15 თავი

dakreditebis procesi komerciul bankSi

Sinaarsi:

15.1. dakreditebis etapebi komerciul bankSi;

15.2. sakredito ganacxadi da interviu msesxebelTan;
15.3. proeqtis damuSaveba, kreditis damtkiceba da sakredito
xelSekrulebis gaformeba;
15.4. kreditis dafarva da sakredito xelSekrulebis pirobebis
Sesrulebis monitoringi;
15.5. problemur kreditebTan muSaoba.

ZiriTadi elementebi:

1. komerciul bankSi dakreditebis 6 ZiriTadi etapi;

2. sakredito ganacxadi;
3. interviu potenciur msesxebelTan;
4. sakredito proeqtis damuSaveba da damtkiceba;
5. sakredito xelSekrulebis gaformeba;
6. kreditis dafarva;
7. sakredito xelSekrulebis pirobebis Sesrulebis monitoringi;
8. problemur kreditebTan muSaoba;
9. kreditis problemurobis finansuri da arafinansuri niSnebi.

359
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

15.1. dakreditebis etapebi komerciul bankSi

gamomdinare iqidan, rom banki sakredito organizaciaa, misi sabo­

loo Sedegebi mniSvnelovnadaa damokidebuli dakreditebis procesis
sworad da gamarTulad organizebaze. bankisa da msesxeblis urTierTo-
bis Taviseburebebi sxvadasxva bankSi SeiZleba gansxvavebuli iyos da igi
damokidebulia iseT faqtorebze, rogorebicaa: bankis strategia, misi
sakredito politika, aqtivebis sidide, filialebis qseli, TanamSrom-
lebis kvalifikacia da a.S.
detalurad damuSavebuli da srulyofili dakreditebis procesi
saSualebas iZleva, minimumamde iqnes dayvanili sakredito riski ara-
saimedo msesxeblisaTvis kreditis micemis albaTobis Semcirebis gziT.
saboloo jamSi, dakreditebis procesis organizaciis maRali done ban-
kis efeqtianad muSaobis da menejmentis xarisxis erT-erTi umTavresi
maCvenebelia.
zogadad, komerciul bankSi dakreditebis procesi SeiZleba 6 eta-
pad daiyos:

pirveli etapi – sakredito ganacxadi da interviu msesxebelTan

dakreditebis procesi iwyeba msesxeblis iniciativiT, rac gamoi­
xateba sesxis misaRebad bankisadmi dawerili (an zepirad gakeTebuli)
ganacxadiT. am etapze bankis mxridan (sakredito oficris saxiT) xdeba
potenciuri msesxeblis Zlieri da susti mxareebis pirveladi Sefaseba.
pirveladi Sefasebis Semdeg bankis mxridan dRis wesrigSi dgeba klien-
tisagan Txovna damatebiTi informaciisa da dokumentaciis wardgeni-
sa, romelTa gacnobis Semdeg sakredito oficeri atarebs gasaubre-
bas potenciur msesxebelTan. am Sexvedris (an Sexvedrebis) warmatebiT
da nayofierad Catarebaze didadaa damokidebuli bankis saboloo
gadawyvetileba. intervius saSualebiT fasdeba is mizezebi, romelTac
aiZules potenciuri msesxebeli, miemarTa bankSi kreditisaTvis. aseve
fasdeba dakreditebis mizani, misi dafarvis wyaroebi da sxva sakiTxe-
bi, romlebic saSualebas iZleva, Camoyalibdes pirveladi warmodgena
msesxebelze.
amasTan, aRsaniSnavia, rom ganacxadis ganxilvisa da Sefasebis
Semdeg bankma SeiZleba CaTvalos, rom zogierTi msesxeblisagan aRar
moiTxovos damatebiTi informacia da pirvelive etapze Seikavos Tavi
misi dakreditebisagan. amis mizezebi SeiZleba iyos Seusabamoba bankis
sakredito politikasTan, proeqtis realizaciasTan dakavSirebuli me-
tismetad didi riski, klientis aradamajerebloba da a.S.

meore etapi – msesxeblis kreditunarianobis Sefaseba

pirveli etapis warmatebiT gavlis Semdeg potenciur msesxebels
uwevs „yvelaze didi gamocdis Cabareba“. esaa misi kreditunarianobis
dasabuTeba, anu dadastureba imisa, rom mas aqvs sakmarisi finansuri
SesaZleblobebi, raTa moemsaxuros kredits. kreditunarianobis Se-
faseba xdeba sxvadasxva informaciis damuSavebis Sedegad, romelTa
Soris SeiZleba aRiniSnos uSualod msesxeblis mier warmodgenili in-
360
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

formacia, msesxeblis sakredito istoria, gare wyaroebidan miRebuli

informacia da sxv.
dakreditebis am etapze bankma unda gaarkvios:
• msesxeblis saimedooba da kreditunarianoba, misi, rogorc saime­
do biznespartnioris, reputacia. es gansakuTrebiT exeba axal
klientebs;
• sakredito ganacxadis dasabuTeba da kreditis dabrunebis uz-
runvelyofis xarisxi;
• proeqtis Sesabamisoba bankis sakredito politikasTan.
bankisaTvis msesxeblis finansuri mdgomareoba mniSvnelovania,
ramdenadac misTvis gacemuli sesxebisa da maTze daricxuli procen-
tebis droulad dabrunebis Seferxeba seriozuli problemebis gaCenis
mizezi SeiZleba gaxdes. sesxisa da masze daricxuli procentebis drou-
lad dabrunebis unars asaxavs msesxeblis gadamxdelunarianoba da kre-
ditunarianoba.
gadamxdelunarianoba _ esaa iuridiuli an fizikuri piris unari
(SesaZleblobis arseboba) da mzadyofna (survilis arseboba), droulad
da sruli moculobiT dafaros Tavisi valdebulebebi. misgan gansxvave-
biT, kreditunarianoba _ esaa msesxeblis unari da mzadyofna droulad
da sruli moculobiT dafaros aRebuli krediti da masze daricxuli
procentebi. kreditunarianoba _gadamxdelunarianobasTan SedarebiT
ufro viwro cnebaa. kreditis gacemisas bankisaTvis sakmarisia, darw-
mundes msesxeblis kreditunarianobaSi warmodgenili proeqtis Sede-
gad aRebuli kreditis dafarvis gaTvaliswinebiT.

mesame etapi – kreditis uzrunvelyofis Seswavla da Sefaseba

rogorc gasuli masalidan gvaxsovs, msesxeblis mier warmodgenili
kreditis uzrunvelyofa warmoadgens misi dafarvis meorad wyaros. ro-
gorc wesi, kreditis uzrunvelyofis Sefasebas SeiZleba axdendes bankis
specialuri samsaxuri an damoukidebeli Semfasebeli. bankis mier kredi-
tis uzrunvelyofis Sefaseba gulisxmobs winaaRmdegobas. rogorc wesi,
kompaniis xelmZRvaneli Tavis qonebas afasebs misi gamoyenebis efeq-
tianobidan gamomdinare. bankis mxridan misi Sefaseba ki efuZneba meo-
radi bazris analizs aseTi tipis qonebaze, anu bankisaTvis amosavalia am
qonebis sabazro, sarealizacio fasi.
rogorc wesi, sabanko praqtikiT giraos Sefaseba xdeba misi sabazro
Rirebulebis diskontirebiT. gasaTvaliswinebelia aseve, rom giraos
sagnis Sefasebis Tanxa ar unda iyos aRebul valdebulebaze (kreditis
Tanxa) naklebi.

meoTxe etapi – proeqtis damuSaveba, kreditis damtkiceba da Se-

sabamisi xelSekrulebebis momzadeba
sakredito oficeri Seiswavlis warmodgenil proeqts, romlis
Semdegac xdeba bankis sxva struqturebis CarTva maTgan Sesabamisi
daskvnebis misaRebad rogorc kreditis gacemis mizanSewonilobasTan,
aseve uzrunvelyofasTan dakavSirebiT. rogorc wesi, esenia iuridiuli,
riskebis marTvis, sakredito analizisa da usafrTxoebis samsaxurebi.

