You are on page 1of 5

ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

uzrunvelyofen sakredito portfelis saimedoobas, sijansaResa da Se-


mosavlianobas.
sabolood, kidev erTxel unda aRiniSnos, rom sakredito politi-
ka aris is fundamenti, romlis safuZvelzec komerciul bankSi iqmneba
sa­xelmZRvaneloebi, procedurebi da sxva mareglamentirebeli doku-
mentebi sakredito saqmianobis yvela etapisa da procesisaTvis.

13.3. kreditis uzrunvelyofis formebi

faqtobrivad, yvelaze seriozuli problema, romelTanac komerci-


ul bankebs aqvT saqme, aris msesxeblis mxridan aRebuli valdebulebebis
Seusruleblobis riski. cxadia, bankis menejmenti cdilobs moaxdinos
aRniSnuli riskis minimizacia da am mimarTulebiT yvelaze efeqtiania
kreditis dafarvis uzrunvelyofis sxvadasxva formis gamoyeneba.
kreditis srulad dafarvis uzrunvelyofa _ esaa komerciuli
bankis rTuli mizanmimarTuli saqmianoba, romelic moicavs ekonomi-
kur, organizaciul da samarTlebriv RonisZiebebs da qmnis msesxeblis
mxridan aRebuli valdebulebebis jerovnad Sesrulebis safuZvels.
sabanko saqmis mTeli istoriis gamocdileba gviCvenebs, rom msesxe-
blis mxridan kreditis droulad da srulad dafarvis valdebulebis
aReba kontraqtze xelis moweriT ar niSnavs misi dabrunebis garantire-
bas. ar arsebobs iseTi msesxebeli, romelic warmatebuli da finansurad
mdgardi mdgomareobis miuxedavad, met-naklebi xarisxiT ar iyos daka-
vSirebuli riskTan, miT umetes, grZelvadian perspeqtivaSi. marTalia,
msesxeblis kreditunarianobis SefasebiT SesaZlebelia am riskis mini-
mizacia, magram misi saerTod gamoricxva SeuZlebulia.
aqedan gamomdinare, kreditis gacemis Sesaxeb gadawyvetilebis
miRebamde banki cdilobs gansazRvros gacemuli finansuri resursebis
dafarvis wyaroebi da misi droulad da srulad dabrunebis garan-
tirebis meqanizmebi. sabanko praqtikaSi cnobilia kreditis dafarvis
ori wyaro: pirveladi da meoradi.
kreditis dafarvis pirveladi wyaro _ esaa amonagebi produqci-
is realizaciidan an momsaxurebis gaweva iuridiuli piris SemTxvevaSi
da xelfasi da sxva Semosavlebi _ fizikuri piris SemTxvevaSi. sabanko
saqmis oqros wesia, rom krediti gaices mxolod misi dafarvis pirve-
ladi wyaros arsebobisa da msesxeblis mxridan maTi dadasturebis
SemT­xvevaSi. amitom, msesxeblis sakredito ganacxadis Seswavlisas yu-
radReba maxvildeba fuladi nakadebis analizze. Tuki komerciul banks
uCndeba eWvi, msesxeblis fuladi nakadebis perspeqtivasTan, anu kredi-
tis dafarvis pirvelad wya­rosTan dakavSirebiT, igi uars ambobs mis da-
finansebaze.
kreditis dafarvis pirveladi wyaros arsebobisa da misi dadas-
turebis SemTxvevaSi ki, rogorc wesi, banks SeuZlia moiTxovos msesxe-

314
Tavi 13 - sabanko dakreditebis Tanamedrove sistema

blisagan kreditis dafarvis meoradi wyaro. kreditis dafarvis meorad


wyarod ganixileba yvela saSualeba, rac ki moqmedi kanonmdeblobiT
aris SesaZlebeli.
kreditis dafarvis meoradi wyaro gvevlineba garantad imisa,
rom bankma SeZlos mis mimarT arsebuli valdebulebebis dakmayofile-
ba kreditis dafarvis pirveladi wyaros Sewyvetis an Semcirebis Sem-
TxvevaSi. kreditis dafarvis meoradi wyaro SeiZleba iyos msesxeblis
kuTvnili qonebis realizacia, Tavdebisa da garantoris saxsrebi, aseve
sadazRvevo kompaniis anazRaureba.
kreditis dafarvis meoradma wyarom unda uzrunvelyos ara marto
kreditis ZiriTadi Tanxis, aramed gadauxdeli procentebisa da pirgasa­
mtexlos dafarva da misi realizaciisas kreditors eniWeba upiratesi
ufleba sxva kreditorebTan SedarebiT, raTa daikmayofilos msesxeb-
lis mxridan Seusrulebeli valdebulebebi.
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mixedviT (muxli 416), „mxareebs
SeuZliaT valdebulebis Sesrulebis uzrunvelsayofad xelSekrule-
biT gaiTvaliswinon damatebiTi saSualebebic: pirgasamtexlo, be da
movalis garantia“.
sabanko praqtikis Sesabamisad, SeiZleba ganvixiloT kreditis dab-
runebiTobis uzrunvelyofis meoradi wyaros Semdegi ZiriTadi formebi:
1) girao;
2) Tavdeboba;
3) garantia;
4) moTxovnis uflebis daTmoba (cesia);
5) sakuTrebis uflebis gadacema.

