamoyeneba)
• gamoiyeneT Tu ara teqnologiebi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? raSi dagexmaraT teqnologiebis gamoyeneba?
• ras gaakeTebdi sxvagvarad axla rom iwyebde davalebaze muSaobas?
• Seni azriT, riT hgavs da riT gansxvavdeba Seni davaleba Seni Tanaklaselebis naSromebisgan? rogor warmoaCen am gansxvavebebs
SekiTxvebis saxiT?
• SeafaseT, ramdenad gamogividaT is, rac maswavleblisgan gqondaT davalebuli?
moswavleTa Sedegebis miRwevis taqsonomia
63
mimarTebiTi done moswavle msjelobs
64
. icis denis Zalis gamosaTvleli formula.
icis winaRobis erTeuli, winaRobis gamosaT-
vleli formula, magram ver akavSirebs fizikur
sidideebs erTmaneTTan.
amoicnobs gamtarebis mimdevrobiT da pa-
ralelur SeerTebas.
uWirs martivi wredis awyoba, wredebis gar-
daqmna.
gamosaxas formuliT gamtarTa mimdevrobiTi/
paraleluri SeerTebis zogierT formulas.
SeuZlia mxolod martivi amocanebis amoxsna.
ver atarebs eqsperiments an atarebs xarveze-
biT. ar SeuZlia/uWirs eqsperimentis Sedegebze
msjeloba da daskvnebis gakeTeba eqsperimentis
Sedegebze dayrdnobiT.
moswavle ver awyobs uitstonis bogirs.
unistruqturuli done
moswavlem icis CamoTvlilTagan erT erTi:
moswavles aqvs mxolod erTi ara
struqturirebuli asociacia/war- eleqtruli denns qmnis damuxtuli nawilakebis
modgena gansaxilvel sakiTxTan daka- erTi mimarTulebiT moZraoba.
vSirebiT. gamtars gaaCnia winaRoba.
wredSi eleqtruli velis arsebibisaTvis saWi-
roa denis wyaro.
sxeuli SeiZleba daimuxtos dadebiTad an ua-
ryofiTad.
zogi nivTiereba atarebs eleqtrul dens, zogi
ki ara.
gamtari comi atarebs dens, xolo aragamtari-
ar atarebs.
denis wyaros gaaCnia polusebi.
wredSi denis Zalis/Zabvis gazomva SeiZleba am-
permetriT/voltmetriT.
icis an denis Zalia, an Zabvis an winaRobis er-
Teuli.
pre-struqturuli done
65
ganmsazRvreli Sefaseba
66
posterze informaciis faqtobrivi da proceduruli codna kompleqsuri davalebis
warmodgena 0-4 qula Sefasebis kriteriumebi
0-2 qula 0-4 qula
moswavlem ver/ar Seqmna faqtobrivi codna proceduruli codna ver gasca pasuxi Sefasebis
posteri moswavlem icis moswavle kriteriumebs.
• eleqtruli deni • atarebs eqsperiments, kvlevas,
• denis Zala. formulebi. warmoadgens monacemebs bra- 0 qula
0 qula erTeuli fikulad. SeuZlia monacemebis
• potencialTa sxvaoba. for- damuSaveba da daskvnebis gakeTe-
mula. erTeuli. ba.
67
68
samizne cnebis mkvidri warmodgenebi Sefasebis kriteriumi - (zogadi) Sefasebis kriteriumi - (konkretul kompleqsur
davalebaze misadagebuli)
moswavlem unda gaacnobieros, rom: moswavles SeuZlia:
naSromSi xazgasmiT warmoaCineT:
energia • imsjelos, energiaze, ro- • ramodenime eleqtromomxmareblis magali-
gorc sistemis mdgomareobis Tze imsjeleT ras xmardeba eleqtruli
1. energia sistemis mdgomareobis ganmsazRvrel ZiriTad sidi- velis mier Sesrulebuli muSaoba da energi-
erT - erTi ZiriTadi ganmsazRvre- deze an/da am sistemis muSao- is romel formebSi gardaqmnian isini ele-
lia da axasiaTebs mis mier muSao- bis Sesrulebis unarze; qtrul energias, romeli fizikuri sididiT
bis Sesrulebis unars; SegviZlia maT energoefeqturobaze saubari.
• gaacnobieros, energiis rom- (energia 1, 2, 3)
2. sistemis Semadgenel sxeulebs/ eli saxeebiT xasiaTdebian
nawilakebs gaaCniaT sxvadasxva gansaxilvel movlenaSi/
saxis energia, romelic SesaZle- sakiTxSi monawile sxeulebi da
belia gardaiqmnas erTi saxidan rogor gardaiqmneba energia; • rogor gamoviTvaloT eleqtroenergiis
meoreSi. Caketili sistemis sruli xarji eleqtromomxmareblebis simZlavris
energia mudmivia; • daadginos, romeli Sida faq- saSualebiT da ra gzebiT SegviZlia ele-
torebi ganapirobebs sistemaSi qtroenergiis danaxarjis Semcireba. (ener-
3. sistemaSi energiis gardaqmna gan- energiis gardaqmnebs da rom- gia 2)
pirobebulia Sida faqtorebiT, eli gare faqtorebi - sistemis
xolo sistemis sruli energiis sruli energiis cvlilebas;
cvlileba - gare faqtorebiT.
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiTxvebi)
etapi I _ kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba.
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
maswavlebeli moswavleebs acnobs kompleqsuri davalebis pirobas. me-2 resursiT moswavleebi gaecnobian “mowyenil yvavilebs”-
eleqtroenergiis danaxarjis indikators. me-3 resursiT moswavleebi gaecnobian eleqtroenergiis dazogvis xerxebs. 1-l resursze
dayrdnobiT msjeloben rogor Seqmnan posteri da ra unda asaxon posterze, ra etapebis gavla mouwevT kompleqsuri davalebis
Sesrulebisas da rogor asaxaven gaxorcielebul aqtivobebs posterze.
resursi 2, 3
• ra informacia miiRe resursi 3-Si?
• ra daniSnuleba aqvs mricxvels?
• ra erTeulebSi izomeba daxarjuli eleqtroenergia?
• ris mixedviT vixdiT moxmarebuli eleqtroenergiis gadasaxads?
• Seni azriT, mniSvnelovania Tu ara eleqtroenergiis dazogva?
posteri (resursi 1)
• SegiqmniaT Tu ara posteri?
• ra unda vicodeT posteris Sesaqmnelad?
• ra nabijebis gadadgma mogiwevT posteris Seqmnisas?
• rogor avsaxavT posterSi Tqven miRebul Sedegebs?
69
70
kompleqsuri davaleba
• Tqveni sityvebiT CamoayalibeT, ras Seexeba dRes mocemuli davaleba, romelzec ramdenime gakveTilis ganmavlobaSi unda
imuSavoT?
• msgavsi formis, an Sinaarsis davaleba sxva dros Tu Segisrulebia?
etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba
qvecneba - muSaoba, eleqtruli energia, sinaTlis energia, Sinagani energia, siTburi energia, meqanikuri energia.
nabiji 1 - kriteriumi 1 ramodenime eleqtromomxmareblis magaliTze imsjeleT ras xmardeba eleqtruli velis mier
Sesrulebuli muSaoba da energiis romel formebSi gardaqmnian isini eleqtrul energias, romeli fizikuri sididiT SegviZlia
maT energoefeqturobaze saubari. (energia 1, 2, 3)
resursi 1. muSaoba, energia da simZlavre: Work, Energy, and Power: Crash Course Physics #9 - YouTube
aqtivoba 1. moswavleebi ixseneben winare codnas- muSaobas da simZlvres
damxmare kiTxvebi:
• rodis ar asrulebs sxeulze moqmedi Zala muSaobas?
• rodis asrulebs Zala uaryofiT muSaobas? dadebiT muSaobas?
• muSaobis romeli erTeulebi ici?
• ra aris simZlavre?
• rogor gamoiTvleba simZlavre?
• raSi mdgomareobs simZlavris fizikuri azri?
• ra aris simZlavris erTeulebi?
aqtivoba 3. moswavleebi xsnian amocanebs eleqtruli denis musaobasa da simZlavreze. (resursi 3.)
1. sacxovrebel binebSi, 220 Zabvis qselSi, eleqtruli sadenebi maqsimaluri 10 a denisTvisaa
gaTvlili. gamoTvale
a) sadenSi gamoyofili simZlavre; (P);
b) sadenis mier moxmarebuli eleqtruli energia 1 saaTis ganmavlobaSi (∆W);
2. gamoTvale TiToeul winaRobaSi gamoyofili simZlavre, Tu cnobilia, rom Zabva denis
wyaros momWerebze 11 voltia.
10 omi
5 omi
A
71
72
damxmare kiTxvebi:
• asrulebs Tu ara deni muSaobas, rodesac eleqtroxelsawyo CarTulia qselSi?
• ras xmardeba eleqtruli denis muSaoba, rodesac wredis ubanze meqanikuri muSaoba ar sruldeba da deni qimiur gardaqmnebs
ar iwvevs?
• ratom Tbeba liTonis gamtari masSi denis gavlisas?
• rogor viangariSoT gamoyofili siTbos raodenoba?
• romeli eleqtroxelsawyos daniSnulebaa, gamoyos siTbo?
• ras aqceven yuradRebas aseTi xelsawyos Seqmnisas?
• imsjeleT, ra energiad gardaqmnis Tqvens mier SerCeuli xelsawyoebi (Caidani, uTo, feni, miqseri, sarecxi manqana, macivari
da sxva) eleqtrul energias?
• romel maTganSi gvWirdeba siTbos gamoyofa da romelSi ara?
• aqvs Tu ara sadenebs winaRoba? masSi denis gavlisas, gamoiyofa Tu ara siTbo?
• gvWirdeba Tu ara sadenebSi siTbos gamoyofa?
• sadenebSi gamoyofili siTbos raodenoba rom Seamciron, ras akeTeben amisTvis?
resursi 8. eleqtronuli saxelmZRvanelo- margi qmedebis koeficienti
resursi 9. videogakveTili- siTbos raodenoba. https://www.youtube.com/watch?v=kiOgy9dzyog
resursi 10. rogor gamoviTvaloT Caidnis mqk 7 Efficiency of Kettle problem - YouTube
Efficiency of a kettle - GCSE Physics - YouTube
aqtivoba 4. maswavlebeli moswavleebs avalebs, dainiSnon dro da eleqtroCaidanSi aaduRon (aduRebamde miiyvanon) 1 l wyali.
Caidnis simZlavris gamoyenebiT da wylisTvis gadacemuli siTbos raodenobis formulis gaTvaliswinebiT gamoiangariSon Caidnis
margi qmedebis koeficienti.
damxmare kiTxvebi:
• ras warmoadgens xelsawyos margi qmedebis koeficienti?
• eleqtruli denis sasargeblo muSaoba SeadareT sruls, romelia meti?
• raze metyvelebs es, rogoria nebismieri xelsawyos margi qmedebis koeficienti?
• romeli xelsawyo iqneba ufro energoefeqturi?
• CaidanSi eleqtruli denis muSaoba mTlianad xmardeba Tu ara wylis gacxelebas?
• raze ixarjeba zedmetad energia?
• rogor gamoviTvaloT Caidnis mier moxmarebuli sruli energia?
• wylis aduRebisas ras warmoadgens sasargeblo muSaoba?
• rogor gamoviTvaloT m masis wylis asaduReblad saWiro siTbos raodenoba?
• romeli monacemebis aReba dagvWirdeba amisaTvis?
• rogor gamoviTvaloT Caidnis mqk?
• rogori sidide gamogvividaT da ratom?
• ras akeTeben imisaTvis, rom Caidnis mqk gazardon?
• Seamcirebs Tu ara Caidnis mier moxmarebuli energiis danaxarjebs is, rom mas mWidrod hqondes morgebuli saxuravi? iyos
TeTri an vercxlisferi? iyos maRali? spiralze ar iyos naleqi? axseniT, ratom.
resursi 13. rogor gamoviTvaloT eleqtromomxmareblebis mier daxarjuli energia: What is a kWh - kilowatt hour + CALCULATIONS
💡💰 energy bill - YouTube
resursi 15. resursi saxelmZRvanelodan: proeqti 3. „mowyenili yvavili“, anu davzogoT eleqtroenergia saxlSi.
aqtivoba 5. moswavleebi ecnobian eletronul resursebs, asruleben saxelmZRvaneloSi mocemul davaleba 1-s da
eleqtromricxvelis saSualebiT msjeloben daxarjul energiaze.
davaleba 1.
1. daaTvaliere eleqtromricxveli, ra informacias gvaZlevs igi?
2. gamoTvale binaSi erTi dRis ganmavlobaSi daxarjuli eleqtroenergiis sidide da misi Rirebuleba;
3. Seecade, momdevno dRes Seamciro eleqtroenergiis danaxarji: gamorTe qselidan yvela is eleqtromomxmarebeli romelTa
gamoyeneba mocemul momentSi aucilebeli ar aris (mag., Tundac ramdenime naTura, kompiuteri, romelic, zogjer, mTeli dRis
ganmavlobaSi momlodine reJimSia CarTuli, televizori). dRis bolos gamoTvale eleqtroenergiis danazogi da misi safasuri;
4. gansazRvre mTeli Tvis ganmavlobaSi amgvarad dazogili eleqtroenergiis Rirebuleba da dafiqrdi, rogor aisaxeba amgvari
yoveldRiuri eqsperimentebi Seni ojaxis biujetze.
73
74
damxmare kiTxvebi:
• risi erTeulia kvt.sT da ratomaa mosaxerxebeli denis xarjis gamoTvla am erTeulSi?
• ra informaciis gageba SegviZlia eleqtromricxvelis saSualebiT?
• eleqtromricxvelis saSualebiT rogor gavigoT erTi dRis ganmavlobaSi daxarjuli eleqtroenergiis sidide da misi
Rirebuleba?
• Tqveni azriT, ra xerxiT SeiZleba SevamciroT moxmarebuli eleqtroenergia?
• CamowereT wesebi, romelTa dacviT SeZlebT eleqtroenergiis xarjis Semcirebas.
aqtivoba 6: maswavlebeli moswavleebs avalebs, daakvirdnen saxlSi erTi kviris ganmavlobaSi romeli eleqtromomxmarebeli
saSualod dReSi ramdeni saaTi muSaobs. am monacemebiT gamoiangariSon saSualod erTi Tvis ganmavlobaSi TiToeuli
eleqtromomxmarebeli ramden eleqtroenergias moixmars. monacemebi warmoadginon diagramis saxiT.
damxmare kiTxvebi:
axseni, ratom Seqmeni posteri ? ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
• ratom Seasrule kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi dasturdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis mar-
Tebuloba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri davalebis ukeT Sesasruleblad?
75
76
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyaviT angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanaklaselebis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur davalebaze
muSaobis procesi?
• ra gaakeTeT damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogividaT kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan iTanamSromleT kompleqsur davalebaze muSaobis
procesSi? (ra daxmareba gauwieT Tanaklaselebs/maswavlebels; ra mxardaWera miiReT maTgan);
• waawydiT Tu ara konfliqtur situaciebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor SeZeliT konfliqtis daregulireba?
• waawydiT Tu ara gaurkvevlobebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor gaerkvieT bundovanebiT mocul sakiTxebSi?
• SexvdiT Tu ara gansxvavebul mosazrebebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? ramdenad SeZeliT TanamSromloba
gansxvavebuli Sexedulebebis adamianebTan? ra dagexmareba, rom ukeT gaigo Tanaklaselebis, maswavleblis saTqmeli?
• gaaanalizeT ra wesebs/kanonebs icavdiT da ratom kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (magaliTad, ramdenad moaxerxeT
azrTa sxvadasxvaobis viTarebaSi orientirebuli yofiliyaviT problemaze da ara komunikaciaSi CarTul adamianebze? riT da
rogor gamoxatavdi adamianebis mimarT pativiscemas kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi)?
• riT dagexmaraT maswavlebelTan, sxva moswavleebTan dialogi kompleqsuri davalebis SesrulebaSi?
• riT SeiZleba daxmareba gauwios Tqvenma SekiTxvebma Tanaklaselebs saTqmelis ukeT CamoyalibebaSi?
• ra faqtorebi gaiTvaliswine/unda gaiTvaliswinoT saimisod, rom Tqveni kompleqsuri davalebis prezentacia msmenelisTvis
gasagebi da misaRebi yofiliyo (mag.: funqciuri sametyvelo qmedebis (Txroba, aRwera, msjeloba) sworad SerCeva, sensitiuri
niuansebis win wamoweva; Jestikulaciis, mimikis, araverbaluri signalebis gamoyeneba)
• gamoiyeneT Tu ara teqnologiebi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? raSi dagexmaraT teqnologiebis gamoyeneba?
