‫‪١‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ‪ - 1324‬دي ‪1325‬‬

‫ﻛُﺮد در ﺑﺎزي ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺷﻮروي‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﻧﻮﺷﻴﺮوان ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻣﻴﻦ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪﺧﺘﻴﺎري‬

‫‪ óïäbáïÝ‬ـ ‪2006‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺳﺮى‪24 :‬‬
‫ﻧﺎم ﻛﺘﺎب‪ :‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻛﺮد در ﺑﺎزى ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺷﻮروى‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ :‬ﻧﻮﺷﻴﺮوان ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺨﺘﻴﺎري‬
‫ﻣﻮﻧﺘﺎژ‪ :‬رﻳﻨﻮار‬
‫ﻃﺮح روى ﺟﻠﺪ‪ :‬ﻗﺎدر ﻣﻴﺮﺧﺎن‬
‫ﺧﻂ روى ﺟﻠﺪ‪ :‬اﺣﻤﺪ ﺳﻌﻴﺪ‬
‫ﭼﺎپ‪@@çbÅ’@óäbƒqbš@LóïäbáïÝ :‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﺛﺒﺖ‪ 702 :‬ﺳﺎل ‪ 2005‬ﻣﻴﻼدى‬

‫‪@æîˆ@õóÙåi@paŠb“näa‬‬
‫ﻧﺸﺮ و اﺣﻴﺎء اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﻣﺪارك و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻛﺮدى‬
‫اﻗﻠﻴﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق – ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﻛﻮى ‪ 104‬آﺷﺘﻰ –@‪þq‬ك ‪10‬‬
‫)روﺑﺮوى دﺑﺴﺘﺎن اردﻻن(‪ -‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻰ‪14 :‬‬
‫ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ‪ :‬آﺳﻴﺎ ‪07701565864 – 07701484633‬‬ ‫ﺗﻠﻔﻦ‪3133105 :‬‬
‫‪Email: bnkaizhin@yahoo.com‬‬
 ‫‪٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫‪9‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻣﺆﻟﻒ‬
‫‪12‬‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫اﻳﺮان در ﻋﺼﺮ ﭘﻬﻠﻮي‬
‫‪18‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن‬
‫‪18‬‬ ‫‪-‬اﻳﺮان و ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن‬
‫‪20‬‬ ‫‪-‬ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻌﺪآﺑﺎد‬
‫‪22‬‬ ‫‪-‬اﻳﺮان و اﺑﺮﻗﺪرﺗﻬﺎ‬
‫‪24‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم‬
‫‪25‬‬ ‫‪-‬اﻋﻼن ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ اﻳﺮان‬
‫‪25‬‬ ‫‪-‬دﺧﺎﻟﺖ روﺳﻴﻪ‬
‫‪27‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬اﺷﻐﺎل اﻳﺮان‬
‫‪28‬‬ ‫‪-‬ﺣﻤﻠﻪ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
‫‪29‬‬ ‫‪-‬ﻫﺪف از اﺷﻐﺎل اﻳﺮان‬
‫‪31‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ »ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان«‬
‫‪33‬‬ ‫‪-‬ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫‪34‬‬ ‫‪-‬ﺑﺮﻛﻨﺎري رﺿﺎﺷﺎه ﭘﻬﻠﻮي‬
‫‪38‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻛُﺮدﻫﺎ و وﻗﺎﻳﻊ ﺷﻬﺮﻳﻮر‬
‫‪38‬‬ ‫‪-‬ﻣﻮﺿﻊ ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫‪39‬‬ ‫‪-‬ﺣﻴﺎت ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد در ﺳﺎﻳﻪ رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮي‬
‫‪43‬‬ ‫‪-‬ﺧﻼء ﻗﺪرت‬
‫‪45‬‬ ‫‪-‬ﺳﺮان ﻛُﺮد و دﻳﺪار ﺑﺎﻛﻮ‬
‫‪48‬‬ ‫‪-‬روﻳﺪادﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ‬
‫‪52‬‬ ‫‪-‬روﻳﺪادﻫﺎي اروﻣﻴﻪ‬
‫‪55‬‬ ‫‪-‬ﺧﻼء ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻛُﺮد در اﻳﺮان‬
‫‪59‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﺳﺎﺑﻘﻪي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
 ‫‪٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﻛﻮﻣﻪﻟﻪ )ﺟﻤﻌﻴﺖ( ژ‪ .‬ك‪.‬‬

‫‪60‬‬ ‫‪-‬ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻛﻠﻲ‬
‫‪60‬‬ ‫‪-‬زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ‬
‫‪61‬‬ ‫‪-‬ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫‪61‬‬ ‫‪-‬ﻋﻀﻮﻳﺖ‬
‫‪63‬‬ ‫‪-‬اﻫﺪاف ژ‪ .‬ك‪.‬‬
‫‪65‬‬ ‫‪-‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫‪68‬‬ ‫‪-‬ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن«‬
‫‪74‬‬ ‫‪-‬ﺗﻘﻮﻳﻢ ﻛﺮدي‬
‫‪76‬‬ ‫‪-‬ﻫﺪﻳﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫‪77‬‬ ‫‪-‬ﺣﺰب ﻫﻴﻮا و ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫‪78‬‬ ‫‪-‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ وارد »ﺟﻤﻌﻴﺖ« ﻣﻲﺷﻮد‬
‫‪80‬‬ ‫‪-‬ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺷﻮروي‬
‫‪82‬‬ ‫‪-‬ﺑﺎزداﺷﺖ ذﺑﻴﺤﻲ و ﺗﻌﺪادي از ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ‬
‫‪83‬‬ ‫‪-‬ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ‬
‫‪83‬‬ ‫‪-‬ﻣﻮﺿﻊ ژ‪.‬ك‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﻘﻼب ‪ 1945‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ‬
‫‪85‬‬ ‫‪-‬ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﺮان‬
‫‪86‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪86‬‬ ‫‪-‬اﻋﻼم ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪88‬‬ ‫‪-‬اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫‪93‬‬ ‫‪-‬ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪95‬‬ ‫‪-‬اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪96‬‬ ‫‪-‬اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ در ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫‪97‬‬ ‫‪-‬اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﺟﻢ در ﻧﻘﺪه‬
‫‪99‬‬ ‫‪-‬اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ درﺑﻮﻛﺎن‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﻣﺮاﺳﻤﺎت ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه‬
‫‪109‬‬ ‫‪-‬ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪112‬‬ ‫‪-‬دﻋﺎي ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي‬
‫‪114‬‬ ‫‪-‬ﻧﻄﻖ ﺟﻨﺎب ﭘﻴﺸﻮا‪ ،‬رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪116‬‬ ‫‪-‬ﻧﻄﻖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‬
‫‪116‬‬ ‫‪-‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎون ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﻞ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪117‬‬ ‫ﺧﻄﺎﺑﻪ آﻗﺎي ﻧﺎﻧﻮازاده‬
 ‫‪٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪118‬‬ ‫‪-‬ﺳﺮان اﻳﻼت‬

‫‪118‬‬ ‫‪-‬ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﻜﺎك‬
‫‪118‬‬ ‫‪-‬زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ‬
‫‪119‬‬ ‫‪-‬اﺑﺮاﻫﻴﻢآﻏﺎي ادﻫﻢ ﻣﻨﮕﻮر‬
‫‪119‬‬ ‫‪-‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻴﺾاﷲﺑﻴﮕﻲ‬
‫‪119‬‬ ‫‪-‬اﺣﻤﺪآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‬
‫‪120‬‬ ‫‪-‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎدري ﻣﺎﻣﺶ‬
‫‪121‬‬ ‫‪-‬ﺧﺎﻧﺪان دﻳﻨﻲ‬
‫‪121‬‬ ‫‪-‬ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‬
‫‪121‬‬ ‫‪-‬ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﺑ‪‬ﺮﻫﺎن‬
‫‪121‬‬ ‫‪-‬ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻴﻼﻧﻲزاده‬
‫‪123‬‬ ‫‪-‬ﻣﻘﺎﻻت اﻋﻀﺎي ﺣﺰب‬
‫‪123‬‬ ‫‪-‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده‬
‫‪124‬‬ ‫‪-‬ﺷﻌﺮ ﻫﮋار‬
‫‪126‬‬ ‫‪-‬ﺷﻌﺮ ﻫﻴﻤﻦ‬
‫‪128‬‬ ‫‪-‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‬
‫‪130‬‬ ‫‪-‬ﻧﻄﻖ زﻧﺎن‬
‫‪130‬‬ ‫‪-‬ﺧﺎﻧﻢ وﻳﻠﻤﻪ ﺻﻴﺎدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺪرﺳﻪ دﺧﺘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواﻧﻪ ــ ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫‪130‬‬ ‫‪-‬ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺣﻴﺪري‬
‫‪131‬‬ ‫‪-‬ﻣﺘﻦ ﺳﺨﻨﺎن و ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن‬
‫‪133‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪:‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ‬
‫‪136‬‬ ‫‪-‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺤﻠﻴﻒ‬
‫‪139‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻴﻌﺖ ﭘﻴﺸﻮا‬
‫‪139‬‬ ‫‪-‬ﺑﻴﻌﺖ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮا‬
‫‪143‬‬ ‫‪-‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫‪143‬‬ ‫‪-‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن‬
‫‪144‬‬ ‫‪-‬ﺳﺮان اﻳﻼت‬
‫‪146‬‬ ‫‪-‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫‪146‬‬ ‫‪-‬ﺗﺄﺳﻴﺲ دواﻳﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫‪152‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬رﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ زﺑﺎن ﻛُﺮدي‬
‫‪153‬‬ ‫‪-‬ﻣﺴﺠﺪ‬
 ‫‪٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪155‬‬ ‫‪-‬ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
‫‪158‬‬ ‫‪-‬زﺑﺎن ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪158‬‬ ‫‪-‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺷﺮﻋﻲ‬
‫‪159‬‬ ‫‪-‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات‬
‫‪161‬‬ ‫‪-‬ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ‬
‫‪161‬‬ ‫‪-‬ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪163‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪164‬‬ ‫‪-‬ﻣﺠﻠﻪ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪168‬‬ ‫‪-‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪170‬‬ ‫‪-‬ﻫﺎواري ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‬
‫‪175‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬رادﻳﻮ »ﺻﺪاي ﻛُﺮدﺳﺘﺎن« ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫‪177‬‬ ‫‪-‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ‬
‫‪177‬‬ ‫‪-‬ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫اﻳﺠﺎد ارﺗﺶ‬
‫‪181‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﻴﺎﺳﻲ ‪-‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪184‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪186‬‬ ‫‪-‬وزارت ﺟﻨﮓ دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪187‬‬ ‫‪-‬ﻧﻴﺮوي اﻳﻼت ﻛُﺮد‬
‫‪191‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ‬
‫‪191‬‬ ‫‪-‬اﺳﺘﻘﺒﺎل رﺳﻤﻲ از ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫‪192‬‬ ‫‪-‬ﻧﻄﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫‪193‬‬ ‫‪-‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ ﺑﺎرزاﻧﻰ‬
‫‪196‬‬ ‫‪-‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوي ﺑﺎرزاﻧﻴﺎن‬
‫‪196‬‬ ‫‪-‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺎرت دﻣﻜﺮات ﻛُﺮد‬
‫‪199‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪:‬ﻣﺬاﻛﺮه در ﺗﻬﺮان و ﺟﻨﮓ در ﺳﻘﺰ‬
‫‪199‬‬ ‫‪-‬ﺟﻨﮓ ﺻﺎﻟﺢآﺑﺎد ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زدوﺧﻮرد ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ارﺗﺶ‬
‫‪201‬‬ ‫‪-‬ورود ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن‬
‫‪202‬‬ ‫‪-‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در ﺳﻘﺰ‬
‫‪203‬‬ ‫‪-‬ﺗﻮﻗﻒ ﻳﺎ ﭘﻴﺸﺮوي‬
‫‪202‬‬ ‫‪-‬اداﻣﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه‬
‫‪205‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﺬاﻛﺮه ﻳﺎ ﺳﺮﮔﺮم ﻛﺮدن‬
‫‪205‬‬ ‫‪-‬ﻧﺸﺴﺖ ﺳﻘﺰ‬
 ‫‪٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪208‬‬ ‫‪-‬ﻣﻮﺿﻊ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي‬

‫‪209‬‬ ‫‪-‬ﻣﻮﺿﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺟﺒﻬﻪ‬
‫‪210‬‬ ‫‪-‬ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪213‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‪ :‬آﺗﺶﺑﺲ ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫‪213‬‬ ‫‪-‬ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ؛ آﺧﺮﻳﻦ زد و ﺧﻮرد ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ارﺗﺶ‬
‫‪216‬‬ ‫‪-‬ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗﺎﺿﻲ‪-‬رزمآرا‬
‫‪217‬‬ ‫‪-‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد‬
‫‪218‬‬ ‫‪-‬ﺳﻘﻮط ﻧﺎﻧﻮازاده‬
‫‪219‬‬ ‫‪-‬اوﺿﺎع ﺟﺒﻬﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ‬
‫‪219‬‬ ‫‪-‬ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ درﻣﻴﺎن دوﺳﺘﺎن و دﺷﻤﻨﺎن‬
‫‪223‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ و اﻣﻴﺪﻫﺎي ﻛُﺮد‬
‫‪229‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﺑﻴﻢ ﻛُﺮد‪ :‬ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫‪233‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﻛُﺮد و آذري‬
‫‪233‬‬ ‫‪-‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪة اﺧﺘﻼﻓﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫‪235‬‬ ‫‪-‬ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري‬
‫‪237‬‬ ‫‪-‬ﻣﺬاﻛﺮات ﻣﺸﺘﺮك‬
‫‪245‬‬ ‫‪-‬دور اول ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ در ﺗﻬﺮان‬
‫‪245‬‬ ‫‪-‬دور دوم ﻣﺬاﻛﺮه در ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪247‬‬ ‫‪-‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد در ﮔﺮو ﻣﺴﺄﻟﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫‪251‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻛُﺮدﻫﺎ و ﺗﻬﺮان‬
‫‪251‬‬ ‫‪-‬دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫‪252‬‬ ‫‪-‬ﻣﺬاﻛﺮات ﻛُﺮدﻫﺎ و اﻳﺮان‬
‫‪259‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻛُﺮدﻫﺎ و روﺳﻴﻪ‬
‫‪259‬‬ ‫‪-‬ﺳﻴﺎﺳﺖ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي در ﻗﺒﺎل ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫‪261‬‬ ‫‪-‬دﻋﻮت ﺳﺮان ﻛُﺮد ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ‬
‫‪263‬‬ ‫‪-‬ﺷﻮروي‪ ،‬ﻧﺎﺻﺤﻲ ﺑﺪ‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﺳﻘﻮط ﻛُﺮدﺳﺘﺎن در آذرﻣﺎه‬
‫‪267‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﻛﺎﺑﻴﻨﺔ ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‬
‫‪267‬‬ ‫‪-‬ﻧﺎآراﻣﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫‪268‬‬ ‫‪-‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻗﻮام‬
 ‫‪٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪269‬‬ ‫‪-‬دﻳﺪار ﻣﺴﻜﻮ‬

‫‪270‬‬ ‫‪-‬ﻳﻚدﺳﺘﻲ زدن ﻗﻮام ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‬
‫‪270‬‬ ‫‪-‬ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻔﺖ ﺑﻴﻦ اﻳﺮان و ﺷﻮروي‬
‫‪272‬‬ ‫‪-‬ﺗﻮدهايﻫﺎ وزﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫‪275‬‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ‬
‫‪275‬‬ ‫‪-‬ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﻮروي‬
‫‪276‬‬ ‫‪-‬ﻛُﺮدﻫﺎ و ﺧﺮوج ارﺗﺶ ﺳﺮخ‬
‫‪280‬‬ ‫‪-‬ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه‬
‫‪281‬‬ ‫‪-‬ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‬
‫‪283‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪283‬‬ ‫‪-‬اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺒﺎسآﻗﺎ‬
‫‪286‬‬ ‫‪-‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫‪288‬‬ ‫‪-‬ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‬
‫‪288‬‬ ‫‪-‬دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ‬
‫‪290‬‬ ‫‪-‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪295‬‬ ‫‪-‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
‫‪297‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
 ‫‪٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪي ﻣﺆﻟﻒ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻲ در ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ در آﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ آزﻣﻮن‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛُﺮدﻫﺎ در ﻧﻴﻤﻪ اول ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ آزﻣﻮن ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻋ‪‬ﻤﺮ ﻛﻮﺗﺎه آن‪ ،‬ﻳﻜﻲ از روﻳﺪادﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‬
‫در راه آزادي و اﺳﺘﻘﻼل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد و ﻏﻴﺮﻛُﺮد اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي ﺑﺪان دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد و وﻗﺎﻳﻊ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﺗﺄﺳﻴﺲ آن ﻣﻘﺎﻻت و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﺮاواﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻛُﺮدﻫﺎ ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ ‪ ،‬اروﭘﺎﻳﻲﻫﺎ و اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻛُﺮد ﻧﻮﺷﺘﻪاي ـ وﻟﻮ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ـ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻳﺎدي ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﻼت و‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛُﺮدي ﻫﻤﭽﻮن »ﺧﻪﺑﺎت«‪» ،‬ﺋﺎزادي«‪» ،‬دهﻧﮕﻲ ﻛﻮرد«‪» ،‬ژﻳﻦ«‪ ،‬و ﻣﺠﻼت »روژي ﻧﻮي«‪» ،‬روﻧﺎﻫﻲ« در ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫‪ 1960-1959‬ﻋﻨﺎوﻳﻦ و ﻣﻘﺎﻻت ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪي را در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از آن زﻣﺎن ﻫﻢ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫اﻳﺮان ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ اﻳﻦ روﻳﺪاد ﺗﺎرﻳﺨﻲ را ﻳﺎد و درﺑﺎره آن ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﺳﺠﺎدي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ )ع‪ .‬زاﻧﺎ(‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻼﻋﺰت‪ ،‬ﺟﻼل ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪ ،‬ﻛﺮﻳﻢ ﺣﺴﺎﻣﻲ‪،‬‬
‫رﺣﻴﻢ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺻﻤﺪي‪ ،‬ﻫﻴﻤﻦ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺗﻮﻓﻴﻖ )ا‪.‬ت‪ .‬ﺳﻮاره(‪ ،‬ﺑﻜﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﺣﻮﻳﺰي )ب‪ .‬اﻟﻮﻧﺪ(‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر دﺑﺎﻏﻲ‪.‬‬
‫و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻼل ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ‪ ،‬د‪ .‬ﺳﻴﺪﻋﺰﻳﺰ ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎرزاﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺮﻳﻢ زﻧﺪي‪،‬‬
‫د‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر ﻃﺎﻫﺮ ﺷﺮﻳﻒ‪.‬‬
‫و اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ‪ :‬ﻧﺠﻔﻘﻠﻲ ﭘﺴﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻟﻤﻮﺗﻲ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪ :‬د‪ .‬روحاﷲ رﻣﻀﺎﻧﻲ و ﺣﺴﻦ ارﻓﻊ‬
‫و ﺧﺎرﺟﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﮕﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ‪ :‬آرﭼﻲ روزوﻟﺖ‪ ،‬وﻳﻠﻴﺎم اﻳﮕﻠﺘﻮن و وﻳﻠﺴﻮن ﻫﺎوﻳﻞ‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد ‪.‬‬
 ‫‪١٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻛﺮﻳﺲ ﻛﻮﭼﺮا ﻧﺎم ﺑﺮد ‪.‬‬

‫اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﺘﻮن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ را ﺑﻪ ﻛُﺮدي ﻳﺎ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻧﺎﺟﻲ ﻋﺒﺎس و ﻇﺎﻫﺮ ﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام درﻣﻘﻄﻊ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﻣﻘﺎﻟﻪ آرﭼﻲ روزوﻟﺖ را ﺿﻤﻦ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺟﺮﺟﻴﺲ ﻓﺘﺢاﻟﻪ و ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺻﻤﺪي ﻛﺘﺎب اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﻳﮕﻠﺘﻮن را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ و ﻛُﺮدي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﻫﻢ ﺗﺰ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺧﻮد را درﺑﺎره آن اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮﻳﺪه ﻛﻤﺎﻟﻲ دﻫﻜﺮدي‪ ،‬ﺗﺰ ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ در داﻧﺸﮕﺎه اﻛﺴﻔﻮرد ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1986‬ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬و د‪ .‬ﮔﻠﻤﺮاد ﻣﺮادي ﺗﺰ‬
‫دﻛﺘﺮي در داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎﻳﺪﻟﺒﺮگ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1991‬ﺑﻪ زﺑﺎن آﻟﻤﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ درﺑﺎره ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﭼﻪ ﻟﺰوﻣﻲ دارد ﻛﻪ ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻧﻴﺰ در ﺑﺎره آن ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﻮد؟‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺑﺎره ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺎﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ روزي ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﻨﻲ دﻳﮕﺮي ﭼﻮن‪:‬‬
‫اﺳﻨﺎد اﻳﺮان و روزﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺠﻼت وﻗﺖ ﺗﻬﺮان‬
‫اﺳﻨﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﻮروي‬
‫اﺳﻨﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫اﺳﻨﺎد ﺧﻮد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن )ﻣﻬﺎﺑﺎد(‬
‫اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در دو راﺳﺘﺎ ﺗﻼش ﻧﻤﻮدهام‪ :‬اول اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي دﻳﮕﺮ در زﻣﺎنﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﺎره ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دادهام و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ اﺳﻨﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﻧﻤﻮدهام‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً◌ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻧﺸﺮﻳﺎت آن زﻣﺎن‪ .‬ﺗﻼش ﻛﺮدهام ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن روﻳﺪادﻫﺎي آن زﻣﺎن ﺑﺒﺮم ﺗﺎ ﺧﻮد‬
‫ﻗﻀﺎوت ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻌﺪادي از ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎي ﭘﻴﺸﻮا و دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﻣﻘﺎﻻت و ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را‬
‫ﺑﺪون ﺳﺎﻧﺴﻮر آوردهام و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روﻳﺪادﻫﺎ را ﻣﻔﺼﻼً و ﻋﻴﻨﺎً ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهام‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺪهاي اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را اﻃﺎﻟﻪ ﻛﻼم ﺑﺪاﻧﻨﺪ و اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﺑﺮ داﺷﺖ وﻟﻲ آن را ﻻزم و ﺿﺮوري داﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ دوﻣﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛُﺮد‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ رﻳﺰ و روﻳﺪادﻫﺎي آن وارد ﺷﻮد‪.‬‬
‫براي اتمام اين كار افراد بسياري ياريام دادند از جمله‪:‬‬
 ‫‪١١‬‬ ‫‪/‬‬