ganvixiloT TiToeuli maTgani:

1) girao. girao warmoadgens kreditis dafarvis erT-erT umTavres


meorad wyaros, romelic aiZulebs msesxebels, vadaSi da sruli mocu-
lobiT Seasrulos Tavis valdebulebebi. saqarTvelos samoqalaqo kode­
qsis mixedviT (muxli 254), giravnoba _ esaa, „movalis an mesame piris moZ-
ravi nivTi an/da aramaterialuri qonebrivi sikeTe, romlis gadacemac
sxva pirTaTvis dasaSvebia, SeiZleba gamoyenebul iqnes rogorc fuladi
ise arafuladi moTxovnis uzrunvelyofis saSualebad ise, rom kredi-
tori (mogiravne) iZens uflebas, daikmayofilos moTxovna dagiravebu-
li qonebis (giravnobis sagnis) xarjze movalis mier valdebulebis Seus-
ruleblobis an arajerovnad Sesrulebis SemTxvevaSi“.
giraos sagani SeiZleba iyos moZravi da uZravi qoneba (ipoTeka),
fasiani qaRaldebi, saqoneli brunvaSi, Zvirfaseuloba da antikvaruli
nivTebi. imisaTvis, rom qonebas daerqvas „girao“, igi unda akmayofileb-
des garkveul kriteriumebs:
• sakuTrebis ufleba giraos saganze, rac gulisxmobs, rom unda ar-
sebobdes Sesabamisi iuridiuli dokumentacia qonebriv uflebaze;
• fuladi Sefasebis unari gulisxmobs, rom unda arsebobdes
giraos sagnis obieqturi, sabazro Rirebulebis dadgenis Sesa-
Zlebloba;

315
ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

• gasxvisebis unari gulisxmobs, rom iuridiulad unda dginde-


bodes giraos saganze sxva giraoTa ararseboba an Tu aseTi arse-
bobs, qonebis sabazro Rirebuleba sakmarisi unda iyos axali da
Zveli valdebulebebis gasastumreblad;
• giraos sagnis likvidoba gulisxmobs giraos sagnis sabazro Ri-
rebulebad gonivrul vadaSi realizaciis unars;
• giraos sagnis dazRvevis SesaZlebloba gulisxmobs sadaz-
Rvevo bazris ganviTarebis Sesabamisi ganviTarebis dones, raTa
saWiroebis SemTxvevaSi moxdes misi dazRveva;
• xangrZlivad Senaxvis unari gulisxmobs imas, rom igi ar unda
iyos malfuWadi da unda arsebobdes mis Senaxvis SesaZlebloba
minimum kreditis vadis gasvlamde;
• giraos sagnis monitoringis SesaZlebloba niSnavs imas, rom
banks unda hqondes giraos sagnis arsebobis da, Sesabamisad, dacu­
lobis monitoringis SesaZlebloba;
• sakmarisoba, anu giraos sagani unda uzrunvelyofdes ara marto
kreditis ZiriTadi Tanxis, aramed gadauxdeli procentebisa da
pirgasamtexlos dafarvas.
imis mixedviT, Tu visTan unda inaxebodes giraos sagani, girao iyo-
fa or jgufad:
• giraos sagani rCeba mflobelis sargeblobaSi. rogorc wesi, da-
giravebuli qoneba rCeba mflobelTan, Tu, ra Tqma unda, xelSek-
rulebiT sxva rame araa gansazRvruli. rogorc wesi, mflobelis
sargeblobaSi rCeba ipoTekiT datvirTuli qoneba da sabrunavi
saSualebebi. ipoTeka, anu dagiravebuli qonebis ipoTekiT dat-
virTva, esaa giraos erT-erTi forma, romlis drosac dagirave-
buli qoneba rCeba mflobelTan, xolo kreditori (banki) msesxeb-
lis mxridan valdebulebebis Seusruleblobis SemTxvevaSi iRebs
arsebuli qonebis realizaciis safuZvelze misi moTxovnebis
dakmayofilebis uflebas. aRniSnuli exeba miwis nakveTebs, Seno-
ba-nagebobebs, sxva sawarmoo saSualebebs, aseve sacxovrebel
saxlebsa da binebs, avtomanqanebs da a. S. erTmaneTisgan unda
ganvasxvaoT ipoTeka da ipoTekuri krediti. ipoTkuri krediti
_ esaa ipoTekuri sistemis Semadgeneli nawili, romlis drosac
uZravi qonebis SesaZenad aRebuli kreditis uzrunvelsayofad
(ipoTekad) gvevlineba TviTon es qoneba;
• giraos sagani gadaecema kreditors valdebulebebis srulad
Sesrulebamde. arsebuli praqtika calkeul SemTxvevebSi fiq-
sirdeba da, bunebrivia, ZiriTadad, exeba moZrav sagnebs, rogore-
bicaa: avtomobili, antikvaruli nivTebi, Zvirfasi liTonebi, fa-
siani qaRaldebi, aseve msesxeblis depozitebi.
sabolood, unda iTqvas, rom krediti uZravi qonebis giravnobiT
sabanko dakreditebis erT-erTi yvelaze gavrcelebuli da mimzidveli
praqtikaa.