• ras gaakeTebdi sxvagvarad axla rom iwyebde davalebaze muSaobas?
• Seni azriT, riT hgavs da riT gansxvavdeba Seni davaleba Seni Tanaklaselebis naSromebisgan? rogor warmoaCen am gansxvavebebs
SekiTxvebis saxiT?
• Seafase, ramdenad gamogivida is, rac maswavleblisgan gqondaT davalebuli?
moswaleTa Sedegebis miRwevis taqsonomia
cneba: energia
abstraqtuli done moswavle msjelobs eleqtruli denis muSaobasa da
simZlavreze.
moswavles siRrmiseulad aqvs
gaazrebuli sakiTxis arsi / ar- atarebs kvlevas. SeuZlia sxvadasxva sazomi xel-
sobrivi maxasiaTeblebi, rac mas sawyoebis gamoyeneba.
am codnis ganzogadebisa da misi ikvlevs eleqtromomxmareblis simZlavres da mox-
dekonteqstualizebis/sxva msgavs marebul eleqtroenergias.
magaliTebTan Sedarebis saSuale-
bas aZlevs. ukavSirebs gansaxil- warmoadgens kvlevis Sedegebs sxvadasxva meTode-
vel sakiTxs sakuTar pirad ga- biT - diagramebiT da cxrilebiT da a.S.
mocdilebas. msjelobs kvlevis Sedegebze.
moiZiebs saWiro informacias.
iyenebs Sesabamis Teoriul codnas raodenobrivi
da Tvisobrivi amocanebis amoxsnisas.
ganazogadebs miRebul codnas da axdens miRebu-
li codnis gamoyenebas. amzadebs modelebs/atarebs
eqsperimentebs, atarebs siRrmiseul kvlevas.
mimarTebiTi done
moswavles esmis gansaxilveli moswavle msjelobs eleqtruli denis muSaobasa da
sakiTxis arsi; xedavs urTierT- simZlavreze.
mimarTebebs sakiTxTan dakav- atarebs kvlevas. SeuZlia sxvadasxva sazomi xel-
Sirebul arsebiT struqturul sawyoebis gamoyeneba.
erTeulebs Soris.
ikvlevs eleqtromomxmareblis simZlavres da mox-
marebul eleqtroenergias.
warmoadgens kvlevis Sedegebs sxvadasxva meTode-
biT - diagramebiT da cxrilebiT da a.S.
msjelobs kvlevis Sedegebze.
moiZiebs saWiro informacias. akavSirebs sxvadasxva
codnas erTmsneTTan.
iyenebs Sesabamis Teoriul codnas raodenobrivi
da Tvisobrivi amocanebis amoxsnisas.
77
multistruqturuli done
moswavles aqvs mxolod ramde- moswavlem icis
nime, erTmaneTTan daukavSire- ra aris muSaoba da simZlavre. muSaobis da
beli, usistemo asociacia/war- simZlavris erTeuli.
modgena gansaxilvel sakiTxTan
dakavSirebiT. icis rogor gamoiTvleba eleqtruli denis muSao-
ba da simZlavre.
ra erTeulebiT izomeba daxarjuli eleqtroener-
gia, magram ver akavSirebs am codnebs erTmaneTTan.
ver akavSirebs energiis cvlilebas muSaobasTan.
ver atarebs kvlevas damoukideblad da ver msje-
lobs kvlevis Sedegebze.
uWirs informaciis moZieba.
ver xsnis amocanebs.
unistruqturuli done
moswavles aqvs mxolod erTi moswavle icis CamoTvlilTagan erT erTi:
arastruqturirebuli asociacia/ muSaobis erTeuli, formula.
warmodgena gansaxilvel sakiTx-
Tan dakavSirebiT. simZlavris erTeuli, formula.
eleqtrul denis muSaobis gamosaTvleli formula
eleqtruli denis simZlavris gamosaTvleli for-
mula.
pre-struqturuli done moswavles ar aqvs Sesabamisi codna im sakiTxebTan
dakavSirebiT, romelic ukavSirdeba kompleqsur
moswavles sakiTxTan dakavSire-
davalebas.
biT ar aqvs relevanturi infor-
macia.
78
posteris Seqmna faqtobrivi da proceduruli codna kompleqsuri davalebis Se-
fasebis kriteriumebi
79
kompleqsuri davaleba N4: baRdadis batarea
80
rekomendacia: mocemuli kompleqsuri davaleba SeiZleba gaiyos ramdenime davalebad.
grZelvadiani mizani
samizne cneba - energia, Zala sakvanZo SekiTxva - rogor movamzado posteri, sadac warmovaCen Cem mier damzadebul
denis wyaros da avxsni misi moqmedebis princips.
(Sedegi 1.2.3,4).
sakiTxebi - eleqtruli deni siTxeebSi warmoidgine, rom distanciuri marTvis pultSi elementi dajda. Sen SegiZlia daamzado
mowyobiloba, romelsac pultis amuSaveba SeuZlia.
Zala Zala
81
82
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiTxvebi)
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
baRdadis batarea -
• resursi 1. https://www.youtube.com/watch?v=9Z4if9KgyeY
• resursi2. https://www.youtube.com/watch?v=KWKa_tuTx_w
• resursi 3. https://www.discoveryuk.com/mysteries/the-mystery-of-the-baghdad-battery/
rogor SevqmnaT posteri
• resursi 4 https://www.living-democracy.com/ge/textbooks/volume-2/students-manual-10/tool-2/toolbox-6/
denis wyaroebi
• resursi 5 https://www.youtube.com/watch?v=aavyQv7o5j8
• resursi 6 https://www.youtube.com/watch?v=sq-tKJ_zG34
kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
sarekomendacio aqtivoba: resurs 1,2,3-ze dayrdnobiT, maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gaecnon baRdadis batareis istorias.
resurs 4-is saSualebiT acnobs, ra aris posteri
posteri (resursi 4)
• ra aris posteri?
• Segiqmnia Tu ara posteri?
• rogor gamosaxav posterze informacias, rom advilad aRsaqmeli iyos?
kompleqsuri davaleba
• Seni sityvebiT Camoayalibe, ras Seexeba dRes mocemuli davaleba, romelzec ramdenime gakveTilis ganmavlobaSi unda imuSaoT?
• msgavsi formis, an Sinaarsis davaleba sxva dros Tu Segisrulebia?
etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba
qvecneba - eleqtruli energia, qimiuri energia, siTburi energia, eleqtromamoZravebeli Zala, muSaoba, potencialTa sxvaoba,
eleqtruli Zala, gare Zala.
nabiji 1 -
Sefasebis kriteriumi 1 . energiis rogori gardaqmna xdeba Sen mier damzadebul denis wyaroebSi da romeli Zalis mier muSaobis
SesrulebiT icvleba misi energia? (energia 1,2,3; Zala 1, 2)
Sefasebis kriteriumi 2 . rogoraa damokidebuli denis wyaros energia gamoyenebul eleqtrodebsa da eleqtrolitis
Semadgenlobaze? (energia 2, 3)
resursi 1. zogadi ganaTlebis reformis farglebSi Cawerili resursi-denis aRZvris pirobebi, denis wyaro.
https://drive.google.com/file/d/15-__jalBZfsgIWo0PfBiJ3wpqwcKQs8s/view?usp=sharing
resursi 2. analogiebi eleqtrul da meqanikur movlenebs Soris.
https://docs.google.com/document/d/1NmlibrNRkVLuFEA1Z_S4sQoaibf5WqmL/edit?usp=sharing&ouid=103440913621299409555&rtpof=true&sd=true
aqtivoba 1: winare codnis gaxseneba (sakiTxebi: eleqtruli deni, denis wyaro (par.3.1))
• ra aris eleqtruli deni?
• ra pirobebi unda Sesruldes denis aRZvrisa da misi xangrZlivad SenarCunebisTvis?
• ra tipis denis wyaroebi arsebobs?
• romeli energia SeiZleba gardaiqmnas eleqtrul energiad?
• ramdeni polusi aqvs denis wyaros?
• SeuZliaT Tu ara eleqtrul Zalebs denis wyaros SigniT muxtebis gancalkeveba?
• ras niSnavs eleqtruli Zalebis konservatiuloba?
• SeuZliaT Tu ara aseT Zalebs Sekrul traeqtoriaze muSaobis Sesruleba?
• ras niSnavs gare Zala?
• wredis romel nawilSi asrulebs muSaobas eleqtruli Zalebi da romelSi - gare Zalebi?
• romeli energiis xarjze asrulebs muSaobas eleqtruli veli?
83
84
resursi 3. saxelmZRvanelo, paragrafi 2.1 eleqtruli deni siTxeebSi
resursi 4. wredebis simulacia https://www.tinkercad.com/circuits
aqtivoba 2: daamzade baRdadis batarea
samuSaosTvis dagWirdeba: minis WurWeli (qila) 4 cali (200 ml), spilenZis (8 cali), TuTiisa (4 cali) da rkinis (4 cali) lursmani,
limonmJava, ZmarmJava, Rvino, Sabiamani, wyali, multimetri, SemaerTebeli sadenebi klipsebiT, rezinis xelTaTmanebi.
samuSaos msvleloba:
• sam sxvadasxva WurWelSi Caasxi 100 ml wyali, meoTxeSi ki _ 50 ml wyali da 50 ml Rvino; wylian WurWlebSi gaxseni: a) 1-Si: 10 g
limonmJava; b) me-2-Si: 10g Sabiamani; g) me-3-Si: 10 ml ZmarmJava;
• xsnarebSi moaTavse eleqtrodebi: 1 cali spilenZisa da1 cali rkinis lursmani;
• gazome eleqtrodebs Soris Zabva yvela WurWelSi (Caiwere monacemebi);
• gaimeore cda, oRond amjerad Secvale:
a) eleqtrodebi: xsnarebSi moaTavse 1 cali spilenZisa da1 cali TuTiis lursmani;
b) xsnarebis koncentracia: gaaormage wyalSi gaxsnili nivTierebis (produqtis) raodenoba.
• SeaerTe mimdevrobiT Sen mier damzadebuli denis wyaroebi (aarCie maTgan sami, romlebmac SedarebiT meti Zabva mogca) da
gazome Zabva miRebuli batareebis boloebze;
• rogor iyofa siTxeebi gamtarobis mixedviT?
• rogori gamtaria sufTa wyali?
• ras niSnavs wylis dipoli?
• ra aris eleqtroliti?
• rogor gadavaqcioT sufTa wyali eleqtrolitad?
• rogori agebuleba aqvs sufris marils?
• ratom atarebs dens mariliani wyali?
• kidev romeli siTxeebi atareben dens?
• rogori agebuleba aqvs marilmJavas?
• rogor iSleba marilmJava wylis molekulebis moqmedebiT?
• romeli Zalebi Slis marilmJavas?
• wylis molekulebis moqmedebiT romel ionebad daiSleba gogirdmJava? Sabiamani?
• romeli Zalebi monawileobs disociaciis procesSi?
• ra aris disociaciis xarisxi?
• ra mouva disociaciis xarisxs, Tu temperatura gaizrdeba?
• rogor moZraobas asrulebs Tavisufali ionebi?
• romeli nawilakebia muxtis gadamtanebi eleqtrolitis wyalxsnarebSi?
• ras warmoadgens Sen mier Catarebul cdaSi limonmJavis, Sabiamanisa da ZmarmJavas wyalxsnarebi?
• romeli nawilakebi iqneba maTSi Tavisufali muxtis gadamtanebi?
• ra rols asrulebs wyali Tavisufali damuxtuli nawilakebis warmoqmnaSi?
• ra moxdeba, Tu eleqtrolitSi eleqtrodebs CavdebT?
• romeli eleqtrodebi gamoiyene cdebSi?
• gamtarobis mixedviT, rogori unda iyos eleqtrodi?
• iqneba Tu ara eleqtrodebs Soris potencialTa sxvaoba?
• eleqtrodSi romel damuxtul nawilakebs SeuZliaT Tavisuflad moZraoba?
• Tu eleqtrodebs gamtariT SevaerTebT, gaivlis Tu ara masSi deni?
• Tu xsnarebSi produqtebis raodenobas gavzrdiT, rogor Seicvleba Tavisufali damuxtuli nawilakebis koncentracia?
• rogor Seicvleba potencialTa sxvaoba eleqtrodebs Soris?
• razea damokidebuli Sen mier Catarebul cdaSi eleqtrodebze miRebul Zabva?
• Tu Sen mier damzadebul „denis wyaroebs“ mimdevrobiT miuerTeb, rogor Zabvas miiReb?
• ra aris eleqtromamoZravebeli Zala?
• rogor gavzomoT batareis emZ?
• gamoTvale mimdevrobiT SeerTebis Sedegad miRebuli batareis emZ da Sida winaRoba; gamoiyene resursi 4)
resursi 5. rogor davamzadoT voltas sveti https://www.youtube.com/watch?v=vIHfUJu3aKo
resursi 6. voltas sveti https://www.youtube.com/watch?v=02n8h0WsoxU&t=229s
resursi 7. animacia -rogor muSaobs voltas elementi https://www.youtube.com/watch?v=qpFC_Ecu_yQ
resursi 8. galvanuri da eleqtrolituri da wyaroebi
https://psiberg.com/galvanic-vs-electrolytic-cell/
resursi 9. simulacia-galvanuri da eleqtrolituri da wyaroebi
https://www.vascak.cz/data/android/physicsatschool/template.php?s=elkap_akumulator&l=en
resursi 10. galvanuri elementebi yoveldRiur cxobrebaSi
https://studiousguy.com/examples-of-galvanic-cells-in-everyday-life/
resursi 11. voltas sveti xurda fulisa da folgisgan
https://www.youtube.com/watch?v=a4n1HIsfjZM&t=57s
85
86
aqtivoba 2: amocanebis amoxsna emZ-ze da Siga winaRobaze.
aqtivoba 3: daamzade voltas sveti.
dagWirdeba: spilenZisa da TuTiis Txeli firfitebi (an mza diskebi), 20- TeTriani monetebi (5 cali), folgis furceli,
eleqtroliti (marilxsnari, limonis wveni, Zmari), qaRaldis furceli, saizolacio lenti, gamomyvani sadenebi, Suqdiodi.
1. gamoWeri 20 TeTriani monetis zomis wreebi spilenZisgan, TuTiisa da qaRaldisgan ( 5-5 cali);
2. qaRaldis wreebi Cayare marilxsnarSi, rom xsnariT kargad gaiJRinTos;
3. daalage liTonebisa da qaRaldis firfitebi monacvleobiT,
4. daamagre gamomyvani sadenebi svetis qveda da zeda firfitaze da sveti saizolacio lentiT Sekari;
5. gazome Zabva sadenebis boloebs Soris:
a) Tu Zabvis mniSvneloba 2 v-s ar aRemateba, miuerTe batareas Suqdiodi da daakvirdi Sen mier Seqmnili denis wyaros efeqturobas;
b) Tu Zabva sakmarisi ar aris, Suqdiodi ar ainTeba. moifiqre, ra unda gaakeTo imisaTvis, rom Suqdiodi ainTos?
6. Caatare ganmeorebiT cdebi, oRond amjerad Secvale:
a) liTonebi: erTis nacvlad 20- TeTriani moneta aiRe, meore ki Caanacvle aluminis folgisgan gamoWrili firfitiT;
b) eleqtroliti: qaRaldis firfitebi sxvadasxva eleqtrolitebiT gaJRinTe.
• ras warmoadgens Sen mier Catarebul cdaSi spilenZis da TuTiis wreebi?
• ra daniSnuleba aqvs qaRalds?
• gamova Tu ara voltas sveti, Tu qaRaldi mSrali iqneba?
• raSi unda dasveldes qaRaldi?
• aRiZra Tu ara potencialTa sxvaoba kidura firfitebs Soris?
• ra sididis potencialTa sxvaoba miiRe?
• SeZlo Tu ara Senma damzadebulma elementma Suqdiodis anTeba?
• SeZlo Tu ara Senma damzadebulma elementma pultis marTva?
• Tu Senma damzadebulma elementma SeZlo Suqdiodis anTeba, hqonia Tu ara mas energia?
• saidan warmoiSva es energia?
• SeZlebda Tu ara kulonuri Zalebi muxtebis gancalkevebas?
• rogori Zalebi acalkeveben dadebiT da uaryofiT muxtebs denis wyaroSi?
• Tu elementma ver SeZlo Suqdiodis anTeba, ra unda gaakeTo imisaTvis, rom igi ainTos?
• ratom daamzade bevri ujredisgan Semdgari sveti?
• ra moxdeba, Tu ujredebis raodenobas kidev gazrdi?
• romel SemTxvevaSi miiRe ukeTesi batarea? warmoadgine cdis Sedegebi diagramis saxiT;
• gamoTvale saukeTeso batareis emZ da Sinagani winaRoba.
• axseni voltas svetis moqmedebis principi anu, rogor miiReba masSi eleqtruli energia?
