Professional Documents
Culture Documents
avTandil saginaSvili
maTematika 6
maswavleblis wigni
maTematika 6
VI klasi
maswavleblis wigni
რედაქტორი
ავთანდილ საგინაშვილი
დიზაინი და დაკაბადონება
თინა ბექაური
2
V_VI klasis maTematikis kursi mniSvnelovan etaps warmoadgens saskolo
maTematikis swavlebaSi. es kursi SeiZleba ganvixiloT, rogorc gardamavali
etapi I-IV klasebis dawyebiTi skolis safexuridan VII-IX klasebis sabazo sa-
fexurze. am etapze faqtiurad mTavrdeba naturaluri ricxvebis Seswavla
(klasifikacia, ariTmetikuli moqmedebebi, gayofadobis niSnebi). safuZvlianad
iswavleba wiladebi da sasruli aTwiladebi (Sedareba, damrgvaleba, ariTmeti-
kuli moqmedebebi). amave safexurze iwyeba algebris mniSvnelovani elementebis
Semotana (moqmedebebi asoiT gamosaxulebebze, umartivesi Tvisebebisa da for-
mulebis asoebiT Cawera, cvladebs Soris proporciuli damokidebulebis gac-
nobiereba, umartivesi wrfivi gantolebebis amoxsna, amocanebis amoxsna algeb-
ruli meTodiT). arsebiTad Rrmavdeba geometriuli warmodgenebi rogorc
planimetriis (kuTxis gradusuli zoma, samkuTxedis utoloba, perimetri, far-
Tobi), ise stereometriis (3D figurebis Slilebi, moculoba, eileris formu-
la) mimarTulebiT. axal safexurze adis monacemTa analizTan dakavSirebuli
mimarTulebis swavlebac (monacemTa ricxviTi maxasiaTeblebi: saSualo, udi-
desi da umciresi monacemebi, svetovani da wriuli diagrama).
SinaarsobrivTan erTad arsebiTia struqturuli gansxvaveba Cven mier Sedge-
nil V-VI da I-IV klasebis saxelmZRvaneloTa seriebs Soris: Tu I-IV klasebSi
saxelmZRvanelos ZiriTadi erTeuli iyo gakveTili (am seriis saxelmZRvane-
loebSi gakveTils warmoadgens savarjiSoTa erToblioba #1 savarjiSodan
momdevno #1 savarjiSomde), V-VI klasebis saxelmZRvaneloebis ZiriTadi erTe-
ulia paragrafi, romelic, rogorc wesi, ramdenime gakveTilzea gaTvlili.
paragrafSi gadmocemuli masalisa da savarjiSoebis saaTobrivi ganawileba
sxva meTodur rekomendaciebTan erTad maswavleblis wignis Sesabamis
nawilSia mocemuli.
paragrafi raime TemasTan dakavSirebuli Teoriuli masalis, kiTxvebis da sa-
varjiSoebis erTobliobas warmoadgens. Teoriuli masalis gadmocemas, ro-
gorc wesi, win uswrebs problemuri amocanis ganxilva, romelsac bunebrivad
mivyavarT paragrafis ZiriTad TemasTan da Sesabamis cnebebTan. maswavlebels
gansakuTrebuli Zalisxmeva sWirdeba, raTa moswavleebma Teoriuli masala
siRrmiseulad gaiazron. amaSi mas daexmareba paragrafis momdevno nawilebSi
mocemuli kiTxvebi da mravalferovani savarjiSoebi, romlebic martividan
rTulis mimarTulebiTaa dalagebuli da paragrafis Temis Sesabamisi teqni-
kuri ileTebis aTvisebasTan erTad xels uwyobs cnebebisa da mimarTebebis
gaazrebas.
paragrafebi Tematikis mixedviTaa Tavebad gaerTianebuli. yoveli Tavis bo-
los mocemulia damatebiTi savarjiSoebi, rac mocemul TavSi naswavli masa-
lis gameoreba-ganmtkicebas isaxavs miznad.
Mmaswavleblis meTodur saxelmZRvaneloSi mocemulia TiToeuli Tavis, TavSi
Semavali TiToeuli paragrafis, paragrafTa didi nawilis sagakveTilo erTeu-
lebis miznebi da is unarebi, romlebsac unda daeuflos moswavle. am miznebis
miRwevisaTvis saWiro aqtivobebi detaluradaa gawerili sagakveTilo scenare-
bis saxiT.
3
sarCevi
1. Sesavali _________________________________________ 5
4
Sesavali
Cven mier warmodgenili VI klasis saxelmZRvanelo (I da II nawilebi) Sedge-
nilia maTematikis erovnuli saswavlo gegmis mixedviT da uzrunvelyofs VI
klasis sagnobrivi programis yvela mimarTulebis Sedegebis miRwevas. zogadi
ganaTlebis erovnul miznebSi warmodgenili moTxovnebis Sesabamisad,
saxelmZRvaneloSi wina planzea wamoweuli moswavleTa maTematikuri unarebis
ganviTareba da praqtikuli amocanebis gadaWris unar-Cvevebis formireba.
saxelmZRvanelos kursis agebis ZiriTadi principebia:
1. kursis Seswavla myar safuZvels qmnis sagnis Semdgomi swavlisaTvis;
2. saxelmZRvaneloSi mocemuli masalis Seswavla uzrunvelyofs moswav-
lisTvis im codnisa da unar-Cvevebis dauflebas, rac misTvis aucilebe-
lia am etapze da xels uwyobs misi niWisa da unarianobis ganviTarebas;
3. saxelmZRvaneloSi saswavlo masalis moculoba, Sinaarsi da meTodebi
Seesabameba moswavleTa asakobriv Taviseburebebs;
4. kursis Sinaarsi da sakiTxebis miwodebis forma dakavSirebulia moswav-
leTa garemomcvel samyarosTan, yofiT sakiTxebTan;
5. Sesaswavli sakiTxebis damuSavebisas, sagnis ganviTarebis logikasTan er-
Tad, gaTvaliswinebulia moswavleTa SemecnebiTi ganviTarebis etapebi;
6. saswavlo Sinaarsi da sakiTxebis Tematuri ganawileba SeTanxmebulia
sxva saswavlo sagnebis programebTan;
7. saxelmZRvanelos Tematika mravalferovania da srulad moicavs stan-
dartiT gaTvaliswinebul sakiTxebsa da unar_Cvevebis ganmaviTarebel
savarjiSoebs;
8. saxelmZRvanelos TiToeul TavSi integrirebulia standartis sxvadasxva
mimarTulebiT gaTvaliswinebuli sakiTxebi;
9. saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSoebi produqtiuli xasiaTisaa.
maTSi daculia balansi logikasa da intuicias, sityvasa da Tvalsa-
Cinoebas, cnobiersa da qvecnobiers, mixvedrilobasa da dasabuTebas
Soris.
VI klasis maTematikis Cven mier Sedgenili saxelmZRvanelo moswavlisaTvis
saWiro codnis gadacemasTan erTad miznad isaxavs praqtikaSi am codnis
gamoyenebis swavlebas, moswavlis momzadebas swavlis Semdgomi etapisaTvis.
am TvalsazrisiT, kursis miznebi Seesabameba zogadi ganaTlebis erovnul
miznebSi Camoyalibebul moTxovnebs.
saxelmZRvanelo agebulia Tematuri principiT. yoveli Semdegi Tema
organuladaa dakavSirebuli winasTan, rac ganvlili masalis gameorebis, gam-
tkicebis da ufro maRal doneze swavlis saSualebas iZleva. moswavles eZle-
va saSualeba cvlilebebi, kanonzomierebebi, sagnebi da saganTa grovebi Seada-
ros, daukavSiros da ganasxvavos, ganazogados, moaxdinos diferencireba sxva-
dasxva aspeqtebSi da mimarTebebSi da aRmoaCinos mizez-Sedegobrivi kavSirebi.
yovel Tavs boloSi darTuli aqvs Tavis mimoxilva, damatebiTi
savarjiSoebi da testi, rac ganvlili masalis gamtkicebasa da moswavlis
codnis donis Semowmebas emsaxureba.
wignSi mocemulia moswavlisaTvis saintereso sxvadasxva rubrika (,,aba,
scade!~, ,,SesaZlebelia Tu ara?~, ,,es sainteresoa~, ,,jgufuri samuSao~,
,,wyvilebSi samuSao”, ,,praqtikuli samuSao”, ,,proeqti”).
saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSoTa sistema gamoirCeva mravalferov-
nebiT da yvela moswavles aZlevs saSualebas, aqtiurad CaerTos SemecnebiT
saqmianobaSi. es savarjiSoebi yovel paragrafSi sam jgufad aris dayofili:
5
martivi da SedarebiT rTuli savarjiSoebi uSualod paragrafis Temis aTvise-
bas emsaxureba, xolo savarjiSoebis mesame jgufi wina paragrafebSi gaნvlili
masalis gameorebas da momavali TemebisaTvis mzaobas isaxavs miznad. savarji-
Soebis TiToeul jgufs Tavisi logo aqvs.
saxelmZRvanelos bolo nawilSi mocemulia:
mTeli kursis gasameorebeli davalebebi;
damatebiTi amocanebi;
savarjiSoTa pasuxebi;
sagnobrivi saZiebeli;
sacnobaro masala.
meTodika.
maswavlebels vTavazobT meTodur uzrunvelyofas ,,maswavleblis wigniT”,
romelic agebulia ganaTlebis saministros moTxovnebis Sesabamisad da
Seicavs, rogorc zogad konceptualur mosazrebebs swavla-swavlebis proble-
matikasTan dakavSirebiT, ise konkretul rCevebsa da im aqtivobebis aRweras,
romelTa gamoyeneba xels Seuwyobs swavlebis procesis standartis moTxov-
naTa doneze ganxorcielebas.
maswavleblis wignSi mocemulia:
moswavlis wignis Tavebis, paragrafebisა da sagakveTilo erTeulebis
miznebი ;
mosalodneli Sedegebi (anu, ra unda icodes da ra unda SeeZlos moswav-
les Tavis, paragrafis an/da gakveTilis Seswavlis Sedegad);
sxvadasxva tipis gakveTilebis scenarebi;
saklaso samuSaosa da saSinao davalebis savarjiSoebis nomrebi;
komentarebi da pasuxebi savarjiSoebis Sesaxeb (amoxsnili da garCeulia
maTi umravlesoba);
testebis pasuxebi;
sagakveTilo drois savaraudo ganawileba;
Semajamebel samuSaoTa nimuSebi Sefasebis sqemiT;
maTematikuri TamaSebi;
damatebiTi savarjiSoebi;
moswavlis wignis savarjiSoebis pasuxebi;
eleqtronuli resursebis aRwera da misamarTebi;
sacnobaro masala (martiv ricxvTa cxrili, zomis erTeulebi da sxva);
moswavlis wignis sagnobrivi saZiebeli;
moswavlis wignis savarjiSoebis pasuxebi.
6
yuradRebis gamaxvilebas moswavlis zogadi maTematikuri unar-Cvevebis
ganviTarebaze (vgulisxmobT im unarebs, romlebic ar aris Semofarglu-
li erTi romelime TematikiT an mimarTulebiT. esenia: msjelobis, komu-
nikaciis, amocanebis amoxsnis unari. migvaCnia, rom am unarebis
gamomuSaveba da ganviTareba maTematikis swavlebis umTavresi mizania);
praqtikuli amocanebis amosaxsnelad saWiro gazomvebisa da gamoTv-
lebis unaris ganviTarebas;
saxelmZRvaneloSi gadmocemuli saswavlo masalis praqtikasTan
dakavSireba umniSvnelovanesi amocanaa;
saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSoebis martividan rTulis mimarTu-
lebiT dalagebas, rac maswavlebels yvela donis moswavlesTan
muSaobis saSualebas aZlevs.
erT-erTi mniSvnelovani Tavisebureba, rac samizne askobrivi jgufis moswav-
leTa umravlesobas axasiaTebs, aris teqstis adekvaturad aRqmisa da gaazre-
bis unaris aradamakmayofilebeli done. Asxva mizezebTan erTad, amaSi mniSvne-
lovan rols asrulebs paragrafebSi mocemuli moculobiTi Teoriuli
teqstebi, romelTa gaazreba moswavleTa sakmao Zalisxmevas moiTxovs.
am problemis gadawyvetas emsaxureba axali masalis miwodebis Cven mier ga-
moyenebuli meTodi: yoveli axali cnebis Tu faqtis formalur gadmocemas win
uswrebs mosamzadebeli samuSao. es samuSao erTi mxriv TemasTan dakavSirebu-
li ganvlili masalis gameorebaa, meore mxriv ki, iseTi amocanebisa da magali-
Tebis ganxilvas warmoadgens, romlebsac moswavleebi Tavad mihyavT saWiro
cnebebsa Tu daskvnebamde.
imisaTvis rom moswavleebs gauadvildeT teqstis aRqma da yuradReba
mniSvnelovan sakiTxze gaamaxvilon, isini feradi foniT gamoyofil nawilzea
ganTavsebuli.
moswavleTa mier teqstis aRqmis gaumjobeseba maswavleblis mudmivi sazru-
navi unda iyos. raSic maT daexmareba Teoriuli masalis Semdeg mocemuli
kiTxvebi, romlebic erTgvar indikatorebs warmoadgenen imis gasarkvevad, ram-
denad srulyofilad gaiazres moswavleebma paragrafis masala. am kiTxvebis
nawili maRali kognituri donisaa da maTze pasuxis gasacemad paragrafis
masalis formaluri codna araa sakmarisi.
ama Tu im paragrafis miznebis ganxorcielebis mTavar instruments savarji-
Soebi warmoadgenen. es savarjiSoebi, rogorc ukve aRvniSneT, sxvadasxva doni-
sa da daniSnulebisaa. aris sazepiro, aucilebeli da SedarebiT maRali kogni-
turi donis savarjiSoebi. sazepiro savarjiSoebi klasSi kiTxva-pasuxis reJim-
Sia gasavleli. savarjiSoebis nawili _ klasSi dafasTan an/da damoukidebel
samuSaodaa Sesasrulebeli, nawili ki _ saSinao davalebad misacemi. sagakve-
Tilo scenarebSi mocemulia rekomendaciebi Tu romeli savarjiSoebi ganixi-
lon klasSi da romeli _ saxlSi. Tumca, am rekomendaciebis Sesruleba araa
savaldebulo. masawvlebels SeuZlia klasis SesaZleblobebis Sesabamisad
TviTon gadawyvitos romeli savarjiSo rogor gamoiyenos.
moswavlis mier masalis kargad aRqmisa da damaxsovrebisaTvis gadamwyveti
mniSvneloba aqvs informaciis organizebulad, struqturirebulad, mizez-Sede-
gobriv kavSirebze aqcentirebiT miwodebas. Sesaswavli sakiTxis Sinaarsi unda
gadaices mkafiod, uSecdomod, mimarTebebis, cnebebis da wesebis sruli dac-
viT. amasTan, moswavleTa asakisTvis Sesaferisi da gasagebi metyvelebis para-
lelurad, ukve am etapze aucileblad migvaCnia, maTematikisaTvis damaxasiaTe-
beli zusti, lakonuri akademiuri metyvelebis stilisTvis saWiro sityvebis
`an~ `da~ `yvela~, `erTi mainc~, `aucilebeli~, `sakmarisi~ gamoyenebac
(magaliTad: `imisaTvis, rom latariaSi movigoT, aucilebelia gvqondes erTi
7
mainc latariis bileTi da sakmarisia, gvqondes yvela latariis bileTi~ an
`imisaTvis, rom ricxvi iyos 6-is jeradi, aucilebelia da sakmarisi, is iyos
luwi da 3-is jeradi~ da sxva).
swavla-swavlebis procesis warmarTvis erT-erTi mniSvnelovani instrumentia
SekiTxvebis dasma, romlis gamoyenebis areali sakmaod farToa: SegviZlia Se-
vafasoT moswavlis codna, wavaxalisoT moswavleTa azrovneba, vubiZgoT msje-
lobisken, pasuxis dazustebisken, gavzardoT moswavleTa motivacia da sxva.
kiTxva-pasuxis warmarTvaSi daxelovnebuli maswavlebeli am instrumentiT
miaxvedrebs moswavleebs gakveTilis Temasa da mizans, gaaazrebinebs masalas
da amoaxsnevinebs maRali kognituri donis amocanebsac ki.
kiTxva-pasuxis warmarTvis uamravi nimuSi am wignis sagakveTilo scenarebSia
mocemuli. am scenarebis gacnoba da maTi praqtikaSi danergva didad waadgeba
maswavlebels saswavlo miznebis ganxorcielebaSi.
SekiTxvebis dasma agreTve gamoiyeneba swavlis monitoringis mizniT. Sesaba-
misi SekiTxvebis dasmiT maswavlebels SeuZlia Seafasos, ramdenad Rrmad gai-
ges moswavleebma esa Tu is sakiTxi, misces ukukavSiri, romelic moswavleebs
winsvlaSi daexmareba.
maswavlebels SemuSavebuli unda hqondes moswavleebisaTvis gasagebi Sefa-
sebis kriteriumebi. magaliTad, moswavlem zustad unda icodes, ras niSnavs
kargi saSinao davaleba, an/da ra SemTxvevaSi Sefasdeba misi aqtivoba dadebi-
Tad. maswavlebeli, ganmaviTarebeli Sefasebis dros, efeqturad unda iyenebdes
Seqebas, romelic waaxalisebs moswavles, gazrdis mis motivacias. magram
Seqeba ar unda iyos trafaretuli, aucileblad unda Seicavdes ukukavSirs da
ubiZgebdes moswavles siZneleebis daZlevisa da xarvezebis gamosworebisaken.
ganmsazRvreli Sefaseba unda efuZnebodes maTematikis standartiT gansazRv-
rul moTxovnebs. igi sxvadasxva etapze sxvadasxva komponentebis erTobliobad
SegviZlia warmovidginoT. magaliTad, erTi gakveTilis doneze is SeiZleba
iyos saSinao davalebis da saklaso aqtivobebis (dafasTan muSaoba, damou-
kidebeli samuSao, wyvilebSi da jgufuri muSaoba, diskusia, prezentacia)
jamuri Sedegi, xolo ganvlili Tavis ganmsazRvreli Sefaseba Tavis bolos
mocemul testSi da Semajamebel samuSaoSi miRebuli qulebis saSualo
ariTmetikuliT ganisazRvros.
saxelmZRvaneloSi mocemulia sxvadasxva saxis aqtivobebi. magaliTad, damou-
kidebeli muSaoba, wyvilebSi muSaoba, jgufuri muSaoba, proeqtis prezentacia
da sxva. sxvadasxva aqtivobas klasis organizaciis gansxvavebuli forma sWir-
deba (merxebis ganlageba, moswavleTa gadajgufeba da sxva). mniSvnelovania,
rom aqtivobis saxecvlileba xdebodes organizebulad, zedmeti dro ar unda
ixarjebodes. maswavlebeli unda iZleodes zust da mkafio instruqciebs
aqtivobebTan dakavSirebiT. moswavleebs gaTavisebuli unda hqondeT, Tu ra
unda akeTon ama Tu im aqtivobis dros.
maTematikis swavla-swavlebis procesis warmatebiT warmarTvisTvis gamoc-
dil pedagogs dafa da carcic hyofnis, magram XXI saukune axal SesaZleb-
lobebs gvaZlevs, raTa swavlis procesi ufro saintereso da saxaliso gavxa-
doT. am TvalsazrisiT gansakuTrebiT sayuradReboa eleqtronuli resursebi,
romlebic mravlad moipoveba internetis saganmanaTleblo saitebze. maTi
moZieba da gamoyeneba cifrul teqnikaSi gaTviTcnobierebuli maswavleb-
lisTvis siZneles ar warmoadgens. Cven ramdenime aseTi saitis misamarTi da
mokle anotacia wignis boloSi gvaqvs mocemuli. am resursebis sargebeli or-
magia: VI klasis asakis (da samwuxarod ufro naklebi asakis) bavSvebis
umravlesoba Ddrois did nawils kompiuterTan usargeblo, xSir SemTxvevaSi,
mavne TamaSebze xarjavs. saganmaTleblo saitebze ganTavsebuli masalac da
8
testebic swored TamaSis stilSia mocemuli da usargeblo TamaSebis maTiT
Canacvleba ara Tu ar avnebs, aramed didad Seuwyobs xels maTematikis
saskolo programis aTvisebas.
maswavleblebs gansakuTrebiT vurCevT yuradRebiT gaecnon da gamoiyenon
miTiTebuli qarTulenovani saitebi, romlebic did daxmarebas gauweven
saswavlo procesis efeqturad da Sedegianad warmarTvaSi.
Tematuri gegma
(134 sT)
Tavi 1.
naturaluri ricxvebis gayofadoba _ 20sT
saaTebis
$# Temis dasaxeleba raodeno
ba
1.1 gamyofebi da jeradebi 3
1.2 gayofadobis niSnebi 2
1.3 ricxvis daSla mamravlebad 3
1.4 udidesi saerTo gamyofi 2
1.5 umciresi saerTo jeradi 3
1.6 namravlis, jamis da sxvaobis gayofadoba 2
I Tavis damatebiTi savarjiSoebi 3
Semajamebeli samuSao #1 1
sarezervo dro 1
Tavi 2
moqmedebebi wiladebze _ 29sT
9
3.5 aTwiladebis gamravleba 4
3.6 aTwiladebis gayofa 4
Semajamebeli samuSao #5 1
3.7 aTwiladis damrgvaleba 3
3.8 amocanebi nawilebze 4
III Tavis mimoxilva, damatebiTi savarjiSoebi 3
Semajamebeli samuSao #6 1
sarezervo dro 1
Tavi 4.
Ggeometriuli gardaqmnebi _ 16sT
4.1 RerZuli simetria 3
4.2 paraleluri gadatana 2
4.3 kuTxis gradusuli zoma 3
4.4 moculoba 3
IV Tavis mimoxilva, damatebiTi savarjiSoebi 3
Semajamebeli samuSao #7 1
sarezervo dro 1
Tavi 5
proporciuli damokidebuleba (35sT)
5.1 sidideTa fardobaP 2
5.2 proporcia 2
5.3 masStabi 3
5.4 proporciuli damokidebuleba sidideTa Soris 4
5.5 sididis dayofa proporciul nawilebad 2
Semajamebeli samuSao #8 1
5.6 wriuli diagrama 3
5.7 monacemTa saSualo 3
V Tavis mimoxilva, damatebiTi savarjiSoebi 3
Semajamebeli samuSao #9 1
gameoreba 9
Semajamebeli samuSao #10 1
sarezervo dro 1
10
Sinaarsisa da miznebis ruka
erovnuli
saswavlo miznebi saxelmZRvanelos masala saswavlo
gegmis
Sesabamisi#
1. moswavlem SeZlos: $ 1.1-1.6, 2.1, 3.1, 3,2
a)arauaryofiTi I Tavis mimoxilva VI.1
racionaluri ricxvebis II Tavis damatebiTi
gamosaxva, Sedareba da savarjiSoebi
dalageba poziciuri III Tavis damatebiTi
sistemis gamoyenebiT. savarjiSoebi
Ggasameorebeli masala
damatebiTi amocanebi
2. moswavlem SeZlos: $ 2.2 _ 2.8, 3.3 _ 3.8
arauaryofiT racionalur II Tavis damatebiTi VI.2
ricxvebze ariTmetikuli savarjiSoebi
moqmedebebis Sesruleba da III Tavis damatebiTi
moqmedebaTa Sedegis savarjiSoebi
Sefaseba. Ggasameorebeli masala
damatebiTi amocanebi
11
7. moswavlem SeZlos 3.8, 4.1, 4.2, 4.4
sivrculi figurebis amocnoba, IV Tavis damatebiTi VI.7
aRwera da sxvadsxva xerxiT savarjiSoebi
gamosaxva.
12
gakveTilis struqtura
gakveTili
ganvlil axali masalis
masalasTan kavSiri damuSaveba
kerZo daskvnebi
zogadi daskvnebi
daskvnis damagreba
savarjiSoebi
ganmtkicebisaTvis
damoukidebeli
samuSao
refleqsia
saSinao davaleba
13
gakveTilebi
14
martivi da Sedgenili ricxvebis, ricxvis gamyofis da jeradis cnebebi V
klasSi aqvT moswavleebs naswavli. pirvel rigSi, sasurvelia, gavaxsenoT es
cnebebi da moviyvanoT saTanado magaliTebi.
I saaTi
miznebi: gavameorebinoT moswavles V klasSi SeZenili codna a) gamyofis da
jeradis Sesaxeb; b)naturaluri ricxvis 2-ze, 5-ze da 10-ze gayofadobis
niSnebi da ganuviTaroT amocanebis amoxsaxsnelad maTi gamoyenebis unari.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
naturaluri ricxvebi, numeracia
_ rogor ricxvebs ewodeba naturaluri?
_ rogor miiReba mocemuli naturaluri ricxvis momdevno naturaluri
ricxvi? wina ricxvi?
_ daasaxeleT umciresi naturaluri ricxvi.
_ daasaxeleT udidesi naturaluri ricxvi.
_ ramden cifrs viyenebT ricxvis aTobiT sistemaSi Casawerad?
_ ras gviCvenebs cifri 3 ricxvSi 5327? cifri 5?
_ ramdenniSna ricxvia milioni? miliardi?
_ rogor amovicnoT kenti (luwi) ricxvi Canaweris mixedviT?
_ romel ariTmetikul moqmedebebs icnobT?
_ waikiTxe toloba da daasaxele komponentebi:
1) a b c; 2) x y z; 3) m n k ; 4) d : k p.
_ amoxseniT gantoleba:
25 a 55 80 b 62 x 45 15 12 y 60
III. Temis dasaxeleba
_ imisaTvis, rom gavigoT dRes ra Temaze vimuSavebT, cota gavivarjiSoT.
dafaze weria:
18 : a 6 18 : b 1 18 : c 18 18 : d 3 18 : m 10
_ amoxseniT gantolebebi. ra hqvia a -s am tolobaSi? (gamyofi) maS ra gvaqvs
saZiebeli? (gamyofi) rogor vipovoT ucnobi gamyofi? ra ricxvis gamyofebi
gaqvT saZiebeli? (18-is) maSasadame, Tqven eZebT 18-is gamyofebs.
_ sanam amoxsnideT, jer Canawers daakvirdiT. riT hgvanan mocemuli gantole-
bebi erTmaneTs? (mousmens yvelas azrs: gasayofi erTnairia, gasayofi yvelgan
18-ia da a. S.)
_ vin mixvda, ra Temaze unda vimuSaoT dRes? (gamyofze)
IV. Temaze muSaoba
zepirad xsnian mocemul gantolebebs. moswavleebi adgilidan pasuxoben.
maswavlebeli am pasuxebs dafaze wers.
_ gaixseneT gamyofis gansazRvreba (gamyofi aris ricxvi, romelzec gasayofi
unaSTod iyofa)
_ 18-is ramdeni gamyofi vipoveT? (4) SegiZliaT daasaxeloT 18-is sxva gamyofi?
(diax, 2 da 9) CamoTvaleT 18-is gamyofebi (1, 2, 3, 6, 9, 18)
_ daasaxeleT 15-is gamyofebi (1, 3, 5, 15).
_ daakvirdiT 15-isa da 18-is gamyofebs. ras amCnevT? ( 3 aris orives gamyofi)
_ aseT SemTxvevaSi amboben, rom 3 aris 15-isa da 18-is saerTo gamyofi.
_ daasaxeleT 12-is gamyofebi. dawereT dafaze (dafaze weria 12-is, 18-is da 15-
is gamyofebi)
_ ipoveT 30-isa da 32-is gamyofebi;
_ ipoveT 30-isa da 32-is saerTo gamyofebi.
_ ratom ver vipoveT m -is mniSvneloba bolo, 18 : m 10 gantolebaSi?
15
_ daasaxeleT 12-isa da 15-is saerTo gamyofebi (3).
_ daasaxeleT 12-isa da 18-is saerTo gamyofebi (3 da 6)
_ ramdeni gamyofi aqvs 24-s? 23-s?
_ axla am Canawers daakvirdiT. ras amCnevT?
e : 5 2, e
i : 5 6, i
a : 5 4, a
j : 5 1, j
r : 5 3, r
d : 5 5, d
(gasayofi ucnobia, gamyofi yvelgan aris ricxvi 5)
_ ipoveT gasayofi. pasuxebi zrdis mixedviT CawereT. waikiTxeT, ra sityva
miiReT? (jeradi)
_ vin mixvda kidev raze unda vimuSaoT dRes? (jeradze)
_ ra ricxvis jeradebi gvaqvs ukve napovni? (5-is) vis SeuZlia ganmartos, ras
hqvia a ricxvis jeradi? (ricxvs, romelic a ricxvze unaSTod iyofa)
_ SegiZliaT kidev daasaxeloT 5-is jeradi ricxvebi? (diax) ramdeni? (bevri)
_ daakvirdiT zrdis mixedviT Caweril 5-is jerad ricxvebs. miTxariT, rogor
miiReba 5-is jeradi ricxvi 5-is jeradi misi wina ricxvisagan? momdevnosagan?
_ ras amCnevT zrdis mixedviT Caweril 5-is jerad ricxvebSi? (umciresi jera-
di arsebobs, esaa 5. udidesi jeradi ar arsebobs)
_ ramdeni orniSna ricxvia 10-is jeradi?
_ vis SeuZlia 10-isa da 5-is saerTo jeradis dasaxeleba?
maswavlebeli dafaze wers ricxvebs. moswavleebi asaxeleben am ricxvebis
gamyofebsa da jeradebs.
V. damoukidebeli samuSao
dafaze weria davalebis ori varianti:
I varianti: ipoveT 3-isa da 6-is saerTo jeradebi, romelic 36-s ar aRemateba;
II varianti: ipoveT 4-isa da 8-is saerTo jeradebi, romelic 40-s ar aRemateba.
VI. ganmtkiceba
klasSi ganixileba paragrafis amocana #1 da 1-dan 13-mde kentnomriani savar-
jiSoebi (maTgan #7 da #11 SeiZleba mivceT wyvilebSi samuSaod).
VII. refleqsia
_ ra Temaze vimuSaveT dRes?
_ rogor ricxvs ewodeba gamyofi? jeradi?
_ dameTamxmebiT, rom zafxulis ardadegebis Semdeg V klasSi naswavli masa-
lis gameorebaa saWiro. imedi maqvs, gaimeorebT. momdvno gakveTilisaTvis dag-
WirdebaT martivi da Sedgenili ricxvebis Sesaxeb miRebuli codnis gameoreba.
_ me kmayofili var TqveniT. yoCaR, bavSvebo!
maswavlebeli Seafasebs moswavleebs.
VIII. saSinao davaleba #10, #12, #16, #29.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb. pasuxebi.
sav. #10. a) iwyeba 2 5 -iT da mTvardeba 19 5 -iT, amitom raodenobaa 18; b) iwy-
eba 2 7 -iT da mTvardeba 14 7 -iT, amitom raodenobaa 13; g) iwyeba 1 13 -iT da
mTvardeba 7 13 -iT, amitom raodenobaa 7.
sav. #11. a) xuTnairad; b) samnairad.
sav. #12. b) radgan 51 3 17 .
sav.#13. davsvaT kiTxvebi: ra cifriT bolovdeba 10-is jerdi ricxvis Canaweri?
romeli erTniSna ricxvis damatebiT miviRebT jamSi 0-iT daboloebul ricxs?
16
II saaTi
miznebi: 1) ganvumtkicoT SeZenili codna a) gamyofis, jeradis, martivi da
Sedgenili ricxvebis Sesaxeb; b) naturaluri ricxvis 2-ze, 5-ze da 10-ze gayo-
fadobis niSnebis Sesaxeb; 2) ganvuviTaroT miRebuli codnis amocanebis amoxs-
nisas gamoyenebis unari. 3) vaswavloT amocanebis amoxsna ricxvis gamyofebisa
da jeradebis, martivi da Sedgenili ricxvebis gamoyenebiT.
masala: dasarigebeli baraTebi
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
naturaluri ricxvis gamyofebisa da jeradebis dasaxeleba (100-is
fargalSi);
martivi da Sedgenili ricxvebis amocnoba;
martivi amocanebis amoxsna gamyofebisa da jeradebis gamoyenebiT.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
frontaluri gamokiTxva
ras ewodeba naturaluri ricxvi?
ras ewodeba ricxvis gamyofi? jeradi?
SegiZlia daasaxelo 10-is jeradi udidesi ricxvi? ratom?
SegiZlia daasaxelo 6-is jradi umciresi ricxvi? daasaxele.
daasaxele 2-is jeradi erTniSna ricxvebi.
daasaxele 5-is jeradi erTniSna ricxvebi.
CamoTvale 9-is (10-is, 12-is, 15-is, 18-is) yvela gamyofi.
daasaxele 21-is udidesi (umciresi) gamyofi.
ra ricxvi miiReba 100-is (1000-is; 10000-is) 4-ze gayofiT?
ras udris ricxvis udidesi gamyofi?
ra ricxvia 58-is udidesi gamyofi?
III. damoukidebeli samuSao wina gakveTilze ganxilul masalaze. (10wT)
maswavlebeli moswavleebs urigebs baraTebs (Semowmebis Semdeg Seafasebs)
baraTi (I varianti)
gvari, saxeli . . . . . . . . . . .
1) dawere 42-is yvela gamyofi.
2) ricxvebidan: 12, 16, 35, 38, 44, 57, 61, 74, 95, 100 amowere 2-is jeradi yvela
ricxvi.
3) dawere 15-is jeradi yvela orniSna ricxvi.
baraTi (II varianti)
gvari, saxeli . . . . . . . . . . .
1) dawere 54-is yvela gamyofi.
2) ricxvebidan: 10, 18, 40, 55, 64, 65, 56, 75, 92, 100 amowere 5-is jeradi yvela
ricxvi.
3) dawere 16-is jeradi yvela orniSna ricxvi.
maswavlebeli moswavleTa namuSevrebs Seafasebs Semdegi sqemiT:
1) dawera 4-6 gamyofi _1 qula; dawera aranakleb 7 gamyofi _ 2 qula (orive
variantSi 8_8 gamyofia).
2) amowera 3-4 jeradi -1 qula; amowera 5-6 jeradi _2 qula.
3) dawera 3-5 jeradi -1 qula; dawera 5-6 jeradi _2 qula.
0_2 qula _ dabali; 3_4 qula _ saSualo; 5-6 qula _ maRali.
17
IV. Temis dasaxeleba
1, 2, 4, 5, 8, 12, 13, 24.
_ dafaze dawerili ricxvebi romelime niSniT dayaviT 3 jgufad:
pasuxad maswavlebeli moswavleebisagan sxvadasxva variants miiRebs. yuradRe-
bas SeaCerebs Semdegze:
pirveli jgufi: _ ricxvi, romelsac mxolod 1 gamyofi aqvs.
meore jgufi: _ ricxvebi, romelTac mxolod ori gamyofi aqvT.
mesame jgufi: _ ricxvebi, romelTac orze meti gamyofi aqvT.
_ vin mixvda ra Temaze vimuSavebT dRes? (martivi da Sedgenili ricxvebi)
ixseneben martivi da Sedgenili ricxvebis ganmartebas (V klasidan)
V. gakveTilis Temaze muSaoba.
SemoaqvT martivi da Sedgenili ricxvebis ganmartebebi. xsnian sav.#17, #18,
#19, #23, #26.
VI. d/s I varianti: sav.#20, sav.#25 a). II varianti: sav.#21, sav.#25 b).
VII. Sedegebis Sejameba
_ ra Temebze vimuSaveT dRes?
_ SegxvdaT raime sirTule? ratom gagiadvildaT dRes davalebebis Sesrule-
ba? (vicodiT es sakiTxebi)
_ ra aris saWiro momdevno gakveTilebic rom gagiadvildeT? (codna)
maswavlebeli Seafasebs moswavleebs saSinao davalebis, damoukidebeli
samuSaos, gakveTilze aqtiurobis safuZvelze..