2) Tavdeboba warmoadgens kreditis uzrunvelyofis umniS-


vnelovanes formas, romlis drosac qonebriv pasuxismgeblobas kredi-

316
Tavi 13 - sabanko dakreditebis Tanamedrove sistema

tis dafarvisaTvis sakuTar Tavze iRebs mesame piri. aRniSnuli meqanizmi


bankebs aZlevs erT kreditze ori debitoris arsebobis SesaZleblobas,
romlis drosac samarTlebrivi urTierToba banksa da msesxebels Soris
xdeba garigebis ZiriTadi, xolo banksa da Tavdebs Soris _ damatebiTi
uzrunvelyofa. bunebrivia, am dros krediti formdeba ori _ sakredito
da Tavdebobis xelSekrulebebiT.
Tavdeboba _ esaa xelSekruleba Tavmdebis calmxrivi valdebule-
biT, romliTac igi kreditoris (bankis) winaSe iRebs valdebulebas,
aucileblobis SemTxvevaSi dafaros msesxeblis davalianeba. ra Tqma
unda, mesame piris Tavdebobas banki miiRebs am ukanasknelis gadamxdel­
unarianobis SemTxvevaSi, amasTan, igi unda iyos kargi reputaciis da
soliduri pirebisagan. Tavmdebi SeiZleba iyos rogorc iuridiuli, ise
fizikuri piri.

3) garantia Tavdebobisagan gansxvavdeba imiT, rom igi araa ZiriTa-


di garigebis damatebiTi aqti, aramed aris garantis valdebuleba, ga-
daixados gansazRvruli Tanxa sagarantio SemTxvevis dadgomisas. saqar­
Tvelos samoqalaqo kodeqsis mixedviT (muxli 879), „sabanko garantiis
ZaliT banki, sxva sakredito dawesebuleba an sadazRvevo organizacia
(garanti) sxva piris (principalis) TxovniT kisrulobs werilobiT val-
debulebas, rom nakisri valdebulebis Sesabamisad gadauxdis princi-
palis kreditors (beneficiars) fulad Tanxas gadaxdis Sesaxeb benefi-
ciaris werilobiTi moTxovnis safuZvelze“.
sabanko praqtikaSi xSirad kreditis miRebisas msesxebels uwevs,
waradginos sxva bankis, sakredito organizaciis an sadazRvevo kompaniis
garantia. msesxeblis mxridan garantoris mimarT garantiis uzrunvel-
sayofad SeiZleba mogvevlinos misi fuladi saxsrebi (dajavSnili depo­
ziti) an sxva sakuTari saxsrebi. sabanko garantiis gamoyeneba xdeba aseve
bankis klientis mier kontragentTan biznesgarigebis dros, magaliTad,
im SemTxvevaSi, roca igi monawileobs tenderSi, romlis pirobebSic Sedis
sabanko garantiis warmodgena. ra Tqma unda, sabanko garantiis gamcemi
(garantori) iRebs garkveul safasurs sagarantio werilis gacemisas.