‫دوﺳﺘﺎن ﮔﺮاﻣﻲ‪ :‬اﺣﻤﺪ اﺳﻜﻨﺪري‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر دﺑﺎﻏﻲ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺻﺎدق ﺷﺮﻓﻜﻨﺪي‪ ،‬ﺻﻼح رﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻼﻋﺰت‪،‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻟﻄﻴﻒ رﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮهداﻏﻲ و ‪ ...‬ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﺎﻳﺎﺑﻲ را در اﺧﺘﻴﺎرم ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﺎدان ﮔﺮاﻣﻲ‪ :‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺣﻤﺪ و ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻬﺘﺪي ﻛﻪ ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ ﻛﺘﺎب را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ارزﺷﻤﻨﺪي را اراﻳﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﻛﺎك ﺑﻜﺮآﻏﺎي ﺣﻮﻳﺰي ﻛﻪ در ﻧﺎﻣﻪ وﻳﮋهاي ﺳﺌﻮاﻻﺗﻢ را ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻲ‪ :‬ﺷﺎزاد ﺻﺎﺋﺐ‪ ،‬ﻛﺎك اﻣﻴﻦ ﻗﺎدر‪ ،‬آزاد ﻛﺎك ﻣﺼﻄﻔﻲ ‪ ،‬ﺑﺨﺘﻴﺎر ﻣﺼﻄﻔﻲ در اﻣﻮر ﻫﻨﺮي ﻳﺎريام دادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ زﺣﻤﺎت اﻳﻦ رادﻣﺮدان ﻧﻤﻲﺑﻮد ﺷﺎﻳﺪ ﻫﺮﮔﺰ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﻲﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ از آﻧﺎن ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارم‪.‬‬
‫ﺑﻲﮔﻤﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ و دﻳﺪﮔﺎه و ﻗﻀﺎوﺗﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب آﻣﺪه درﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد آن را وﺑﺎل ﮔﺮدن‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮم‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪوارم در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﻟﻨﺪن ‪-‬ﻣﺎرس ‪1993‬‬
‫ﻧﻮﺷﻴﺮوان ﻣﺼﻄﻔﻲ‬
 ‫‪١٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺘﺎب » ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن « ﭼﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺘﺒﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ) ﻛﺮﺳﺘﺎن ‪ ( 1324‬ﺗﺎﺑﺤﺎل ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻢ ﻧﻈﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻢ رﻏﺒﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب روان و ﺳﻠﻴﺲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻌﺘﻘﺪم ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ واﻗﻌﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪25‬ـ ‪1324‬‬
‫ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻮده ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ روﻳﺪاد ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺮدﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﻚ ﻳﻚ‬
‫دوﻟﺖ ﻣﺪرن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ و وزارﺗﺨﺎﻧﻪ و ‪ ، ...‬و از دﺳﺘﺎوردﻫﺎي آن ﻫﻤﺎن ﺑﺲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ارﺗﺶ ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﺳﺮود ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻠﻲ و ‪ ...‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺠﺎه و اﻧﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺿﻤﻦ ﮔﺮاﻣﻴﺪاﺷﺖ آﻧﺮا ﻳﺎد و اﻟﮕﻮ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻛﺎك ﻧﻮﺷﻴﺮوان ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻣﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻴﺸﺘﺮ از روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي وﻗﺖ آن ﺣﻜﻮﻣﺖ در آرﺷﻴﻮ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮده‬
‫ﻛﻪ ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺎﻣﻌﻲ از ﻇﻬﻮر و ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺳﻘﻮط اﻳﻦ ﺟﻤﻬﻮري ﻧﻮﭘﺎي ﻛﺮدي اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ آن‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دوﺳﺘﺪاران اﻳﻦ ﻣﻘﻄﻊ و ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬

‫ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﺘﻴﺎري‬
١٣ /
‫‪١٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ :2‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن از دﻳﺪﮔﺎه ﻳﻚ اﻓﺴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺣﺴﻦ ارﻓﻊ‪ ،‬ﻛُﺮدﻫﺎ )ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ(‪ ،‬ﻟﻨﺪن‪.1966 ،‬‬
‫‪١٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ :3‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن از دﻳﺪﮔﺎه ﻳﻚ دﻳﭙﻠﻤﺎت اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬وﻳﻠﻴﺎم اﻳﮕﻠﺘﻮن‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﻛُﺮد ‪) ،1946‬ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ(‪ ،‬ﻟﻨﺪن‪.1963 ،‬‬
‫‪١٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ :4‬اﻣﺎرتﻫﺎي ﻛُﺮد ﺗﺎ اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻧﻮزده‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬اﻣﻴﺮ ﺣﺴﻦﭘﻮر‪ ،‬ﻣﻠﻴﺖ و زﺑﺎن در ﻛﺮدﺳﺘﺎن )ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ(‪ ،‬ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴﻜﻮ‪.1992 ،‬‬
‫‪١٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫اﻳﺮان در ﻋﺼﺮ ﭘﻬﻠﻮي‬

١٨ /
 ‫‪١٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‬
‫اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن‬
‫رﺿﺎﺷﺎه در راﺳﺘﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ و ﺗﻘﻮﻳﺖ اﻗﺘﺪار ﺧﻮد در داﺧﻞ اﻳﺮان‪ ،‬اﻫﺪاف ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﻤﻠـﻪ ﺗﺤﻜـﻴﻢ رواﺑـﻂ‬
‫ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻮﻳﮋه ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ـ اﻳﺮان و ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺿﺎﺷﺎه ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ،1929‬دوﻟﺖ ﺗﺎزهﺗﺄﺳﻴﺲ ﻋﺮاق را ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ و آن را ﻧﺎدﻳﺪه ﻣـﻲﮔﺮﻓـﺖ و‬
‫ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺮاق ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ آﻧﺮا ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎل ‪ 1929‬اﻳﺮان رﺳﻤﺎً دوﻟﺖ‬
‫ﻋﺮاق را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻫﺮدو دوﻟﺖ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻮﻗﺘﻲ را اﻣﻀﺎء و راﺑﻄﻪ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ ﺧﻮد را ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻫﻤﺎن زﻣﺎن‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ اﺧﺘﻼف ارﺿﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي در ﺑﻴﻦ دو دوﻟﺖ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛـﻪ ﺗﻌـﺪادي از اﻳـﻦ اﺧﺘﻼﻓـﺎت از دوره ﺛﻤـﺎﻧﻲ ﺑـﺮاي دوﻟـﺖ‬
‫ﺗﺎزهﺗﺄﺳﻴﺲ ﻋﺮاق ﺑﻪ ارث ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﺎلﻫﺎي ﺑﻴﻦ دو ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻋﻘـﺪ ﻳـﻚ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن دﻓﺎﻋﻲ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻔﻮذ روس ﺑﻪ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﭼﺎهﻫـﺎي ﻧﻔﺘـﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻃﺮﺣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺳﺮ ﻣﻲﭘﺮوراﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗـﻼش ﻛـﺮد ﺗـﺎ ﻛـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ را ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﻧﺰدﻳـﻚ و‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﺸﺎن را از راه ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ ﺣﻞ ﻛﻨﺪ و راﺑﻄﻪ ﺣﺴﻦ ﻫﻤﺠﻮاري را ﺑﻴﻦﺷﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ زﻣﻴﻨﻪ ﻋﻘﺪ ﭘﻴﻤـﺎﻧﻲ‬
‫‪1‬‬
‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎل ‪ 1932‬ﻣﻠﻚ ﻓﻴﺼﻞ ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺮاق ﻳﻚ دﻳﺪار رﺳﻤﻲ از اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان ﺟﻬﺖ ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت‬
‫ﺳﻪ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف را در دﺳﺘﻮر ﻣﺬاﻛﺮات ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ اﺧﺘﻼف ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺮزي ﺷﻂاﻟﻌﺮب‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻫﻤﻜﺎري در اﻣﻮر ﻧﻔﺖ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬ـ اﺗﺨﺎذ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﻣﺸﺘﺮك در ﻗﺒﺎل ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛُﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﻳﺪار راﺑﻄﻪ ﻣﺸﺘﺮك دو ﻛﺸﻮر را ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪-1‬ﻫﻮﺷﻨﮓﻣﻬﺪوي‪،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ‪،‬ﺗﺎرﻳﺦرواﺑﻂﺧﺎرﺟﻲاﻳﺮانازاﺑﺘﺪايﺻﻔﻮﻳﻪﺗﺎﭘﺎﻳﺎنﺟﻨﮓدومﺟﻬﺎﻧﻲ‪،‬ص‪،39‬ﺣﺴﻴﻦﻣﻜﻲ‪،‬ﺗﺎرﻳﺦﺑﻴﺴﺖﺳﺎﻟﻪاﻳﺮان‪،‬ج‪،5‬ص‪ .144‬‬
‫‪-2‬ﺗﻮﻓﻴﻖاﻟﺴﻮﻳﺪي‪،‬ﻣﺬاﻛﺮاﺗﻲ‪:‬ﻧﺼﻒﻗﺮنﻣﻦﺗﺎرﻳﺦاﻟﻌﺮاقواﻟﻘﻀﻴﺔاﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‪،‬ص‪ .232‬‬
 ‫‪٢٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺷﻂاﻟﻌﺮب اﺧﺘﻼﻓﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در رواﺑﻂ دو ﻛﺸﻮر ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺳﺎل ‪ 1937‬ﻳﻚ» ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﺮزي ﺑﻴﻦ اﻳﺮان و‬
‫ﻋﺮاق« ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎن دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﭘﻴﻤﺎن دوﺳﺘﻲ«را ﻫﻢ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻃﺒﻖ اﻳـﻦ ﭘﻴﻤـﺎن دو ﻃـﺮف‬
‫ﺑﺮﺳﺮ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﭼﻮن‪ :‬ﺣﺴﻦ ﻫﻤﺠﻮاري و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮزي‪ ،‬اﺳﺘﺮداد ﻣﺠﺮﻣﻴﻦ‪ ،‬اﻗﺎﻣﺖ اﺗﺒـﺎع‪ ،‬ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎزرﮔـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻜـﺎري اﻣﻨﻴﺘـﻲ‪،‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ و ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در آﻏﺎز ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬رﺿﺎﺷﺎه ﺗﻼش ﻛﺮد راﺑﻄﻪ ﺣﺴﻨﻪاي ﺑﺎ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻛﻤﺎل ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد‪ ،‬ﻟﺬا ﻳﻚ ﺟﻠﺪ ﻗﺮآن و‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮي را ﺑﻪ رﺳﻢ ﻫﺪﻳﻪ ﺑﺮاي او ارﺳﺎل داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪» 1926‬ﻣﻌﺎﻫﺪهﻧﺎﻣﻪ و دادﻳﻪ و ﺗﺄﻣﻴﻨﻴﻪ« را ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺷﻮرش در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن اﻣﻨﻴـﺖ‬
‫ﻣﺮزي و ﻣﻈﻨﻮن ﺷﺪن ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺗﺮك ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ اﻳﺮان در ﻧﺎآراﻣﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪﺗﻲ رواﺑﻂ دو ﻛﺸﻮر را ﺗﻴـﺮه ﻛـﺮد وﻟـﻲ دﻳـﺮي ﻧﭙﺎﻳﻴـﺪ‬
‫رواﺑﻄﺸﺎن ﮔﺮم و ﺣﺴﻨﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1930‬دو ﻛﺸﻮر ﻳﻚ ﺗﻮاﻓﻖ ﮔﻤﺮﻛﻲ را اﻣﻀﺎء ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1932‬ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺮزي را ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن اﻳﺮان ﻗﺴﻤﺘﻲ از داﻣﻨﻪﻫﺎي ﻛﻮه آرارت را در ﻗﺒـﺎل‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺳﻴﻌﻲ از اروﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ واﮔﺬار ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1932‬ﻳﻚ ﺗﻮاﻓﻖ دوﺳﺘﻲ و ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ و ﻫﻤﻜﺎري اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻴﻦ دو دوﻟﺖ در آﻧﻜﺎرا ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1934‬رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻪ دﻋﻮت ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻛﻤﺎل ﻳﻚ دﻳﺪار رﺳﻤﻲ از ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ ،‬در اﻳـﻦ دﻳـﺪار دو رﻫﺒـﺮ ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻜﻴﻢ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺮاي رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻣﻬﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎن اﻳـﺮان و ﺗﺮﻛﻴـﻪ ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ از ﻣﺮز دو ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺮ ﺗﻤﻠّﻚ ﭼﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪي اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬دوﺳﺘﻲ‬
‫‪4‬‬
‫اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ اﺻﻞ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﭙﻪ ﺳﻬﻢ اﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺪﻫﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1921‬اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻮد را از ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻛﺴﺐ ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﺮان رﺳﻤﺎً دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل »ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮدت و ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ اﻳﺮان و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن« در ﻛﺎﺑﻞ ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﻴﺪ اﻣﺎناﻟﻪﺧﺎن و ﻫﻤﺴﺮش ﺳﺎل‬
‫‪ 1928‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از اروﭘﺎ دﻳﺪاري ﻫﻢ از ﺗﺮﻛﻴﻪ و اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آوردﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎناﻟﻪﺧﺎن ﻫﻢ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از اروﭘﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ در ﻛﺸﻮرش اﺻﻼﺣﺎت اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻼت ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﻛﺮده و ﺷﻮرش ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎناﻟﻪﺧﺎن ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﺧﻮرد‪ ،‬ﺳﺮدار ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎدرﺧﺎن وزﻳﺮ ﻣﺨﺘﺎر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬زﻣﺎم اﻣﻮر را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﻮرﺷﻴﺎن را ﺳﺮﻛﻮب ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1930‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﻴﺮه ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺒﺎدل ﻛﻨﺴﻮل داد و اﻳﺮان در ﻛﺎﺑﻞ‬
‫ﺳﻔﺎرت داﻳﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪-3‬ﻋﺒﺪاﻟﺮزاقاﻟﺤﺴﻨﻲ‪،‬ﺗﺎرﻳﺦاﻟﻌﺮاقاﻟﺴﻴﺎﺳﻲاﻟﺤﺪﻳﺚ‪،‬ﺻﺺ‪،359-347‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،6‬ﺻﺺ‪ .362-350‬‬
‫‪- ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ص‪ .367‬‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫‪/‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1934‬ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮي و »ﺣﻜﻤﻴﺖ« ﺗﺮﻛﻴﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ارﺿﻲ اﻳﺮان و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮﺳﺮ ﺧﺮاﺳﺎن و ﺳﻴﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‬
‫رﻓﻊ ﮔﺮدﻳﺪ‪5.‬‬
‫اﻳﺮان رواﺑﻄﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺣﺴﻨﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و زﻣﻴﻨﻪ ﻋﻘﺪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻫﻢ ﺗﻼش زﻳﺎدي در اﺗﺤﺎد و‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورده ﺑﻮد ﺗﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎن »ارﺿﻲ« آﻧﺎن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻄﺮ ﺷﻮروي ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻌﺪآﺑﺎد‬
‫روز ‪ 17‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 1314‬در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﻴﺌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ اﻳﺮان در ژﻧﻮ ﻃﺮح »ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺮض« ﺑﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دول اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ و‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺮوژه »رﻓﻊ آرام اﺧﺘﻼﻓﺎت« ﺑﻴﻦ دوﻟﺘﻴﻦ اﻳﺮان و ﻋﺮاق ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬روز ‪ 29‬آﺑﺎنﻣﺎه‪ ،‬دوﻟﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ اﻟﺤﺎق ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ »ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺮض« اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪ .‬و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻣﻴﻨﻪ اﻧﻌﻘﺎد ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻌﺪآﺑﺎد ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدﻳﺪ‪ 6.‬روز ‪ 11‬آﺑﺎنﻣﺎه ‪ ،1315‬ﺳﺮدار‬
‫ﺷﺎه ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﺻﺪر اﻋﻈﻢ و وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از اﻳﺮان دﻳﺪار ﻛﺮد‪ .‬روز ‪ 10‬ﺗﻴﺮﻣﺎه ﻧﺎﺟﻲاﻻﺻﻴﻞ وارد ﺗﻬﺮان ﺷﺪ و »ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺗﺤﺪﻳﺪ ﺣﺪود اﻳﺮان و ﻋﺮاق« و »ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﺎت راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﻂاﻟﻌﺮب« را ﺑﺎ ﺳﻤﻴﻌﻲ وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻳﺮان اﻣﻀﺎء ﻛﺮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن‬
‫زﻣﺎن ﺗﻮﻓﻴﻖ رﺷﺪي اراس وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ وارد ﺗﻬﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫وزﻳﺮان ﺧﺎرﺟﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﻪ و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در روز ‪ 17‬ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ ،1316‬در ﻛﺎخ ﺳﻌﺪآﺑﺎد )در ﺷﻤﻴﺮان ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﻬﺮان( ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ را‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺮض« ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻌﺪآﺑﺎد ﺷﻬﺮت ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻌﺪآﺑﺎد ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪ 10‬ﻣﺎده ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮاد ‪ 1‬و ‪ 2‬و ‪ 3‬و ‪ 8‬دول ﻣﺘﻌﺎﻫﺪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﺪم ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﻄﻠﻖ در اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ ﺣﺪود ﻣﺮزي ﻣﺸﺘﺮك ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺎرﻧﺪ و در اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﻲ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎ روي ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و اﺧﺘﻼﻓﺎت را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ ﺣﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ‪ 5‬و ‪ 6‬و ‪ 9‬و ‪ 10‬ﺑﻪ ﻧﻘﺾ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ و ﻳﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در‬
‫ﺷﺮف ﻧﻘﺾ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻋﺪم اﺟﺮاي ﻣﻮاد‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﻨﻜﻪ در آن ﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻮع را در ﺣﻀﻮر ﺷﻮراي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﻄﺮح‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻨﺪرج در ﻣﻮاد ‪ 4‬و ‪ 7‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪:‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 4‬ﻛﻪ اﻋﻼم ﻣﻲدارد‪» :‬ﻫﺮ ﻳﻚ از دول ﻣﺘﻌﺎﻫﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻘﺒﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺧﻮاه ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﺧﻮاه ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﻴﺖ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ دوﻟﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺘﺠﺎوزاﻧﻪ ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎدرت ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ذﻳﻞ ﺗﺠﺎوز ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫اول‪ :‬اﻋﻼن ﺟﻨﮓ‬

‫‪- ‬ﻣﻬﺪوي‪،‬ص‪ .391‬‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،6‬ص‪ .‬‬
 ‫‪٢٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫دوم‪ :‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻗﻮاي ﻣﺴﻠﺢ ﻳﻚ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺣﺘﻲ ﺑﺪون اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻤﻠﻜﺖ دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻗﻮاي ﺑﺮي و ﺑﺤﺮي ﻳﺎ ﻫﻮاﻳﻲ ﺣﺘﻲ ﺑﺪون اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﻔﺎﻳﻦ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻛﻤﻚ ﻳﺎ ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺘﺠﺎوز‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ذﻳﻞ ﺗﺠﺎوز ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ اﺟﺮاي ﺣﻖ دﻓﺎع ﻣﺸﺮوع ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻚ اﻗﺪام ﻣﺘﺠﺎوزاﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻓﻮﻗﺎً ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ اﻗﺪام در اﺟﺮاي ﻣﺎده ‪ 16‬ﻣﻴﺜﺎق ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ اﻗﺪام در اﺛﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺘﺨﺬه ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺷﻮراي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ ﻳﺎ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﻨﺪ ‪ 7‬ﻣﺎده ‪15‬‬
‫ﻣﻴﺜﺎق ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻞ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ در اﻣﻮر اﺧﻴﺮ‪ ،‬اﻳﻦ اﻗﺪام ﺑﺮ ﺿﺪ دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺪواً ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻪ دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻳﺎ اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﻳﻜﻲ از دول ﻣﺘﻌﺎﻫﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻘﺮرات ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﻮرﺧﻪ ‪ 27‬اوت ‪ 1928‬ﭘﺎرﻳﺲ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 7‬اﻋﻼم ﻣﻲدارد ﻛﻪ‪» :‬ﻫﺮ ﻳﻚ از دول ﻣﺘﻌﺎﻫﺪ ﻣﺘﻘﺒﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در ﺣﺪود ﺳﺮﺣﺪات ﺧﻮد از ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫دﺳﺘﺠﺎت ﻣﺴﻠﺢ و از اﻳﺠﺎد ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻫﻴﺌﺖ و ﻳﺎ ﺗﺸﻜﻴﻼت دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻣﻮﺟﻮد و ﻳﺎ ﺑﺮاي اﺧﺘﻼل ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﻴﺖ ﻫﺮ‬
‫‪٧‬‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺧﺎك ﻣﺘﻌﺎﻫﺪ دﻳﮕﺮ )ﺳﺮﺣﺪي ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﺳﺮﺣﺪي( و ﻳﺎ ﺑﺮاي واژﮔﻮن ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻃﺮز ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﻳﺪ«‪.‬‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻛُﺮد ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﻣﺎده ﻫﻔﺘﻢ آن ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻨﺒﺶ آزاديﺑﺨﺶ ﻛُﺮد ﻣﻨﻌﻘﺪ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﺳﺎس ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ ﺳﻪ ﻛﺸﻮر ﻋﻠﻴﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪادي از ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﺮان در ﻋﻘﺪ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺘﻀﺮر و ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق ﻧﻔﻊ‬
‫ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺮﻛﻴﻪ داﻣﻨﻪﻫﺎي آرارات و ﻋﺮاق ﻫﻢ ﺷﻂاﻟﻌﺮب را ﺑﺪﺳﺖ آوردهاﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺷﺨﺺ رﺿﺎﺷﺎه ﻋﻘﺪ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن را روﻳﺪادي ﻣﻬﻢ ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮده ﺑﻮد ﭼﻮن ﻧﮕﺮاﻧﻲ و اﺧﺘﻼف و دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻧﺶ را‬
‫رﻓﻊ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬در ﺟﻠﺴﻪ دوره ﻳﺎزدﻫﻢ »ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ« ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻌﺪآﺑﺎد در ﻣﺸﺮق ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم‬
‫‪8‬‬
‫ﻛﻪ اﻣﻮر ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺸﻮش اﺳﺖ ﻣﺪد ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﺑﻘﺎي ﺻﻠﺢ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪«.‬‬

‫اﻳﺮان و اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ دﭼﺎر ﺗﺤﻮل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻧﻮع اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﻴﻚ در‬
‫زﻧﺪﮔﻲ دوﻟﺖﻫﺎ ﭼﻮن اﺻﻠﻲ ﻣﺆﺛﺮ و ﻣﻬﻢ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان و ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻪ آب ﮔﺮم ﺧﻠﻴﺞ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮاي‬
‫روﺳﻴﻪ ﺗﺰاري اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺎﺳﻲ داﺷﺖ ﺑﺮاي روﺳﻴﻪ ﺷﻮروي ﻫﻢ ﻫﻤﺎن اﻫﻤﻴﺖ را داﺷﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ روﺳﻴﻪ ﺷﻮروي ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب‬