VIII. saSinao davaleba sav.#16, #20, #24.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb
sav.#14. Aa) 17-is jeradebia: 17, 34, 51, 68, . . . . maTgan erTaderTi martivi
ricxvia 17. b) 37.
sav.#15. pasuxi: 30, 60, 90.
sav.#16. pasuxi: 38, 76.
sav.#17. sami gamyofis mqone ricxvebi martivi ricxvebis kvadratebia: 4, 9, 25, 49
da a.S.
sav. #18. aseTi erTaderTi ricxvia 1, radgan sxva SemTxevevaSi, ori momdevno
ricxvidan erTi aucileblad luwi Sedgenili ricxvi iqneba.
sav. #19 b) samive ricxvi Sedgenilia (gamomdinareobs 5-ze da 2 ze gayofadobis
niSnebidan)
sav. #20*. martivi ricxvebia: 11, 31, 41, 61, 71. ( magaliTad, is rom 91 araa marti-
vi ricxvi, SegviZlia ase vaCvenoT: 91 70 21 7 10 7 3 7 13 .
sav. #21. Sedgenili ricxvebia: 33 da 63.
sav. #22. erTniSna ricxvebidan martivebia 2, 3, 5 da 7. Tu martivi ricxvis
sav. #24. Apasuxi: a) 5; b) 10; g) 995; d) 1 000 000.
sav. #25. Apasuxi: a) 36 da 3; b) 45 da 5.
SeniSvna: * imis dasadgenad, rom mocemuli ricxvi martivia, sakmarisia Sevamow-
moT, rom es ricxvi ar iyofa arcerT im martiv ricxvze, romlis kvadrati mo-
cemul ricxvs ar aRemateba. magaliTad, 61 martivia, radgan ar iyofa arc 2-ze,
arc 3-ze, arc 5-ze da arc 7-ze, xolo 91 araa martivi, radgan 91 iyofa 7-ze.
18
III saaTi
miznebi: vagrZelebT muSaobas a) $1.1-is miznebis da amocanebis Sesrulebaze;
b) me-5 klasSi naswavli masalis gameorebaze.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
1) ra ricxvi unda eweros ,,?”-is nacvlad?
2500 ? 2600
2500 2600 ?
2500 2600 ?
19
sav. #30. pasuxi: a) 9990; b) 9995; g) 9998.
sav. #31. savarjiSos mizania moswavleebs gavaxsenoT ricxviTi sxivi, luwi da
kenti ricxvebi. pasuxi: 18 – 15 =3.
sav. #32**. ekas Cawerili ricxvia 13579, xolo makas Cawerili _ 20468.
pasuxi: makas ricxvi metia 6889-iT.
sav. #33. savarjiSos mizania moswavleebs gavaxsenoT 2-ze, 5-ze da 10-ze
gayofadobis niSnebi.
aba scade! es aris Semdegi paragrafis mosamzadebeli amocana. Semowmeba, sa-
survelia, Catardes rogorc konkretul ricxvebze, ise zogadi Canaweris
gamoyenebiT: abc a + b + c 99 a + 9b .
SeniSvna:** am da momdevno paragrafebSi, Sinaarsis lakonurad gadmocemis miz-
niT viyenebT iseT gavrcelebul, magram arakoreqtul terminebs, rogorebicaa
`luwi cifri~, `kenti cifri~, `cifrTa jami~, `samniSna ricxvi~ da a.S. imedia,
es terminebi gaugebrobas ar gamoiwvevs.
20
daasaxele 998-ze didi da 1007-ze patara yvela luwi ricxvi.
daasaxele udidesi samniSna naturaluri ricxvi.
III. Temis dasaxeleba
gamoTvaleT (zepirad pasuxoben):
_ vis SeuZlia gviTxras, ra Temaze vimuSavebT dRes? (ricxvis 2-ze, 5-ze da 10-
ze gayofadobis niSnebze) CamoayalibeT es niSnebi.
_ marTalia, dRes viswavliT gayofadobis niSnebs.
_ SeadareT Cveni Camoyalibebuli gayofadobis niSnebi saxelmZRvaneloSi war-
modgenil niSnebs (TiTo niSans TiTo moswavle kiTxulobs). mocemuli magali-
Tebidan romeli ricxvi ar iyofa 2-ze unaSTod? (37) 5-ze? (49) 10-ze? (357) amis
winaswar ganWvreta SegveZlo? (ra Tqma unda) ris mixedviT? (bolo cifris mi-
xedviT). saxelmZRvaneloSi gayofadobis im niSnebis qveS weria ori ricxvi:
2570 da 35007. miTxariT, romeli maTgani iyofa 2-ze, romeli 5-ze da romeli 10-
ze. (moswavleebi pasuxoben wignSi Cauxedavad). Tqveni pasuxebi SevadaroT wign-
Si gamotanil daskvnebs. (TviTon kiTxulobs Sesabamis abzacs da komentareb-
sac ukeTebs)
_ gayofadobis am niSnebis garda, unda viswavloT 3-ze da 9-ze gayofadobis
niSnebic.
IV. axali masalis axsna
_ dawereT 3-iT dabolovebuli yvela orniSna ricxvi (erTi dafaze wers, da-
narCenebi rveulebSi) romeli maTgani iyofa 3-ze? 9-ze? (pasuxoben) ra daskvnas
gamoitanT, 3-ze da 9-ze gayofadobis gamocnoba bolo cifris mixedviT aris
SesaZlebeli? (ara)
_ mxolod cifri 9-is gamoyenebiT CawereT erTniSna, samniSna, xuTniSna da
eqvsniSna ricxvebi. (weren: 9, 999, 99999, 999999)
_ ras ityviT mxolod cifri 9-iT Caweril ricxvebis 9-ze gayofadobaze?
_ iyofa Tu ara 324 unaSTod 9-ze? (diax) daasabuTe.
moswavle gamoiyenebs 9-ze gayofadobis niSans da ise daasabuTebs.
324 3 100 2 10 4 3 99 3 2 9 2 4 3 99 2 9 2 3 4 anu
324 3 99 2 9 2 3 4
I frCxilSi Cawerili ricxvebis jami 9-is jeradia, vinaidan yvela Sesakrebi
iyofa 9-ze. Tu meore frCxilSi Cawerili jamic iyofa 9-ze, maSin vityviT, rom
324 iyofa 9-ze. II frCxilSi Cawerili ricxvebis jami 3+2+4=9 iyofa 9-ze e. i.
324 iyofa 9-ze. 324-is 9-ze gayofadoba uSualod cifrTa 3+2+4 jamze aRmoCnda
damokidebuli. vinaidan II frCxilSi Cawerilia konkretuli ricxvi, amitom
SegviZlia es wesi ganvazogadoT _ 9-ze iyofa is da mxolod is ricxvi,
romlis cifrTa jami iyofa 9-ze.
2) _ ras ityviT 3-ze gayofadobaze?
_ gaarkvieT, iyofa Tu ara a) 3-ze; b) 9-ze dafaze dawerili ricxvebi?
amis Semdeg saxelmZRvaneloSi mocemul ricxvebze (756 da 321) gamohyavT 9-ze
da 3-ze gayofadobis niSnebi. ganixilaven paragrafis `magaliTi 1”-s.
21
V. ganmtkiceba
sav. #6. 9-is jaeradi orniSna ricxvebis dasaTvlelad aanalizeben, rom aseTi
ricxvebi iwyeba 2 9 18 -iT da mTavrdeba 11 9 99 -iT. pasuxi: 10.
sav. #9. umjobesia, gamoricxvis meTodi gamoiyenon da mocemuli ricxvebidan
luwi ricxvebi gamoricxon. darCenil kent ricxvebSi ki 9-is jeradi saZiebeli
ricxvi ipovon.
VI. d/s
maswavlebeli moswavleebs urigebs baraTebs. baraTebSi davaleba or varian-
tadaa warmodgenili (rigebis mixedviT)
I varianti II varianti
1) mocemuli ricxvebidan romeli 1) mocemuli ricxvebidan romeli
iyofa unaSTod 2-ze? 3-ze? 5-ze? iyofa unaSTod 2-ze? 3-ze? 5-ze?
402, 1260, 5327, 74505. 204, 6012, 24192, 42385
2) mocemuli ricxvebidan romeli 2) mocemuli ricxvebidan romeli
iyofa unaSTod 9-ze? 10-ze? iyofa unaSTod 9-ze? 10-ze?
71928, 65200, 75340, 3537 98172, 6480, 10080, 758914
_ vinc yvelaze win Seasrulebs davalebas, dafasTan gamova da erTi ricxvis-
Tvis gvaCvenebs, rogor amoxsna davaleba.
_ iyofa Tu ara 3-ze 74505? (diax) rogor daasabuTeb?
I moswavle: _ 74505-is cifrTa jamia 7+4+5+0+5=21. 21 aris 3-is jeradi ricxvi.
21:3=7, amitom vaskvniT, rom 74505 unaSTod iyofa 3-ze.
II moswavle: _ 42385-is cifrTa jamia 4+2+3+8+5=22. 22 ar iyofa 3-ze unaSTod
22:3=7 (naSTi 1), amitom vaskvniT, rom 42385 ar iyofa 3-ze unaSTod.
muSaobas agrZeleben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze.
VII. gasameorebel masalaze muSaoba
1) _ gavixsenoT wiladis ZiriTadi Tviseba.
_ raSi viyenebT wiladis ZiriTad Tvisebas? (wiladis SekvecaSi, gamosaxulebis
gamartivebaSi, . . .)
10 20 30 11 8 9 4
_ SekveceT wiladebi: , , , , , , .
100 40 300 22 16 27 16
2) sav. #24 pasuxi: a) 2979.
VIII. refleqsia
_ ra viswavleT?
_ ra gavimeoreT?
_ me aseT amocanas SemogTavazebT: `SesaZlebelia Tu ara 75 samkerde niSnis
VI1, VI2 da VI3 klasebisTvis Tanabrad ganawileba? - ukidures SemTxvevaSi
TviTon SesTavazebs) yoCaR!
Mmaswavlebeli ar iTxovs pasuxis gacemas ricxobrivi monacemebiT. aq sainte-
reso mxolod isaa – eyofa Tu ara 3 klass 75 samkerde niSani, anu unda
gaigon, iyofa Tu ara 75 unaSTod 3-ze. rasac pasuxs gascemen 3-ze gayofadobis
niSnis gamoyenebiT.
_ vis SeuZlia moifiqros amocana, romlis amoxsnaSi 9-ze gayofadobis niSani
dagvexmareba?
IX. saSinao davaleba sav.#7, #11, #12.
II saaTi
miznebi: 1) gayofadobis niSnebis Sesaxeb miRebuli codnis gaRrmaveba,
8 109 10 saxis jamis gayofadobis sakiTxis garkveva; 2) daskvnebis gamotanisa
da ganzogadebis unar-Cvevebis ganviTareba; 3) gayofadobis niSnebis gamoyeneba
wiladis Sekvecisas; 4) moswavlis pasuxismgeblobis ganviTareba davalebis
Sesrulebis mimarT.
masala: karnaxis masala
22
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
1) wina gakveTilze miRebuli codnis gameoreba-ganmtkiceba
_ 324-is magaliTze daasabuTe 9-ze gayofadobis niSnis samarTlianoba.
moswavle (saWiroebis SemTxvevaSi maswavleblis daxmarebiT): _ 324 warmovad-
ginoT Tanrigobriv SesakrebTa jamis saxiT:
324=300+20+4,
romelic SegviZlia ase CavweroT:
324=300+20+4=100+100+100+10+10+4.
radgan 100=99+1 da 10=9+1,
vwerT:
324=300+20+4=100+100+100+10+10+4=99+1+99+1+99+1+9+1+9+1+4=99+99+99+3+9+9+2+4=
=(99+99+99+9+9)+(3+2+4)
_ iyofa Tu ara a) 3-ze; b) 9-ze 462? 346? 721? 762? 10278? 3060207?
3) karnaxi: (erTxmad pasuxoben mxolod sityvebiT: `diax” da `ara”)
yvela martivi ricxvi kentia.
yvela kenti ricxvi martivia.
2-ze didi yvela martivi ricxvi kentia.
2-ze didi yvela kenti ricxvi Sedgenilia.
udidesi orniSna lewi ricxvia 98.
udidesi orniSna luwi ricxvi, romelic 5-ze iyofa aris 95.
116-ze meti da 129-ze naklebi ricxvebidan 5- ze iyofa mxolod 120.
III. gakveTilis Temaze muSaoba
ixilaven paragrafis magaliTebs (2-3-4). xsnian savarjiSoebs: #13-24.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.#13. mcdaria g) radgan magaliTad, 18 aris 3-isa da 9-is jeradi da ar aris
27-is jeradi.
sav.#15. 15-is jeradi ricxvi aris erTdroulad 3-isa da 5-is jeradi, aseTi ki
aris 5490 da 2580. Ppasuxi: 2.
sav.#18. pasuxi: b) da g).
sav.#20. 5-is jeradis misaRebad SegviZlia CavsvaT 2 an 7, udidesis misaRebad 7.
sav.#21. pasuxi: 0.
sav.#22. iwyeba 108 = 12 9 -iT mTavrdeba 999 = 111 9 -iT. amitom raodenobaa
100.
sav.#23. Aa) jer vaCvenoT konkretul ricxvebze da avuxsnaT, rom es araa sakma-
risi, radgan ase yvela SemTxvevas ver amovwuravT. Semdeg vaCvenoT zogadad:
n + n + 1 + n + 2 = 3n + 3.
e) aseTi ricxvi iqneba 100a +10a + a = 111 a = 3 37 a.
sav.#24. b) 2434; g) 1658.
IV. damoukidebeli samuSao
I varianti: sav. #16 (34*3) da sav.#19 g) bolo 3 wiladi.
II varianti: sav. #16 (513*) da sav.#19 g) pirveli 3 wiladi.
V. Sedegebis Sejameba
_ ris mixedviT amovicnobT iyofa Tu ara ricxvi 2-ze, 5-ze da 10-ze? (bolo
cifris mixedviT). 3-ze? 9-ze? (cifrTa jamis mixedviT). CamoayalibeT gayofado-
bis niSnebi, romelzec dRes vimuSaveT (frontalurad).
_ raSi SeiZleba gamoviyenoT dRes miRebuli codna? (amocanebisa da magali-
Tebis amoxsnaSi)
VI. saSinao davaleba sav.#17, sav.#19 e).
23
$1.3 ricxvis daSla martiv mamravlebad (3sT)
miznebi: vaswavloT:
naturaluri ricxvis martiv mamravlebad daSla;
ricxvis martiv mamravlebad daSlis gamoyeneba wiladis Sekvecisas;
ra kavSiria Sedgenili ricxvis gayofadobasa da mis martiv mamravlebad
daSlas Soris;
gayofadobis niSnebis gamoyeneba ricxvis martiv mamravlebad
dasaSlelad;
wiladis Sekveca martiv mamravlebad daSlis gamoyenebiT;
martivi amocanebis amoxsna gayofadobis niSnebis gamoyenebiT.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
naturaluri ricxvis martiv mamravlebad daSla;
ricxvis martiv mamravlebad daSlis gamoyeneba wiladis Sekvecisas;
ricxvis martiv mamravlebad daSlis gamoyeneba Sedgenili ricxvis
gayofadobis gasarkvevad;
wiladis Sekveca martiv mamravlebad daSlis gamoyenebiT;
martivi amocanebis amoxsna gayofadobis niSnebis gamoyenebiT
I saaTi
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
1) gayofadobis niSnebis gameoreba. dafaze weria davaleba:
a) mocemulTagan romeli ricxvi iyofa 3-ze? 25, 63, 102, 189, 753, 11225, 56701.
b) mocemulTagan romeli ricxvi iyofa 2-ze? 25, 63, 102, 189, 754, 11225, 56700.
g) mocemulTagan romeli ricxvi iyofa 5-ze? 25, 63, 180, 189, 755, 11225, 56701.
d) mocemulTagan romeli ricxvi iyofa 10-ze? 250, 63, 180, 189, 755, 11220, 56701.
e) mocemulTagan romeli ricxvi iyofa 9-ze? 25, 63, 180, 189, 855, 11225, 56701.
moswavleebi pasuxoben. maswavlebeli sTxovs moswavles pasuxis dasabuTebas,
ra drosac moswavleebi imeoreben gayofadobis niSnebs.
2) martivi da Sedgenili ricxvebis Sesaxeb miRebuli codnis gameoreba.
_ rogor ricxvs ewodeba martivi ricxvi? Sedgenili ricxvi?
_ ramdeni gamyofi aqvs martiv ricxvs? Sedgenil ricxvs?
_ daasaxeleT umciresi martivi ricxvi.
_ daasaxeleT umciresi Sedgenili ricxvi.
_ arsebobs Tu ara ricxvi, romelic arc martivia da arc Sedgenili?
dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi daasaxeleT es ricxvi.
_ ginaxavT martivi ricxvebis cxrili? (diax. aCveneben saklaso oTaxSi
gamokidebuls da saxelmZRvaneloSi, 166-e gverdze mocemul cxrilebs).
III. gakveTilis Temis gacnoba
_ dRes unda viswavloT ricxvis daSla mamravlebad.
_ Tqven ras fiqrobT, ras niSnavs naturaluri ricxvis mamravlebad daSla?
IV. axali masalis axsna
_ nebismieri naturaluri ricxvi SegviZlia ori ricxvis namravlad warmovad-
ginoT. magaliTad, ganvixiloT namravlad warmodgena ricxvebis: 17, 53 da 42.
_ rogori ricxvia 17, martivi Tu Sedgenili? 53? 42? (Slian mamravlebad)
_ ras amCnevT martivi ricxvis daSlas da ras Sedgenili ricxvis daSlas?
(martivi ricxvis namravlad warmodgenis mxolod erTi SesaZlebloba arse-
bobs, Sedgenilis ki erTze meti. martivi ricxvis mamravlebad daSlaSi erTi
mamravli aris ricxvi 1, meore ki TviT es ricxvi.)
24
_ Sedgenili ricxvis daSla sxvadasxvanairad SeiZleba. SeiZleba igi ori an
meti ricxvis namravlad warmovadginoT. ganvixiloT 2310-is mamravlebad
daSla.
amis Semdeg masalis axsna mimdinareobs saxelmZRvanelos teqstis mixedviT,
sadac Semoaqvs Tema: ,,ricxvis daSla martiv mamravlTa namravlad”. ganixila-
ven magaliTi 1-Si mocemuli ricxvebis: 108, 990, 3825 martiv mamravlebad
daSlas, swavloben daSlis sworad Caweras. aRniSnaven, rom ricxvi 1 arc
martivia da arc Sedgenili.
_ miRebulia, rom ricxvis martiv mamravlebad daSlaSi mamravli 1 ar
SevitanoT.
naturaluri ricxvis martiv mamravlebad daSlisas, sasurvelia, martiv ri-
cxvTa cxrilis gamoyeneba. magaliTad, 715-is martiv mamravlebad daSlisas ga-
yofadobis niSnebis gamoyenebiT vadgenT, rom 715 ar iyofa arc 2-ze da arc 3-
ze. radgan 715-is Canaweri 5-iT bolovdeba vaskvniT, rom 715 iyofa 5-ze. 715:5=143.
martiv ricxvTa cxrilSi Tu vnaxavT, aRmoCndeba, rom 143 martivi ricxvi araa.
e. i. 143 Sedgenilia da unda veZeboT misi gamyofebi. 143-is Canawers Tu dava-
kvirdebiT, davinaxavT, rom 143 iyofa 11-ze (wina klasebSi iswavles 11-ze zepi-
rad gamravlebis wesi. 142-is CanawerSi Cans, rom SuaSi weria kideebSi Caweri-
li cifrebis jami) 143:11=13.
715-is martiv mamravlebad daSlas ase aformeben:
715 5
143 11
13 13
1
_ sasurvelia, martiv mamravlebad daSla daviwyoT umciresi martivi gamyofiT
da daSlaSic gamyofebi zrdis mixedviT CavweroT. am SemTxvevaSi daSla
erTaderTi saxiT Caiwereba.
V. ganmtkiceba
xsnian sav.#1, #2, #3, #5, #11, #9.
VI. d/s
I varianti: daSaleT martiv mamravlebad: 648.
II varianti: daSaleT martiv mamravlebad: 720.
VII. Sedegebis Sejameba
_ ra viswavleT dRes? (naturaluri ricxvis daSla martiv mamravlebad)
_ ras ewodeba martivi ricxvi? ramdeni martivi mamravli SeiZleba hqondes
martiv ricxvs?
_ ricxvebidan 10, 15, 20, 25 romeli warmoadgens ori toli martivi mamravlis
namravls?
_ vinmes rame xom ar darCa gaugebari?
VIII. saSinao davaleba sav.#4, #6, #7, #8.
II saaTi
miznebi: 1) gayofadobis aucilebeli da sakmarisi niSnis gacnoba da misi gamo-
yeneba magaliTebis amoxsnisas; 2) codnis gaRrmaveba ricxvis martiv mamravle-
bad daSlaze; 3) gameoreba Temebis: a) naturaluri ricxvis gayofadobis
niSnebi; b) wiladebis Sekveca.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
masala: dasarigebeli baraTebi.
1) baraTebze muSaoba.
maswavlebeli urigebs baraTebs or variantad.
25
baraTis nimuSi
I varianti
2 4
2 6
1 1
0 5
2 4
1,9
1 3
2 0
1 1
1 2
3 5
0 4
0 0
,
,1
.
1) Sekvece wiladi:
II varanti
3 6
6 6
1 3
5 0
2 4
1 2
1 3
2 6
1 1
2 4
2 9
0 8
0 0
,
.
0
4
1) Sekvece wiladi:
2) daSale martiv mamravlebad ricxvebi: a) 88; b) 270.
Seafasebis sqema
1) sworad Sekveca 2-3 wiladi _1 qula;
sworad Sekveca 4_5 wiladi _ 2 qula;
sworad Sekveca yvela wiladi _ 3 qula.
2) sworad daSala erT-erTi ricxvi -1 qula;
sworad daSala orive ricxvi _2 qula.
0_2 qula _ dabali;
3_4 qula _ saSualo;
5 qula _ marali.
26
_ daasaxeleT ori ricxvi, razec unaSTod iyofa 108, 990, 3825. (es ricxvebi
daSlili aqvT martiv mamravlebad rveulSic da saxelmZRvaneloSic)
n
m
_ CamoayalibeT daskvna, ra SemTxvevaSi gaiyofa ricxvi unaSTod ric-
xvze.
_ naxeT ra weria amis Sesaxeb saxelmZRvaneloSi da Tqveni hipoTeza Seada-
reT mas.
IV. ganmtkiceba
_ raSi viyenebT ricxvis martiv mamravlebad daSlas? (ricxvis gayofadobis
n
m
=
2
2
3
3
3
5
1
1
2
2
3
5
gasarkvevad)
m
n
:
.
_ vTqvaT, da . vipovoT
_ ra unda gavarkvioT manam, sanam gayofas SevasrulebT? (jer unda gavarkvi-
n
m
oT, Sedis Tu ara ricxvis mamravlebad daSlis yvela Tanamamravli
m
ricxvis mamravlebad daSlaSi) Sedis? (diax) ra davadgineT amiT? ( ricxvi
n
n1
m
3
3
1
9
9
m
=
2
2
3
3m
3n
5
1
1
m
n
:
.
. darCenili mamravlebis namravli iqneba
:
pasuxi: =99.
xsnian sav.#14, #15, #17, #19.
d/s I varianti _ sav.#20 a), II varianti _ sav.#20-b).
V. Sedegebis Sejameba
_ ra viswavleT dRes? (naturaluri ricxvis gayofadobis amocnoba misi martiv
mamravlebad daSliT)
_ ra mizani gvqonda? mivaRwieT mizans?
_ gasagebia yvelaferi?
saSinao davaleba #16, #18, #19.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #9. 756 = 2 2 3 3 3 7 , rogorc vxedavT, udidesi martivi gamyofia 7.
sav. #11. 3+5 = 8.
sav. #12. 252 = 2 2 3 3 7 ; pasuxi: 9.
sav. #14. a) iyofa; b) ar iyofa.
sav. #15. g), radgan 3 11 33 .
sav. #16. a) 19, 38, 57, 76, 95; b) 25, 49; g) 27.
sav. #18. 1, 3, 7, 21.
sav. #20. 1050 = 2 3 5 5 7 , 26 = 2 13 , 42 = 2 3 7 . Aamitom 26-ze ar iyofa,
xolo 42-ze iyofa.
III saaTi
miznebi: 1) vaswavloT naturaluri ricxvis mamravlebad daSlis gamoyeneba wi-
ladis Sesakvecad; 2) ganvumtkicoT codna naturaluri ricxvis mamravlebad
daSlisa da ricxvis gayofadobis Sesaxeb; 3) gavameorebinoT ganvlili masala:
a) gamyofis, udidesi gamyofis Sesaxeb, momaval gakveTilze axali masalis
advilad asaTviseblad; b) gavameorebinoT, ra aris mravalwaxnaga da misi
Semadgeneli elementebi.
gakveTilis msvleloba
klasSi ixilaven paragrafis teqstis #2 magaliTs, wyvilebSi xsnian sav.#21-
is a)-s. damoukideblad asruleben sav.#23. ganmtkicebaze muSaobisas xsnian
sav.#21-is b)-s da g)-s. gameorebis mizniT muSaoben sav.#25-28.
saSinao davalebad eZlevaT # 21-is d), #22 da `SesaZlebelia Tu ara~.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.#22. a) 1 + a; b) a.
27
sav.#23. namravli iyofa 15-ze, amitom naSTs mogvcems meore Sesakrebi. pasuxi: 2.
sav.#24. pasuxia d), radgan Tu orive sworad daSlida, daSlis erTaderTobis
gamo, orive erTi da imave Tanamamravlebs miiRebda.
sav.#25. Aa) 1001 = 7 11 13 ; b) pirveli ori martivi mamravlia 2, radgan sxva
SemTxvevaSi, dasaSleli ricxvi samniSnaze meti iqneboda. pasuxi: 840-is martiv
mamravlebad daSlaa; g) 1265 = 5 11 23 .
sav.#26. AsavarjiSos mizania moswavleebma gaixsenon ormxrivi utolobis Sina-
arsi, wesieri da arawesieri wiladebis ganmartebebi.
`SesaZlebelia Tu ara~
ara, radgan orniSna ricxvSi aTeulebis cifri 10-ze mravldeba, amitom
ricxvi yovelTvis cifrTa jamze metia (asea mravalniSna ricxvebSic,
gamonaklisi mxolod erTniSna ricxvebia);
ara, radgan 27 ar iyofa 6-ze;
ara, radgan aseTi umciresi ricxvia 2 3 5 7 210 .
I saaTi
miznebi: 1) gavacnoT ramdenime ricxvis udidesi saerTo gamyofi da vaswav-
loT misi moZebna martiv mamravlebad daSlis gamoyenebiT; 2) ganuviTaroT
Ziebis, daskvnis gamotanisa da ganzogadebis, urTierTmartivi ricxvebis amoc-
nobis unarebi; 3) maTematikuri metyvelebis daxvewa-ganviTareba; 4) maTematiku-
ri leqsikis gamdidreba; 6) gavameorebinoT masalis asaTviseblad saWiro sa-
kiTxebi, naturaluri ricxvebis numeracia da ganuviTaroT gamoTvliTi una-
rebi.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
1) CawereT ricxvebi: a) ocdarva aTas as ormocdaxuTi;
b) oTxi miliard samoci milion oTxmoci;
g) xuTi milion ocdasami aTas as oci.
2) geometriuli amocanebis amoxsna
ramden nawilad dayofs sibrtyes ori urTierTgadamkveTi wrfe?
A
B
C
B
D
daxaze
M
O
D
D
moniSne wertili.
daxaze . kuTxis gverdebs Soris moniSne wertili da monak-
veTze moniSne wertili.
maswavlebeli kiTxulobs Tu ra msgavseba da gansxvavebaa am or amocanas
Soris.
28
III. masalis asaTviseblad saWiro sakiTxebze muSaoba, gakveTilis Temis
dasaxeleba
ras ewodeba naturaluri ricxvis gamyofi? jeradi?
ras ewodeba martivi ricxvi? daasaxele magaliTi.
arsebobs luwi martivi ricxvi? daasaxele magaliTi.
yvela kenti ricxvi martivia? daasaxele magaliTi.
yvela luwi ricxvi Sedgeneilia? daasaxele magaliTi.
ras ewodeba ori ricxvis saerTo gamyofi?
daasaxele 4-isa 6-is saerTo gamyofi.
ras ewodeba ramdenime ricxvis saerTo gamyofi?
daasaxele 6-is, 18-isa da 24-is saerTo gamyofi.
vin mixvda ra Temaze unda vimuSaoT dRes? (saerTo gamyofze)
_ marTalia, dRes saerTo gamyofia Cveni samuSao Tema. ara ubralod saerTo
gamyofi, aramed udidesi saerTo gamyofi.
IV. axali masalis axsna
amis Semdeg iwyebs paragrafSi gadmocemuli amocana 1-is amoxsnas, rac udi-
desi saerTo gamyofis cnebis SemotaniT sruldeba. udidesi saerTo gamyofis
povnis algoriTms aswavlis amocanaSi gamoyenebul ricxvebze: (28 da 42). amis
Semdeg kidev ori ricxvis, magaliTad, 242-isa da 132-is saerTo gamyofs moZeb-
nian. Camoayalibeben konkretul magaliTebze dayrdnobiT, Tu rogor ipoves
usg da Semdeg ukve ganazogadeben. moswavleebis mier damoukideblad
Camoyalibebul algoriTms Seadareben saxelmZRvaneloSi warmodgenils (erTi
moswavle kiTxulobs xmamaRla, danarCenebi TvaliT). ganmtkicebis mizniT
xsnian saxelmZRvanelos teqstSi mocemul #1 magaliTs (oTxives) da sav.# 1-14
kenti nomrebi.
V. damoukidebeli samuSao
I varianti _ sav. #11 a) da g); II varianti _ sav. #11 b) da d).
VI. saSinao davaleba sav.#6, #8, #10, #12.
II saaTi
miznebi: 1) ganvumtkicoT codna sakiTxebze: a) udidesi saerTo gamyofis
moZebna; b) urTierTmartivi ricxvebi; 2) vaswavloT udidesi saerTo gamyofis
gamoyeneba wiladis ukveci saxiT Casawerad; 3) gavameorebinoT marTkuTxedis
farTobis da perimetris moZebnis wesi Sesabamisi amocanis amoxsniT.
masala: dasarigebeli baraTebi
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
1) maswavlebeli moswavleebs saTiTaod urigebs baraTebs.
I varianti
ipove a) usg(120;160); b) 120-isa da 160-is yvela saerTo orniSna gamyofi.
II varianti
ipove a)usg(140;210); b) 140-isa da 210-is yvela saerTo orniSna gamyofi.
Sefasebis sqema
1) sworad daSala mamravlebad 120 - - - - 1 qula;
sworad daSala mamravlebad 160 - - - - 1 qula;
sworad gamoTvala usg(120;160) - - - - - - 1 qula.
2) TiToeul napovn saerTo orniSna gamyofze TiTo qula, sul – 3 qula.
moswavleebi wyvilebSi cvlian amoxsnil davalebebs. maswavlebeli pasuxebs
aCvenebs ekranze (an waakiTxebs TiTo moswavles TiTo variants). Secdomebs
daafiqsireben xelis aweviT.
29
_ vin Seasrula davaleba uSecdomod? (xels aweven)
_ ra Secdoma dauSvi? (ekiTxeba Secdomis mqones) ratom SegeSala?
_ gavixsenoT zogi ram wiladis Sesaxeb. ra nawilebisagan Sedgeba wiladi?
ras gviCvenebs wiladis mricxveli? mniSvneli? wiladis xazi?
_ raSi mdgomareobs wiladis ZiriTadi Tviseba? ra aris wiladis Sekveca?
III. axali masalis axsna
_ radgan kargad iciT imis ganmarteba, Tu ra aris wiladis Sekveca, axla vna-
xoT rogor SegiZliaT Sekveca. – dafasTan gamohyavs erTi moswavle da Sesa-
1 3
2 0
0 0
6 7
0 2
kvecad aZlevs wilads: a) , b) (saxelmZRvanelos magaliTi 2). jer b) maga-
liTi amoxsnan. moswavle uceb Sekvecavs jer 10-ze, Semdeg ki an 2-ze, an 3-ze,
an 6-ze. maswavlebeli ki aCvenebs, rom wiladis Sekveca, umjobesia, moxdes
mricxvelisa da mniSvnelis maT udides saerTo gamyofze gayofiT.
unda misces iseTi wiladebic, romelTa mricxveli da mniSvneli urTierT-
martivi ricxvebia da gamoitanon Sesabamisi daskvna. Semdeg dafasTan gamohyavs
ori moswavle da erT moswavles eubneba:
1 1
2 4
0 8
30
$1.5 umciresi saerTo jeradi (3sT)
miznebi: 1) gavacnoT ricxvebis umciresi saerTo jeradis cneba;
2) vaswavloT:
naturaluri ricxvebis umciresi saerTo jeradis moZebna maTi martiv
mamravlebad daSlis gamoyenebiT;
amocanebis amoxsnisas usj-s gamoyenebis unaris ganviTareba;
wiladebis umcires saerTo mniSvnelze dayvana;
amocanebis amoxsna saerTo jeradebis gamoyenebiT;
wiladebis Sedareba saerTo mniSvnelze an saerTo mricxvelze miyvaniT;
3) codnis ganmtkiceba martivi da Sedgenili ricxvebis, ricxvis martiv
mamravlebad daSlis, usg-s povnis Sesaxeb.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
usj-s gamoyeneba amocanebis amoxsnisas;
naturaluri ricxvebis umciresi saerTo jeradis moZebna maTi martiv
mamravlebad daSlis gamoyenebiT;
wiladebis umcires saerTo mniSvnelze dayvana;
amocanebis amoxsna saerTo jeradebis gamoyenebiT.
wiladebis Sedareba saerTo mniSvnelze an saerTo mricxvelze miyvaniT.
I saaTi
miznebi:
umciresi saerTo jeradis povnis algoriTmis gamoyvana ricxvebis martiv
mamravlebad daSlis gamoyenebiT:
amocanebis amoxsnisas usj-s gamoyenebis unaris ganviTareba;
naturaluri ricxvebis umciresi saerTo jeradis moZebna maTi martiv
mamravlebad daSlis gamoyenebiT.
gakveTilis msvleloba
I. org. moment. saSinao davalebis Semowmeba (5wT)
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba (5wT)
b
c
2
2
3
5
7
,
2
3
3b
7 ,
5
,
3
5
7
1
1
.
31
_ es patara ricxvebze SedarebiT advili saqmea, magram didi ricxvebis SemTx-
vevaSi sirTuleebi axlavs pasuxis dadgenas. arsebobs umciresi saerTo
jeradis povnis kargi algoriTmi. dRes viswavliT, ufro sworad, Tqven ga-
moiyvanT umciresi saerTo jeradis povnis algoriTms.
IV.axali masalis axsna (8wT)
_ jer erTi amocana amovxsnaT. (xsnian saxelmZRvanelos teqstidan amocana 1-s.
amocanis amoxsnis Semdeg adgenen, rom amocanis amoxsnaSi gamoiyenes ori ric-
xvis umciresi saerTo jeradi, SerCeviT ipoves usj(15;25). aswavlis umciresi
saerTo jeradis mokled Caweras
_ rogor gamovTvaloT usj?
_ daakvirdiT a) 10-isa da 20-is; b) 16-is, 20-isa da 80-is; g) 15-is, 25-isa da 75-is
martiv mamravlebad daSlas:
a)
10 2 5,
b)
16 2 2 2 2, 15 3 5; 25 5 5;
20 2 2 5; 20 2 2 5; 75 3 5 5; 75 5 5 3;
80 2 2 2 2 5, 15 3 5, 25 5 5,
usj(10;20)= 2 2 5 ; 80 2 2 5 2 2;
75 3 5 5;
usj(10; 20)=20. usj(16; 20)=80.
75 5 5 3
usj(15; 25; 75)=75.
b
;
32
IX.saSinao davaleba (2wT) sav.#3, #8, #12.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.#9-10. aucilebeliam moswavleebs SevaxsenoT V klasSi naswavli tol-
mniSvneliani da tolmricxveliani wiladebis Sedarebis wesebi, moviyvanoT
TvalsaCino magaliTebi.
sav.#11. Ppasuxi: 150.