• rogor aisaxeba posterSi Sen mier gakeTebuli daskvnebi?
resursi. 12. rogor davamzadoT limonis batarea
https://www.howitworksdaily.com/british-science-week-home-science-experiment-make-a-lemon-battery/
https://www.youtube.com/watch?v=EA751OyNLOk
87
88
nabiji 2 - Sefasebis kriteriumi 3.
energiis rogori gardaqmna xdeba gare wredSi da romeli Zalis mier muSaobis SesrulebiT icvleba igi? (energia 1,2,3; Zala 1, 2)
resursi/aqtivoba/damxmare kiTxvebi:
89
90
ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmara kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
91
multistruqturuli done moswavlem icis, ra aris ioni, rogor miiReba igi.
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erT- ra aris eleqtroni, ras warmoadgens deni. icis
maneTTan daukavSirebeli, usistemo aso- energiis formulebi, erTeuli. aqvs warmodgena
ciacia/warmodgena gansaxilvel sakiTx- Zalaze, magram ver akavSirebs Zalis moqmedebas
Tan dakavSirebiT. energiis gardaqmnasTan.
ver atarebs eqsperiments, an atarebs mkafio ins-
truqciebis mixedviT, Tumca ver xsnis Sedegebs.
ver atarebs kvlevas, ver warmoadgens monace
mebs sxvadasxva xerxiT. mis mier moZiebuli in-
formacia mwiria, an masSi ar aris kavSiri sa-
kiTxebs Soris.
ver akavSirebs sxvadasxva codnas erTmaneTTan.
unistruqturuli done
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- moswavlem icis CamoTvlilTagan erT-erTi:
turirebuli asociacia/warmodgena gan- ramdeni saxisaa muxti, izidavs Tu ganizidavs
saxilvel sakiTxTan dakavSirebiT. erTmaneTs, atomis Semadgeneli nawilakebi. ra
aris ioni, eleqtruli denis ganmarteba.
icis, rom eleqtromowyobilobebi dens iyenebs,
naTura inTeba masSi denis gavlis gamo.
ar SeuZlia sakiTxis irgvliv informaciis moZie-
ba, an misi moZiebuli informacia Zalian mwiria.
ver atarebs eqsperiments, ver svams logikur
kiTxvebs da ver pasuxobs SekiTxvaTa umravle-
sobaze.
pre-struqturuli done moswavles ar aqvs Sesabamisi codna im sakiTxe-
moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar bTan dakavSirebiT, romlebic ukavSirdeba
aqvs relevanturi informacia. kompleqsur davalebas.
92
ganmsazRvreli Sefaseba
0-2 qula
93
kompleqsuri davaleba N5: eleqtruli muxtis gansazRvra
94
grZelvadiani mizani
samizne cneba - sakvanZo SekiTxva - rogor avsaxo posterSi elementaruli muxtis gansazRvra eleq-
• fizikuri procesi. trolizis meTodiT?
(Sedegi 1.2.3,4).
kompleqsuri davalebis idea -
qvecneba -
1881 wels irlandielma fizikosma da maTematikosma jorj stonim pirvelad gamoTva-
eleqtrolizi, la eleqtrolizis dros eleqtrodze gamoyofili nivTierebis erTvalentiani ionis
eleqtrolituri disociacia. muxti.
ase rom, manam, sanam eleqtrons aRmoaCendnen, misi muxti (erTvalentiani ionis muxti)
faradeis eleqtrolizis kanonis daxmarebiT gansazRvres. scade Senc.
Tema - mudmivi denis kanonebi Seni davalebaa, gamoikvlio eleqtrolizis movlena, razea damokidebuli eleqtrodebze
sakiTxebi - gamoyofili muxtis masa, ra praqtikuli gamoyeneba aqvs eleqtrolizis movlenas, Caataro
eleqtruli deni siTxeebSi eqsperimenti da gasazRvro elementaruli muxti.
qvesakiTxebi -
• eleqtrolitebi; Seqmeni posteri Temaze `elementaruli muxtis gansazRvris xerxi eleqtrolizis meTodiT~.
• eleqtrolizi;
• eleqtrolituri disociacia;
• faradeis kanoni;
• eleqtrolizis gamoyeneba praqti-
kaSi.
samizne cnebis mkvidri warmodgenebi Sefasebis kriteriumi - (zogadi) Sefasebis kriteriumi - (konkretul kompleqsur
moswavlem unda gaacnobieros, rom: moswavles SeuZlia: davalebaze misadagebuli)
naSromSi xazgasmiT warmoaCineT:
fizikuri procesi fizikuri procesi
1. fizikuri procesi sistemis/sxeulis • imsjelos, ra Tvisobrivi cv- • ra faqtorebi gansazRvravs siTxeSi denis aRZ-
mdgomareobis droSi cvlilebaa, lilebebi mimdinareobs gansax- vras da eleqtrdebze gamoyofili nivTierebis
romelic aRiwereba raodenobrivi da ilvel fizikur procesSi da raodenobas, daakavSire erTmaneTTan am proce-
Tvisobrivi maxasiaTeblebiT; rogor aRiwereba es cvlile- sis mizezebi da Sedegi (fizikuri procesi 1, 2).
2. yvela fizikur movlenas/process aqvs bebi raodenobrivad;
mizezi da mohyveba Sedegi, romelTa • daakavSiros erTmaneTTan • Catarebuli eqsperimentis safuZvelze aRwere,
dakavSirebac SesaZlebelia bunebis gansaxilveli movlenis/pro- rogor aris SesaZlebeli muxtis gansazRvra
kanonebis gamoyenebiT. cesis gamomwvevi mizezebi da eleqtrolizis meTodiT (fizikuri procesi 1,2).
Sedegebi, axsnas es kavSiri
bunebis kanonebis gamoyenebiT;
95
96
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiTxvebi)
resursi 1.
• eleqtruli denis siTxeebSi:
http://bitly.ws/tdwW http://bitly.ws/tdv7 http://bitly.ws/tdx2
• saxelmZRvanelo: 4.1 eleqtruli deni siTxeSi: 4.1.1 eleqtrolitebi. 4.1.2 eleqtrolituri disociacia
aqtivoba 1. moswavleebi saklaso eqsperimentiT (ix. saxelmZRvanelo 4.1.1, cda I) da eleqtronuli resursebiT ecnobian eleq
trul dens siTxeebSi.
cda I
cdisTvis saWiroa: denis wyaro (9 v), patara naTura (farniani an Suqdiodi), CamrTveli, Wiqa (200 ml) gamoxdili wyali, sufris
marili, sadenebi liTonis klipsebiT.
eqsperimentis msvleloba:
1. miuerTe denis wyaros mimdevrobiT CamrTveli, naTura da Wiqa, romlis kedlebzec sadenebi liTonis klipsebiTaa mimagrebuli
(sur.4.1.3).
2. Caasxi WurWelSi gamoxdili wyali ise, rom klipsebi wyalSi aRmoCndes da CarTe wredi. daakvirdi: ainTo Tu ara naTura?
3. Cayare wyalSi 1 Cais kovzi sufris marili (NaCl) TandaTan da daakvirdi: ra Seicvala?
97
damxmare kiTxvebi:
98
• ratom ar ainTo naTura gamoxdil wyalSi marilis damatebamde?
• ra icvleba wyalSi marilis damatebis Sedegad?
• ra aris dipoli?
• ra aris ioni?
• rogori agebuleba aqvs wylis molekulas?
• ra procesi mimdinareobs, roca wyals sufris marils vumatebT?
• rogor nivTierebebs ewodeba eleqtrolitebi?
• ras wamoadgens deni siTxeebSi?
• ra aris anodi? kaTodi?
• ras vuwodebT eleqtrolitur disociacias?
• ras vuwodebT eleqtrolituri disociaciis xarisxs?
• rogor icvleba disociaciis xarisxi temperaturis gazrdiT?
resursi 2.
• eleqtronuli resursi. eleqtrolizi: http://bitly.ws/tdxV http://bitly.ws/tdxY
• saxelmZRvanelo: 4.1.3 eleqtruli deni siTxeSi (4.1.4. eleqtrolizi; 4.1.5 faradeis kanoni; 4.1.6 faradeis mudmiva).
aqtivoba 2. moswavleebi ecnobian eleqtrolizis movlenas (resursi 2), atareben eqsperiments da ikvleven, Tu razea damokidebuli
eleqtrodze gamoyofili nivTierebis raodenoba (ix. saxelmZRvanelo 4.1.3 cda II) da faradeis kanons.
cda II
cdisTvis saWiroa:
eleqtrolituri abazana_ WurWeli, romlis TavsaxurSic magrdeba naxSirisori eleqtrodi _ gamtari Reroebi, rom-
lebic denis wyaros polusebTanaa SeerTebuli. denis wyaro (12 v), reostati, CamrTveli, sadenebi, Sabiamani (CuSO4).
eqsperimentis msvleloba:
• Caasxi WurWelSi Sabiamnis wyalxsnari da CauSvi Sig winaswar gasuf Tavebuli naxSiris Reroebi.
• aawyve wredi suraTis mixedviT.
• CarTe CamrTveli da 2-3 wT-is Semdeg gamorTe;
• amoiRe naxSiris Reroebi xsnaridan da daakvirdi maT zedapirs: kaTodi spilenZisfradaa SeRebili.
• upasuxe kiTxvas: rogor fiqrob, ratom Seferadda eleqtrodi spilenZisfrad?
• gaimeore cda ramdenjerme. daakvirdi kaTodze daleqili nivTierebis fenas, rogoaa damokidebuli misi sisqe (SeamCnev
TvaliT):
a) denis gavlis droze - daayovne didxans (denis Zala wredSi da Sabiamnis koncentracia ucvleli datove);
b) denis Zalaze wredSi - cvale denis Zala reostatis daxmarebiT wredSi (denis gavlis dro da Sabiamnis koncentracia ucvleli
datove);
g) Sabiamnis koncentraciaze xsnarSi - Cayare meti raodenobiT Sabiamani xsnarSi (denis gavlis dro da denis Zala wredSi ucv-
leli datove); gamoitane daskvna: razea damokidebuli eleqtrodze gamoyofili nivTierebis raodenoba?
moswavleebi eqsperimentis Sedegebze dayrdnobiT gamoaqvT daskvnebi da upasuxeben kiTxvebze:
• rogor Seicvleba eleqtrodze gamoyofili nivTierebis raodenoba Tu gavzrdiT:
a) denis gavlis dros?
b) denis Zalas wredSi?
b) Sabiamnis koncentracias xsnarSi?
• rogor Camoayalibeb faradeis kanons?
• ra aris eleqtroqimiuri eqvivalenti?
• ra aris eleqtroqimiuri eqvivalentis erTeuli?
• ras vuwodebT faradeis mudmivas da risi tolia is ricxobrivad?
resursi.4
• eleqtrolizis gamoyeneba praqtikaSi:
http://bitly.ws/tdyJ http://bitly.ws/tdyL http://bitly.ws/tdyM http://bitly.ws/tdyP
• saxelmZRvanelo: 4.1.7 eleqtrolizis gamoyeneba praqtikaSi
aqtivoba 4. moswavleebi moiZieben informacias eleqtrolizis gamoyenebaze praqtikaSi. moZiebul informaciasa da eleqtronul
resursebze dayrdnobiT (resursi 4), saubroben eleqtrolizis praqtikaSi gamoyenebaze.
99
upasuxeben kiTxvebs:
100
• ra gamoyeneba aqvs eleqtrolizs praqtikaSi?
• ra aris galvanoplastika?
• ra aris rafinireba?
• ratom aris eleqtrolizis gamoyeneba mniSvnelovani yofa-cxovrebaSi?
• rogor xdeba samkaulebis mooqroeba? (aRwere es procesi Seni sityvebiT).
nabiji 2 . Catarebuli eqsperimentis safuZvelze aRwere, rogor aris SesaZlebeli muxtis gansazRvra eleqtrolizis meTodiT (fizi-
kuri procesi 1,2).
M, NA, Z m, I, ∆t
eqsperimentisTvis dagWirdeba: denis wyaro (12 v), minis WurWeli (1 l), wyali, Sabiamani (200 g), 20-TeTriani moneta, spilenZis firfi-
ta, eleqtronuli saswori, ampermetri (multimetri), reostati, klipsebiani sadenebi, saaTi.
eqsperimentis etapebi:
1. awone moneta eleqtronul sasworze da aiRe anaTvali (m1) maqsimaluri sizustiT (ris sa- A
Sualebasac saswori gaZlevs);
2. Caasxi WurWelSi Sabiamnis wyalxsnari da moaTavse masSi klipsiani ori sadeni erTi boloTi
xsnarSi: erTi sadenis boloze klipsiT moneta miamagre, meore sadenis boloze ki _ ki spi-
lenZis firfita;
3. aawyve wredi me-2 suraTze gamosaxuli sqemis mixedviT: SeaerTe denis wyarosTan mimdevrobiT
CamrTveli, ampermetri, reostati, WurWeli masSi CaSvebuli sadenebis gareT darCenili bo-
loebiT (gaiTvaliswine: moneta kaTodis rolSi unda iyos);
4. CarTe wredi da CainiSne cdis dawyebis dro; sur. 2
5. reostatis mcocavi kontaqtiT aregulire misi winaRoba ise, rom eqsperimentis msvlelobi-
sas wredSi denis Zala mudmivi iyos. aiRe ampermetris Cveneba (I);
6. gamorTe deni 15-20 wuTis Semdeg. amoiRe moneta xsnaridan, gadaavle gamoxdili wyali da gaaSre xelsawmend qaRaldze. awone moneta
da CainiSne misi masa (m2);
7. cda gaimeore orjer;
8. moiZie sxva saWiro sidideebi me-2 formulis daxmarebiT, gamoTvale elementaruli muxti yoveli cdis bolos;
9. Seavse cxrili.
∆e |esaS – e|
10. Seafase gazomvis fardobiTi cdomileba: ε = =
e e
sadac e elementaruli muxtis sididea, xolo esaS elementaruli muxtis eqsperimentulad miRebuli saSualo mniSvneloba
cdis monetis monetis monetaze denis denis gamoTvlis elementaruli saboloo
# sawyisi saboloo gamoyofili Zala gavlis Sedegi muxtis saSualo Sedegi
masa, m1, masa, m2, spilenZis masa, wredSi, dro eeqsp mniSvneloba esaS esaS ± ∆e
kg kg m, kg I, a
∆t, wm
1
2
101
damxmare kiTxvebi:
102
• romeli formuliT SesZeli elementaruli muxtis gansazRvra?
• rogor moaxerxe wredSi denis Zalis cvlileba?
• ampermetris nacvlad, kidev romeli xelsawyos gamoyenebiT SegviZlia gavzomoT denis Zala wredSi?
• romeli sidideebi iyo SenTvis cnobili da romeli sidideebis gansazRvra dagWirda eqsperimentiT?
• rogor Seafase gasazomi sididis fardobiTi cdomileba?
• ratom gaimeore cda ramdenjerme?
kompleqsuri davalebis Sesrulebis da prezentaciis procesSi maswavleblis mier dasmuli SekiTxvebi konkretul moswavlesTan in-
dividualuri muSaobis sawarmoeblad
aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;
• rogor dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iTvaliswinebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Sesabamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmaSi cvlilebebis Setana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasinjva?
• ra produqti Seqmeni kompleqsuri davalebis saxiT?
axseni, ratom Seqmeni posteri? ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis saSualebiT?
• ratom SeasruleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi dasturdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis mar-
Tebuloba/Tanamimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad/kompleqsuri davalebis ukeT Sesasruleblad?
• ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmara kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyavi angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanaklaselebis)?
• ra saerTo mizani gqondaT Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• gqondaT Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso da sasiamovno TqvenTvis kompleqsur dava-
lebaze muSaobis procesi?
• ra gaakeTe damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogivida kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmara kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan iTanamSromle kompleqsur davalebaze muSaobis
procesSi? (ra daxmareba gauwie Tanaklaselebs/maswavlebels; ra mxardaWera miiReT maTgan);
• waawydi Tu ara konfliqtur situaciebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor SeZeli konfliqtis dareguli-
reba?
• waawydi Tu ara gaurkvevlobebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor gaerkvie bundovanebiT mocul sakiTxebSi?
• Sexvdi Tu ara gansxvavebul mosazrebebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? ramdenad SeZeli TanamSromloba gan-
sxvavebuli Sexedulebebis adamianebTan? ra dagexmareba, rom ukeT gaigo Tanaklaselebis, maswavleblis saTqmeli?
• gaaanalizT ra wesebs/kanonebs icavdi da ratom kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (magaliTad, ramdenad moaxerxe,
azrTa sxvadasxvaobis viTarebaSi orientirebuli yofiliyaviT problemaze da ara komunikaciaSi CarTul adamianebze? riT
da rogor gamoxatavdi adamianebis mimarT pativiscemas kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi)?