361
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

mas Semdeg, rac dadasturdeba klientis kreditunarianoba, iwyeba

kreditis pirobebis SeTanxmeba banksa da msesxebels Soris. am proces-
Si dgindeba kreditis saxeoba, moculoba, vada, procenti, dafarvis
grafiki, uzrunvelyofa da a.S. xSirad banki koreqtirebas ukeTebs po-
tenciuri msesxeblis molodins (survils) kreditis pirobebTan daka-
vSirebiT. SeTanxmebis Semdeg sakredito oficris mier momzadebuli
proeqti dasamtkiceblad gadaecema uflebamosil organos (an pirs).
uflebamosilma organom SeiZleba dadebiTi gadawyvetileba miiRos
warmodgenili proeqtis pirobebSi garkveuli koreqtivebis Setanis an
romelime damatebiTi pirobis dayenebiT. aRniSnuli gadawyvetileba ec-
nobeba msesxebels da amis Semdeg bankisa da msesxeblis poziciebis daax-
loeba da kompromisi warmoadgens molaparakebebis saboloo mizans da
sakredito xelSekrulebis momzadebis safuZvels.

mexuTe etapi – kreditis dafarva da sakredito xelSekrulebis

pirobebis Sesrulebis monitoringi
aRniSnuli etapi moicavs kreditis Tanxisa da masze daricxuli
procentebis srulad da droulad dafarvasa da aseve sakredito xelSe­
krulebis pirobebis dafarvis monitorings. es etapi aranakleb mniS-
vnelovania, vidre wina etapebi, vinaidan msesxeblis mxridan sakredito
xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis Seusruleblobis
simptomebis diagnostika da Sesabamisi reagireba banks Tavidan acilebs
bevr potenciur danakargs.

meeqvse etapi – problemur kreditebTan muSaoba

problemur kreditebTan muSaoba aris sabanko praqtikis umniS-
vnelovanesi elementi. imaze, Tu romel meTods irCevs banki problemur
kreditebTan muSaobisas, damokidebulia ara marto calkeuli konfliq-
turi situaciis ganmuxtvis warmatebuli Sedegi, aramed mTlianad ban-
kis stabiluroba da misi reputacia.
am TavSi damoukidebel paragrafebad ganvixilavT zemoaRniSnuli
etapebidan pirvel, meoTxe, mexuTe da meeqvse etapebs. rac Seexeba meore
da mesame etapebs, maTi mniSvnelobidan da moculobidan gamomdinare,
isini calke Tavebad iqneba warmodgenili.

15.2. sakredito ganacxadi da interviu

msesxebelTan

banksa da msesxebels Soris urTierTobebis formireba iwyeba mses­

xeblis mimarTviT (ganacxadiT) komerciul bankSi kreditis misaRebad.
rogorc wesi, sakredito ganacxadSi mieTiTeba:
1) kreditis miRebis mizani (dasakreditebeli RonisZiebis mokle
aRwera);

362
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

mas Semdeg, rac dadasturdeba klientis kreditunarianoba, iwyeba

kreditis pirobebis SeTanxmeba banksa da msesxebels Soris. am proces-
Si dgindeba kreditis saxeoba, moculoba, vada, procenti, dafarvis
grafiki, uzrunvelyofa da a.S. xSirad banki koreqtirebas ukeTebs po-
tenciuri msesxeblis molodins (survils) kreditis pirobebTan daka-
vSirebiT. SeTanxmebis Semdeg sakredito oficris mier momzadebuli
proeqti dasamtkiceblad gadaecema uflebamosil organos (an pirs).
uflebamosilma organom SeiZleba dadebiTi gadawyvetileba miiRos
warmodgenili proeqtis pirobebSi garkveuli koreqtivebis Setanis an
romelime damatebiTi pirobis dayenebiT. aRniSnuli gadawyvetileba ec-
nobeba msesxebels da amis Semdeg bankisa da msesxeblis poziciebis daax-
loeba da kompromisi warmoadgens molaparakebebis saboloo mizans da
sakredito xelSekrulebis momzadebis safuZvels.

mexuTe etapi – kreditis dafarva da sakredito xelSekrulebis

pirobebis Sesrulebis monitoringi
aRniSnuli etapi moicavs kreditis Tanxisa da masze daricxuli
procentebis srulad da droulad dafarvasa da aseve sakredito xelSe­
krulebis pirobebis dafarvis monitorings. es etapi aranakleb mniS-
vnelovania, vidre wina etapebi, vinaidan msesxeblis mxridan sakredito
xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis Seusruleblobis
simptomebis diagnostika da Sesabamisi reagireba banks Tavidan acilebs
bevr potenciur danakargs.

meeqvse etapi – problemur kreditebTan muSaoba

problemur kreditebTan muSaoba aris sabanko praqtikis umniS-
vnelovanesi elementi. imaze, Tu romel meTods irCevs banki problemur
kreditebTan muSaobisas, damokidebulia ara marto calkeuli konfliq-
turi situaciis ganmuxtvis warmatebuli Sedegi, aramed mTlianad ban-
kis stabiluroba da misi reputacia.
am TavSi damoukidebel paragrafebad ganvixilavT zemoaRniSnuli
etapebidan pirvel, meoTxe, mexuTe da meeqvse etapebs. rac Seexeba meore
da mesame etapebs, maTi mniSvnelobidan da moculobidan gamomdinare,
isini calke Tavebad iqneba warmodgenili.

15.2. sakredito ganacxadi da interviu

msesxebelTan

banksa da msesxebels Soris urTierTobebis formireba iwyeba mses­

xeblis mimarTviT (ganacxadiT) komerciul bankSi kreditis misaRebad.
rogorc wesi, sakredito ganacxadSi mieTiTeba:
1) kreditis miRebis mizani (dasakreditebeli RonisZiebis mokle
aRwera);