‫‪ ‬ﺑﺮايﻣﺘﻦﻛﺎﻣﻞﭘﻴﻤﺎنﺳﻌﺪآﺑﺎدﻧﮕﺎهﻛﻨﻴﺪﺑﻪ‪:‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،6‬ﺻﺺ‪ .350-347‬‬
‫‪ ‬ﺣﺎجﻣﺨﺒﺮاﻟﺴﻠﻄﻨﻪﻫﺪاﻳﺖ‪،‬ﺧﺎﻃﺮاتوﺧﻄﺮات‪،‬ص‪ .412‬‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1917‬ﺗﻼش زﻳﺎدي ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﺮان راﺑﻄﻪ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد و از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﺜﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻋﺼﺮ ﺗﺰار دﺳﺖ‬
‫ﻛﺸﻴﺪ وﻟﻲ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﭼﻨﺪ ﻣﺎده ﻣﻬﻢ را ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺧﻮد در »ﭘﻴﻤﺎن دوﺳﺘﻲ اﻳﺮان و روﺳﻴﻪ« در ‪ 26‬ﻓﻮرﻳﻪ‬
‫‪ 1921‬ﺑﺮاي ﻣﻮاﻗﻊ اﺿﻄﺮاري ﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﺮان واﻫﻤﻪ دﻳﺮﻳﻨﻪاي از ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ روﺳﻴﻪ داﺷﺖ‪ .‬روﺳﻴﻪ ﺗﺰاري ﺳﺮزﻣﻴﻦ وﺳﻴﻌﻲ را ﺑﻪ‬
‫زور از وي ﻏﺼﺐ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﺣﺘﻲ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي رژﻳﻢ ﺣﺎﻛﻤﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﮕﺮاﻧﻲ اﻳﺮان را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﺮان در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﺧﻮد ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﺗﻼش ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﻲ اﺑﺮﻗﺪرت ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮازن ﻗﺪرت ﺧﻮد را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ روﺳﻴﻪ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﮕﻪ دارد‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻓﺘﺤﻌﻠﻲﺷﺎه ﺑﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﻼش ﻛﺮد و ﺑﻌﺪ از او ﺑﺎ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺑﺎ آﻟﻤﺎن و رﺿﺎﺷﺎه ﻫﻢ در ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫دﻫﻪ ﺳﻮم‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻟﻤﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﺎل ‪ 1927‬اﻣﺘﻴﺎز ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻮاﻳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﻤﭙﺎﻧﻲ ﻳﻮﻧﻴﻜﺮس واﮔﺬار ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎل‬
‫‪ 1928‬ﺳﺎﺧﺖ ﻗﺴﻤﺘﻲ از راهآﻫﻦ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر آﻟﻤﺎﻧﻲ داده ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎل ‪ 1930‬اداره اﻣﻮر »ﺑﺎﻧﻚ ﻣﻠﻲ اﻳﺮان« ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ‬
‫آﻟﻤﺎﻧﻲ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎل ‪ ،1933‬ﻫﻴﺘﻠﺮ ﭘﻴﺸﻮاي ﻧﺎزيﻫﺎ ﻗﺪرت را در آﻟﻤﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم را ﭘﻴﺎده ﻛﺮد‪ ،‬راﺑﻄﻪ‬
‫اﻳﺮان و آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮي ﻣﻬﻢ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎﻧﻲﻫﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت وﺳﻴﻌﻲ درﺑﺎره »آرﻳﺎﻳﻲ«ﻧﮋاد ﺑﻮدن ﻫﺮ دو ﻣﻠﺖ اﻳﺮان و آﻟﻤﺎن و‬
‫اﻫﺪاف ﻣﺸﺘﺮك ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر ﻋﻠﻴﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1953‬دﻛﺘﺮ »ﺷﺎﺧﺖ« وزﻳﺮ اﻗﺘﺼﺎد آﻟﻤﺎن از اﻳﺮان دﻳﺪار ﻛﺮد و درﺑﺎره ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻫﺮ دو دوﻟﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن در ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ،1953‬ﻳﻚ ﻗﺮارداد اﻗﺘﺼﺎدي را ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ در ﻣﺪت‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺻﺎدرات آﻟﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮ رﺳﻴﺪ و آﻟﻤﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﺮﻳﺪار ﻣﻮاد ﺧﺎم اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ ،1938‬ﺧﻂ درﻳﺎﻳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ‪ -‬ﻫﺎﻣﺒﻮرگ و ﺷﺮﻛﺖ ﻟﻮﻓﺖﻫﺎﻧﺰا ﻫﻢ ﺧﻂ ﻫﻮاﻳﻲ ﺗﻬﺮان ‪ -‬ﺑﺮﻟﻴﻦ را ﺑﺮﻗﺮار‬
‫‪٩‬‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻬﻨﺪس و ﻣﺘﺨﺼﺺ آﻟﻤﺎﻧﻲ در اﻳﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪوي‪،‬ﺻﺺ‪:398-397‬ﻟﻴﻨﭽﻮﻓﺴﻜﻲ‪،‬ﺗﺎرﻳﺦﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬دﻛﺘﺮﻫﺎديﺟﺰاﻳﺮي‪،‬ﺻﺺ‪ .182-181‬‬
 ‫‪٢٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻫﻨﺪﻧﺒﻮرگ در آﻟﻤﺎن زﻣﺎم اﻣﻮر را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻛﺸﻮر را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻴﻠﻴﺘﺎرﻳﺴﻢ و‬
‫اﻗﺘﺪار ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ و ﻃﺮحﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ دول ﻏﺎﻟﺐ در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ آﻟﻤﺎن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ را ﻣﻠﻐﻲ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫روز ‪ 21‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1316‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ از آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺎك اﺗﺮﻳﺶ ﺳﺮازﻳﺮ و ﺑﺪون درﮔﻴﺮي آن را ﺑﻪ آﻟﻤﺎن ﻣﻠﺤﻖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در اواﻳﻞ ﻣﻬﺮ ‪ 1317‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﻮدﻳﺖ آﻟﻤﺎنﻧﺸﻴﻦ ﭼﻚواﺳﻠﻮاﻛﻲ و ﺑﻮﻫﻢ و ﻣﺮاو را ﻫﻢ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺧﺎك ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1318‬ﻧﻴﺮوي زﻣﻴﻨﻲ و درﻳﺎﻳﻲ و ﻫﻮاﻳﻲ آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ آن ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﻃﻴﺐ ﺧﺎﻃﺮ اﻟﺤﺎق داﻻن‬
‫داﻧﺘﺰﻳﻚ را ﺑﻪ وي ﻧﺴﭙﺮده‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺎﺧﻮﺷﻨﻮدي ﺧﻮد را از اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ اﺑﺮاز و آﻟﻤﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ را از ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻋﻘﺐ ﻧﻜﺸﺎﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ زور ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪاﺗﺸﺎن‬
‫وﻗﻌﻲ ﻧﻨﻬﺎد‪.‬‬
‫روز ‪ 13‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻨﺎدر آﻟﻤﺎن را در درﻳﺎي ﺷﻤﺎل ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻫﻢ ﺷﺮوع‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوي در ﺧﺎك آﻟﻤﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ دوﻣﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1319‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻟﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ داﻧﻤﺎرك و ﻧﺮوژ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده و در اردﻳﺒﻬﺸﺖﻣﺎه ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﺎ ﻳﻮرﺷﻲ ﮔﺴﺘﺮده ﻫﻠﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮋﻳﻚ و ﻟﻮﻛﺰاﻣﺒﻮرگ را اﺷﻐﺎل ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫در ‪ 20‬ﺧﺮداد ‪ 1319‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﻫﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻋﻼن ﺟﻨﮓ داد‪.‬‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺧﻮاﻫﺎن ﻋﺪم دﺧﺎﻟﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ ﻧﻈﺎرهﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻫﻢ در آﻏﺎز ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي را از ﺟﻨﮓ دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪاي را ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺗﻌﺮض ﺑﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻣﻀﺎء ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،6‬ﺻﺺ‪ .446-440‬‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻮروي از ﺟﻨﮓ دور ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻪاش ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﻋﺎدي ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ راه ﻣﺮﺳﻮﻻت آﻟﻤﺎﻧﻲ را ﺑﻪ‬
‫‪١١‬‬
‫اﻳﺮان ﺑﺴﺖ‪ ،‬آﻟﻤﺎن ﻛﺎﻻﻫﺎ را از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺎك روﺳﻴﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺻﺎدر ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻋﻼن ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ اﻳﺮان‬

‫وﻗﺘﻲ ﺧﺒﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻳﺮان ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﻛﺸﻮرش را ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ اﻋﻼم ﻛﺮد‪:‬‬
‫»در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﺎﺋﺮه ﺟﻨﮓ در اروﭘﺎ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ دوﻟﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮد‬
‫‪١٢‬‬
‫را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻋﻤﻮم ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎرزار ﺑﻲﻃﺮف ﻣﺎﻧﺪه و ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﺧﻮد را ﻣﺤﻔﻮظ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﺟﻢ«‪.‬‬

‫اﻳﺮان در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﺧﻮد را اﻋﻼن ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲاش ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ ﻛﺸﻮر را‬
‫ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ اول و ﻧﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ دوم ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺪام از ﻃﺮفﻫﺎي درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻋﻼن ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ‬
‫اﻳﺮان را در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺑﺎر ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان ﭘﺎﻣﺎل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي در آن‬
‫ﺟﻮﻻن ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬

‫دﺧﺎﻟﺖ روﺳﻴﻪ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ درﮔﻴﺮ ﺷﺪن در ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮد و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻋﺪم ﺗﻌﺮض ﺑﺎ آﻟﻤﺎن اﻣﻀﺎء ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺲ در درﻳﺎ راه را ﺑﺮ ﻛﺎﻻﻫﺎي ارﺳﺎﻟﻲ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬روﺳﻴﻪ راه ﺗﺮاﻧﺰﻳﺘﻲ رﺳﻴﺪن ﻛﺎﻻﻫﺎي‬
‫آﻟﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻳﺮان را از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺎك ﺧﻮد ﮔﺸﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1941‬آﻟﻤﺎن ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻫﺠﻮم وﺳﻴﻌﻲ را ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي آﻏﺎز ﻛﺮد و در‬
‫اﻧﺪك ﻣﺪﺗﻲ ﺧﺴﺎرات ﻫﻨﮕﻔﺘﻲ ﺑﻪ روﺳﻴﻪ وارد ﻧﻤﻮد و ﺳﺮزﻣﻴﻦ وﺳﻴﻌﻲ از اﻳﻦ ﻛﺸﻮر را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از دﺧﺎﻟﺖ روﺳﻴﻪ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻳﺮان از دو ﺟﻬﺖ ﺑﺮاي اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي اﻫﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻦ ﻛﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ‬
‫و ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ و ﻛﺎرﮔﺮان آﻟﻤﺎﻧﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺎر اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻨﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻋﻠﻴﻪ روﺳﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺆﺛﺮي اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬و‬
‫دﻳﮕﺮي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ روﺳﻴﻪ را ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺮان‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي روﺳﻴﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻟﻤﺎﻧﻲ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬روﺳﻴﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ وي را ﻛﻤﻚ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻞ ﻟﺠﺴﺘﻴﻜﻲ ﻣﻴﺎن روﺳﻴﻪ و ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ از ﭼﻬﺎر ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن راهﻫﺎي ﻣﻮرﻣﺎﻧﺴﻚ و وﻻديوﺳﺘﻮك‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪوي‪،‬ص‪ .399‬‬
‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،6‬ص‪ .443‬‬
 ‫‪٢٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮف ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ و راهﻫﺎي رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻛﺎﻧﺎل ﺑﺴﻔﻮر و دارداﻧﻞ را ﺗُﺮكﻫﺎ ﺑﺮ روي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﮔﺸﻮده ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راه اﻳﺮان ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ از ﺧﻠﻴﺞ ﺑﻪ درﻳﺎي ﺧﺰر و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ روﺳﻴﻪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ دو ﺑﺎر از اﻳﺮان ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن آﻟﻤﺎﻧﻲ را از ﻛﺸﻮر ﺧﻮد اﺧﺮاج ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫اﻳﺮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ ﺗﻦ درﻧﻤﻲداد‪ .‬ﺑﻮﻳﮋه اﻳﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻟﻤﺎﻧﻲ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻴﺎدﻳﻦ ﻓﺎﺗﺢ ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫روﺳﻴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﻗﺮار دادﻧﺪ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻃﺮح اﺷﻐﺎل اﻳﺮان‪.‬‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬
‫اﺷﻐﺎل اﻳﺮان‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻜﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»در ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر ﺑﺎﻣﺪاد روز دوﺷﻨﺒﻪ ﺳﻮم ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻛﻪ ﻣﺮدم ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ در ﺧﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻣﺪاران ﻛﺸﻮر و در رأس آﻧﺎن‬
‫ﺷﺨﺺ اول ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻫﻢ در ﺑﺴﺘﺮ راﺣﺖ ﻏﻨﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ اﻳﻨﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻮاب ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬در ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ‬
‫و ﺑﻲﺧﺒﺮي ﻛﻪ از ﻣﺪتﻫﺎي ﻗﺒﻞ آﻏﻮش ﮔﺸﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻋﺖ دو دﺳﺘﮕﺎه اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﭘﺮﭼﻢ داس و ﭼﻜﺶ و دﻳﮕﺮي ﭘﺮﭼﻢ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را داﺷﺖ در ﺟﻠﻮ ﻣﻨﺰل‬
‫ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ زﻧﮓ ﻣﻨﺰل ﻣﺴﺘﻤﺮاً ﻓﺸﺎر داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺴﺘﺨﺪم ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺸﺖ در آﻣﺪه‪ ،‬از‬
‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺳﺌﻮال ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﺪ ﺳﻔﺮاي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ ﻫﻢاﻛﻨﻮن ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻓﻮراً ﻣﻨﺼﻮر‬
‫را از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻛﺮده و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻔﺮاي دوﻟﺘﻴﻦ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺷﻮروي ﭘﺸﺖ در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر دﺳﺘﻮر داد آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺗﺎق ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﻴﺪه و ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮر از اﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ و ﻏﻴﺮﻣﻮﻗﻊ ﺳﺨﺖ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ؟! ﻟﺬا ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﻴﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﺗﺎق ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ وارد ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻌﺎرف ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻔﺮاي دوﻟﺘﻴﻦ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺷﻮروي ﻫﺮ ﻳﻚ ﻳﺎدداﺷﺘﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در‬
‫آن ﺷﺪﻳﺪاً از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺗﺒﺎع آﻟﻤﺎن در اﻳﺮان اﺑﺮاز ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﺷﻔﺎﻫﺎً ﻫﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي‬
‫ﻣﻮرخ ‪ 28‬ﺗﻴﺮﻣﺎه و ‪ 25‬ﻣﺮداد ‪ 1320‬درﺑﺎره اﺧﺮاج اﺗﺒﺎع آﻟﻤﺎن در اﻳﺮان ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ و ﺗﺬﻛﺮات دوﻟﺘﻴﻦ ﻣﺘﺒﻮﻋﻪ ﻣﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻗﻮاي زﻣﻴﻨﻲ و درﻳﺎﻳﻲ و ﻫﻮاﻳﻲ ﻣﺎ وارد ﺧﺎك اﻳﺮان ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و آﻧﻬﺎ را از اﻳﺮان اﺧﺮاج‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮر ﭘﺲ از ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ـ ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺣﻜﻢ اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان را داﺷﺖ ـ دﭼﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻲ و اﺿﻄﺮاب‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎ را درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد ﺳﭙﺲ ﺳﻔﺮاي دوﻟﺘﻴﻦ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻴﺰ از ﺟﺎي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻛﺮده و ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﺣﺪود ‪ 25‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮر ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻲ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﺮي ﻛﻔﻴﻞ وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻃﻼع داد ﻛﻪ آﻣﺎده ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﻪ ﺳﻌﺪآﺑﺎد ﺑﺮوﻧﺪ‪«..‬‬
‫ـ ﺣﻤﻠﻪ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ﺻﺺ‪ .114-113‬‬
 ‫‪٢٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺷﺐ ﺳﻮم ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه ﺳﺎل ‪ ،1320‬ﻧﻴﺮوي ﺷﻮروي از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل اﻳﺮان در ﺳﻪ ﺟﻬﺖ‪ ،‬و ﻧﻴﺮوي اﻧﮕﻠﻴﺲ از ﻏﺮب و‬
‫ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ در ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن وارد ﺧﺎك اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ زﻳﺮ را ﺻﺎدر ﻛﺮد‪:‬‬
‫»اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺷﻤﺎره ‪1‬‬
‫‪1‬ـ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬روز ﺳﻮم ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه ارﺗﺶ ﺷﻮروي در ﺷﻤﺎل و ارﺗﺶ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺑﺎﺧﺘﺮ و ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺧﺘﺮي ﻣﺮزﻫﺎي ﻛﺸﻮر‬
‫را ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز و ﺗﻌﺮض ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬اردﺑﻴﻞ‪ ،‬رﺿﺎﺋﻴﻪ‪ ،‬ﺧﻮي‪ ،‬اﻫﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﺪوآب‪ ،‬ﻣﺎﻛﻮ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﺑﻨﺎب‪ ،‬رﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻛﻴﺎده‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻫﻮاز و ﺑﻨﺪر‬
‫ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻮرد ﺑﻤﺒﺎران ﻫﻮاﻳﻲ واﻗﻊ و ﺗﻠﻔﺎت وارده ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ زﻳﺎد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺑﺎ وﺟﻮدي ﻛﻪ ﺳﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫را ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻣﻌﺬﻟﻚ ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎي ﻣﻬﺎﺟﻢ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ در ﻧﺘﻴﺠﻪي ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﺿﺪﻫﻮاﻳﻲ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻧﺪ و ﭘﻞدﺷﺖ‬ ‫‪ 3‬ـ ﻧﻴﺮوي ﻣﻮﺗﻮرﻳﺰه و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰه ﺷﻮروي در ﻣﺤﻮر ﺟﻠﻔﺎ ـ‬
‫ﻣﺎﻛﻮ ـ ﻗﺮهﺿﻴﺎءاﻟﺪﻳﻦ و ﻧﻴﺮوي ﻣﻮﺗﻮرﻳﺰه و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰه ارﺗﺶ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﻣﺤﻮر ﺧﺎﻧﻘﻴﻦ ﻗﺼﺮﺷﻴﺮﻳﻦ و ﻧﻔﺖﺧﺎﻧﻪ ـ ﮔﻴﻼن و آﺑﺎدان‬
‫و ﺑﻨﺪر ﺷﺎﻫﭙﻮر و ﻗﺼﺮ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻌﺮض ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻧﻴﺮوي درﻳﺎﻳﻲ ﺷﻮروي در ﻛﺮاﻧﻪﻫﺎي درﻳﺎي ﺧﺰر و ﻧﻴﺮوي درﻳﺎﻳﻲ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺑﻨﺪر ﺷﺎﻫﭙﻮر و ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺗﻌﺮض‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ واﺣﺪﻫﺎي ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ در ﺣﺪود اﻣﻜﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻤﺎس ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ دﻓﺎع ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و دو اراﺑﻪ زرهﭘﻮش ﻣﻬﺎﺟﻢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ و از ﻛﺎر اﻓﺘﺎده و ﭘﻴﺸﺮوي‬
‫ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪6‬ـ در ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎﻟﻲ و ﺑﺎﺧﺘﺮي روﺣﻴﻪ اﻫﺎﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺗﻘﺎﺿﺎي دﺧﻮل در ﺻﻔﻮف ارﺗﺶ و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ‬
‫‪14‬‬
‫ﺟﺒﻬﻪ را ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﻣﻴﻬﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺘﻦ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺑﺨﺸﻲ ﻛﺬب و ﺑﺨﺸﻲ ﻻف و ﮔﺰاف و اﺿﺎﻓﺎت ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ و آﺧﺮﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺻﺎدر ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺪف از اﺷﻐﺎل اﻳﺮان‬

‫ﺗﺎرﻳﺦﻧﻮﻳﺴﺎن درﺑﺎر اﺷﻐﺎل اﻳﺮان را ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺴﻴﺎري از روﻳﺪادﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ »ﺗﺌﻮري ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮان« ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪهاي آن را ﺳﻘﻮط رژﻳﻢ رﺿﺎﺷﺎه ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮده و ﺗﻌﺪادي ﻫﻢ اﻇﻬﺎر ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ اﺷﻐﺎل و ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻳﺮان ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺿﺎﺷﺎه ﺧﻮد اﺷﻐﺎل اﻳﺮان و ﭘﻴﺸﺮوي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻬﺮان را ﺟﻤﻠﮕﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد داﻧﺴﺘﻪ ﺗﺎ ﻧﺎﭼﺎرش ﻛﻨﻨﺪ از »ﺳﻠﻄﻨﺖ«‬
‫اﺳﺘﻌﻔﺎ دﻫﺪ‪ 15.‬ﮔﻮﻳﺎ اﻳﺮان در ﺳﺎﻳﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ او ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮده و ﺑﺎ ﺑﺮﻛﻨﺎري او ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺶ ﺷﻮﻧﺪ!‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .265‬‬
‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .336‬‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ وﻗﺖ اﻳﺮان در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻫﺪف از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﭼﻪ ﺑﻮد؟« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﻣﻘﺎﺻﺪ اﺻﻠﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮح آﺷﻜﺎر ﺷﺪ‪:‬‬
‫ـ ﺑﺮﻫﻢ زدن اﺳﺎس ﻛﺸﻮر و ﻗﺪرت ﻣﺮﻛﺰي دوﻟﺖ‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫ـ ﭼﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﺣﺮاﺳﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ و وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ و ﻧﻈﺎرت ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‪«.‬‬
‫رادﻳﻮ ﻟﻨﺪن از ﻗﻮل ﻣﺨﺒﺮ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺗﺎﻳﻤﺰ در ﮔﻔﺘﺎر روز ‪ 15‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1942‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ در اﺷﻐﺎل اﻳﺮان ﺳﻪ ﻣﻨﻈﻮر داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از ﻧﻔﻮذ آﻟﻤﺎن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬دوم آﻧﻜﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان و ﻋﺮاق را ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﻮم ﻗﺼﺪﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﻮاد ﻻزم را ﺑﻪ روﺳﻴﻪ‬
‫‪17‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﭼﺮﭼﻴﻞ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ وﻗﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در »ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎﻳﺶ« ﻣﺠﺪداً ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺎﻧﻪ را ﺗﻜﺮار ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ :5‬ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻳﺮان در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1946-1941‬ﺑﻴﻦ ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻟﻴﻨﭽﻮﻓﺴﻜﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ )ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ(‪. 1970 ،‬‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .127‬‬
‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .132‬‬
٣٠ /
 ‫‪٣١‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ »ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان«‬
‫رﺿﺎﺷﺎه ﺗﻼش زﻳﺎدي در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺮار و ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ اﻣﺮاي ﻟﺸﻜﺮ اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﺗﺎم داده ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻧﻮاﺣﻲ دوردﺳﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖﺷﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬اذﻳﺖ و‬
‫آزار و ﺑﻲﺣﺮﻣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺿﺒﻂ اﻣﻼك و ﻏﺎرت داراﻳﻲ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان‪ ،‬رﺷﻮهﺧﻮاري‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ و ﻗﺘﻞ و ﻣﺴﻤﻮم و ﻣﻔﻘﻮد ﻛﺮدن‬
‫ﺳﺮان اﻳﻼت و رﺟﺎل ﺳﺮﺷﻨﺎس اﻳﺮان ﺑﺪون ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ‪ ..‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺷﻴﻮه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ اﻳﺮان در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺮار ﻗﺪرت‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
‫رﺿﺎﺷﺎه و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻧﺶ ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي ﺑﻪ ﺧﻮد و ﻗﻮاي ﻣﺴﻠﺢﺷﺎن ﻣﻲﺑﺎﻟﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از وﻗﺎﻳﻊ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫اﻓﺴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم آزﻣﻴﻦ در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻃﻲ ﻧﻄﻘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬اﻣﺮوز ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﺎ ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ ارﺗﺶﻫﺎي‬
‫‪١٨‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ ،‬زﺑﺎﻧﻢ ﻻل‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﻮد از اﻇﻬﺎرات اﻓﺴﺮان اﻳﺮان در ﻣﻮرد ﺧﻮد و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻛﺸﻮر‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻔﻜﺮ را داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ‬
‫از اﻓﺴﺮان ﻋﺎﻟﻲرﺗﺒﻪ ارﺗﺶ‪ ،‬روﻳﺪادي را در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻟﺸﻜﺮﻳﺎن ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻣﺎﻧﻮري در ﺟﻨﻮب ﺗﻬﺮان اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮاي ﻫﺮ دو ﻟﺸﻜﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن »داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺟﻨﮓ« ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ در ﻛﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎﺟﺮود ﺑﺮاي ﺳﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻗﻮا ﺻﻒ ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺎﻧﻮر ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺖ ژﻧﺮال ژاﻧﺪر ﺑﻮد‪ .‬ژاﻧﺪر ﻳﻚ ژﻧﺮال ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد و آن زﻣﺎن رﻳﻴﺲ »داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻨﮓ« ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻗﻮا از ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﺳﺎن ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﻒ‬
‫اﻣﺮا ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ژﻧﺮال ژاﻧﺪر ﺗﻮﻗﻒ ﻛﺮده و ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪» :‬ارﺗﺶ اﻳﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ ارﺗﺶ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭼﻘﺪر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟«‬
‫ژﻧﺮال ژاﻧﺪر ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ در ﻓﻜﺮ ﻓﺮو رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ ﺟﻮاب داد‪ 2» :‬ﺳﺎﻋﺖ«‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻗﻮا از اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﺷﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪ و رد‬
‫ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮاي ارﺗﺶ ﺑﻪ ژﻧﺮال ژاﻧﺪر ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﭼﻪ ﺟﻮاﺑﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ دادي؟ ژﻧﺮال در ﻛﻤﺎل ﺧﻮﻧﺴﺮدي در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ دو ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪19‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮاي دﻟﺨﻮﺷﻲ ﻃﺮف ﺑﻮد وﮔﺮﻧﻪ ﺟﻮاب ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﻫﻴﭻ ﺑﻮد‪.«..‬‬