• riT dagexmara maswavlebelTan, sxva moswavleebTan dialogi kompleqsuri davalebis SesrulebaSi?
• riT SeiZleba daxmareba gauwios Senma SekiTxvebma Tanaklaselebs saTqmelis ukeT CamoyalibebaSi?
• ra faqtorebi gaiTvaliswine/unda gaiTvaliswino saimisod, rom Seni kompleqsuri davalebis prezentacia msmenelisTvis
gasagebi da misaRebi yofiliyo (mag.: funqciuri sametyvelo qmedebis (Txroba, aRwera, msjeloba) sworad SerCeva, sensiti-
uri niuansebis win wamoweva; Jestikulaciis, mimikis, araverbaluri signalebis gamoyeneba)
• gamoiyene Tu ara teqnologiebi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? raSi dagexmara teqnologiebis gamoyeneba?
• ras gaakeTebdi sxvagvarad, axla rom iwyebde davalebaze muSaobas?
• Seni azri, riT hgavs da riT gansxvavdeba Seni davaleba Seni Tanaklaselebis naSromebisgan? rogor warmoaCen am gansxvave-
bebs SekiTxvebis saxiT?
• Seafase, ramdenad gamogivida is, rac maswavleblisgan gqonda davalebuli?
103
moswaleTa Sedegebis miRwevis taqsonomia
104
mimarTebiTi done
moswavles esmis gansaxilveli sakiTxis moswavle msjelobs eleqtrul denze siTxeeb
arsi; xedavs urTierTmimarTebebs sa- Si. xsnis, ra procesi mimdinareobs wyalSi ma-
kiTxTan dakavSirebul arsebiT struq- rilis gaxsnisas. axasiaTebs eleqtrolitebs.
turul erTeulebs Soris. msjelobs disociaciis xarisxze. ikvlevs
eleqtrolizs da msjelobs, razea damokide-
buli eleqtrodebze gamoyofili nivTiere-
bis masa.
awyobs sxvadasxva tipis wredebs da iyenebs
sazom xelsawyoebs (ampermetri, voltmetri,
multimetri).
iyenebs Sesabamis Teoriul codnas raodenob
rivi da Tvisobrivi amocanebis amoxsnisas.
atarebs eqsperiments. msjelobs eqsperimen-
tis Sedegebze da akeTebs daskvnebs.
atarebs kvlevas, warmoadgens kvlevis Sede-
gebs da akeTebs Sesabamis daskvnebs.
SeuZlia monacemebis warmodgena cxrilebis
saSualebiT.
gansazRvravs elementarul muxts Catarebul
eqsperimentze dayrdnobiT.
moiZiebs informacias eleqtrolizis paqti-
kaSi gamoyenebaze.
multistruqturuli done
moswavles aqvs mxolod ramdenime, erT- moswavlem icis:
maneTTan daukavSirebeli, usistemo aso- ra aris ioni. rogor miiReba dadebiTi/ua-
ciacia/warmodgena gansaxilvel sakiTx- ryofiTi ioni.
Tan dakavSirebiT. rom gamoxdili wyali eleqtrul dens ar
atarebs.
ra aris eleqtroliti, eleqtrolituri di-
sociacia, dsocoaciis xarisxi, anodi, kaTo-
di.
ra aris eleqtrolizi.
razea damokidebuli eleqtrodze gamoyofi-
li nivTierebis masa.
faradeis kanoni, eleqtroqimiuri eqvivalen-
ti. eleqtroqimiuri eqivalentis erTeuli
da faradeis mudmiva.
ver atarebs eqsperiments an uWirs eqsperi-
mentis damoukideblad Catareba.
ver msjelobs eqsperimentis Sedegebze an
msjelobisas uSvebs Secdomebs.
ver atarebs kvlevas an Catarebuli kvleva da
daskvnebi moicavs uzustobebs.
uWirs an ver awyobs martiv wredebs.
mis mier moZiebuli informacia eleqtroli-
zis gamoyebenebaze mwiria.
105
unistruqturuli done
moswavles aqvs mxolod erTi arastruq- moswavlem icis CamoTvlilTagan erT-erTi:
turirebuli asociacia/warmodgena gan- ra aris ioni.
saxilvel sakiTxTan dakavSirebiT. eleqtruli deni siTxeSi Tavisufali ionebis
mimarTuli moZraobaa.
gamoxdili wyali dens ar atarebs.
sufris marilis damatebiT gamoxdili wyali
xdeba gamtari.
ra aris anodi da kaTodi.
siTxeSi denis gavlis Sedegad eleqtrodebze
nivTiereba gamoiyofa.
faradeis kanonis gamomsaxveli formula.
pre-struqturuli done moswavles ar aqvs Sesabamisi codna im sa-
moswavles sakiTxTan dakavSirebiT ar kiTxebTan dakavSirebiT, romelic ukavSirde-
aqvs relevanturi informacia. ba kompleqsur davalebas.
106
ganmsazRvreli Sefaseba
107
kompleqsuri davaleba N6: cidan daSvebuli eleqtroba
108
rekomendacia: mocemuli kompleqsuri gavaleba SeiZleba gaiyos or davalebad
nawili I - elva. mexamridi;
nawili II - ionuri qari.
grZelvadiani mizani
samizne cneba - energia, fizikuri sakvanZo SekiTxva -
procesi • rogor davwero statia, romelSic avxsni, rogor warmoiqmneba elva da rogor da-
vicvaT Senobebi mexisgan?
(Sedegi 1.2.3,4).
• rogor avxsna movlena _ ionuri qari _ romelsac igive movlena udevs safuZvlad, rac
qvecneba - ionizaciis energia, po- elvas.
tencialTa sxvaoba, ganmuxtva, io- kompleqsuri davalebis idea -
nizacia, nawilakebis rekombinacia,
cidan daSvebuli eleqtroba
eleqtruli deni,
parizSi, Tanamedrove xelovnebis muzeumSi, msoflioSi erT-erTi yvelaze didi ferweruli
Tema - mudmivi denis kanonebi tilo, monumenturi pano raul diufis ekuTvnis, romelmac naxati 1937 wels, msoflio gamo-
sakiTxebi - eleqtruli deni airSi fenisTvis Seqmna. mas `eleqtrobis jadoqrebi” uwoda.
damTvalierebelTa yuradRebas centralur adgilas gamosaxuli amerikeli fizikosis, benja-
qvesakiTxebi - min franklinis (1706 -1790), figura ipyrobs. is iyo pirveli, romelmac `cas elva gamostaca”
ionizacia da daamtkica, rom elvas eleqtruli buneba aqvs.
TavisTavadi ganmuxtva
tansacmelTan Sexebisas adamianis sxeuli imuxteba da ganmuxtvisas naperwkali da tkacunis
araTavisTavadi ganmuxtva
xma warmoiqmneba. es eleqtrostatikuri movlenaa, romlis analogi bunebaSi, oRond ufro
najeri deni
masStaburi, Rrublebs Soris gamkrTali elvaa. isic naperwkalia, oRond giganturi zomis. Tu
naperwkali dedamiwasa da Rrublebs Soris Cndeba, es ukve mexia!
franklini mixvda, rogor SeiZleboda Tavis dacva `RmerTebis maxvilisgan” _ mexisgan _ da
mexamridi Seqmna.
Seni davalebaa, aRwero, rogor xdeba haeri gamtari, rogor warmoiqmneba elva, mexi da ener-
giis ra gardaqmnebi mimdinareobs elvis arxSi, Seqmna mexamridis sqema da axsna misi moqmedebis
principi.
• Camoayalibo: usafrTxoebis ra zomebis miRebaa aucilebeli Weqa-quxilis dros?
• moamzade statia `cidan daSvebuli eleqtroba”.
samizne cnebis mkvidri warmodgene- Sefasebis kriteriumi - (zogadi) Sefasebis kriteriumi - (konkretul kompleqsur davaleba-
bi ze misadagebuli)
moswavles SeuZlia:
moswavlem unda gaacnobieros, rom: naSromSi xazgasmiT warmoaCineT:
energia: energia • aRwere, ra pirobebSi xdeba haeri gamtari da ra aris el-
vis, mexisa da Weqa- quxilis warmoSobis mizezi. energiis
1. energia sistemis mdgomareobis • imsjelos, energiaze, rogorc ra gardaqmnebi mimdinareobs elvis arxSi (energia 2,3;
erT - erTi ZiriTadi ganmsazR- sistemis mdgomareobis ganm- fiz.proc. 2);
vrelia da axasiaTebs mis mier sazRvrel ZiriTad sidideze
muSaobis Sesrulebis unars; an/da am sistemis muSaobis • Sen mier warmodgenili mexamridis sqemis mixedviT aRwere,
Sesrulebis unarze; ra aris mexamridi da rogoria misi moqmedebis principi. (
2. sistemis Semadgenel sxeulebs/ fiz. proc. 1,2);
nawilakebs gaaCniaT sxvadasxva • gaacnobieros, energiis rome-
saxis energia, romelic SesaZle- li saxeebiT xasiaTdebian gan- • axseni, ra aris ionuri qaris warmoSobis mizezi (energia
belia gardaiqmnas erTi saxidan saxilvel movlenaSi/sakiTxSi 2,3; fiz.proc. 2).
meoreSi. Caketili sistemis sru- monawile sxeulebi da rogor
li energia mudmivia; gardaqimneba energia;
109
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi, SekiTxvebi)
110
etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba
resursebi/gansaxilveli qeisebi:
resursi 1. rogor davweroT statia - http://bitly.ws/tdAb
resursi2. elva - http://bitly.ws/tdAc http://bitly.ws/tdAd
resursi 3. mexamridi - http://bitly.ws/pD36 http://bitly.ws/pD39
statia (resursi 1)
• ra aris statia?
• wagikiTxavs Tu ara statia?
• ras exeboda statia, romelic Tqven wagikiTxavT?
• ra funqcia aqvs statias?
• rogor unda dawero statia _ `cidan daSvebuli eleqtroba”, rom is Seni TanatolebisTvis saintereso wasakiTxi iyos?
• rogor fiqrob, ratomaa mexi zafxulSi ufro xSiri?
kompleqsuri davaleba
• Seni sityvebiT Camoayalibe, ras Seexeba dRes mocemuli davaleba, romelzec ramdenime gakveTilis ganmavlobaSi unda imuSao?
msgavsi formis, an Sinaarsis davaleba sxva dros Tu Segisrulebia?
etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba
qvecneba - ionizaciis energia, potencialTa sxvaoba, ganmuxtva, ionizacia, rekombinacia, eleqtruli deni,
nabiji 1. aRwere, Tu ra pirobebSi xdeba haeri gamtari da ra aris elvis, mexisa da Weqa- quxilis warmoSobis mizezi. energiis ra gar-
daqmnebi mimdinareobs elvis arxSi (energia 2,3; fiz. proc. 2).
resursi/aqtivoba/damxmare kiTxvebi:
resursi 1. eleqtronuli resursi:
• eleqtroforuli manqana : https://www.youtube.com/watch?v=6zd_HwgrJjI
• kondesatoris damuxtva eleqtroforuli manqaniT : https://www.youtube.com/watch?v=0Kggwapexwc
moswavleebi cdis safuZvelze ecnobian, rogor xdeba haeri gamtari, rogor mimdi-
nareobs ionizaciis procesi, ecnobian ionizaciis saxeebs, TavisTavad da araTavisTa-
vad ganmuxtvas da najerobis dens.
sur. 2.2.3
111
damxmare kiTxvebi :
112
• Cveulebriv pirobebSi airi gamtaria Tu dieleqtriki?
• SeiZleba Tu ara, rom garkveul pirobebSi airi (haeri) gamtari gaxdes?
• ra procesi mimdinareobs airSi, Tu temperatura gaizrdeba?
• rogori gamtaroba axasiaTebs airs?
• ra aris airis ganmuxtva?
• energiiis rogori gardaqmna SeiZleba mohyves airis ganmuxtvas?
• ra aris ionizacia? ra aris nawilakTa rekombinacia?
• ras vuwodebT siTbur ionizacias?
• rodisaa SesaZlebeli ionizacia eleqtronuli dartymiT?
• ra aris ionizaciis energia? rogor gamosaxaven ionizaciis energias?
• ra aris ionizaciis energiis erTeuli?
• rodis mimdinareobs TavisTavadi ganmuxtva?
• rodis xdeba deni najeri?
• ra movlenaa airis eleqtruli garRveva?
• aRwere, ra procesia eleqtronuli emisia?
• ras vuwodebT Termoeleqtronul emisias?
• ganimuxteba Tu ara kondensatori, Tu mas eleqtroforuli manqaniT aRar vmuxtavT?
• raze miganiSnebs es?
• atarebs Tu ara haeri (kondensatoris Semonafenebs Soris) eleqtrul dens?
• ra moxdeba, Tu kondesatoris Semonafenebs Soris sanTels SevitanT? ratom?
• mexamridi: https://www.youtube.com/watch?v=TBbybbmcguo
https://www.youtube.com/watch?v=zhu5pIrPw7U
https://www.youtube.com/watch?v=td0WEtf1pQk
• resursi saxelmZRvanelodan: proeqti N3 _ `cidan daSvebuli eleqtroba~.
113
aqtivoba 1
114
moswavleebi resurs 2-is gamoyenebiT ecnobian, ra aris mexamridi da rogor xdeba misi gamoyenebiT mexisgan Senobebis dacva.
msjeloben, ra usafrTxoebis zomebi unda iyos daculi Weqa-quxilis dros.
damxmare kiTxvebi:
• ra aris mexamridi?
• ratom ecema mexi ufro xSirad maRal da wvetian saxlebs?
• adamianebi wawvetebul rkinis Reroebs qolgebze amagrebdnen. isini Tvlidnen, rom amgvari mexamridi elvas `aSinebs~. ro-
gor fiqrob, SeeZloT Tu ara maT am meTodiT mexisgan Tavis dacva? ratom?
• ratomaa zamTarSi mexi ufro iSviaTi?
• rogor davicvaT usafrTxoeba Weqa-quxilis dros?
• aris Tu ara manqanaSi jdoma usafrTxo Weqa-quxilis dros?
• ratomaa, rom mexi xmeleTze ufro xSirad ecema, vidre okeaneebisa da zRvebis zedapirze?
resursi 2.
• resursi saxelmZRvanelodan: proeqti N3 _ `cidan daSvebuli eleqtroba~.
aqtivoba 2. moswavleebi xsnian amocanebs resursi 2 mixedviT.
nawili II – ionuri qari
nabiji 3. axseni, ra aris ionuri qaris warmoSobis mizezi (energia 2,3; fiz. proc. 2).
resursi 1.
https://demos.smu.ca/index.php/demos/e-n-m/56-ion-wind
https://rimstar.org/science_electronics_projects/how_ion_propulson_lifter_ionocraft_ion_wind_works.htm
https://www.youtube.com/watch?v=XNB3Ch-RIIU&t=173s
https://rimstar.org/science_electronics_projects/ion_wind_rotor_propeller.ht
https://rimstar.org/science_electronics_projects/how_ion_propulson_lifter_ionocraft_ion_wind_works.htm
aqtivoba 1. moswavleebi ecnobian resurs 1-is da saxelmZRvanelos resursebs, amzadeben `franklinis borbals~ da atareben
saxelmZRvaneloSi davaleba 4-Si miTiTebul eqsperiments.
miTiTeba: `franklinis borblis~ dasamzadeblad SesaZlebelia wvenisTvis gankuTvnili liTonis qilis gamoyeneba.
davaleba 4. Caatare cda:
cdisTvis saWiroa: `franklinis borbali~ sadgamiT, eleqtroforuli manqana, SemaerTebeli sadeni.
samuSaos etapebi:
1. moaTavse `borblis~ centri izolirebul sadgamSi (2) Camagrebul wvetiani liTonis Re-
roze (3) ise, rom borbali sayrdenis garSemo Tavisuflad brunavdes;
2. miuerTe liTonis Rero eleqtrostatikuri manqanis erT-erT burTulas (konduqtors).
manqanis meore konduqtori ki daamiwe;
3. abrune eleqtrostatikuri manqanis saxeluri: borbali brunvas TandaTan daiwyebs; 1
davaleba 3. sur. 10
cdisTvis saWiroa: eleqtroforuli manqana, SemaerTebeli sadeni, liTonis Cxiri wamaxvile-
buli wvetiT (mag., saqsovi Cxiri), sanTeli.
samuSaos etapebi:
1. Caamagre Stativis izolirebul TaTSi grZeli wamaxvilebuli liTonis Cxiri horizontalurad;
2. miuerTe Cxiri eleqtroforuli manqanis erT-erT konduqtors;
3. moaTavse Cxiris wvetis win anTebuli sanTeli Zalian axlos (daaxloebiT 5 _ 7 mm-is tol manZilze);
4. abrune eleqtroforuli manqanis saxeluri da daakvirdi sanTlis als: is wvetidan mopirdapire mxares gadaixreba.
moswavleebi msjeloben da akeTeben daskvnebs.
ecnobian momavlis Zravebis _ ionuri Zravebis _ moqmedebas.