362
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

2) kreditis Tanxa;
3) kreditis gamoyenebis vada da dafarvis grafiki;
4) savaraudo uzrunvelyofa;
5) kreditiT sargeblobis procenti.
ganacxadis winaswari Seswavlis Semdeg dRis wesrigSi dgeba poten-
ciur msesxebelTan Sexvedrisa da masTan gasaubrebis sakiTxi. bunebri­
via, saubari ZiriTadad exeba zemoaRniSnul Temebs:
1) kreditis miRebis mizani (dasakreditebeli RonisZiebis mokle
aRwera): banki, misi warmomadenlis saxiT, unda darwmundes, rom krediti
aiReba miznebisaTvis, romlebic ar ewinaaRmdegeba msesxeblis wesdebas.
es unda damtkicdes Sesabamisi dokumentebiT (biznesgegma, kontraqtebi
da sxv.).
2) kreditis Tanxa: sakredito oficeri amowmebs moTxovnili Tan­
xis moculobis dasabuTebas, anu namdvilad es Tanxa sWirdeba Tu ara
kreditis aRebis miznis realizebas. aseve afasebs, Tu ramdenad mona­
wileobs msesxeblis saxsrebi dasakreditebeli RonisZiebis finansire-
baSi, anu rogoria msesxeblis „Tanamonawileobis“ xarisxi. xdeba agreTve
kreditis Tanxis Sedareba msesxeblis angariSebze brunvebis da, saer-
Tod, misi ekonomikuri saqmianobis moculobasTan.
3) kreditis gamoyenebis vada da dafarvis grafiki: xdeba msesxeb-
lis mier warmodgenili kreditisa da daricxuli procentebis dafarvis
periodulobis Sesabamisoba mis realur SesaZleblobebTan. amisaTvis
gamoiyeneba msesxeblis mier warmodgenili biznesgegmebi, fuladi sax-
srebis moZraobis istoriuli da saprognozo uwyisebi da sxv. rogorc
wesi, kreditis dafarvis wyaro unda iyos mogeba, Sesabamisad, yovelive
es moiTxovs mogebis saprognozo maCveneblebis gaanalizebas.
ra Tqma unda, im SemTxvevaSi, roca kreditis uzrunvelyofa xdeba
mesame piris mier (garantoris),Seswavlis sagania garantoris kredit­
unarianobac.
4) savaraudo uzrunvelyofa: gasacemi kreditis uzrunvelyofa
aris garigebis umniSvnelovanesi elementi (Tu, ra Tqma unda, saqme ar
gavaqvs sablanko kreditTan). Sexvedraze saubari Seexeba im uzrunve-
lyofas, romelsac sTavazobs msesxebeli banks kreditis gacemis Sem-
TxvevaSi. am dros uzrunvelyofa SeiZleba iyos qoneba, romelic ekuT-
vnis potenciur msesxebels, mesame piris qoneba, mesame piris garantia,
fasiani qaRaldebi, msesxeblis pasuxismgeblobis an sesxis ardafarvis
dazRveva da sxv. kreditis uzrunvelyofis formebi ganisazRvreba yo­
vel konkretul SemTxvevaSi proeqtis Taviseburebebidan gamomdinare.
5) kreditiT sargeblobis procenti: potenciur msesxebelTan
Sexvedraze, ra Tqma unda, xdeba kreditiT sargeblobis fasis ganxilva.
am SemTxveveSi saubaria rogorc Cveulebrivi kreditiT sargeblobis
procentis, ise vadagadacilebis SemTxvevaSi, sajarimo procentis do-
neze. ganixileba aseve procentis saxeobebi: martivi, rTuli, anuiteti.
faqtobrivad, kreditis fasis (procenti) formirebaze yovel konkre-
tul SemTxvevaSi, sabanko bazarze arsebuli fasebidan gamomdinare, gav-
lenas axdens Semdegi garemoebebi:

363
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

• zemoaRniSnuli sakiTxebi, anu kreditis mizani, Tanxa, misi dafar-

vis grafiki, uzrunvelyofa;
• valutis tipi, romelSic unda gaices sesxi;
• sesxis gacemis jeradoba, anu pirvelad iRebs msesxebeli kredits,
Tu banki ukve didi xania TanamSromlobs masTan;
• msesxeblis urTierTobis xarisxi bankTan, anu msesxebeli srul
sabanko momsaxurebas am bankSi iRebs Tu erTdroulad ramdenime
bankidan;
• msesxeblis masStabi, anu esaa msxvili korporaciuli, saSualo
zomis Tu mcire kompania;
• proeqtis riski, anu ramdenad riskianad afasebs banki aRniSnul
bizness an/da konkretul msesxebels.
msesxebelTan gasaubrebisas (rac SeiZleba araerTxel moxdes pro-
eqtis sirTulidan da masStabidan gamomdinare) bankis warmomadgenelma
aucileblad unda gaamaxvilos yuradReba Semdeg momentebze:
• rodisaa daregistrirebuli kompania, misi samarTlebrivi statusi;
• vin arian damfuZneblebi;
• sawesdebo kapitalis odenoba;
• momgebianoba-rentabeloba;
• mTavari momwodeblebi da gasaRebis bazrebi;
• bankebTan urTierTobisa da sakredito istoria;
• xelmZRvaneli pirebis gamocdileba da kvalifikacia.
am Sexvedris (Sexvedrebis) Semdeg, sanam sakredito oficris mier
daiwyeba proeqtis damuSaveba, raTa igi wardgenil iqnes bankis ufle-
bamosili organos winaSe dasamtkiceblad, bankis warmomadgenels uya­
libdeba warmodgena kompaniis menejmentis Sesaxeb. yuradRebis gamax-
vileba xdeba iseT Tvisebebze, rogorebicaa: wesiereba, gulaxdiloba,
reputacia, profesionalizmi, Sesabamisi gamocdileba da aRebuli val-
debulebebis Sesasruleblad mzadyofna. es momenti mniSvnelovan gav-
lenas axdens bankis gadawyvetilebaze proeqtis damtkicebis dros, vi-
naidan potenciurma msesxebelma unda datovos STabeWdileba saqmiani
adamianisa, romelmac icis, ra unda, aqvs gamocdileba da unari, ganaxor-
cielos warmodgenili proeqti.
aris kidev erTi mniSvnelovani momenti, roca potenciuri msesxe-
beli sargeblobs sxva bankis momsaxurebiT. aucilebelia, gairkves
mizezi, Tu ratom miiRo man gadawyvetileba, kreditisaTvis miemarTa
am da ara „Tavisi“ bankisaTvis. pasuxi am kiTxvaze unda iyos gonivru-
li da gulwrfeli. yovelive amis Semdeg sakredito oficeri iRebs
gadawyvetilebas: gaagrZelos muSaoba proeqtze, Tu am etapzeve uari
uTxras potenciur msesxebels.
faqtobrivad, es aris sakredito riskis Tavidan acilebis pirveli
safexuri. Tuki sakredito oficeri ver miiRebs damajerebel pasuxebs
potenciuri msesxeblisagan sakvanZo sakiTxebze an SemoTavazebuli
proeqti ar Seesabameba bankis sakredito politikas, maSin msesxebels
ganecxadeba uari. amasTan, mniSvnelovania, rom am uaris mizezebi iyos
argumentirebuli, winaaRmdeg SemTxvevaSi, aseTi faqtis simravlem Sei-
Zleba uaryofiTi gavlena moaxdinos bankis reputaciaze.

364
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

dadebiTi gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi sakredito oficeri

sTxovs potenciur msesxebels, miawodos damatebiTi dokumentacia da
informacia, raTa gagrZeldes proeqtis damuSaveba. es dokumentebi da
informacia or jgufad iyofa:
1) informacia potenciuri msesxeblis Sesaxeb:
• sadamfuZneblo dokumentacia;
• bolo wlebis balansi;
• bolo wlebis mogeba-zaralis angariSi;
• fuladi moZraobis uwyisebi;
• gare da Sida angariSgebis formebi;
• sagadasaxado deklaraciebi;
• mimdinare informacia.
2) proeqtTan dakavSirebuli informacia:
• proeqtis teqnikur-ekonomikuri daxasiaTeba;
• biznesgegma.
yovelive amis Semdeg banki gadadis sesxis gacemis Semdeg etapze _
iwyeba potenciuri msesxeblis kreditunarianobis Sefaseba, romelic
aris sakvanZo etapi komerciuli bankis mier kreditis gacemis Sesaxeb
gadawyvetilebis miRebisas.

