Professional Documents
Culture Documents
• Ffonetikuri _ rogorc gvesmis, ise vwerT: saxli, svla, WiSkari, cameti, Cvidmeti..dawerili
sityva bgeriTi sisruliT gamoiTqmis, kavSiri orToepiasTan.
• morfologiuri: moiTxovs, rom sityvis (formis) daweriloba asaxavdes mis morfologiur
agebulebas. iq sadac fonetikuri cvlilebebi azaralebs sityvis morfologiur struqturas, orTografia
upiratesobas aniWebs sityvis morf. sisrules. qarTuli rTuli morfologiuri struqturis enaa. mag:
zmnis pirveli piris niSani: v, u da o xmovnebis win TiTqmis arasodes ar gamoiTqmis an (ar
ismis).. Tumca misi dawera savaldebuloa: v-uyureb, v-uwyi, v-ocnebob.. fonet. principi rom
gatarebuliyo, pirveli da meore piris formebi daemTxveoda: me-Sen uyureb, me, Sen ocnebob.
aseTivea: Seuracxyofa (fonet. Seurawyofa an Seurawyofa), gverdze_ fonet. gverZe da sxva.
• istoriuli principi angariSs uwevs da misdevs im dawerilobas, romelic tradiciad Camoyalibda
drois ganmavlobaSi, miuxedavad imisa, rom SesaZloa is meore princips ar eTanxmeba. Ees
principi iTvaliswinebs socialuri sanqciis niSnebs. anu enaSi kanondeba xSirad gaumarTlebeli
cvlilebac Tu mas ena iguebs da amis gasworeba Sedegs aRar mogvcems: cameti, WiSkari,
daRmarTi (unda yofiliyo damarTi), diax (ufro marTebulia diaR, radgan momdinareobs
gamoTqmidan dia RmerTo) da sxva.
orTografia
• Tandebuli, rogorc cnobilia, ars. saxelis romelime brunvas daerTvis da gamoxatavs: sagnis
adgilmdebareobas, mimarTulebas, kuTvnilebas, msgavsebas da sxv. Tandebuli SeiZleba
Serwymuli iyos brunvis formasTan, SeiZleba calkec idges. Tanamedrove qarTulSi Tandebuli
brunvasTan isea Serwymuli, rom brunvis niSnisgan misi gamijvna Wirs. pirvel rigSi swored
es qmnis marTlweris problemebs; aseve viTarebas arTulebs TandebulebSi zogierTi fonetikuri
cvlilebac. TandebulTa umetroba erT brunvas daerTvis, Tumca gvxvdeba iseTi Tandebulebic,
romlebic or brunvasTanaa dakavSirebuli.
• weriTi nairgvaroba Semdeg TandebulebTan gvxvdeba:
• viT: daerTvis sax. da mic. Bbrunvebs. saxelobiTSi, mxolod fuZeTanxmovnian sityvebs. mag:
kaciviT, lomiviT…iSviaTad _ kacsaviT, lomsaviT. fuZexmovnianebi Tandebuls mxolod
micemiTze dairTavs: casaviT, wyarosaviT. arasworia: SurdulisaviT, aq orive brunvaa areuli.
mag: nacvalsaxelebTan micemiTia gabatonebuli: CemsaviT, SensaviT, CvensaviT..da ara
CemiviT.
• ze: Tanamedrove qarTulSi es gaxlavT Tandebulis erTaderTi kanonieri forma, Tuki mas raime
daboloeba (nawilaki) ar mosdevs:
• Zvel sagmiro ambebze saubrobdnen
• karebze joxiT daakakunes. amis Tqmaze cota xans SeCerda…. . .
Tandebuliani brunvebi
• Tu -ze Tandebuls romelime nawilaki mosdevs, is SesaZlebelia Zveli formiTac iyos warmodgenili, orivev
dasaSvebia:
• Aambeb-ze-c, miwa-ze-ve, gul-ze-o da ambeb-zeda-c, miwa-zeda-c, gul-zeda-o.
• ze Tand. darTvisas mic. brunvis niSani dakargulia. mxolod erT nacvalsaxelSia SenarCunebuli: ma-s-ze (da
ara ma-ze).
• igive gamonaklisia saxelebze –Si Tand. darTvisas: ma-s-Si.