‫‪ ‬م‪.‬روژيﻧﻮي‪،‬ش‪،10‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪،1961/1/1،‬ص‪ .5‬‬
 ‫‪٣٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫وﻗﺎﻳﻊ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1320‬و ﭘﻴﺸﺮوي ﻧﻴﺮوﻫﺎي روﺳﻴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺧﺎك اﻳﺮان‪ ،‬ﻻف و ﮔﺰاف آزﻣﻴﻦ و ارزﻳﺎﺑﻲ ژاﻧﺪار را ﺑﻪ‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوي در ﺧﺎك اﻳﺮان ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮ را در اﻳﻦ ﻧﻘﺎط‬
‫آراﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻮذرﺟﻤﻬﺮي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﻳﻜﻢ )ﺗﻬﺮان(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﻧﻘﺪي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ دوم )ﺗﻬﺮان(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﭼﻬﺎرم )رﺿﺎﺋﻴﻪ(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻣﻄﺒﻮﻋﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﺳﻮم )ﺗﺒﺮﻳﺰ(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻗﺎدري ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ )اردﺑﻴﻞ(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻗﺪر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﻳﺎزدﻫﻢ )ﮔﻴﻼن(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻣﻌﺘﻀﺪي ﻛﻔﻴﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻟﺸﻜﺮ )اﺳﺘﺮآﺑﺎد(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻣﺤﺘﺸﻤﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﻧﻬﻢ )ﺧﺮاﺳﺎن(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻣﻘﺪم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﭘﻨﺠﻢ )ﻛﺮدﺳﺘﺎن(‪.‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﭘﻮرﻳﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ دوازدﻫﻢ )ﻛﺮدﺳﺘﺎن(‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺷﺎهﺑﺨﺘﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﺷﺸﻢ )ﺧﻮزﺳﺘﺎن(‪.‬‬
‫ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺻﻔﻮف ارﺗﺶ را ﻓﺮو ﭘﺎﺷﻴﺪ و ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮﻫﺎ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ﺳﺎل ‪ 1320‬اﻳﺮان ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب اﻗﻮام ﺧﻮد و ﺣﻔﺎﻇﺖ از رژﻳﻢﻫﺎي ﺳﺘﻤﻜﺎر و ﻓﺎﺳﺪ زﻣﺎﻣﺪاران ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺷﺠﺎﻋﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﺮ روز ﺑﺪون ﻫﻴﭻ واﻫﻤﻪاي ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺦ ﺑﺮﻧﺪ وﻟﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ ﺧﺎرﺟﻲ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ ﺿﻌﻴﻒ و زﺑﻮن ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺳﺮ ﺧﻢ ﻛﺮده و ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .495‬‬
‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .437‬‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻗﺮارداد و ﺗﻮاﻓﻘﺎت ارﺿﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺸﻮرﻫﺎ در ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﻴﺎم اﻗﻮام داﺧﻠﻲ و ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﺧﻮد از‬
‫ﺧﻄﺮ ﺑﺮوز ﻗﻴﺎم و ﻧﺎرﺿﺎﻳﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮده وﮔﺮﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎي دﻧﻴﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻬﻮدﮔﻲ ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ و از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺲ و روس وارد ﺧﺎك اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ آﻧﻘﺪر ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞﺷﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻛﻨﺪ ﺗﺎ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮاﻓﻘﻲ آﺑﺮوﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن اﻣﻀﺎء ﻛﻨﺪ و ﻧﻪ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﺎن ﺳﻌﺪآﺑﺎدش ﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎدش رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ از وي دﻓﺎع ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫ﺳﺮﺑﺎزان ﻟﺸﻜﺮﻫﺎي ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺗﻬﺮان ﺑﻪ دﺳﺘﻮرﺷﺨﺺ رﺿﺎﺷﺎه ـ از ﺗﺮس ﺗﻤﺮد و ﺷﻮرش ـ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﭘﺎي ﭘﻴﺎده راهﻫﺎي‬
‫اﻃﺮاف ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻬﺮ و آﺑﺎديﻫﺎي زادﮔﺎهﺷﺎن ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺸﻜﺮﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 4‬و ‪ 9‬و ‪ 11‬و ‪ 15‬آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺧﺮاﺳﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوي روﺳﻴﻪ و ﻟﺸﻜﺮﻫﺎي ‪ 5‬و ‪ 6‬و ‪ 12‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن و‬
‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻴﺎوردﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﺻﻮل ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻨﻈﻤﻲ را ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻜﻠﻲ‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪21.‬‬
‫ﻧﻴﺮوي دول ﻣﺘﻔﻖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ و ﭘﻴﺸﺮوي ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﺮاي اﺑﺮاز ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ و اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢﺷﺎن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﻨﺪ‬
‫»ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ« ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺪم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوي اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ را ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺷﺮﻃﻲ ﺻﺎدر ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﺳﻬﻴﻠﻲ وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻓﺮوﻏﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬در ‪ 6‬ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه‬
‫ﻧﺎﻣﻪ زﻳﺮ را ﺑﺮاي ﺳﺮ رﻳﺪر ﺑﻮﻻرد ﺳﻔﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺳﻤﻴﺮﻧﻮف ﺳﻔﻴﺮ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﺮط ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان درﺑﺎره‬
‫»ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﺎﻃﺮ آن ﺟﻨﺎب ﻣﺴﺘﺤﻀﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻲﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛﻮﺷﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻮﻳﮋه ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺪارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﻨﮕﻲ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ‬
‫ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ وارد ﺧﺎك اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺮاي اﺑﺮاز ﻛﻤﺎل ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ و ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻫﻤﺠﻮاري‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت‬

‫‪ ‬درﺑﺎرهﺳﺮﻧﻮﺷﺖﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ اﻳﺮانﺑﻌﺪازﺣﻤﻠﻪروﺳﻴﻪ ‪-‬اﻧﮕﻠﻴﺲ‪،‬ر‪.‬ك‪.‬ﺑﻪ‪:‬داوداﻣﻴﻨﻲ‪،‬ازﺳﻮمﺗﺎﺑﻴﺴﺖوﭘﻨﺠﻢﺷﻬﺮﻳﻮروﺳﺮﻟﺸﻜﺮاﺣﻤﺪزﻧﮕﻨﻪ‪،‬ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲازﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻣﻦازﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه‪1320‬‬

‫ﺗﺎدﻳﻤﺎه‪1325‬دررﺿﺎﺋﻴﻪ‪،‬ﺣﺴﻴﻦﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ﺻﺺ‪ .468-436‬‬
 ‫‪٣٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻗﻮاي آن دوﻟﺖ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﻨﮕﻲ و ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﻧﻴﺮوي ﭘﺎدﮔﺎن اﻳﺮان‬
‫در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻫﻢ ﻃﺒﻌﺎً در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ از ﺧﻮد دﻓﺎع و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬
‫اﻳﻨﻚ ﺑﻪ اﺳﺘﺤﻀﺎر ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻧﻴﺖ ﺻﻠﺢﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﺧﻮد دﺳﺘﻮر داده‬
‫ﻧﻴﺮوي دوﻟﺘﻲ ﺑﻜﻠﻲ ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮده و از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﻲ ﺧﻮدداري ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر دارد ﻗﻮاي آن دوﻟﺖ ﻫﻢ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻮد را‬
‫‪22‬‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﻨﮕﻲ را ﻣﺘﺮوك دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ دوﻟﺖ ﺑﻪ اﻃﻼع ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دول دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﻲرﺳﺪ‪«.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ داده ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﻟﺸﻜﺮي ﺳﺮ ﭘﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ »ﻣﻘﺎوﻣﺖ« ﻛﻨﺪ و ﻧﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ »ﺗﺮك« ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان را دادﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاي ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫»‪ .‬دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻮاي ﺧﻮد را در ﺟﻨﻮب ﺧﻄﻲ ﻛﻪ از ﻣﻐﺮب ﺑﻪ ﻣﺸﺮق از ﻧﻘﺎط زﻳﺮ ﻣﻲﮔﺬرد ﻋﻘﺐ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻗﺼﺒﻪ اﺷﻨﻮ )در‬
‫ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ درﻳﺎﭼﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ(‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد و ﻣﻴﺎﻧﺪوآب )در ﺟﻨﻮب درﻳﺎﭼﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ( و زﻧﺠﺎن و ﻗﺰوﻳﻦ و ﺧﺮمآﺑﺎد )ﺳﺎﺣﻞ‬
‫ﺟﻨﻮﺑﻲ درﻳﺎي ﺧﺰر( و ﺑﺎﺑﻞ و زﻳﺮآب و ﺳﻤﻨﺎن و ﺷﺎﻫﺮود و در ﻣﺸﺮق ﻋﻠﻲآﺑﺎد‪ .‬ﻧﻮاﺣﻲ واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل اﻳﻦ ﺧﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﻗﺘﺎً در‬
‫ﺗﺼﺮف ﻧﻴﺮوي ﺷﻮروي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﺧﻮد اﻣﺮ ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ در ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق ﺧﻄﻲ ﻛﻪ از ﻧﻘﺎط زﻳﺮ ﻣﻲﮔﺬرد‬
‫ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻘﻴﻦ و ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﺧﺮمآﺑﺎد و ﻣﺴﺠﺪﺳﻠﻴﻤﺎن و ﻫﻔﺖﮔﻞ و ﮔﭽﺴﺎران و راﻣﻬﺮﻣﺰ و ﺑﻨﺪر دﻳﻠﻢ‪ ،‬ﻧﻮاﺣﻲ واﻗﻊ در‬
‫‪23‬‬
‫ﺟﻨﻮب و ﻣﻐﺮب اﻳﻦ ﺧﻂ را ﻣﻮﻗﺘﺎً ﻗﺸﻮن اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺎط در ﻋﻤﻞ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻧﻴﺮوﻫﺎي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮد و ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﺪﻳﺪ اﻳﺮان رﺳﻤﺎً آن را ﻗﺒﻮل و‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻲ در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺮاي آﻧﺎن اﻳﺠﺎد ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻛﻨﺎري رﺿﺎﺷﺎه ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺷﺎه ﺑﻪ ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪاي ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎج و ﺗﺨﺘﺶ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﺮوط ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬وي ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻗﺒﻮل ﺷﺮوط دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ از وي دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺸﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .314‬‬
‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،7‬ص‪ .188‬‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺷﺎه ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﻨﺼﻮر )ﻣﻨﺼﻮراﻟﻤﻠﻚ( و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ را ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ و ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻓﺮوﻏﻲ )ذﻛﺎءاﻟﻤﻠﻚ( را ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮي‬
‫ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺟﺪﻳﺪي را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺮك ﻣﻘﺎوﻣﺖ داد و ﻫﻤﺴﺮش را رواﻧﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺎل ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻬﺮان در ﺧﻄﺮ اﺷﻐﺎل ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻓﺮوﻏﻲ ﭼﻨﺪ اﻗﺪام اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬رﺿﺎﺷﺎه از ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ـ وﻟﻴﻌﻬﺪ و ﻓﺮزﻧﺪش ـ دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺧﻮد از اﻳﺮان ﺑﻪ آﻓﺮﻳﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﺮان از ﺑﻴﻄﺮﻓﻲ ﺧﺎرج و ﻋﻠﻴﻪ آﻟﻤﺎن و دول ﻣﺤﻮر اﻋﻼن ﺟﻨﮓ داد و‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪاي را ﺑﺎ اﻧﮕﻠﻴﺲ و روﺳﻴﻪ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺠﺪداً رواﺑﻂ ﺧﻮد را از ﻧﻮ ﺑﺎ اﻳﻦ دو ﻛﺸﻮر ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد‬
‫ﻋﻠﻲ ﺳﻬﻴﻠﻲ وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻳﺮان و ﺳﺮ رﻳﺪر ﺑﻮﻻرد ﺳﻔﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺳﻤﻴﺮﻧﻮف ﺳﻔﻴﺮ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي در ﺗﻬﺮان‪ ،‬روز ‪ 9‬ﺑﻬﻤﻦ‬
‫‪ 1320‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ 29‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ،1924‬در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻳﺮان ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻪﺟﺎﻧﺒﻪ »اﺗﺤﺎد« را ﺑﺎ اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
‫ﺷﻮروي ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪ 9‬ﻓﺼﻞ ﺑﻮد‪:‬‬
‫در ﻓﺼﻞ اول‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮﻛﺎً ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﻲ و اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان را ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ دوم‪ ،‬اﻳﺮان اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻲ و اﺗﺤﺎد ﺑﺎ دول ﻣﺘﺤﺪه ﻋﻠﻴﻪ آﻟﻤﺎن و دول ﻣﺤﻮر را اﻋﻼم ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎي ﻫﻢﭘﻴﻤﺎن ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ روﺷﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﻲ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻳﺎ اﺳﺘﻘﻼل‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻣﻀﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﻧﺒﻨﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺮرات اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻨﺎﻓﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮﻛﺎً ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻋﻲ ﺧﻮد را ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدي اﻳﺮان ﺑﻜﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺗﻌﻬﺪات را ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﭘﻴﻤﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻮل ‪ 3‬و ‪ 4‬و ‪ 5‬ﭘﻴﻤﺎن‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ آﻳﻨﺪه اﻳﺮان و اﻗﻮام آن داﺷﺖ‪«.‬‬
‫در فصل سوم نوشته‪:‬‬
‫»‪1‬ـ دول ﻣﺘﺤﺪه ﻣﺸﺘﺮﻛﺎً و ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻨﻔﺮداً ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ وﺳﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر دارﻧﺪ اﻳﺮان را ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮ‬
‫ﺗﺠﺎوزي از ﺟﺎﻧﺐ آﻟﻤﺎن ﻳﺎ ﻫﺮ دوﻟﺖ دﻳﮕﺮ دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪ 2‬ـ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻫﻤﺎﻳﻮن ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه اﻳﺮان ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ وﺳﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ در در دﺳﺖ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ وﺟﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺷﻮد ﺑﺎ دول ﻣﺘﺤﺪه ﻫﻤﻜﺎري ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻌﻬﺪ ﻓﻮق اﻧﺠﺎم ﻳﺎﺑﺪ‬
‫و ﻟﻴﻜﻦ ﻣﻌﺎﺿﺪت ﻗﻮاي اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ داﺧﻠﻲ در ﺧﺎك اﻳﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ب( ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﻟﺸﻜﺮﻳﺎن ﻳﺎ ﻣﻬﻤﺎت از ﻳﻚ دوﻟﺖ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺘﺤﺪ دﻳﮕﺮ ﻳﺎ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دول ﻣﺘﺤﺪه‬
‫ﺣﻖ ﻏﻴﺮﻣﺤﺪود ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺟﻤﻴﻊ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ را در ﺧﺎك اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﻨﻨﺪ و ﺣﻔﻆ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ و در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺿﺮورت ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺠﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺑﺪاﻧﻨﺪ در دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬راﻫﻬﺎيآﻫﻦ و راهﻫﺎ و رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﻬﺎي ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﻲ ﺑﻨﺎدر و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﻧﻔﺖ و ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﻠﻔﻨﻲ و ﺗﻠﮕﺮاﻓﻲ و ﺑﻴﺴﻴﻢ ﻣﺸﻤﻮل اﻳﻦ ﻓﻘﺮه ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ج( ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪت و ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻣﻤﻜﻨﻪ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﻈﻮر ﻧﮕﻬﺪاري و ﺑﻬﺒﻮد وﺳﺎﺋﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻴﻪ ﻣﺬﻛﻮر در ﻓﻘﺮه )ب(‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻛﺎرﮔﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫د( ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دول ﻣﺘﺤﺪه ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎﻧﺴﻮري ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻴﻪ ﻣﺬﻛﻮر در ﻓﻘﺮه )ب( ﻻزم ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﮕﺎه ﺑﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ـ واﺿﺢ و ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺟﺮاي ﻓﻘﺮات )ب ـ ج ـ د( از ﺑﻨﺪ دوم اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬دول ﻣﺘﺤﺪه ﺣﻮاﺋﺞ ﺿﺮوري اﻳﺮان را ﻛﺎﻣﻼً‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪«.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»‪ 1‬ـ دول ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺧﺎك اﻳﺮان ﻗﻮاي زﻣﻴﻨﻲ و درﻳﺎﻳﻲ و ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﺪهاي ﻛﻪ ﻻزم ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ و ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﺪ ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﻮا آﻧﺠﺎ ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻗﻮاي دول ﻣﺘﺤﺪه و ادارت دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺣﺘﻲاﻻﻣﻜﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ادارت اﻳﺮان ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻗﻮاي ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر اﻳﻦ ﻗﻮا در ﺧﺎك اﻳﺮان اﺷﻐﺎل ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ادارات و ﻗﻮاي ﺗﺄﻣﻴﻨﻴﻪ اﻳﺮان و زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر و رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻋﺎدي ﺳﻜﻨﻪ و اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات اﻳﺮان‬
‫ﻫﺮ ﻗﺪر ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺷﻮد ﺑﻌﺪ از اﻋﺘﺒﺎر ﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺮارداد راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﻣﺎﻟﻲ ﻛﻪ دول ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻣﻘﺮرات اﻳﻦ ﻓﺼﻞ و ﻓﻘﺮه )ب ‪-‬ج ‪-‬د( از ﺑﻨﺪ دوم ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬در اﻣﻮري از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺮﻳﺪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫و اﺟﺎره اﺑﻨﻴﻪ و ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﺑﻜﺎرﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﺎرﮔﺮان و ﻣﺨﺎرج ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و اﻣﺜﺎل آن ﻓﻴﻤﺎﺑﻴﻦ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮارداد‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻣﺎﺑﻴﻦ دول ﻣﺘﺤﺪه و دوﻟﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان ﻛﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ اﺑﻨﻴﻪ و‬
‫اﺻﻼﺣﺎت دﻳﮕﺮي ﻛﻪ دول ﻣﺘﺤﺪه در ﺧﺎك اﻳﺮان اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان واﮔﺬار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺼﻮﻧﻴﺖﻫﺎﺋﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻗﻮاي دول ﻣﺘﺤﺪه در اﻳﺮان از آن ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﻣﻘﺮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪«.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪:‬‬
‫»ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ دول ﻣﺘﺤﺪه ﺑﺎ دوﻟﺖ آﻟﻤﺎن و ﺷﺮﻛﺎي آن ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺮارداد ﻣﺘﺎرﻛﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ دول ﻣﺘﺤﺪه در ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ زﻳﺎده از ﺷﺶ ﻣﺎه ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻗﻮاي ﺧﻮد را از ﺧﺎك اﻳﺮان ﺑﻴﺮون ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد و اﮔﺮ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺢ ﻣﺎﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ وﻟﻮ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﺶ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از ﻣﺘﺎرﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﻮاي ﺧﻮد را ﺑﻴﺮون ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺼﻮد از ﺷﺮﻛﺎي دوﻟﺖ آﻟﻤﺎن ﻫﺮ دوﻟﺖ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻳﺎ در آﻳﻨﺪه ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از دول ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻨﺎي ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻳﺎ‬
‫‪24‬‬
‫ﺑﮕﺬارد‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد‪ ،‬ﭘﻴﺮوزي ﺑﺰرﮔﻲ را ﺑﺮاي دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺑﺎر آورد ﭼﻮن ﺑﺪون ﺟﻨﮓ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪:‬‬
‫‪ (1‬دول ﺑﺰرگ ﻣﺠﺪداً ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﻲ و اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان را ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬وﺿﻌﻴﺖ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺧﺼﻢ و ﻳﻚ ﻛﺸﻮر اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ دوﺳﺖ و ﻫﻢﭘﻴﻤﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ (3‬دول اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ اﻳﺮان را ﺗﺮك ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻜﻲ‪،‬ج‪،8‬ﺻﺺ‪ .250-246‬‬
 ‫‪٣٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ و وﻗﺎﻳﻊ ﺷﻬﺮﻳﻮر‬

‫ﻣﻮﺿﻊ ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻮﺷﺘﺠﺎت رﺳﻤﻲ وﻗﺖ اﻳﺮان‪ ،‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﺑﻲﺑﺪﻳﻠﻲ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ورود ﻧﻴﺮوﻫﺎي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ را ﭘﺬﻳﺮا‬
‫ﺷﺪﻧﺪ »ﺣﺰب آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﻴﺎﻧﻪاي ﺟﻬﺖ ﺧﻮشآﻣﺪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺻﺎدر ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﻫﻴﻤﻦ« ﺷﺎﻋﺮ ﻛُﺮد ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»‪ ..‬در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه ‪ (1941) 1320‬روزي ﺑﻪ ﺳﺮ ﺧﺮﻣﻦ )ﻣﻮﺳﻢ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل( ﻧﺰد ﻛﺎرﮔﺮان رﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻏﺮﺑﺎل‬
‫ﮔﻨﺪم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﺷﺎن ﻧﺸﺴﺘﻢ و اﺳﺒﻢ را ﺑﻪ ﭼﺮا رﻫﺎﻧﺪم‪ .‬آن زﻣﺎن ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﺑﻮد و ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺗﻌﺠﺐآور‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‬
‫دو ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي ﻣﺸﻜﻲ ﻏﻮلﭘﻴﻜﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ دﺳﺖ از ﻛﺎر‬
‫ﻛﺸﻴﺪه و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎ را ﻧﻈﺎره ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻧﺰدﻳﻚ و ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪﻧﺪ و اوراﻗﻲ را ﭘﺨﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ دوﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ زﻧﻲ ﻗﺒﻞ از ﻫﻤﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻛﺎﻏﺬي ﺑﻪ دﺳﺘﻢ داد و ﮔﻔﺖ ﻓﺪاﻳﺖ ﺷﻮم ﺑﺨﻮان و ﺑﺒﻴﻦ ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﺎور ﻛﻨﻴﺪ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻗﺼﺪ ﭘﺮواز داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻛﺎﻏﺬ ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮاب اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ؟ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻲ ﭼﻮن اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﭘﺨﺶ ﻛﻨﺪ؟ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻛﻢاﻫﻤﻴﺖ ﻧﺒﻮد‪ ..‬اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﺑﻮي ﺟﻨﮓ‬
‫ﻣﻲداد‪ ..‬ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻮﻳﺪ ﻣﺴﺮت ﺑﻪ ﻣﺮدم داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ..‬ﻓﺮداي ﺻﺒﺢ دو ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻇﻬﻮر و ﭼﻨﺪ ﻧﺎرﻧﺠﻜﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ارﺗﺶ‬
‫‪25‬‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﭼﻮن ﺗﺨﻢ ارزن ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪ‪.«..‬‬
‫آن »ﭼﻨﺪ ﻧﺎرﻧﺠﻚ ﻛﻮﭼﻚ« ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن ﺷﺎدي آﻓﺮﻳﻦ و آﻏﺎز رﻫﺎﻳﻲ ﺷﻤﺮده ﺷﺪ و آﻧﺮا »ﺑﻤﺐ رﺣﻤﺖ« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮان ﻛُﺮد ﺑﺎ ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ ﺗﻤﺎم از آﻣﺪن »ﻓﺮﺷﺘﻪ آزادي« و »ﻣﮋدهآور آزادي« ﺑﺤﺚ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﮋار ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﺑﻮو ﺑﻼو‪ ،‬ﺋﻪرﺗﻪﺷﻲ ﺷﻪﻫﻪﻧﺸﺎﻫﻲ‬ ‫ﺋﺎﮔﺎﻫﻲ‬ ‫ﭘﻪر‬ ‫دوو‬ ‫ﺑﻼوﺑﻮوﻧﻲ‬ ‫ﺑﻪ‬