15.3. proeqtis damuSaveba, kreditis damtkiceba

da sakredito xelSekrulebis gaformeba

mas Semdeg, rac sakredito oficris mier Seswavlil iqneba warmod-

genili proeqti, msesxeblis kreditunarianoba da kreditis uzrunve-
lyofa, igi amzadebs mas dasamtkiceblad. Tumca, mis damtkicebamde
bankis sxva struqturebi (iuridiuli, riskebis marTvis, sakredito ana-
lizisa da usafrTxoebis samsaxurebi) warmoadgenen daskvnebs TavianTi
kompetenciis farglebSi proeqtTan da msesxebelTan dakavSirebiT.
amis Semdeg proeqti gadis damtkicebis etaps uflebamosil or-
ganoze. bankis sakredito politikidan gamomdinare, es SeiZleba iyos
sxvadasxva donis uflebamosili piri an organo (filialis sakredi-
to komiteti, mcire sakredito komiteti, didi sakredito komiteti).
uflebamosili organos sxdomaze xdeba warmodgenili argumentebis
(werilobiTi daskvnebis) mosmena yvela im mxarisagan, romlebmac monawi­
leoba miiRes proeqtis damuSavebaSi, xdeba poziciebis Sejereba da sabo­
loo gadawyvetilebis miReba. gadawyvetileba formdeba oqmis saxiT,
romelsac xels awers komitetis yvela wevri. am oqmiT SeiZleba proeqti
damtkicdes warmodgenili an misgan gansxvavebuli pirobebiT.
sakredito komiteti Tavisi gadawyvetilebiT amtkicebs gasacemi
kreditis parametrebs: kreditis saxeobas, moculobas, vadas, gacemisa
da dafarvis grafiks, uzrunvelyofas, saprocento ganakveTs da a.S.
es parametrebi SeiZleba gansxvavdebodes potenciuri msesxeblis mier

365
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

dadebiTi gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi sakredito oficeri

sTxovs potenciur msesxebels, miawodos damatebiTi dokumentacia da
informacia, raTa gagrZeldes proeqtis damuSaveba. es dokumentebi da
informacia or jgufad iyofa:
1) informacia potenciuri msesxeblis Sesaxeb:
• sadamfuZneblo dokumentacia;
• bolo wlebis balansi;
• bolo wlebis mogeba-zaralis angariSi;
• fuladi moZraobis uwyisebi;
• gare da Sida angariSgebis formebi;
• sagadasaxado deklaraciebi;
• mimdinare informacia.
2) proeqtTan dakavSirebuli informacia:
• proeqtis teqnikur-ekonomikuri daxasiaTeba;
• biznesgegma.
yovelive amis Semdeg banki gadadis sesxis gacemis Semdeg etapze _
iwyeba potenciuri msesxeblis kreditunarianobis Sefaseba, romelic
aris sakvanZo etapi komerciuli bankis mier kreditis gacemis Sesaxeb
gadawyvetilebis miRebisas.

15.3. proeqtis damuSaveba, kreditis damtkiceba

da sakredito xelSekrulebis gaformeba

mas Semdeg, rac sakredito oficris mier Seswavlil iqneba warmod-

genili proeqti, msesxeblis kreditunarianoba da kreditis uzrunve-
lyofa, igi amzadebs mas dasamtkiceblad. Tumca, mis damtkicebamde
bankis sxva struqturebi (iuridiuli, riskebis marTvis, sakredito ana-
lizisa da usafrTxoebis samsaxurebi) warmoadgenen daskvnebs TavianTi
kompetenciis farglebSi proeqtTan da msesxebelTan dakavSirebiT.
amis Semdeg proeqti gadis damtkicebis etaps uflebamosil or-
ganoze. bankis sakredito politikidan gamomdinare, es SeiZleba iyos
sxvadasxva donis uflebamosili piri an organo (filialis sakredi-
to komiteti, mcire sakredito komiteti, didi sakredito komiteti).
uflebamosili organos sxdomaze xdeba warmodgenili argumentebis
(werilobiTi daskvnebis) mosmena yvela im mxarisagan, romlebmac monawi­
leoba miiRes proeqtis damuSavebaSi, xdeba poziciebis Sejereba da sabo­
loo gadawyvetilebis miReba. gadawyvetileba formdeba oqmis saxiT,
romelsac xels awers komitetis yvela wevri. am oqmiT SeiZleba proeqti
damtkicdes warmodgenili an misgan gansxvavebuli pirobebiT.
sakredito komiteti Tavisi gadawyvetilebiT amtkicebs gasacemi
kreditis parametrebs: kreditis saxeobas, moculobas, vadas, gacemisa
da dafarvis grafiks, uzrunvelyofas, saprocento ganakveTs da a.S.
es parametrebi SeiZleba gansxvavdebodes potenciuri msesxeblis mier

365
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

moTxovnili pirobebisagan, gadawyvetileba ecnobeba msesxebels da gan-

sxvavebis arsebobis SemTxvevaSi xdeba bankisa da msesxeblis poziciebis
daaxloeba da saboloo SeTanxmebamde misvla. kompromisis gamoZebnisa
da mxareebis SeTanxmebis SemTxvevaSi iwyeba sakredito xelSekrulebis
momzadeba. ra Tqma unda, rogorc wesi, yvela bankSi arsebobs damtkice-
buli tipuri xelSekrulebis formebi, romlebic warmoadgenen yoveli
konkretuli sakredito xelSekrulebis safuZvels.
sakredito xelSekruleba aris iuridiuli werilobiTi SeTanxmeba
komerciul banksa da msesxebels Soris, romlis Tanaxmadac, banki iRebs
valdebulebas, miawodos msesxebels krediti SeTanxmebuli moculobiT,
vadiT da fasiT, xolo msesxebeli _ gamoiyenos krediti daniSnulebi­
samebr, daabrunos droulad da SeTanxmebul procentTan erTad.
Tanamedrove sakredito xelSekruleba, rogorc wesi, moicavs Sem-
deg muxlebs:

I. preambula, anu Sesavali;

II. ZiriTadi cnebebi;
III. xelSekrulebis sagani;
IV. dakreditebis pirobebi (kreditis gacemisa da dafarvis wesi);
V. procentis daricxvisa da gadaxdis wesi;
VI. mxareTa uflebebi da movaleobebi;
VII. kreditis dafarvis uzrunvelyofa;
VIII. mxareTa pasuxismgebloba da sajarimo sanqciebi;
IX. davebis ganxilvis wesi;
X. mxareTa rekvizitebi.

SesavalSi (preambula) mocemulia xelSekrulebis nomeri, misi

dadebis TariRi da adgili. aseve sakredito garigebis mxareebi da maTi
warmomadgenlebi, romlebic uflebamosilni arian xeli moaweron aRniS-
nul xelSekrulebas.
ZiriTad cnebebSi, rogorc wesi, mocemulia xelSekrulebaSi gamo-
yenebuli specifikuri terminebis ganmartebebi da Sinaarsi.
xelSekrulebis saganSi aRiniSneba sakredito xelSekrulebis ar-
sebiTi pirobebi: kreditis Tanxa, mizani, procenti da sxv.
dakreditebis pirobebi (kreditis gacemisa da dafarvis wesi) _ am
muxlSi Camoyalibebulia, Tu romeli dokumentebis safuZvelze exsneba
msesxebels sasesxo angariSi, sasesxo angariSis nomeri, romelzec mox-
deba gacemuli kreditis aRricxva. aqve xdeba kreditis dafarvis meqa-
nizmis aRwera (erTianad Tu grafikis Sesabamisad, konkretuli Tanxebis
miTiTebiT), vadamdeli dafarvis pirobebi da sxv.
procentis daricxvisa da gadaxdis wesi _ xelmomweri mxareebi
Tanxmdebian procentis daricxvis wesze, misi gadaxdis periodulobaze.
aqve aRiwereba vadagadacilebuli davalianebis SemTxvevaSi saprocen-
to ganakveTis odenoba da sxva sajarimo sanqciebi.
mxareTa uflebebisa da movaleobebis muxlSi dawvrilebiT aRi-
wereba bankisa da msesxeblis uflebebi da movaleobebi. isini unda
emyarebodes qveyanaSi moqmed kanonmdeblobas.