• sxva gamonaklisi –Si Tandebuls ar gaaCnia, igi erTaderTi gabatonebuli formaa yvela poziciaSi.
• Gg) –Tvis: daerTvis naTesaobiT brunvas: mezobl-is (a)-Tvis, gul-is (a)-Tvis..kuTxuris gavleniT SeiZleba
Segvxvdes –Tvin –Tvi variantebi (ara, risTvina varT aqa? Seni gulisaTvi wamovedi yanidan..), rac
orTografiulad miuRebelia.
• d) mde, mdis: isini erTmaneTs Tavisuflad enacvlebian. Ggabatonebulad –mde variant unda CaiTvalos:
saxlamde, wyaromde..yvela sxva varianti, romelic cocxal metyvelebaSi vlindeba (mdes, mdin, mdi, mdisin),
arakanonierad unda miviCnioT.
• e) roca naT. brunvis Tandebuli daerTvis: Cem, Sen, Cven, Tqven nacvalsaxelebs, brunvis niSani ar unda
gamoCndes: Cemken, Senken, Cvenken da ara Cemsken. rodesac saxelis fuZis bolos da Tandebulis
dasawyisSi erTnairi Tanxmovnebi iyris Tavs da maTi SenarCuneba aucilebeliaP:
• Tevz-ze, buz-ze, kovz-ze, xaz-ze, kuz-ze, TefS-Si, farS-Si, baliS-Si, komS-Si..
• burT-Tan, wyneT-Tan, baraT-Tan, xuT-Tan..
Tandebuliani brunvebi
• adgilTa saxelebi iseve dairTaven wod. niSans, rogorc Sesabamisi fuZis sazogado saxelebi:
Tbiliso!A quTaiso! nariyalav! mTawminda!..asec SesaZlebelia.
• Ggvar-saxelis erTad gamoyeneba:
• saxeli, gvari..siis dros piriqiT;
• v) Tu saxeli uswrebs gvars saxeli ucvleli rCeba gvari ibruneba. Tu gvari uswrebs saxels orive
ibruneba. orive SemTxvevaSi sax. da wodeb. fuZis saxiT iqneba warmodgenili. SeadareT:
• Ggrigol orbeliani wereTeli giorgi (zurab)
• Mmamis saxeli gvar-saxels axlavs da uSualod mosdevs piris saxels. : grigol zurabis Ze
orbeliani, orbeliani grigol zurabis Ze.
• Ze da asuli udefisod iwereba.
ricxviTi saxelebis marTlweris Taviseburebebi
• rigobiTi ricxviTi saxeli miiReba fuZeze me-e TavsarT-bolosarTis darTviT. me-xuT-e, me-aT-e.
Tumca aqac narsaxeobaa. Mme-or-e, magram ormocda-me-Cvidmet-e..as-me-Svid-e. rTuli
raodenobiTi rigobiTad gadaqcevis SemTxvevaSi iwereba Serwymulad: asormocdameerTe.
erTi-pirveli da ara meerTe..Tumca rTul fuZeSi asmeerTe da ara aspirveli..
• romauli asoebi rigobiTis aRmniSvnelad. aq me-e ar gvinda. X, XI, XII. Tu me-e gvinda
arabul cifrebTan..me-2, me-5, me-6 da ara me-2-e, me-6-e. pirveli rigobiTis formaSi iqneba:
1-li. Aan 25-e, 57-e da ara me-22-e. Semowmeba weriTi formis sisworisa zepiri saSualebiTaa
SesaZlebeli.
• rac Seexeba wilobiTebs: meoradi ara - naxevaria swori forma..meerTedic akrZaluli formaa.
Naxevari sxva sityvebTan erTad defisiT uwereba: or-naxevari, cxra-naxevari, sam lar-
naxevari.
• forma: meoradi fakulteti araa marTebuli, sworia meoreuli..Tumca pirveli gabatonebulia.