‫ﺣﻴﺎت ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد در ﺳﺎﻳﻪ رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺟﻬﺖ اﻃﻼع از ﻋﻠﺖ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ ﻣﺮدم ﻛُﺮد ﺑﺎ ورود ﻧﻴﺮوﻫﺎي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ وﺿﻊ زﻧﺪﮔﻲ ﻛُﺮد را در‬
‫ﺳﺎﻳﻪ رژﻳﻢ ﺷﺎه ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﺑﺤﺚ ﻗﺮار داد‪ .‬و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ از وﺿﻊ ﺣﻴﺎت ﻛُﺮدﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﻳﺸﺎن در آن ﻋﺼﺮ اﻃﻼع ﻳﺎﺑﻴﻢ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻋﻴﻨﺎً ﻧﻘﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪‬ﻫﻴﻤﻦ‪،‬ﺗﺎرﻳﻚوروون‪،‬ﺻﺺ‪ .18-17‬‬
‫‪ ‬ﺑﺎﭘﺨﺶدوﺑﺮگآﮔﻬﻲ‪،‬ﻣﻨﻬﺪمﮔﺸﺖارﺗﺶﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ‪.‬‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﭼﺮا ﻛُﺮد ﻗﻴﺎم ﻛﺮد؟« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻛُﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻠﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﻮم و آداب ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺎﺋﺮ ﻣﻠﻲ و ﺧﺼﺎﻳﺺ ذاﺗﻲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪاده و ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ دﺳﺖ ﺗﻌﺪي ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛُﺮدان دراز ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺘﻨﻪ ﭼﻨﮕﻴﺰ و ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﻐﻮل‪ ،‬اﻳﻦ دو آﺗﺶ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﺮ روﺣﻴﻪ ﻛُﺮدان ﺑﮕﺬارﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﻗﺪﻳﻤﻲ را ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد درآورﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﻓﺪاﻛﺎري اﻳﻦ ﺷﻴﺮﻣﺮدان را ﺑﻪ ﻳﺎد دارد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻫﻢ واﻗﻌﻪ ﮔﺰﻧﻔﻮن و ﺗﻠﻒ ﺷﺪن اﻛﺜﺮ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻧﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻛُﺮدان‬
‫ﻛﻮﻫﺴﺎرﻧﺸﻴﻦ در ﻳﺎدﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ادوار درﺧﺸﺎن ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان‪ ،‬ﻏﺎﺷﻴﻪ ﺷﻮﻛﺖ و ﻋﻈﻤﺖ اﻳﺮان ﺑﺮ دوش ﻣﺒﺎرزان ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ‬
‫ﻛُﺮد ﺑﻮده وﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ از اﻓﺸﺎي آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺧﻮدداري ﻛﻨﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺑﻴﭽﺎره ﭼﻮن ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮادران اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻪ در‬
‫دوره ﺳﺮاﺳﺮ ﻇﻠﻤﺖ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و ﻧﻪ در دوره دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻣﺸﻌﺸﻊ‪ ،‬از ﺣﻘﻮق و ﻣﺰاﻳﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮده و اﻏﻠﺐ ﻳﻮغ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﻲ و ﺑﺮدﮔﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري را ﺑﺮ ﮔﺮدن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻋﺪاﻟﺖ و دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﻳﻦ ﺗﻮده‬
‫رﻧﺠﺪﻳﺪه‪ ،‬ﻛﻪ رگ اﻋﻈﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان را ﺗﺸﻜﻴﻞ داده‪ ،‬ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑﺎزوي ﻳﺎري و آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻪ زور و ﻗُﻠﺪري را از‬
‫ﮔﻠﻮي اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪ و دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ارﺑﺎﺑﺎن او ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﮔﺎﻫﮕﺎﻫﻲ از اﻃﺮاف و ﺳﺮﺣﺪات اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ از ﻃﺮف ﺑﻌﻀﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﻧﺠﻴﺐ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﻧﻈﺮي ﻣﻨﺎﻓﻲ اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ وﻗﺘﻲ ﻟﺒﺎس ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻦ اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮد‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺮف و ﻧﺎﻣﻮس و ﻏﻴﺮت ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض اﻏﺮاض دوﭼﻪ و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ دﻳﺪه و ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻓﻄﺮﻳﺸﺎن اﺟﺎزه‬
‫ﻧﺪاده ﺣﻘﻮق ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﻓﺪاي ﻣﻄﺎﻣﻊ و ﺣﺮص و وﻟﻊ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻟﺸﻜﺮي و ﻛﺸﻮري اﻳﺮان ﻧﺎﺷﻨﺎس ﻛﻨﻨﺪ و آﻧﭽﻨﺎن ﺷﺪه ﻛﻪ آﺗﺶ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻠﻲﺷﺎن ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪه و ﺧﺎﺋﻨﻴﻦ و ﻏﺎﺻﺒﻴﻦ ﺣﻘﻮق را از ﺧﻮد دور ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬دﻓﺎع از ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮقﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻋﺪهاي در ﺻﺪد ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد را ﺧﻮﻧﺨﻮار و ﭼﭙﺎوﻟﮕﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻨﺪ و آن را ﺳﺮﻛﺸﻲ و ﻃﻐﻴﺎن ﻧﺎم ﻧﻬﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴﺮ وﻛﻼ و وزراي دوﻟﺖ ﻋﺮﻳﺾ و ﻃﻮﻳﻞ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺎﺻﻞ دﺳﺘﺮﻧﺞ ﻣﺎ را‬
‫ﺻﺮف ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺎ ﻛﻨﻨﺪ و از اﺳﺘﻌﺪاد ذاﺗﻲ و ﻫﻮش ﺳﺮﺷﺎر ﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﺮخ ﺻﻨﻌﺖ و ﻛﺸﺎورزي ﻣﻤﻠﻜﺖ را ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎي اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﻛﻪ ﺿﺎﻣﻦ وﺣﺪت ﻣﻠﻲ و آراﻣﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ اﺳﺖ‪ ،‬آﻗﺎﻳﺎن وزرا و وﻛﻼي ﺻﻼﺣﻴﺖدار‪،‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺮق ﺟﺒﻴﻦ و ﻛﺪ ﻳﻤﻴﻦ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻟﻮﻛﺲ و آﭘﺎرﺗﻤﺎن و ﻏﻴﺮه درآوردﻧﺪ‪ .‬آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن ﻛُﺮد را ﻳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از‬
‫دﻳﮕﺮي ﺣﺒﺲ و ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﻣﺴﻤﻮم ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‪ ،‬زﻳﺮ ﻣﻨﮕﻨﻪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ رﺿﺎﺧﺎن ﻣﻲﻧﺎﻟﻴﺪ‪ ،‬و اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻲرﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‬
‫در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه ‪ 1320‬ﻧﺴﻴﻤﻲ وزﻳﺪ و ﺑﺮف ﻇﻠﻢ و ﺷﻘﺎوت دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري را ذوب ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺣﺒﺲ و ﺗﺮور و زﺟﺮ و ﺷﻜﻨﺠﻪ و‬
 ‫‪٤٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﻴﺪاد و ﻛُﺸﺖ و ﻛﺸﺘﺎر‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻠﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺷﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﻮش آورد‪ ،‬اﻧﻌﻜﺎس اﻋﻤﺎل ﺷﻨﻴﻊ رﺿﺎﺧﺎن و‬
‫اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد آزادي و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮو و ﻗﺪرﺗﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در دﻧﻴﺎي دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎ را‬
‫ﺑﻪ زﻳﺮ ﻳﻮغ اﺳﺎرت و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ ﭼﻮن اﻳﻦ ﺣﻘﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻳﻢ روح ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ و ﻣﻌﺎﻫﺪات ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ‬
‫‪27‬‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫در ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ دﻳﮕﺮي زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ؟« ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ح‪ .‬ﻗﺰﻟﺠﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬در دوره ﺳﺨﺖ و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪي ﺑﺮ ﻣﺎ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫رﻧﺞ ﺑﺎزو و ﻋﺮق ﺟﺒﻴﻦ ﻛُﺮدان ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺲ و زﻧﺪان ﺷﻬﺮﻫﺎ از ﺑﺮادران ﻛُﺮد ﻣﺎ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در‬
‫ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪاي ﻓﻘﻂ ﻛُﺮد ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط دور ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زﺑﺎن ﻣﺎدرﻳﻤﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺮوم از ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس و‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري ﺧﻮد ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬درب ﻣﺴﺎﺟﺪ را ﺑﻪ روﻳﻤﺎن ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﺒﺎدت و ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻗﻮﻓﺎت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻼ و ﻃﻠﺒﻪﻫﺎ را آواره ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه اﻣﻨﻴﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ را ﺑﺮ روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻴﭽﺎره آﻧﭽﻨﺎن ﺗﻠﺦ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮگ ﺧﻮد را آرزو ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺳﻴﻒ اﻟﻘﻀﺎت ﻣﺮﺣﻮم‪ ،‬در آن ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ﻻﻫﻪﻟﺪراو و ﺟﮕﻪرﺑﺮاو و ﻓﺮﻳﺪراو‬
‫‪٢٨‬‬
‫راﻣﺎن دهدهن ﺑﻪ ﺟﺎري ﻟﻪ ﻫﻪوراز ﺑﻮ ﻧﺸﻴﻮ‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺗﻮﺗﻮن‪ ،‬ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﭘﺸﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﻨﮕﻠﻲ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺤﺼﺎري در ﭼﻨﮓ آﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﺳﻬﻢ ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎرﭼﻪ و اﺟﻨﺎس ﺧﻮد را ﻫﻢ ﻧﻤﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻋﻮارض‬
‫ﺷﻬﺮداري و ﺷﻴﺮ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺳﺮخ را از ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺗﻬﺮان ﺑﺎ آن ﻛﺎخ و ﻋﻤﺎرت ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺻﺮف ﻣ‪‬ﺪ زن و ﻓﺮم ﻟﺒﺎس آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻣﺎدﻣﺎزل ﻣﻲرﻓﺖ‪ ..‬ﻣﺎ ﻫﻢ در ﻛﻮه و دﺷﺖ ﺑﺎ آه ﺳﺮد‪ ،‬ﻟﺨﺖ و ﻋﻮر از دﺳﺖ ﻣﺄﻣﻮران ﻏﺪار ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫ﻫﻢ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺎﻣﺒﺮده ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻮ واﻧﻪ ﻫﻪرﭼﻲ ﺟﻮاﻧﻪ ﻟﻪ ﺟﻲ‪ ،‬دي‪ ،‬ﻟﻪ ژن‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎل‬
‫ﻫﻪر ﺷﺎخ و داﺧﻪ ﺑﻮ ﻣﻪ‪ ،‬ﻛﻮري رهش‪ ،‬ﻛﭽﻲ دزﻳﻮ‪29‬‬

‫ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﻳﻜﺒﺎر ﻣﺮدي ﺑﻘﺎل از ﻣﻼﻳﻲ ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻧﺠﺎت ﺧﻮاﻫﻢ ﻳﺎﻓﺖ؟‬
‫ﮔﺮدو از ﻳﻚ ﻣﺮد ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﻲ ﺧﺮﻳﺪم‪ ،‬ﻣﺮد ﮔﻔﺖ ﺗﺎ اﻻﻏﻢ را ﻋﻠﻮﻓﻪ دﻫﻢ ﺟﻮالﻫﺎي ﮔﺮدو را ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪي‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/10/24،3‬‬
‫‪ ‬ﭘﻬﻠﻮدرﻳﺪهوﺟﮕﺮﺳﻮﺧﺘﻪوﻃﺮدﺷﺪهـﻣﺎرادوراﻧﺪازﻧﺪﺑﻪﻳﻜﺒﺎرهازﻓﺮازوﻧﺸﻴﺐ‪.‬‬
‫‪ ‬ﺑﺮايآﻧﻬﺎﻫﺮآﻧﭽﻪﻫﺴﺖزﻳﺒﺎﻳﻲﺳﺖدرﻣﻜﺎن‪،‬ده‪،‬زن‪،‬ﻣﻨﺰل ‪-‬ﺗﻨﻬﺎﻛﻮهوﻛﻤﺮاﺳﺖﺑﺮايﻣﺎ‪،‬ﭘﺴﺮﺳﻴﺎهﺳﻮﺧﺘﻪودﺧﺘﺮزﺷﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤١‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺟﻮالﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﻓﺮار ﻛﺮد‪ ،‬ﺻﺪاﻳﺶ زدم ﻛﻪ ﺑﻴﺎ و ﭘﻮﻟﺖ را ﺑﮕﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ را ﻧﮕﺎه‬
‫ﻧﻜﺮد و ﻓﺮار ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻳﻚ ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺎﻟﻴﺎت آﻣﺪ و ﺳﺮاغ آن ﻣﺮد را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻛﻪ ﻣﺎﻣﻮر ﻣﺎﻟﻴﺎت دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺮدوﻫﺎ را از آن ﻣﺮد ﻃﻠﺐ ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮد ﺑﻴﭽﺎره ﭘﻮل ﮔﺮدوﻫﺎ را ﻧﺨﻮاﺳﺖ و ﻓﺮار ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﻄﺮهاﻳﺴﺖ از درﻳﺎﻳﻲ و ﻛﺎﻫﻲ اﺳﺖ از ﻛﻮﻫﻲ اذﻳﺖ و آزار آن ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻧﻨﺎﻟﺪ و ﺧﺒﺮ از اﻳﻦ‬
‫ﻓﺠﺎﻳﻊ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﺎن زﻳﺎدي ﻫﻢ ﺳﭙﺮي ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪ و ﻣﺪرك ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺠﻼت و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫ﺗﻬﺮان در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻛﺮدهاﻧﺪ وﻟﻲ ﻫﻨﻮز از ﻋﻬﺪه آن ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻫﻨﻮز ﺑﺨﺶ وﺳﻴﻌﻲ از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ درد ﻣﻲﻧﺎﻟﻨﺪ‪ ،‬در ﺳﻘﺰ و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﻣﺮدم ﺣﺎﻟﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺘﻚ ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬اﺟﻨﺎس ﻣﻲﺳﺘﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻠﺖ ﺑﻴﮕﺎري از ﻛﺎر و ﻛﺎﺳﺒﻲ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ زور‪ ،‬ﻛﺎﻏﺬ و ﺗﻠﮕﺮاف‬
‫رﺿﺎﻳﺖ از اﻳﺸﺎن ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬رﻓﺖوآﻣﺪ را ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻛﺮدﻫﺎي ﻏﻴﺮﺑﻮﻣﻲ اﮔﺮ آﻧﺠﺎ ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روزﻫﺎ‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺳﻘﺰ را ﺟﻤﻊ ﻛﺮده و ﻃﻲ ﻧﻄﻘﻲ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﻮپﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻛﺮدهام ﺑﺮاي ﺟﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ دم از دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪! .‬‬
‫دو ﻧﻔﺮ اﻓﺴﺮ ﺳﻨﻨﺪﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺮم آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ ! را دﺳﺘﺒﻨﺪ زده و رواﻧﻪ ﺳﻨﻨﺪج ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﺠﻤﻊ ﺑﻴﺶ از دو ﻧﻔﺮ‬
‫در ﻛﻮﭼﻪ و ﺑﺎزار و ﺧﻴﺎﺑﺎن و ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺷﺒﺎﻧﻪ اﻫﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺳﺨﺖ ﻗﺪﻏﻦ ﺷﺪه‪ .‬اﺻﻼً‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي و ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻛُﺮدي ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺳﺨﺖ در ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اوراﻣﺎن و ﻣﺮﻳﻮان و‬
‫ﺟﻮاﻧﺮود و ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﺳﻨﻨﺪج و ﺗﻴﻠﻪﻛﻮ و ﮔﺮوس ﻫﻢ وﺿﻊ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال اﺳﺖ‪. ..‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺘﻲ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﮔﺮدن ﻛﻠﻔﺖ ﻛﺮدن ﺟﻮﺟﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎد‬
‫ﻛﺮده و ﺳﺒﻴﻞﻫﺎ را ﺗﺎب دﻫﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در ﺣﺒﺸﻪ و زﻧﮕﺒﺎر ﻓﺮﻳﺎد آزادي ﮔﻮش ﻓﻠﻚ را ﭘ‪‬ﺮ و ﻛﺮ ﻛﺮده ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻼب ﺿﺤﺎك و آرژم ﻓﺮﻋﻮن ﻫﻨﻮز در ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ارﺗﺠﺎع ده ﻫﺰار ﺗﻦ ﺗﻮﺗﻮن ﻛﺮدﺳﺘﺎن را‬
‫ﺑﺨﺮد؟‬
‫و ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﻮل‪ ،‬دروغ و ﻻف و ﮔﺰاف در دﺳﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻮﺗﻮن ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻧﻴﺸﺨﻨﺪي ﺗﺤﻮﻳﻞ زن و ﺑﭽﻪ ﺳﺮﻣﺎزده و‬
‫رﻳﺶﺳﻔﻴﺪ ﻛﺸﺎورز ﻛُﺮد دﻫﻨﺪ؟‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮ ﺣﻴﻮان و ﮔﻴﺎه و ﻧﻮع آن ﺗﺴﻠﻂ دارد‪ ،‬ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻋﻘﻞ و ﺷﻌﻮر و ﻫﻨﺮ و‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﻫﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ دارد‪ .‬ﻧﻮزاد ﻛﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻜﻪ ﮔﻮﺷﺘﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﭘﺲ از ﻳﻚ ﺳﺎل ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد و اﻧﺪﻛﻲ‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻢﻛﻢ رﺷﺪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﻮد را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬اﻣﻮر ﺧﻮد را ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻛﻢ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ ﺑﻴﺶ و ﺑﻴﺶ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ )ﺟﺰء ﺑﺎ ﻛﻞ( ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن و ﻋﻠﻢ اﻣﺮوزي ﻛﻪ اﺧﺒﺎر اﻳﻦ ﺳﻮ و آن ﺳﻮي ﺟﻬﺎن را ﻫﺮ روز ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺧﻮد ﻣﻲﺷﻨﻮﻧﺪ و اﻧﺴﺎن ﭼﻮن‬
‫ﭘﺮﻧﺪهاي ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪاي ﭘﺮواز ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺟﻬﺎن آﻧﭽﻨﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﮔﺸﺘﻪ ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﻮن‪ ..‬ﺧﺎﻧﻮادهاي ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٤٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﺑﺨﺸﻲ از ﺟﻬﺎن و ﻛُﺮد ﻫﻢ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ اﺳﺖ از ﻧﻮع ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﺑﺎ ﺟﻬﺎن و ﻧﮋاد ﺑﺸﺮي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺷﻌﻮرﺷﺎن از اﻓﻖ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﻬﻤﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺖ و رژﻳﻢ ﭼﻮن ﺧﺮﻣﻨﻜﻮب »ﻫﻮﻣﻪره‬
‫ﻛﻮﻳﺮ« اﺳﺖ ﻃﻮري ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﺧﻮﻧﺨﻮار و ﺷﻜﻢﮔﻨﺪه را ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻫﻴﺌﺖ ﺣﺎﻛﻤﻪ« ﺳﻴﺨﻮﻧﻚ زده و ﺑﺎ ﻫﺪف و آرزوي ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲﭼﺮﺧﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ را ﺑﺮ ﻓﺎرس و ﻳﺎ ﻓﺎرس را ﺑﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ و ﻳﺎ آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ و ﻓﺎرس را ﺑﺮ ﻛُﺮد ﺟﻦ ﺗﺮﺳﻨﺎك‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﻠﻴﻪ وي دﺷﻤﻦ ﺷﻮﻧﺪ و ﻛﻴﻨﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻪ دل ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻫﻴﭽﮕﺎه دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ ﻧﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﻣﻘﺎم ﻓﺮﻋﻮﻧﻲ آﻧﺎن‬
‫ﻟﻖ ﺷﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ دو ]ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن[ ﻫﻤﻪ دﺷﻤﻨﻲﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ دار و دﺳﺘﻪ‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﻃﺮد ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺮادر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻣﻀﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را از آن ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﺠﺒﺎ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺧﻮد را ﺑﺎد ﻛﺮده وﺧﻴﺎل ﻣﻠﻲﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ را در ﺳﺮ دارد!‬
‫ﭘﻲ ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﻳﻦ ﻣﺮدم ﺗﻮپ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﭘﺎ ﺑﺮاي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ اﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﺳﻌﺎدت و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺧﻮد و ﻣﻠﺖﻫﺎ را ﺧﻮاﻫﺎﻧﻴﻢ و ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻤﻞ ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ وﻟﻲ آﻧﺎن ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲاﻧﺪ را دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ )اﺻﻼﺣﺎﺗﻲ( ﻛﻪ ﺑﭽﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و دﻧﺒﺎﻟﻪاش در آﺧﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﺄﻣﻮران ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ آن را ﻻﻻﻳﻲ و‬
‫ﺷﻌﺒﺪهﺑﺎزي ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮاي ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺮدم ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﮔﻮش ﻣﺎ ﺑﺪان ﭘ‪‬ﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﭼﺸﻢ ﻣﺎ را‬
‫ﻫﻢ ﺑﺪان ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ رژﻳﻤﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﺎر آﻳﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ از ﻧﻮع دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن زﻳﺮ ﺑﺎل ﭘﻴﺮوزي ﻃﺮﻓﺪاران آزادي ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‬
‫ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻣﻮر ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻨﺘﻈﺮﻫﻢ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮادران ﻛُﺮد دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫‪30‬‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮه آزادي ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺮد آﻳﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﺧﻼء ﻗﺪرت‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ارﺗﺶ ﺧﻼء ﺑﺰرﮔﻲ در ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻴﺌﺖ ﺣﺎﻛﻤﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ژاﻧﺪارم ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ارﺗﺶ اﻣﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ را اداره ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺪم ﻗﺪرت آﻧﺎن‪ ،‬راه را ﺑﺮاي رﺟﺎل ذيﻧﻔﻮذ ﻛُﺮد ﻫﻤﻮار ﻛﺮد ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻧﻮاﺣﻲ‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/1،6‬‬
 ‫‪٤٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ را اداره ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در دوره دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺎزداﺷﺖ و از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آزاد ﮔﺸﺘﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮان ﻛُﺮد در اﻛﺜﺮ ﻧﻘﺎط ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬آزاداﻧﻪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﺎط ﺷﻤﺎل و‬
‫ﺟﻨﻮب ﻛُﺮدﺳﺘﺎن اﻣﻮر ﻧﻮاﺣﻲ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎﺳﮕﺎهﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﻤﺎدي از ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﺳﺨﺖ ﺳﺎلﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫رﺿﺎﺷﺎه و دﺳﺘﮕﺎه ﻓﺎﺳﺪ رﻫﺒﺮي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ و اﻣﻨﻴﻪﻫﺎ را ﺧﻠﻊ ﺳﻼح و اﺧﺮاج ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٤٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ : 6‬ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ اﻳﺮان‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ‪ :‬اﻣﻴﺮ ﺣﺴﻦﭘﻮر ‪ ،‬ﻣﻠﻴﺖ و زﺑﺎن در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴﺴﻜﻮ ‪1992 ،‬‬
 ‫‪٤٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺳﺮان ﻛُﺮد و دﻳﺪار ﺑﺎﻛﻮ‬