366
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

kreditis dafarvis uzrunvelyofa _ am muxlSi xdeba aRniSvna

banksa da msesxebels Soris dadebuli sagiravno xelSekrulebisa an sxva
savalo valdebulebisa, romelic warmoadgens kreditis dafarvis uz-
runvelyofisa da misi dafarvis meorad wyaros.
mxareTa pasuxismgebloba da sajarimo sanqciebi gulisxmobs
xelmomweri mxareebis pasuxismgeblobas da SesaZlo sajarimo sanqciebs
maTi Seusruleblobis SemTxvevaSi.
davebis ganxilvis wesSi aRwerilia mxareebs Soris SesaZlo dave­
bis an SeuTanxmeblobisas SemTxvevaSi maTi gadaWris gzebi moqmedi
kanonmdeblobis farglebSi.
mxareTa rekvizitebi _ am muxlSi mocemulia mxareTa iuridiuli
statusi da dasaxeleba, angariSebis nomrebi, iuridiuli misamarTebi,
xelSekrulebis xelmomweri Tanamdebobis pirebi da beWdis adgili.
sakredito xelSekrulebis saboloo variantis vizireba warmoebs
orive mxaris iuristebis mier da xdeba xelmowera, erTi mxriv, komerci-
uli bankis xelmZRvanelis, meore mxriv ki _ msesxeblis mier.

15.4. kreditis dafarva da sakredito

xelSekrulebis pirobebis Sesrulebis
monitoringi

kreditis dafarva xorcieldeba an erTiani TanxiT, erTdroulad

kreditis vadis dadgomisas, an garkveuli periodulobiT kreditis
mTeli vadis ganmavlobaSi, winaswar SeTanxmebuli dafarvis grafikis
Sesabamisad. kreditis dafarvebis grafiki gaTvaliswinebulia sakredi-
to xelSekrulebiT. ra Tqma unda, SesaZlebelia krediti dafarul iqnes
vadaze adre mTlianad an nawilobriv. vadaze adre dafarvis SemTxvevaSi
SeiZleba sakredito xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli iyos jarimis
gadaxda.
kreditis dafarva SeiZleba moxdes msesxeblis angariSidan Camo­
weris an salaroSi naRdi fulis Semotanis gziT, SesaZlebelia aseve sxva
bankidan moxdes saxsrebis gadmoricxva kreditis dasafaravad. kredi-
tis dafarvisas, pirvel rigSi, ifareba vadagadacilebuli davalianeba
(aseTis arsebobis SemTxvevaSi), Semdeg _ im periodisaTvis arsebuli
procentis Tanxa da bolos _ darCenili TanxiT xdeba kreditis ZiriTa-
di Tanxis davalianebis Semcireba.
Tumca, sesxis dafarvamde, rogorc banks, ise sesxis gacemaze pa-
suxismgebel sakredito oficers uwevs metad sapasuxismgeblo da xSi­
rad mravalwliani monitoringis muSaobis Catareba TiToeul sesxze.
sakredito oficris saqmianoba da pasuxismgebloba ar mTavrdeba kredi-
tis damtkicebiT. piriqiT, kreditis gacemis Semdeg igi regularulad
unda adevnebdes Tvalyurs sakredito xelSekrulebis Sesrulebis mim-
dinareobas konkretuli sesxebis WrilSi.

367
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

kreditis dafarvis uzrunvelyofa _ am muxlSi xdeba aRniSvna

banksa da msesxebels Soris dadebuli sagiravno xelSekrulebisa an sxva
savalo valdebulebisa, romelic warmoadgens kreditis dafarvis uz-
runvelyofisa da misi dafarvis meorad wyaros.
mxareTa pasuxismgebloba da sajarimo sanqciebi gulisxmobs
xelmomweri mxareebis pasuxismgeblobas da SesaZlo sajarimo sanqciebs
maTi Seusruleblobis SemTxvevaSi.
davebis ganxilvis wesSi aRwerilia mxareebs Soris SesaZlo dave­
bis an SeuTanxmeblobisas SemTxvevaSi maTi gadaWris gzebi moqmedi
kanonmdeblobis farglebSi.
mxareTa rekvizitebi _ am muxlSi mocemulia mxareTa iuridiuli
statusi da dasaxeleba, angariSebis nomrebi, iuridiuli misamarTebi,
xelSekrulebis xelmomweri Tanamdebobis pirebi da beWdis adgili.
sakredito xelSekrulebis saboloo variantis vizireba warmoebs
orive mxaris iuristebis mier da xdeba xelmowera, erTi mxriv, komerci-
uli bankis xelmZRvanelis, meore mxriv ki _ msesxeblis mier.

15.4. kreditis dafarva da sakredito

xelSekrulebis pirobebis Sesrulebis
monitoringi

kreditis dafarva xorcieldeba an erTiani TanxiT, erTdroulad

kreditis vadis dadgomisas, an garkveuli periodulobiT kreditis
mTeli vadis ganmavlobaSi, winaswar SeTanxmebuli dafarvis grafikis
Sesabamisad. kreditis dafarvebis grafiki gaTvaliswinebulia sakredi-
to xelSekrulebiT. ra Tqma unda, SesaZlebelia krediti dafarul iqnes
vadaze adre mTlianad an nawilobriv. vadaze adre dafarvis SemTxvevaSi
SeiZleba sakredito xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli iyos jarimis
gadaxda.
kreditis dafarva SeiZleba moxdes msesxeblis angariSidan Camo­
weris an salaroSi naRdi fulis Semotanis gziT, SesaZlebelia aseve sxva
bankidan moxdes saxsrebis gadmoricxva kreditis dasafaravad. kredi-
tis dafarvisas, pirvel rigSi, ifareba vadagadacilebuli davalianeba
(aseTis arsebobis SemTxvevaSi), Semdeg _ im periodisaTvis arsebuli
procentis Tanxa da bolos _ darCenili TanxiT xdeba kreditis ZiriTa-
di Tanxis davalianebis Semcireba.
Tumca, sesxis dafarvamde, rogorc banks, ise sesxis gacemaze pa-
suxismgebel sakredito oficers uwevs metad sapasuxismgeblo da xSi­
rad mravalwliani monitoringis muSaobis Catareba TiToeul sesxze.
sakredito oficris saqmianoba da pasuxismgebloba ar mTavrdeba kredi-
tis damtkicebiT. piriqiT, kreditis gacemis Semdeg igi regularulad
unda adevnebdes Tvalyurs sakredito xelSekrulebis Sesrulebis mim-
dinareobas konkretuli sesxebis WrilSi.