115
damxmare kiTxvebi:
116
• rogor gaakeTe `franklinis borbali~?
• rogor aris damokidebuli `borblis~ brunvis siCqare eleqtrostatikuri manqanis konduqtorebs Soris Zabvaze?
• ra aris ionuri qari?
• rogor aRiZvreba ionuri qari?
• ra iwvevs `franklinis borblis~ brunvas?
• ratom gadaixara sanTlis ali davaleba 3.-Si mocemul eqsperimentSi?
• rogor aris damokidebuli sanTlis alis gadaxris kuTxe eleqtrostatikuri manqanis konduqtorebs Soris Zabvaze?
• rogor fiqrob, ionuri Zravebi fantastikaa Tu realoba? ratom?
kompleqsuri davalebis Sesrulebisa da prezentaciis procesSi maswavleblis mier dasmuli SekiTxvebi konkretul moswavlesTan
individualuri muSaobis sawarmoeblad
• aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi;
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi? ras iTvaliswinebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• dagexmara Tu ara pirveladi gegma muSaobis procesSi?
• ra detalebze akeTebdi aqcents statiis dawerisas?
• warimarTa Tu ara kompleqsur davalebaze muSaobis procesi dagegmilis Sesabamisad?
• gaxda Tu ara saWiro Tavdapirvelad SemuSavebul gegmaSi cvlilebebis Setana?
• ratom aris saWiro davalebis pirveladi versiis Seqmna?
• riT gansxvavdeba Sesrulebuli davalebis pirveladi versia saboloosgan?
• ra faqtorebma gamoiwvia/SeuZlia gamoiwvios pirveladi daskvnebis gadasinjva?
• ra produqti Seqmeni kompleqsuri davalebis saxiT?
• ratom fiqrob, rom Sen mier Seqmnili produqti gvexmareba mexis dros usafrTxoebis zomebis miRebaSi
• axseni, ratom dawere statia `cidan daSvebuli eleqtrooba”? ra sakiTxis Sesaxeb gamoxate Seni codna kompleqsuri davalebis
saSualebiT?
• ratom SeasruleT kompleqsuri davaleba?
• ra grZelvadian da moklevadian miznebs isaxavdiT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• visTvis da ratom aris es produqti sasargeblo da saintereso?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris gagebas isurvebdi?
• ra daskvnebamde mixvedi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? riTi dasturdeba Sen mier gakeTebuli daskvnebis marTebu-
loba/Tanmimdevruloba?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad /kompleqsuri davalebis ukeT Sesasruleblad?
• ra dabrkolebebs waaawydi davalebaze muSaobis procesSi? ra dagexmaraT kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vis winaSe iyavi angariSvaldebuli samuSao procesSi (maswavleblis, Tanaklaselebis)?
• ra saerTo mizani gqonda Sen da Sens maswavlebels kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• gqonda Tu ara saerTo miznebi TanaklaselebTan erTad? iyo Tu ara saintereso da sasiamovno SenTvis kompleqsur davalebaze
muSaobis procesi?
• ra gaakeTe damoukideblad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• ra gamogivida kargad kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi?
• vin da rogor dagexmara kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? visTan iTanamSromle kompleqsur davalebaze muSaobis
procesSi? (ra daxmareba gauwie Tanaklaselebs/maswavlebels, ra mxardaWera miiRe maTgan);
• waawydi Tu ara konfliqtur situaciebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor SeZeli konfliqtis daregulire-
ba?
• waawydi Tu ara gaurkvevlobebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? rogor gaerkvie bundovanebiT mocul sakiTxebSi?
• Sexvdi Tu ara gansxvavebul mosazrebebs kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? ramdenad SeZeli TanamSromloba
gansxvavebuli Sexedulebebis adamianebTan? ra dagexmareba, rom ukeT gaigo Tanaklaselebis, maswavleblis saTqmeli?
• gaaanalize ra wesebs/kanonebs icavdi da ratom kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? (magaliTad, ramdenad moaxerxe
azrTa sxvadasxvaobis viTarebaSi orientirebuli yofiliyaviT problemaze da ara komunikaciaSi CarTul adamianebze? riT
da rogor gamoxatavdi adamianebis mimarT pativiscemas kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi)?
• riT dagexmara maswavlebelTan, sxva moswavleebTan dialogi kompleqsuri davalebis SesrulebaSi?
• riT SeiZleba daxmareba gauwios Senma SekiTxvebma Tanaklaselebs saTqmelis ukeT CamoyalibebaSi?
• ra faqtorebi gaiTvaliswine/unda gaiTvaliswino saimisod, rom Seni kompleqsuri davalebis prezentacia msmenelisTvis ga-
sagebi da misaRebi yofiliyo (mag.: funqciuri sametyvelo qmedebis (Txroba, aRwera, msjeloba) sworad SerCeva, sensitiuri
niuansebis win wamoweva, Jestikulaciis, mimikis, araverbaluri signalebis gamoyeneba)
• gamoiyene Tu ara teqnologiebi kompleqsur davalebaze muSaobis procesSi? raSi dagexmara teqnologiebis gamoyeneba?
• ras gaakeTebdi sxvagvarad, axla rom iwyebde davalebaze muSaobas?
• Seni azriT, riT hgavs da riT gansxvavdeba Seni davaleba Tanaklaselebis naSromebisgan? rogor warmoaCen am gansxvavebebs
SekiTxvebis saxiT?
• Seafase, ramdenad gamogivida is, rac maswavleblisgan gqonda davalebuli?
117
moswaleTa Sedegebis miRwevis taqsonomia
118
multistruqturuli done
119
ganmsazRvreli Sefaseba
120
statia faqtobrivi da proceduruli codna kompleqsuri davalebis
Sefasebis kriteriumebi
0-2 qula 0-4 qula
0-4 qula
faqtobrivi codna proceduruli codna
moswavlem ver/ar moswavlem icis: moswavle ver gasca pasuxi Sefasebis
dawera statia kriteriumebs.
• atomis aRnagoba • atarebs eqsperiments, kvlevas, war-
• ioni moadgens monacemebs. SeuZlia mo-
• dieleqtriki nacemebis damuSaveba da daskvnebis 0 qula
gakeTeba.
0 qula • gamtari
moswavlem dawera • ionizacia • warmoadgens mexamridis sqemas. moswavlem nawilobriv
statia, Tumc ar • ionizaciis saxeebi gaarTva Tavi Sefasebis
aris srulyofili • TavisTavadi ganmuxtva • Teoriul codnis gamoyenebiT kriteriumebs.
x snis raodenobriv da Tvisobrivi
• araTavisTavadi ganmuxtva amocanebs. 1 qula
1 qula
• rekombinacia
• najeri deni moswavlem gaarTva Tavi
• eleqtruli deni airSi 0-2 qula Sefasebis kriteriumebs,
• ra aris energia Tumca aqvs mcire xarvezi.
• energiis mudmivobis da gardaqm- 2 - 3 qula
nis kanoni
moswavlem dawera
statia, romelic • ionizaciis energia
srulad pasuxobs moswavlem srulad gaarTva
moTxovnebs. Tavi Sefasebis kriteriumebs.
0-2 qula
2 qula 4 qula
VI. swavla _ swavlebis strategiebi
swavla-swavlebis 5 principi:
1. swavla-swavleba xels unda uwyobdes moswavleTa Sinagani Zalebis gaaqtiurebas.
miRebuli informacia codnad gardaiqmneba moswavlis mier misi aqtiuri damuSavebis Se-
degad. moswavle miwodebuli informaciidan gamoarCevs codnis SenebisTvis (konstruire-
bisTvis) mniSvnelovan elementebs da codnad gardaqmnis SerCeul informacias sxvadasxva
saazrovno operaciis ganxorcielebis safuZvelze.
2. swavla-swavleba xels unda uwyobdes codnis etapobrivad konstruirebas winare
codnaze dafuZnebiT. informaciis damuSaveba da codnad gardaqmna winare codnis sa-
SualebiT xorcieldeba. winare codna ganapirobebs imas, Tu miwodebuli informaciidan
ra komponentebs miaqcevs yuradRebas moswavle da ris swavlas SeZlebs igi.
3. swavla-swavleba xels unda uwyobdes codnaTa urTierTdakavSirebas da organizebas.
mexsierebaSi codnaTa urTierTdakavSireba da organizeba zrdis gaazrebis, damaxsovre-
bisa da codnis funqciuri gamoyenebis SesaZleblobebs.
4. swavla-swavleba unda uzrunvelyofdes swavlis strategiebis dauflebas (swavlis
swavla). swavlis procesSi marTebuli xerxebisa da midgomebis gamoyeneba warmatebuli
swavlis ganmsazRvrel faqtors warmoadgens. konkretuli miznis misaRwevad gansaxor-
cielebel qmedebaTa gaazrebulad, gacnobierebulad dagegmva da koordinireba zrdis
moswavlis qmedobaunarianobas, exmareba mas miznis efeqtianad miRwevasa da siZneleTa
gadalaxvaSi. aqedan gamomdinare, maswavlebeli valdebulia daafiqros moswavle im xerxe-
bsa Tu midgomebze, romlebsac igi gamoiyenebs miznis misaRwevad da daexmaros maT Soris,
saukeTesos aRmoCenaSi.
5. swavla-swavleba unda moicavdes codnis samive kategorias: deklaratiuls, proce-
durulsa da pirobiseuls.
a) deklaratiuli codna statikuri xasiaTisaa. igi gulisxmobs Teoriebis, faqtebis,
wesebis codnas da pasuxobs kiTxvas: ra vici?
b) proceduruli codna dinamikuria da iZleva codnis realizebis saSualebas. proce-
duruli codna pasuxobs kiTxvas: rogor gavakeTo/rogor Sevasrulo?
g) pirobiseuli codna dinamikuria da gulisxmobs pirobebis, anu arsebiTi niSan-Tvise-
bebis amocnobas. igi uzrunvelyofs sxvadasxva konteqstSi codnis adekvaturad gamoye-
nebas da pasuxobs kiTxvas: rodis da/an ratom gamoviyeno es codna? (muxli 9. erovnuli
saswavlo gegmis ZiriTadi saganmanaTleblo principebi).
121
Ral saazrovno unarebs (transferis unars, analitikur, SemoqmedebiT da kritikul
azrovnebas) uviTarebs.
swavlis romeli strategiaa mniSvnelovani?
1. swavlis strategiebs Soris erT-erTi centraluri adgili uWiravs kognitur
strategiebs, romelTa saSualebiTac moswavle codnas moipovebs, gadaamuSavebs, gaaana-
lizebs, kritikulad Seafasebs, gonebaSi CaibeWdavs, saWiroebis SemTxvevaSi gamoixmobs
da sxvadasxva situaciaSi gamoiyenebs.
2. aranakleb mniSvnelovania metakognituri strategiebi. metakognicia aris azrovneba
sakuTari azrovnebis Sesaxeb. moswavleze orientirebuli saswavlo procesi gulisxmobs
moswavlis aqtiur CarTvas sakuTari swavlis procesis dagegmvaSi, marTvaSi, monito-
ringsa da SefasebaSi. moswavlis unari, gamoitanos daskvna imis Taobaze, ra da ro-
gor iswavla da dagegmos sakuTari TviTganviTareba, metakognituri strategiaa. rac
ufro maRalia moswavlis metakognituri azrovneba, miT ufro adekvaturad iyenebs igi
swavlis efeqtian strategiebs.
3. efeqtiani swavla mniSvnelovanwilad aris damokidebuli swavlis emociur-mo-
tivaciur strategiebzec, romlebic swavlis process muxtsa da energias aZlevs da
moswavles Sesaswavli sakiTxisadmi dadebiT ganwyobas uqmnis.
4. efeqtiani swavla socialuri interaqciis gziT miiRweva. Sesabamisad, saswavlo
garemoSi codnis konstruirebis saukeTeso saSualebaa TanamSromlobiTi swavlebis ga-
moyeneba, magaliTad, jgufuri muSaoba, diskusiebi, urTierTswavleba da sxv.
5. resursebis moxmareba – resursebze dafuZnebul strategiebs miekuTvneba samu-
Sao kuTxe, multimediuri, qseluri saswavlo saSualebebi, magaliTad, biblioTekebi,
interneti da sxv. mniSvnelovan resurss warmoadgens saswavlo droc, romlis sworad
gamoyeneba efeqtiani swavlis erT-erTi aucilebeli pirobaa.
Zneli saTqmelia, CamoTvlil strategiaTagan (kognituri, metakognituri, emo-
ciur-motivaciuri, socialuri, resursebze dafuZnebuli) romelia yvelaze mniSvne-
lovani efeqtiani swavlisTvis, radgan maT metwilad kompleqsurad iyeneben. SesaZloa,
swavlis procesSi SeiniSnebodes swavlis romelime strategiis deficiti, magram misi
kompensireba moxerxdeba, Tu sxva strategiebi maRal doneze iqneba ganviTarebuli.
Tumca arsebobs iseTi rTuli da kompleqsuri davalebebi, romelTa Sesasruleblad
swavlis yvela strategiis codna da gamoyenebaa.
swavlebis strategiebi
moswavleze orientirebuli swavleba aris ganaTlebis midgoma, romelic fokusirdeba
moswavleebis saWiroebebze, SesaZleblobebze, interesebsa da swavlis stilze.
swavla rom saxaliso, saintereso procesad da namdvil inteleqtualur gamowvevad
iqces, pedagogma Tavisi swavleba sxvadasxvagvari strategiis gamoyonebiT unda datvir-
Tos.
strategiis SerCevisas maswavlebelma unda gansazRvros gakveTilis mizani da savarau-
do Sedegi. aucilebelia, rom SerCeuli strategia Seesebamebodes moswavleTa SesaZle-
blobebs. amisaTvis moswavleebi aucileblad unda flobdnen swavlis efeqtur strate-
giebs, rogorebicaa informaciis organizeba, damuSaveba, Sejameba da daskvnebis gamotana,
Canawerebis gakeTeba da sxva.
122
strategia - „ vici/minda vicode/gavige“
strategia moswavleebSi:
• amaRlebs Sesaswavli Temisadmi motivacias;
• xels uwyobs gaazrebul kiTxvasa da sakiTxis siRrmiseul gagebas;
• saSualebas aZlevs moswavles Temis irgvliv arsebuli codna „amoativtivos“;
• daafiqsiros sakuTari interesebi da Sesaswavli sakiTxi siRrmiseulad daamuSaos.
strategiis aRwera:
1) maswavlebeli dafaze gamoakravs an daxazavs samsvetian cxrils;
ra viciT? ra gvinda vicodeT? ra viswavleT?
ra gvainteresebs?
strategiis aRwera:
maswavlebeli dayofs teqsts ramdenime nawilad (teqsti ise unda daiyos, rom wyveta
sakvanZo sakiTxebTan moxdes);
maswavlebeli moswavleebs ganumartavs, rom teqsti pauzebiT unda waikiTxon da kiTxvis
dros gaxazon mTavari azris gamomxatveli Tu maTTvis gaugebari Sinaarsis winadadebebi,
ucxo sityvebi, fizikuri sidideebi da a.S..
123
yoveli monakveTis wakiTxvis Semdeg imarTeba diskusia kiTxvebis daxmarebiT: ra aris
wakiTxuli monakveTis mTavari azri? ra Sinaarsi aqvs teqstis damuSavebul monakveTSi
xsenebul fizikur sidideebs, kanons da a.S.
moswavleebi gamoTqvamen sakuTar azrs da icaven mas argumentirebuli msjelobiT.
Sedegebi: moswavleebs SeuZliaT
• wignze damoukidebeli muSaoba;
• teqstis gaazrebulad wakiTxva da gaanalizeba;
• argumentirebuli msjeloba;
• hipoTezis gamoTqma;
• daskvnebis gamotana da wakiTxulis Sejameba;
• logikuri azrovneba;
mizezebi
gadaWris gzebi
124
xSirad gamoyenebuli strategiebi sakuTari praqtikidan...
125
wesi, moswavleebi Zalian motivirebulebi arian xolme, miT ufro, Tu samuSao quliT
fasdeba...)
126
Semajamebel samuSaoSi gamoiyenebs. testuri davalebebis Sedgenisas yvelaze mniSvne-
lovani testis gansxvavebuli pasuxebis gaazrebuli mofiqrebaa. swori pasuxis garda,
maT unda moifiqron araswori pasuxebic, romlebSic unda Candes garkveuli logika,
romelic efuZneba moswavlis gamocdilebas, Tu Tavad sad uSvebda Secdomas sakiTxis
Seswavlisas. moswavleebs mouwevT dafiqreba im savaraudo Secdomebze, romlebsac misi
Tanatolebi dauSveben da pasuxebic Sesabamisad unda moifiqron.