II saaTi
Mmiznebi: 1) ganvumtkicoT codna umciresi saerTo jeradis Sesaxeb; 2) Camovuya-
liboT amocanebis amosaxsnelad usj-s gamoyenebis unari; 3) codnis
ganmtkiceba martivi da Sedgenili ricxvebis, ricxvis martiv mamravlebad
daSlis, usg-s povnis Sesaxeb. 4) vaswavloT wiladebis umciresi saerTo
mniSvneliT Cawera umciresi saerTo jeradis gamoyenebiT.
gakveTilis msvleloba
umciresi saerTo jeradis gamoyenebiT, wiladebis umciresi saerTo mniSvne-
liT Caweris swavlebis mizniT, klasSi ganixileba paragrafSi mocemuli maga-
liTi #2, ganmtkicebis mizniT xsnian sav. #7, #9, #10, #19.
saSinao davaleba sav. #14, #18, #21.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi.
2 10 4 12 11
sav. #14. , , amitom am wiladebs Soris iqneba .
3 15 5 15 15
sav. #15. 5 martidan unda gadavTvaloT 42 dRe. pasuxi: 16 aprili.
sav. #18. Sesadareblad unda gavaerTmniSvnelianoT (umciresi saerTo mniSvne-
lia 36).
sav. #19. Sesadareblad SegviZlia gavaerTmniSvnelianoT an toli mricxvele-
biT CavweroT (umciresi saerTo mricxvelia 35).
sav. #21. curvaze erTad iqnebian SabaTobiT, kent ricxvebSi, anu 14 dRis
Semdeg. pasuxi: 17 maiss, 31 maiss. aq sasurvelia SevaxsenoT TveSi dReebis
raodenobis gamoTvlis wesi.
III saaTi
miznebi:
1) wiladebis umcires saerTo mniSvnelze dayvana;
2) amocanebis amoxsna saerTo jeradebis gamoyenebiT;
3) wiladebis Sedareba saerTo mniSvnelze an saerTo mricxvelze miyvaniT;
4) amocanebis amoxsna usj-s gamoyenebiT;
5) praqtikuli Sinaarsis amocanebis amoxsna;
6) codnis ganmtkiceba martivi da Sedgenili ricxvebis, ricxvis martiv mamrav-
lebad daSlis, usg-s povnis Sesaxeb;
7) logikuri azrovnebis, maTematikuri metyvelebis, sakuTari daskvnebis argu-
mentirebis, dialogSi monawileobis unarebis ganviTareba.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi
maswavlebeli: _ rogor vipovoT 12-isa da 28-is umciresi saerTo jeradi? ro-
gori ricxvi iqneba 12-isa da 28-is umciresi saerTo jeradi? (is umciresi
ricxvia 12-isa da 28-is saerTo jeradebs Soris) rogor vipovoT? (martiv
mamravlebad daSlis gamoyenebiT)
III. d/s
5 8
I varianti: 1) ipove usj(120;160) da usg(45;70); 2) romelia meti _ Tu ?
6 9
33
7 11
II varianti: 1) ipove usg(120;160) da usj(30;25); 2) romelia naklebi _ Tu ?
8 12
IV. Gganmtkiceba
klasSi xsnian sav.#16, #20, #22, #25, da `SesaZlebelia Tu ara~.
V. refleqsia
VI. saSinao davaleba: sav.#17, #19, #23, #26.
savarjiSoebis komentarebi da pasuxebi
sav.#16. a) es ricxvebi urTierTmartivia, urTierTmartiv ricxvebs ki saerTo
martivi mamravli ar gaaCniaT. amitom umciresi saerTo jeradis misaRebad ori-
ve ricxvis martivi mamravlebi unda gavamravloT, rac am ricxvebis namravlis
tolia. b) pirobidan gamomdinare, m gamyofia n-is, amitom usj iqneba n.
sav.#17. a) SeiZleba iyos 3 an 21; b) SeiZleba iyos 3; 6; 12.
sav.#20. aseTi sul 5 wyvilia: 1 da 10; 2 da 10; 5 da 10; 10 da 10; 2 da 5.
sav.#22. a2-is gamyofebia 1, a da a2. pasuxi: a) 1 + a + a2; b) a3.
sav.#24. pasuxi: a) 8; b) 3 an 9.
sav.#25. miRebuli ricxvi unda iyos 5-is da 9-is jeradi. amitom bolo cifri
SeiZleba iyos 0 da am SemTxvevaSi pirveli cifri iqneba 8, an bolo cifri
iyos 5 da maSin, pirveli cifri iqneba 3. pasuxi: 8100 an 3105.
sav.#26. mxolod n = 1-Tvis, sxva SemTxvevaSi miviRebT 2-ze met luw ricxvs.
. `SesaZlebelia Tu ara~ _ SeuZlebelia, radgan kenti ricxvebis martiv
mamravlebad daSlaSi mxolod kenti martivi mamravlebi monawileoben, maTi
namravli ki kenti ricxvi iqneba.
34
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
1) karnaxi
maswavlebeli: me wavikiTxav gamonaTqvamebs. Tu gamonaTqvami sworia da
eTanxmebiT, pasuxs `diax” Seesabameba 1, xolo pasuxs `ara: 0. dawereT Sesa-
bamisad 1 an 0.
naturaluri a ricxvis gamyofia naturaluri ricxvi, romelzec a unaSTod
iyofa.
Tu ricxvis Canaweris cifrTa jami unaSTod iyofa 5-ze, maSin TviT es ricx-
vic unaSTod iyofa 5-ze.
Tu ricxvis Canaweris bolo cifria 3, maSin es ricxvi unaSTod iyofa 3-ze.
ricxvi 1 aris nebismieri naturaluri gamyofi.
luwi ricxvia is naturaluri ricxvi, romelic 2-ze unaSTod iyofa.
nebismier naturalur ricxvs aqvs uamravi jeradi ricxvi.
naturaluri a ricxvis jeradi ewodeba naturalur ricxvs, romelic a -ze
a naSTiT iyofa.
kenti ricxvi ewodeba ricxvs, romelic 2-ze gayofisas gavaZlevs naSTs 1.
Tu ricxvis cifrTa jami unaSTod iyofa 9-ze, maSin TviT es ricxvic
unaSTod iyofa 9-ze.
Sedgeneli ewodeba iseT naturalur ricxvs, romelsac mxolod ori gamyofi
aqvs.
martivi ewodeba iseT naturalur ricxvs, romelsac mxolod erTi gamyofi
aqvs.
moswavleebi nawerebs cvlian wyvilebSi da amowmeben. am Semowmebis Semdeg
ekranze gamoaqvs an erTi moswavle kiTxulobs pasuxebs. Secdomebs asworeben.
2) rogori ricxvebia formuliT warmodgenili 3 n ? 5 n ? 3 n +1? (dafaze wers)
3) dawere a) 2-is; b) 7-is; g) 15-is jeradi ricxvis formula.
4) dawere im ricxvebis formula, romelic 11-ze gayofisas naSTSi gvaZlevs 5-s.
III. Temis dasaxeleba
1) maswavlebeli: _ iyofa Tu ara unaSTod 3-ze namravli: a) 2×3? b) 12×45? g)
13×14?
mosalodnelia, rom moswavleebi kiTxvaze pasuxs gascemen namravlis gamoT-
vlis Semdeg.
maswavlebeli: _ Tuki gayofadobis niSnebi kargad gvecodineba, am kiTxvaze
pasuxis gacema namravlis gamoTvlis garSec SeiZleba. dRes gavecnobiT nam-
ravlis, jamisa da sxvaobis gayofadobis niSnebs.
IV. axali masalis axsna
1) daakvirdiT namravlebs:
a) ra pasuxi gaqvT 2×3 namravlze? (iyofa). daakvirdiT, namravlis erT-erTi
Tanamamravli iyofa 3-ze, namravlic iyofa 3-ze.
b) ra pasuxi gaqvT 12×45 namravlze? (iyofa). daakvirdiT, namravlis orive
Tanamamravli iyofa 3-ze. am ricxvebis namravli _ 540 iyofa 3-ze, magram erTi
rom iyofodes marto da meore ara, mainc gaiyofoda namravli 3-ze.
g) ra pasuxi gaqvT 13×14 namravlze? (ar iyofa). daakvirdiT, namravlis
arcerTi Tanamamravli ar iyofa 3-ze, namravlic (182) ar iyofa 3-ze.
b) Cveni hipoTeza kidev SevamowmoT magaliTebze
iyofa Tu ara unaSTod 5-ze namravli:
a) 2×3? b) 12×45? g) 13×14?
35
gamoaqvT daskvna: Tu erT-erTi Tanamamravli iyofa romelime ricxvze, maSin
namravlic iyofa am ricxvze. erTi moswavle kiTxulobs II abzacSi mocemul
daskvnas da adareben TavianT mier Camoyalibebul hipoTezas.
V. ganmtkiceba
maswavlebeli saxelmZRvanelos I abzacis msgavsad ganazogadebs am daskvnas
da kidev ganixilavs kerZo SemTxvevebs. kerZod, 14 5, 14 23, 14 n.
amis Semdeg xsnian saxelmZRvanelos sav.#1, sav.#2 – g).
2) xsnian magaliTebs jamis gayofaze.
_ iyofa Tu ara unaSTod 3-ze jami: a)460+150? b)450+123? g)35700+543? d)100+125?
gamoaqvT daskvna jamis gayofadobis Sesaxeb da ganazogadeben.
xsnian saxelmZRvanelos sav.#4 (zepirad), #5(zepirad), #7, sav.#8(zepirad)
#10 (zepirad), #11(dafaze iwereba).
3) maswavlebeli teqstis magaliTi 2-is gamoyenebiT aswavlis namravlisa da
jamis gayofadobis gamoyenebas wiladebis SekvecaSi.
VI.ganmtkiceba xsnian sav. #3-is a) da b), sav.#9-is a) da b) magaliTebs.
VII. d/s sav.##9 g) (or variantad, 2-2 magaliTi)
VIII.saSinao davaleba sav.#6, sav.#9 (d, e), sav.#12.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #9. unda Sekvecon saerTo mamravlis frCxilebs gareT gataniT.
sav. #10. SeuZlebelia, radgan 16 iyofa 4-ze, 18 ki ara.
sav. #11-12. radgan pirveli komponenti iyofa mocemul ricxvze, gayofadoba
damokidebuli iqneba meore komponentze.
II saaTi
miznebi: 1) vaswavloT miRebuli codnisa da unarebis gamoyeneba praqtikuli
amocanebis amosaxsnelad; 2) logikuri azrovnebis, maTematikuri metyvelebis,
sakuTari daskvnebis argumentirebis, dialogSi monawileobis unarebis
ganviTareba.
gakveTilis msvleloba
I. org moment. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
1) WeSmaritia Tu mcdari gamonaTqvami?
gamonaTqvamebs kiTxulobs maswavlebeli. WeSmaritis SemTxvevaSi dadebiT pa-
suxs moswavleebi erTi taSiT gamoxataven, mcdaris SemTxvevaSi xels maRla
weven. Secdomebs aanalizeben da asworeben.
Tu yvela Sesakrebi iyofa ricxvze, maSin jamic iyofa am ricxvze.
Tu erTis garda yvela Sesakrebi iyofa 3-ze, maSin jamic iyofa 3-ze.
Tu jami iyofa 5-ze, maSin yvela Sesakrebi iyofa 5-ze.
Tu erTi Tanamamravli mainc iyofa ricxvze, maSin namravlic iyofa am
ricxvze.
saklebi Tu iyofa ricxvze da maklebi ar iyofa am ricxvze, maSin sxvaobac
ar iyofa am ricxvze.
Tu saklebi da sxvaoba iyofa 7-ze, maSin SesaZlebelia, maklebi ar iyofodes
7-ze.
III. praqtikumi
yvela davaleba dafaze iwereba
1) iyofa Tu ara 3-ze namravli:
a) 6 24 75? b) 6 29 34? g) 46 38 314? d) 4512 34?
2) iyofa Tu ara 4-ze jami: a) 324+56+10088? b) 176+654+64? g) 76+68?
3) iyofa Tu ara 5-ze sxvaoba: a) 540_364? b) 980_135? g) 28_8?
36
4) 38 x gamosaxulebaSi x cvladis nacvlad Cawere ricxvi ise, rom
gamosaxulebis mniSvneloba iyos 19-is jeradi.
5) 45 x gamosaxulebaSi x cvladis nacvlad Cawere ricxvi ise, rom
gamosaxulebis mniSvneloba iyos 9-is jeradi.
6) cvladis ra mniSvnelobisaTvis iyofa
a) 23b gamosaxuleba 23-ze? b) 11a gamosaxuleba 22-ze?
IV. saxelmZRvaneloze muSaoba
xsnian sav.#13 da #14, sav.#9 e).
sav.#14. a) 100002; b) 9990; g) 10008.
V. d/s
I varianti: 1) daasabuTe, rom a) 98 m n iyofa 14-ze; b) 60 x 20 x iyofa 8-ze.
2) daasaxele 42 12 32 namravlis romelime xuTi gamyofi.
II varianti: 1) daasabuTe, rom a) 115 m n iyofa 23-ze; b) 391x 235 x iyofa 3-ze.
2) daasaxele 14 36 32 namravlis romelime xuTi gamyofi.
VI. gasameorebel masalaze muSaoba
xsnian sav.#15 da #17
VII. Sedegebis Sejameba
_ ra iyo gakveTilis Tema? (jamis, sxvaobisa da namravlis gayofadobis
niSnebi)
_ ra iyo Cveni gakveTilis mizani? ( miRebuli codnis gamoyeneba)
_ mivaRwieT mizans, viswavleT amocanebis amoxsna gayofadobis niSnebiT?
_ vis gauWirda dRes davalebebis Sesruleba? ra iyo amis mizezi? ra gzas
xedavT am dabrkolebis aRmosafxvrelad?
VIII. saSinao davaleba sav.#16, `aba, scade!”
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi.
sav. #15. a) 221 = 17 × 13, 323 = 17 × 19, amitom waiyvanes 17 avtobusiT, 13 gogona
da 19 vaJi.
sav. #16. a) 133 = 7 × 19, 171 = 9 × 19, amitom saCuqari Rirs 19 lari, dasaCuqrda
7 gogona da 2-iT meti vaJi.
`aba scade~ saZiebelia 100x + 28 saxis ricxvi. 28 iyofa 14-ze. pirveli Sesakrebi
14 mxolod x = 7 SemTxvevaSi gaiyofa. pasuxi: 728.
37
sav. #21. a) aTeulebis 5 cifridan (1, 3, 5, 7, 9) TiToeulze erTeulebis 5 arCe-
vani gvaqvs. amitom sul gveqneba 5×5=25 ricxvi; b) aTeulebis 5 cifridan
TiToeulze erTeulebis 4 arCevani gvaqvs. amitom sul gveqneba 5×4=20 ricxvi.
sav. #22. moswavleTa raodenoba 30-is jeradia. pasuxi: 120 moswavle.
sav. #23. imisaTvis, rom unaSTo gayofa miviRoT, 142* unda iyos luwi da 3-is
jeradi. pasuxi: 2, 8.
sav. #24. imisaTvis, rom unaSTo gayofa miviRoT, 513* unda iyos luwi da 9-is
jeradi. pasuxi: 0.
sav. #25. variantebis raodenobaa 4 5 5 100 .
sav. #26. Tu Tavdapirvel ricxvs aRvniSnavT x-iT, maSin 3-is marjvnidan miwe-
riT miviRebT 10x + 3 –s. pirobis Tanaxmad: 10x+3=x+210, x=23.
sav. #27. TiToeuli ricxvi martiv mamravlebad unda davSaloT. urTierTmar-
tivi is ricxvebia, romlebsac saerTo martivi mamravli ar aqvT.
pasuxi: 68 da 87, 68 da 63, 34 da 87, 34 da 63.
sav. #28. marTkuTxedis perimetris naxevari ori mezobeli gverdis sigrZeTa
jamia. amitom meore gverdis sigrZea 5sm.
sav. #29. mcdaria d). magaliTad, 12 aris 3-is da 6-is jeradi, magram araa 18-is
jeradi.
`aba scade~. pirobis Tanaxmad, nuliT daboloebuli Sesakrebi 10-jer metia
meore Sesakrebze. vwerT gantolebas:
10x + x = 737, aqedan x = 67.
pasuxi: 670 da 67.
`es sainteresoa~ _ SevniSnoT, rom marTmadidebluri kalendriT, grigorianu-
lisagan gansxvavebiT, nakianad iTvleba 4-is jeradi yvela weli.
2. 2010 weli araa nakiani, amitom am wlis 29 Tebervali ar arsebobs.
3. ara, radgan aseTi wlis TebervalSi 28 dRea.
4. aseTi weli nakiania. 1, 8, 15, 22 da 29 ricxvebSi iqneba SabaTi. 3 Tebervali
iqneba orSabaTi.
5. 2007 weli araa nakiani. am welwadSi 365 = 364 + 1 dRe, anu 7-is jeradze 1-iT
meti dRea. amitom kviris dReebi erTiT gadaiwevs. 2008 wlis 1 ianvars iqneboda
samSabaTi. 2008 nakiani welia. am welwadSi 366 = 364 + 2 dRe, anu 7-is jeradze
2-iT meti dRea. amitom kviris dReebi oriT gadaiwevs. 2009 wlis 1 ianvars
iqneboda xuTSabaTi.
6. 100-ze gaiyofa ori nuliT daboloebuli ricxvebi. 25-ze gaiyofa ori nuliT,
25-iT, 50-iT da 75-iT daboloebuli ricxvebi. Rogorc vxedavT, bolo ori
cifris codna orive SemTxvevaSi sakmarisia. moswavleebs davavaloT TviTon
axsnan amisi mizezi.
testi #1
mizani: codnis Semowmeba I TavSi gadmocemul Temebze
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
g a d d b g b a a b a d g a b
38
Semajamebeli samuSao # 1
I varianti
1. gamoTvale: 3251 (2048 : 32 36) 25 .
II varianti
1. gamoTvale: 2783 (2048 :16 28) 15 .
Sefasebis sqema
1. gamoTvala frCxilebSi moTavsebuli gamosaxuleba ----- 1 qula;
pasuxi ----- 2 qula.
2. a) Cawera aranakleb 3 gamyofi ----- 0,5 qula;
Cawera yvela gamyofi ---------- 1 qula.
b) Cawera aranakleb 3 jeradi ----- 0,5 qula;
Cawera yvela jeradi ---------- 1 qula.
3.a) Cawera ukveci wiladis saxiT ------ 1 qula;
b) Cawera ukveci wiladis saxiT ------ 1 qula.
4. ipova usj an usg ------ 1 qula;
ipova usj da usg ------ 2 qula.
5. waSala bolo cifri ----- 1 qula;
waSala orive cifri (I variantSi 1 da 5, II_Si 3 da 7) ---2 qula.
39
Tavi II. moqmedebebi wiladebze
Tavis miznebi:
gavameorebinoT:
wiladi, rogorc mTelis nawili, rogorc gayofis Sedegi da rogorc
wertili ricxviT sxivze;
wiladis ZiriTadi Tviseba;
wiladi da Sereuli ricxvebis Sedareba;
moqmedebebi tolmniSvnelian wiladebze.
vaswavloT:
wiladi da Sereuli ricxvebis Sekreba_gamokleba;
wiladi da Sereuli ricxvebis gamravleba_gayofa;
ricxviTi da cvladis (cvladebis) Semcveli gamosaxulebis mniSvnelo-
bis gamoTvla;
ariTmetikuli moqmedebebis ucnobi komponentebis povna.
mosalodneli Sedegebi
Tavis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
oTxive ariTmetikuli moqmedebis Sesruleba wilad da Sereul
ricxvebze;
wiladi da Sereuli ricxvebis Sedareba da moniSvna ricxviT sxivze;
ricxviTi da cvladis Semcveli gamosaxulebis mniSvnelobis gamoTvla;
gantolebaSi ucnobi Sesakrebis, ucnobi saklebisa da maklebis, ucnobi
gasayofisa da gamyofis, ucnobi mamravlis povna.
wiladis saxiT mocemuli ricxviTi monacemebis Semcveli teqsturi amo-
canebis amoxsna.
40
I saaTi
miznebi: 1) arawesieri wiladis Sereuli ricxvis saxiT da Sereuli ricxvis
arawesieri wiladis saxiT Cawera; 2) tolmniSvneliani wiladebisa da Sereuli
ricxvebis Sekreba-gamokleba.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
maswavlebeli: _ gavixsenoT ra viswavleT wiladebis Sesaxeb.
maswavlebeli svams kiTxvebs:
ra aris wiladi? ras gvCvenebs wiladis mniSvneli? mricxveli?
rogor wiladebs hqvia toli?
rogor SevadaroT tolmniSvneliani wiladebi?
rogor SevadaroT tolmricxveliani wiladebi?
rogor vadarebT ricxvebs ricxviTi sxivis gamoyenebiT?
romelia meti _ wesieri wiladi Tu arawesieri wiladi?
romelia meti _ wesieri wiladi Tu Sereuli ricxvi?
romelia meti _ wesieri wiladi Tu 1?
raSi mdgomareobs wiladis ZiriTadi Tviseba?
ras niSnavs wiladis Sekveca?
rogor wilads ewodeba ukveci wiladi?
klasSi ganixilaven paragrafSi mocemul amocana 1-s, magaliTi 1 - 3. amocana
1-is amoxsnisas TvalsaCinoebisTvis maswavlebeli gamoiyenebs wris models da
1
magnitur dafaze bavSvebs Seadgeninebs 9 da 2 wreebs im saxiT, rogorc
4 4
wignSi naxatiTaa mocemuli.
teqstSi mocemuli jamis gamosaTvlelad naxazi gadaaqvs dafaze da feradi
carciT msjelobis paralelurad naxatze aCvenebs rogor gamoiTvleba 2 5 .
9 9
amoxsnian sav.#1, #2, #3, #4, da #7 da sav.#8(a).
_ iqneba Tu ara wiladi ukveci, Tu misi mricxveli da mniSvneli erTmane-
Tisagan gansxvavebuli martivi ricxvebia?
imuSaveben wiladis Sekvecaze (sav.#1), arawesieri wiladis Sereuli ricxvis
saxiT warmodgenaze (sav.#2), Sereuli ricxvis arawesieri wiladis saxiT Cawe-
raze (sav.#3), tolmniSvneliani wiladebis Sekrebasa da gamoklebaze (#7),
Sereuli ricxvebis (toli mniSvneliT) Sekreba-gamoklebaze (sav.#6, #8).
M maswavlebeli isev wreebze amuSavebs. ekiTxeba, Tu ramdeni meoTxedisagan
Sedgeba naxevari da wris nawilebiT Seadgeninebs naxevarwres. maswavlebels
aqvs 4 tol nawilad dayofili ori toli wre. am nawilebiT Seadgeninebs
5 7 4 8
, , , nawilebs da Sesabamis Sereul da mTel ricxvebze imsjeleben.
4 4 4 4
Axazvinebs 4 6 ujris Semcvel marTkuTxeds. rigebis mixedviT daavalebs
marTkuTxedis meoTxedis, mesamedis, meeqvsedi, mervedis, meTormrtedis da naxe-
vris gaferadebas.
saSinao davalebad: sav.#5, sav.#6 (II striqoni), sav.#8 (b, g).
II saaTi.
miznebi: codnis ganmtkiceba Temebze: 1) wiladebis Cawera axali mniSvneliT;
b) wiladebis saerTo mniSvnelze dayvana; 3) wiladebis Sedareba.
klasSi ganixilaven paragrafSi mocemul 4 da 5 magaliTebs, upasuxeben moce-
mul kiTxvebs, amoxsnian savarjiSoebs axali mniSvneliT Caweraze (sav.#9-b,
41
#16), wiladebis gaerTmniSvnelianebaze (sav.#11, #12, #13), wiladebis
Sedarebaze (sav.# #15), #16.
saSinao davalebad eZlevaT #9-a), #10, #14 savarjiSoebi.
III saaTi
miznebi: 1) vaswavloT a) wiladebis gaerTmniSvnelianeba; b) sxvadasxva mniSvne-
liani wiladebis Sedareba, dalageba zrdisa da klebis mixedviT; 2) gavuRrma-
voT codna Temebze: a) wiladebis Cawera axali mniSvneliT; b) gantolebis
amoxsna.
klasSi ganixilaven sav.#17, #18, #20-a) #21-a), #23-d).
maswavlebeli wyvilebSi samuSaod gamoiyenebs sav. #20-b) da #21-b) (2 varian-
tad).
saSinao davaleba sav.#19, #20.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.# 17, 18. wiladebi CavweroT mocemuli mniSvnelebiT. mag. #17 a) 1 3 ,
9 27
amitom naklebi iqneba, magaliTad, 2 .
27
sav.# 19. proporciis ucnobi wevris moZebnas moswavleebi mogvianebiT iswav-
lian ($5.2). am SemTxvevaSi ucnobis mosaZebnad saWiroa SekveciT an ricxvze
gamravlebiT wiladebis toli mniSvnelebiT an toli mricxvelebiT Cawera
(vsargeblobT TvisebiT: `Tu tol wiladebs mniSvnelebi (mricxvelebi) toli
aqvT, maSin mricxvelebic (mniSvnelebic) toli eqnebaT~). magaliTad:
x 21 x 7 6 24 24 24
x 7; an x 280.
8 24 8 8 70 x 280 x
sav.# 20, 21. mocemuli wiladebis gaerTmniSvnelianebis Semdeg, mxolod mricx-
velebis Sedareba iqneba saWiro.
sav.# 22. mocemuli wiladebi gadavweroT 64-is toli mniSvneliT da Sevada-
roT. pasuxi: 9 .
32
sav.# 23 a). saerTo mniSvnelad unda aviRoT 3-is da 4-is saerTo jeradi. rac
did jerads aviRebT miT meti arCevani gveqneba. magaliTad, 12-is SemTxvevaSi
6 7 8
arCevani ar gvaqvs, 24-is SemTxvevaSi gvaqvs erTi arCevani ( ), xolo
24 24 24
12 13 14 15 16
48-is SemTxvevaSi sami arCevani ( ). am savarjiSos kargad
48 48 48 48 48
gaazrebis Semdeg moswavleebs SeuZliaT gaakeTon mniSvnelovani daskvna:
`nebismier or aratol wilads Soris uamravi (usasrulo raodenobis) wiladia
moTavsebuli~.
$2.2 wiladebis Sekreba (3sT)
miznebi: 1) vaswavloT sxvadasxvamniSvneliani wiladebisa da Sereuli ricxve-
bis Sekreba; 2) ganvumtkicoT miRebuli codna marTkuTxedis farTobis Sesaxeb;
3) dakvirvebulobis, gaanalizebis, daskvnis gakeTebis, ganzogadebis unarebis
ganviTareba; 4) logikuri azrovnebis ganviTareba; 5) maTematikuri metyvelebis
daxvewa.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
sxvadasxvamniSvneliani wiladebisa da Sereuli ricxvebis Sekreba
wiladebis umcires saerTo mniSvnelze dayvaniT;
gantolebaSi ucnobi saklebis povna;
amocanebis amoxsna wiladi da Sereuli ricxvebis Sekrebis gamoyenebiT.
42
I saaTi
miznebi: 1) vaswavloT sxvadasxvamniSvneliani wiladebisa da Sereuli ricxve-
bis Sekreba; 2) miRebuli codnis gamoyeneba amocanebis amoxsnisas; 3) gavameore-
binoT jamis cvlileba SesakrebTa cvlilebasTan dakavSirebiT; 4) dakvirvebu-
lobis, gaanalizebis, daskvnis gakeTebis, ganzogadebis unarebis ganviTareba;
4) logikuri azrovnebis ganviTareba; 5) maTematikuri metyvelebis daxvewa.
masala: dasarigebeli baraTebi, feradi carcebi, feradi fanqrebi, saxazavi.
gakveTilis msvleloba
I. org. moment. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
_ gavixsenoT ra viciT wiladis Sesaxeb.
maswavleblis daxmarebiT imeoreben wiladis Sesaxeb miRebul codnas.
pasuxoben kiTxvebze:
ra aris wiladi? ra komponentebisagan Sedgeba wiladi? ras aRniSnavs mniS-
vneli? mricxveli? wiladis xazi?
rogor wilads ewodeba wesieri? arawesieri?
rogor gamovyoT mTeli arawesieri wiladidan?
rogor ricxvs ewodeba Sereuli?
rogor gadavaqcioT Sereuli ricxvi arawesier wiladad?
raSi mdgomareobs wiladis ZiriTadi Tviseba?
ras ewodeba wiladis Sekveca?
ras viyenebT wiladis Sekvecisas?
rogor wiladebs hqvia erTnairmniSvneliani? sxvadasxvamniSvneliani?
rogor SevkribioT/gamovakloT tolmniSvneliani wiladebi?
rogor icvleba wiladis sidide misi mricxvelis/mniSvnelis ramdenjerme
gazrdiT? SemcirebiT?
III. baraTebze muSaoba. codnis Semowmeba
maswavlebeli moswavleebs urigebs baraTebs
43
IV. gakveTilis Temisa da miznebis Camoyalibeba
naSromis Semowmebisa da Sefasebis Semdeg maswavlebeli sTavazobs amocana
#1-is amoxsnas (saxelmZRvanelodan). amocanis teqsts waakiTxebs jer yvelas _
TvaliT, Cumad, Semdeg erT-erTs _ xmamaRla. amocanis pirobis gaanalizebis
Semdeg erT moswavles Camoayalibebinebs amocanis pirobas da kiTxvas.
1
daadgenen, rom beqam xaWapuris nawili SeWama. Semdeg svams kiTxvas:
2
_ rogor gavigoT xaWapuris ra nawili SeWames xatiam da beqam? (unda Sevkri-
2 1 2 1
boT da ) rogori wiladebia da ? (sxvadasxvamniSvneliani). viciT
5 2 5 2
rogor unda SevkriboT sxvadasxvamniSvneliani wiladebi? (ara).
_ vin mixvda ra unda viswavloT dRes? vin Camoayalibebs Cveni dRevandeli
gakveTilis Temas da miznebs?
V. axali masalis axsna
aerTmniSvnelianeben wiladebs 2 da 1 . pasuxs scemen amocanas da ganixila-
5 2
2 1
ven + -is sqematur warmodgenas.
5 2
maswavlebeli: _ msgavsi sqema Cven TviTon SevadginoT. daxazeT marTkuTxedi
zomebiT: 2 5 ujra. (TviTonac xazavs dafaze da aferadebs).
2 1
_ marTkuTxedis gaaferadeT wiTlad, _ lurjad.
5 2
_ ramdeni ujrisagan Sedgeba marTkuTxedi? (10) 1 ujra marTkuTxedis ra nawi-
1 1 2
lia? marTkuTxedis nawili ramdeni ujrisagan Sedgeba? (2), nawili?
10 5 5
2
(4). gaaferadeT wiTlad marTkuTxedis nawili, anu 4 ujra. exla gavigoT
5
1 1
ramdeni ujra unda gavaferadoT nawilis Sesabamisad. ( nawili naxevaria. e.
2 2
i. marTkuTxedis naxevari unda gavaferadoT lurjad) gaaferadeT lurjad
marTkuTxedis naxevari. ramdeni ujra unda gaaferadoT? (10:2=5).
_ ramdeni ujraa wiTlad gaferadebuli? (4) marTkuTxedis ra nawilia 1 ujra?
1 4
, 4 ujra? .
10 10
_ ramdeni ujraa lurjad gaferadebuli? (5) marTkuTxedis ra nawilia 1 ujra?
1 5
, 5 ujra? . marTkuTxedis ramdeni ujraa gaferadebuli? (9) marTkuT-
10 10
xedis ra nawilia gaferadebuli? .
4 5 9
10 10 10
2 1 4 5 9 2 1
_ ra miviReT? . rogor mniSvnelebze daviyvaneT da
5 2 10 10 10 5 2
wiladebi?
2 1
_ rogor SevkribeT da ? (jer gavaerTmniSvnelianeT da Semdeg SevkribeT
5 2
miRebuli tolmniSvneliani wiladebi).
_ kidev amovxsnaT ramdenime magaliTi, gamovitanoT daskvna da ganvazogadoT.
44
1 1
xsnian sav.#1 a) magaliTebs. jamis gamosaTvlelad sTavazobs marTkuT-
2 4
xedis ujrebis gaferadebas wina magaliTis analogiurad.
_ ra zomis marTkuTxedi unda aagoT? (mosalodneli pasuxia 2 4 . magram Seax-
senebs, rom wiladebis gaerTmniSvnelianebisas umjobesia umciresi saerTo
1 1
mniSvnelis arCeva. adgenen, rom -is da -is umciresi saerTo mniSvnelia 4. ar
2 4
aqvs mniSvneloba, romel marTkuTxeds airCeven: gverdebiT 1 da 4, Tu 2 da 2.
mTavaria wiladebis Sekreba sworad aCvenon. zogma SeiZleba 2 4 zomis airCi-
os. bolos Seadareben da darwmundebian, rom mervedebze muSaobis nacvlad
umjobesi iyo meoTxedebze muSaoba. Sesabamis Canawersac daakvirdebian:
1 1 2 1 3
2 4 4 4
1 1 42 6 3
2 4 8 8 4
_ ra msgavseba da ra gansxvavebaa am gamoTvlebs Soris? (erTi da igive ricxve-
bia Sekrebili, erTnairi Sedegia miRebuli. gansxvavebulia saerTo mniSvneli.
umciresi saerTo mniSvnelis gamoyenebiT muSaoba mogviwia patara ricxvebze,
didi saerTo mniSvneliT gamoTvlisas sami svliT miviReT pasuxi, umciresi
saerTo mniSvnelis gamoyenebiT 2 svla sakmarisi aRmoCnda. sqematuri naxazebic
gansxvavebuli zomebis dasWirdaT).
_ ra daskvnas CamoayalibebT? (sxvadasxvamniSvneliani wiladebis Sekrebisas
wiladebi umcires saerTo mniSvnelze unda daviyvanoT)
_ vis SeuZlia Camoayalibos sxvadasxvamniSvneliani wiladebis Sekrebis
algoriTmi? (2 moswavles Camoayalibebinebs TavianTi sityvebiT, mesames ki
saxelmZRvaneloSi waakiTxebs. agrZeleben wiladebis Sekrebas. xsnian dafaze
da rveulebSi sav.#1-b).
VI. ganmtkiceba
amoxseniT (dafaze da rveulebSi) momdevno magaliTic. (momdevno 4 magali-
Ti erTnairia im TvalsazrisiT, rom erTi mniSvneli meoris jeradia. Semdeg
or magaliTSi ki mamravlebad daSla mouwevT.
VII. d/s sav.#1-g (sam variantad, 2-2 magaliTi)
muSaobas agrZeleben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze. xsnian sav.#2, #3.
VIII. miRebuli codnis gaRrmaveba
xsnian amocana 2-s. swavloben sxvadasxva mniSvnelis mqone Sereuli ricxvebis
Sekrebas. damoukideblad adgenen Sesabamis algoriTms. ganmtkicebis mizniT
xsnian sav.4 (I striqoni), amocana #5, #7.
IX. Sedegebis Sejameba.
_ ra viswavleT dRes?
_ ra gavimeoreT dRes?
_ raSi gamoviyenebT dRes miRebul codnas?
X. saSinao davaleba sav.#1 (darCenili naw.) sav.#4 (II striq.), amocana #6.
II saaTi
miznebi: 1) ganvumtkicoT codna sxvadasxvamniSvneliani wiladebisa da Sereuli
ricxvebis Sekrebaze; 2) amovaxsnevinoT mocemul TemasTan dakavSirebuli amo-
canebi; 3) gavameorebinoT codna mravalkuTxedis perimetris Sesaxeb; 4) lo-
gikuri azrovnebis ganviTareba; 5) maTematikuri metyvelebis daxvewa.
masala: dasarigebeli baraTebi, feradi fanqrebi.
gakveTilis msvleloba
45
I. org. moment. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
_ rogor Sekreb sxvadasxvamniSvnelian wiladebs?
3 2
_ Seasrule Sekreba: (moswavle dafaze muSaobs).
10 15
_ rogor Sekreb Sereul ricxvebs?
_ Seasrule Sekreba: 5 3 3 3 (moswavle dafaze muSaobs).
7 14
_ rogor gamovyoT mTeli da wiladi nawilebi Sereuli ricxvidan?
_ Cawere Sereuli ricxvis saxiT wiladi 34 (moswavle dafaze muSaobs).
9
III. baraTebze muSaoba. codnis Semowmeba
maswavlebeli moswavleebs saTiTaod urigebs baraTebs
baraTis nimuSi (Sefasebis sqemiT)
1) ipove usj(32;36).