‫د‪ .‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪:‬‬
‫»ﺑﻌﺪ از ﺳﻮم ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎه ‪ 25) 1320‬اوت ‪ (1941‬ﻛﻪ رژﻳﻢ رﺿﺎﺷﺎه ﺳﻘﻮط ﻛﺮد و ارﺗـﺶ ﺳـﺮخ وارد اﻳـﺮان و در ﺷـﻤﺎل‬
‫ﻛُﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺪﺳﺘﺎن ﺷﻮروي ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬وﻗﺎﻳﻊ ﭼﻨﺪي ﻫﻤﭽﻮن ﻗﻴﺎم اروﻣﻴـﻪ‬
‫در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ‪ ،1321‬دوﻟﺖ ﺷﻮروي را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ واﻗﻒ ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﺲ ﻣﻠﻲِ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪي وﺟﻮد دارد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺳﺖ اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻛﻤﻴﺴﺮﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻓﺴﺮان ﺷﻮروي ﻛـﻪ در ﺗﺒﺮﻳـﺰ و اروﻣﻴـﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻢﻛﻢ ﭘﻲ ﺑﻪ ﻟﺰوم ﺗﺤﻜﻴﻢ رواﺑﻂ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي و ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ رؤﺳﺎي ﻋﺸﺎﻳﺮ و آﻏﺎﻫﺎ و ﺷﻴﻮخ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﻚ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه و ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎد‬
‫ﺷﻮروي در اﻳﻦ ﺑﺎره دﭼﺎر ﺳﺮدرﮔُﻤﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ راﺑﻄﻪ و ﻳﺎ ﻣﺬاﻛﺮه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜـﻪ ﭼـﻪ ﻛـﺴﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه واﻗﻌﻲ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اوﺿﺎع ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن زﻣﺎن ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﻲ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛـﺮد‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣـﺎت‬
‫ﺷﻮروي ﻛﻢﻛﻢ ﭘﻲ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﺪ ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ و واﻗﻊﺑﻴﻨﺎﻧﻪﺗﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺷﺨﺎﺻﻲ راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﺸﻴﺮﺗﻲ‬
‫و دﻳﻨﻲ و ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻮدن در ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛـﻪ اﺗﺤـﺎد ﺷـﻮروي در آذرﻣـﺎه ‪ 1320‬در ﭘـﻲ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ رﻓﺖ و آﻣﺪ اﻓﺴﺮان و ﻛﻤﻴﺴﺮﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﻫﻴﺄﺗﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ‪ 30‬ﻧﻔﺮ از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻛُﺮدﺳﺘﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ دﻋﻮت ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﻴﺄت‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ رؤﺳﺎي ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﺗﻌﺪادي ﺷﻴﺦ و آﻏﺎ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷـﻬﺮ‬
‫ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻮد‪ .‬اﻋﻀﺎي اﻳﻦ ﻫﻴﺄت ﻛﻪ از ﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺷﻮروي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در رأﺳﺸﺎن ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ ﻛـﻪ آن‬
‫زﻣﺎن ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ دﻳﻨﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮي ﺑﺎﻧﻔﻮذي ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺣﺰﺑﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺟﻨﺒﺶ ﻛُﺮد و ﺣﺘﻲ ﺗﻔﻜﺮاﺗﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺪف اﻳـﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻢ ﺷﻮرويﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺮان ﻛُـﺮد ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺷـﻮروي را از ﻧﺰدﻳـﻚ ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ در اﺻﻞ‪ ،‬ﺳﻔﺮي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ رﺳﻤﺎً آن را ﺳﻔﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮده از‪ :‬ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‪ ،‬ﻋﻠﻲآﻏﺎي اﻣﻴﺮ اﺳﻌﺪ دﻫﺒﻜﺮي‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻋﻠﻴﺎر دﻫﺒﻜﺮي‪،‬‬
‫رﺷﻴﺪﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ‪ ،‬زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ‪ ،‬ﻃﻪ ﻫﺮﻛﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﻜﺎك‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻫﻨـﺎره ﺷـﻜﺎك‪ ،‬ﺣـﺴﻦ ﺗﻴﻠـﻮ‬
‫ﺷﻜﺎك‪ ،‬ﺣﺎج ﻗﺮﻧﻲ آﻏﺎي ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬ﻛﺎك ﺣﻤﺰه ﻧﻠﻮﺳﻲ ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪﺧﺎن ﻣﻴﺎﻧﺪوآب‪ ،‬ﻧـﻮريﺑـﮓ ﺑﮕـﺰاده‪ ،‬ﻧﻮرﻛـﻮ ﺑـﮓزاده‪،‬‬
‫‪32‬‬
‫اﺣﻤﺪﺑﮓ ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺰﻳﺪآﻏﺎي ﮔﻮرك‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ﺻﺺ‪ .62-60‬‬
‫‪ ‬اﻳﮕﻠﺘﻮن‪،‬ص‪133‬وﻫﻤﭽﻨﻴﻦﺣﺴﻦارﻓﻊ‪،‬ﺻﺺ‪ .71-70‬‬
 ‫‪٤٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﻮروي ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬ﻛُﺮدﻫﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻨﺪار و آرام ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺸﻜﻠﻲ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻫﻤﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﺪارﻛﺎت ﺧﻮد از ﻃﺮﻳﻖ ﻛُﺮﻳﺪر‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬آراﻣﺶ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد و در اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق ﻫﻴﭻ آﺷﻮﺑﻲ روي ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﺗﻨﻬﺎ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد را دﻋﻮت ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ و از‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎي ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و اﻳﻼم ‪ ..‬ﻛﺴﻲ را دﻋﻮت ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي‪ ،‬ﺳﺮان دﻋﻮت ﺷﺪه ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻳﺎ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺧﻮد را از اﻳﻦ دﻳﺪار اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮﺗﻮف وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﺷﻮروي‪ ،‬ﺳﺮ رﻳﺪر ﺑﻮﻻرد‬
‫‪33‬‬
‫ﺳﻔﻴﺮ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ دﻳﺪار »ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« ارﮔﺎن »ﻛﻮﻣﻪﻟﻪ ژ‪.‬ك‪) «.‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت ﻛُﺮد( ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﻧﺘﻘﺎد از اﻳﻦ ﺳﻔﺮ آﻏﺎﻫﺎي ﻛُﺮد ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ‬
‫در ﺑﺨﺸﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »دهﻣﻪﺗﻪﻗﻪﻳﻪﻛﻲ دووﻛﻪﺳﻲ« )ﻣﺤﺎوره دو ﻧﻔﺮي( ﺑﺎ ﺷﻌﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺋﻪري ﻣﺎم ﺑﺎﭘﻴﺮ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﭘﻪرﭘﻮت‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬

‫ﺳﻨﺪان‪ ،‬دهﻟﻴﻲ ﭼﻲ‪ ،‬دﻳﺴﺎن ﺑﺎﻳﺰهروت‬ ‫ﺑﺎﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﻨﻢ ﻫﻪﻳﻪ‪ ،‬ﺟﻮاﺑﻢ ده زوﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬
‫ﺋﺎﻏﺎ ﺗﻪﺷﺮﻳﻔﻲ‪ ،‬ﺑﻮ ﭼﻮه‪.....................‬‬
‫رهﺋﻴﺴﻴﻚ ﻧﺎردي‪ ،‬ﻟﻪ ﺷﻮﻳﻨﻲ و ﺑﺮدي‬ ‫ﺑﺎﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪي رزﮔﺎري ﺑﺪا ﺑﻪ ﻛﻮردي‬
‫زور ﺑﺎﺷﻴﺎن ﺑﻪﺧﻴﺮ ﻫﻴﻨﺎﺑﻮ؟ ‪.................‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬
‫‪ .............................‬ﺋﻪي ﭼﻮن‪،‬‬ ‫ﺑﺎﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫ده ﻓﻪرﻣﻮ ﺑﻪ ﭘﻴﻲ ﻓﻴﻼن ﻗﻪﻳﺴﻲ و رون‬
‫واي ﻫﻪر ﻧﻪﮔﻮﺗﻮه‪ ،‬ﭘﻴﻢ ﺋﻴﻔﺘﻪراﻳﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬
‫ﺑﻮ ﻻي ﺗﻮ ﺋﺎﻏﺎ ﺋﻴﺒﻨﻮﺳﻴﻨﺎﻳﻪ؟‬ ‫ﺑﺎﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫واﻟﻠـﻪ واي دهﮔﻮت ﻟﻪ ﺧﻮم ﺑﻴﺴﺘﻮه‬
‫ﻛﻪ واﺑﻲ ﺋﺎﻏﺎ ‪ ........................‬ﺑﻮه‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬
‫ﺑﻪﻟﻲ ﻫﻪﻣﻮﻛﻪس ﭘﻴﻲ ﻣﺎﺧﻮﻟﻴﺎﻳﻪ‬ ‫ﺑﺎﭘﻴﺮ‪:‬‬

‫‪ ‬ﻓﺮﻳﺪهﻛﻮﻫﻲ ـﻛﻤﺎلدﻫﻜُﺮدي‪،‬ﺟﻤﻬﻮريﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ﻇﻬﻮروﺳﻘﻮط‪،‬ﺗﺰداﻧﺸﮕﺎهآﻛﺴﻔﻮردﺑﻪزﺑﺎناﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪،1986،‬ص‪23‬وﺟﻬﺖاﻃﻼعﺑﻴﺸﺘﺮازدﻳﺪارﺑﺎﻛﻮﻧﮕﺎهﻛﻨﻴﺪﺑﻪ‪:‬اﻳﮕﻠﺘﻮن‪،‬ص‪،23‬ﻋـﺰت‪،‬‬
‫ﻛﻮﻣﺎري‪،..‬ﺻﺺ‪ .90-89‬‬
 ‫‪٤٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻧﻪﻓﺎم ﭼﻲ وهﺧﺘﻲ ﺟﻪﻓﻪﻧﮓ و ﻛﺎﻳﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬

‫ﭘﻴﻢ ﺑﻠﻲ ﭼﻲ ﻛﺮد ﭼﻠﻮن ﻫﺎﺗﻪوه‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮن و ﻧﻴﻮﻳﻚ ﺧﻪراﻓﺎﺗﻪوه‬ ‫ﺑﺎﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫ﺋﺎﺧﺮ ﺷﻪرﺣﻲ ده ﻣﻪرﻳﺴﻪ ﻧﻪﻓﺎم‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬
‫ﻧﺎزاﻧﻴﻲ ﻋﻪﻳﺒﻪ رﺳﺘﻦ ﺑﻲ ﻣﻪرام‬
‫ﺋﺎﺧﺮ ﻫﻲ ﺋﺎﻏﺎش وهك ﻫﻲ ﻣﻦ واﻳﻪ‬ ‫ﺑﺎﭘﻴﺮ‪:‬‬
‫ﭼﻮ ﺑﻮ ﻻي ﺋﻪوي ‪ ....................‬ﺷﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﻮﺗﺒﻮي‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻪردي ﻟﻴﻮت ﺑﺒﺰﻳﻮي‬
‫رزﮔﺎرﻳﺖ ﺑﻮي دهﺑﻲ ﺑﻪﺧﻴﻮي‬
‫ﺋﺎﻏﺎ ﻓﻪرﻣﻮﺑﻮي‪ ،‬ﺋﺎزادي ﭼﻴﻪ؟‬
‫ﻓﻪرﻣﺎﻳﺸﺘﻲ ﻣﻦ ﻟﻪ ﺳﻪر ﻗﻪﻧﺪﻳﻪ‬
‫ﺋﻪﮔﻪر دهمدهﻧﻲ ﻗﻪﻧﺪ و زﻳﻦ ﺑﺎﺷﻪ‬
‫وهﺋﻴﻠﻼ ﻫﻴﺠﮕﺎر ﻛﺎرم ﻟﻪﭘﺎﺷﻪ‬
‫ﺑﻮ ﻣﻮﻏﺎﻟﻪﻃﻪ زﻳﻨﻲ ﻫﻴﻨﺎﺑﻮ‬
‫ﻟﻪ ﺳﺎﻳﻪ واﻧﻴﺶ ﺗﻴﺮ ﻗﻪﻧﺪ و ﭼﺎ ﺑﻮ‬
‫دهك ﻧﻪژي ﺑﺎﭘﻴﺮ‪ ،‬ﺋﻪﻣﻪش ﺧﻪﺑﻪر ﺑﻮ‬ ‫ﺑﺎﻳﺰ‪:‬‬
‫دهﺧﻮﻳﻨﻲ ﺳﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺟﺎرﻳﻚ ﺋﻪﻣﻴﺶ‪34............‬‬

‫ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ اﻳﻦ اﺷﻌﺎر ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻌﺪ از دﻳﺪار از ﺑﺎﻛﻮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻮن زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻛُﺮد ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ دﻋﻮت ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻨﻮز ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ژ‪.‬ك‪ .‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫روﻳﺪادﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﺮان ﻛُﺮد در دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ اوج ﺷﺪت و وﺳﻌﺖ ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻧﻪ ‪-‬ﺳﻘﺰ و دﻳﮕﺮي در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫اروﻣﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺎن‪،‬ش‪3‬و‪،4‬آذر ـ ﺑﻬﻤﻦ‪،1322‬ﺻﺺ‪12‬ـ‪ ،13‬ﻣﻮﺿﻮعﮔﻔﺘﮕﻮﺑﻴﻦدوﻧﻔﺮاﺳﺖﻛﻪﺑﺎﻃﻨﺰواﻧﺘﻘﺎدﺑﻪﺳﻔﺮﺧﺎنﻫﺎﺑﻪﺷﻮروياﺷﺎرهﻣﻲﻛﻨﺪﻛﻪﮔﻮﻳﺎﺷﻮرويﻣﮋدهآزاديﻣﻠﺖﻛُﺮدراﻣﻲدﻫﺪو‬

‫ﺧﺎنﻫﺎﺑﻌﺪازﺑﺮﮔﺸﺖﺑﺎاﻧﺒﻮﻫﻲازوﻋﺪهووﻋﻴﺪﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻧﺪوﺑﻪﮔﻔﺘﻪﺷﺎﻋﺮﺧﺎنﻫﺎﻓﻘﻂدﻧﺒﺎلﻣﻨﺎﻓﻊﺷﺨﺼﻲﺑﻮدهوﻗﻨﺪوزﻳﻦاﺳﺐﻃﻠﺐﻛﺮدهاﻧﺪﻛﻪآﻧﻬﺎﻓﻘﻂزﻳﻦرادادهوازﻗﻨﺪوﭼﺎﻳﻲﻓﻘﻂﺷﻜﻤﻲرا‬
‫ﺳﻴﺮﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺣﺴﻦ ارﻓﻊ رﺋﻴﺲ وﻗﺖ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان‪ ،‬در ﻣﻮرد روﻳﺪادﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻘﺰ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﻴﺎم ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﺮان‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»اﺷﻐﺎل اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮاي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ارﺗﺶ اﻳﺮان در ﻧﻮاﺣﻲ اﺷﻐﺎﻟﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﺿﻌﻒ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي در ﻛﻨﺘﺮل اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دﺳﺘﻮر اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﻛﻪ ژﻧﺮال اﺣﻤﺪ ﻧﺨﺠﻮان وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﺻﺎدر ﻛﺮده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان وﻇﻴﻔﻪ ﺑﺸﺪت روﺣﻴﻪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر در ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ اﺻﻼح و دوﺑﺎره ﻣﺨـﺎﺑﺮه ﺷـﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺧﻴﻠﻲ دﻳﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﻧﻮاﺣﻲ ﻗﺒﻴﻠﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫ﻛﺮدﻫﺎي ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮزي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻋﺮاق آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎ و ﭘﺎﺳﮕﺎهﻫﺎي ژاﻧﺪرﻣﺮي ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده و آﻧﻬﺎ را‬
‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻼحﻫﺎي زﻳﺎدي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺸﺎﻳﺮ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ارﺗﺶ ﺷﻮروي ﭘﺎدﮔﺎن ﺑﺎﻧﻪ را اﺷﻐﺎل و اﻓﺮاد آن را اﺳﻴﺮ و اﻓﺴﺮﻫﺎي آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﺳـﻨﻨﺪج‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺷﻮروي ‪-‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺘﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬آﻧﺠﺎ را ﺗﺨﻠﻴﻪ و‬
‫ﻗﻮاي اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﻳﻚ ﺗﻴﭗ ﻣﻮﺗﻮرﻳﺰه ﻫﻨﺪي آﻧﺠﺎ را اﺷﻐﺎل ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻨﻜﻪ ارﺗﺶ ﺷﻮروي از ﺑﺎﻧﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﻳﻜﻲ از رؤﺳﺎي ﻛُﺮد ﺑﺎﻧﻪ ﻛﻪ در اﻣـﻼك ﺧـﻮد و ﻧﻮﻳﻨـﻪ و‬
‫داروﻏﺎن و در داﺧﻞ ﻣﺮز ﻋﺮاق زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺳﻮار داﺧﻞ ﺧﺎك اﻳﺮان ﺷﺪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ از دو روز ﺟﻨﮓ ﺑـﺎ ﻋـﺪهاي از‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮان ﻛﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﭘﺎدﮔﺎن ﺑﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻫﻨﮕـﺎم ﻗﺒﺎﻳـﻞ ﻣﺮﻳـﻮان ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻛﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﻨﺠﻮﻳﻦ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺖ ﺳﺮﺣﺪي ﺑﺎﺷﻤﺎق را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ و آﻧﺠﺎ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﮔﺎن ﻣﺮﻳﻮان و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻨﻨﺪج ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ روسﻫﺎ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﺮدﻫﺎ داﺧﻞ ﻣﺮﻳﻮان ﺷﺪﻧﺪ وﻟﻲ ﭼﻮن‬
‫ﺳﻨﻨﺪج در اﺷﻐﺎل ﻗﻮاي اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺧﻨﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ژﻧﺮال ﻣﺤﻤﻮد اﻣﻴﻦ ﻣﺮد ﺑﺎاﻧﺮژي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺳﻨﻨﺪج ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻗﻮاي ﻏﺮب ژﻧﺮال ﻣﻘﺪم ﻗﻮاﻳﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﺳﻪ ﮔﺮدان ﭘﻴﺎده و ‪ 6‬اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ زرهﭘﻮش ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺑﺮادرم ﻛﻠﻨﻞ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ارﻓﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﺮف دوﺑﺎره ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﻘﺰ اﻋﺰام ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮا ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﺮف ﺳﻘﺰ ﻋﺎزم ﺑﺎﻧﻪ ﺷﺪ وﻟﻲ در ﺑﻴﻦ راه ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دو‬
‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻗﻮاي ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮدﮔﻲ ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮔﺮدﻳﺪ‪ 5 .‬اراﺑﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎي زرهﭘﻮش ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭘـﻞ‬
‫ﭼﻮﺑﻲ ﻣﺎﺑﻴﻦ راه از دﺳﺖ رﻓﺖ‪ .‬و ﻗﻮا ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬و ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻗﻮاي ﭘﻴﺎده ﻧﻈﺎم ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ اﺳـﺎرت ﻛﺮدﻫـﺎ‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮادر ﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﺪه ﻣﻌﺪودي از ﻗﻮا ﺑﻌﺪ از روزﻫﺎ ﭘﻴﺎدهروي ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﺸﺎه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﻳﻮاﻧﺪره‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻗﻮاي ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻪ اﻓﺮاد اردﻻن و وﻛﻴﻠﻲ )ﺳـﻘﺰ( و‬
‫رﺳﻮل آﻏﺎ و ﻋﻠﻲ آﻏﺎي ﺟﻮاﻧﻤﺮدي ﮔﻮرك و ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺟﺎف‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮادر ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ‪ 170‬ﻧﻔﺮ در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺮدﻫﺎ را ﻋﻘﺐ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زد و ﺧﻮرد دو ﻧﻔﺮ از رؤﺳﺎي ﻛُـﺮد ﻛـﺸﺘﻪ و رﺳـﻮل آﻏـﺎ‬
 ‫‪٤٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫زﺧﻤﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻪ ﺳﻘﺰ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ وﻟـﻲ ﺑـﻴﻦ راه وﺳـﻴﻠﻪ ﻋـﺸﺎﻳﺮ‬
‫ﺗﻴﻠﻜﻮ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮدﮔﻲ ﻋﻠﻲﺧﺎن ﺣﺒﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻜﻠﻲ ﺗﺎر و ﻣﺎر و ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت‪ ،‬ﺑﺮادرم ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه رﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﺗﻴﭗ ‪12‬ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ و ﺟﻬﺖ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻳـﺎﻏﻲ ﻟُـﺮ‬
‫اﻋﺰام ﮔﺮدﻳﺪ و ﺳﺮوان اﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻗﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻛُﺮدﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺮﻳﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﺳﺎﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪ آﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪﻋﻠﻲ ﻣـﺮادي ﮔﻠﺒـﺎﻏﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲ وﻟﻲ ﺟﺎري‪ ،‬ﻓﺮج ﻛﻮﻣﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﻼل ﮔﻤﺒﺴﺎري و ﻣﺤﻤﻮد ﻟﻬﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻨﻨﺪج ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوي ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ژﻧﺮال اﻣـﻴﻦ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎزه ﺑﻪ ﺳﻨﻨﺪج رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬او وﺳﻴﻠﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺗﻮﻗﻴﻒ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ آزاد ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎر ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي اﻓﺴﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﻘﻴﻢ ﺳﻨﻨﺪج اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ وﻗﺖ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي اﺳﺘﻘﻼل ﻛُـﺮد را ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از ‪10‬‬
‫روز ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﻘﻴﻢ ﺳﻨﻨﺪج ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺟﻮاب دادﻧﺪ‪ :‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻐﺪاد ﻣﺬاﻛﺮه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻗﻮاي اﻳﺮان در ﺳﻨﻨﺪج ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻫﺠﻮم ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ آن ﺷﻬﺮ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺘﻦ ﭼﻨﺪ روز‪ ،‬ﻗﻮاي ﻗﺒﻴﻠـﻪاي‬
‫ﻧﻴﺰ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺻﺒﺮ و ﻃﺎﻗﺘﻲ در ﻛﺎر ﺧﻮد‪ ،‬و ﻧﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮد دارﻧﺪ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻗﻮاي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﻪ ﻃﺮف دﻳﻮاﻧﺪره ﺣﺮﻛﺖ داد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮕﻲ در ﻗﺮﻳﻪ زاﻏﻪ‪ ،‬ﻛُﺮدﻫﺎي‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه و دﻳﻮاﻧﺪره را از دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﺧﺎرج ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻘﺰ ﭘﻴﺸﺮوي ﻧﻤـﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﺷـﻬﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺼﺮف ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ درآﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺪهاي از ﻛُﺮدﻫﺎ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺧﻮد را در داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻣﺨﻔﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷـﺮوع ﺑـﻪ ﺗﻴﺮاﻧـﺪازي ﺑـﻪ‬
‫ﻃﺮف ارﺗﺶ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و از ﺧﺎرج ﻧﻴﺰ ﻗﻮاي ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﺳﺮﺑﺎزان را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺧـﻮد ژﻧـﺮال‬
‫اﻣﻴﻦ و ﻋﺪه زﻳﺎدي از اﻓﺮاد ارﺗﺶ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲﺧﺎن ﺣﺒﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻋﺪه ي زﻳﺎدي از اﻓﺮاد ﺧﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻧﺒﺮد ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ژﻧﺮال اﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻠﻨﻞ اﺑﺮاﻫﻴﻢ راﻓﻊ ﺑﻪ ﺟﺎي او ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻗﺸﻮن را در ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻬـﺪه ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬او ﺗـﺸﻜﻴﻼت‬
‫ﺗﺎزهاي ﺗﺮﺗﻴﺐ داده و دوﺑﺎره از ﺳﻨﻨﺪج ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻘﺰ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬در دﻳﻮاﻧﺪره ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺣﺒﻴﺒﻲ و ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد ﺗﻴﻠﻪﻛـﻮﻳﻲ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎم رﻳﻴﺲ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ او ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎي ﻣﺮﻳﻮان ﻧﻴﺰ ﻛﻪ اﻗﺪاﻣﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗـﺼﺮف‬
‫ﺳﻨﻨﺪج ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺑﻲاﺛﺮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد دﻳﮕﺮ دﻣﻲ از اﺳﺘﻘﻼل ﻛُﺮدﻫﺎ ﻧﺰده ﺣﺘﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺮادرم ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهاي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٥٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻦ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻮر ﻳﺎﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ اوﺿﺎع و اﺣﻮال‪ ،‬از ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺳﻨﻨﺪج ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ورود ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻨﻨﺪج در ﻣﻌﻴﺖ آن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻘﺰ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬در ﺑﻴﻦ راه ﻧﺎﻣﺒﺮده از وﻓﺎداري ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎه و اﻳـﺮان دم زده و‬
‫واﻧﻤﻮد ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺧﺎرﺟﻲﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ آﻧﻬـﺎ ﺣﺎﺿـﺮﻧﺪ ﺑـﺎ ﻗـﻮاي دوﻟﺘـﻲ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻤﻮده و در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪاري اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤـﺎت در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر او ﻧﻬﺎده ﺷﻮد‪ ..‬ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﺸﺎه رﺳﻴﺪم در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي روﺳﺘﺎي ﺳﻮﻧﺘﻪ در ﺣﺎل ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ‪ 5‬ﺳﺎﻋﺖ راﻫﭙﻴﻤﺎﻳﻲ در ﺑﺮف ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺟﻨـﮓ ﺷـﺮﻛﺖ ﻛـﺮدم‪ .‬ﻛﺮدﻫـﺎي ﻣﺤﻤﺪرﺷـﻴﺪﺧﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﻲ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده و ﻛُﺮدﻫﺎي ﺗﻴﻠﻪﻛﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﺑﺎدي رﻳﺨﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻏـﺎرت دﺷـﻤﻨﺎن ﺧـﻮد ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ ،‬از ﻟﺒـﺎس و‬
‫ﺳﺮﺑﻨﺪ زﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺳﻤﺎور و ﻗﻮري ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻏﺎرت رﻓﺖ‪. ..‬‬