Sedegi: moswavleebs SeuZliaT resursze (saxelmZRvaneloze, eleqtronul masalebze)
damoukidebeli muSaoba, raTa moifiqron gansxvavebuli, gonivruli da „eSmakuri“ davale-
ba, romelic gamoirCeva ara sirTuliT, aramed patara „saidumloTi“, romlis amocno-
bac misma Tanatolebma unda SeZlon.... es advili ar aris, cxadia, magram samagierod
araCveulebrivi saSualebaa axali codnis SeZenis. amasTan saxalisoa, radgan moswavleebs
Zalian moswonT maxvilgonivruli (ara rTuli!) amocanebis erTmaneTisTvis SeTavazeba.
127
metad endeT sakuTars. gaxsovdeT, rom aqtiuri swavlis strategiebis gamoyeneba aZlie-
rebs swavlis motivacias da moswavlis saukeTeso Tvisebebis ganviTarebas uwyobs xels.
Tumca yoveli strategiis gamoyenebis win maswavlebeli unda dafiqrdes da kargad
gaiazros, Seesabameba Tu ara arCeuli strategia konkretul gakveTils da winaswarve
warmoidginos savaraudo Sedegi.
gamoyenebuli literatura:
• mesame Taobis erovnuli saswavlo gegmis
• konceptualuri da meTodologiuri gzamkvlevi (avtorebi: Tamar jayeli, niko-
loz silagaZe).
• ganviTarebisa da swavlebis Teoriebi. swavla da Sefaseba (maswavlebelTa profe-
siuli ganviTarebis centri, 2008)
• kiTxvisa da weris meTodebi. „skola, ojaxi, sazogadoeba“. 2007
• sofiko lobJaniZe. swavlebis meTodebi da swavlis strategiebi http://mastsa-
vlebeli.ge/?p=2536&fbclid=IwAR0m1LXwoqsjzFcDB_-1sWHj2fOtHsXB9cKL1I5hIuYm-
p6UY-MwkWsMI_Oc
• cvata berZeniSvili. swavlis strategiebi da taqtika. http://mastsavlebeli.ge/?p=11997
• efeqtiani swavleba https://naec.ge/uploads/postData/PED-2017/efeqtiani_swavleba.pdf
128
VII. Sefasebis formebi
SeniSvna: Sefasebis formebi sarekomendacio xasiaTisaa.
129
forma #1. saSinao weriTi davalebis Sefaseba
ganmsazRvreli
miRwevis donis aRwera Sefaseba
9 qula
saSinao davalebis umetesi nawili aqvs Sesrulebuli.
namuSevari kargadaa organizebuli: amocanebis amoxsnebi TvalsaCinoa,
Ria kiTxvebze pasuxebi _ amomwuravi. gaazrebulad pasuxobs saSinao
davalebasTan dakavSirebul kiTxvebs.
aqvs gaugebari sakiTx(eb)i, romelzec aqvs namuSevari, Tumca ar aqvs
bolomde miyvanili. dasvams gaugebar sakiTx(eb)Tan dakavSirebul
adekvatur kiTxvebs.
saSinao davalebis mcire nawili aqvs Sesrulebuli. amoxsnebi ar aris 5-4 qula
TvalsaCino. ar uweria mocemulobebi, amoxsna da a.S. Ria kiTxvebze
pasuxebi aqvs Zalian mokle, ar Cans, ra kiTxvaze pasuxobs. aRniSnavs,
rom davalebis nawili „ver gaigo“, Tumca SekiTxvebi gaugebar
sakiTxebTan mimarTebiT ar aqvs Camoyalibebuli. Sesrulebul
davalebasTan dakavSirebul damazustebel kiTxvebs ver pasuxobs.
130
saSinao davalebis mcire nawili aqvs Sesrulebuli, Tumca arasworad. 3-2 qula
davaleba ar aris organizebuli. davalebasTan mimarTebiT SekiTxvebs
ver ayalibebs. ver pasuxobs davalebasTan dakavSirebul kiTxvebs.
131
forma #3. damoukidebeli weriTi samuSaos Sefaseba
namuSevari organizebulia;
132
ar icavs davalebis Sesrulebis instruqcias (ar muSaobs 3-4 qula
damoukideblad, Canawerebs akeTebs sxvisi daxmarebiT);
133
forma # 4. saprezentacio Temis Sefaseba
0 1 2 3
0 1 2 3
0 1 2 3
0 1 2 3
0 1 2 3
b) wardgenis forma
prezentatori
0 1 2 3
7. laparakobs gasagebad da Sedegad damswre sazogadoebas uadvildeba Sinaarsis
gaazreba;
0 1 2 3
0 1 2 3
0 1 2 3
134
saprezentacio Temis Sefasebis sqema.
maqsimaluri qulaa 27
1-3 1
4-6 2
7-9 3
10-12 4
13-14 5
15-17 6
18-20 7
21-22 8
23-25 9
26-27 10
0 1 2 3
135
136
jgufis nomeri
5
4
3
2
1
jgufis wevrebi #
gvari,
saxeli
moswavlis
klasi ………. Tema:
samuSao procesSi;
pasiurad monawileobs samuSao
procesSi, xSirad mxolod garedan
akvirdeba mas, Tumca ar gaurbis
3q
5q
pasuxebi dasmul SekiTxvebze
da gamoirCeva SemoqmedebiTi
azrovnebiT.
(dagrovili qula / maqsimalur
qula) X 100% = moswavlis Sefaseba
Sefaseba
saboloo
maqs. qula 10
SeniSvna.
forma #5. jgufur samuSaoSi monawilis individualurad Sefaseba.
SeniSvna:
a) ar aris aucilebeli yvela moswavlis ganmsazRvreli niSniT Sefaseba. SegiZliaT, am
formis mixedviT daweroT rogorc ganmaviTarebeli, ise ganmsazRvreli Sefaseba;
b) SegiZliaT, SeafasoT mxolod CarTuloba an mxolod prezentaciaSi monawileoba;
g) sasurvelia, Sefaseba yoveli aqtivobis Semdeg gakeTdes zepirad, magram saboloo
komentari ganmaviTarebeli Sefasebis saxiT, umjobesia, gakveTilis damTavrebis
Semdeg, Canawerebis analizis Sedegad daweroT. amas, ra Tqma unda, dro sWirdeba
da gakveTilze, savaraudod, ar moxerxdeba. Sefasebis Sedegebi meore gakveTilze
SegiZliaT, gamoucxadoT moswavleebs an eleqtronuli saxiT miawodoT.
SeniSvna: Tu qulebi ise gaqvT ganawilebuli, rogor mocemul cxrilSia (gv. 136),
maSin orive kriteriumSi dagrovil qulaTa jami pirdapir mianiSnebs saboloo qulas.
1. sakvlevi kiTxva ar aqvs Camo kiTxva bun kiTxva Camoyalibe kiTxva Camoyali
yalibebuli. dovania, mok bulia arasworad, bebulia sworad,
lebulia kon radgan masze pasuxis masze pasuxis ga
kretikas, ar gacema kvlevas ar cema moiTxovs
Seesabameba saWiroebs. kvlevas.
sakvlev Temas.
2. saWiro informaciis ar aqvs mo ar Seesabameba Seesabameba sakvlev Seesabameba sak
gansazRvra/moZieba Ziebuli. sakvlev Temas. Temas, Tumca ar vlev Temas da
aris sakmarisi kvle savsebiT sakmari
visTvis. sia kvlevisTvis.
3. varaudi, hipoTeza ar aqvs Camo ar Seesabameba Seesabameba sakvlev Seesabameba sak
_ sakvlev kiTxvaze sa yalibebuli. sakvlev kiT kiTxvas, Tumca misi vlev kiTxvas da
varaudo, kvlevis win xvas. WeSmaritebis dad misi WeSmaritebis
mswrebi pasuxi, romlis gena cdiT SeuZle dadgena SesaZle
WeSmaritebac cdiT Se belia. belia cdiT.
mowmdeba
4. cdis mokle aRwera ar aqvs cdis aqvs Zalian aqvs, Tumca aRwe aqvs mokled, gasa
aRwera. mokled Camo raSi ar aris ga gebad Camoyalibe
yalibebuli, mokveTili cdis buli. yuradReba
bundovania warmatebulad mim gamaxvilebulia
cdis mimdi dinareobis mTavari cdis warmatebiT
nareoba/cdis `saidumlo“. CatarebisTvis
Sedegi. aucilebel momen
tebze.
5. damoukidebeli ar aqvs miTi ar aris kav SecdomiT aqvs gan sworad aqvs gan
cvladi- sidide/piroba, Tebuli. SirSi sakvlev sazRvruli damo sazRvruli.
romelic icvleba cdis kiTxvasTan. ukidebuli cvla
Catarebis procesSi di/piroba mocemuli
da iwvevs sxva sididis/ cdis dros.
pirobis cvlilebas
6. damokidebuli ar aqvs miTi ar aris kav SecdomiT aqvs gan sworad aqvs gan
cvladi- sidide/piroba, Tebuli. SirSi sakvlev sazRvruli damo sazRvruli.
romelic icvleba SekiTxvasTan. kidebuli cvladi/
damoukidebeli piroba mocemuli
cvladis cvlilebis cdis dros.
mixedviT
7. parametri _ ar aqvs miTi ar aris kav SecdomiT aqvs gan sworad aqvs gan
mocemuli cdis Tebuli. SirSi sakvlev sazRvruli, damoki sazRvruli.
ganmavlobaSi mudmivi SekiTxvasTan/ debuli/damoukide
sidide/ucvleli cdis mimdina beli cvladi moce
piroba reobasTan. muli cdis dros.
8. aRricxuli ar aqvs aR arasworad sworad aqvs aRric sworad aqvs aR
monacemebi /gazomvis ricxuli. aqvs aRricxu xuli. Sesabamisia ricxuli. Sesaba
Sedegebi li. Seusabamoa cdis mimdinareo misia cdis mimdi
cdis mimdina basTan, magram ara nareobasTan, sak
reobasTan. sakmarisia daskvnis marisia daskvnis
gamosatanad. gamosatanad.
138
9. monacemebis/ ar aqvs gaa monacemebis monacemebis analizi monacemebis ana
Sedegebis analizi, nalizebuli analizi da sworia, Tumca das lizi sworia,
interpretacia da monacemebi. gamotani kvna arasworad aqvs daskvnebi sworad
gamotanili daskvnebi ar aqvs gamo li daskvnebi Camoyalibebuli an aqvs Camoyalibe
tanili das arasworia. ramdenime SesaZlo buli.
kvnebi. daskvnidan mxolod
nawili aqvs warmod
genili.
10. pasuxi sakvlev ar aqvs gace pasuxi ar See pasuxi/saboloo pasuxi/saboloo
kiTxvaze /saboloo muli pasuxi sabameba kiT daskvna nawilobriv daskvna srulad
daskvna sakvlev Se xvas/saboloo pasuxobs sakvlev pasuxobs sakvlev
kiTxvaze, ar daskvna aras kiTxvas. kiTxvas.
aqvs daskvna woria.
gamotanili.
11. dadasturda Tu ar aqvs pa SecdomiT aqvs upasuxa, rom` ar upasuxebs, rom
ara Seni hipoTeza? suxi. gansazRvruli. dadasturda“, mag `dadasturda“
Tu ar dadasturda, ram ar aqvs Camo
an
Camoayalibe axali yalibebuli axali
`ar dadasturda“
hipoTeza hipoTeza.
da Camoyalibebu
li aqvs axali hi
poTeza.
12. TviTSefaseba : ar aqvs gake pasuxi ga pasuxi gacemuli pasuxi gacemuli
a) ra gamogivida yve Tebuli. cemuli aqvs aqvs mxolod or aqvs samive kiT
laze kargad kvlevisas ? mxolod erT kiTxvaze. xvaze.
b) ra gamogivida waru kiTxvaze.
mateblad?
g) ras Secvlidi kvle
vis procesSi, Tavidan
rom atarebde kvlevas?
SeniSvna:
a) Sefasebis formas sarekomendacio xasiaTi aqvs;
b) Sefasebis kriteriumebi da miRwevis donis aRweriloba SegiZliaT, SecvaloT kvle
visTvis saWiro etapebisa da saswavlo miznebis mixedviT.
g) Sefasebis forma dagexmarebaT ara marto moswavlis ganmaviTarebel, aramed ganmsa
zRvrel SefasebaSic.
sul 12 etapia. TiToeuli etapis SefasebisTvis gaTvaliswinebulia maqsimaluri 3
qula.
kvleviTi samuSaos SefasebisTvis maqsimaluri qulaa 12 . 3 = 36
am nimuSis mixedviT, moswavlem daagrova 34 qula.
34
ganmsazRvreli Sefaseba ase gamoiTvleba: ∙ 100% ≈ 94 %. e.i. saboloo Sefasebaa
36
9 qula.
niSnis gamoyvanis wesi esg-s mixedviT ix. gv. 137-ze.
gaiTvaliswineT:
a) imis mixedviT, Tu ra iyo saswavlo mizani, SesaZlebelia, Sefasdes kvlevis calkeuli
etapi da ara mTlianad kvleviTi samuSao. mag., Tu mas wav
leb lis mi za
nia, rom mos
wavlem sakvlevi SekiTxvis Camoyalibeba SeZlos, maSin Sefasdeba mxolod is etapi,
romelzec SekiTxvis formulireba xdeba, anu mxolod 1-li etapi (ix. angariSis
forma). Tu miznad gaqvT, rom moswavlem SeZlos damoukidebeli da damokidebuli
cvladebis sworad gansazRvra, maSin Sefasdeba mxolod me-5 da me-6 etapebi.
b) Tu kvleviTi samuSao ramdenime eqsperiments moicavs, angariSi unda daiweros Ti
Toeuli eqsperimentis msvlelobisa da Sedegebis mixedviT. calkeuli eqsperimen
139
tis msvleloba Sefasdeba yvela etapis mixedviT (ix. SeniSvnebSi) da saboloo gan
msazRvreli Sefaseba maTi saSualo ariTmetikuliT gamoiTvleba.
140
4. kontaqti au moswavle kiT moswavle xSi moswavle iSvia moswavle mxo
ditoriasTan da xulobs mTlian rad kiTxulobs Tad kiTxulobs lod Tvals
saubris manera teqsts slaidebi teqsts slaide teqsts slaide avlebs teqsts
dan/furclidan bidan, furcli bidan da umetes slaidebidan da
da ar amyarebs dan da zogjer wilad amyarebs mudmivad amya
TvaliT kontaqts amyarebs TvaliT TvaliT kontaqts rebs TvaliT
auditoriasTan; kontaqts audi auditoriasTan; kontaqts audi
saubrisas xSirad toriasTan; saubrisas iS toriasTan;
akeTebs xangrZliv saubrisas zog viaTad akeTebs saubrisas ar
pauzebs an xSirad jer akeTebs xan xangrZliv pau akeTebs xan
iyenebs saubris grZliv pauzebs zebs da iSviaTad grZliv pauzebs
Semavsebel iseT da iyenebs saub iyenebs saubris da ar iyenebs
sityvebs, rogo ris Semavsebel Semavsebel sit saubris Semav
ricaa „isa“, „ra sityvebs. yvebs. sebel sit
hqvia“ da sxv. yvebs.
5. wardgenis for moswavle war moswavle war moswavle w ar moswavle war
mebi moadgens zepir moadgens zepir moadgens zepir moadgens pre
prezentacias, prezentacias/ prezentacias/ zentacias
ar iyenebs arc prezentacias prezentacias eleqtronul
flipCarts da flipCartze; flipCartze; war formatSi;
arc eleqtronul moadgens foto- warmoadgens
formats; warmoadgens fo videomasalas da foto-video
to-videomasalas atarebs sademon masalas da
ar warmoadgens an atarebs sade stracio eqsperi atarebs sade
foto-videomasa monstracio eq ments monstracio eq
las, ar atarebs speriments. an speriments.
sademonstracio moswavle war
eqsperiments. moadgens prezen
tacias eleqtro
nul formatSi;
warmoadgens fo
to-videomasalas
an atarebs sade
monstracio eq
speriments.
SeniSvna:
a) Sefasebis rubrikas sarekomendacio xasiaTi aqvs.
b) Sefasebis kriteriumebi da miRwevis donis aRweriloba SegiZliaT, SecvaloT saswav
lo miznebis mixedviT.
g) Sefasebis rubrika dagexmarebaT ara marto moswavlis ganmaviTarebel SefasebaSi,
aramed imaSic, rom moswavles ganmsazRvreli Sefasebac dauweroT.
sul 5 kriteriumia. TiToeuli kriteriumis SefasebisTvis maqsimaluri qulaa 4.
prezentaciis SefasebisTvis maqsimaluri qulaa 5 . 4 = 20
mag., moswavlis mier dagrovili qulaa 17.