32 15a
2) Sekvece: a) ; b) .
60 35a
9 7
3) ipove umciresi saerTo mniSvneli wiladebis: da .
15 35
7 5
4) gaaerTmniSvneliane wiladebi: da .
15 12
maswavlebeli moswavleTa namuSevrebs Seafasebs Semdegi sqemiT:
1), 3) da 4) davalebebis sworad amoxsna fasdeba TiTo quliT, xolo davaleba
2) - Si TiToeuli wiladis Sekveca _ 1 quliT.
0_2 qula _ dabali; 3_4 qula _ saSualo; 5 qula _ maRali.
IV. gakveTilis Temaze muSaoba.
xsnian saxelmZRvanelos teqstis a) da b) magaliTebs. moswavleebis yuradReba
14
unda gamaxvildes imaze, rom a) magaliTSi pasuxi ar davtoveT 8 saxiT da
30
59
b) magaliTSi 15 saxiT. unda daimaxsovron, rom wiladi Tu Sesakvecia, un-
56
da Sekvecon, Tu wiladi nawilidan mTelia gamosayofi, unda gamoyon. unda
mieCvion wiladis Caweras ukveci an/da Sereuli ricxvis saxiT.
muSaoben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze. sav#9, #11, #13
V. d/s sav.#14
VI. Sedegebis Sejameba. moswavleTa Sefaseba
_ra mizani gvqonda dRes? mivaRwieT mizans? raSi gamoviyeneT wiladebis Sekve-
ca? usj? arawesieri wiladis Sereul ricxvad gadaqceva?
VII. saSinao davaleba #8, #10, #12 savarjiSoebi. davalebaSi gaiTvaliswineT
rodisaa jami udidesi.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.#8. jer viyenebT ucnobi saklebis moZebnis wess (ucnobi saklebi rom
vipovoT saWiroa sxvaobas davumatoT maklebi), Semdeg _ ucnobi mamravlis
moZebnis wess (ucnobi mamravli rom vipovoT saWiroa namravli gavyoT meore
Tanamamravlze). SevniSnoT, rom am magaliTebSi gasayofi mTeli ricxvi miiReba
(wiladis mTelze gayofa jer ar ician).
11 13 11 13 7
sav.#10. zeda striqonSi udidesia , qvedaSi _ . 8 .
5 2 5 2 10
46
sav.#11 erT saaTSi pirveli onkaniT aivseba avzis 1/6 nawili, meoriT _ 1/12
1 1 1
nawili, xolo orive onkaniT _ nawili.
6 12 4
sav.#12. (5;6) Sualedi dayofilia 5 tol nawilad, amitom erTi danayofis
2 4 1
sigrZe 1/5-is tolia. e.i. a = 5 , b= 5 . pasuxi: 11 .
5 5 5
sav.#13. pasuxi 21 m.
1 5 2 8 7
sav.#14. , , amitom maT Soris udidesi wiladia .
4 20 5 20 20
III saaTi
miznebi: 1) ganvumtkicoT codna sxvadasxvamniSvneliani wiladebisa da Sereuli
ricxvebis Sekrebis, wesieri da arawesieri wiladebis, gayofis ucnobi
komponentebis povnis, marTkuTxedis farTobis Sesaxeb; 2) ganvuviTaroT
miRebuli codnis amocanebis amoxsnisas gamoyenebis unari; 3) logikuri
azrovnebis ganviTareba.
gakveTilis msvleloba
klasSi muSaoben sav.#15, #17, #18, #20, `aba scade~.
saSinao davalebad eZlevaT #15, #17, 1#9 savarjiSoebi.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.#15. zeda striqonidan viRebT udides ricxvs, xolo qvedadan nulisagan
gansxvavebul umcires ricxvs (gavixsenoT, rom `nulze gayofa ar SeiZleba!~).
11
pasuxi: .
4
sav.#17. b = 2, 3, 4, 5, 6. pauxi: 5.
sav.#18. e) unda davsvaT SekiTxva: ra ricxvze unda gavyoT 4719, rom miviRoT
121? jer mcire ricxvebis SemTxvevaSi davanaxoT, ra xdeba. moswavleebi
sabolood daaskvnian, rom ucnobi gamyofi gasayofisa da ganayofis fardobis
tolia. pasuxi: x = 39.
sav.#19. sami filis meoTxedi anu erTi filis¾3/4 nawili.
sav.#20. geometriuli amoxsna: Tu MK da NK monakveTebs gavagrZelebT miviRebT
ABCD marTkuTxedSi Caxazul 4 tol marTkuTxeds. TiToeulis farTobi iqneba
36sm2:4=9sm2.
algebruli amoxsna: amocanis pirobiT rogorc sigrZis, ise siganis zoma
naxevrdeba. marTkuTxedis farTobi sigrZis siganeze namravlis tolia. Tu am
Tanamamravlebs gavanaxevrebT, maSin namravlSi meoTxeds miviRebT. 36sm2:4=9sm2.
ariTmetikuli gza: vTqvaT, marTkuTxedis sigrZea 18sm, sigane 2sm. maSin
saZiebeli marTkuTxedis sigrZe iqneba 9sm, sigane 1sm, farTobi _ 9×1=99 (sm2).
`aba scade~ n-is Canaweri bolovdeba 7-iT. amitom 5-ze gayofisas darCeba naSTi
2
2. pasuxi: .
5
$2.3 wiladebis gamokleba (3sT)
miznebi: vaswavloT sxvadasxvamniSvneliani wiladebisa da Sereuli ricxvebis
gamokleba, maTi gamoyeneba gamoTvlebSi, amocanebis amoxsnaSi.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
1) sxvadasxvamniSvneliani wiladebisa da Sereuli ricxvebis gamokleba,
wiladebis umcires saerTo mniSvnelze dayvaniT;
2) ucnobi Sesakrebis da ucnobi maklebis povna;
47
3) amocanebis amoxsna wiladi da Sereuli ricxvebis Sekreba-gamoklebis
gamoyenebiT.
meToduri rekomendaciebi. pirvel rigSi, TvalsaCinoebze dayrdnobiT
vaswavliT aratoli mniSnelebis mqone wiladebis gamoklebis wess (amocana 1,
magaliTi 1). Sereuli ricxvebis gamoklebis Seswavlisas yuradReba
gavamaxviloT im SemTxvevaze, rodesac maklebis wiladi nawili metia saklebis
wilad nawilze (magaliTi 2 b), amocana 2).
I saaTi.
klasSi ganixileba paragrafSi gadmocemuli masala, `upasuxe kiTxvebs~,
sav. #1, #4 a) b) da d), #6 savarjiSoebi.
d/s sav #4 g) (2-2 magaliTi 3 variantad)
saSinao davalebad eZlevaT #2, #5 savarjiSoebi.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi.
sav. # 2, 3 amocanebis amoxsnaSi igulisxmeba wiladebis gamoklebis Sesrule-
ba, Tumca SesaZlebelia monacemTa gadayvana saaTebidan wuTebSi #2 amocanaSi
da wuTebidan wamebSi #3 amocanaSi
II saaTi.
klasSi ganixileba # 7 a), b), 9, 11-is bolo striqoni, #12, #13.
saSinao davalebad eZlevaT # 7 a) g), 8, 10, 11-is pirveli ori stiqoni.
1 3
sav.# 8. pasuxi: 13 . sav.# 9. pasuxi: 3 .
20 10
sav. #13 d) marTalia wiladis gayofa jer ar uswavliaT, magram V klasidan
1
ician rogor miiReba 2-jer naklebi wiladi. pasuxi: .
4
III saaTi.
klasSi ganixileba #15, #17, #18, #19 savarjiSoebi.
saSinao davalebad eZlevaT #14, #22 savarjiSoebi.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.# 14. a) saklebis gazrdiTac da maklebis SemcirebiTac sxvaoba izrdeba.
3
pasuxi: gaizrdeba 3 -iT. b) saklebis SemcirebiTac da maklebis gazrdiTac
5
sxvaoba mcirdeba. pasuxi: Semcirdeba 1-iT.
1 3 1
sav. #15. 2 2 .
4 16 16
sav. #16. pasuxi SegviZlia vaCvenoT konkretul magaliTebze an zogadad dava-
a ab
naxoT tolobiT: 1 . pasuxi: gaizrdeba 1-iT.
b b
4 5
sav. #17. pasuxi: 11 . sav. #18. pasuxi: nawili.
5 16
1
5 1 11 pasuxi: 11 nawili.
sav. #19.
2 24 5 120 120
1 1 1
sav. #20. pasuxi: 9 l, 4 l, 6 l.
4 4 2
48
$2.4 amocanebi wiladebis Sekreba-gamoklebaze (2sT)
I saaTi
II saaTi
klasSi ganixileba #11, #13, #15, #17 savarjiSoebi.
saSinao davalebad eZlevaT #10, #12, #14 savarjiSoebi.
savarjiSoebis komentarebi da pasuxebi
sav.#13. am marTkuTxedebs ToTo gverdi toli aqvT, amitom gansxvavebuli
1
gverdebis sxvaoba gavaorkecoT. pasuxi: metia pirvelis perimetri m-iT.
5
sav. #16. navis siCqare mdgar wyalSi dinebis mimarTulebiT da dinebis sawi-
1
naaRmdego mimarTulebiT siCqareTa jamis naxevaria. pasuxi: 5 km/sT, 2km/sT.
2
49
Semajamebeli samuSao # 2
I varianti
2 4 3 2 11 5 2 4
1. Seasrule Sekreba: a) 1 3 ; b) ; g) ; d) 13 2 .
7 7 5 3 16 12 9 21
4 1 2 5 3 7 5
2. Seasrule gamokleba: a) 2 ; b) 3 ; g) ; d) 22 2 .
9 9 3 12 8 18 24
1
3. navis siCqare mdgar wyalSi 12 km/sT-ia, mdinaris dinebis siCqare _
2
1
4 km/sT. gamoTvale navis siCqare a) dinebis mimarTulebiT;
3
b) dinebis sawinaaRmdego mimarTilebiT.
II varianti
1 4 4 1 8 5 2 4
1. Seasrule Sekreba: a) 2 3 ; b) ; g) ; d) 11 4 .
9 9 7 5 21 14 15 25
4 2 2 7 4 7 11
2. Seasrule gamokleba: a) 3 ; b) 1 ; g) ; d) 17 7 .
13 13 5 12 9 20 50
1
3. navis siCqare mdgar wyalSi 13 km/sT-ia, mdinaris dinebis siCqare _
2
1
2 km/sT. gamoTvale navis siCqare a) dinebis mimarTulebiT;
4
b) dinebis sawinaaRmdego mimarTilebiT.
Sefasebis sqema
50
$2.5 wiladebis gamravleba (3sT)
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
wiladis mTelze, Sereuli ricxvis mTelze, wiladis wiladze, Sereuli
ricxvis Sereul ricxvze gamravleba;
gantolebaSi ucnobi gasayofis povna;
amocanebis amoxsna wiladebisa da Sereuli ricxvebis gamravlebis
gamoyenebiT (manZilis gamoTvla mocemuli siCqariT da daxarjuli droiT,
marTkuTxedis farTobis gamoTvla, saqonlis fasi da sxv)
I saaTi
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti ---- 1 wT
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba ----7 wT
_ dRes axali Tema unda SeviswavloT. ra aris saWiro axali rom viswavloT?
(Zvelis gameoreba). gavimeoroT.
baraTis nimuSi (Sefasebis sqemiT)
1) Cawere ricxvebi: 3, 5, 9, 12, 36 iseTi wiladebis saxiT romelTa mniSvne-
lebia 5.
2) mocemulTagan amoarCie ukveci wiladebi:
3 8 15 15 26 21 72 17
, , , , , , , .
7 10 35 17 27 49 81 68
3) Cawere ukveci wiladis saxiT: a) ; b) .
51
_ daasaxeleT dRevandeli gakveTilis Tema da miznebi.
_ sam ZiriTad kiTxvas unda vupasuxoT:
1) rogor gavamravloT wiladi naturalur ricxvze?
2) rogor gavamravloT wiladi wiladze?
3) rogor gavamravloT Sereuli ricxvebi?
IV. axali masalis axsna (15 wT)
1) (7wT) _ daakvirdiT Cven mier Sesrulebul gamoTvlas:
7 7 7 7 21
3 .
10 10 10 10 10
7 21
_ modiT, es ase CavweroT: 3 . ra ricxvebis namravliT SecvlidiT 21-s?
10 10
7 7 3
_ CavweroT: 3 . (1)
10 10
_ kidev amovxsnaT erTi amocana.
2
patara fisunias sauzmeze, sadilze, samxarze da vaxSamze TaTia katletis
3
nawils aWmevda. ramdeni katleti SeWama fisom mTeli dRis ganmavlobaSi?
2 2 2 2 2 8
vis SeuZlia amoxsnas? (moswavle amoxsnas dafaze wers: 4 .
3 3 3 3 3 3
SegiZliaT es toloba mxolod namravliT CaweroT (1) tolobis msgavsad?
2 24 6 11
(weren: 4 . ) vis SeuZlia gamoTvalos namravli a) 5 ? b) 2?
3 3 7 12
6 6 5 30 11 22
umravlesoba dawers: a) 5 ; b) 2 ..
7 7 7 12 12
_ Zalian yoCaRebi xarT! vis SeuZlia Camoayalibos wiladis naturalur ricx-
vze gamravlebis wesi? (2-3 bavSvi Camoayalibebs. Semdeg wignSi waakiTxebs.)
_ ras ityviT gamravlebis kerZo SemTxvevebze? (ayalibeben wiladis 0-ze da 1-
ze gamravlebis wesebs)
52
VIII. Sedegebis Sejameba (3wT)
_ ra viswavleT dRes? ra mizani gvqonda? mivaRwieT mizans?
_ rogor gavamravloT wiladi mTelze? wiladze? Sereul ricxvze?
rekomendaciebi. moswavleTaTis sasargeblo iqneba Sereuli ricxvis mTelze
gamravleba ganrigebadobis kanonis gamoyenebiTac Seasrulon (aseTi midgoma
xSirad amartivebs gamoTvlebs).
IX. saSinao davalebad eZlevaT #3, #4, #5 savarjiSoebi. (2wT)
II saaTi
xsnian saxelmZRvanelodan amocana 3-s da magaliT 1-s. (moswavleebs gamoyavT
Sereuli ricxvebis mTel ricxvze da Sereul ricxvze gamravlebis wesebi
maswavleblis daxmarebiT)
ganmtkiceba xsnian sav.#2-b), 6, 8, 10-b), #11, #12-b, #15, #16 a) da b).
saSinao davalebad eZlevaT # 7 #9, #23 savarjiSoebi.
III saaTi
klasSi ganixileba # 17, 18, 19, savarjiSoebi;
saSinao davalebad eZlevaT #16-g), #22
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.#18 moswavleebs SevTavazoT Seadaron beqas da TaTias saZineblebis peri-
metrebi. aRmoCndeba, rom maTi perimetrebi tolia, farTobi ki TaTias saZinebe-
lisaa meti. SevniSnoT, rom sazogadod toli perimetrebis mqone marTkuTxe-
debs Soris udidesi farTobi kvadrats aqvs (marTlac: vTqvaT kvadratis
gverdia a, xolo marTkuTxedis sigrZe da sigane a + b da a – b. orive figuris
perimetria 4a, kvadratis farTobi _ a2, xolo marTkuTxedis ki a2 - b2).
1
sav.#19 pasuxi: 2 lari.
2
sav.#20 sakmarisia, radgan 4 qila saRebavi 6kg-ia, xolo iatakis SesaRebad
1 2
saWiroa 27 5 kg.
5 5
3 3 3
sav.#21 Taflis meoTxedi aris 1 1 (kg). amitom savse qilaSi iqneboda
5 10 10
3 1
4 1 (kg) Tafli.
10 5
1 3 13
sav.#22 ab 3 3 11 .
5 5 25
sav.#23 am gantolebebSi ucnobi Tanamamravlis povnaa saWiro, rac 2.7
paragrafis mosamzadebel samuSaos warmoadgens.
5 x
`aba scade!~ saZiebeli wiladi 1 gantolebis amonaxsnia. imisaTvis,
2 y
rom es toloba Sesruldes SegviZlia aviRoT x = 2, y = 5, an maTi jeradebi.
4
cxadia gvawyobs x = 4, y = 10. pasuxi: . (es amocana mosamzadebeli samuSaoa
10
Semdegi paragrafisTvis)
53
$2.6 urTierTSebrunebuli ricxvebi (2 sT)
54
savarjiSoebis komentarebi da pasuxebi
2
sav.#7. ramdenjerac 24m aRemateba 2 m-s. pasuxi: 10.
5
sav.#20. a) Semxvedri moZraobis dros avtomobilebi jamuri siCqariT uaxlov-
debian erTmaneTs, amitom Sexvedramde daxarjuli dro iqneba
a) 15 : 4 3 2 . pasuxi: 2sT-Si.
1 1 1
b) 3 1 2 7. pasuxi: 7km.
2 4 2 2
2 1 1
sav.#21. . e.i. 200 gramiT qilis meeqvsedi ivseba. pasuxi: 1 1
kg.
3 2 6 5
sav.#22. A-dan gamosulma avtobusma Sexvedris Semdeg orjer meti dro daxar-
ja, vidre B-dan gamosulma Sexvedramde. e.i. B-dan gamosul avtomobils orjer
meti siCqare hqonda. amitom is A punqtSi Casasvlelad orjer nakleb dros da-
xarjavs, vidre A-dan gamosulma daxarja Sexvedramde. pasuxi: 1 1 sT-Si.
4
sav.#23. pasuxi: a) 940; b)159.
sav.#24. 7 n 11 ; 7+8+9+10 = 34.
2
1
sav.#25. 2 3 1 . pasuxi: 1 m2.
1 2 1 1
4 3 3 6 6
`aba scade!~ vTqvaT, meore ricxvia x, maSin pirveli ricxvi iqneba 10x + 3. piro-
bis Tanaxmad x+10x+3 = 256, x = 23. pasuxi: 233 da 23.
55
sav. #15. ricxviT sxivze monakveTis sigrZe (pirobiT erTeulebSi) monakveTis
bolo da sawyisi wertilebis koordinatebis sxvaobis tolia. amitom,
3 1 1 7 5 3
AB = 3 2 1 ; CD= 1 ; AB:CD= 3 .
8 4 8 12 6 4 2
sav. #19. pasuxi: 4 sT-Si.
III saaTi
klasSi ganixileba sav.#16, #20, #21 (d, e, v) `aba scade~.
saSinao davalebad eZlevaT #12, 18, 24
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #16. amocana amovxsnaT 4 safexurad:
I safexuri. gavigoT, ra manZilze iqneba avtosadguridan avtobusi, mikroavto-
1
busis gasvlis momentSi: 75 25 (km);
3
II safexuri. gavigoT, ramdeni km-iT mcirdeba manZili avtobussa da mikroavto-
buss Soris erT saaTSi: 85_75=10(km);
1
III safexuri. gavigoT, ra droSi daeweva mikroavtobusi avtobuss: 25:10= 2 (sT);
2
IV safexuri: gavigoT, romel saaTze daeweva mikroavtobusi avtobuss:
9sT 20wT + 2sT30wT = 11sT50wT.
sav. #17. SevniSnoT, rom Sexvedris Semdeg A–dan gasuli velosipedisti imave
manZils gaivlis ra manZilic Sexvedramde gaiara B–dan gamosulma velosipe-
1
distma. amitom, A-dan gasuli velosipedisti am manZilis gasavlelad 1 jer
2
1
nakleb dros daxarjavs: (11sT30wT – 8sT): 1 = 2sT20wT. pasuxi: 13sT 50wT-ze.
2
1 1 1
sav. #18. orive eqskavatori erTad erT dReSi Seasruleben samuSaos
6 3 2
nawils. pasuxi: 2 dReSi.
igive da misi analogiuri amocanebi SegviZlia sxva msjelobiTac amovxsnaT:
vTqvaT, TiToeulma eqskavatorma imuSava 6 dRe (viRebT 6-is da 3-is jerad
dReebs). maSin pirveli eqskavatori Seasrulebda 1 mTlian samuSaos, meore _
2-jer mTlians, xolo orive erTad 3-jer mTlian samuSaos. miviReT:
3 mTliani samuSao ----- 6dR.
1 mTliani samuSao ----- 2dR.
27 15 5
sav.#20. .
18 9 2
aba scade! a) mcdaria. magaliTad 2-is da 3-is jamis Sebrunebulia 1/5, xolo
5
Sebrunebulebis jami .
6
b) WeSmaritia amaSi dasarwmuneblad SegviZlia moviyvanoT konkretuli ricxve-
a c
bi an zogadad aviRoT ori wiladi da , romelTa jer gamravlebiT da
b d
Semdeg SebrunebiT igive wiladi miiReba, rac jer SebrunebiT da Semdeg
gamravlebiT.
56
$2.9 ariTmetikul moqmedebaTa Tvisebebis gamoyeneba gamoTvlebis
gasamartiveblad (3sT)
57
2). l) martivi ricxvebis mimdevrobaa, momdevnoa 11. m) martivi ricxvebis kvad-
ratebis mimdevrobaa, momdevnoa 121. n) momdevno miiReba 1/4-is damatebiT. p) mom-
devno miiReba 2/3-ze gamravlebiT.
II Tavis mimoxilva (3sT)
miznebi:
gavameorebinoT moswavleebs II TavSi naswavli rogorc Teoriuli, ise
praqtikuli masala;
vamuSaoT ganvlili masalis Sesabamis damatebiT savarjiSoebze
II TavSi Seswavlili Temebis aTvisebis donis Semowmebis mizniT
amovaxsnevinoT testi #2.
mosalodneli Sedegebi:
moswavleebi gaiRrmaveben codnas II TavSi Seswavlili masalis irgvliv;
testis Sedegebis mixedviT Seafaseben maT mier miRebuli codnisa da
unarebis dones;
gaecnobian, Tu rogor werdnen Zveli egviptelebi wiladebs.
Tavis mimoxilva 4 saaTzea gaTvaliswinebuli.
savarjiSoebis komentarebi da pasuxebi
1 3 3 3 11
sav. #13. a) gantolebas aqvs saxe: 2 x - 1 4 x = 2 . pasuxi: 2 ,1 .
5 10 4 4 20
5 2 3 2
b) gantolebas aqvs saxe: 12 x + x 3 x = . pasuxi: 3 , .
7 7 7 7
1
sav. #15. TiToeuli marTkuTxedis farTobia 1 sm2.
3
sav. #16. pasuxi: 13km.
sav. #17. am savarjiSoze dayrdnobiT gavakeToT daskvna, rom 1-ze mcire ricxvi
Tavis Tavze gamravlebiT mcirdeba, xolo erTze didi ricxvi _ izrdeba.
1 1
sav. #18. 4 < a + b <8 . pasuxi: 4.
4 2
2
`SeiZleba Tu ara~ a) ara, radgan Tu k ricxvze Sekvecis Semdeg miviReT,
7
2k
maSin wilads Sekvecamde eqneboda saxe: , magram 7k – 2k = 5k, anu mniSvnelis
7k
12
da mricxvelis sxvaoba 5-is jeradia da ver iqneba 9-is toli; b) ki, aseTia .
21
`wyvilebSi samuSao~ marTkuTxedi, romlis farTobi SegviZlia 1 –is tolad
CavTvaloT, dayofilia miTiTebuli wiladebis Sesabamis nawilebad. gamarjve-
bulad gamocxaddeba is wyvili, romelic marTkuTxeds met nawilebad dayofs.
testi #2
pasuxebi
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
b d g a g a g b a g d d d b a
58
Semajamebeli samuSao #3
I varianti
5 13 15 4 1 5
1. Seasrule gamravleba: a) 9 ; b) ; g) 3 10 ; d) 2 5 .
12 25 26 5 3 14
5 16 8 4 4 3
2. Seasrule gayofa: a) :15 ; b) : ; g) 3 : 38 ; d) 12 : 9 .
12 35 21 5 5 5
II varianti
7 28 25 3 2 5
1. Seasrule gamravleba: a) 15 ; b) ; g) 2 49 ; d) 1 3 .
25 45 42 7 11 13
7 24 16 3 3 3
2. Seasrule gayofa: a) : 28 ; b) : ; g) 2 : 34 ; d) 11 : 3 .
8 25 35 7 7 14
59
Tavi III. aTwiladi
Tavis miznebi:
vaswavloT:
wiladi da Sereuli ricxvebis AaTwiladis saxiT Cawera da wakiTxva;
aTwiladebis gamoyeneba metrul sistemaSi mocemul sidideebs Soris
kavSirebis Casawerad;
aTwiladebis daSla Tanrigobriv SesakrebTa jamad;
aTwiladebis ricxviT sxivze moniSvna da Sedareba;
aTwiladis mocemul Tanrigamde damrgvaleba;
ariTmetikuli moqmedebebi aTwiladebze;
ricxviTi da cvladis Semcveli gamosaxulebebis gamoTvla;
ucnobi Sesakrebis, ucnobi gasayofis da ucnobi mamravlis povna;
ricxvis nawilis povna da ricxvis povna misi nawilis mixedviT.
gavameorebinoT:
marTkuTxa paralelepipedi, kubi, maTi Slilebi;
sixSireTa cxrilis monacemebis mixedviT svetovani diagramis ageba;
ariTmetikuli moqmedebebi Cveulebriv wiladebze.
mosalodneli Sedegebi
Tavis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
wiladi da Sereuli ricxvebis AaTwiladis saxiT Cawera da wakiTxva;
metrul sistemaSi mocemul sidideebs Soris kavSiris aTwiladis saxiT
Cawera;
oTxive ariTmetikuli moqmedebis Sesruleba aTwilad ricxvebze;
ricxviTi da cvladis Semcveli gamosaxulebis mniSvnelobis gamoTvla;
martivi gantolebis amoxsna;
ricxvis nawilis povna da ricxvis povna misi nawilis mixedviT;
nawilebze amocanebis amoxsna;
aTwiladi monacemebis Semcveli amocanebis amoxsna.
60
$3.1 aTwiladis Cawera da wakiTxva (3sT)
miznebi:
gavacnoT aTwiladi;
wiladisa da Sereuli ricxvis aTwiladis saxiT Cawera da wakiTxva;
aTwiladis wiladis saxiT Cawera;
metrul sistemaSi mocemul sidideebs Soris kavSiris aTwiladis
saSualebiT Cawera;
ganvuviTaroT maTematikuri metyveleba.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
wiladisa da Sereuli ricxvis aTwiladis saxiT Cawera da wakiTxva;
aTwiladis wiladis saxiT Cawera;
sigrZis, masis, farTobis, fulis metrul sistemaSi mocemul sxvadasxva
erTeulebs Soris kavSiris aTwiladis saSualebiT gamosaxva;
drois (arametrul) erTeulebs Soris kavSiris damyareba.
61
7
3) rogor CavweroT wiladis gamoyenebiT 5m 7dm? (5m7dm= 5 m)
10
laris ra nawils Seadgens 1 TeTri? 1 rogor CavweroT wiladis
100
23
gamoyenebiT 6 lari da 23 TeTri? ( 6 lari).
100
1
4) natom 180 gverdiani wignis nawili waikiTxa. ramdeni gverdi waikiTxa
10
natom? (15gv.)
III. Temis Setyobineba
dafaze weria wiladebi:
3 75 23 37 129 11 3 95178
, , , , , , ,
10 10 100 100 1000 1000 10000 10000
401 552357 245835 456 75321258
, , , , .
10000 100000 1000000 1000000 100000
maswavlebeli saTiTaod akiTxebs wiladebs moswavleebs.
_ ras amCnevT dafaze daweril wiladebs? (yvela maTganis mniSvneli Cawerilia
1-ianiTa da momdevno 0-ebiT).
holandielma mecnierma, simon stevinma, XVI saukuneSi aseTi wiladebisaTvis
1 55 7
moifiqra martivi Cawera. magaliTad, 0,1; 0, 55, 2 2, 7.
10 100 10
19
Tqveni azriT, rogor Cawerda 5 ? (problemuri situacia).
10000
_ dRes viswavliT wiladebis axali saxiT Caweras. dawereT rveulebSi TariRi
da Tema: `wiladi ricxvebis Cawera aTwiladis saxiT”
IV. axali masalis axsna
mecnierebi SeTanxmdnen, rom wiladebi, romelTa mniSvneli iwereba 1-iT da
momdevno ramdenime nuliT, Caweron axali saxiT, aTwiladis saxiT.
dafaze gvaqvs amowerili wesieri wiladebi, CawereT isini aTwiladis saxiT.
Caweren wesier wiladebs aTwiladis saxiT da daaskvnian, rom wesieri wila-
dis aTwiladis saxiT Cawerisas aTwiladis mTeli aris 0, aTwilad nawilSi ki
imdeni cifri iwereba, ramdeni nulicaa wiladis mniSvnelSi 1-is momdevnod
Cawerili.
_ waikiTxeT ra aTwiladebi CawereT (rig-rigobiT akiTxebs)
_ axla naxeT ra weria saxelmZRvaneloSi. sxvadasxva abzacs da magaliTs
sxvadasxva moswavle kiTxulobs da aanalizebs. saxelmZRvanelos masalaze
muSaoben magaliTi 1-is CaTvliT. dafaze daweril aTwiladebSi asaxelebineben
Tanrigebs.
SeTanxmebis Tanaxmad jer weren mTel nawils, Semdeg ki wilad nawils. mTe-
li da wiladi nawilebi erTmaneTisagan mZimiT (` ,”)-iT gamoiyofa. gakveTilis
7 23
dasawyisSi CavwereT wiladebi: 5 , 6 , 1 . CavweroT isini aTwiladis
10 100 100
saxiT. (moswavleebs awerinebs. Secdomas maTi Tanaklaselebi asworeben)
7 23 1 =0,01 (aq maswavlebeli exmareba). kiTxuloben
5 =5,7; 6 6, 23;
10 100 100
Caweril yvela aTwilads
_ rogor CavweroT Cveulebrivi wiladi an Sereuli ricxvi aTwiladis saxiT?
daakvirdiT cxrils. waikiTxeT aTwiladebi. ras amCnevT?
62
wiladi 0-ebis raod. aTwiladis cifrebis raodenoba
ricxvi mniSvnelSi saxiT Cawera mZimis Semdeg
3 1 0,3 1
10
75 1 7,5 1
10
11 3 0,011 3
1000
552357 5 5,52357 5
100000
63
II saaTi
miznebi: 1) gavuRrmavoT codna Cveulebrivi wiladis (romlis mniSvneli araa
Cawerili 1-iT da momdevno 0-ebiT) aTwiladis saxiT Caweraze; 2) vaswavloT aT-
wiladis Cveulebrivi wiladis saxiT Cawera; 3) gavuRrmavoT codna a) aTwila-
dis Cawera-wakiTxvaze; b) metrul sistemaSi mocemul sidideebs Soris kavSi-
ris aTwiladis saSualebiT Caweraze; 4)ganvuviTaroT maTematikuri metyveleba.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
1 ) frontaluri gamokiTxva
_ ra cifri weria
15,208-is measedis TanrigSi?
235,687-is aTeulis TanrigSi?
0,123-ia erTeulis TanrigSi?
597,258-is meaTedis TanrigSi?
2) _ aTwiladis saxiT Cawere kilogramebSi: a) 4563g; b) 95g; g)500g.
3) karnaxi
39 1 23 57 54 5
_ CawereT aTwiladis saxiT: 25 , , 10 , 123 , 2 , .
100 100 1000 100 10000 100000
_ CawereT aTwiladis saxiT ricxvi, romelSic
a) 2 erTeuli, 3 meaTedi da 6 measedia;
b) 4 aTeuli, 5 erTeuli, 3 meaTedi da 6 meaTasedia;
g) 2 aseuli da 5 measedia.
namuSevrebs moswavleebi wyvilebSi umowmeben erTmaneTs. aRmoCenil Secdo-
mebs dafaze asworeben. moswavles naSromSi imdeni qula daewereba, ramdeni
swori pasuxic eqneba.
III. gakveTilis Temis gacnoba
sxvadasxva moswavles akiTxebs sav.#2-is aTwiladebs.
_ vin xvdeba, ra Temaze unda vimuSaoT? (unda gavagrZeloT aTwiladebis Ses-
wavla). marTalia. Cven vagrZelebT aTwiladebis Seswavlas. rogor ggoniaT, aT-
wiladis saxiT mxolod 1-iT da 0-ebiT Cawerili mniSvnelis mqone wiladi
ricxvebis Caweraa SesaZlebeli?
moismens moswavleebis azrs.
IV. axali masalis axsna
_ aTwiladad iseTi wiladebic Caiwereba, romlis mniSvnelis 10-is xarisxebam-
de miyvanaa SesaZlebeli. vnaxoT es magaliTebze. naxeT saxelmZRvaneloSi
magaliTi 2. daakvirdiT rogoraa amoxsnili a) magaliTi 3 4 .
25
_ daakvirdiT b) magaliTs. misi mniSvneli 10-is xarisxi araa, magram am
wiladis aTwiladad Cawera SesaZlebelia. saerTod, aTwiladad iseTi wiladi
Caiwereba, romlis mniSvnelic 1-iTa da momdevno nulebiT iwereba. es imas
niSnavs, rom aTwiladad iseTi wiladi Caiwereba, romlis mniSvneli aris 10-is
romelime xarisxi: 10 10, 10 100, 10 1000, 10 10000,... vin metyvis raze
1 2 3 4
64
2
g) magaliTs dafaze wers da uxsnis, Tu ratom ver Caiwereba aTwiladis
3
(sasruli) saxiT.
amis Semdeg msjeloben wiladis aTwiladad Caweris Sesaxeb. kiTxuloben
wess, xsnian teqstis magaliTi 3-is samive magaliTs.
moswavleebi damoukideblad aanalizeben amoxsnas, maswavlebeli mousmens
erT moswavles da amosaxsnelad aZlevs klass sav.#4-is pirvel 6 wilads.
muSaobas agrZeleben magaliTi 4-is da magaliTi 5-is amoxsnaze. ganmtkicebis
mizniT xsnian sav.#3, 6(zepirad), #8 (zepirad), #13, #15, #16.
V. ganmtkiceba xsnian sav.#4 (b), #5
VI. Sedegebis Sejameba, Sefaseba
_ ra iyo Cveni dRevandeli gakveTilis mizani? (codnis gaRrmaveba aTwilade-
bis Sesaxeb)
_ axali ra iswavleT aTwiladebis Sesaxeb?
_ aTwiladis saxiT rogori wiladebis gamosaxvaa SesaZlebeli?
_ moiyvane ori iseTi wiladis magaliTi, romelsac aTwiladad ver Cawer.
maswavlebeli moswavleTa Sefasebisas gaiTvaliswinebs moswavlis saSinao da-
valebis xarisxs, gakveTilze aqtiurobas da karnaxis qulebs.
VII. saSinao davaleba: sav#10, #11, #15.
III saaTi
miznebi: 1) aTwiladebze miRebuli codnis gameoreba/ganmtkiceba da am codnis
gamoyeneba gamoTvlebSi, amocanebis amoxsnaSi; 2) imeoreben sakiTxebs: a) natu-
raluri ricxvis Tanrigobriv SesakrebTa jamis saxiT warmodgena; b) ricxviT
sxivze ricxvis Sesabamisi wertilis moniSvna; g) mocemuli ricxviTi sxivisa
da masze moniSnuli ricxvebisa da asoebis mixedviT utolobis mcdaroba-
WeSmaritebis dadgena; d) dro; monakveTis adiciuroba.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #17. jer wiladis saxiT CavweroT, Semdeg 60-ze gavamravloT:
5
0,5sT = 1/2sT=1/2×60wT=30wT; 1,05sT = 1 60 wT=63wT.
100
sav. #18. wuTebis saaTebSi Casawerad wuTebis raodenobas 60-ze vyofT.
48
2sT 48wT = 2 sT= 2,8sT.
60
sav. #19. mcdaria d).
sav. 20, 21, 22 Semdegi paragrafisTvis mosamzadebladaa mocemuli.
sav. #23. kviradReebi iqneba 2, 16, 30 ricxvebi. amitom 17 iqneba orSabaTi.
sav. #24. AAC=BD tolobidan CD=AB=27sm-s. amitom DE=119sm – 27sm = 92sm.