• SesaZlebelia raod. Dda rig. saxelebTan brunvis niSnebic da Tandebulebic gvqondes. mag:
petre I-is, vaxtang VI-m.
nacvalsaxelTa marTlwera
• nacvalsaxelTa marTlwera
• nacvalsaxelebi sxva saxebisgan gansxvavebiT gamoirCevian TavianTi formawarmoebis (brun da ricxv)
sirTuliT da araerTgvarovnebiT. sayuradReboa:
• Mmisi da Tavisi
• maTi aRreva xSiria:
• dedam misi Svili skolaSi waiyvana. unda iyos Tavisi Svili. (anu subieqti Tu sakuTars gulisxmobs unda
iyos Tavisi) Tu sxvisas misi. vamowmebT marTebulobas nacvalsaxeliT sxvisi. aqve zeds. sakuTaric
SeiZleba gamoviyenoT. Aaseve dauSvebelia Tavisis gamoyeneba I-II piris (Cemi, Senis) nacvlad.
Sen Seni icode da me Cems gzas vewevi. Dda ara Tavis icode da Tavis gzas vewevi.
• Tavisi da TavianTi
• g)Amx. ricxvSi Tavisi, mr. ricxvSi TavianTi.
• Mman Tavisi CanTa aiRo. maT TavianTi bavSvebic moiyvanes. kuTxuria da Secdomaa: TaviaanTi. Tu
subieqti krebiTia an mravlis gamomxatveli nacvalsaxelia, masTan nacv. Tavisi gamoiyeneba. xalxma
Tavisi gareka..
• Ees eg is eseni egeni isini
• Aaman magan iman amaT magaT imaT
• Dda sxv.
• Aamas magas imas
• amis magis imis
nacvalsaxelTa marTlwera
• v) TiToeuliAD
• TiToeuli, TviTeuli, TviToeuli aqedan salit. normaa mxolod TiToeuli.
• z) Cvengani, Tqvengani, maTgani
• maTze - gan Tandebulis darTviT warmoiqmneba Sesabamisi zedsarTavi saxelebi:
• Cvengan erT-erTi aris Cvengani
• Tqvengan erT-erTi aris Tqvengani
• maTgan-maTgani
• da ara CvenTagani, TqvenTagani, maTTagani arasworia..radgan Cven, Tqven, maT gamoxataven
mravlobiTs.
• TqvenTagani arasworia
• T) Avin da ra am kiTviT nacvalsaxelebs mravl. Fformebi ar ewarmoeba.
• ra-rani (iSviaTad)
• mcdaria-vinebi
• vin gamoCnda? vin iTamaSa fexburTi? vin aris? vin arian? enas maTi gameorebis xerxi
gamouyenebia mag: vin da vin midixarT?, ra da ra xexili icis?
nawilakian nacvalsaxelTa bruneba
• droTa ganmavlobaSi nacvalsaxelebs darTvia: me, ve, Ra, Rac (a) nawilakebi; amis Sedegad axali-
ganusazRvrelobiTi nacvalsaxelebic warmoqmnila (vinme, raRaca). am SemTxvevaSi nawilaki fuZes
ekedleba da br. niSans TiSavs. viRas, visRa, rasme, rames..qarT. enaSi gabatonebulia e.w.
Sexorcebuli saxeoba. Nnawilaki+fuZe:
• vinme rame
• vinmem ramem da a.S.
• vinmes
• vinmesi
• vinmeTi
• vinmed
• asevea: raRa, ramdenime, raRaca, romelime. viRaca mr. ricxvSi. sworia: viRacebi, raRacebi da ara
viRaceebi, raRaceebi. xSirad Secdomebs iwvevs: igive da erTi da igive nacv. bruneba damoukideblad
da arsebiTTan erTad. Aam SemTxvevaSi fuZis cvalebadobac gvxvdeba.
• igive, imanve (manve), imasve (masve), imisve (misve), imiTve (miTve), imadve (madve).
• erTi da igive, erTma da imavem, erTsa da imaves..wigni.
• Tumca igive wigni, imave wignma.
• -ve nawilaki ricxvit saxelebsac daerTvis. Orive, orivem, orives, orivesi, oriveTi, orived da a.S.msazR.
ampluaSi yvela nawilakiani saxeli ucvlelia, garda igive-si. raRa kiTxva, vinme kacma da a.S.
msazRvrel-sazRvrulis marTlwera
• ricxvSi SeTanxmebis sakiTxic Zalze rTulia. sazRvr. SesaZloa -ebian mravl. iyos an
narTanianSi..SesaZlebelia Sebrunebuli saxiTac. msazRv. winamdebare da momdevno.
maRali xeebi, xeebi maRlebi, maRali mTani, mTani maRalni.U
• winamavali msazRvreli ar Seesabameba qarTulSi sazRvruls ricxvSi, arc ebian arc
narTanian mravlobiTSi…Tumca vaJasTAn gvxvdeba: ,,yvavilT pirs ekonebian civni
namcvrevni cisani~ Sesabamis sazRvruls _sazRvruli Taniani, sax. da wod.