17
ganmsazRvreli Sefaseba ase gamoiTvleba: ∙ 100% = 85 %. e.i. saboloo Sefa
20
sebaa 9 qula (ix. niSnis gamoyvanis wesi, gv. 137)
gaiTvaliswineT:
mniSvnelovania, rom moswavlem winaswar icodes yvela is kriteriumi, romlis
mixedviTac misi prezentacia Sefasdeba.
rekomendacia: amobeWdeT da gaakariT saklaso oTaxSi. sasurvelia, daurigoT
moswavleebs amobeWdili saxiT.
141
VIII. moswavlis wignSi gamoyenebuli eleqtronuli resursebi
phET-Si: http://bitly.ws/sAv3
Tinkercad-Si: http://bitly.ws/sVes
142
proeqti#1: grafitis grafitis saSualebiT Sen SegiZlia eleqtruli
rezistorebi wredebi sakuTari dizainiT Seqmna da uamravi
saxaliso cda Caataro. gaecani informacias:
http://bitly.ws/sWVN http://bitly.ws/sWVJ.
http://bitly.ws/sWVM http://bitly.ws/t5xz
davaleba 3.
davaleba 5.
http://bitly.ws/sVes
kvlevis Catareba `SegiZlia `Golabz~-is
eleqtronul platformazec. scade. Zalian
martivi da saintereso SesaZleblobaa:
https://graasp.eu/s/be9a4u
143
1.8.gamtarTa paraleluri SeerTeba cdebis Catareba SegiZlia rogorc realur, ise
virtualur laboratoriaSi: http://bitly.ws/sw87
http://bitly.ws/sVes
proeqti#3: `mowyenili ase rom, aseT SemTxvevaSi an unda SezRudo ele-
yvavili anu, rogor davzogoT qtroenergiis moxmareba, an moemzado, rom Seni
eleqtoenergia saxlSi ojaxis biujeti gvarianad dazaraldeba (moZebne
meti informacia misamarTze: http://bitly.ws/sLhZ
http://bitly.ws/sLit
http://bitly.ws/sLiu
http://bitly.ws/sNDc
http://bitly.ws/sLti
144
proeqti # 4: baRdadis `batarea~ davaleba 1. daamzade baRdadis `batarea~
anu, 2000 wlis win muSaobis dawyebamde gadaxede informacias:
dawyebuli eleqtrobis istoria. http://bitly.ws/t2Vm
http://bitly.ws/t2Vq
http://bitly.ws/sSG6
davaleba 2. daamzade voltas sveti.
moiZie damatebiTi informacia:
http://bitly.ws/t2XL
http://bitly.ws/t2XQ
http://bitly.ws/t2XV
davaleba 3. daamzade xilisa da bosteulisgan
eleqtruli batarea.
moiZie damatebiTi informacia:
http://bitly.ws/t2Ya
http://bitly.ws/t2Yd
http://bitly.ws/t2Yi
davaleba 4. denis eleqtroqimiuri wyaroebi
orgvaria: eleqtrolituri (sur. 13) da galvanuri
(sur. 14). maT Soris msgavsebacaa da gansxvavebac.
gaecani informacias:
http://bitly.ws/t8yB
http://bitly.ws/t2Yr
http://bitly.ws/t2Ys
davaleba 5.
naxe video: http://bitly.ws/t8yE
145
proeqti # 6: cidan daSvebuli dawyebuli Tales miletelidan, damTavrebuli
eleqtroba edisoniTa da lorenciT. naxe videoze es
STambeWdavi tilo: http://bitly.ws/okEX
davaleba 1.
Caatare cda: Seqmeni `elva~ saxlSi
gaecani informacias:
http://bitly.ws/t36t
http://bitly.ws/pcuI
iTamaSe `elviT~: http://bitly.ws/pcr3
uyure videos. is cdis warmatebulad CatarebaSi
dagexmareba: http://bitly.ws/pco9
5. ra aris mexamridi da rogoria misi moqmedebis
principi? ras efuZneba is?
gaecani informacias: http://bitly.ws/t37b
http://bitly.ws/sVoC
146
2.3 TavisTavadi ganmuxtvis saxeebi Tu CarTul plazmur naTuras axlos miutan
neonis an luminescenciur naTuras (sur. 2.3.2), es
ukanaskneli naTebas iwyebs im SemTxvevaSic, Tu
mwyobridanaa gamosuli.
naxe video:
http://bitly.ws/sVqz
http://bitly.ws/sVqA
http://bitly.ws/sVqB
http://bitly.ws/sVnM
147
IX. pasuxebi paragrafebSi mocemul kiTxvebze, amocanebis
amoxsnebi da eqsperimentebis savaraudo Sedegebi.
damatebiTi masala maswavleblebisTvis
sarCevi pasuxebisTvis
148
1.3.eleqtruli deni liTonis gamtarSi
gv.26
1.3.1
aRiZvreba Tu ara liTonis neitralur gamtarSi eleqtruli deni, Tu mas erTi
mimarTulebiT, `mowesrigebulad~ vamoZravebT? ratom?
pas.: Tu neitralur gamtars `mowesrigebulad~, erTi mimarTulebiT vamoZravebT,
miuxedavad imisa, rom eleqtronebi gamtarTan erTad `mowesrigebulad~ imoZravebs,
deni mainc ar aRiZvreba: am dros gamtaris nebismier ganivkveTSi gamavali
sruli muxti nulis tolia, radgan, gamtaris ganivkveTSi garkveul droSi erTi
mimarTulebiT gasuli eleqtronebis raodenoba, saSualod, toli iqneba imave
ganivkveTSi, imave droSi sapirispiro mimarTulebiT gasuli eleqtronebis
raodenobisa..
149
I da II ubnis sigrZe erTnairia, ganivkveTis farTobi _ sxvadasxva. cxadia, II ubanze
winaaRmdegoba metia imis gamo, rom ganivkveTis farTobi mcirea da eleqtronebis
ionebTan SejaxebaTa ricxvi meti iqneba.
3. rodis iqneba reostatis wredSi CarTuli ubnis winaRoba udidesi? rogori iqneba
am dros denis Zala wredSi?
pas.: roca mcocav kontaqts C momWerTan davayenebT. dros denis Zala wredSi
minimaluri, an sulac 0-is toli iqneba.
1.6. zegamtaroba
gv.50
cda I
cdis Sedegi: denis Zala mcirdeba.
daskvna: Tu liTonis gamtaris temperatura gaizrdeba, maSin misi winaRoba gaizrdeba.
gv.52
1.6.1
gamoTqvi varaudi, rogor Se i cvleba liTonis gamtaris wi
n aRoba, Tu mis
temperaturas Zalian SevamcirebT? ratom?
savaraudo pasuxi: savaraudod, Tu liTonis gamtaris temperaturas Zalian
SevamcirebT. winaRobac Zalian Semcirdeba, radgan kristaluri mesris kvanZebSi
ganlagebuli ionebis rxeva Semcirdeba, aseve Semcirdeba Tavisufali eleqtronebis
siTburi moZraobis saSualo siCqare da Sedegad eleqtronebis ionebTan Sejaxebebis
ricxvi daiklebs. Sesabamisad, Semcirdeba gamtaris winaRoba.
150
gv.53
1.6.2
kamerling-onesi zegamtarul wriul gamtarSi gamzom xelsawyoebs ver CarTavda,
radgan es energiis kargvas gamoiwvevda.
dafiqrdi: rogor SeeZlo kamerling-oness wriul gamtarSi denis arseboba
daemtkicebina?
pas: Tu zegamtarul wriul gamtars axlos magnitur isars mivutanT, zegamtaris
magnituri velis zemoqmedebiT, isari Semobrundeba.
151
3. ratom cxeldeba denis gavlisas uTos spirali im dros, roca uTos denis
wyarosTan SemaerTebeli sadenebis gaTboba TiTqmis SeumCnevelia (gaiTvaliswine:
uTos spirali da eleqtrosadenebi erTmaneTTan mimdevrobiTaa SeerTebuli)?
pas.: uTos spirali da eleqtrosadenebi mimdevrobiTaa erTmaneTTan mierTebuli,
anu denis Zala spiralsa da sadenebSi erTnairia, magram imis gamo, rom spiralis
winaRoba gacilebiT didia, vidre Tundac imave sigrZis mimyvani sadenebisa,
Q = I2Rt formulidan gamomdinareobs, rom spirali gacilebiT metad gaxurdeba,
vidre sadenebi.
152
X. Tavis Semajamebeli samuSaoebi
153
Semajamebeli testi № 1 Temaze: eleqtruli deni. omis kanoni.
maqsimaluri qula 20 qula
I varianti
8.romelia marTebuli debuleba: Tu gvsurs naTuraSi gamavali denis Zalisa da mis boloebze
arsebuli Zabvis gazomva, naTurasTan CairTveba
a) voltmetric da ampermetric paralelurad;
b) voltmetri mimdevrobiT, ampermetri paralelurad;
g) voltmetri paralelurad, ampermetri mimdevrobiT;
d) voltmetri mimdevrobiT, ampermetri mimdevrobiT.
10.rogor Seicvleba gamtarSi gamavali deni, Tu gamtaris boloebze Zabvas 4-jer gavzrdiT,
xolo winaRobas 2-jer SevamcirebT?
a) gaizrdeba 2-jer; b) Semcirdeba 4-jer;
g) gaizrdeba 8-jer; d) Semcirdeba 16-jer.
154
11. rogor Seicvleba gamtaris winaRoba, Tu mas Suaze gadavkecavT?
a) gaizrdeba 2-jer; b) Semcirdeba 2-jer;
g) gaizrdeba 4-jer; d) Semcirdeba 4-jer.
12.rogor Seicvleba gamtaris winaRoba, Tu mis sigrZes gavzrdiT orjer, xolo ganivkveTis
farTobs gavzrdiT 4-jer?
a) Semcirdeba 2-jer; b) gaizrdeba 4-jer;
g) Semcirdeba 8-jer; d) ar Seicvleba.
13. ras udris gamtarSi gamavali denis Zala, Tu gamtaris ganivkveTSi 5 wm-Si 30 k muxti
gadis?
a) 0,6a; b) 6a; g) 12a; d) 30a.
14. ra Zabva unda movdoT gamtaris boloebs, romlis winaRoba 5 omia, rom masSi gaiaros 8 a
denma?
a) 1,6v; b) 5v; g) 8v; d) 40v;
15.risi tolia Zabva gamtaris boloebze, Tu masSi 2 wm-Si gadis 1019 eleqtroni, xolo
winaRoba 4 omis tolia?
a) 3,2 v; b) 6,4 v; g) 8 v; d) 16 v.
16. ra sigrZis unda iyos 0,5 mm2ganivkveTis farTobis mqone spilenZis mavTuli, rom misi
winaRoba 34 oms gautoldes. spilenZis kuTri winaRobaa 0,017 omi∙mm2/m.
a) 100 m; b) 0,5 m; g) 25 sm; d) 1 km.
17. gansazRvre wredis ubanSi gamavali denis Zala, Tu eleqtruli veli am ubanze 3 k muxtis
gadaadgilebisas 120 j muSaobas asrulebs da cnobilia, rom ubnis winaRoba 20 omia.
a) 0,5 a; b) 2 a; g) 18 a; d) 120 a.
18. gamoTvale 100 m sigrZis spilenZis mavTulis ganivkveTis farTobi, Tu mavTulSi 2 a deni
gadis, roca mis boloebze Zabva 34 v-is tolia. spilenZis kuTri winaRobaa 0,017 omi · mm2/m.
a) 1 mm2; b) 0, 1 mm2; g) 0,0025 mm2; d) 0,17 mm2.
19. gansazRvre 1-l suraTze gamosaxuli sqemis mixedviT, ra sididis muxti gadis wredSi
20 wm-is ganmavlobaSi.
a) 0,2 k; b) 0,4 k; g) 8 k; d) 50 k.
20. me-2 suraTze gamosaxuli grafiki mocemul gamtarSi gamavali denis Zalis Zabvaze
damokidebulebas asaxavs. ipove gamtaris winaRoba
a) 0,4 omi; b) 0,9 omi; g) 2 omi; d) 2,5 omi.
I, A R = const
0.6
0.4
0.2
sur. 1 sur. 2
155
Semajamebeli testi N 1 Temaze: eleqtruli deni. omis kanoni.
(sul maqsimaluri qula 20 qula )
II varianti
6. romelia marTebuli debuleba: Tu gvsurs naTuraSi gamavali denis Zalisa da mis boloebze
arsebuli Zabvis gazomva, naTurasTan CairTveba
a) voltmetric da ampermetric paralelurad;
b) voltmetri mimdevrobiT, ampermetri paralelurad;
g) voltmetri paralelurad, ampermetri mimdevrobiT;
d) voltmetri mimdevrobiT, ampermetri mimdevrobiT.
10.rogor Seicvleba gamtaris kuTri winaRoba, Tu mis sigrZes SevamcirebT 3-jer, xolo
ganivkveTis farTs gavzrdiT 9-jer?
a) gaizrdeba 3-jer; b) Semcirdeba 9-jer;
g) gaizrdeba 27-jer; d) ar Seicvleba;
156
11. rezistorSi gamavali denis Zala gazardes 10%-iT, ramdeni procentiT Seicvleba
rezistoris winaRoba?
a) ar Seicvleba; b) gaizrdeba 30%-iT;
g) Semcirdeba 30%-iT; d) gaizrdeba 900% -iT.
12. ra sididis muxti gavida gamtarSi 2 wm–Si, Tu gamtarSi gamavali denis Zala 5 a-ia.
a) 10 k; b) 2,5k; g) 5 k; d) 2 k.
13.risi tolia gamtaris winaRoba, Tu masSi gadis 0,1 a deni, rodesac boloebze modebulia
6 v Zabva?
a) 0,6 omi; b) 6 omi; g) 60 omi; d) 600 omi.
14. rogor Seicvleba gamtaris boloebze Zabva, Tu masSi gamavali deni 4-jer gaizrdeba,
xolo winaRobas 2-jer SevamcirebT?
a) gaizrdeba 2-jer; b) Semcirdeba 4-jer;
g) gaizrdeba 8-jer; d) Semcirdeba 16-jer.
15. risi tolia gamtaris winaRoba, Tu mis boloebze arsebuli Zabva 3,2 voltia da 3 wm-Si
masSi 1019 eleqtroni gadis
a) 15,36 omi; b) 6 omi; g) 4 omi; d) 2/3 omi.
19. gansazRvre 1-l suraTze gamosaxuli sqemis mixedviT, ra drois ganmavlobaSi gaivlis
wredSi 0, 12 k sididis muxti.
a) 0, 12 wm; b) 0,2 wm; g) 0,6 wm; d) 5 wm.
20. me-2 suraTze gamosaxuli grafiki gamtarSi gamavali denis Zalis winaRobaze
damokidebulebas asaxavs mudmivi Zabvis dros. ipove gamtaris boloebze arsebuli Zabva.
a) 0,32 v b) 0,8 v; g) 2 v; d) 50 v
I, A
0.8 U = const
0.6
0.4
0.2
157
X klasi. Semajamebeli testi N 1 (II semestri) Temaze: eleqtruli deni. omis kanoni.
saswavlo mizani: moswavle SeZlebs
• eleqtruli denis, rogorc movlenis, arsis aRweras;
• denis Zalis, Zabvisa da winaRobis fizikuri arsi sworad gansazRvras; raodenobrivad
aRweras da maT Soris kavSiris gaanalizebas;
• omis kanonis daxmarebiT, erTmaneTTan denis Zalis, winaRobisa da Zabvis dakavSirebas;
• Temis Sejamebas da misi ZiriTadi cnebebisa da gansazRvrebebis adekvatur gamoyenebas
konkretuli amocanebis gadawyvetisas;
158
Semajamebeli testi N 2 Temaze: gamtarTa paraleluri da mimdevrobiTi SeerTeba
(sul maqsimaluri qula 15 qula)
I varianti
159
11. risi tolia R4 winaRobis boloebze arsebuli Zabvis Sefardeba R2 winaRobis boloebze
arsebul ZabvasTan, Tu cnobilia, rom R1 = R2 = R3 = 36 R1
omi; xolo R4 = 12 omi (sur.4);
a) 36; b) 12; g) 2 ; d) 1; R2 R4
R3
sur. 4
12. ris tolia wredis sruli winaRoba, Tu cnobilia, rom R1 = R2 = R3 = 9 omi; R4 = R5 = 2 omi;
R6 = 4 omi (sur.5).
a) 5 omi; b) 35 omi; g) 12 omi; d) 15 omi;
R1 R4 R5
R2
R3 R6
sur. 5
13. sur.6.1-ze gamosaxuli wredis boloebze arsebuli sruli Zabva ise Seefardeba sur.6.2-ze
gamosaxuli wredis boloebze arsebul srul Zabvas (sruli denis Zala orive wredSi erT-
nairia) rogorc
a) 11 : 5 ; b) 9 : 2 ; g) 3 : 4 ; d) 3 : 2.