367
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

sakredito xelSekrulebis pirobebis Sesrulebis monitoringi,

faqtobrivad, kreditis gacemisTanave iwyeba. komerciuli bankis mier
kreditis dafarvis kontroli xorcieldeba sakredito procesis rea­
lizaciis yvela stadiaze. gacemuli kreditis monitoringis dros gan-
sakuTrebuli yuradReba eTmoba Semdeg mimarTulebebs:
• gacemuli kreditis miznobriobis kontroli;
• ZirTadi Tanxisa da procentis dafarvis grafikis Sesruleba;
• perioduli finansuri informaciis warmodgena;
• kreditis uzrunvelyofis arsebuli mdgomareoba.
gacemuli kreditis monitoringi gansakuTrebiT aqtualuria, roca
krediti gaicema nawil-nawil proeqtis realizaciis sxvadasxva etapis
dasafinanseblad da aseve grZelvadiani dakreditebisas.
monitoringis dros gacemuli kreditis problemurobis pirveli
identifikatori aris kreditis aramiznobrivi (sruli an nawilobrivi)
gamoyeneba. komerciuli banki kredits gascems garkveuli mizniT da misi
gadawyvetileba kreditis gacemisas swored konkretuli komerciuli
operaciis an proeqtis dafinansebas emsaxureba. msesxeblis mxridan da-
farvis grafikis Seusruleblobis (ZiriTadi Tanxis nawili an procenti)
pirveli faqtebi aris problemurobis garkveuli signali komerciuli
bankisaTvis, xolo Tu aseTi SemTxvevebi sistematuri xdeba, aucilebe-
lia bankis mxridan droulad reagireba.
iuridiuli pirebis dakreditebisas, rogorc wesi, msesxebeli val-
debuli xdeba garkveuli periodulobiT warmoadginos bankSi finansuri
informacia, raTa banks saSualeba hqondes, Tvalyuri adevnos msesxeb-
lis finansuri maCveneblebisa da kreditunarianobis mdgomareobasa da
maT dinamikas. am TvalsazrisiT, komerciul bankSi yuradReba unda eT-
mobodes aRniSnuli informaciis droulobasa da sisrules. aseve didi
mniSvneloba eniWeba kreditis uzrunvelyofis aRniSnul mdgomareobasa
da misi sabazro Rirebulebis monitorings.
sakredito procesis mxolod qmediT da kvalificiur kontrols
ZaluZs, uzrunvelyos komerciuli bankis sakredito operaciebis saime-
dooba da momgebianoba. SeiZleba CamovayaliboT ori wesi, romelTa dac-
va aucilebelia nebismieri komerciuli bankis warmatebuli sakredito
saqmianobisaTvis:
• yvela komerciul banks unda hqondes gacemuli kreditebis moni-
toringis sakuTari moqnili da qmediTi sistema;
• sakredito kontrols unda axorcielebdnen komerciuli bankis
yvelaze maRalkvalificiuri da gamocdili TanamSromlebi.
sakredito xelSekrulebis pirobebis efeqtiani kontrolis gan­
xorcielebisaTvis aucilebelia e. w. „sakredito saqmis“ („sakredito
dosie“) formireba da warmoeba TiToeuli kreditisa da msesxeblis
WrilSi. „sakredito saqmeSi“ ikinZeba yvela dokumenti, romlebic daka-
vSirebulia konkretul sakredito operaciasTan. bankis TanamSromeli
„sakredito saqmis“ safuZvelze adgens msesxeblis mier Sesasrulebeli
valdebulebebis ganrigs vadebis mixedviT _ kreditis ZiriTadi Tanxisa
da procentis dafarva, angariSgebebis warmodgena da am ganrigis safuZ-
velze axdens kreditis dafarvis monitorings msesxeblis mxridan val-

368
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

debulebebis srulad Sesrulebamde. „sakredito saqme“ aseve warmoad-

gens bankis nebismieri makontrolebeli organos (Sida auditi, gare
auditi, centraluri banki, sagadasaxado samsaxuri) sakredito saqmi-
anobis Semowmebis obieqts.
sakredito procesis kontrolis erT-erT umniSvnelovanes etaps
warmoadgens aseve konkretuli kreditis monitoringis Sedegebis
moxse­neba komerciuli bankis Sesabamisi uflebamosili organos sxdo­
mebze (sakredito komitetebi). aRniSnul sxdomebze xdeba monito­
ringis Sedegebis Sefaseba da aucileblobis SemTxvevaSi _ Sesabamisi
gadawyvetilebis miReba.
sakredito procesis monitoringis mTavar mizans da pasuxismge-
beli TanamSromlis profesiul movaleobas warmoadgens kreditis da-
farvis sxvadasxva etapze msesxeblis finansuri problemebis „virusis“
rac SeiZleba drouli gamovlena, rekomendaciebis SemuSaveba da Sesa-
bamisi qmedebebis ganxorcieleba bankis interesebis gaTvaliswinebiT.
Tavisi mniSvnelobidan gamomdinare, sakredito operaciebis monito­
ringis ganxorcielebis wesi gawerilia komerciuli bankis Sesabamis
instruqciebsa da procedurebSi, sadac unda arsebobdes meTodika
sakredito davalianebis dafarvasTan dakavSirebiT problemebis drou-
li diagnostikisaTvis.
umravles SemTxvevaSi msesxebeli kreditis dafarvasTan dakavSire-
buli vadagadacilebuli davalianebis gaCenamde, Tavdapirvelad, ganic-
dis siZneleebs fuladi saxsrebis Semodinebis kuTxiT. izrdeba materi-
alur-sasaqonlo maragebis done, neldeba debitoruli davalianebebis
dafarva. es garemoebebi unda iyos signali kvalificiuri sakredito
oficrisaTvis, rom msesxebels daewyo problemebi Tavis saqmianobaSi
da, Sesabamisad, banksac aRniSeul kreditTan dakavSirebiT.
sakredito oficris mier kreditis monitoringi xorcieldeba ro-
gorc distanciurad, msesxeblis angariSebisa da mowodebuli infor-
maciis gaanalizebiT, aseve adgilze perioduli gasvlebiT. msesxeblis
mxridan sakredito xelSekrulebis mixedviT sakuTar Tavze aRebuli
valdebulebebis arasaTanadod an aradroulad Sesruleba SeiZleba
gaxdes bankis mxridan jarimebisa da sauravebis daricxvis, xolo maTi
sistematurobis dros an mniSvnelovani masStabebisas _ damatebiTi uz-
runvelyofis an kreditis vadaze adre dafarvis moTxovnis safuZveli.
zogadad, gacemuli kreditebis kontrolis sistema komerciuli
bankisaTvis emsaxureba Semdeg miznebs:
• problemuri kreditebis gamovlena da Sesabamisi reagireba maT
dasafaravad;
• mTlianad sakredito portfelis struqturisa da xarisxis ana­
lizi;
• arsebuli sakredito portfelis riskis analizi da aucile-
blobis SemTxvevaSi cvlilebebis Setana kreditebis gacemis pro-
cedurebSi;
• kreditebis bazris kvleva da, aucileblobis SemTxvevaSi, Sesa­
bamisi cvlilebebis Setana bankis sakredito politikasa da
strategiaSi.

369
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

sakredito regulaciis mizniT, rogorc ucxour qveynebSi, ise

saqarT­veloSic, centraluri bankebi zRudaven erT msesxebelze an
msesxebelTa jgufze gasacemi kreditis maqsimalur odenobas, rac sa-
Sualebas iZleva, Tavidan iqnes acilebuli kreditebis zedmeti koncen-
tracia da Semcirdes sakredito riski.