A B C D E
65
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
dasaxelebuli Tanrigis cifris miTiTeba aTwiladis CanawerSi;
aTwiladis warmodgena Tanrigobrivi Sesakrebebis jamad;
10-is xarisxebis jamis saxiT mocemuli ricxvis aTwiladis saxiT Cawera;
aTwiladis Sesabamisi wertilis ricxviT sxivze moniSvna;
ricxviT sxivze mocemuli wertilis koordinatis aTwiladis saxiT
Cawera;
aTwiladebis Sedareba (maT Soris ricxviT sxivze mdebareobis
mixedviT).
rekomendaciebi
Teoriuli masala gadaecema am gakveTilze, xolo meore gakveTilze imuSaveben
ganmtkicebasa da gameorebaze. I gakveTilze amoxsnian 1-11 kenti nomris dava-
lebebs, xolo momdevno gakveTilze 13-23 kenti nomris davalebebs. saSinao da-
valebebs maswavlebeli SeurCevs. kargi iqneba aTwiladebis Sedarebisas gamoi-
yenon sqematuri naxati.
0,8 = 0,80
0,8 0,80
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi.
sav. #7-9-Si erTi danayofi 0,1-is tolia.
sav. #20-21-Si erTi danayofi 0,01-is tolia.
sav. 23. Semdegi paragrafisTvis mosamzadebladaa mocemuli. mTeli ricxvebis
damrgvaleba mexuTe klasSi iswavles.
miznebi: vaswavloT:
aTwiladebis Sekreba da gamokleba;
aTwiladi da wiladi ricxvebis Sekreba da gamokleba.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
aTwiladebis Sekreba-gamokleba;
aTwiladisa da wiladis Sekreba da gamokleba;
aTwiladis saxiT Cawerili ricxvebis Semcvel gantolebaSi ucnobi
Sesakrebis, saklebisa da maklebis povna;
aTwiladi monacemebis Semcveli amocanebis amoxsna.
meToduri rekomendaciebi.
I saaTi
miznebi: 1) vaswavloT aTwiladebis Sekreba da gamokleba; 2) ganvuviTaroT mi-
Rebuli codnis gamoTvlebSi da amocanis amoxsnaSi gamoyenebis unarebi; 3) ga-
vameorebinoT Cveulebrivi wiladebisa da Sereuli ricxvebis Sekreba da
gamokleba.
66
gakveTilis msvleloba
I. org moment. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
maswavlebeli (frontaluri gamokiTxva):
_ rogor ricxvebs vswavlobT?
_ ras gviCvenebs aTwiladis CanawerSi mZimis momdevno cifri, mZimidan II
cifri?
_ ricxv 5-s marjvnidan miuweres cifri 0. rogor Seicvala 5?
_ 0,5-s marjvnidan miuweres cifri 0. rogor Seicvala 0,5?
_ waikiTxeT ricxvebi: 5,321; 0,08; 78,078; 6, 4508; 30148,004; 10, 105.
_ daasaxele mocemuli ricxvebidan udidesi:
9,0089; 9,00145; 5, 099; 5, 9; 9, 0897; 9,1; 9,90; 9,899.
_ daasaxele mocemuli ricxvebidan umciresi:
0,5; 0,51; 0,500; 0,499; 0,501.
III. gakveTilis Temis dasaxeleba
27 63 3 11
gamoTvaleT: 2 3 ; 45 28 ; 2,3+1,41; 5,72_2,6.
100 10 100 1000
27 3 27 3 27 30 57 57
weren: 2 3 2 3 5 5 5 .
100 10 100 10 100 100 100
3 11 30 11 19
45 28 17 43 .
100 1000 1000 1000
Cveulebriv wiladebze moqmedebisas problema ar SeqmniaT, magram
aTwiladebis Sekreba gamoklebaze problema eqmnebaT. moswavleebi mixvdebian,
ra unda iswavlon dRes da daasaxeleben gakveTilis Temasa da mizans.
romelime moswavle Tu ityvis, vici rogor unda gamovTvalo 2,3+1,41 jami da
5,72_2,6 sxvaobao, amoaxsnevinos da aaxsnevinos, rogor amoxsna. axsnis process-
Si, saWiroebis SemTxvevaSi, miexmareba komentarebiT, gezis micemiT.
IV. axali masalis axsna
ganvixiloT amoxsnili magaliTebi
27 3 57 3 11 19
2 3 5 ; 45 28 13 .
100 10 100 100 1000 1000
_ SeiZleba es yvelaferi aTwiladis saxiT warmovadginoT? (diax)
_ daakvirdiT Cven mier amoxsnil orive magaliTs. gadmowers Sualeduri
gamoTvlebis gareSe.
2,27+3,3=5,57; 45,03_28,11=43,019
_axla orive Sesakrebi erTmaneTis qveS davweroT Tanrigebis mixedviT.
+2,27 _45,030
3,30 28,011
5,57 13,019
3,3-s marjvniv erTi 0 mivuwereT. vin mixvda, amiT ra gavakeTeT? (gamoviyeneT
aTwiladis Tviseba: aTwiladis CanawerSi aTwiladi niSnebis marjvniv 0-is an 0-
ebis Cawera arafers cvlis. amiT wiladebi gavaerTmniSvnelianeT. erTi Sesak-
rebis wiladi nawili measedia, meoresi meaTedi, romelic measedamde miviyveneT
da SevkribeT).
_ ganvixiloT saxelmZRvaneloSi mocemuli Sekrebis magaliTi.
kiTxuloben da aanalizeben saxelmZRvaneloSi mocemul Sekreba-gamoklebis
pirvel da meore magaliTebs, ixilaven Sesabamis sqemebs da bolos gamoaqvT
daskvna:
aTwiladebis qveSmiweriT Sekrebisas (gamoklebisas):
1) saWiroebis SemTxvevaSi vaTanabrebT cifrebis raodenobas mZimis Semdeg
67
2) nulebis damatebiT Sesabamis aTwiladSi;
3) aTwiladebs mivuwerT erTmaneTs qveS Tanrigobrivad ise, rom mZime mZimis
qveS daiweros;
4) SevkriboT (gamovakloT) ricxvebi ise, rom mZimes yuradReba ar mivaqcioT;
5) jamSi (sxvaobaSi) mZime davweroT mZimis qveS.
I. ganmtkiceba
muSaoben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze. amoxsnian sav.#10 da sav.#1-6.
sav.#1-6 –dan rasac ver moaswreben, saSinao davalebad miecemaT.
II. d/s sav.#2-e). gaakeTebinebs 4 variantad.
III. saSinao davalebad sav.#1-6 (rac darCa), amocana #11.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #10. darCeboda 1,5m-iT naklebi, anu 15,8m.
sav. #11. darCeboda 0,3m-iT meti, anu 5,5m.
II saaTi
miznebi: 1) gavuRrmavoT codna aTwiladebis Sekreba-gamoklebis Sesaxeb.
klasSi ganixilaven paragrafSi mocemul magaliT #3-s da sav.#7(a-d), #8(a,v),
amoxsnian amocanebs: #9, #23, #24.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #9. amocanis amosaxsnelad SegviZlia SevadginoT gantoleba:
2(x + x + 1,5) = 5, x = 0,5 (m).
sav. #24. perimetri 4,4km, farTobi 40ha.
III da IV saaTebi
1) ganvumtkicoT codna aTwiladebis Sekreba-gamoklebis Sesaxeb; 2)ganvuviTa-
roT miRebuli codnis gamoTvlebSi da amocanis amoxsnaSi gamoyenebis unarebi;
3)ori ricxvis jamisa da sxvaobis gamoTvla ricxviTi sxivis gamoyenebiT; 4) ga-
vameorebinoT a) aTwiladebis Sedareba da dalageba zrdis/klebis mixedviT;
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #12. a) 1,6 + 2,6 = 4,2.
sav. #13. a) gaizrdeba 4,5-iT; b) Semcirdeba 0,05-iT.
sav. #19. SevniSnoT, rom samzareulosa da darbazis perimetrebis jami mTeli
binis perimetris tolia. pasuxi: 39,4 m.
sav. #20. moswavleebs vaCvenoT, rom maklebis gazrdiT sxvaoba mcirdeba, xolo
SemcirebiT izrdeba. magaliTad, rac naklebs daxarjav, miT meti fuli
dagrCeba. a) Semcirdeba 0,8-iT; b) gaizrdeba 2,3-iT.
sav. #21. a) 1,123 + 1,128 = 2,251.
sav. #25. vTqvaT, siganea x, sigZe 2 x. pirobis Tanaxmad x + 2 x=150, x = 50.
pasuxi: 5000 m2.
`wyvilebSi samuSao~ davaleba 1. mcire kubebis raodenobaa 4 4 4 64 ;
davaleba 2. a) didi kubis yovel waxnagze 4, sul 6 4 24 ; 2 b) didi kubis
yovel wiboze 2, sul 2 12 24 ; g) yovel wveroze 1, sul 8; d) 8.
68
Semajamebeli samuSao #4 (Sefasebis sqemiT)
I varianti
7 9 3
1. Cawere aTwiladis saxiT: a) ; b) 3 ; g) 1 .
10 1000 4
2. Cawere wiladis saxiT: a) 0,21; b) 13,5; g) 23,0107.
a) A wertils
3 A 4
b) B wertils.
B
0 1
4. gamoTvale: a) 3,58 + 2,3; b) 51,09 _ 5,6.
II varianti
9 12 5
1. Cawere aTwiladis saxiT: a) ; b) 1 ; g) 2 .
10 10000 8
2. Cawere wiladis saxiT: a) 0,25; b) 15,05; g) 36,003.
a) A wertils
A
3 4
b) B wertils
B
0 1
4. gamoTvale: a) 5,68 + 0,3 b) 56,89 _ 18,9
69
$3.4 aTwiladis 10-is xarisxze gamravleba – gayofa (3sT)
miznebi: vaswavloT:
rogor sruldeba aTwiladis 10-is xarisxze gamravleba-gayofa;
metruli sistemis erT erTeulSi Cawerili sididis sxva erTeulSi
Cawera.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
aTwiladis 10-is xarisxze gamravleba-gayofis mZimis gadataniT
Sesruleba;
mZimis gadataniT miRebul ricxvebs Soris Tanafardobis dadgena;
larebSi mocemuli Tanxis TeTrebSi da TeTrebSi mocemuli Tanxis
larebSi gamosaxva;
sigrZis, masis, farTobis metrul sistemaSi mocemuli sididis sxva
sididiT gamosaxva.
TemisaTvis gankuTvnili 3 gakveTilidan pirvelze aixsnaba 10-is xarisxze
gamravleba, meoreze – gayofa, xolo mesame gakveTili orive Temis Sesaxeb
codnis ganmtkicebas daeTmoba.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #2. imis mixedviT, Tu mZime romel mxares da ramdeni cifriT gadanacvl-
da, gveqneba 10-jer, 100-jer da a.S. meti an naklebi.
sav. #13. 4240 : 100 = 42,4. pasuxi 42 lari 40 TeTri.
sav. #16. a) tolia, radgan ramdenjerac gaizarda pirveli Tanamamravli imden-
jer Semcirda meore; b) tolia; g) 0,1-ze gayofa igive 10-ze gamravlebaa, xolo
0,1-ze gamravleba igive 10-ze gayofaa, amitom 9,2 : 0,1 asjer aRemateba 9, 2 0,1 -s.
sav. #18. 0,25 4 25 = 0,25 100 = 25 kg.
sav. #19. 2-jer meti sigrZis da 5-jer meti siganis marTkuTxeds 10-jer meti
farTobi eqneba. amaSi moswavleebs advilad davarwmunebT konkretuli maga-
liTebiT an asoebis daxmarebiT: Tu a b S 2a 5b 10 a b 10S .
sav. #20. b) 86,7dm2 = 86,7 : 100m2 = 0,867m2; d) 3,2 ha = 3,2 10000 m2= 32000 m2.
sav. #21. a) 3500kg; b) 35kg.
sav. #22. 25g=0,025kg, 5ha=50 000m2. amitom pasuxia 0,025 50 000=25 50=1250(kg).
sav. #23. namravli 1000-jer gaizrdeba: 10a 10b 10c 1000a b c 1000 7,13 7130 .
`wyvilebSi samuSao~ gamoTvlebis Sedegad moswavleebi darwmundebian, rom
xuTive SemTxvevaSi 324 mravldeba 2-ze. gansxvaveba mxolod mZimis adgil-
mdebareobaSia. es samuSao Semdegi paragrafis mosamzadebeli savarjiSoa.
miznebi: vaswavloT:
aTwiladis mTelze gamravleba;
aTwiladis aTwiladze gamravleba;
aTwiladis wiladze gamravleba;
gamravlebis gadanacvlebadobis da jufTebadobis Tvisebebis gamoyeneba aT-
wiladis Semcveli gamosaxulebis mniSvnelobis gamoTvlis gasamartiveblad.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
martiv SemTxvevebSi aTwiladebis gamravlebis zepirad Sesruleba;
iseTi teqsturi amocanebis amoxsna (magaliTad, moZraobis, yidva-gayidvis da
sxv.), romelTa amosaxsnelad aTwiladebis gamravlebaa saWiro.
70
I saaTi
miznebi:
aTwiladis mTelze, aTwiladze da wiladze weriTi gamravleba;
ganvuviTaroT miRebuli codnis gamoTvlebSi da amocanis amoxsnaSi gamoye-
nebis unarebi (iseTi magaliTebis amoxsna, sadac erTdroulad Cveulebriv wi-
ladebsa da aTwiladebzea moqmedebebi Sesasrulebeli);
gavameorebinoT a)Cveulebrivi wiladebisa da Sereuli ricxvebis Sekreba da
gamokleba; b) marTkuTxedis farTobis gamoTvla.
martiv SemTxvevebSi aTwiladebis gamravlebis zepirad Sesruleba;
iseTi teqsturi amocanebis (magaliTad, moZraobis, yidva-gayidvis da sxv.)
amoxsna, romelTa amosaxsnelad aTwiladebis gamravlebaa saWiro.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
kiTxvebze pasuxis gacema (frontalurad. moswavle, romelic pasuxs gascems
dasmul kiTxvas, gadis dafasTan da wers Sesabamis magaliTs)
rogori wiladi Caiwereba aTwiladis saxiT? (magaliTi)
rogor warmovadginoT Cveulebrivi wiladi aTwiladis saxiT? (magaliTi)
rogor CavweroT aTwiladi Cveulebriv wiladad? (magaliTi)
rogor SevadaroTO aTwiladebi erTmaneTs? (magaliTi)
rogor SevkriboT aTwiladebi?
Tornikes davalebad ori aTwiladis Sedareba hqonda. Sedarebis Sedegi
ase Cawera: 2,4<2,25. pasuxi ki Semdegnairad daasabuTa: am aTwiladebs
mTelebi erTnairi aqvs, wiladi nawilebi unda Sevadaro. 4<25, amitom
2,4<2,25. ras ityvi Tornikes pasuxze. sworia? Seni pasuxi daasabuTe.
mocemuli oTxi ricxvidan: 8,5; 13,1; 3,9; 4,6 ori maTganis sxvaoba
danarCeni oridan erT-erTis tolia. dawere Sesabamisi ori toloba.
III. gakveTilis Temisa da miznebis gacnoba
maswavlebeli gaacnobs gakveTilis Temasa da miznebs. ganixilaven amocana 1-
s. axali masalis axsna saxelmZRvanelos mixedviT warimarTeba. I gakveTilze
iswavlian aTwiladis mTelze da aTwiladis aTwiladze gamravlebas da
Seasruleben Sesabamis magaliTebs da amocanebs #1-6 (klasSi da saxlSi).
II gakveTilze amoxsnian magaliTi 2-s da iswavlian aTwiladebis gamravlebi-
sas gamravlebis Tvisebebis gamoyenebas. imuSaveben @9-16 davalebebze (klasSi
da saxlSi).
III da IV gakveTilebze ganimtkiceben aTwiladebis gamravlebaze miRebul
codnas, amoxsnian danarCen davalebebs.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #3,4,5 Seasrulon amocanebis mokle Canawerebi.
sav. #14. a) 1, 4 2,8 3, 92 b) 1,4.
sav. #19. 24,8 - 24 = 0,8 pasuxi: gigam 80 TeTriT.
sav. #20. 18, 7 2 10,3 3 6, 5 km –iT meti dinebis mimarTulebiT.
sav. #24. 20 9, 5 0, 3 11, 5 0, 7 9,1 lari.
sav. #25. a) I Tanamamravli 3-ze, xolo II 4-ze naklebia, amitom namravli
3 4 12 -ze naklebi iqneba; b) I Tanamamravli 100-jer gaizarda, meore 100-jer
Semcirda, namravli ki igive darCa (sxvanairad, orive namravlSi mZimis Semdeg
toli raodenobis cifrebia). g) pirveli Tanamamravli 5-ze, xolo meore 6-ze
metia, amitom namravli 30 -ze meti iqneba.
sav. #26. pasuxi: a) 4,93; b) 0,5155.
sav. #31. saZiebeli ricxvi unda iyos 9-is da 5-is jeradi. pasuxi: 2340 an 6345.
71
`wyvilebSi samuSao~ moswavleebi aRmoaCenen, rom gayofa iseve xdeba, rogorc
mTeli gasayofis SemTxvevaSi.
72
IV.axali masalis axsna
axal masalaze imuSaveben saxelmZRvanelos mixedviT. I gakveTilze iswavlian
aTwiladis gayofas mTelze (magaliTi 1.)
V. ganmtkiceba
Seasruleben saxelmZRvanelos magaliT 1-is msgavs magaliTebs: sav.#1-a), #2-a).
VI.d/s TamaSi: ,,idealuri wyvili”
TamaSis wesi: 1) mezobeli wyvilebis variantebi gansxvavebuli unda iyos.
2) wyvils eZleva gayofis 15 magaliTi. xsnian magaliTebs, Sedegebs alageben
davalebis mixedviT. miRebul ricxvebs Seusabameben asoebs da miiReben wiTeli
wignis siis romelime cxovels. gamarjvebulad is wyvili dasaxeldeba, rome-
lic yvelaze win amoxsnis yvela magaliTs da pirveli daasaxelebs cxovels.
I varianti: gamoTvale. Sedegebi daalage klebis mixedviT.
3,24:9-a; 32,4:18-b; 0,324:2-i; 0,0324:3-f; 0,324:6-a; 32,4:4-l; 0,00324:6-r; 32,4:12-e;
3,24:36-i; 0,0324:18-a; 300,24:9-o; 3200,4:18-z; 0,00324:12-i; 3,24:27-n; 0,0324:36-T. (zolebiani
afTari)
II varianti: gamoTvale. Sedegebi daalage klebis mixedviT.
97,2:9-a; 9,72:18-a; 0,972:2-s; 0,0972:3-i; 0,0972:6-i; 97,2:4-k; 0,00972:54-e; 9,72:12-k;
0,000972:36-i; 0,972:18r-; 9,72:81-u; 97,2:12-v; 97,2:972-r; 9,72:27-i; 0,0972:972-i. (kavkasiuri
iremi)
maswavlebeli aCvenebs zolebiani afTrisa da kavkasiuri irmis fotoebs.
mcire xans isaubreben am cxovelebis Sesaxeb (informaciuli saubari).
_ riT hgavs erTmaneTs magaliTebi orive variantSi? (aTwiladebi iyofa
naturalur ricxvebze). rogor gavyoT aTwiladi naturalur ricxvze?
VII. amocanis amoxsna. sav.#5, #10,#25.
VIII. codnis gaRrmaveba aTwiladis naturalur ricxvze gayofis Sesaxeb
_ rogor gavyoT aTwiladi 10-ze? 100-ze? . . .
dafasTan gamohyavs sami moswavle. erTs aZlevs aTwiladis 10-ze gayofas, me-
ores 100-ze gayofas, mesames 10000-ze gayofas (3-3 magaliTi). Semdeg TiToeuli
Camoayalibebs wess, rogor Seasrula gayofa. bolos saerTo SekiTxvas svams,
Tu rogor unda Seasrulon aTwiladis gayofa Tanrigis erTeulze.
IX. Sedegebis Sejameba
_ ra iyo Cveni dRevandeli gakveTilis Tema? mizani? mivaRwieT mizans? kargad
gaigeT rogor xdeba aTwiladis naturalur ricxvze gayofa? CamoayalibeT
wesi. sad gamoiyenebT am codnas?
_ davuSvaT marketSi xarT. am situaciisTvis moifiqreT amocana aTwiladis
mTelze gayofaze.
_ SeafaseT Tqveni dRevandeli garja gakveTilze. (wers Sefasebas)
X. saSinao davaleba sav.#3, #6, #11, #21 (survilis mixedviT)
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #10. pasuxi: 80 TeTri.
sav. #21. vTqvaT mTeli gzis sigrZea x. pirobis Tanaxmad x : 2 – 4,8 = 4,8 : 1,6
pasuxi: 15,6 km.
II saaTi
miznebi: 1) vaswavloT aTwiladis aTwiladze gayofa; 2) ganvumtkicoT codna
aTwiladis mTelze gayofaze; 3) gavuumjobesoT gamoTvliTi unarebi; 4) gava-
meorebinoT moqmedebaTa Sesrulebis Tanmimdevrobis wesebi da moZraobis amo-
canebis amoxsnis xerxebi.
gakveTilis msvleloba
II gakveTilze iswavlian aTwiladis aTwiladze gayofas (magaliTi 2.)
axal masalaze imuSaveben saxelmZRvanelos mixedviT. gakveTilze iswavlian
naturaluri ricxvebis ganayofis aTwiladad Caweras (magaliTi 3.)
73
gakveTilze imuSaveben saxelmZRvanelos mixedviT (magaliTi 4)
ganmtkiceba Seasruleben saxelmZRvanelodan magaliTi 2-is msgavs davalebebs:
sav. #1-b), #2-b), #4, #9, #12-a),b), #14-a), b).
d/s sav.#2 g), d) –or variantad
saSinao davaleba sav.#14-b), g), d), #15, #16, #22 (survilis mixedviT).
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #9. 3,5 lari.
sav. #11. pasuxi: 1,6 lari.
III saaTi
miznebi: 1) vaswavloT mTeli ricxvebis ganayofis aTwiladis saxiT Cawera.
ganvumtkicoT codna aTwiladis aTwiladze gayofaze; aTwiladis mTel ricxv-
ze gayofaze; 3) gavuumjobesoT gamoTvliTi unarebi; 4) gavameorebinoT moqmede-
baTa Sesrulebis Tanmimdevrobis wesebi, Cveulebriv wiladebze moqmedebebi; 5)
amovaxsnevinoT amocanebi.
gakveTilis msvleloba
Seasruleben saxelmZRvanelodan magaliTi 3-is msgavs davalebebs: sav. #7-a)_d),
sav.#8, #12-g), d), #18, #19.
d/s I varianti: Cawere aTwiladis saxiT: 15:12; 12:15; 5:8; 18:50; 546:100.
II varianti: Cawere aTwiladis saxiT: 3:4; 8:5; 47:100; 16:50.
saSinao davaleba sav. #7-e), v), #13, #17, #23 (survilis mixedviT).
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #8. pasuxi: 2,5 lari.
sav. #13. a) 1,2 – 0,6 = 0,6; b) 0,64 – 0,25 = 0,39.
sav. #18. 1,5 + 1 + 2,25 = 4,75 (sT).
sav. #22. 1sT 20wT-Si avtobusi 80 km-s gaivlis. mikroavtobusi avtobusamde man-
Zils yovel saaTSi 25 km-iT amcirebs. amitom 80 : 25 = 3,2sT-Si daeweva
IV saaTi
miznebi: 1) vaswavloT iseTi gamosaxulebis mniSvnelobis gamoTvla, romelic
Sedgenilia erTdroulad Cveulebrivi wiladebiTa da aTwiladebiT; ganvumtki-
coT codna mTeli ricxvebis ganayofis aTwiladis saxiT Caweraze, aTwiladis
aTwiladze gayofaze; aTwiladis mTel ricxvze gayofaze; 3) gavuumjobesoT
gamoTvliTi unarebi; 4)amovaxsnevinoT amocanebi.
gakveTilis msvleloba
Seasruleben saxelmZRvanelodan magaliTi 4-is msgavs davalebebs: sav#20-a_v),
imuSaveben agreTve gasameorebel masalaze: sav.#26 da `aba, scade!”, sav.#27 mo-
samzadebeli samuSaoa momdevno gakveTilisaTvis.
18
d/s I varianti: gamoTvale: a) 15,6:3+2,04:6_2:4; b) .
1
3 1
2
II varianti: gamoTvale: a) 27,6:6+6,25:5_7:2; b) 28
1
52
5
saSinao davaleba sav.#20-z), T), # #24 (survilis mixedviT),.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #23. 4-jer nakleb droSi.
sav. #24. (24,6 + 16,4) 2,2 = 90,2 (km).
`aba scade~ vTqvaT, sazamTros wonaa a , nesvis b. pirobis Tanaxmad, 3a > 5b.
10
aqedan 2a > b > 3b. pasuxi: 2 sazamTro mets iwonis, vidre 3 nesvi.
3
74
Semajamebeli samuSao #5 Sefasebis sqemiT)
I varianti
2
1. Seasrule gamravleba: a) 2,3 4,1 ; b) 0, 45 3, 04 ; g) 1, 2 .
3
II varianti
2
1. Seasrule gamravleba: a) 1, 2 3, 4 ; b) 0, 35 2, 02 ; g) 1, 4 .
7
2. Seasrule gayofa: a) 2,56:4; b) 1,024: 0,8; g) 0,0234: 0,005.
4. gigam 1,5kg Zexvi iyida. 1kg Zexvi 12,4 lari Rirda. ra Tanxa
gadaixada gigam ZexvSi?
Sefasebis sqema
1. TiToeuli moqmedebisTvis TiTo qula
75
$3.7 aTwiladebis damrgvaleba (3 sT)
miznebi: vaswavloT:
aTwiladis mocemuli sizustiT damrgvaleba;
ricxviTi gamosaxulebis miaxloebiTi mniSvnelobis gamoTvla.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
aTwiladis mocemul Tanrigamde (erTeulamde, meaTedamde, measedamde da
a.S.) damrgvaleba;
ricxviTi gamosaxulebis miaxloebiTi mniSvnelobis (metobiT, nakle-
bobiT) gamoTvla.
damrgvalebisa da miaxloebiTi gamoTvlebis praqtikuli amocanebis
amosaxsnelad gamoyeneba.
meToduri rekomendaciebi.
I saaTi
miznebi: 1) vaswavloT: a) aTwiladis mocemuli sizustiT damrgvaleba; b)ricx-
viTi gamosaxulebis miaxloebiTi mniSvnelobis gamoTvla; 2) ganuviTaroT a) ma-
Tematikuri metyvelebis kultura; b) logikuri azrovneba; g) sakuTari azris
sityvierad Camoyalibebis, sxvisi mosmenisa da gagebis, Secdomebis koreqtire-
bisa da TviTSefasebis unarebi.
mTeli ricxvebis mocemul Tanrigamde damrgvaleba V klasSi iswavles da
mocemul saxelmZRvaneloSic gaimeores. ase, rom aq siaxles warmoadgens aTwi-
ladebis erTeulamde, meaTedamde, measedamde da a.S. damrgvaleba. mniSvnelova-
nia amocanis konteqstidan gamomdinare, moswavlem SeZlos sworad
gadawyvitos, zuti gamoTvlebia saWiro Tu miaxloebiTic sakmarisia.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
1) dawere ricxvi, romlis Canawersac aTwilad nawilSi 4 cifri aqvs.
(sapasuxod dafasTan gamohyavs ori moswavle. aTwiladebis daweris Semdeg
TiToeuli moswavle asaxelebs Tavisi dawerili ricxvis Tanrigebs).
2) ramdeni aTwiladi niSania aTwiladis CanawerSi, Tu misi dasaxeleba mTavr-
deba sityviT a) measedi? b) meaTiaTasedi? g) meaTasedi?
3) mariamis, salomes, natosa da irinas simaRleebia: 1,44m, 1,43m, 1,48m da 1,5m.
(ara am mimdevrobiT) cnobilia, rom mariami irinaze maRalia, magram salomeze
dabali da nato salomeze maRalia. vinaa gogonebs Soris yvelaze dabali?
( daakvirdebian da aRmoaCenen, rom nato salomeze maRalia, salome mariamze
maRalia da mariami irinaze maRalia. maSasadame, irina yvelaze dabalia)
4) waikiTxe utoloba: a) 5 x 7 ; b) 5,1 x 6 ; g) 5,9 x 6
_ ra naturaluri mniSvneloba SeZleba hqondes cvlads a) utolobaSi?
_ ra mniSvneloba SeiZleba hqondes cvlads b) da g) utolobaSi?
5) naturaluri ricxvebis damrgvaleba
_ daamrgavleT a) 102589 aTeulamde; b) 102590 aTeulaTaseulamde (100000).
_ ra wesiT daamrgvale? (ekiTxeba cal-calke) CamoayalibeT naturaluri
ricxvis damrgvalebis wesi.
III. Temis dasaxeleba
maswavlebeli isaubrebs ricxvebis damrgvalebis praqtikul saWiroebebze.
amoxsnis amocana 1-s (moswavleebis daxmarebiT). sanam 12 dRe-Ramemde daamrgva-
lebs 11,574074-s, manam daasaxeleben gakveTilis Temas da mizans.
am saaTze mxolod uaxloes erTeulamde damrgavalebas ganixilaven. klasSi
ganixilaven paragrafSi gadmocemul amocana 1-s da magaliT 1-s. amis Semdeg
76
jer moswavleebi Camoayalibeben TavianTi sityvebiT, Tu rogor amrgvaleben
aTwilads erTeulamde, Semdeg ki waikiTxaven saxelmZRvaneloSi mocemul wess.
IV. ganmtkiceba
klasSi zepirad amoxsnian sav.#1, #2, #3, #4, #5 (adgilidan morigeobiT pasu-
xoben), #10.
_ rogor SevamowmoT, rogor gaigeT axali masala? (amovxsnaT kidev ramdenime
magaliTi, rom gamoCndes ra gviWirs).
V. damoukidebeli samuSao.
I varianti: daamrgvale erTeulamde ricxvebi: 0,57; 45,42; 79,058; 0,36.
II varianti: daamrgvale erTeulamde ricxvebi: 32,32; 0,98; 60,067; 0,024.
VI. Sedegebis Sejameba
_ ra viswavleT dRes?
_ rogor davamrgvaloT aTwiladi erTeulamde?
_ kidev rogori ricxvebis damrgvaleba iciT?
rogor davamrgvaloT naturaluri ricxvi romelime Tanrigamde?
_ raSi viyenebT ricxvebis damrgvalebas?
_ axla TqvenTan erTad minda gadavwyvito, vin ra Sefaseba daimsaxura. (weren
Sefasebebs)
saSinao davaleba sav.#8, #20, #21.
II saaTi
klasSi ganixileba paragrafSi gadmocemuli magaliTi 2, magaliTi 3 da amoca-
na 2. gamohyavT aTwiladis damrgvalebis zogadi wesi. ganmtkicebis mizniT mu-
Saoben savarjiSoebze: #6, #9, #13, #15.
saSinao davaleba sav.#7, #14, #16.
III saaTi
klasSi ganixileba paragrafSi gadmocemuli amocana 3, magaliTi 4, sav. #11,
#12, #17, #19.
saSinao davaleba sav.#18, #20.
savarjiSoebis komentarebi da pasuxebi
sav. #14. pasuxi: a) 4; b) 3,6.
sav. #15. 1l zeTi 4 l bidoniT 10 larze meti Rirs, 5l bidoniT ki 10 larze
naklebi.
sav. #16. monacemebi davamrgvaloT uaxloes erTeulamde. pasuxi: 69 kv.m.
sav. #17. 1l koka-kola 2 litriani boTliT 90 TeTri jdeba, 0,5 litriani
boTliT ki _ 1,4 lari.
sav. #18. ar daagvianebs, radgan 15 wuTSi igi 1 km-s gaivlis.
sav. #19. suraTis zomebi CarCosTan erTad iqneba 102 sm da 90 sm, xolo
farTobi 9180 sm2 . CarCos farTobi iqneba 9180 – 8245 = 935sm2.
sav. #20. 245 – 49 = 196.
sav. #21. pasuxi: a) 2,4; b) 20; g) 1,9.
77
$3.8 amocanebi nawilebze (4sT)
78
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #23. pasuxi: Tinikos 8, demetres 12.
2 2 1
sav. #24. .
6 12 2
sav. #27. vTqvaT oqros masaa x, vercxlis - 3x. pirobis Tanaxmad
3
x 3 x 28 x 3. pasuxi: oqro 3g, vercxli 9g, spilenZi 16g.
7
sav. #28. pirvel dRes dasargavi darCa 0,6 nawili. meore dRes darCenili 12
nergi aris mTliani raodenobis 0,3 nawili, amitom sul iqneboda 12:0,3=40
nergi. pasuxi: 40.
sav. #29. Tu qalebis raodenobaa n, kacebis iqneba 4n, xolo yvela TanamSrom-
1
lis raodenoba 5n. pasuxi: .
5
sav. #30. gadmosxmuli Rvino 360 kg-ia, amitom gadmosxmamde iqneboda 480kg.
kasris wonaa 510 – 480 = 30 (kg).
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
g b a d g g a a g d g g b a d
79
Semajamebeli samuSao #6 (Sefasebis sqemiT)
I varianti
80
Tavi IV. geometriuli gardaqmnebi
81
II. motivacia. amocanisa da miznebis dasaxeleba
maswavlebeli svams harmoniisa da silamazis saidumlos problemas. aCvenebs
(ekranze, slaidze, fotoze, romlis saSualebac aqvs) foTols, pepelas, fifqs,
garemomcvel sagnebs, bunebis, arqiteqturis magaliTebs, romlebic RerZeli si-
metriiT nimuSebia da sTxovs daakvirdnen. svams kiTxvas: _ riT hgvanan isini
erTmaneTs? daakvirdiT mocemul fotoebze gamosaxuli yvela sagani erTi Tvi-
sebisaa. Suaze rom gadakecoT, maTi naxevrebi erTmaneTs daemTxveva. aseT
SemTxvevaSi amboben, rom es sagnebi simetriulia. sityva ,,simetria” berZnuli
warmoSobisaa da niSnavs garkveuli wesrigis, kanonzomierebis arsebobas
sagnebis an misi nawilebis ganlagebaSi.
maswavlebeli aCvenebs cdas: iRebs cal-calke naZvs, pepelas, wres da TiToe-
uls kecavs Suaze. gadakecvis xazs fanqriT amuqebs da aCvenebs moswavleebs,
rom samive SemTxvevaSi naxevrebi erTmaneTs daemTxva. e.i. es figurebi simetri-
uli figurebia RerZis mimarT. simetriis RerZi samive SemTxvevaSi gadakecvis
xazia.
_ aCveneT fotoebze mocemuli sagnebis simetriis RerZebi (saTiTaod gamodian
da aCveneben).
_ rogor miviRoT RerZis mimarT simetriuli figurebi? gaCvenebT amis yvelaze
martiv magaliTs, romelic Tqvenc SegiZliaT gaakeToT. aiReT furceli, gaav-
leT masze wrfe da furceli am wrfeze gadakeceT. rac gnebavT, im figuris
naxevari daxateT. gaiTvaliswineT, rom iseTi figura unda daxatoT, romlis
gamoWrasac SeZlebT. gamoWeriT rac daxateT. gaSaleT furceli. Tqven miiReT
mTeli figura, romelic simetriulia gadakecvis xazis mimarT. gadakecvis
xazi am figuris simetriis RerZia.
_Tqveni sityvebiT CamoayalibeT rogor wertilebs ewodeba wrfis mimarT
simetriuli. (mousmens, komentarebs gaukeTebs) axla ki saxelmZRvaneloSi
vnaxoT wrfis mimarT simetriuli wertilebis ganmarteba. (waakiTxebs or
moswavles, mesames ki Camoayalibebinebs wignis gareSe)
_ moswavleebi Camoayalibeben dRevandeli gakveTilis Temas da miznebs.