6R 2R 2.5R 0.5R
6R R 2R R
6R 2R 1.5R 1.5R
sur. 6.1 sur. 6.2
14. 220 v Zabvis qselSi CarTulia 5 omi winaRobis eleqtruli rkali. ra winaRobis gamtari
unda CavrToT rkalTan mimdevrobiT, rom denis Zala wredSi 10 amperis toli iyos?
a) 5 omi; b) 10 omi; g) 17 omi; d) 44 omi
15. paralelurad SeerTebuli ori gamtaris saerTo winaRoba 4 omia. gansazRvre am gamtarTa
winaRoba mimdevrobiTi SeerTebisas, Tu erT-erTi gamtaris winaRoba 8 omia.
a) 4 omi; b) 8 omi; g) 16 omi; d) 32 omi
160
Semajamebeli testi N 2 Temaze: gamtarTa paraleluri da mimdevrobiTi SeerTeba
(sul maqsimaluri qula 15 qula)
II varianti
4 v
3. gamoTvale wredSi gamavali sruli denis Zala, Tu cnobilia,
rom TiToeuli gamtaris winaRobaa 2 omi, xolo Zabva denis wyaros
momWerebze 4 v-ia (sur.1).
a) 6 a; g) 8/3 a; g) 2 a; d) 2/3 a; sur. 1
8. gamoTvale III naTuraSi gamavali denis Zala, Tu cnobilia, rom TiToeuli gamtaris
winaRobaa 2 omi. Zabva denis wyaros momWerebze 4 v-ia (sur.2)
a) 2/3 a; b) 3 a; g) 2 a; d) 4/3 a;
161
10. risi tolia qselSi arsebuli mTliani Zabvis R1
Sefardeba R2 winaRobis boloebze arsebul ZabvasTan,
Tu cnobilia, rom R1 = R2 = R3 = 36 omi; xolo R4 = 12 omi R2 R4
(sur.4);
R3
a) 36; b) 12; g) 2 ; d) 1; sur. 4
11. Seadare R4 winaRobaSi gamavali denis Zala R1 winaRobaSi gamaval denis Zalas, Tu
cnobilia, rom R1 = R2 = R3 (sur.4);
a) 2– jer metia; b) 3 -jer naklebia; g) 3 - jer metia; d) erTmaneTis tolia
12. cnobilia, rom R1 = R2 = R3 = 9 omi; R4 = R5 = 2 omi; R6 = 4 omi (sur.5). R2 winaRobis
boloebze arsebuli Zabva ise Seefardeba R6 winaRobis boloebze arsebul Zabvas,
rogorc
a) 9 : 4 ; b) 27 : 4 ; g) 3 : 4 ; d) 3 : 2.
R1 R4 R5
R2
sur. 5
R3 R6
13. sur. 6.1–ze gamosaxuli wredis sruli winaRoba da sur. 6. 2–ze gamosaxuli wredis
sruli winaRoba, Sesabamisad aris
6R 2R 2,5R 2,5R
6R R4 2R R
6R 2R 1,5R 1,5R
a) 11 R da 5 R ; b) 9 R da 2 R ; g) 3 R da 4 R ; d) 3 R da 2 R.
15. gansazRvreT ori gamtaris winaRoba, Tu maTi saerTo winaRoba paraleluri SeerTebisas
2,4 omia, xolo mimdevrobiTi SeerTebisas 10 omia.
a) 4 omi da 6 omi; b) 5 omi da 5 omi;
g) 8 omi da 2 omi; d) 9 omi da 1 omi.
162
X klasi. Semajamebeli testi № 2 (II semestri) Temaze: gamtarTa paraleluri da
mimdevrobiTi SeerTeba
I varianti II varianti
1 g 11 d 1 a 11 g
2 d 12 a 2 a 12 d
3 a 13 d 3 d 13 d
4 g 14 g 4 b 14 a
5 g 15 g 5 d 15 a
6 b 6 d
7 a 7 a
8 a 8 a
9 b 9 g
a 10 g
163
Semajamebeli testi N 3 Temaze: joul-lencis kanoni. denis muSaoba
9. aarCie ori pasuxi: romeli xelsawyoebis daxmarebiT SegiZlia denis simZlavris ga-
zomva:
a) voltmeti da saaTi; b) ampermetri da saaTi;
g) voltmetri da ampermetri; d) vatmetri.
10. aarCie ori pasuxi: romeli xelsawyoebis daxmarebiT SegiZlia denis muSaobis gazomva:
a) ampermetri, eleqtroskopi da voltmetri;
b) ampermetri, voltmeti da saaTi;
g) voltmetri da ampermetri da galvanometri;
d) vatmetri da saaTi.
11. rogor Seicvleba deniani gamtaris mier gamoyofili siTbos raodenoba, Tu gamtarSi
gamavali denis Zala 4-jer Semcirdeba
a) gaizrdeba 16-jer; b) Semcirdeba 16-jer;
g) gaizrdeba 4-jer; d)Semcirdeba 4-jer.
12. rogor Seicvleba deniani gamtaris mier gamoyofili siTbos raodenoba, Tu gamtarSi
gamavali denis Zala 2-jer gaizrdeba
a) gaizrdeba 2-jer; b) Semcirdeba 2-jer;
g) gaizrdeba 4-jer; d) Semcirdeba 4-jer.
164
13. siTbos ra raodenoba gamoiyofa 1 sT-is ganmavlobaSi reostatSi, romlis winaRoba
100 omia, xolo denis Zala wredSi 2 a.
a) 200 kj; b) 400 kj; g) 720 kj; d) 1440 kj;
17. erTnairi sigrZis aluminis gamtarebi, romelTa ganivkveTis farTobebia 8 mm2, 4 mm2,
2mm2, denis wyarosTan mimdevrobiTaa mierTebuli. romel maTganSi gamoiyofa yvelaze
naklebi siTbo?
a) gamtarSi, romlis ganikveTis farTobia 8 mm2;
b) gamtarSi, romlis ganikveTis farTobia 4 mm2;
g) gamtarSi, romlis ganikveTis farTobia 2 mm2;
d) yvela gamtarSi erTnairi siTbo gamoiyofa.
165
20. erTnairi sigrZis aluminis gamtarebi, romelTa ganivkveTis farTobebia 8 mm2, 4 mm2,
2mm2, denis wyarosTan paraleluradaa mierTebuli. romel maTganSi gamoiyofa yvelaze
naklebi siTbo?
a) gamtarSi, romlis ganikveTis farTobia 8 mm2;
b) gamtarSi, romlis ganikveTis farTobia 4 mm2;
g) gamtarSi, romlis ganikveTis farTobia 2 mm2;
d) yvela gamtarSi erTnairi siTbo gamoiyofa.
22. 100 vt-iani varvarebis naTura daaxloebiT iseTive ganaTebulobas iZleva, rogorsac
10 vt-iani dioduri. erTi da imave drois ganmavlobaSi romeli moixmars nakleb ele-
qtroenergias da ramdenjer?
a) varvarebis naTura, 10 jer naklebs;
b) dioduri, 100-jer naklebs;
g) dioduri, 10-jer naklebs;
d) radgan ganaTebuloba erTnairia, eleqtroenergiis xarjic orive SemTxvevaSi erTnai-
ria.
23. gansazRvre erTi Tvis (30 dRis) ganmavlobaSi daxarjuli eleqtroenergiis safa-
suri, 100 vt-iani varvarebis da 20 vt-iani luminescenciuri naTuris SemTxvevaSi cal-
calke, Tu cnobilia, rom dRis ganmavlobaSi naTurebi saSualod 5 sT-is ganmavlobaSi
anTia da 1 kvt∙sT energiis Rirebuleba 15 TeTria.
24. gansazRvre erTi Tvis (30 dRis) ganmavlobaSi daxarjuli eleqtroenergiis safa-
suri, 20 vt-iani luminescenciuri da 10 vt-iani dioduri naTuris SemTxvevaSi cal-
calke, Tu cnobilia, rom dRis ganmavlobaSi naTurebi saSualod 5 sT-is ganmavlobaSi
anTia da 1 kvt∙sT energiis Rirebuleba 15 TeTria.
10 omi
5 omi
25. gamoTvale TiToeul winaRobaSi gamoyofili simZ A
10 omi
lavre, Tu cnobilia, rom Zabva denis wyaros momWere-
bze 11 voltia (sur. 3). V
sur. 3
2 omi 3 omi
sur. 4
166
27. gamoTvale Zabva wredis ubanze, romelSic 30 wm-is ganmavlobaSi 0,1 a deni gadioda
da cnobilia, rom denis mier Sesrulebuli muSaoba 60 j-ia.
a) 1/20 v; b) 20v; g) 180 v; d) 200 v;
28) gamoTvale wredis ubnis winaRoba, romelSic 30 wm-is ganmavlobaSi 0,1 a deni ga-
dioda da cnobilia, rom denis mier Sesrulebuli muSaoba 60 j-ia.
a) 1/20 omi; b) 20 omi; g) 180 omi; d) 200 omi;
R2 R4
30. rogor Sefardeba R4 da R1 winaRobebSi gamoyo-
fili siTbos raodenobebi erTmaneTs (sur. 5), Tu R3
cnobilia, rom R1 = R2 = R3 = R4 sur. 5
a) 1 : 9; b) 9 :1 ; g) 3 :1 ; d) 1 : 3
II III
31) gamoTvale III naTuraSi 3 wT-is ganmavlobaSi gamoyofili
siTbos raodenoba, Tu cnobilia, rom TiToeuli naTuris wina-
Robaa 3 omi, xolo Zabva denis wyaros momWerebze 4 v-ia (sur. 6). I
a) 360 j; b) 240 j; g) 6 j; d) 4 j;
4 v
sur. 6
32. gamoTvale I I I naTuraSi 18 wT-is ganmavlobaSi gamoyofili
siTbo, Tu cnobilia, rom TiToeuli naTuris winaRobaa 2 omi.
Zabva denis wyaros momWerebze 4 v-ia (sur. 7).
a) 16 j; b) 24 j; g) 960 j; d) 1440 j; 4 v II
I
III
sur. 7
167
SeniSvna: testi #3 SegiZliaT gayoT or variantad.
1 g 11 b 21 a 31 b
2 b 12 g 22 g 32 g
3 a 13 d 23 varvarebis naTura
xarjavs 2,25 lars,
luminescenciuri 45
TeTrs., 5 jer naklebs;
4 d 14 g 24 luminescenciuri
xarjavs 45 TeTrs,
dioduri 22,5 TeTrs.
5 b 15 a 25 6,05 vt; 3,025 vt
6 d 16 b 26 12 vt;
5 vt;
2 vt;
3 vt.
7 g 17 a 27 b
8 d 18 g 28 d
9 g, d 19 b 29 a
10 b, d 20 g 30 b
168
XI. ganmartebiTi leqsikoni
aqtivobebi _ miznis misaRwevad gamoyenebuli monitoringi _ arsebuli situaciis analizisa da
swavlisa da swavlebis savarjiSoebi, romlebic Semowmebis safuZvelze realuri monacemebis
moswavleTa asaks, SesaZleblobebsa da swavlis Segroveba.
stils Seesabameba. profesiuli ganviTareba _ procesi, romelic am
gonebrivi ieriSi _ swavlebis meTodi, rodesac zadebs maswavlebels skolisTvis saWiro cvli
moswavleebi mokle droSi adgilze mofiqrebul le bebis Sesasruleblad. miiRweva treningebis
sakuTar azrebs gamoTqvamen. gziT.
dakvirveba _ procesze an mis amsaxvel masalaze refleqsia _ igive TviTSemecneba, saazrovno
monacemebis Segroveba. unar-Cveva. igi aris sakuTari gamocdilebis
debrifingi _ ukukavSiri, anu pozitiuri gamoxmau kritikuli gadamuSavebis procesi, romelic
reba samuSaos ganxilvisa da gaazrebis Semdeg. gulisxmobs sakuTari qcevis da azrovnebis
diferenciacia _ saswavlo procesis dagegmva analizs, gacnobierebas, Sefasebas, dagegmvasa
moswavleTa saswavlo saWiroebebis dadgenis da kontrols. TviTSemecnebas (refleqsias)
safuZvelze. maswavlebeli/moswavle iyenebs maSin, rodesac
diskusia _ sadavo sakiTxebze azrTa gacvla-ga fiqrobs sakuTar moqmedebebze: mag. rodesac
mocvla, kamaTi. fiqrobs imaze, Tu ram ganapiroba misi warmateba
drama _ dialogis saxiT dawerili scenaze war an warumatebloba.
mosadgeni teqsti, romelSic asaxulia Zlieri saswavlo garemo _ swavla/swavlebisTvis gankuT
gancdebi, mZafri konfliqti. vnili adgili, aRWurviloba.
efeqtiani swavleba _ maswavleblis saswavlo stra saswavlo Teoria _ maswavleblobaSi daostate
tegiis SeTavseba moswavleTa swavlis stilTan. bisTvis saWiro wesebis erToblioba. principebis,
indikatori _ maCvenebeli, romelic gansazRvravs, ideebis sistema, romelic praqtikul gamoc-
ramdenad aris mizani miRweuli. dilebas ganazogadebs, bunebis, sazoga doebisa
instruqcia _ zogadi CarCo, romelSi mocemuli da azrovnebis kanonzomierebebs asaxavs.
principebis dacva evalebaT skolis maswavleb saswavlo miznebi _ ganacxadi, ras unda mivaRwioT
lebs. swavlis procesSi. zogadi miznisgan gamomdinare
integracia _ Sevseba, nawilebis mTlianSi gaerTia konkretuli amocanis ganviTarebas hqvia speci
neba. fikuri saswavlo mizani.
konstruqtivizmi _ saswavlo Teoria, romlis Ta saswavlo Sedegebi _ codnis, unar-Cvevebisa da
naxmad, moswavle aqtiurad swavlobs samyaroSi ganwyoba-damokidebulebebis erToblioba, ro
arsebuli gamocdilebis safuZvelze da aSenebs melTac moswavleebi swavlisas SeiZenen.
codnas e.i. axdens codnis konstruirebas (pia- saswavlo teqnologia _ dadebiTi Sedegebis misaR
Je). socialuri konstruqtivizmis modeliT wevad SerCeuli saswavlo meTodebis kompleqsis
(vigotski) moswavle aqtiurad swavlobs socia gamoyenebiT swavlebis specifikuri organizacia.
lur konteqstSi da ufrosebTan (maswavlebel stili _ manera, qcevis an moqmedebis Tavisebureba.
Tan) urTierTobiT. strategia _ miznis misaRwevad gadamwyveti ope
kritikuli azrovneba _ azrovnebis stili, rome raciebis momzadebis, dagegmvis, warmoebis, xel
lic gadawyvetilebis misaRebad SekiTxvebis mZRvanelobis xelovneba (ostatoba). damokide
dasmas gulisxmobs. bulia ganaTlebis politikaze da gamomdina
kurikulumi _ saskolo dokumenti, romelSic reobs skolis SesaZleblobidan.
detaluradaa gansazRvruli, Tu ras vaswavliT, swavlebis meTodi _ saswavlo Sinaarsis Sesabamisad,
ra resursebze dayrdnobiT vaswavliT, ra me- maswavleblisa da moswavlis erToblivi, mizanmi
TodebiTa da principebiT vaswavliT da rogor marTuli saqmianoba, saswavlo miznis miRwevis
vafasebT moswavleebs. xerxi.
meTodologiuri gansja _ sakuTari pedagogiuri treningi _ jgufuri muSaobis meTodi, romelic
praqtikis gamokvleviTa da analiziT gadawyve aZlevs maswavlebels saWiroebebis xedvas da
tilebis miReba. uzrunvelyofs mis profesiul ganviTarebas.
meTodologiuri codna _ saswavlo procesis da treneri _ mwvrTneli, romelic adgens audito
gegmva moswavleTa swavlis stilis, saWiroebe riis saWiroebas, arCevs didaqtikur masalas,
bisa da moTxovnilebebis gaTvaliswinebiT. awodebs, marTavs informacias da konstruq
motivacia _ risame sasargeblod mosazrebis, ciuli dialogis gziT exmareba msmenelebs miz
safuZvlis, sabuTis moyvana. motivi aris raRac nis miRwevaSi.
qmedebis gamomwvevi mizezi an sababi. yuradRebis Sefaseba _ monitoringis Sedegebze dayrdnobiT
koncentracia, swavlis survili, CarTuloba procesis analizi.
swavlis procesSi da masalis saSualo siZnele
motivaciis faqtorebia.
169
XII. damatebiTi literatura maswavleblisTvis
170