15.5. problemur kreditebTan muSaoba

problemurs uwodeben iseT kreditebs, romlebic ar ifareba sru-

lad da sakredito xelSekrulebiT gaTvaliswinebul vadaSi, an moxda
kreditis uzrunvelyofis mniSvnelovani Semcireba sxvadasxva mizeziT.
rogorc qronikuli daavadeba, kreditis „gafuWeba“, msesxeblis
problemuroba erT dReSi ar warmoiSoba, es xangrZlivi procesia da
TandaTanobiT viTardeba. sakredito oficeri unda iyos pirveli, vinc
SeamCnevs daavadebis simptomebs. misi profesionalizmi swored isaa,
rom es, rac SeiZleba adreul stadiaze aRmoaCinos, sanam banks kidev aqvs
berketebi mdgomareobis gamosasworeblad.
mniSvnelovania, rom komerciuli bankis sakredito politikaSi
mkafiod iyos gawerili gansaxorcielebel RonisZiebaTa kompleqsi
kreditis gaproblemebis droulad aRmosaCenad da aseTis arsebobis
SemTxvevaSi. rogoria problemuri kreditis standartuli da yvelaze
gavrcelebuli niSan-Tvisebebi? isini SeiZleba davyoT or, finansur da
arafinansur jgufad:
1) kreditis problemurobis arafinansuri niSnebi:
• radikaluri da xSiri cvlilebebi kompaniis aqcionerTa da
menejmentis SemadgenlobaSi;
• iuridiuli misamarTisa da telefonebis xSiri cvlileba;
• mkveTri cvlilebebi msesxeblis saqmianobaSi, rac gamoixateba
axal bazrebze gadanacvlebiT;
• msesxeblis mxridan amortizaciis daricxvis, rezervebis Seq­
mnis, materialur-sasaqonlo maragebis Sefasebis, mogebis
gaangariSebis meTodebis moulodneli cvlileba;
• msesxeblis mxridan finansuri da sxva informaciis matarebe-
li angariSgebebis mowodebis Seferxeba, gansakuTrebiT, Tuki
msesxebels maTi mowodebis valdebuleba akisria;
• msesxeblis mxridan bankTan kontaqtisa da angariSgebebis in-
formaciaze ganmartebebisagan Tavis arideba;
• im bazris negatiuri tendenciebi, romelSic saqmianobs msesxebeli.
1) kreditis problemurobis finansuri (ekonomikuri) niSnebi:
• kreditis aramiznobrivi gamoyeneba;
• gauaresebuli finansuri maCveneblebi;
• mesame pirebisagan (partniorebi, sxva bankebi) msesxeblis Sesa­
xeb negatiuri informaciis miReba;

370
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

sakredito regulaciis mizniT, rogorc ucxour qveynebSi, ise

saqarT­veloSic, centraluri bankebi zRudaven erT msesxebelze an
msesxebelTa jgufze gasacemi kreditis maqsimalur odenobas, rac sa-
Sualebas iZleva, Tavidan iqnes acilebuli kreditebis zedmeti koncen-
tracia da Semcirdes sakredito riski.

15.5. problemur kreditebTan muSaoba

problemurs uwodeben iseT kreditebs, romlebic ar ifareba sru-

lad da sakredito xelSekrulebiT gaTvaliswinebul vadaSi, an moxda
kreditis uzrunvelyofis mniSvnelovani Semcireba sxvadasxva mizeziT.
rogorc qronikuli daavadeba, kreditis „gafuWeba“, msesxeblis
problemuroba erT dReSi ar warmoiSoba, es xangrZlivi procesia da
TandaTanobiT viTardeba. sakredito oficeri unda iyos pirveli, vinc
SeamCnevs daavadebis simptomebs. misi profesionalizmi swored isaa,
rom es, rac SeiZleba adreul stadiaze aRmoaCinos, sanam banks kidev aqvs
berketebi mdgomareobis gamosasworeblad.
mniSvnelovania, rom komerciuli bankis sakredito politikaSi
mkafiod iyos gawerili gansaxorcielebel RonisZiebaTa kompleqsi
kreditis gaproblemebis droulad aRmosaCenad da aseTis arsebobis
SemTxvevaSi. rogoria problemuri kreditis standartuli da yvelaze
gavrcelebuli niSan-Tvisebebi? isini SeiZleba davyoT or, finansur da
arafinansur jgufad:
1) kreditis problemurobis arafinansuri niSnebi:
• radikaluri da xSiri cvlilebebi kompaniis aqcionerTa da
menejmentis SemadgenlobaSi;
• iuridiuli misamarTisa da telefonebis xSiri cvlileba;
• mkveTri cvlilebebi msesxeblis saqmianobaSi, rac gamoixateba
axal bazrebze gadanacvlebiT;
• msesxeblis mxridan amortizaciis daricxvis, rezervebis Seq­
mnis, materialur-sasaqonlo maragebis Sefasebis, mogebis
gaangariSebis meTodebis moulodneli cvlileba;
• msesxeblis mxridan finansuri da sxva informaciis matarebe-
li angariSgebebis mowodebis Seferxeba, gansakuTrebiT, Tuki
msesxebels maTi mowodebis valdebuleba akisria;
• msesxeblis mxridan bankTan kontaqtisa da angariSgebebis in-
formaciaze ganmartebebisagan Tavis arideba;
• im bazris negatiuri tendenciebi, romelSic saqmianobs msesxebeli.
1) kreditis problemurobis finansuri (ekonomikuri) niSnebi:
• kreditis aramiznobrivi gamoyeneba;
• gauaresebuli finansuri maCveneblebi;
• mesame pirebisagan (partniorebi, sxva bankebi) msesxeblis Sesa­
xeb negatiuri informaciis miReba;

370
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

• kreditis uzunvelyofis sagnis fizikuri da moraluri cveTa,

anu misi sabazro Rirebulebis Semcireba;
• garantoris an Tavmdebis finansuri mdgomareobis gauareseba;
• Cavardnebi kreditis ZiriTadi Tanxisa da procentis grafikis
mixedviT dafarvaSi;
• msesxeblis mxridan kreditis prolongaciis araerTjeradi
Txovna.
miuxedavad imisa, kreditis problemurobis niSan-Tvisebebi fi-
nansuria Tu arafinansuri, aucilebelia, bankis mxridan gadaidgas Se-
sabamisi nabijebi mdgomareobis gamosasworeblad. sakredito oficerma
unda SeimuSaos RonisZiebaTa kompleqsi problemuri kreditis xarisxis
gaumjobesebis uzrunvelsayofad da warudginos uflebmosil organos
(an pirs) dasamtkiceblad. aseTi RonisZiebebi SeiZleba iyos:
• kreditis uzrunvelyofis xelaxali sruli analizis Catareba
da daskvnis momzadeba;
• kreditTan dakaSirebuli sakredito riskis Sesaxeb daskvnis
momzadeba;
• yoveldRiur reJimSi msesxeblis angariSebze saxsrebis Caric­
xvebis gakontroleba;
• am kreditTan dakavSirebuli sakredito saqmis (dokumentaciis
sruli paketi) iuridiulad gaformebis marTebulobis gada­
mowmeba masSi SesaZlo xarvezebis aRmosaCenad;
• imis SesaZleblobis Seswavla, rom miRebul iqnes damatebiTi
uzrunvelyofa, gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, Tu krediti
arauzrunvelyofilia.
am RonisZiebebis, Sesabamisi daskvnebisa da ganxilvebis Semdeg,
Tu sesxs mieca „problemuris kvalifikacia“, banki iwyebs kreditis dab-
runebis proceduras. am proceduris warmoeba SeiZleba ganaxorcielos
kreditis momsaxure sakredito oficerma (pirvel etapze mainc) an ban-
kis specialurma samsaxurma, romelic marTavs problemur aqtivebs.
procesSi aseve erTveba usafrTxoebisa da iuridiuli sammarTveloebi.
es procedura SeiZleba or jgufad davyoT:
1) problemuri msesxeblisaTvis garkveuli daxmarebebis gaweva da
SeRavaTebis daweseba, ramac xeli unda Seuwyos mis gamosvlas
krizisidan da bankis mimarT valdebulebebis dafarvas:
• kreditis prolongacia (vadis gagrZeleba, axali grafikis
daweseba, dafarvis saSeRavaTo periodis daweseba, procentis
Semcireba da sxv.);
• axali kreditis micema;
• kompaniis aqciebis yidvisa da mis kapitalSi wilobrivi mona­
wileobis miRebiT msesxeblis kapitalis gazrda;
• kompaniis mmarTvel organoebSi monawileobis miReba, konsul-
tantebisa da kuratorebis daniSvna.
2) kreditis „amoReba“ (dabruneba) gonivrulad mokle vadaSi:
• mimarTva garantorisa da Tavmdebisadmi kreditis dafarvis
moTxovniT;
• sadazRevao polisis amoqmedeba;