I. axali masalis axsna
_ moiyvaneT simetriuli figurebis magaliTebi.
amis Semdeg msjeloben figuris simetriis RerZebis raodenobaze. xazaven da-
faze an modelebze aCveneben figuris simetriis RerZebs. (saxelmZRvlo nax.2)
_ dRes viswavliT mocemuli RerZis mimarT mocemuli wertilis simetriuli
wertilis agebas. jer amisi uxeSi da martivi magaliTi vnaxoT. yvelas gaqvT
magidaze furceli. aiReT furceli da gakeceT. gadakecvis xazi fanqriT gaamu-
qeT (TviTonac ase iqceva). axla gadakecili furceli fanqris wveriT gaxvri-
teT. gaxvretil wertilebs daawereT A da B asoebi, gadakecvis xazs a aso. Se-
aerTeT A da B wertilebi monakveTiT. a wrfisa da AB monakveTis gadakveTis
wertili aRniSneT O asoTi. gazomeT AO da OB monakveTebi. ra Sedegi miiReT?
(AO=OB) A da B wertilebi simetriuli wertilebia. ra kuTxe Seadgines a
wrfem da AB monakveTma? (marTi kuTxe).
II. praqtikuli samuSao
ageben (maswavlebeli dafaze, moswavleebi rveulSi) simetriul A da B wer-
tilebs, ganmartaven svlebs (saxelmZRvanelo, nax. 3),
_ axla vnaxoT rogor avagoT RerZis mimarT simetriuli wertilebi.
1) AO a;
A O B
2) AO OB ;
a 3) Sa A B.
82
_ rogori wertilebi avageT? (RerZis mimarT simetriuli). romelia Cven
naxazze simetriis RerZi? (a wrfe).
ayalibeben Sesabamis algoriTms da kidev erxel gansazRvraven rogor
wertilebs ewodeba simetriuli mocemuli RerZis mimarT.
ganmtkiceba
muSaobas agrZeleben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze.
xsnian sav.#1, #3, #5, #8.
III. Sedegebis Sejameba
_ ra viswavleT dRes?
_ ra mogewonaT?
_ rogori kmayofili xarT Tqveni aqtiurobis?
_ ra SegeZloT ukeTesad? ratom ver SeZeliT?
_ ra SegiZliaT TqvaT RerZis mimarT simetriul wertilebze?
IV. saSinao davaleba sav.#2, #4, #9-a), #11.
_ gamoWeriT simetriuli figurebi, moniSneT simetriis RerZebi da moitaneT.
II saaTi
miznebi: 1) codnis gaRrmaveba simetriuli figurebisa da maTi simetriis RerZe-
bis Sesaxeb; 2) gamovumuSaoT simetriuli figurebis amocnobis unari; 3) vaswav-
loT mocemuli FRerZis mimarT mocemuli monakveTis simetriuli monakveTis
ageba. Sesabamisad, maTi simetriulobis Cawera da wakiTxva.
masala: wina gakveTilize naCvenebisagan gansxvavebuli fotoebi (Cans simetriu-
loba) furclebi, fanqrebi.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gameoreba
_ ras niSnavs simetriuloba?
_ romel simetriulobas icnobT?
_ rogor avagoT mocemuli wertilis simetriuli wertili mocemuli RerZis
mimarT?
erTi moswavle dafaze, danarCenebi ki rveulebSi ageben mocemuli wertilis
simetriul wertils mocemuli RerZis mimarT. am ori wertilidan erT (moce-
mul) wertils wiTeli feris carciT moniSnaven, xolo meores (simetriuls)
lurji feriT. gamohyavs meore moswavle da isic aagebs pirveli wertilisagan
gansxvavebuli wertilis simetriul wertils imave RerZis mimarT da am werti-
lebsac imave wesiT gaaferadebs.
III. gakveTilis Temisa da miznis gacnoba
_ Cveni dRevandeli gakveTilis Tema aris monakveTis simetriuli monakveTis
ageba mocemuli RerZis mimarT.
_ daakvirdiT Cem svlebs. Zalian minda mixvdeT ras vakeTeb da ratom vakeTeb.
maswavlebeli moswavleebis mier dafaze moniSnul calke wiTel wertilebs
da calke lurj wertils aerTebs monakveTebiT.
_ vis SeuZlia Seadginos mocemuli monakveTis RerZis mimarT simetriuli
monakveTis agebis algoriTmi?
IV. axali masalis axsna
aucileblad aRmoCndebian moswavleebi, romelnic SeZleben maswavleblis
kiTxvaze pasuxis gacemas. maTi pasuxis Semdeg maswavlebeli Camoayalibebs mo-
cemuli monakveTis simetriuli monakveTis agebis algoriTms mocemuli RerZis
mimarT. aswavlis Sesabamisi Canaweris Sesrulebas. Semdeg ki damoukideblad
Seasruleben praqtikul samuSaos.
V. praqtikuli samuSao.
1) mocemuli RerZis mimarT mocemuli monakveTis simetriuli monakveTis ageba
83
Sesabamisi samuSao Sesrulebulia saxelmZRvaneloSi _ amocana 2. Seasrule-
ben agebas. maswavlebeli agebs dafaze, moswavleebi rveulebSi. agebis dasru-
lebis Semdeg Camoayalibeben mocemuli RerZis mimarT mocemuli monakveTis
simetriuli monakveTis agebis algoriTms. weren:
B
O1 1) AA1 a, AO OA1 ;
B1
2) BB1 a, BO1 OB1;
3) Sa AB A1B1.
A O
a A1
I. saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze muSaoba
xsnian sav.#6, #7, #9-b, #14
II. Sedegebis Sejameba
_ ra viswavleT dRes?
_ rogor avagoT mocemuli wrfis mimarT mocemuli figuris simetriuli
figura?
_ ras ityviT simetriuli figurebis perimetris Sesaxeb? farTobebis Sesaxeb?
III. saSinao davaleba sav.#10, #12, #13.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #7 simetriis RerZebiT marTkuTxedi oTx tol marTkuTxedad daiyofa.
amis dasabuTeba SeiZleba simetriis RerZebze gaWriT da zeddebiT. pasuxi:
48sm2.
III saaTi
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti saSinao davalebis Semowmeba
84
maswavlebeli dafasTan momuSave moswavles aqcevs yuradRebas, aZlevs rCevebs
da paralelurad CamovliT akontrolebs da exmareba danarCen moswavleebs.
samuSaos dasrulebis Semdeg ganixilaven RerZulad simetriuli figurebis
tolobas. TvalsaCinoebisTvis iyeneben gmoWril simetriul figurebs.
_ dakvirvebam aCvena, rom Zalian bevr formaSi, romelic bunebam Seqmna, sila-
mazis safuZveli aris simetria. vinc SeZlebs, moitanos simetriuli figurebis
nimuSebi, fotoebi, werilebi Tu gamonaTqvamebi simetriis Sesaxeb. gavakeToT
kedlis gazeTi. saTauri da masala Tqven SearCieT. 1 kvira geqnebaT vada.
maswavlebeli moswavleebs individualurad urigebs baraTebs, romelTagan
TiToeulze (erTmaneTisagan gansxvavebuli mdebareobiT) daxazulia samkuTxe-
di da wrfe. moswavleebma damoukideblad unda aagon mocemuli samkuTxedis
simetriuli samkuTxedi mocemuli wrfis mimarT. Sesrulebul davalebebs mas-
wavlebels Caabareben gvarisa da saxelis miTiTebiT. maswavlebeli Seafasebs
namuSevrebs.
maswavlebeli dafaze xazavs kuTxes, marTkuTxeds, tolferda da tolgverda
samkuTxedebs, wres, rombs, kvadrats, tolferda trapecias. moswavleebs
sTxovs TiToeul figuraze, rom aagon misi simetriis RerZi. amis Semdeg saub-
roben RerZuladsimetriul figurebze, maTi simetriis RerZebis raodenobaze.
cal-calke ganixilven figurebs, romelTac:
a) mxolod erTi simetriis RerZi aqvT (kuTxe, tolferda samkuTxedi, tolfer-
da trapecia) da xazaven dasaxelebul figurebs Tavisi simetriis RerZiT;
b) mxolod ori simetriis RerZi aqvT (marTkuTxedi, rombi) da xazaven dasaxe-
lebul figurebs Tavisi simetriis ori RerZiT;
g) orze meti simetriis RerZi aqvT (tolgverda samkuTxedi, kvadrati, wre)
d) ara aqvT simetriis RerZi (marTkuTxa samkuTxedi, paralelogrami,
mravalkuTxedi, romelic araa wesieri)
jgufuri samuSao moswavleebi sam jgufad iyofian. asruleben mocemul dava-
lebebs.
saSinao davaleba sav.#15, #17, #19. survilis mixedviT: `aba, scade!”
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #16. a) tolferda samkuTxedi, romelsac erTi gverdi gansxvavebuli
sigrZis aqvs. tolgverda samkuTxedi.
sav. #19. pasuxi: a) 28 sm; b) 14 sm; g) 22 sm.
`aba scade!~ 1. mocemuli mimdevroba Sedgenilia 1, 2, 3, 4 cifrebiT da RerZuli
simetriiT.
B
2. aviRoT A-s a wrfis mimarT simetriuli
A1 wertili da SevaerToT B wertilTan.
gadakveTis C wertili SevaerToT A da B
wertilebTan. ACB texili iqneba umoklesi A
gza. marTlac, A1C = AC, rogorc RerZulad- a
simetriuli monakveTebi. amitom ACB texi-
lis sigrZe A1 B monakveTis sigrZis tolia. C C1
Tu C-s magivrad aviRebT raime C1 wertils, A1
maSin samkuTxedis utolobis Tanaxmad
gveqneba A1C1 + C1B > A1B = AC+CB.
85
rogor SevasruloT figuris paraleluri gadatana.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
paraleluri gadatanis sityvieri aRwera da isriT gamosaxva;
brtyeli figuris paraleluri gadatana, rodesac es ukanaskneli
aRwerilia sityvierad, mocemulia isriT an miTiTebulia wertili da
misi gadataniT miRebuli wertili.
I saaTi
miznebi:) 1) davadginoT ra aris paraleluri gadatana; 2) vaswavloT a) rogor
aRvweroT paraleluri gadatana (koordinatebis gareSe); b) rogor Sevasru-
loT figuris paraleluri gadatana.
gakveTilis msvleloba
I. Korg momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. winare codnis gaaqtiureba
_ ra viswavleT wina gakveTilebze? saidan damkvidrda sityva `simetria”? ras
niSnavs sityva `simetria”?
_ eqnebaT Tu ara toli farTobebi RerZuladsimetriul samkuTxedebs? kvadra-
tebs? Camoayalibe Sesabamisi zogadi wesi.
_ rogor avagoT RerZuladsimetriuli wertilebi? monakveTebi? figurebi?
karnaxi
1) daxaze a wrfe mis gareT moniSne A wertili. aage A wertilis simetriu-
li B wertili a wrfis mimarT.
2) ∆ ∆ , AB =6sm, BC =8sm, AC =1dm. gamoTvale ∆ -s perimetri.
3) marTkuTxedebi ABCD da MNKT simetriuli marTkuTxedebia a RerZis mi-
marT. cnobilia, rom AB BC . iqneba Tu ara MNKT kvadrati?
4) ra figura iqneba AB monakveTis simetriuli figura a RerZis mimarT?
Sefasebis sqema
TiToeuli davalebis sworad Sesruleba fasdeba 1 quliT.
moswavleebi rveulebs cvlian wyvilebSi da erTmaneTs umowmeben naSromebs.
iTvlian qulebs, afiqsireben Secdomebs da asworeben ise, rom yvelam dainaxos
ra Secdoma iqna daSvebuli da rogor swordeba.
III. gakveTilis Temis dasaxeleba
_ gavixsenoT rogor wrfeebs hqvia paraleluri.
_ dRes unda viswavloT figurebis paraleluri gadatana.
IV. axali masalis axsna
dafaze xazavs (ekranze aCvenebs) paraleluri gadatanis ramdenime magaliTs,
ganmartavs svlebs. qvemoT mocemuli oTxi magaliTidan Seasrulebs ra erT
gadatanas, saubrobs im gadatanaze, isris mimarTulebaze, gadatanis manZilze,
monakveTis sigrZis ucvlelobaze da a. S.
_ aCveneT naxazze paraleluri monakveTebi. (gadatanis TiTo magaliTze 2-3
moswavle aCvenebs paralelur monakveTebs)
_ ra gansakuTrebulebas amCnevT paralelur gadatanas? (figuris yvela wer-
tili gadaadgildeba erTi da imave mimarTulebiT, erTi da imave manZilze)
A B
F1
A1 B1
F
nax.1 F F1 nax.3 nax.4
nax.2
86
_ rogor miviReT nax.1-ze AB
1 1 monakveTi AB monakveTisagan?
_ rogori monakveTebia AB
1 1 da AB ? (paraleluri)
87
$4.3 kuTxis gradusuli zoma (3sT)
miznebi:
vaswavloT:
ra erTeulebSi izomeba kuTxis sidide;
rogor kuTxes ewodeba gaSlili, marTi, maxvili, blagvi, sruli;
rogor viyenebT transportirs kuTxis sididis dasadgenad.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
marTi, maxvili, blagvi da gaSlili kuTxeebis amocnoba;
kuTxeebis transportiriT gazomva;
kuTxis zomis dasadgenad adiciurobis Tvisebis gamoyeneba;
wrewiris rkalisa da wris seqtoris gradusuli zomis dadgena.
kuTxes moswavleebi wina klasebidan icnoben. kuTxeebs adarebdnen TvalzomiT
da zeddebiT. am paragrafSi Cveni mTavari mizani kuTxis gradusuli zomis
SemoReba da misi saSualebiT kuTxeTa gazomvaa. V TavSi am codnas wriuli
diagramis asagebad gamoviyenebT.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi.
sav. #15. gazomviT moswavleebi aRmoaCenen, rom ACB AMB AKB 90 .
sav. #16. am da #17-is ganxilvis dros sasurvelia, TvalsaCinoebad gamoviye-
noT isrebiani saaTi. 12 saaTSi saaTis isari 3600 -s Semowers. amitom 1 saaTSi
360 0 :12 30 0 -s Semowers. didi (anu wuTebis) isari 12-jer ufro Cqara brunavs.
is 1 saaTSi 3600 -is tol kuTxes Semowers.
ABD DBC ABD DBC 180
sav. #20. QBP QBD DBP 90 .
2 2 2 2
sav. #21. ABK ABD DBK 115 , KBC 65 .
sav. #22. pasuxi: a) 30 gradusians; b) 120 gradusians; g) 135 gradusians.
sav. #23. 1 saaTSi wuTebis maCvenebeli isari imave adgils daubrundeba, saaTe-
bis maCvenebeli isari ki 30 gradusiT mobrundeba. pasuxi: 30 .
sav.#24. dutas mier gamoyenebulia 45 kubi. miRebuli paralelepipedis ganzomi-
lebebia 25sm, 15 sm da 15sm.
sav.#25. dagvWirdeba a) 3 3 3 27 kubi; b) 4 3 6 72 kubi. es savarjiSo
mosamzadebeli samuSaoa momdevno paragrafisTvis, romelic marTkuTxa
paralelepipedis moculobas eZRvneba.
`wyvilebSi samuSao~ moswavleebi gazomvebiT aRmoaCenen, rom:
samkuTxedis kuTxeebis sidideTa jami 180 gradusis tolia;
tolgverda samkuTxedis kuTxeebi tolia;
tolferda samkuTxedSi fuZesTan mdebare kuTxeebi tolia (anu
samkuTxedSi toli gverdebis pirdapir toli kuTxeebia);
samkuTxedSi udidesi kuTxis pirdapir udidesi gverdi mdebareobs.
88
$4.4 moculoba (3sT)
miznebi: vaswavloT
moculobis Sinaarsi da Tvisebebi;
marTkuTxa paralelepipedisa da kubis moculobis gamoTvla;
moculobis sazomi erTeulebi da maT Soris kavSiri;
Teoriuli codnis gamoyeneba praqtikuli xasiaTis amocanebis
amoxsnisas.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
adiciurobis Tvisebis gamoyeneba figurebis gaerTianebis moculobis
dasadgenad;
mocemuli zomebis mixedviT marTkuTxa paralelepipedis da kubis mocu-
lobis gamoTvla;
moculobis erT erTeulSi mocemuli sididis sxva erTeulSi Cawera.
meToduri rekomendaciebi.
sxeulis moculobis Sinaarsis asaxsnelad SegviZlia is warmovadginoT
rogorc:
I. tevadoba (mag. ramdeni wyali Caeteva);
II. am sxeulze daxarjuli masalis raodenoba (mag. ramdeni kubia saWiro);
III. sivrceSi dakavebuli adgilis sidide (mag. ramden wyals gamodevnis
sxeuli CaZirvisas).
samive interpretacia amocanebis saxiTaa saxelmZRvaneloSi warmodgenili.
I saaTi
miznebi: 1) vaswavloT
moculobis Sinaarsi da Tvisebebi;
marTkuTxa paralelepipedisa da kubis moculobis gamoTvla;
moculobis sazomi erTeulebi da maT Soris kavSiri;
Teoriuli codnis gamoyeneba praqtikuli xasiaTis amocanebis amoxsnisas.
2) gamovumuSaoT marTkuTxa paralelepipedisa da kubis moculobis formule-
bis amocanebis amoxsnaSi gamoyenebis unari.
masala: marTkuTxa paralelepipedebis da kubebis modelebi, saxazavebi.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
_ yvelas win gidevT TiTo geometriuli figura. ra figuraa?
_ maCveneT marTkuTxa paralelepipedis waxnagi. ramdeni waxnagi aqvs marTkuTxa
parallelepipeds? ra figuraa marTkuTxa paralelepipedis waxnagi?
_ ra hqvia waxnags, romelzec paralelepipedi dgas? (qveda fuZe)
_ ra hqvia paralelepipedis qveda fuZis mopirdapire waxnags? ra figuraa?
_ maCveneT sxva mopirdapire waxnagebis wyvilebi.
_ ramdeni waxnagi aqvs marTkuTxa parallelepipeds?
_ ramdeni wvero aqvs marTkuTxa parallelepipeds?
_ ramdeni wibo aqvs marTkuTxa parallelepipeds?
_ ra saerTo saxeli hqvia prizmas, piramidas, sferos?
_ ramdeni ganzomileba aqvs marTkuTxa parallelepipeds?
III. gakveTilis Temisa da miznis gacnoba
gamoTvaleT. Sedegebi klebis mixedviT daalageT da waikiTxeT miRebuli
sityva, romelic gakveTilis Temas gamcnobT.
89
700:25 _b, 810:90 _a 125 4 _c 3660:6 _o
306:9 _o 1000:8 _l 84 5 _u 25 25 _m
_ ra sityva miiReT? (moculoba). diax, dRes unda viswavloT marTkuTxa
paralelepipedis moculoba.
IV. axali masalis axsna
maswavlebeli axali masalis axsnas iwyebs saxelmZRvaneloSi mocemuli Teo-
riuli masalis amocana 1-iT da mihyveba saxelmZRvanelos teqsts. xsnian amo-
cana 2-s da amocana 3.-s. moswavleebTan erTad gamohyavs marTkuTxa paralele-
pipedis moculobis gamosaTvleli formula.
_ ra iciT kubis Sesaxeb? (kubi iseTi marTkuTxa paraleleplpedia, romlis
yvela wibo tolia.
_ vTqvaT, kubis wibos sigrZe aris 2sm. ra iqneba kubis moculoba? (ekiTxeba
erT moswavles)
_ vTqvaT, kubis wibos sigrZe aris 3sm. ra iqneba kubis moculoba? (ekiTxeba
sxva moswavles)
_ vTqvaT, kubis wibos sigrZe aris a sm. ra iqneba kubis moculoba? (ekiTxeba
klass) davweroT kubis gamosaTvleli formula. (weren V a 3 )
V. ganmtkiceba
muSaobas agrZeleben modelebze. saxazavis gamoyenebiT daadgenen modelebis
ganzomilebebs da gamoiTvlian moculobebs.
maswavlebels gamzadebuli aqvs moculobis sazom erTeulTa cxrili (ekranze,
dafaze, formatze _ razec xeli miuwvdeba)
kuburi milimetri (1 mm3)
kuburi santimetri (1sm3)
kuburi decimetri (1dm3)
kuburi metri (1m3)
kuburi kilometri (1km3)
klasSi muSaoben sav.#1 maswavlebeli: _ waikiTxe amocana. ra gvaqvs mocemuli?
ra gvaqvs saZiebeli?
sav.#3 amocanis wakiTxvisa da mocemulisa da saZieblis gamijvnis Semdeg
sTxovs amocanis amoxsnis gegmis Camoyalibebas. amocana sxvadasxva gziT
SeiZleba amoixsnas, saamisod gezi unda misces.
_ rogor gamovTvaloT marTkuTxa paralelepipedis moculoba? ra formuliT?
_ ra sidideebi gaqvs mocemuli?
_ erTnairi sidideebia, Tu gadayvanaa saWiro? ra erTeulebSi Cawer pasuxs?
I gza _ samive erTnairi paralelepipadia da SeiZleba erTis moculoba gamoT-
valon da 3-ze gaamravlon.
II gza _ daadginon miRebuli figuris saxe (marTkuTxa paralelepipedis forma
aqvs), zomebi da ise gamoTvalon moculoba
sav.#7 jer amoxsnis gegmas Camoayalibeben da Semdeg xsnian.
VI. Sedegebis Sejameba
_ ra viswavleT dRes?
_ dawereT marTkuTxa paralelepipedis moculobis gamosaTvleli formula.
_ dawereT kubis moculobis gamosaTvleli formula.
_ ra erTeulebSi izomeba moculoba?
_ ra hqvia 1dm3-s sxvanairad? ras vzomavT litrebiT?
VII. saSinao davaleba sav.#2, #4, #8.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav.#8. cal-calke viTvliT kubisa da marTkuTxa paralelepipedis moculobebs
da vkrebT (adiciurobis Tviseba). pasuxi: 153 60 15 15 16875 (sm3).
90
II saaTi
miznebi: 1) ganvumtkicoT codna moculobis Sesaxeb; 2) ganvuviTaroT
marTkuTxa paralelepipedisa da kubis moculobis formulebis amocanebis
amoxsnaSi gamoyenebis unari; 3) davanaxoT maTematikis kavSiri cxovrebasTan;
4) gavuRvivoT SemecnebiTi interesi; 5) ganvuviTaroT logikuri azrovnebisa da
maTematikuri metyvelebis, analizis unarebi.
gakveTilis msvleloba
I. org.momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. winare codnis gaaqtiureba
1) _ me wavikiTxav winadadebas. Tqven daasruleT. erTi sityva geqnebaT
saTqmeli. erTxmad mipasuxeT.
marTkuTxa parallelepipeds aqvs 6 . . .
marTkuTxa parallelepipeds aqvs 12 . . .
marTkuTxa parallelepipeds aqvs 8 . . .
marTkuTxa parallelepipedis waxnagi aris . . .
kubis waxnagi aris . . .
marTkuTxa parallelepipedis mopirdapire waxnagebi . . .
marTkuTxa parallelepipedis samive ganzomilebis namravli aris . . .
_ axla ukve frontalurad gamovikiTxav. visac vaniSneb, is mipasuxebs. yu-
radRebiT iyaviT. araswor da arasrul pasuxze xeli awieT.
2) CamoTvale
drois sazomi erTeulebi;
sigrZis sazomi erTeulebi;
farTobis sazomi erTeulebi;
fulis sazomi erTeulebi;
moculobis sazomi erTeulebi.
3) ras warmoadgens 1sm3?
warmoidgineT, rom gaqvT 8 iseTi kubi, romlis wibos sigrZea 1 sm. vTqvaT, am
8 kubisagan SeadgineT kubi. ra iqneba Sedgenili kubis moculoba? rogori gan-
lageba eqneba kubebs? (ori fena 4-4 kubiT).
III. muSaobas agrZeleben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze.
gakveTilze xsnian sav.#5, #9, #11, #13.
IV. d/s sav.#6 (3 varianti).
V. Sedegebis Sejameba
_ ra iyo Cveni dRevandeli gakveTilis Tema? mizani? mivaRwieT mizans?
_ kubi rom sam tol nawilad davWraT, rogor gamovTvaloT TiToeuli
nawilis moculoba?
_ 27 kubisagan rom axali kubi avagoT, rogor gamovTvaloT axali kubis
moculoba?
VI. saSinao davaleba sav.#12,#10, #14.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #9. pasuxi: 5 l.
sav. #10. marTkuTxa paralelepipedis sigrZeSi Tavsdeba 5 kubi, siganesa da
simaRleSi _ 3-3. pasuxi: aklia 36 kubi, moculobaa 45 8 360 (sm3).
sav. #11. sav.10-is analogiuria. pasuxi: 1215sm3.
sav. #12. SevadginoT gantoleba: 25 8 x 400 x 2 m.
sav. #13. orjer didi wibos mqone kubs 8-jer meti moculoba aqvs, amitom mis
dasamzadeblad 8-jer meti masalaa saWiro. amis sailustracioT aviRoT 8 ca-
li toli kubi da 2-jer didi wibos mqone kubi avagoT.
91
sav. #14. didi kubis erT waxnagze 9 mcire kubi moTavsdeba. pasuxi: 9-jer.
III saaTi
mizani: gavagrZeloT muSaoba moculobis Seswavlaze.
masala: marTkuTxa paralelepipedebi (wyvils erTi modeli).
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti. saSinao davalebis Semowmeba
II. winare codnis gaaqtiureba
1) maswavlebeli: _ moculobis sazomi ra erTeulebi viswavleT?
pasuxs dafaze weren:
kuburi milimetri (1 mm3)
kuburi santimetri (1sm3)
kuburi decimetri (1dm3)
kuburi metri (1m3)
kuburi kilometri (1km3)
2) _ yvela wyvils aqvs merxze marTkuTxa paralelepipedis modeli. unda
gamoTvaloT misi moculoba. wyvilidan erTi moswavle gamoTvlis moculobas
kubur santimetrebSi, II _ kubur decimetrebSi. gnebavT, kubur milimetrebSi.
ra Sedegebi miiReT? Sedegi wyvilSi erTnairi miiReT? (erTi da imave sagnis
moculoba sxvadasxva erTeulebSi gamovTvaleT. erTi da imave figuris mocu-
lobaa. erTnairad ar gamoisaxeba, sxvadasxvanairi Canawerebi miviReT) ras gvi-
Cvenebs es gansxvaveba? (erTi da imave figuris moculobis sxvadasxva erTeu-
lebSi gazomva gviCvenebs, rom moculobis erTi sazomi erTeuli SegviZlia
sxva sazom erTeulSi gadaviyvanoT).
_ aRadgineT gamotovebuli Canaweri.
1 sm3 = ? mm3
1 dm3 = ? sm3
1 m3 = ? dm3
1 km3 = ? m3
_ ramdeni kuburi milimetris tolia 5 kuburi santimetri? 20 kuburi santimet-
ri?
_ ramdeni kuburi santimetris tolia 4 kuburi decimetri? 7 kuburi decimet-
ri?
_ ramdeni kuburi decimetris tolia 11 kuburi metri? 6 kuburi metri?
_ ramdeni kuburi metris tolia 2 kuburi kilometri? 5 kuburi kilometri?
klasSi xsnian sav. #15, #16, #18, #21.
saSinao davaleba: sav.#19, #22.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #15. TiToeuli mcire kubis moculobaa 8 sm3, amitom maTi raodenobaa
64 : 8 = 8.
sav. #16. TiToeuli kubis wibos sigrZe 3sm-ia, amitom paralelepipedis mocu-
loba iqneba 6 33 162 (sm3).
sav. #17. WurWlis moculobaa 9l. pasuxi: 13,5kg.
sav. #18. vTqvaT, oTaxis sigrZea xm, sigane _ ym, simaRle _ zm. mocemulobis
Tanaxmad x y z 45, x y 15 z 3 .
sav. #19. vTqvaT, oTaxis sigrZea xm, sigane _ ym. mocemulobis Tanaxmad
x y 3 48 x y 16 .
sav. #20. 60 40 35 :15 8 7 100 .
2
sav. #21. x 300 x 450. pasuxi: 450 l.
3
sav. #22. amocanis pirobidan gamomdinare vaskvniT, rom klasSi 12 gogonaa.
92
2
amitom mTel klasSi moswavleTa raodenoba iqneba 12 : 30 . pasuxi: 18.
5
`aba scade!~ marcxnidan pirvelis.
testi #4
pasuxebi:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
a a d a g g b g b a
93
Semajamebeli samuSao #7 (Sefasebis sqemiT)
I varianti
II varianti
1. naxazze mocemuli kuTxe ABC gaSlili kuTxea,
K
DBC 110 . BK sxivi DBC kuTxis biseqtrisaa.
D
94
Sefasebis sqema
95
$5.1 sidideTa fardoba (2sT)
96
_ ra kiTxvebze pasuxobs fardoba?
_ ra ewodeba gavlili manZilis fardobas am manZilis gavlaze daxarjul
drosTan?
_ ras gvaZlevs mTliani saqonlis Rirebulebis fardoba saqonlis erTeulis
fasTan?
_ yvelas gaqvT marTkuTxedebi. SeasruleT davalebebi im TanmimdevrobiT, ro-
goriTac me gikarnaxebT.
ipoveT didi marTkuTxedis sigrZe da CawereT rveulSi. (15sm)
ipoveT didi marTkuTxedis sigane da CawereT rveulSi. (12sm)
gamoTvaleT didi marTkuTxedis perimetri. CawereT rveulSi. (12+15)
2=54sm)
ipoveT patara marTkuTxedis sigrZe da CawereT rveulSi. (5sm)
ipoveT patara marTkuTxedis sigane da CawereT rveulSi. (4sm)
gamoTvaleT patara marTkuTxedis perimetri. CawereT rveulSi.((4+5)
2=18(sm))
54
ipoveT perimetrebis fardoba. CawereT rveulSi. 3
18
15
ipoveT marTkuTxedebis didi gverdebis sigrZeebis fardoba 3
5
patara gverdebis sigrZeebis fardoba ( 3
dawereT toli fardobebi wyvilebad
54 15 54 12 15 12
_ Cven miviReT toli fardobebi: , , . gakveTilze swo-
18 5 18 4 5 4
red fardobebis toloba unda SeviswavloT. ori fardobis tolobas propor-
cias uwodeben. proporcia aris Cveni gakveTilis Tema.
IV. axali masalis axsna
a c
V. proporcia asoebiT CavweroT an ase: a : b c : d . es ase ikiTxeba:
b d
` a ise Seefardeba b -s, rogorc c Seefardeba d -s” an ` a -s b -Tan fardoba c -
s d -Tan fardobis tolia”.
a -s da d -s proporciis kidura wevrebi hqvia, xolo b -s da c -s Sua wevrebi.
kidura Sua
a c
b d
Sua kidura
54 15 54 12 15 12
_ daasaxeleT a) kidura b) Sua wevrebi proporciaSi: , ,
18 5 18 4 5 4
_ CavataroT eqsperimenti da gavarkvioT ra Tvisebebi aqvs proporcias.
15 12
dafasTan gamohyavs ori moswavle. erTs avalebs proporciis kidura
5 4
wevrebis namravlis gamoTvlas, meores _ Sua wevrebisas. orive moswavle dafa-
ze wers Sesabamis tolobebs:
kidura wevrebis namravlia: 15 4 60. Sua wevrebis namravlia: 12 5 60.
54 15
dafasTan sxva wyvili gamodis da analogiur davalebas asrulebs
18 5
97
proporciis wevrebze. weren
kidura wevrebis namravlia: 54 5 270 . Sua wevrebis namravlia: 15 18 270.
54 12
kidev erTi wyvili gamohyavs analogiuri davalebis Sesasruleblad
18 4
proporciis wevrebze. isini weren: kidura wevrebis namravlia: 54 4 216 Sua
wevrebis namravlia: 12 18 216.
_ daakvirdiT samive SemTxvevas. ra SegiZliaT TqvaT proporciis kidura da
Sua wevrebis namravlebze? (tolia).
bavSvebi damoukideblad ayalibeben daskvnas (proporciis ZiriTad Tvisebas).
_ Tqven axla proporciis ZiriTadi Tviseba aRmoaCineT: proporciis kidura
wevrebis namravli Sua wevrebis namravlis tolia.
_ axla vnaxoT raSi unda gamoviyenoT proporciis ZiriTad Tviseba. naxeT sa-
xelmZRvaneloSi gv.118-ze magaliTi 1.
ganixilaven, agreTve, paragrafis meore magaliTs. kiTxuloben da Semdeg
damoukideblad ayalibeben proporciis ucnobi kidura da ucnobi Sua wevrebis
povnis wesebs. orive magaliTis ganxilvis Semdeg askvnian, rom proporciis
ZiriTadi Tvisebis gamoyenebiT SegviZlia
davadginoT aris Tu ara mocemuli fardobebis toloba proporcia;
mocemuli fardobebiT SevadginoT proporcia;
vipovoT proporciis ucnobi wevri.
muSaoben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze: sav.#1-a-e), sav.#2-a),b), #3, #6-a).
VI. ganmtkiceba
axla damoukideblad imuSaveT. dagirigebT baraTebs. baraTebze cxrilia
mocemuli CanawerebiT. SeavseT cxrilis carieli ujrebi saTanado
CanawerebiT.
98
ori fardobis tolobas . . .
proporciis Sua wevrebis namravli tolia . . .
proporciis ucnobi kidura wevri rom vipovoT, saWiroa . . .
proporciis ucnobi Sua wevri rom vipovoT, saWiroa . . .
sworia Tu ara proporcia, amas Sevamowmeb . . .
2) waikiTxe proporcia: a) 2:3=10:15; b) 25:45=5:9; g) a : b c : d
3) aris Tu ara mocemuli toloba proporcia?
13 1, 3 1 45 3 1, 5 2 22
; ; .
15 1, 5 4 180 7 3, 5 11 4
III. gakveTilis Temis dasaxeleba
sworadaa amoxsnili?
a : 5 18 : 3,5
5 18 18 180 5
a 25
3,5 0, 7 7 7
_ vin mixvda, ra aris Cveni dRevandeli gakveTilis Tema? (proporcia)
IV. axali masalis axsna
proporciis ucnobi wevris povnas uxsnis saxelmZRvaneloSi mocemuli maga-
liTebis gamoyenebiT. analogiuri davalebis damoukideblad Sesasruleblad
miscems proporcias:
Secvale `?” saTanado ricxvebiT:
3 ? 4 ? 3 ? ? 9 ? 6 ? 10
; ; ; ; ; .
? 4 ? 15 ? 8 2 ? 6 ? 3 ?
99
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
masStabis mixedviT obieqtis zomis dadgena;
rukis an gegmis masStabis mixedviT obieqtebs Soris manZilis dadgena.
I saaTi
gakveTilis Tema: masStabi.
miznebi: 1) masStabis cnebis Semotana. masStabis wakiTxva-Cawera. 2) gegmis Sed-
genasTan, masStabis cnebasTan dakavSirebuli praqtikuli unar-Cvevebis gamomu-
Saveba: (masStabis cnebasTan dakavSirebuli amocanebis amoxsna, geometriuli
agebebi); 3) sigrZis sazom erTeulTa erTi sistemidan meoreSi gadayvanasTan
dakavSirebuli unarebis ganmtkiceba; 4) martiv logikur-maTematikur cnebebze
muSaoba.
gakveTilis tipi _ axali masalis aTviseba
resursi _ maswavlebels: kompiuteri, enciklopedia, multimediuri proeqtori,
globusi, ruka, biologiis kabinetidan romelime mweris an yvavilis Teslis,
fesvis an foTlis fotoebi, qimiis kabinetidan ujredis foto, avtomanqanis
modeli da am tipis avtomanqanis realuri zomebis cxrili (sigrZe, sigane,
simaRle).
gakveTilis msvleloba
I. org momenti. saSinao davalebis analizi
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
1) mzadeba axali masalis asaTviseblad
_ ras ewodeba proporcia?
_ raSi mdgomareobs proporciis ZiriTadi Tviseba?
_ rogor vipovoT proporciis ucnobi wevri?
_ ras gviCvenebs ori ricxvis fardoba?
2) maswavlebeli: _ yvelas gaqvT magidaze baraTebi ricxvebiT. am ricxvebiT Se-
adgineT rac SeiZleba meti proporcia.
I varianti _ 8, 11, 22, 16.
II varianti _ 3, 5, 25, 15.
III varianti _ 17, 18, 36, 34. warmoadgenen Tavis Sedgenil proporciebs da da-
amtkiceben, rom proporcia sworia.