• ,, momapyres gaSmagebuli Tvalebi Sxamianebi~(vaJa)_msazR. momdevno pozicia -ebian
mravlobiTTan mxolod poeziisTvisaa damaxasiaTebeli.
• SeniSvna: SesaZloa mr. msazRvrelad ricxviTi da nacvalsaxelic mogvevlinos. Oori Zma,
bevri mteri, yvela msurveli. aq msazRvr. mxolobiTSia. Tu msazRvr. narTanianSi ar
gvxvdeba: orni Zmani, mravalni mterni..aqac SeTanxmebaa.
• naT. brunviani msazRvreli am SemTxvevaSic ucvleli iqneba rogorc sazRvrulis winamaval
ise momdevno poziciaSi.:
• mTis wyaroni, mTis wyaroTA, mTis wyarono
• wyaroni mTisa, wyaroTa mTisa, wyarono mTisa.
•
•
•
•
•
Kkompozitebis marTlweris sakiTxebi
• fuZegaorkecebuli sityvebi
• fuZis gaorkeceba (romelsac reduplikaciasac uwodeben) axal sityvaTa warmoqmnis friad
gavrcelebuli xerxia. am dros amosavali sityva, Cveulebisamebr martivi fuZe TavisTavs
gaimeorebs da amgvari gaormagebniT axal sityvas Seqmnis: tol-toli.
• gaorkecebuli SeiZleba iyos: arsebiTi saxeli: TavTavi, wamwami, wyalwyala..
• zedsarTavi: did-didi, patar-patara, maRal-maRali, Wrel-Wreli..
• ricxviTi: erT-erTi, or-ori, sam-sami, oTx-oTxi..
• nacvalsaxeli: es-es, is-is, viRac-viRac(ebi)..
• zmnizeda: napir-napir, xev-xev, quCa-quCa, uban-uban..
• Sorisdebuli: viSviSi, vai-vai..
kompozitebi
• nairfuZiani kompozitebi
• aq Tavs iyris iseTi kompozitebi, romlebic sxvadasxva sityvaTa SeerTebiT aris
warmoqmnili. es sityvebi SeiZleba kompozitSi sxvadasxva formiT iyos
SeerTebuli. kerZod:
• fuZis saxiT: Zal-Rone, dRe-Rame, qal-vaJi, kvleva-Zieba, qarTl-kaxeTi..
• SeiZleba erTi komponenti fuZis saxiT iyos, meore sxva formiT: Zmiswuli,
qviTkiri, naTlideda, mzeTamze.
• TiToeuli komponenti sakuTari formiT: amierkavkasia, wuTiwuTs, zedamxedveli,
kaciWamia..
kompozitebi
• sityvis Semokleba mwignobrul enaTa uZvelesi tradiciaa, rac imTaviTve saweri saSualebebisa
da drois ekonomias emsaxureba. es exeba xSirad xmarebul sityvebs. ase myardeboda
standartuli Semoklebebi. Zvel qarTul xelnawerebSi gvxvdeba qaragmebi: v.a_viTarca,
a.n_amen, r.a raiTa, r|_ rameTu, R-i_RmerTi, C-n_Cuen..
• Tanamedrove epoqaSi sityvaTa Semoklebam garkveuli samecniero-teqnikuri stilis niSnebi
SeiZina. Uaxlesi samecniero naSromebi, presa, sxvadasxva informaciebi sul ufro da ufro
farTod iyenebs amgvar ,,pirobiT enas~_Semoklebis mTel sistemas, romelic zog enaSi
imdenad mravalricxovania, rom calke leqsikonis saxiTac gamodis. mag: Teb., apr.,_aqve
misamarTebis dros: kvart.(kvartali), korp. (korpusi), sad. Sadarbazo, b.bina da misT. Aqve: a.
wereTeli, iv. javaxiSvili., arn. Ciqoba. iliaseuli: i.W. pirTa saxelebis Semokleba qaragmis
saxiT Zvelad iyo gavrcelebuli: T_e(Teodore), i_e (ioane), g-i(giorgi)..