371
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

• sasamarTlo wesiT uzrunvelyofis sagnis (giraos) realizacia;

• msesxeblis davalianebis miyidva mesame mxarisaTvis.
imis gamo, rom problemuri kreditebis dafarvis procedura metad
xangrZlivia da moiTxovs did SromiT danaxarjs, sazRvargareTis qvey-
nebSi Zalian gavrcelebulia aseTi kreditebis miyidva specializebul
kompaniebze. aseTi praqtika ukve saqarTveloSic inergeba.
zogadad, bankebSi unda arsebobdes problemuri kreditebis kla-
sifikaciisa da riskis xarisxis Sefasebis procedurebi. aRniSnuli meqa-
nizmi uzrunvelyofs problemuri kreditebis klasifikacias, aRricx-
vas, Sesabamisi rezervebis Seqmnasa da balansidan Camoweras. maT Soris
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba kreditebis klasifikacias. saqa-
rTveloSi aRniSnuli procedurebi regulirdeba saqarTvelos erovnu-
li bankis „komerciuli bankis mier aqtivebis klasifikaciisa da SesaZlo
danakargebis rezervebis Seqmnisa da gamoyenebis wesiT“ (brZaneba № 350,
29.12.2000).

sakontrolo kiTxvebi:

1. rogor daaxasiaTebdiT dakreditebis 6 ZiriTad etaps komerciul

bankSi?
2. ras gulisxmobs dakreditebis meore etapi _ msesxeblis
kreditunarianobis Sefaseba?
3. ra SegiZliaT TqvaT dakreditebis mesame etapis _ kreditis
uzrunvelyofis Seswavlisa da Sefasebis Sesaxeb?
4. rogorc wesi, ra unda iqnes miTiTebuli sakredito ganacxadSi?
5. ra migaCniaT gansakuTrebiT mniSvnelovnad potenciur
msesxebelTan intervius dros gansaxilvel sakiTxTa Soris?
6. yovel konkretul SemTxvevaSi, sabanko bazarze arsebuli
fasebidan gamomdinare, ra garemoebebi axdens gavlenas gasacemi
kreditis fasis (procenti) formirebaze?
7. msesxebelTan gasaubrebisas bankis warmomadgenelma romel
ZiriTad momentebze unda gaamaxvilos yuradReba?

372
 ირაკლი კოვზანაძე, გოგი კონტრიძე - თანამედროვე საბანკო საქმე: თეორია და პრაქტიკა

• sasamarTlo wesiT uzrunvelyofis sagnis (giraos) realizacia;

• msesxeblis davalianebis miyidva mesame mxarisaTvis.
imis gamo, rom problemuri kreditebis dafarvis procedura metad
xangrZlivia da moiTxovs did SromiT danaxarjs, sazRvargareTis qvey-
nebSi Zalian gavrcelebulia aseTi kreditebis miyidva specializebul
kompaniebze. aseTi praqtika ukve saqarTveloSic inergeba.
zogadad, bankebSi unda arsebobdes problemuri kreditebis kla-
sifikaciisa da riskis xarisxis Sefasebis procedurebi. aRniSnuli meqa-
nizmi uzrunvelyofs problemuri kreditebis klasifikacias, aRricx-
vas, Sesabamisi rezervebis Seqmnasa da balansidan Camoweras. maT Soris
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba kreditebis klasifikacias. saqa-
rTveloSi aRniSnuli procedurebi regulirdeba saqarTvelos erovnu-
li bankis „komerciuli bankis mier aqtivebis klasifikaciisa da SesaZlo
danakargebis rezervebis Seqmnisa da gamoyenebis wesiT“ (brZaneba № 350,
29.12.2000).

sakontrolo kiTxvebi:

1. rogor daaxasiaTebdiT dakreditebis 6 ZiriTad etaps komerciul

bankSi?
2. ras gulisxmobs dakreditebis meore etapi _ msesxeblis
kreditunarianobis Sefaseba?
3. ra SegiZliaT TqvaT dakreditebis mesame etapis _ kreditis
uzrunvelyofis Seswavlisa da Sefasebis Sesaxeb?
4. rogorc wesi, ra unda iqnes miTiTebuli sakredito ganacxadSi?
5. ra migaCniaT gansakuTrebiT mniSvnelovnad potenciur
msesxebelTan intervius dros gansaxilvel sakiTxTa Soris?
6. yovel konkretul SemTxvevaSi, sabanko bazarze arsebuli
fasebidan gamomdinare, ra garemoebebi axdens gavlenas gasacemi
kreditis fasis (procenti) formirebaze?
7. msesxebelTan gasaubrebisas bankis warmomadgenelma romel
ZiriTad momentebze unda gaamaxvilos yuradReba?

372
 Tavi 15 - dakreditebis procesi komerciul bankSi

8. potenciuri msesxeblis romeli Tvisebebi axdens gavlenas bankis

gadawyvetilebaze dakreditebis Sesaxeb?
9. warmatebuli intervius Semdeg ra damatebiT informacias
moiTxovs potenciuri msesxeblisagan banki?
10. sakredito oficris garda, vin SeiZleba monawileobdes kreditis
damtkicebaSi da ra TanmimdevrobiT xdeba es procedura?
11. ra gadawvetilebebi SeiZleba miiRos kreditis damtkicebisas
uflebamosilma organom _ sakredito komitetma?
12. ras warmoadgens sakredito xelSekruleba da romel ZiriTad
muxlebs moicavs igi?
13. ra TanmimdevrobiT da meqanizmebiT SeiZleba moxdes kreditis
dafarva?
14. romeli mimarTulebebiT warmoebs gacemuli kreditis monito­
ringi?
15. romelia monitoringis dros gamovlenili kreditis
problemurobis pirveli niSnebi?
16. ra SeiZleba iTqvas e. w. „sakredito saqmis“ („sakredito dosie“)
Sesaxeb?
17. ra aris sakredito procesis monitoringis dros pasuxismgebeli
TanamSromlis profesiuli movaleoba?
18. gacemuli kreditebis kontrolis sistema komerciuli
bankisaTvis ra miznebs emsaxureba?
19. rogor ganimarteba „problemuri sesxi“?
20. rogor mimdinareobs gacemuli kreditis problemurad
Camoyalibebis procesi?
21. ra aris kreditis problemurobis arafinansuri niSnebi?
22. rogor daaxasiaTebdiT kreditis problemurobis finansur
(ekonomikuri) niSnebs?
23. ras moicavs RonisZiebaTa kompleqsi, romelic unda SemuSavdes
problemuri kreditis xarisxis gaumjobesebis uzrunvel­
sayofad?
24. ras gulisxmobs bankis mier dawyebuli kreditis dabrunebis
procedurebis ori jgufi?

373