3) sazom erTeulebze muSaoba
gamosaxeT kilometrebSi: 4 000m, 18 000m, 2 450 000m, 3 400 000m;
gamosaxeT a)metrebSi; b)kilometrebSi: 12 000 000sm, 5 600 000sm, 50 000sm;
gamosaxeT milimetrebSi: 12m, 15 dm, 203 sm, 4km, 100km, 4500km.
III. gakveTilis Temisa da miznebis gacnoba
I. muSaoba masStabis cnebaze
(cnebis dazusteba moswavleTa codnis doneze dayrdnobiT)
a) mosamzadebeli samuSao
_ rogor gadaviyvanoT sidideebi kilometrebSi?
(1km=1000m=100 000sm, amitom metrebis kilometrebSi gadayvanisas mocemuli
sidide unda gavyoT 1000-ze, xolo santimetris kilometrebSi gadayvanisas
sidide unda gavyoT 100 000-ze)
_ rogor fiqrobT, ra aris Cveni dRevandeli gakveTilis Tema? (proporcia)
_ marTalia, Cven isev vagrZelebT proporciis Seswavlas, ufro sworad pro-
porciis gamoyenebas cxovrebaSi.
_ SeadgineT fardoba: a) 1 sm-isa 5 km-Tan; b) 1 sm-isa 5000 km-Tan; g) 1 sm-isa 150
m-Tan; d) 1 sm-isa 10000 km-Tan; e) 1mm-isa 120m-Tan.
_ fardobis daweramde ra unda gavakeToT? (erTnair sazom erTeulebSi unda
gadaviyvanoT)
100
_ maSin, jer sidideebi gadaviyvanoT erTnair sazom erTeulebSi. kerZod,
santimetrebSi.
amoxsna. a) 1 : 500000; b) 1 : 500000000; g) 1 : 15000; d) 1 : 1000000000; e) 1 : 120000.
axali masalis axsna
maswavlebels Semoaqvs ,,masStabis” cneba. esaubreba masStabisa da misi
saxelwodebis warmomavlobis Sesaxeb. saubris paralelurad aCvenebs rukas,
globuss, saxlis gegmas, Senobis da sxva sagnebis fotoebs. xsnian
saxelmZRvanelos Teoriuli masalidan amocana 1 da amocana 2-s.
_ or qalaqs Soris manZili rukaze realurTan SedarebiT 100000-jer naklebia.
rogoria rukis masStabi?
_ rukis masStabia 1:1000000. rogoraa Secvlili raluri manZili?
_ dakvirvebis obieqtis zoma gegmaze 10:1 maStabiTaa gadatanili. rogoraa
Secvlili realuri zoma?
IV.ganmtkiceba
masStabTan dakavSirebuli amocanebis amoxsna
_ ras aRniSnavs rukaze miTiTebuli masStabi: 1 : 2 500 000? (niSnavs, rom yo-
veli monakveTis zoma rukaze aris realur monakveTze 2 500 000-jer patara,
anu 25km-is toli realuri manZili rukaze 1sm-is toli monakveTiT gamoisaxeba.
_ ras aRniSnavs rukis masStabi 1 : 15000? (realuri zomebi 15000-jer Semci-
rebulia, anu 150m-is toli realuri manZili rukaze 1sm-iT gamoisaxeba.)
_ amovxsnaT amocana.
beqas saxlidan ninos saxlamde manZili 300 m-ia. gamovsaxoT es manZili
1 : 6000 masStabiT.
amoxsna. 300m = 30000sm; realuri manZili 6000-jer unda SevamciroT, miviRebT
30000 : 6000 = 5 (sm) pasuxi: 5 sm.
_ rukas, gegmas, naxazs Tan erTvis masStabi, romliTac is aris Sesrulebuli.
V. damoukidebeli samuSao
jgufebSi muSaoba (jgufSi 4 - 5 moswavle)
_ davubrundeT globuss. ra masStabiTaa igi Sesrulebuli? amis gasarkvevad
ekvatoris realuri sigrZe SevadaroT globusze mocemul ekvatoris sigrZes.
_ ra monacemebi gvWirdeba? (ekvatoris realuri sigrZe da globusze sigrZe).
_ rogor movipovoT saWiro monacemebi? (realuri sacnobaro masalidan
(40076km), globusze – uSualo gazomviT).
_ riT gavzomoT?
erTi moswavle ekvatoris sigrZes zomavs globusze, meore eZebs mis realur
sigrZes sacnobaro masalaSi, mesames sazomi erTeulebis gadayvana daevaleba,
IV-s masStabis dadgena. miRebul masStabs adareben globusze miTiTebul
masStabs da ase amowmeben jgufebis muSaobis Sedegebs.
_ Tqven daadgineT, ra masStabiTaa ekvatori globusze datanili. rogor
fiqrobT, es masStabi marto ekvators Seesabameba, Tu sxva monakveTebic am
zomiT iqneba Semcirebuli?
b) maswavlebeli moswavleebs aCvenebs romelime mweris Tvalis gadidebul
fotos (misi moZieba sxvadasxva wyarodanaa SesaZlebeli. magaliTad, foto
biologiis wignidan, plakati biologiis kabinetidan.) plakats masStabi eqneba
miTiTebuli. vTqvaT, masStabia 5 : 1.
_ ras aRniSnavs masStabi 5 : 1? risTvisaa ase gadidebuli?
101
_ ra daskvna SegiZliaT gamoitanoT masStabis Sesaxeb? (igi monakveTis ramden-
jerme gadidebasac aCvenebs da Semcirebasac.)
_ ras hqvia rukis masStabi?
_ ra praqtikul saqmianobaSi iyenebs adamiani masStabs?
_ ras udris naxazis masStabi, Tu monakveTis sigrZe 50-jeraa Semcirebuli?
10-jeraa gazrdili?
VI. Sedegebis Sejameba
VII. saSinao davaleba sav.#2, #4, #6.
II gakveTili
gakveTilis Tema: masStabi
miznebi:
masStabis Sesaxeb codnis gaRrmaveba.
gegmis SedgenasTan dakavSirebuli amocanebis amoxsnis, praqtikuli
unar-Cvevebis gamomuSaveba. (masStabis cnebasTan dakavSirebuli
amocanebis amoxsna, geometriuli agebebi).
sigrZis sazom erTeulTa erTi sistemidan meoreSi gadayvanasTan dakav-
Sirebuli unarebis ganmtkiceba.
martiv logikur-maTematikur cnebebze muSaoba.
gakveTilis tipi _ wina gakveTilze axsnili masalis ganmtkiceba.
gakveTilis msvleloba
I. praqtikuli muSaoba (individualuri) – 25wT
davalebebi (dafaze an ekranze weria)
daaproeqte parki
a) moifiqre masStabi
daxaze marTkuTxedi, zomiT 4 sm 1dm;
gaavle marTkuTxedSi diagonali;
moniSne marTkuTxedis gverdebis Suawertilebi (parkSi Sesasvlelebi);
SeaerTe erTmaneTTan parkSi Sesasvlelebi. gamoiyene yvela SesaZleblo-
ba (miRebuli monakveTebi bilikebia parkSi)
b) gamoTvale parkis farTobi gegmaze;
gamoTvale parkis realuri farTobi;
ramden samkuTxedad daiyo parki?
rogoria TiToeuli samkuTxedis farTobi?
ramdenjeraa naklebi erTi samkuTxedis farTobi parkis (marTkuTxedis)
farTobze?
gaaferade samkuTxedebi SenTvis sasurveli ferebiT. moniSne sad dadgam
skamebs.
gamouyavi adgili yvavilebs, sportul moedans, gazonebs.
ra farTobs ikavebs parkSi sportuli moedani? gazonebi?
bilikebis sigane aiRe 1 m. parkis ra nawili ukavia bilikebs?
maswavlebeli akvirdeba muSaobis process. dasrulebis Semdeg umowmebs
namuSevrebs.
II. muSaoba saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze
darCenil droSi xsnian sav. #11, #13.
III. Sedegebis Sejameba
_ ra gavakeTeT dRes? ra Temaze vimuSaveT? ra iyo Cveni mizani?
_ rodis viyenebT masStabs?
_ ra mogewonaT? ris gakeTebas isurvebdiT ufro ukeTesad?
_ vin rogori kmayofili xarT sakuTari muSaobiT?
102
IV. saSinao davaleba sav.#10, #12, #17.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi
sav. #12. pasuxi SegviZlia miviRoT proporciidan:
12 30
x = 15
6 x
sav. #17. 22 aRsazrdelia, radgan 22 aris udidesi saerTo gamyofi.
III saaTi
gakveTili TamaSi
jgufuri mecadineoba
kombinirebuli tipis gakveTili ori sagnis gaerTianebiT: geografia-maTematika
miznebi:
geografia: 1) masStabis Sesaxeb moswavleTa codnis ganmtkiceba,
2) rukaze manZilis gansazRvris codnisa da unaris Semowmeba.
maTematika: 1) masStabis gamoyenebiT amocanebis amoxsna;
2) vaCvenoT maTematikis kavSiri cxovrebasTan.
masala: saqarTvelos ruka, dasarigebeli baraTebi konkursis masaliT
gakveTilis msvleloba
umjobesia, gakveTili geografiis kabinetSi Catardes.
moswavleebi gakveTilis dawyebisTanave 2 gundad iyofian. mecadineoba iqneba
jgufuri.
I. org. momenti
II. zepiri angariSi
1) a) ipove fardoba: 4:5, 18:6, 6:2, 3,2:4.
b) gaarkvie, Sedgeba Tu ara proporcia davaleba a)-Si mocemuli ricxvebiT?
dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi Seadgine proporcia da daamtkice, rom swori
proporcia Seadgine.
2) raSi viyenebT masStabs? moitane magaliTebi.
3) mocemulia Canawerebi: a) 1:1000; b) 1:100000; g) 20:1. am Canawerebis mixedviT
upasuxe kiTxvebs:
aris Tu ara fardoba TiToeuli mocemuli Canaweri?
ras weren am saxis fardobiT?
zomis gazrdas aCvenebs Tu Semcirebas da ramdenjer a) masStabi?
zomis gazrdas aCvenebs Tu Semcirebas da ramdenjer b) masStabi?
zomis gazrdas aCvenebs Tu Semcirebas da ramdenjer g) masStabi?
ris masStabis Sedgena uwevs arqiteqtors? biologs? avtoinJiners? xide-
bis mSenebels? avainJiners? geologs?
III. gakveTilis Temisa da miznis gacnoba
_ rogor fiqrobT, ra iqneba Cveni dRevandeli gakveTilis Tema? (masStabi)
maTematikis maswavlebeli: _ dRes gansakuTrebuli gakveTili gvaqvs. gakve-
Tilze erTmaneTs xvdeba ori mecniereba _ maTematika da geografia. gakveTils
atarebs ori maswavlebeli _ geografiisa da maTematikis.
_ diax, unda gavimeoroT Tema `masStabi” da davinaxoT maTematikis cxovebas-
Tan kavSiri. orive maswavlebels gvainteresebs ra codna gaqvT proporciis
Sesaxeb, orives gvinda, rom Cven sagnebSi saukeTesoni iyoT. gisurvebT
warmatebas. Cveni samuSao gegma aseTia
baraTze muSaoba
Teoretikosebis konkursi
kapitnebis konkursi
`saukeTeso mogzaurTa” konkursi
Sedegebis Sejameba
103
IV. gakveTilis Temasa da mizanze muSaoba
.`Teoretikosebis konkursi”
geografiis maswavlebeli
I gundi
gamohyavs erTi moswavle.
ras gviCvenebs masStabi?
rogor unda gazomo rukaze manZili Tbilissa da baTums Soris?
ra saxis masStabs icnob?
II gundi
gamohyavs erTi moswavle.
ganmarte ras niSnavs Canaweri 1:500000.
rogor unda gazomo realuri manZili masStabis gamoyenebiT rusTavsa
da Tbiliss Soris?
ra aris masStabi? (pasuxi imis mixedviT, rac ician orive sagnidan)
TiTo kiTxvaze pasuxobs gundidan TiTo moswavle. erTi da igive moswavle
sxva kiTxvaze im SemTxvevaSi upasuxebs, roca gundis sxva wevrebs pasuxis ga-
cema ar SeuZliaT) pasuxebi unda iyos sruli da gamarTuli. qulebi amis
mixedviT daewereba gundis wevrebs
`kapitnebis konkursi”
I gundi
1) romeli masStabiT ufro didi iqneba saqarTvelos ruka?
1:1000000, 1:200000, 1: 600000.
2) rukisa da masStabis gamoyenebiT gamoTvaleT realuri manZili Tbilissa
da siRnaRs Soris.
dafaze naCvenebia Tu rogor Caweron gamoTvlebis Sedegebi.
Tbilisi _ siRnaRi
masStabi
manZili rukaze . . . sm…
realuri manZili
II gundi
1) romeli masStabiT ufro didi iqneba saqarTvelos ruka?
1:100000, 1:2000000, 1:500000.
2) rukisa da masStabis gamoyenebiT gamoTvaleT realuri manZili
Tbilissa da axalqalaqs Soris.
dafaze naCvenebia Tu rogor Caweron gamoTvlebis Sedegebi.
Tbilisi _ axalqalaqi
masStabi
manZili rukaze . . . sm…
realuri manZili
104
_ ra SemTxveaSi viTvliT sidideebis fardobas? (erTsa da imave sazom erTeu-
lebSi unda iyvnen warmodgenili, an Cven unda warmovadginoT)
_ me amovxsni amocanas, Tqven Secdoma aRmoaCineT
I gunds _ Sios nabijis sigrZea 25sm, maTesi ki 5 dm. gamoTvaleT didi nabijis
sigrZis fardoba patarasTan. Cemi pasuxi aseTia: 25:5=5. didi nabijis sigrZe 5-
jer metia patara nabijis sigrZeze. meTanxmebiT Tu ar meTanxmebiT? ratom?
(I gundis moswavleebi msjeloben daSvebul Secdomaze da asworeben)
II gunds _romelia naklebi da ramdenjer – 500sm Tu 50m? me ase gamovTvale: vi-
naidan 500:50=10, vaskvni, rom 500sm>50m. Tqven ras ityviT? meTanxmebiT Tu ar me-
TanxmebiT? ratom? (daSvebuli Secdomis Sesaxeb msjeloben II gundis wevrebi.
kidev raSi viyenebT fardobas? (masStabSi)
_ axla ki orive maswavlebeli vacxadebT ,,mogzaurebis konkurss”
_ TiToeul gunds geZlevaT baraTi, romelzec cxrilis saxiT weria davale-
bebi. gamoTvlebis Sedegebi unda SeitanoT cxrilis Sesabamis svetSi. gamarj-
vebuli iqneba is gundi, romelic yvelafers daiTvlis swrafad da sworad.
gisurvebT warmatebebs.
I gunds: Tqven midixarT quTaisidan rigaSi
davaleba Sedegi
dawereT rukis masStabi
gazomeT manZili rukaze quTaissa da rigas Soris
gamoTvaleT realuri manZili quTaissa da rigas Soris
gamoTvaleT dro, romelic dasWirdeba TviTmfrinavs 800
km/sT mudmivi siCqariT moZraobisas
ra dro dasWirdeba TviTmfrinavs orive mimarTulebiT
(quTaisi-riga, riga_quTaisi) moZraobaze?
davaleba Sedegi
dawereT rukis masStabi
gazomeT manZili rukaze Tbilissa da berlins Soris
gamoTvaleT realuri manZili Tbilissa da berlins Soris
gamoTvaleT dro, romelic dasWirdeba 800 km/sT siCqariT
moZrav TviTmfrinavs Tbilisidan berlinSi Casasvlelad
ra dro dasWirdeba TviTmfrinavs orive mimarTulebiT
(Tbilisi_berlini, berlini_Tbilisi) moZraobaze?
V. Sedegebis Sejameba
ajameben qulebs da acxadeben gamarjvebuls _ `saukeTeso mogzaurs”
VI. saSinao davaleba 1) sav. #15; 2) SearCie masStabi da Seadgine Seni
binis romelime oTaxis gegma.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi.
sav. #15. punqtebs Soris realuri manZili 15 km-ia, amitom 1:500 000 masStabis
rukaze iqneba 3 sm.
105
mizani: vaswavloT pirdapirproporciuli da ukuproporciuli damokidebule-
bebi da maTi Tvisebebi.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
sidideebs Soris pirdapirproporciuli da ukuproporciuli damokidebu-
lebebis amocnoba;
pirdapirproporciuli da ukuproporciuli damokidebulebebis Tvisebebis
gamoyeneba praqtikuli amocanebis amosaxsnelad.
I saaTi
miznebi:
axali cnebis _ sidideTa Soris pirdapirproporciuli damokidebulebis
Semotana;
miRebuli codnis gamoyenebis unaris gamomuSaveba;
damoukideblad muSaobis unar/Cvevebis Camoyalibeba;
logikuri azrovnebis, maTematikuri metyvelebis ganviTareba;
inteleqtualuri SesaZleblobebis miznis misaRwevad gamoyenebis unaris
ganviTareba.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
1)SesaZlebelia Tu ara, a)5:5; b)3:2 fardoba iyos kvadratis gverdebis sigrZeTa
fardoba?
2) rveulis 28 gverdi sufTaa, 7 Canaweriani. ras gviCvenebs fardoba:
28:7? 7:28? 8:35?
3) ipove danarCeni orisagan gansxvavebuli fardoba:
24 5
5:15; 6 : 24; ; ; 7 : 22.
6 24
4) ra aris fardoba?
5) ras gviCvenebs fardoba?
6) ras ewodeba proporcia?
7) proporciis romeli wevrebis gadanacvlebiT SeiZleba axali proporciis mi-
Reba?
III. gakveTilis Temisa da miznis gacnoba
dRes unda viswavloT sidideebs Soris pirdapirproporciuli damokidebu-
leba, Semdeg ki miRebuli codna gamoviyenoT amocanebis amoxsnaSi.
IV. axali masalis axsna
amovxsnaT amocana (saxelmZRvanelos Teoriuli masalidan amocana #1.).
amocanis amoxsnis Semdeg, wesis Camoyalibebamde maswavlebeli kiTxulobs
_ ra damokidebulebaSia zeTis raodenoba mzesumziris masasTan? (ramdenjerac
metia mzesumzira, imdenjer meti zeTi miiReba).
Semoaqvs pirdapirproporciulobis cneba. erTi moswavle kiTxulobs wess
saxelmZRvaneloSi, ori ki TviTon Camoayalibebs. daasaxeleben pirdapirpro-
porciulad damokidebuli sidideebis magaliTebs.
amis Semdeg imuSaveben moZraobis amocanaze. kerZod, gamoikvleven, ra
damokidebulebaSia moZravi sxeulis mier gavlili manZili am moZraobaze
daxarjul drosTan (saxelmZRvaneloSia mocemuli, magram moswavleebma damou-
kideblad unda miagnon am damokidebulebas). unda daakvirdnen am sidideebis
fardobas da gamoitanon daskvna, rom pirdapirproporciuli sidideebis
fardoba mudmivi sididea. xsnian #1 magaliTs.
106
V. ganmtkiceba
ganmtkicebis mizniT muSaoben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze. klasSi
ganixileba sav.#1, #3, #5, #7.
VI. Sedegebis Sejameba
_ ra axali sityva SevmateT Cvens maTematikur leqsikons?
_ ra viswavleT?
_ sidideTa rogor damokidebulebas hqvia pirdapirproporciuli?
_ ra SegiZliaT TqvaT pirdapirproporciulad damokidebul sidideTa fardo-
baze?
VII. saSinao davaleba sav#2, #4, #6.
II saaTi
miznebi:
1) codnis ganmtkiceba sidideTa Soris pirdapirproporciuli damokidebulebis
Sesaxeb;
2) miRebuli codnis gamoyenebis unaris gamomuSaveba;
3) damoukideblad muSaobis unar/Cvevebis Camoyalibeba;
4) logikuri azrovnebis, maTematikuri metyvelebis ganviTareba.
gakveTilis msvleloba
muSaoben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze. klasSi xsnian sav. #12, #14,
#16, #18.
saSinao davaleba. moswavleebma Tavisi survilis mixedviT SearCion 2 amocana
#8-dan #16-mde, romelic ar amouxsniaT. visac survili eqneba, meti amoxsnas.
III_IV saaTebi
am gakveTilebze iswavleba Tema: ukuproporciuli damokidebuleba sidideTa
Soris da Sasabamisi amocanebis amoxsna.
komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb da pasuxebi.
sav. #27. qaTmebis da dReebis raodenobebi 2-2jer gaizarda, amitom kvercxebis
raodenoba 4-jer gaizrdeba. pasuxi: 8 kvercxs.
sav. #28. 6-jer mets. pasuxi: 72 m.
sav. #29. pasuxi: a) 720 km-s; b) 180 km-s.
sav. #30. erTi didi traqtori mTel nakveTs 6 dReSi, xolo erTi patara traq-
1 1 1
tori 12 dReSi moxnavs. amitom, isini erTad erT dReSi nawils moxna-
6 12 4
ven. pasuxi: 4 dReSi.
1
sav. #31. pasuxi: 3 sT.
3
sav. #33. pasuxi: 6 wuTSi.
107
sididis mocemuli proporciT dayofis gacnoba;
amocanebis amoxsna proporciul dayofaze;
gameoreba sakiTxebis: fardoba, proporcia;
Sedarebis, analizis, daskvnis gamotanis unarebis ganviTareba;
maTematikuri metyvelebis ganviTareba;
Sromisadmi pasuxismgeblobis grZnobis ganviTareba.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
winare codnis gaaqtiureba
avtomenqaniT gigim 195 km 3sT-Si gaiara. ra siCqariT moZraobda gigi?
androm 25 km cxeniT 2sT-Si gaiara. ra siCqariT imoZrava androm?
daxaze AB 4 sm monakveTi da masze moniSne C wertili ise, rom Sesrul-
AC AC AC
des utoloba _ a) 1; b) 1; g) 1.
AB AB AB
masalis gadacema moxdeba saxelmZRvanelos mixedviT. klasSi amoxsnian
teqstSi mocemul orive amocanas da sav. #1, #3.
damoukidebel samuSaod: I varianti sav. #2 (a, d); II varianti sav.#2(b, e)
saSinao davaleba: sav. #2 (g), sav. #4, #6.
II saaTi
miznebi: 1) sididis mocemuli proporciT dayofis Sesaxeb miRebuli codnis
ganmtkiceba; 2) amocanebis amoxsna proporciul dayofaze; 3) gameoreba sakiTxe-
bis: fardoba, proporcia; 4) Sedarebis, analizis, daskvnis gamotanis unarebis
ganviTareba; 5) maTematikuri metyvelebis ganviTareba.
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. winare codnis gaaqtiureba
1) rogor davyoT sidide mocemuli ricxvebis proporciul nawilebad?
2) zepirad gamoTvaleT sqemis mixedviT (dafazea gamotanili)
20 : 90 +120 6 : 30 _400
60
360 360
108
Semajamebeli samuSao #8
I varianti
8 2 0, 5 0, 3
1. Seamowme tolobis marTebuloba: a) b)
28 7 1, 2 10
25
2. mdinare mtkvris sigrZis mdinare nilosis sigrZesTan Sefardeba -is
96
tolia. mtkvris sigrZe 1500km-ia. ra sigrZisaa nilosi?
4. marTkuTxa miwis nakveTis perimetri 400 m-ia. misi sigrZe ise Seefar-
deba siganes, rogorc 3:2. gamoTvale nakveTis sigrZe.
varianti II
5 25 0, 4 2
1. Seamowme tolobis marTebuloba: a) b)
6 40 15 75
2
2. natos saZinebeli oTaxis siganis fardoba sigrZesTan -is tolia.
3
oTaxis sigrZe 4,8 m-ia. ra siganisaa natos saZinebeli?
4. marTkuTxa miwis nakveTis perimetri 300 m-ia. misi sigrZe ise Seefar-
deba siganes, rogorc 8 : 7. gamoTvale nakveTis sigane.
Sefasebis sqema
1. TiToeuli tolobis SemowmebisaTvis TiTo qula
2. dawera Sesabamisi proporcia ------ 1 qula
dawera pasuxi -------- 2 qula
3. gamoTvala 1kg-s fasi ----- 1 qula
gamoTvala mTliani fasi ---- 2 qula
4. dawera Sesabamisi gantoleba an proporcia ----- 1 qula
miiRo pauxi ------- 2 qula
5. dawera Sesabamisi proporcia ----- 1 qula
miiRo pauxi ------- 2 qula
109
$5.6 wriuli diagrama (3 sT)
mizani: vaswavloT a) wriuli diagramis wakiTxva; b) wris seqtorebad dayofa
mocemuli proporciiT; g) monacemebis wriuli diagramis saxiT warmodgena;
d) wriuli diagramis ageba.
mosalodneli Sedegebi
paragrafis Seswavlis Sedegad moswavlem unda SeZlos:
wris seqtorebad dayofa mocemuli proporciiT;
wriuli diagramis wakiTxva;
cxrilis an/da svetovani diagramis saxiT mocemuli monacemebis wriuli
diagramis saxiT warmodgena.
I saaTi
gakveTilis Tema: wriuli diagrama
miznebi:
vaswavloT:
ra aris wriuli diagrama;
risTvis gvWirdeba wriuli diagrama;
wriuli diagramis wakiTxva da ageba.
masala: muyaosagan an sqeli qaRaldisagan gamoWrili 2 wre, Savi da feradi
fanqrebi, transportiri, saxazavi.
gakveTilis gegma
org. moment. motivacia, ganwyobis Seqmna _ 1wT
zepiri angariSi. Temis gacnoba _ 6wT
gakveTilis Temisa da miznebis gacnoba _ 2wT
axali masalis axsna -15wT
pirveladi ganmtkiceba _ 10wT
damoukidebeli samuSao _7wT
Sedegebis Sejameba _ 3wT
saSinao davaleba – 1wT
gakveTilis msvleloba
I. org. momenti
II. zepiri angariSi. Temisa da miznebis gacnoba
wyvilebSi muSaoba
maswavlebeli moswavleebis wyvilebs urigebs baraTebs testuri kiTxvebiT.
_ amoxseniT davalebebi da pasuxebis mixedviT daalageT asoebi Tanmimdevro-
biT. miRebuli sityviT mixvdebiT dRevandeli gakveTilis Temas.
1) baraTze mocemuli dausrulebeli winadadeba daasrule mocemuli
savaraudo 4 pasuxidan erT-erTiT.
gaSlili kuTxe ewodeba kuTxes, romlis gverdebi
a) urTierTmarTobuli sxivebia;
b) urTierTmarTobuli wrfeebia;
g) erTi saTavis da erTi mimarTulebis mqone sxivebia;
d) wrfes Seadgenen.
2) mocemulTagan romelia gaSlili kuTxe?
a) b) g) d)
110
4) mocemulTagan romelia centraluri kuTxe? upasuxeT naxazis mixedviT.
a) OAC ; b) CDO ; g) AOD ; d) CAO . C
5) Semoxaze WeSmariti gamonaTqvami D
a) radiusi wrewirs or 180-gradusian rkalad yofs; A
b) diametri wrewirs or 180-gradusian rkalad yofs; O
g) radiusi diametrze 2-jer grZelia; K
d) centraluri kuTxis saTave wrewirs ekuTvnis
3
6) 3600 -is nawilia
4
a) 270 0 ; b) 1200 ; g) 1800 ; d) 900 .
12 x
7) , x a) 169; b) 24; g) 12; d) 64.
13 26
3 3
8) 2 1,5 4 : 35 a) 0,25; b) 4; g) 8 ; d) 2,75.
4 4
_ Cveni dRevandeli gakveTilis Tema aris diagrama. kerZod, wriuli diagrama.
_ gaixseneT ra saxis diagramebs icnobT da raSi iyenebs adamiani diagramas.
_ Cveni amocanaa gavigoT ra aris wriuli diagrama da viswavloT misi
wakiTxva da ageba.
III. axali masalis axsna
ganvixiloT diagramis agebis martivi magaliTi. dedamiwis zedapiris 0,7 nawi-
li wyliTaa dafaruli. danarCeni xmeleTia. rogor gamovsaxoT es informacia
wriuli diagramiT?
_ mTeli dedamiwa erTi wriT gamovsaxoT. daxazeT wre. moniSneT wris centri.
ramden graduss Seicavs wre? maSasadame, mTel dedamiwas 3600 Seesabameba. wya-
li misi 0,7 nawilia. ra SeiZleba amiT gavigoT? (ramdeni gradusi Seesabameba
diagramaze wyals) rogor gavigoT? (vipovoT 3600 -is 0,7 nawili) rogor vipo-
voT? (ricxvis nawili rom vipovoT, es ricxvi unda gavamravloT nawilze) ipo-
veT. ramdeni gradusi miiReT? ( 252 0 ) ramdeni gradusi Seesabameba xmeleTs?
360 0
2520 1080 . es yvelaferi vaCvenoT wriul diagramaze. diagramaze unda
avagoT wylisa da xmeleTis Sesabamisi centraluri kuTxeebi. romeli kuTxe
avagoT 252 0 Tu 1080 ? (ra Tqma unda 1080 ) aageT.
_ ras ityviT meore kuTxis agebaze? (is ukve agebulia, radgan wre sul or na-
wilad davyaviT. erTi _ 1080 -iani avageT da darCenili nawili aris 252 0 , anu
meore kuTxe)
_ gavaferadoT. ra feriT gavaferadoT wyali? (umravlesoba daasaxelebs cis-
fers an lurjs). xmeleTi? (umravlesoba daasaxelebs yavisfers). xmaTa um-
ravlesobiT gadawydeba ferebis SerCeva. gaaferadeben dafazec da rveulebSic.
diagramis romeli nawilia didi _ cisferi Tu yavisferi? cisferi. ra daskvna
SegiZlia Camoayalibo xmeleTs meti farTobi ukavia Tu wyals?
_ gadaSaleT saxelmZRvaneloebi 131-e gverdze. mocemuli sami diagrama 23 no-
embris dRisa da Ramis xangrZlivobas Seesabameba. diagramebze sxvadasxvanaira-
daa Cawerili dRisa da Ramis xangrZlivoba. ra saxiTaa Cawerili monacemebi
nax.1-ze? (aTwiladis saxiT) nax.2-ze? (gradusebiT) nax.3-ze? (Cveulebrivi
wiladiT).
111
_ waikiTxeT amocana da damoukideblad gaarCieT misi amoxsna. Semdeg vinc
SeZlebs, dafaze amogvixsnas.
IV. ganmtkiceba. muSaoben saxelmZRvanelos Teoriuli masalis amocana 1-ze.
muSaobas agrZeleben saxelmZRvaneloSi mocemul masalaze. xsnian sav. #1(a,b),
sav. #3, sav. #5, sav. #7.
V. Sedegebis Sejameba
_ ra viswavleT dRes?
_ ra aris wriuli diagrama?
_ ras gviCvenebs wriuli diagrama?
_ rogor dayof wres mocemuli ricxvebis proporciul nawilebad?
VI. saSinao davaleba sav.#2, #4, #8.
savarjiSoebis komentarebi da pasuxebi.
sav. #13. vTqvaT, xeebis mTliani raodenobaa x. maTgan atmis xeebis raodenoba
7 7
nawilia. x = 14, x = 40. pasuxi: vaSli 16, msxali 10.
20 20
sav. #14. qeris Sesabamisi seqtori 90 gradusia, amitom mTliani mosavali iqne-
ba 24 t, aqedan simindi 10t, xorbali 8t.
sav. #16. `saferavi ~ mTeli mosavlis mesamedia, mosavlis 2/3 `rqawiTeli~ da
`mwvanea~, maTi mTliani masaa 80 tona, amitom `saferavi~ iqneba 40 t.
sav. #17. SevniSnoT, rom yovel erT milion kv.km-s erTgradusiani seqtori
Seesabameba.
`SesaZlebelia Tu ara?~ a) ara, radgan Tu am kenti Sesakrbebidan TiTo 1-ians
aviRebT, darCenili luwi ricxvebis jami iqneba luwi, xolo kenti raodenoba
1-iani jamSi kent ricxvs mogvcems; b) ara, radgan Tu es ricxvi 1–ia kvadratic
1 iqneba, xolo Tu araa 1, maSin misi kvadrati TviT am ricxvze gaiyofa, e.i.
sul mcire, 3 gamyofi mainc eqneba.
112
savarjiSoebis komentarebi da pasuxebi.
sav. #20. vwerT gantolebas: x + 4,2 = 6,8. pasuxi: x = 2,6.
sav. #27. saSualo siCqare gavlili manZilis daxarjul drosTan fardobis
tolia. daxarjuli droa 8:4+18:6=5(sT). 26km : 5sT = 5,2km/sT.
SeniSvna: xSirad moswavleebs saSualo siCqare siCqareTa saSualo hgoniaT.
imisaTvis, rom sxvanairadac davanaxoT ratom araa es ase SegviZlia mocemuli
amocanis pirobebi sixSireTa cxrilis saxiT CavweroT:
siCqare 4km/sT 6km/sT
sixSire (dro) 2 sT 3sT
saSualo siCqare = (2×4+3×6):(2+3)=5,2(km/sT).
sav. #28. vwerT gantolebas: 3x + x = 40. pasuxi: 10 wlis.
sav. #29. nikas wlovanebaa 3 24 2 32 8 (weli).
sav. #30. Tu kaxas dros saSualo iyo x, zurabis dros iqneba x + 2, xolo
xuTeulebis simaRleTa jamebi kaxas dros 5x, zurabis dros 5(x + 2). maT
Soris gansxvavebaa 10 sm. pasuxi: zurabi 10sm-iT maRalia.
sav. #31. TanamSromelTa saSualo asakia 10 40 15 35 : 25 37 (weli).
sav. #25 veterani kalaTburTelis simaRlea 10 195 9 196 186 (sm).
`aba scade~ a) Sua ricxvi unda aviRoT udidesisa da umciresis saSualo;
b) Sua ricxvi unda aviRoT udidesisa da umciresis saSualoze meti;
g) Sua ricxvi unda aviRoT udidesisa da umciresis saSualoze naklebi.
`jgufuri samuSao~
1. gogonebma; 2. Savi pilpili; 3. warweriT `carieli~; 4. lali;
5. lias; 6. vano; 7. a) laSa, b) sandro; 8. 2; 9. a) maTem, b) kenti; 10. 10.
113
sav.#19. pasuxi: 22 weli.
sav.#20. pasuxi: 4,3, 6,5.
sav.#21. mosaxnavi nawili samjer naklebia moxnul nawilze. amitom daamTav-
rebs 1 saaTSi.
sav.#22. 1 aprilidan 18 maisamde (Tav-bolos CaTvliT) 48 dRea. orjer meti
sigrZis arxs 3 buldozeriT dasWirdeboda 96 dRe, xolo oTxi buldozeriT
96×3:4=72 dRe. 19 maisidan Tu 72 dRes gadaviTvliT, miviRebT 29 ivliss. pasuxi:
a) 72 dReSi; b) 29 ivliss.
sav.#23. SefardebaSi zeda da qveda gverdebi ikveceba. pasuxi: 22,5m2.
testi #5
pasuxebi
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
b d a d g b g b b a b d b d a
`oqros kveTa~
114
Semajamebeli samuSao #9
I varianti
x 13 2,1 3
1. ipove proporciis ucnobi wevri: a) ; b) .
24 8 y 10
II varianti
x 17 2, 4 2
1. ipove proporciis ucnobi wevri: a) ; b) .
12 6 y 5
115
Sefasebis sqema
gasameorebeli masala.
116
1 1 1
davaleba 6a. 5) orive traqtoriT 1sT-Si moxnaven naw.-s. pasuxi: 3sT-Si.
4 12 3
3 2
6) pirobis Tanaxmad (lalis xelfasi) = (gias xelfasi). aqedan (lalis
8 5
16 16
xelfasi)= (gias xelfasi). pasuxi: lalis xelfasi -jer.
15 15
1 1 1
davaleba 6b. 5) orive miliT erT saaTSi gaivseba nawils.
5 20 4
pasuxi: 4 saaTSi.
7
6) vTqvaT, nouTbuqi Rirda a lari. maSin nanas xelfasi iqneba a lari, xolo
4
3 7 3 7 3 7 7
kaxasi a lari. ; : . pasuxi: nanas xelfasi, -jer.