• Ffsevdonimebisa da wodebaTa (zedwodebaTa) gamomxatveli gvarsaxelebis gamoyenebis
dros Semokleba dauSvebelia (i.curtaveli, g.merCule, S.rusTaveli, v.FSavela).
abreviatura
• qarTul saliteraturo enaSi droTa ganmavlobaSi damkvidrebula garkveul sityvaTa Semoklebani, romelTa codna wignieri
adamianisaTvis aucilebelia. aseTebia:
• TviT mwignobrobasTan, teqstTan dakavSirebuli Semoklebani:
• Txz._Txzuleba sq.-sqolio
• Sr._Sroma ix._ixile
• t.-tomi Sdr._Seadare
• T.-Tavi n._naxe
• naw._nawili nax._naxatiE
• gv._ gverdi mag._magaliTad
• wodebaTa da TanamdebobaTa aRmniSvneli Semoklebani:
• akad._akademikosi
• akad. w/k_akademiis wevr-korespondenti
• prof._profesori
• doc._docenti
• lab._laboranti
• masw._maswavlebeli
• drois erTeulTa aRmniSvneli Semoklebani:
• wm._wami, wT._wuTi, sT._saaTi, a.w._ama wlis, w._weli, ww._wlebi, s._saukune, ss._saukuneebi
• wonisa da manZilis (sigrZis) sazomebi:
• mg. miligrami, g. grami, kg. kilogrami, t. tona, mm.milimetri, sm.santimetri, dm-dcm. Ddecimetri, km. kilogrami, ha-
heqtari, kv.m kvadratuli metri
• gvxvdeba zogi sxva kavSir-zmnizedaTa Semokleba. E.i._ese igi, a.S. ase Semdeg, misT._ misTanani, sxv._sxva, e.w._egreT
wodebuli.Tu Semokleba brunvis niSnebs da defizebs moiTxovs, isini defisiT unda daerTos: 100 kg.-s udris, raRac ambavi 475-
483 ww.-Si moxda da a.S.
abreviatura
• aRmaskomi_aRmasrulebeli komiteti;
• zahesi-zemo avWalis hidroeleqtrosadguri;
• engurhesi_enguris hidroeleqtrosadguri, hesi-hidroeleqtrosadguriu, saxbanki-saxelmwifo banki, cekavSiri,
monkavSiri, avtobaza da a.S.
• nato_ NATO: North Atlantic Treaty Organization( CrdiloeT atlantikis xelSekrulebis organizacia).
• iunesko _UNESCO: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization-gaerTianebuli erebis
organizacia ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis dargSi;
• interpoli _Interpol: International Criminal Police Organization_saerTaSoriso sisxlis samarTlis policiis
organizacia.
• biseki _ BSEC: Black Sea Economic Corporation - Savi zRvis auzis qveynebis ekonomikuri TanamSromloba;
• iunisefi _UNICEF: United Nations International Children’s Emergency Fund-gaerTianebuli erebis organizaciis
bavSvTa dacvis saerTaSoriso fondi;
• traseka_ TRACECA: Transport Corridor Europe-Caucasus-Asia-satransporto derefani evropa-kavkasia-azia;
• Uefa _UEFA: United European Football Association- evropis safexburTo asociaciebis ganviTareba;
• fide _ FIDEDE- Wadrakis saerTaSoriso asociacia (frnag.)
• fifa_ FIFA: safexburTo asociaciebis saerTaSoriso federacia;(frang).
• aseani _ASEAN: Association of South-East Asian Nations-samxreT-aRmosavleTi aziis qveynebis asociacia;
• bi-bi-si_ BRITISH BROADCASTING Corporation -britaneTis samauwyeblo korporacia;
• en-bi-si_ NBC: National Broadcasting Company_aSS-is radiomauwyeblobisa da satelevizio kompania;
• ef-bi-ai _FBI: Federal Bureau OF Investigation _ aSS-is gamoZiebis centraluri biuro;
• ti-bi-si _TBC-Tbilisis biznescentri;
abreviatura