4) moTxovnis uflebis daTmoba (cesia) _ esaa msesxeblis (ceden-


ti) dokumenti, romlis ZaliTac igi kreditors (banki) uTmobs Tavis
moTxovnas mesame pirebisadmi (debitoruli davalianeba) aRebuli kre­
ditis uzrunvelsayofad.
msesxeblis mxridan aRebuli valdebulebis uzrunvelyofis samar-
Tleblivi safuZvlis Sesaqmnelad xelSekruleba cesiis Sesaxeb aris
sakredito xelSekrulebis damateba. cesia SeiZleba ori tipisa iyos:
mesame mxarisadmi (debitori) moTxovnis daTmobis Sesaxeb SetyobinebiT
da Setyobinebis gareSe.

5) sakuTrebis uflebis gadacemas, rogorc kreditis uzrunve-


lyofis formas, vxvdebiT im SemTxvevaSi, roca moZravi qoneba rCeba
msesxebelTan, igi moixmars mas, magram misi sakuTrebis ufleba gadace-
mulia kreditorze aRebuli valdebulebebis srulad Sesrulebamde.

317
ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

ra Tqma unda, sakuTrebis uflebis xelSekrulebis gaformebamde


banki rwmundeba, rom msesxebeli namdviladaa qonebis mesakuTre, magram
es ar gamoricxavs yvela risks, vinaidan kreditori didadaa damokide-
buli im msesxeblis patiosnebaze, romelTanac rCeba qoneba. am riskisa-
gan Tavis dasaRwevad bankebi aRniSnuli qonebis sabazro Rirebulebaze
mniSvnelovnad nakleb Tanxas gascemen kreditis saxiT. meore meqanizmi,
riTac bankebi axdenen riskis Semcirebas, aris msesxeblis mflobeloba-
Si darCeni qonebis dazRveva.
zogadad, kreditis uzrunvelyofis sxvadasxva formis dros,
riskebis Sesamcireblad bankebi xSirad iyeneben rogorc dagiravebuli
qonebis, ise msesxeblis janmrTelobisa da ubeduri SemTxvevisagan daz-
Rvevis praqtikas. dazRvevis polisis Rirebulebis anazRaureba xdeba an
bankis, an msesxeblis mier.
garda amisa, calkeul SemTxvevebSi gacemuli kreditis uzrunvel-
sayofad SeiZleba gamoyenebul iqnes uzrunvelyofis ara erTi, aramed
erTdroulad ramdenime forma, rasac Sereuli uzrunvelyofa ewodeba.

13.4. sabanko procenti da mis doneze moqmedi


faqtorebi. saprocento marJa

procenti _ esaa mogebis nawili, romelsac msesxebeli uxdis kredi-


tors misgan droebiT sargeblobaSi miRebuli sasesxo kapitalis sanacv-
lod. procentis wyarod gvevlineba sasesxo kapitalis samewarmeo pro-
cesSi Seqmnili damatebiTi Rirebuleba. mewarme subieqtis mier sasesxo
kapitalis gamoyenebiT miRebuli mogeba or nawilad iyofa: procenti,
romelsac is ixdis sasesxo kapitalis sargeblobisaTvis da mogeba, ro-
melic rCeba mis mflobelobaSi.
sabanko procenti aris sasesxo procentis saxeoba da Cndeba maSin,
roca sakredito urTierTobebis erT-erT subieqts warmoadgens banki.
sabanko procenti sxvadasxva formiT gvevlineba, es formebia: sadepozi-
to procenti, procenti kreditebze, maT Soris, bankTaSoris kredite-
bze, procenti fasian qaRaldebze da a.S.
Cveni dRevandeli realobisaTvis sabanko procenti warmoadgens
umniSvnelovanes makroekonomikur maCvenebels, romlis sidide da cvli-
leba erTnairad mniSvnelovania rogorc bankirebisaTvis, finansistebi-
saTvis, investorebisa da analitikosebisaTvis, aseve mewarmeebisa da
ubralo moqalaqeebisaTvis. saqmis aseTi viTareba bunebrivia: sabanko
saprocento ganakveTi _ esaa mTavari fasi, erovnuli ekonomikis mdgo-
mareobis erT-erTi mTavari maCvenebeli. sabanko procenti aris makro-
da mikroekonomikis regulirebis sistemis erT-erTi umniSvnelovnesi
instrumenti, romelic Tavisi mniSvnelobiTa da simartiviT aRematebs
ekonomikaze zemoqmedebis sxva instrumentebs.
ra Tqma unda, komerciuli bankebi Tavisi neba-surviliT ver awese-
ben TavianTi sakredito produqtis fass, anu misaRebi procentis ode-

318

You might also like