2 4 2 4 2 6 6
davaleba 8a. 4) erTi gverdis dabeWvdas sWirdeba 4,25 : 80, xolo 2000 gverdis
dabeWvdas 4,25 : 80×2000=106,25wT.
5) fasi nayidi xilis masis ukuproporciulia. amitom 2×6=3×x. pasuxi: 4kg.
117
Semajamebeli samuSao #10
I varianti
II varianti
Sefasebis sqema
1. ipova udidesi an umciresi ----- 1 qula
ipova udidesi da umciresi ----- 2 qula
2. TiToeuli gamosaxulebis gamoTvlaSi TiTo qula
3. gamoTvala orive Sesakrebi ---- 1 qula
gamoTvala jami ------- 2qula
4. gamoTvala sigrZe da sigane---1
gamoTvala farTobi ------ 2 qula
5. gamoTvala qalaqebs Soris realuri manZili an dawera gantoleba (mag.
6x = 10×18). ----- 1 qula
gamoTvala manZili meore rukaze ----2 qula
118
damatebiTi amocanebis amoxsnebi da pasuxebi
1. m = 1, n = 5, k = 9.
2. 100 4 7 6 12 , amitom sul gaivso 10 yuTi.
3. x aucileblad luwia, xolo y SeiZleba iyos kentic. amitom pasuxia a).
4. yovel jerze ori beWedi akldeba, sul 6 cali. 17 – 6 = 11.
5. vTqvaT daWres n naWeri. yoveli naWris daWriT ori naWeri emateba. vwerT
gantolebas: 2n + 10 = 22. aqedan n = 6.
6. 7 dRe ise gavanawiloT, rom daTom ijiriTos 3-jer, merabim _ 2-jer.
pasuxi: 31lari.
7. pasuxi: 22.
8. dReSi ixarjeboda (500 – 400) : (25 – 20) = 20kg. sakvebis mTliani raodenoba
iqneba 500kg + 25 20kg=1000kg, xolo dReebis raodenoba _ 1000 : 20 = 50.
9. vTqvaT Tavdapirveli ricxvia x. maSin miRebuli ricxvi iqneba
2000 + 10x + 2. pirobis Tanaxmad: 2000 + 10x + 2 = 36x. aqedan x = 77.
10. 4x+ 18 = 2018. pasuxi: 500.
11. 385=5×7×11. pasuxi: 195.
12. vTqvaT a= n+n+1+n+2=3n+3=3(n+1), b= n+3+n+4+n+5=3n+12 = 3(n+4). TiToeuli
ricxvi 3-is jeradia, amitom maTi namravli iqneba 9-is jeradi. amasTan Tu n
kentia, maSin a iqneba luwi, xolo Tu n luwia, maSin b iqneba luwi. amitom
ab namravli gaiyofa 18-ze.
13. 4-dan 3-is arCeva igivea rac 4-dan 1-is ar arCeva anu gvaqvs 4 gansxvavebuli
varianti rogorc gogonebSi, ise vaJebSi. gogonebis erT variants vaJebis
oTxi variant Seesabameba. 4×4=16. pasuxi: 16.
14. vTqvaT moniSnuli wertilebia A, B, C, D, E. a) monakveTis misaRebad unda
avirCioT am 5 wertilidan ori. erTi wertilis arCevis 5 SesaZleblobaa,
meore wveros asarCevad gvrCeba 4 SesaZlebloba. 5×4 = 20, magram arCevis
dros Tanmimdevrobas ara aqvs mniSvneloba (magaliTad, jer A-s avirCevT
da Semdeg B-s, Tu piriqiT, erTidaimave AB monakveTs miviRebT), amitom
SesaZlo variantebis raodenoba 2-jer naklebia. pasuxi 10.
15. bolodan meore cifris 2 variantia (3 da 9), bolo cifris 5 varianti, sul
2 5 = 10 .
16. pasuxi: 30km.
17. pasuxi: a) 20t; b) 20t.
18. pasuxi: fexsacmeli 1,5-jer Zviria.
19. gogonebic da vaJebic naxevarze naklebi wasula, amitom jamSic naxevarze
naklebi wavida. pasuxi: naxevarze naklebi.
20. pasuxi: 160.
21. mosapirkeTebeli darCa 1/9 nawili, anu mopirkeTebulze 8-jer naklebi.
pasuxi: 0,5sT.
n 3n
22. vTqvaT, kanfetebis raodenobaa n. maSin demetres Sexvda , nikas , xolo
5 10
n n 2n
laSas nawili. erTi wlis win demetres Sexvdeboda , nikas , xolo
2 7 7
4n 4n n
laSas nawili. - =10. n= 140.
7 7 2
23. pasuxi: 28.
119
4 1 3
24. , e.i. 300l aris qvevris moculobis 3/10 nawili, amitom 150l iqneba
5 2 10
4 3 19
qvevris moculobis 3/20 nawili. . pasuxi: aivseba 19/20 nawili.
5 20 20
25. vTqvaT 1kg vaSli Rirs n lari, msxali _ m lari. 4n + 2m = n + 4m, anu 3n
= 2m, e.i. 4,5n = 3m. pasuxi: 3kg.
26. Tu monacemebs SevkrebT miviRebT, rom 5 wigni, 5 rveuli da 5 kalami 40
lari Rirs. 1 wigni, 1 rveuli da 1 kalami eRireba 8lari, xolo 7 wigni, 7
rveuli da 7 kalami 56 lari. pasuxi: 56 lari.
27. erT qaTams erT dReSi 0,2kg, xolo erT indaurs erT dReSi 0,25kg simindi
dasWirdeba. amitom, 4 qaTams da 3 indaurs erT dReSi dasWirdeba 0,8 + 0,75
= 1,55kg simindi. 62:1,55=40. pasuxi: 40 dRes.
28. n + 2 = 5k + 4 n - 1 = 5k + 1 . pasuxi: 1.
29. parizis droiT 8 saaTi Tbilisis droiT 12 saaTia. pasuxi: 4sT.
5
30. pasuxi: 9 sT.
6
31. pasuxi: 7,4-iT.
32. pasuxi: 600 cali.
33. pasuxi: 48.
34. pasuxi: gare Sexebis SemTxvevaSi 16,5sm, Sida Sexebis SemTxvevaSi 1,5sm.
35. 4r = 12 r = 3 . pasuxi: a) 3sm; b) 72sm2.
36. pasuxi: udidesi 4dm, umciresi 1dm.
37. Sua TavlasTan.
38. pirveli kubis wibo iqneba 3-jer meti, amitom moculoba eqneba 27-jer meti.
39. SAEC=SABC-SABE=7/2-7/3=7/6(sm2).
1 2
40. vTqvaT x kvadratis gverdia. mocemulobis Tanaxmad x 2 x 24 x 4.
2
pasuxi: 4sm.
41. mocemulobis Tanaxmad E
B C
2S1 + 2S2= 9sm2. e.i. S1 + S2= 4,5sm2.
S1 S2
pasuxi: SAED=4,5sm2.
S1 S2
A D
42. erTi waxnagis farTobia 16sm2, wibos sigrZe 4sm, moculoba 64sm3.
43. SevniSnoT, rom gverdis paralelurad gavlebuli n wrfiT kvadrati
gaiyofa n+1 marTkuTxedad, mimdebare gverdis paralelurad gavlebuli m
wrfiT ki miviRebT (n+1)(m+1) marTkuTxeds. 15 = 1×15 an 15= 3×5. 15 = 1×15
SemTxvevaSi saWiroa 14 wrfe. 14 wrfiT ki 16 marTkuTxedad dayofa
SeuZlebelia. 15= 3×5 SemTxvevaSi saWiroa 6 wrfe (erTi gverdis
paraleluri 2 da meore gverdis paraleluri 4 wrfe). 6 wrfiT kvadrati
16 nawiladac gaiyofa, radgan 16 = 4×4 (am SemTxvevaSi gaivleba gverdebis
paraleluri 3-3 wrfe). pasuxi: 6 wrfe.
44. vTqvaT, wiboebis sigrZeebia 2x, 3x, 4x. pirobis Tanaxmad 24 x3= 192, x= 2.
Slilis farTobi iqneba 2(4×6 + 4×8 + 6×8) = 208(sm2).
120
proeqtebis Sesaxeb
121
sruyofilia naturaluri ricxvi, Tu igi Tavisive sakuTrivi gamyofebis
jamis tolia. magaliTad 6 srulyofili ricxvia, radgan 6 = 1 +2 + 3.
or naturalur ricxvs megobruli ewodeba, Tu TiToeulis sakuTriv gam-
yofTa jami meore ricxvis tolia. megobruli ricxvebia magaliTad, 220 da
284.
or martiv ricxvs tyupi ricxvebi ewodeba, Tu maTi sxvaoba 2-is tolia.
magaliTad, 3 da 5, 5 da 7, 11 da 13 tyupi ricxvebia.
dReisaTvis arc srulyofili, arc megobruli da arc tyupi ricxvebis
sasruloba_usasrulobis sakiTxi araa garkveuli.
122
eleqtronuli resursebi
xanis akademia
123
masala dalagebulia klasebad da Temebad. maswavlebels eZleva saSualeba klasi
erTdroulad amuSaos sxvadasxva Temaze imis mixedviT, Tu vis ra uWirs da amasTan
akontrolos TiToeuli moswavlis miRwevis done, rasac programa Tavad
gansazRvravs.
misamarTi: ka.khanacademy.org
qvemoT vuTiTebT or inglisurenovan saits:
programa Geogebra.
124
Sefasebis rubrikebis nimuSebi
P
amocanis gadawyvetis Sefasebis rubrika
kriteriumi dabali saSualo maRali
uWirs realuri umetesad axerxebs re- yovelTvis akeTebs
viTarebidan gamom- aluri situaciidan amocanis analizs.
dinare problemis gamomdinare proble- saWiroebis Sem-
gamokveTa; mis gamokveTas, magram TxvevaSi pirobas
uWirs situaciu- uWirs misi `Targmna” adekvaturad ana-
amocanis ri amocanis safe- maTematikur enaze; wevrebs qveamoca-
analizi xurebad dayofa; situaciur amocanas nebad da akeTebs
uWirs faqtebis yofs safexurebad, swor daskvnebs
Sedareba-gansxva- magram amoxsna ver
veba. mihyavs bolomde.@
Teoriuli ver akavSirebs Teo iyenebs Teoriul cod Teoriuli codnis
codnis ul codnas praqti praqtikasTan mimarTe- praqtikaSi gamo-
praqtikasTan kasTan baSi, magram aqvs xar- yenebisas avlens
kavSiri vezebi Rrma analizis
unars.
125
saSinao davalebis an/da damoukidebeli samuSaos Sefasebis rubrika
126
gakveTilze CarTulobis Sefasebis rubrika
127
prezentaciis Sefasebis rubrika
128
sacnobaro masala
2 3 5 7 11 13 17 19
23 29 31 37 41 43 47 53
59 61 67 71 73 79 83 89
97 101 103 107 109 113 127 131
137 139 149 151 157 163 167 173
179 181 191 193 197 199 211 223
227 229 233 239 241 251 257 263
269 271 277 281 283 293 307 311
313 317 331 337 347 349 353 359
367 373 379 383 389 397 401 409
419 421 431 433 439 443 449 457
461 463 467 479 487 491 499 503
509 521 523 541 547 557 563 569
571 577 587 593 599 601 607 613
617 619 631 641 643 647 653 659
661 673 677 683 691 701 709 719
727 733 739 743 751 757 761 769
773 787 797 809 811 821 823 827
829 839 853 857 959 863 877 881
883 897 907 911 919 929 937 941
947 953 967 971 977 983 991 997
ზომის ერთეულები
sigrZis sazomi sigrZis sazomi
saerTaSoriso erTeulebi qarTuli erTeule
129
sigrZis sazomi farTobis sazomi erTeulebi
inglisuri erTeulebi
1 mili = 1760 iardi 1 km 609 m 1 kv. kilometri (kv. m) = 1 000 000 kv. metri (kv.m)
1 1 futi = 12 diumi 31 sm 5 mm 1 heqtari (ha) = 100 ari (a) = 10 000 kv. metri (kv. m)
1 iardi = 3 futi 91 sm 1 ari (a) = 100 kv. metri (kv. m)
1 1 diumi 2 sm 5 mm
1
deci 10-jer Semcireba decimetri - metri
10
santi 100-jer Semcireba 1
santimetri - metr
100
mili 1000-jer Semcireba 1
miligrami - gram
1000
mikrometri=
mikro 1000000-jer Semcireba 1
metri
1000000
130
moZraobis siCqare cxovelTa samyaroSi
cxovelebi siCqare
(km/sT)
mgeli 55-60
kurdReli 40-50
doRis cxeni 45-46
sanadiro ZaRli 100-110
lokokina 0,004-0,006
ku 0,06-0,07
mtredi 48-58
mercxali 54-63
arwivi 84-86
futkari 24-26
laTinuri anbani
131
moswavlis wignis sagnobrivi saZiebeli
a n
aTwiladi _ 62 nakiani weli _ 29
------------ gamokleba _ 69 o
------------ gamravleba _ 76 ornamenti _ 101
------------ gayofa _ 79 p
----------- damrgvaleba _ 83 paraleluri gadatana _ 101
------------ Sedareba _ 66 proporcia _ 108
------------ Sekreba _ 69 proporciul nawilebad dayofa 128
b r
biseqtrisa _ 106 ricxvis nawili _ 87
g rkalis gardusuli zoma _ 106
gadanacvlebadobis Tviseba _ 54 s
gamyofi _ 6 saSualo ariTmetikuli _ 136
ganrigebadobis Tviseba _ 54 simetriis RerZi _ 96
d simetriuli figura _ 97
damokidebuleba t
--------- pirdapirproporciuli _ 123 transportiri _ 106
--------- ukuproporciuli _ 124 u
diagrama urTierTSebrunebuli ricxvebi _ 47
-------- svetovani _ 130 usg _ 15
-------- wriuli _ 131 usj _ 19
e R
eileris formula _ 104 RerZuli simetria _ 96
v S
veqtori _ 101 Sedgenili ricxvi _ 6
k Sereuli ricxvi _ 36
kuTxe _ 105 ------- gamokleba _ 39
------ blagvi _ 106 ------- gamravleba _ 44
------- gaSlili _ 106 ------- Sekreba _ 36
------- marTi _ 106 w
------- maxvili _ 106
wiladi _ 31
------- sruli _ 105
------- arawesieri - 31
------- gradusuli zoma _ 106
------- gaerTmniSvnelianeba _ 35
l ------- gamokleba _ 38
litri --- 109 ------- gamravleba _ 44
m ------- gayofa _ 49
martivi _ 6 ------- Sekreba _ 35
martivi wiladi _ 61 ------- wesieri _ 31
masStabi _ 121 j
moculoba _ 109 jeradi – 6
------ marTkuTxa paralelepipedis 110 - jufTebadobis Tviseba _ 54
------ kubis 110
132
maTematikuri TamaSebi
TamaSi: `estafeta~
davaleba 2.
Sekvece:
I gundi II gundi III gundi IV gundi V gundi
I mosw. 2 2 2 2 2
4 6 8 10 12
4 4 4 4 4
II mosw.
16 12 20 24 28
12 25 14 13 8
III mosw.
42 100 21 39 32
24 16 35 45 25
IV mosw. 36 28 15 25 30
15 18 15 44 25
V mosw. 30 60 25 36 15
10 12 11 40 40
VI mosw. 120 120 110 160 200
133
I mosw. 1 1 1 1 1 1
2 3 3 4 4 5
II mosw. 1 1 1 1 1 1
2 3 3 4 4 5
III mosw. 2 3 2 3 6 5
5 4 3 4 7 8
IV mosw. 4 4 3 1 11 3
5 7 5 2 12 4
V mosw. 1 1 1 1 4 6
5 6 6 7 5 7
VI mosw. 1 1 5 3 5 1
6 7 6 4 7 3
TamaSi: `gvirilebi~
mizani: ricxvebze moqmedebebis codnisa da unar-Cvevebis ganmtkiceba.
TviTkontroli, TviTSefaseba.
TamaSis aRwera:
maswavlebeli dafaze winaswar amzadebs gvirilas (SeiZleba formatzec). gvi-
rilis TeTri da mwvane foTlebis raodenoba amosaxsneli magaliTebis raode-
nobas unda emTxveodes. orive feris foTlebisa da yvavilis gulis zoma ise
unda iqnes SerCeuli, rom SesaZlebeli iyos maT SigniT ricxvebis (pasuxebis)
Cawera. dafaze imdeni gvirila unda exatos, ramdeni gundic monawileobs Ta-
maSSi. gTavazobT TamaSis ramdenime davalebas ori gundisTvis:
1 1 2 2 2 3 3 3 3 4 4 5 12 13 1
I gunds: Semdegi , , , , , , , , , , , , , ricxvebidan -ze didi
3 9 3 4 5 4 11 7 5 5 7 6 15 14 2
1
ricxvebi TeTri carciT CawereT yvavilis furclebSi, -ze patara ricxvebi
2
1
mwvane feriT CawereT foTlebSi, xolo -is toli ricxvebi yviTeli feriT
2
CawereT yvavilis gulSi.
1 1 2 2 2 3 3 3 3 4 4 5 12 13 1
II gunds: Semdegi , , , , , , , , , , , , , ricxvebidan -ze
3 9 3 4 5 4 11 7 5 5 12 6 15 14 3
1
didi ricxvebi TeTri carciT CawereT yvavilis furclebSi, -ze patara
3
1
ricxvebi ki mwvane feriT CawereT foTlebSi, xolo -is toli ricxvebi
3
yviTeli feriT yvavilis gulSi.
TamaSi: `mozaika~
mizani: ricxvebze moqmedebebis codnisa da unar-Cvevebis ganmtkiceba.
TviTkontroli.
Tema: SeirCeva maswavleblis gadawyvetilebis mixedviT.
TamaSis aRwera: maswavlebeli winaswar amzadebs TamaS `mozaikis~ masalas.
esenia:
1) polieTilenis gamWvirvale naWeri, romelzec daxazulia kvadratebi.
TiToeul kvadratSi weria raRac ricxvi.
2) naxati, romelic zustad im zomis kvadratebadaa daWrili, ra zomis
kvadratebic polieTilenzea daxatuli.
134
naxatis TiToeul kvadratze, ukana mxares, weria amosaxsneli magaliTi.
ramdeni gundic miiRebs monawileobas, imdeni naxati unda iyos mzad. naxatebs
kvadratebad maswavlebeli winaswar Wris, magaliTebsac zed winaswar awers.
imdeni kvadrati gamzaddeba, ramdeni moswavlec iqneba gundSi. rodesac gun-
debs daWrili naxatebi daurigdeba (TiTo gunds TiTo naxati da erTi polie-
Tileni), yoveli moswavle xsnis Tavis magaliTs da ra ricxvic miiRo pasu-
xad, Tavis kvadrats polieTilenis im nomris kvadratze debs, daxatuli nawi-
liT qvemoT. yvela rom daamTavrebs amoxsnas, maswavlebeli raime saSualebiT
amagrebs kvadratebs (TiToeuli gundis miRebul pasuxebs) iseTive saxiT, ro-
gorc maT daalages, gadmoabrunebs da gamarjvebuli vincaa, maSinve gairkveva:
visi mozaikac sworad iqneba awyobili. Tu yvelam sworad aawyo, maSin
romelmac ufro swrafad amoxsna, is gundia gamarjvebuli.
135
მოსწავლის წიგნის სავარჯიშოთა პასუხები
თავი 1
1.1 10. ა) 18; ბ) 13; გ) 7. 11. ა) ხუთნაირად; ბ) სამნაირად. 12. ბ). 13. 7. 14. ა) 17; ბ) 37. 15.
30, 60, 90. 16. 38, 76. 17. მაგალითად 4. 18. ასეთი ერთადერთი რიცხვია 1. 22. 0, 4, 6, 8.
23. ა) 1; ბ) 1; გ) 2; დ) 3. 27. დ). 28. ა) 2 და 3; ბ) 3 და 5; გ) 3 და 7. 30. ა) 9990; ბ) 9995; გ)
9998. 31. 3. 32. მაკასი, 6889-ით.
1.2 8. 3. 9. 3195. 10. 111 და 1701. 12. არა. 13. გ). 14. 114, 1062. 15. 2. 18. ბ) და გ). 20.
7. 21. 0. 22. 100. 24. ა) 2979; ბ) 2434; გ) 1658.
1.3 9. 7. 10. 3. 11. 8. 12. 9. 13. 11. 14. ა) იყოფა; ბ) არ იყოფა. 15. გ). 16. ა) 19, 38, 57, 76,
95; ბ) 25, 49; გ) 27. 17. 2, 3, 5, 7. 18. 1, 3, 7, 21. 19. 7-ჯერ. 20. ა) არ იყოფა; ბ) იყოფა. 22.
ა) a+1; ბ) a. 23. 2. 24. დ). 25. ა)1001=7•11•13. ბ) 840-ის დაშლაა; გ) 1265=5•11•23.
1.4 7. n-ს. 8. m-ს. 9. 17 მაგიდაზე, 2 ვაშლი, 3 მსხალი. 10. 2 ვაშლი, 1 მანდარინი. 13. გ) და
დ). 19. 8. 20. იყოფა. 22. სტაფილო 3, ჭარხალი 4, კარტოფილი 5. 23. 5. 24. პერიმეტრი
36 სმ, ფართობი 80სმ2.
1.5 10. ვანომ. 11. 150. 12. 12. 13. 12-ში და 24-ში. 14. . 15. 16 აპრილი. 16. ა) m×n, ბ) n. 17.
ა) n=3, n =21; ბ) n=3, n=6, n=12. 18. , , , 1, . 19. 1, , , , , . 20. 5. 22. ა) 1+
2 3
a + a ; ბ) a . 24. ა) 8; ბ) 3 ან 9. 25. 3105, 8100. 26. n=1.
1.6 8. შესაძლებელია. 10. შეუძლებელია. 14. ა) 100002; ბ) 9990; გ) 10008. 15. 17
ავტობუსით, 32 მოსწავლე, 13 გოგონა და 19 ვაჟი. 16. 19 ლარი, 7გოგონა, 2-ით მეტი
ვაჟი. აბა სცადე! 728.
I თავის დამატებითი სავარჯიშოები 9. ა) 348; ბ) 274; გ) 440; დ) 100. 19. 3 და 47, 7 და 43,
13 და 37, 19 და 31. 21. ა) 25; ბ) 20. 23. 2 ან 8. 24. 0. 25. 100. 26. 23. 27. 68 და 87, 34
და 87, 68 და 63, 34 და 63. 28. 5სმ. 29. დ). აბა სცადე! 670 და 67.
თავი 2.
2.1 16. ა) 25; ბ) 42; გ) 5; დ) 110. 22. . 23. მაგალითად ა) , ; ბ) , .
2.2 6. 5 მ. 7. ა) გაიზრდება -ით; ბ) შემცირდება -ით. 8. ა) 3; ბ) 3; გ) ; დ) . 9. ა)
18 სმ; ბ) 17 სმ. 10. 8 . 11. ა) ; ბ) ; გ) . 12. 11 . 13. 21 მ. 14. . 15. . 16. 5. 17.
5. 18. ა) 720; ბ) 6399; გ) 243409; დ) 103; ე) 39. 19. . 20. 9მ2. აბა სცადე! .
2.3 3. გიამ, წუთით. 5. 3 მ. 6. 2 მ. 8. 13 კგ. 9. 3 მ. 10. ნესვი 4 კგ, ერთად 9 კგ.
12. -ით. 13. ა) 2 ; ბ) 2; გ) ; დ) . 14. ა) გაიზრდება 3 -ით; ბ) შემცირდება 1-ით.
15. 2 . 16. გაიზრდება 1-ით. 17. 11 მ. 18. . 19. . 20. პირველში 9 ლ, მეორეში
4 ლ, მესამეში 6 ლ.
2.4 4. 11 . 5. 1 - ით. 6. - ით. 7. 1 - ით. 8. . 9. 7 ტ. 10. 1 დმ. 11. 8 მ. 12. 16 მ.
13. პირველის, მ-ით. 14. 6 კგ-ს. 15. 24 საათში. 16. ნავის - 5 კმ/სთ, დინების -
2კმ/სთ.
2.5 8. ა) 4 ; ბ) 80; გ) 3 . 9. ა) 4; ბ) 7; გ) ; დ) 3 ; ე) 9 ; ვ) 1 ; ზ) . 10. ა) 10; ბ) 2 . 11. ა)
1; ბ) 7 ; გ) 12 ; დ) ; ე)1 ; ვ) . 12. ა) პერიმეტრი 8 მ, ფართობი 4 მ2 . 13. 28სმ. 15. ა)
პერიმეტრი 3 დმ, ფართობი დმ2. 17. 6 მ2-ით. 18. თათიას, მ2-ით. 19. 2 ლარი.
20. საკმარისია. 21. 1 კგ. 22. 11 კგ. აბა სცადე! .
136
2.6 6. ა) ; ბ) 1 ; გ) ; დ) 6; ე) 1 . 7. ე) 1. 8. გ). 9. ა) 3 ; ბ) 1 ; გ) 28; დ) 4 ; ე) 28 ; ვ) 3.
10. , , . 11. , , .
2.7 5. ლარი. 6. 4ლარი. 7. 10. 8. 32მ2. 14. გ) 6; დ) . 15. მ2. 18. გ) ; დ) 5.
20. ა) 2 საათში; ბ) 7კმ. 21. 1 კგ. 22. 1 საათში. 23. ა) 940; ბ) 159. 24. 34.
25. 1 მ2. აბა სცადე! 233 და 23.
2.8 5. 40 წამში 6. 80 წუთში. 7. ა) 120 კმ; ბ) 70 კმ/სთ, 50 კმ/სთ. 8. ა) 45 კმ-ს; ბ) 24 კმ-ს.
9. 49 კმ-ს. 10. 49 ლ. 11. 6 კგ. 12. -ჯერ. 13. 38 სმ2. 14. 279ლარი. 15. AB, 1 -
ჯერ. 16. 11 საათსა და 50 წუთზე. 17. 13 საათსა და 50 წუთზე. 18. 2 დღეში. 19. 4
საათში. 20. 2 -ჯერ. 21. ა) 39; ბ) ; გ) 26 . აბა სცადე! ა).
2.9 10. ა) 3; ბ) 14. 11. წითელი 14ლარი, მწვანე 12ლარი. 13. 2 -ჯერ.
II თავის დამატებითი სავარჯიშოები 12. 6 კგ. 13. ა) 2 და 1 ; ბ) 3 და . 15. 1 სმ2. 16.
13კმ. 17. ა) a3, a2, a; ბ) a, a2, a3. 18. 4.
თავი 3
3.1 19. დ). 22. გ). 23. ორშაბათი. 24. 92 სმ.
3.2 10. გ). 20. A(1,13), B(1,18). 21. გ). 22. ა) 0,1; ბ) 18. 23. ა)1220; ბ) 102500.
3.3 8. ა) 8,21; თ) 2,5. 9. 0,5მ. 10. 15,8მ. 11. 5,5მ. 12. ა) 4,2; ბ) 1. 13. ა) გაიზრდება 4,5-ით; ბ)
შემცირდება 0,05-ით. 14. 15კმ - ით. 19. 39,4მ. 20. ა)შემცირდება 0,8-ით; ბ)
გაიზრდება 2,3-ით. 21. ა) 2,251; ბ) 0,005. 23. 10000მ2. 24. 4კმ 400მ, 40ჰა. 25. 0,5ჰა. 26.
1,44მ2.
3.4 15. ა) 0,38; ბ) 16; გ) 5. 18. 25კგ. 19. 76 სმ2. 20. ა) 0,25 მ2; ბ) 0,867დმ2; გ) 3685000 მ2; დ)
32000 მ2; ე) 600 მ2. 21. ა) 3500კგ-ს; ბ) 35კგ-ს. 22. 1250კგ. 23. 7130-ს. 24. ა) 4 ; ბ) 16; გ)
; დ) . 25. 56სმ2.
3.5 20. გიგამ, 80 თ-ით მეტი. 21. დინების მიმართულებით, 6,5კმ-ით მეტი. 22. ა) 7,1კმ-ს;
ბ) 27კმ-ს. 24. 9ლარი 10 თეთრი. 26. ა) 4,93; ბ) 0,5155. 30. 3,719ტ. 31. 2340 ან 6345.
3.6 13. ა) 0,6; ბ) 0,39. 16. 12. 18. 4,75 სთ-ს. 19. 6000 მ2. 20. ა) 12; ბ) 0,25; ზ) 5 ; თ) 99. 21.15,6
კმ. 22. 3,2 სთ-ში. 23. 0,8 სთ-ს. 24. 90,2 კმ. 26. ა) 24,5კმ/სთ; ბ) 29,4 კმ/სთ. აბა სცადე! 2
საზამთრო.
3.7 12. ა) საკმარისია; ბ) არაა საკმარისი. 13. 20000. 14. ა) 4; ბ) 3,6. 15. 5 ლ-ით.
16. 69 მ2. 17. ორლიტრიანით. 18. არ დააგვიანებს. 19. 935სმ2. 20. 196. 21.
ა) 2,4; ბ) 20; გ) 1,9.
3.8 15. 63ჰა. 17. 360ლ. 18. 45 წუთით. 19. ა) 84კმ; 36კმ. 20. 35. 21. 90. 22. . 23. თინიკოს 8
და დემეტრეს 12. 24. ნაწილს. 25. 36. 26. 6ჰა. 27. ოქრო 3გ, ვერცხლი 9გ, სპილენძი
16გ. 28. 40. 29. -ს. 30. 30კგ. 31. ა) 2 ; ბ) 2 ; გ) ; დ) . 34. 12,35კმ. 35. ა) 5,6ტ; ბ)
33,6ტ.
III თავის დამატებითი სავარჯიშოები 9. . 10. 0,2. 11. 80ლარი. 12. 25. 13. 520. 14. 1200 მ.
15. 800ლ. 16. 0,4კგ-ს. 17. 9. 18. 200გ. 19. 0,5 ნაწილი. 20. 2სთ-ში.
თავი 4
4.1 7. 48 სმ2. 12. გ). 13. არის. 19. ა) 28 სმ; ბ) 14 სმ; გ) 22 სმ. 21. 25,1ლარი.
4.2 6. დიამეტრის ტოლ მანძილზე. 7. 1 უჯრით მარცხნივ და 4 უჯრით ქვემოთ. 8. 3
უჯრით მარჯვნივ და 7 უჯრით ქვემოთ. 10. A(4;5), B(7;2).
137
4.3 16. ა) 300; ბ) 900; გ) 3600. 17. ა) 600; ბ) 1800; გ) 3600. 18. 1290. 19. 900. 20. 900. 21. ∠ABK=1150,
∠KBC=650. 22. ა) 300; ბ) 1200; გ) 1350. 23. 300. 25. ა) 27; ბ) 72.
4.4 8. 16875 სმ3. 9. 5ლ. 10. 360 სმ3. 11. 1215 სმ3. 12. 2 მ-ზე. 13. 8. 14. 9-ჯერ. 15. 8. 16. 162
სმ3. 17. 13,5 კგ. 18. 3 მ. 19. 16 მ2. 20. 100 ცალი. 21. 450 ლ. 22. 18. აბა სცადე!
მარცხნიდან პირველი.
IV თავის დამატებითი სავარჯიშოები 11. 1100. 12. 216 სმ2, 216 სმ3. 13. 80 სმ3. 14. 4,5 მ3. 15.
90 დმ3. 16. 136 დმ3.
თავი 5
5.1 6. 12 სმ. 7. ა) 1:5; ბ) 4:1; გ) 4:5. 9. ა) 4,5კმ/სთ; ბ) 0,075 კმ/წთ; გ) 75მ/წთ. 11. 1,84-ჯერ.
12. 1,24-ჯერ. 13. 1გ/სმ3. 14. 1,5-ჯერ. 15. 69 და 23. 16. 42 და 21. 17. 7,8გ/სმ3. 18.
- ჯერ. 19. 36 წამში.
5.2 8. 7,5მლ. 11. 2სთ 20წთ-ში. 12. 60კმ/სთ. 13. ა) 3 ; ბ) 1. აბა სცადე! 5 ლარი.
5.3 4. 100კმ. 7. 1:400000. 9. 250მ. 10. 320მ. 11. 128მ. 12. 15სმ. 13. 0,0012სმ. 14.
0,27სმ. 15. 3სმ. 17. 22 აღსაზრდელი, 6 კანფეტი, 3 მანდარინი, 5 შოკოლა-
დი, 2 ვაშლი.
5.4 6. 70კმ-ს. 7. 14,4 კმ-ს. 8. ა) 6კვ.მ; ბ) 72კვ.მ. 9. 3,5 ლარს. 10. 3,6ლარს. 11.
480გ-ს. 12. 15. 13. 52,5კგ. 14. 11,76ლარი. 16. ა)12სმ; ბ)72სმ. 20. 27დღეში.
21. 8 სთ-ში. 22. 960ლარი. 23. 32 საათს. 24. 2 საათში. 25. 1,8 საათში. 26.
9 ლარი. 27. 8 კვერცხს. 28. 72 მ-ს. 29. ა) 720 კმ-ს; ბ) 180 კმ-ს. 30. 4 დღეში.
31. 3 სთ. 33. 6 წთ-ში.
5.5 15. 12 სმ. 16. 100 სიგრძე, 70 სიგანე. 17. 33. 18. 315. 19. გიორგიმ 630 ლარი, დათომ
560 ლარი. 20. 5სმ, 5,5სმ, 6,5სმ. 21. 40მ ან 320მ.
5.6 13. 16 ვაშლი, 10 მსხალი. 14. ა) 24 ტ; ბ) 10ტ სიმინდი, 8 ტონა ხორბალი. 16. 40 ტონა.
18. 4 მ. 19. ა) 3,3; ბ) 2 ; გ) 3 ; დ) 0,5; ე) 1,32; ვ) 2; ზ) 12; თ) 1,1; ი) 10. 21. ა) 1275სმ2;
ბ) ; გ) .
5.7 16. 2,8 ლარი. 17. 64 თეთრი. 18. 9 ლარი. 19. 7,3 ქულა. 20. 2,6. 21. 7.
22. ≈96 სმ2. 23. 9კგ. 24. 2კგ. 25. ა) არა; ბ) არა; გ) შეიძლება, თუ ყველა მონაცემი ტოლია.
26. 4,1. 27. 5,2კმ/სთ. 28. 10 წლის. 29. 8 წლის. 30. 10 სმ-ით. 31. 37 წელი. 32. 186 სმ-ის.
33. 5000000-ით. 34. 26 და 10. 35. 1 . აბა სცადე! მაგალითად ა) 1, 2, 3; ბ) 1, 4, 5; გ) 1, 2,
5.
V თავის დამატებითი სავარჯიშოები 5. 1 : 600 000. 8. 6ჰა, 8 ჰა. 9. 9 სთ. 15. 14 წლის. 16. ბ)
2880. 17. ა) 6 000; ბ) 480. 18. 52 წლის. 19. 22 წელი. 20. C(4,3), B(6,5). 21. 1 საათში. 22.
ა) 72 დღეში; ბ) 29 ივლისს. 23. 22,5 მ2.
დამატებითი ამოცანები
1. m = 1, n =5, k = 9. 2. 10 ყუთი. 3. ა). 4. 11. 5. 6. 6. 31 ლარი. 7. 22 მოსწავლე. 8. 50
დღის. 9. 77. 10. 500. 11. 195. 13. 16. 14. ა)10; ბ) 10; გ)5. 15. 10. 16. 30 კმ. 17. ა) 20ტ; ბ)
20ტ. 18. ფეხსაცმელი, 1,5-ჯერ. 19. ნახევარზე ნაკლები. 20. 160 მგზავრი. 21. 0,5სთ. 22.
140 კანფეტი. 23. 28 მაისური. 24. ნაწილი. 25. 3კგ. 26. 56 ლარი. 27. 40 დღე. 28. 1. 29.
4 საათი. 30. 9 სთ. 31. 7,4-ით. 32. 6 000 აგური. 33. 48. 34. 16,5სმ ან 1,5სმ. 35. ა) 3სმ; ბ)
72სმ2. 36. უდიდესი 4დმ, უმცირესი 1დმ. 37. შუა თავლასთან. 38. 27-ჯერ. 39. 1 სმ2.
40. 4სმ. 41. 4,5 სმ2. 42. 64სმ3. 43. 6 წრფე. 44. 208სმ2.
138