‫در ﻣﻪ ‪ 1942‬ﻛﻠﻨﻞ ارﻓﻊ ﺑﺎ دو ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﭼﻬﺎرده ﺗﺎﻧﻚ ﺳﺒﻚ و ﻋﺪهاي از ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺗﻴﻠﻪﻛﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻘﺰ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬در‬
‫ﺣﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻗﻮاي ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪ را ﺷﻜﺴﺖ داده و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻧﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوي ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠـﺎ از ﻃـﺮف ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪه ﻟـﺸﻜﺮ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ژﻧﺮال ﺷﺎهﺑﺨﺘﻲ‪ ،‬دﺳﺘﻮر رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮوي را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن داﺧﻞ ﻣﺬاﻛﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎژور ﻓﻠﺘﭽﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻧﻴﺰ از ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻘﺰ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد ﺗﺎ در اﻳﻦ ﻣﺬاﻛﺮات ﻧﻈﺎرت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از اﺗﻤـﺎم‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﺑﺎﻧﻪ ﻣﻨﺼﻮب و ﺑﻪ او اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﺳﻼحﻫﺎي ﺧﻮد را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﮕﻬﺪارد و اﻓﺮاد ﭘﻠـﻴﺲ و‬
‫ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ از ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻠﻨﻞ ارﻓﻊ ﻛﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ درﺟﻪ ژﻧﺮاﻟﻲ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻟﺸﻜﺮ دوم ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺼﻮب و‬
‫ژﻧﺮال ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺟﺎي او ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺷﺪ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳـﺎل ‪ 1942‬ﺑﺎﻧـﻪ دوﺑـﺎره ﺑـﻪ ﺗـﺼﺮف ﻗـﻮاي دوﻟﺘـﻲ‬
‫‪35‬‬
‫درآﻣﺪ‪«..‬‬
‫ژﻧﺮال ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﻓﺸﺎر ﻫﻤﭽﻮن اﻓﺴﺮان ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد رﻓﺘﺎر ﻛﺮد و از آزار و ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت و ﺿﺒﻂ اﻣﻮال و‬
‫داراﻳﻲ ﻣﺮدم‪ ،‬و رﺷﻮهﺧﻮاري درﻳﻎ ﻧﻜﺮد‪ .‬ﻫﻤﻮﻃﻨﻲ ﻛُﺮد ﻣﺎﺟﺮاي زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪن ﺧﻮد را ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﻓﺸﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ ‬ارﻓﻊ‪،‬ﺻﺺ‪ .70-67‬‬
 ‫‪٥١‬‬ ‫‪/‬‬

‫»‪ ..‬ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺎر و ﻛﺎﺳﺒﻲ ﺑﻮدم و ﺳﻔﺮي ﺑﻪ ﺳﺮدﺷﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﻓﺸﺎر ﺧﻮﻧﺨﻮار‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻋﺎدت داﺋﻤﻲ او‬
‫ﺧﻮﻧﺨﻮاري ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺧﻮن ﻛُﺮدان اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮراً دﺳﺘﻮر دﺳﺘﮕﻴﺮيام را داد و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺎلاﻟﺘﺠﺎرهاي ﻛﻪ در اﺛﺮ زﺣﻤـﺎت ﭼﻨﺪﺳـﺎﻟﻪام‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﺮده ﺑﻮدم را ﺿﺒﻂ ﻧﻤﻮد و ﺣﺒﺴﻢ ﻛﺮد و رواﻧﻪ ﺣﺒﺲ ﺗﺎرﻳﻚ و ﻣﺨﻮف ﻟﺸﻜﺮ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪت ‪ 16‬ﻣﺎه ﺑﺪون ﻫﻴﭻ‬
‫ﺟﺮﻣﻲ در آن زﻧﺪان ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮگ را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدادم ﻣﺤﺒﻮﺳﻢ ﻛﺮد ‪ ،‬ﻫﺮ روز آزارم ﻣﻲدادﻧﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻤﻴﺮم روزاﻧﻪ ﺗﻜﻪ‬
‫ﻧﺎن ﺧﺸﻜﻲ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ داد و ﻓﻐﺎن ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﺎزداﺷﺘﻢ ﻛﺮدهاﻳﺪ؟ ﻛﺴﻲ ﺟﻮاﺑﮕﻮﻳﻢ ﻧﺒﻮد و روز ﺑﻪ روز ﺑﻴﺸﺘﺮ اذﻳﺘﻢ‬
‫‪36‬‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﺗﻤﺎﻣﻲ آزارم را ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ از ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪«..‬‬
‫ﺳﺮﺗﻴﭗ اﻓﺸﺎر در اوج ﺑﻲرﺣﻤﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان را ﺟﻬﺖ اﺳـﺘﻘﺮار ﺣﺎﻛﻤﻴـﺖ دوﻟـﺖ ﻣﺮﻛـﺰي در اوراﻣـﺎن و‬
‫ﻣﺮﻳﻮان و ﺑﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶ از ‪ 1500‬ﻗﺒﻀﻪ ﺗﻔﻨﮓ را از ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﻛﺎﻧﻲﺳﺎﻧﺎن و ﺣﺴﻦﺧﺎن رزاو‬
‫از ﺗﺮس وي ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن دزﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﺪت در ﻣﺮز ﻣ‪‬ﺮد‪ .‬در ﻧـﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1944‬ﻣﺤﻤﺪرﺷـﻴﺪﺧﺎن ﺗﺤـﺖ ﻓـﺸﺎر‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻴﺎورد و ﺑﻪ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﻓﺮار و ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاﻗﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﺗﺤﺖﻧﻈﺮ در‬
‫‪37‬‬
‫ﻛﺮﻛﻮك ﺟﺎ داده ﺷﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﺪان در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ و دوﺑﺎره از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﻮﻳﻦ ﻓﺮار ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﺒﺮ ﺑﺮﻛﻨﺎري ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ را در ﺻﻔﺤﻪ اول ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺴﺮت ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده‪:‬‬

‫»ﺑﻌﺪ از ﺑﺮادرﻛُﺸﻲ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن و آوارﮔﻲ ده ﻫﺰار ﺧﺎﻧﻮار اوراﻣﻲ و ﻣﺮﻳﻮاﻧﻲ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺧـﺴﺎرﺗﻲ ﻫﻨﮕﻔـﺖ ﺑـﻪ دوﻟـﺖ و ﺑـﻪ‬
‫ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﻓﺸﺎر دﺳﺖ راﺳﺖ ارﻓﻊ از ﻛﺎر ﺑﺮﻛﻨﺎر ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺮﻛﻨـﺎرياش ﻛـﺎﻓﻲ ﻧﻴـﺴﺖ و ﻛﺮدﺳـﺘﺎن اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫‪38‬‬
‫ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ و ﻣﺠﺎزات اﻳﻦ ﺧﺎﺋﻦ را دارﻧﺪ‪«.‬‬

‫روﻳﺪادﻫﺎي اروﻣﻴﻪ‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ اﺣﻤﺪ زﻧﮕﻨﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از اﻓﺴﺮان ﻟﺸﻜﺮ ‪ 4‬رﺿﺎﺋﻴﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »درﺑﺎره اوﺿﺎع رﺿﺎﺋﻴﻪ در ﺳﺎل ‪ «1321‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺑﻌﺪ از ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪن ﻟﺸﻜﺮ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،1320‬در رﺿﺎﺋﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻛﺸﻮر اﻣﻨﻴـﺖ و آراﻣـﺶ ﺑﻴـﺴﺖ ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﻧﺎاﻣﻨﻲ و اﻏﺘﺸﺎش داد‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺮان ﻛُﺮد آﺷﻮبﻃﻠﺐ اﻃﺮاف رﺿﺎﺋﻴﻪ ﭼﻮن‪:‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/4،18‬‬
‫‪.  ‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/4/27،‬‬
 ‫‪٥٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻋﻤﺮ ﺷﺮﻳﻔﻲ ﺷﻜﺎك ـ در ﻣﺤﺎل ﺳﻮﻣﺎي ﺑﺮادوﺳﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎﻟﻲ رﺿﺎﺋﻴﻪ‬

‫رﺷﻴﺪﺑﻴﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ـ در ﻣﺤﺎل ﺗﺮﮔﻮر‪ ،‬دﺷﺖ ‪ ،‬ﻣﺮﮔﻮر در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﺮﺑﻲ رﺿﺎﺋﻴﻪ‬
‫زﻳﺮوﺑﮓ ﺑﻬﺎدري ـ در ﻣﺤﺎل دول ﺑﺎﻻﻧﺶ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﻮﺑﻲ رﺿﺎﺋﻴﻪ‬
‫ﻃﻪ ﻫﺮﻛﻲ ـ در ﻣﺤﺎل دول ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺑﺎﻻﻧﺶ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ و ﺗﺤﺮﻳﻜﺎت ﺧﺎرﺟﻲ و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﻓﺴﺮان ﺷﻮروي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎي ﺑﺪرﻓﺘﺎري و ﺷـﺮارت و ﺗﺎﺧـﺖ و ﺗـﺎز را‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻫﺎت اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ رﺿﺎﺋﻴﻪ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﭼﭙﺎول ﻗﺮار دادﻧﺪ و داﻣﻨﻪ ﻏﺎرﺗﮕﺮي آﻧﺎن روز ﺑـﻪ روز ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻳﺎﻓـﺖ و‬
‫ﭼﻮن در ﺷﻬﺮ رﺿﺎﺋﻴﻪ ﻧﻴﺮوي ارﺗﺶ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻟﺬا ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﻧﻊ و رادﻋﻲ ﻫﺮ ﺟﺎ را ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻏﺎرت ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻫﺮ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ را ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اداﻣﻪ ﭼﭙﺎول و ﻋﺪم ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آن اﺷﺮار ﻏﺎرﺗﮕﺮ را ﺟﺪيﺗﺮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ داﻣﻨـﻪ ﻏـﺎرﺗﮕﺮي را‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ داده ﺗﺎ ﺣﺪود ﺷﻬﺮ رﺿﺎﺋﻴﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ و ﺷﻬﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن رﺿﺎﺋﻴﻪ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺷﻮرويﻫﺎ ﺑﻮد اﻛﺮاد آزاداﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ دﺳﺖ ﻣﻲزدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ دﻫﺎت ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم و ﻏﺎرت واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﻨﺎه آوردﻧﺪ و ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﻛﻮﭼﻪﻫﺎ ﭘﺮ از زﻧﺎن و ﻛﻮدﻛـﺎن‬
‫دﻫﺎﺗﻲ آواره ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻫﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮ رﺿﺎﺋﻴﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺮس از ﺗﺴﻠﻂ اﻛﺮاد‪ ،‬در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻛﻤﻲ آذوﻗﻪ و ﺧﻮاروﺑﺎر و ﺑﺮوز اﻣﺮاض‬
‫ﻋﻔﻮﻧﻲ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻛﺮاد ﺑﻪ ﻃﻮري ﺟﺴﻮر ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﮕﺎه ژاﻧﺪرﻣﺮي دروازه ﺷﺎﭘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده ژاﻧﺪرمﻫـﺎي‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻆ ﭘﺎﺳﮕﺎه را ﻛﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺷﻬﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻼﻧﺘﺮي ‪ 3‬ﺧﻴﺎﺑﺎن دارﻳﻮش ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ اﻛﺮاد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﻮاي ارﺗﺶ در رﺿﺎﺋﻴﻪ‬
‫‪39‬‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﻦ ﻓﺠﺎﻳﻊ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪«.‬‬
‫ﻛﻨﺴﻮل ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ دﻳﮕﺮ ﻋﻠﺖ ﻧﺎآراﻣﻲ را در رﺿﺎﺋﻴﻪ روﺷﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﮔﺰارﺷﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺑﺎ دﻳﺪار ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎﺷﻤﻲ از رﺿﺎﺋﻴﻪ وﻗﺎﻳﻊ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺻﺎدر ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺮدﻫﺎ در ﺷﻬﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻼح ﺣﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‬
‫و از ژاﻧﺪارمﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ را ﺑﺎ اﺟﺒﺎر اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎﺷﻤﻲ ژاﻧﺪارمﻫﺎ را از ﻣﻴـﺎن ﺷـﻴﻌﻴﺎن ﺳـﺎﻛﻦ ﻣﺤـﻞ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﺴﻠﺢ ﻣﻲﻛﺮد ﺗﺎ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﺰرگ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮدان ﺑﻲدﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻦ اوﻟﻴﻦ ﻛُﺮدي ﻛﻪ ﻣـﻲﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ وي را‬
‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻛﻨﻨﺪ ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ وﻗﺎﻳﻊ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺷﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺗﺼﻮر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻓﺴﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ در‬
‫ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻗﻮه ﻗﻬﺮﻳﻪ در ﻓﻜﺮ ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﺪن ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﭘﺴﺮان ﺷﻴﺦ ﻃﻪ‪ ،‬در رﺿﺎﺋﻴﻪ ﺳﻮار ﺑـﺮ‬

‫‪ ‬ﺳﺮﻟﺸﻜﺮزﻧﮕﻨﻪ‪،‬ص‪36‬ودﻫﻘﺎن‪،‬ص‪.669‬‬
 ‫‪٥٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻛﺎﻟﺴﻜﻪاش ﺗﻔﻨﮕﻲ در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬وي را ﭘﻴﺎده و ﻛﺘﻚزده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ..‬و ﻛُﺮدي را ﻛﻪ ﺳﺮﺑﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺖ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷـﺘﻢ‬
‫ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دو ﭘﺴﺮ و ﺳﻪ ﻧﻮﻛﺮ ﺣﺎﺟﻲ آﻏﺎﻳﻲ در ﺷﻬﺮ و ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻜﻲﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﻛﻪ ﺗﻔﻨﮓ ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗـﺮار‬
‫‪40‬‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲرﺳﻨﺪ ‪«..‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺰارﺷﻲ دﻳﮕﺮي‪ ،‬از ﻛﻨﺴﻮل‪ ،‬در ﻣﻪ ‪ 1942‬در اروﻣﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺴﻪاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷـﺪ ﻛـﻪ رﻳـﻴﺲ ﺷـﻬﺮﺑﺎﻧﻲ اروﻣﻴـﻪ‪،‬‬
‫ﻛﻨﺴﻮل ﻛﻞ ﺷﻮروي در ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﭼﻨﺪ اﻓﺴﺮ ارﺗﺶ ﺳﺮخ و ‪ 12‬ﺗﻦ از ﺳﺮان ﻛُﺮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳـﺮان ﻛُـﺮد‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﭘﻴﺶ ﺷﺮﻃﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬

‫»‪ 1‬ـ ﭘﺴﺖﻫﺎي ژاﻧﺪارم در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ ﺑﻴﻦ ﺧﻮي و ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺮﭼﻴﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ اﺟﺎزه ﺣﻤﻞ ﺳﻼح داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ‪ 1200‬ﻗﺒﻀﻪ ﺗﻔﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ در ﺗﻤﺎﻣﻲ دواﻳﺮ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ در رﺿﺎﺋﻴﻪ ﻳﻚ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛُﺮد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﻛُﺮدﻫﺎ در اداره اﻣﻮر ﻣﻠﻲ ﺧﻮد آزاد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬ﻣﺪارس ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي را در ﻛُﺮدﺳﺘﺎن داﻳﺮ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻏﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﺻﻠﻲ آن ﻛﻪ ﻛُﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫‪ 8‬ـ ‪ 20‬ﻛُﺮد ﺑﺎزداﺷﺘﻲ‪ ،‬آزاد ﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ را ﻧﺸﻨﻴﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و وﻗﺎﻳﻊ آﻧﺠﺎ را راﻫﺰﻧﻲ و ﺷﺮارت و ﺗﺤﺮﻳﻜﺎت و ﻓﺘﻨﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ اﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه رﺿﺎﺋﻴﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ‪ ،‬در ﻧﺸﺴﺖ ﻣﻮرخ ‪ 13‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1321‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻧﺨـﺴﺖوزﻳـﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻠﮕﺮاﻓﺎت و ﮔﺰارشﻫﺎ ﻫﺸﺖ روز اﺳﺖ ﻫﻤﺎن اﺷﺮاري ﻛﻪ در اواﺧﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮاﺑـﻲ و‬
‫ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﻧﻘﻄﻪ زﻳﺒﺎي اروﻣﻴﻪ ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ از آن ﺟﻨﮓ اﻳﻦ ﺟﺎ را ﺑﻪ ﺗﻞ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﻣﺒﺪل ﻛﺮدﻧﺪ اﻳﻨـﻚ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻫـﻢ داده و‬

‫‪.  ‬‬

‫‪. ‬‬
 ‫‪٥٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻫﺸﺖ روز اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت و ﻫﺘﻚ ﻧﺎﻣﻮس ﺳﻴﺼﺪ ﭘﺎرﭼﻪ دﻫﺎت اﻓﺸﺎرﻧﺸﻴﻦ رﺿﺎﺋﻴﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ..‬ﺗﺎ ﺣـﺎل ﻓﻘـﻂ اﻣﻨﻴـﻪ‬
‫ﻓﺪاﻛﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮاي ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻛﻤﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻘﺪﻳﺮي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪..‬‬
‫ﺣﺎل ﻛﻪ آﻗﺎي ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ در ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺸﺮﻳﻒ دارﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺳﺌﻮال ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻓﻊ اﻳﻦ ﻏﺎﺋﻠﻪ و ﺣﻔـﻆ ﺟـﺎن اﻫـﺎﻟﻲ‬
‫‪42‬‬
‫رﺿﺎﺋﻴﻪ و اﻃﺮاف آن ﭼﻪ اﻗﺪاﻣﻲ ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ؟«‬
‫ﻋﻠﻲ ﺳﻬﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ وﻗﺖ در ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه رﺿﺎﺋﻴﻪ ﺑﻲ اﻃﻼﻋﻲ ﺧﻮد را از ﻋﻠﺖ ﻧﺎآراﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫رﺿﺎﺋﻴﻪ اﺑﺮاز ‪ ،‬وﻟﻲ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﭼﺎرهاﻧﺪﻳﺸﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻬﻴﻠﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت روﺳﻲ و ﻛﺴﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﻪ اﻋﺰام ارﺗﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳـﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻟـﺸﻜﺮ‬
‫اﻣﺎناﻟﻪ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻲ وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ را ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﺖ ﻧﺎآراﻣﻲ و اوﺿﺎع ﻣﻨﻄﻘﻪ و راهﺣﻞ ﻻزم ﺑﻪ اروﻣﻴﻪ اﻋﺰام داﺷﺖ‪ .‬وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﻌﺪ از دﻳﺪار از اروﻣﻴﻪ و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﺟﻬﺖ ﻛﺴﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ و اﻋﺰام ﻧﻴﺮوي ارﺗﺶ ﺑﺪاﻧﺠﺎ‬
‫و ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺬاﻛﺮه اداﻣﻪ داد ﺗﺎ اﻳﻨﻜـﻪ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﻣـﺴﺌﻮﻻن ﺷـﻮروي را‬
‫‪43‬‬
‫ﻛﺴﺐ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬روز ‪ 26‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1321‬ﻳﻚ ﻧﻴﺮو از ﻟﺸﻜﺮ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ »ﻣﻬﻴﻦ« ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ رﻓﺖ‪..‬‬

‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ و اﺳﺘﻘﺮار ﻣﺠﺪد ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﻣﻨﻴﺖ را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻞ ﻧﺎآراﻣﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﻫﻢ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬زد و ﺧﻮرد ﻣﺴﻠﺤﻴﻦ اﻳﻼت ﻛُﺮد ﻫﺮﻛﻲ و ﺷﻜﺎك ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ و ژاﻧﺪارم اداﻣﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در آذر ‪ 1324‬اروﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮات ﻳﻌﻨـﻲ دﺷـﻤﻨﺎن رژﻳـﻢ ﭘﻬﻠـﻮي اﻓﺘـﺎد‪ .‬آﻧـﺎﻧﻲ را ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ زﻧﮕﻨﻪ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد »اﺷﺮار« ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در آزادﺳﺎزي اروﻣﻴﻪ و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف آن ﻧﻘﺸﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه و ﻣـﺆﺛﺮي‬
‫اﻳﻔﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻤﮕﻲ رﺗﺒﻪ ﻋﺎﻟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﺸﺎن ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﺷﺠﺎع را ﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮد ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬دﻫﻘﺎن‪،‬ص‪ .671‬‬
‫‪ ‬زﻧﮕﻨﻪ‪،‬ﺻﺺ‪ .37-35‬‬
 ‫‪٥٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺧﻼء ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﻘﺰ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻧﻔﻮذ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬و ﻣﻨﻄﻘﻪ اروﻣﻴﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻧﻔﻮذ ﺷﻮروي ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ دو ﺧﻮاﻫﺎن آراﻣﺶ در اﻳـﺮان‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ و ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي آﺷﻮب و ﻧﺎآراﻣﻲ را اﻳﺠﺎد ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻮرويﻫـﺎ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ وﻗـﺎﻳﻊ ﺑﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ روي داده‪ ،‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲﻫﺎ ﻫﻢ ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ وﻗﺎﻳﻊ اروﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ روسﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﺸﻜﻮك ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻈﻨﻮﻧﺎﻧﻪ ﻧﻈﺎرهﮔﺮ ﻛُﺮدﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روﻳﺪادﻫﺎي اروﻣﻴﻪ و اﻃﺮاف آن رﺑﻄﻲ ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﻘﺰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﺗﺤـﺖ ﻳـﻚ رﻫﺒـﺮي ﻣﺘﺤـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري و اﻃﻼع ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز در آن زﻣﺎن در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻧﻪ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺠﺎد ﺷـﺪه ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺧﻴﻼت را ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و ﻣﺘﺤﺪ ﺳـﺎزد و رﻧـﮓ ﺳﻴﺎﺳـﻲ ـ ﻣﻠـﻲ دﻫـﺪ‪ ،‬و ﻧـﻪ ﻫﻨـﻮز رﻫﺒـﺮي‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎس و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ رﺷﺪ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻔﻮذش در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ و در ﻣﻴﺎن ﻫﻤـﻪ رﺟـﺎل ﺳﺮﺷـﻨﺎس ﻛُـﺮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﻛُﺮدﻫﺎي اﻃﺮاف اروﻣﻴﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﻪ ﮔﻴﻼﻧﻲ )ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ(‪ ،‬ﻛﻪ آن زﻣﺎن ﺳﺮﺷﻨﺎسﺗﺮﻳﻦ رﺟﻞ ﻛُﺮد ﺑـﻮد ﺗـﺎ رﻫﺒـﺮ و‬
‫ﺳﺨﻨﮕﻮي آﻧﺎن ﺷﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ 44.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﭼﺎر ﻳﻚ ﺧﻼء ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳـﺴﺖ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﻳـﻚ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭘﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/11،21‬‬
٥٦ /
‫‪٥٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻛُﺮد در اﻳﺮان‬
٥٨ /
 ‫‪٥٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي روﺷﻨﻔﻜﺮي ﻛُﺮدي ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒـﻞ‬
‫از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول‪» ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﺑﺎ اﻗﺪام ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﺑﮓ ﺑﺪرﺧﺎن و ﻫﻤﻜﺎري ﺳﻤﻜﻮ و ﺗﻌﺪادي از رﺟﺎل ﻛُﺮد در ﺧﻮي و‬
‫ﻣﺎﻛﻮ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻜﺮد و ﺧﻴﻠﻲ زود ﻫﻢ اﻓﻮل ﻛﺮد و ﻫﻴﭻ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ را در ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟـﺎي ﻧﮕﺬاﺷـﺖ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از آن ﻫـﻢ در اواﺧـﺮ ﺟﻨـﮓ ﻛـﻪ »ﺟﻤﻌﻴـﺖ‬
‫اﺳﺘﺨﻼص ﻛﺮدﺳﺘﺎن« از ﻃﺮف ﺳﻴﺪﻃﻪ ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﺳﻤﻜﻮ و ﺗﻌﺪادي از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛُﺮد در ﻣﻨﻄﻘـﻪ اروﻣﻴـﻪ‬
‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪ‪ ،‬از آن ﻫﻢ اﺛﺮي ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺘﺪار دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﺿﺎﺷﺎه و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي وي در ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳـﻲ را ﻗﻄـﻊ ﻛـﺮد‪ .‬ﻳـﺎﻏﻴﮕﺮي ﻋـﺸﺎﻳﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن دزﻟﻲ و ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن ﻛﺎﻧﻲﺳﺎﻧﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮﻳﻮان و ﺟﺎﻓﺮﺳﺎن در اوراﻣﺎن و ﻣﻼﺧﻠﻴﻞ در ﺳﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﻜـﺴﺖ‬
‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺮان ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﻣﺮدان ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻛُﺮد دﺳﺘﮕﻴﺮ و از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺗﻬﺮان و ﻧﻘﺎط دوردﺳﺖ ﻳﺎ زﻧـﺪاﻧﻲ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﭘﻠﻴﺴﻲ ﻣﻘﺘﺪر و ﺧﻮﻓﻨﺎك ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ وﺿﻊ ﺗﺎ ﺳﻘﻮط رﺿﺎﺷـﺎه‬
‫ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺳﻘﻮط رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻮد ﻛﻪ اﻗﻮام اﻳﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻧﻔﺲ راﺣﺘﻲ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ »ﺧﻮﻳﺒﻮن« ﺑﻌﺪ از ﺗﺄﺳﻴﺲ در ﻟﺒﻨﺎن )‪ (1927‬و ﮔﺴﺘﺮش آن ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻛﺮدﻫﺎي ﻓﺮاري ﺗﺮﻛﻴﻪ در ﺳﻮرﻳﻪ و ﺑﻌﺪاً ﺗﺴﺮي ﺑﻪ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻃﺮح ﻗﻴﺎم ﺳﺮاﺳﺮي در آﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از ﻛﺮدﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮﻳﮋه ﺗﻌﺪادي از ﻣﺮدان ﺳﺮﺷـﻨﺎس‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻳﻜﻲ از روﺷﻨﻔﻜﺮان اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻪ در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻼغ ﺑﺮﮔـﺸﺖ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط در ﺣﺪي ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻮد و ﺑﻴﺶ از ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﮕﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادي از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ در اواﻳﻞ دﻫﻪ ﭼﻬﻞ)‪» (1930-40‬ﺣﺰب آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن« اﻳﺠﺎد ﺷﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺰب ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺪور ﻳﻚ ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ وﻳﮋه درﺑﺎره »ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮﻳﻲ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮروي ﺑﻪ اﻳﺮان« ﺑﻮده و ﻫﻴﭻ اﻃﻼع دﻳﮕﺮي و‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﺳﻨﺪ دﻳﮕﺮي از آن ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦﺳﺠﺎدي‪»،‬ﺷﻮرﺷﻪﻛﺎﻧﻲﻛﻮردوﻛﻮﻣﺎريﻋﺮاق«‪،‬ﺑﻐﺪاد‪،1959،‬ص‪ .276‬‬
 ‫‪٦٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫ﻛﻮﻣﻪﻟﻪ )ﺟﻤﻌﻴﺖ( ژ‪.‬ك‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻛﻠﻲ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ‬
‫د‪ .‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ درﺑﺎره ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن زﻣﻴﻨﻪ اﻳﺠﺎد ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫» ﺑﺎ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻟﻤﺎن ﻧﺎزي ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﺮد و وﺿﻌﻲ آﻧﭽﻨﺎن ﺑﻮﺟﻮد آورد ﻛﻪ اﻳﺮان‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﺪان رﻓﺖ و آﻣﺪ و ﻧﻔﻮذ ﺟﺎﺳﻮسﻫﺎ و اﻓﺮاد آﻟﻤﺎن ﻫﻴﺘﻠﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻛﻪ آﻟﻤﺎن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1941‬ﺑﻪ اﺗﺤﺎد‬
‫ﺷﻮروي ﻫﺠﻮم ﺑﺮد‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﺟﺒﻬﻪاي ﺑﺰرگ از اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎي ﺷﻮروي‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻋﻠﻴﻪ آﻟﻤﺎن‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ و ژاﭘﻦ ﻛﻪ دول‬
‫ﻣﺤﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺬاﻛﺮه ﺳﻪ دوﻟﺖ ﻣﺘﻔﻖ‪ ،‬اﻳﺮان را ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ ﻧﻔﻮذ آﻟﻤﺎن ﻧﺎزي را در آن‬
‫رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ از آﻧﺠﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻤﻚ و ﺑﻪ وﻳﮋه ﺳﻼح و ﻣﻬﻤﺎت را ﺑﻪ ﺷﻮروي ارﺳﺎل دارﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫در روز ‪ 3‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1320‬ارﺗﺶ ﺳﺮخ از ﺷﻤﺎل و ارﺗﺶ آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ از ﺟﻨﻮب اﻳﺮان را اﺷﻐﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬رژﻳﻢ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫رﺿﺎﺷﺎه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ورود ارﺗﺶ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي ﺑﻜﻨﺪ و در ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻨﺘﺮل ﺟﻨﻮب ﻛﺸﻮر ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ و آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﻛﻨﺘﺮل ﺷﻤﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻘﻮط دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﺿﺎﺷﺎه اﻧﺪﻛﻲ آزادي و دﻣﻜﺮاﺳﻲ‬
‫ﺑﻪ اﻳﺮان راه ﻳﺎﻓﺖ و اﺣﺰاب و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ دوﺑﺎره رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‪ ،‬اﻳﺮان آزادي را‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان از ﻃﺮف ﻟﺸﻜﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﺑﺨﺶ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺗﺎ ﺷﻬﺮ‬
‫اروﻣﻴﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد از اﻳﻦ وﺿﻊ )اﺷﻐﺎل( ﺑﻪ دور ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ارﺗﺶﻫﺎي ﻏﺮب و ارﺗﺶ ﺳﺮخ در آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫وﺿﻊ وﻳﮋهاي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺣﻮﻣﻪاش ﭼﻮن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮدي در‬
‫آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ داﺷﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻳﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت‬
‫‪46‬‬
‫ﻛُﺮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪«.‬‬

‫‪ ‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪»،‬ﭼﻞﺳﺎلﺧﻪﺑﺎتﻟﻪﭘﻴﻨﺎويﺋﺎزادي«‪،‬ج‪،1‬ﺻﺺ‪ .27-26‬‬
 ‫‪٦١‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫در ﻧﻘﻞ اﺳﺎﻣﻲ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬اﻧﺪك ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي وﺟﻮد دارد‪ .‬ذﺑﻴﺤﻲ ﻛﻪ دﺑﻴﺮﻛﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻮد و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ د‪ .‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ ﻛﻪ ﻓﺮد‬
‫ﻣﻄﻠﻌﻲ از روﻳﺪادﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﺎﻣﻲ آﻧﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ‪ ،‬ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮﺣﻴﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫‪47‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮدي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺻﺤﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﻛﻴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﻗﺎدري‪«.‬‬
‫ﻣﻼﻗﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻳﻜﻲ از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﻮد در ﻳﻚ ﮔﻔﺘﮕﻮي وﻳﮋه ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران اﻓﺮاد زﻳﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬رﺣﻤﺎن ذﺑﻴﺤﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﻗﺎدري‪ ،‬ﻣﻼﻋﺒﺪاﷲ داودي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎﻫﻮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر‬
‫ﻣﺪرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻛﻴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺮﺣﺎج«‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻼﻗﺎدر‪ ،‬ﻣﺪت دو ﺳﺎل ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ )ﺣﺴﻴﻦ زرﮔﺮﻳﺎن( دﺑﻴﺮ‬
‫‪48‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫اﻳﮕﻠﺘﻮن‪ ،‬اﺳﺎﻣﻲ ﺗﻌﺪادي از اﻳﻨﺎن را ذﻛﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﺎن اﺳﺎﻣﻲ دﻳﮕﺮي را ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد‪:‬‬
‫»رﺣﻤﻦ ﺣﻠﻮي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬رﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ )زرﮔﺮي(‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ‬
‫‪49‬‬
‫ﻗﺎدري‪ ،‬ﻣﻼﻋﺒﺪاﷲ داودي‪ ،‬ﻗﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰ زﻧﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎﻫﻮ‪ ،‬ﻣﻴﺮﺣﺎج از ﻋﺮاق‪«.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪادي از اﻳﻨﺎن ﺟﺰو ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﮕﻲ در رﺷﺪ و ﺗﻘﻮﻳﺖ آن ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻀﻮﻳﺖ‬
‫به گفته مالقادر مدرسي‪:‬‬
‫»ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻋﻀﻮ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﻣﻲرﻓﺖ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷﺮﻋﻲ ﻣﻄﻬﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﺣﻀﻮر ‪ 3‬ﻧﻔﺮ ﻫﻔﺖ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻛُﺮدﻫﺎ ﺗﻼش ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ اﺳﺮار ﺳﺎزﻣﺎن را‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﻢ و ﻧﻪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﻓﺎش ﻧﺴﺎزد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺟﻼل ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ‪» ،‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﻟﺤﺮﻛﺔ اﻟﻘﻮﻣﻴﺔ اﻟﻜﺮدﻳﻪ«‪ ،‬ﺑﻴﺮوت ‪،1970‬ص‪124‬وﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎرﻃﺎﻫﺮﺷﺮﻳﻒ‪»،‬اﻟﺠﻤﻌﻴﺎتو اﻟﻤﻨﻈﻤﺎتواﻻﺣﺰاب اﻟﻜﺮدﻳـﺔﻓـﻲﻧـﺼﻒﻗـﺮن«‪،1958-1908‬ص‪216‬و‬
‫ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪ .28‬‬
‫‪ ‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪﺻﻤﺪي‪»،‬ژيﻛﺎفچﺑﻮو؟ﭼﻲدهوﻳﺴﺖ؟وﭼﻲﻟﻲﺑﻪﺳﻪرﻫﺎت؟«‪،1360‬ص‪ .15‬‬
‫‪ ‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ﺟﻤﻬﻮريﻛُﺮد‪)1946،‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ(‪،‬ص‪ .133‬‬
 ‫‪٦٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻋﻀﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدان ﻛُﺮد را ﺑﺮادر ﺧﻮد‪ ،‬و ﺗﻤﺎﻣﻲ زﻧﺎن ﻛُﺮد را ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻋﻀﻮ ﻫﻴﭻ ﺳﺎزﻣﺎن و ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪50‬‬
‫و ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻓﺮد‪ ،‬ﻓﺮد دﻳﮕﺮي را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪«.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻋﻀﻮ ﺷﺪن ﻓﺮد‪ ،‬از وي ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺮو دﺳﺘﻮرات و اواﻣﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ را‬
‫در ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن ﺳﺎزﻣﺎن داد و ﺑﻪ اﻛﺜﺮ ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎل ﮔﺴﺘﺮد‪.‬‬

‫اﻫﺪاف ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺨﻔﻲ ﺑﻮد و ﮔﺰارش ﻣﺴﺘﻨﺪي در دﺳﺘﺮس ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻫﺪاﻓﺶ را ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫اﻓﻜﺎر ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬را ﺑﺎﻳﺪ از دو ﻣﺘﻦ ﻳﺎدداﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‪ ،‬و ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ در ‪ 9‬ﺷﻤﺎره ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن«‪» ،‬ﻧﺎﺷﺮ‬
‫اﻓﻜﺎر ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ «.‬و از اﻳﻨﻬﺎ واﺿﺢﺗﺮ در ﻧﺎﻣﻪ وﻳﮋهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻤﺎره »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« »ﻧﺎﺷﺮ اﻓﻜﺎر ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ «.‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »اﻫﺪاف ﻣﺎ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺮادر ﻋﺰﻳﺰ ﻛُﺮد!‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮاﺿﻊ و ﻣﻮاﻧﻊ و دﺷﻮاريﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن دﺷﻤﻦ ﺧﻮدي‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و دﺷﻤﻨﻲ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﭘﻮلﭘﺮﺳﺘﻲ و‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪدوﺳﺘﻲ ﻛﻪ در راه ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺮوزي ﻛُﺮد ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو و ﺗﻮان ﺧﻮد ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ زﻧﺠﻴﺮ ﻣﺼﻴﺒﺖ و اﺳﺎرت‬
‫و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري را از ﻳﻮغ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﺮدارد و از اﻳﻦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻟﺖوﭘﺎرﺷﺪه ﻛﻨﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺮدﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺰرگ و ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻮﺟﻮد آورد‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﺮ‬
‫ﻛُﺮدي آزاداﻧﻪ در آن زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ زور و ﻧﻴﺮوي اﺳﻠﺤﻪ از اﺳﺎرت رﻫﺎ ﻳﺎﺑﺪ وﻟﻲ آﻧﺎن ﻫﻤﮕﻲ در اﺷﺘﺒﺎﻫﻨﺪ و راه راﺳﺖ‬
‫را ﮔﻢ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻼح و ﻣﻬﻤﺎت ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ در دﺳﺖ ﻛُﺮد اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻼح و ﻣﻬﻤﺎت اﻳﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ آزادي ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛُﺮد ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺗﻔﻨﮓ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺗﻮپ و ﺗﺎﻧﻚ و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ‪ ..‬ﭼﻮن ﺗﺮﻗﻪاي ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫راﻫﻲ ﻛﻪ ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﺳﻮي آزادي ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬راه ﺗﻤﺪن اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ راه ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ آزادي و اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺗﻌﻬﺪ ﻧﻤﻮده‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻮﻳﺮ اﻓﻜﺎر ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد و ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﺼﻴﺒﺖ و ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﻴﭽﺎره و زﺑﻮن از ﻫﻴﭻ ﻓﺪاﻛﺎري درﻳﻎ ﻧﻮرزد‪ ،‬و ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻫﻴﺄت ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻛﻢﻛﻢ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﺞاﻧﺪﻳﺸﻲ و ﻏﻴﺮﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺘﻲ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ ﻛُﺮد وﺟﻮد‬
‫‪51‬‬
‫دارد را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮده و راﻫﻨﻤﺎي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﻪ ﺳﻮي آزادي و اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫‪ ‬ﺻﻤﺪي‪،‬ص‪4‬وﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪29‬واﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .34‬‬
‫‪ ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪،1‬ﺗﻴﺮ‪،1322‬ﺻﺺ‪- .2-1‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪،5‬ﺑﻬﻤﻦ‪،1322‬ص‪- .10‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪،5‬ﺑﻬﻤﻦ‪،1322‬ص‪ .10‬‬
 ‫‪٦٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫در ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺠﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬

‫»در ﭘﺎﺳﺦ ﻋﺪهاي ﻧﻔﻬﻢ و ﻧﺎآﮔﺎه‪ ،‬ﺑﻨﺪي از ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺑﻨﻴﺎن اﺳﻼﻣﻴﺖ‪ ،‬ﻛُﺮد ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺪﻧﻴﺖ‪ ،‬آﺷﺘﻲ و ﺻﻠﺢﻃﻠﺒﻲ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﺷﺪه و ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫‪52‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم ﺗﻄﺒﻴﻖ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و آﻧﮕﺎه ً ﭘﻴﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫در ﺷﻤﺎره ﺷﺸﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺑﻨﺪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ‪:‬‬
‫‪ 7‬ـ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺘﺪﻳﻦ ﺑﻮدن ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﻲ از ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻨﻬﺎ دﻳﻦ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم را ﺑﻪ‬
‫رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺗﺮوﻳﺞ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﭘﺎك اﺳﻼم و اﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪ اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻼش‪ ،‬و ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻣﺮام ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪ ،‬و در اﻳﻦ راه ﺟﻬﺖ رﻓﺎه زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪11‬ـ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﺪ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ و ﺟﻬﺖ اﺧﻮت ﻫﻤﮕﻲ ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﺮاد و اﻧﺘﻘﺎد‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ از اﻋﻤﺎل آﻧﺎن ﺗﻨﻬﺎ از روي دﻟﺴﻮزي ﻛُﺮد ﺑﻮدن اﺳﺖ و ﺧﻮاﻫﺎن ﻣﺤﻮ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪53«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺠﻠﻪ »روژي ﻧﻮي« ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫»در ﺳﺎل ‪ 1944‬ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﺷﺮف اﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻲ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻳﻨﺪه‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ داد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﺸﺴﺖ دﺑﻴﺮﻛﻞ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﺰارش ﻣﻬﻤﻲ اراﺋﻪ ﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺑﺤﺚ و ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺰي اﻳﻦ ﻣﻨﺸﻮر ﺗﺎرﻳﺨﻲ را اﻋﻼم داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دوﻟﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻋﻼم ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪2‬ـ وﺳﻌﺖ اﻳﻦ دوﻟﺖ از داﺧﻞ ﻋﺮاق ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎﻧﻪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﻘﺰ و ﻫﻤﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮز ﺷﺮﻗﻲ ﻋﺮاق ﺗﺎ ﻛﻮهﻫﺎي داﻻﻧﭙﺮ در‬
‫ﺳﺮﺣﺪ ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﺟﻨﻮب ﻣﺮز اﻳﻦ ﻛﺸﻮر را در ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬و از ﻏﺮب ﻣﺎﻛﻮ ﺑﻪ ﻛﻨﺎره ﻏﺮﺑﻲ درﻳﺎﭼﻪ اروﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺟﻨﻮب ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ اﻓﺸﺎر ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻳﻚ ارﺗﺶ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﻮﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آورد ﻛﻪ »ﻣﻴﻠﻴﺸﻴﺎ« ﺧﻮاﻧﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪،5‬ﺑﻬﻤﻦ‪،1322‬ص‪ .10‬‬
‫‪- ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪6،‬اﺳﻔﻨﺪ‪،1322‬ص‪ .16‬‬
 ‫‪٦٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪ 5‬ـ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺟﻤﻌﻴﺖ« ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬و ﻧﻮاﺣﻴﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﺗﻼش‬
‫‪54‬‬
‫رﻫﺎﺳﺎزي آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺟﺰو وﻋﺪهﻫﺎي داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺑﺎز ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺠﻠﻪ »روژي ﻧﻮي« ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻳﺎدداﺷﺘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺧﻠﻴﻞ ﻓﻬﻴﻤﻲ »ﻓﻬﻴﻢ اﻟﻤﻠﻚ« را ﻛﻪ وزﻳﺮ ﻣﺸﺎور در اﻣﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻋﺰام داﺷﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫وزﻳﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد رﺳﻴﺪ‪» ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ «.‬ﻳﺎدداﺷﺘﻲ را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﻼﺻﻪ آن ﻳﺎدداﺷﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»‪1‬ـ از ﻃﺮف ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‪ ،‬زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ آﻣﺎر ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ آن ﺑﻴﺶ از ‪ 3‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫»رﺳﻤﻴﺖ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ زﺑﺎن ﻛﺮدي‪ ،‬زﺑﺎن ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ و ادارات و دادﮔﺎهﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻛﺎرﻣﻨﺪان در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻛُﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ درآﻣﺪ و ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن و ﻣﺪرﺳﻪ و آﺑﺎداﻧﻲ‬
‫ﺻﺮف ﺷﻮد ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺻﺮف ﺗﺰﺋﻴﻦ ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﻧﻮن درآﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ »ﺣﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ« ﺣﻘﻲ اﺳﺎﺳﻲ و‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻠﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻲﺷﻚ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‪،‬‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬آﻳﻨﺪه را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ را اﻋﻼم‪ ،‬و ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ »ﺣﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ« ﺧﻮد را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
‫‪55‬‬
‫را ﻫﻤﺴﺎﻳﻪاي ﺧﻮب و ﻫﻤﻄﺮاز ﺧﻮاﻫﺪ داﻧﺴﺖ‪«.‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ژ‪.‬ك‪.‬‬

‫در ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ ﻫﻤﭽﻮن وﻓﺎﻳﻲ‪ ،‬ادب )‪ ،(1912-1859‬ﺣﺮﻳﻖ )‪-1851‬‬
‫‪ (1907‬در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻣﻜﺮﻳﺎن ﻇﻬﻮر ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻣﻜﺘﺐ ﺑﺎﺑﺎن ﺷﻌﺮ ﺳﺮوده‪ ،‬و در ﻣﻴﺪان ادب و ﻫﻨﺮ‬
‫ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺎﻋﺮان ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻇﻬﻮر رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﻓﺎﺟﻌﻪاي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺎﺟﻌﻪاي ﺑﺰرگ ﺑﺮاي زﺑﺎن و ادب و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛُﺮد ﻫﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ در دﻫﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻲ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ آن را‬
‫ﺳﺮﻛﻮب ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬روژيﻧﻮي‪،‬ش‪،10‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪،1961/1/1،‬ص‪ .13‬‬
‫‪ ‬م‪.‬روژيﻧﻮي‪،‬ش‪،10‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪،1961/1/1،‬ص‪ .47‬‬
 ‫‪٦٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﻜﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1919‬ﺑﻲوﻗﻔﻪ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺠﻠﻪ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻛُﺮدي ﭼﻮن‪" :‬ﺑﺎﻧﮕﻲ ﻛﻮرد‪ ،‬ﺗﻴﮕﻪﻳﺸﺘﻨﻲ‬
‫راﺳﺘﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻜﻪوﺗﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮕﻲ ﻛﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬روژي ﻛﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻣﻴﺪ اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ ﺣﻖ‪ ،‬ژﻳﺎﻧﻪوه‪ ،‬ژﻳﺎن‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬ژﻳﻦ‪ ،‬دﻳﺎري‬
‫ﻛﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬زاري ﻛﺮﻣﺎﻧﺠﻲ‪ ،‬روﻧﺎﻛﻲ‪ ،‬دﻳﺎري ﻻوان‪ ،‬ﻳﺎدﮔﺎري ﻻوان‪ ،‬ﭘﻪﻳﮋه‪ ،‬ﮔﻼوﻳﮋ و‪ "..‬ﻳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮي در ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪،‬‬
‫رواﻧﺪز و ارﺑﻴﻞ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و زﺑﺎن و ادب و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻛُﺮد را اﺷﺎﻋﻪ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺷﻤﺎره‬
‫اﻧﺪك روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛُﺮد« ﺳﻤﻜﻮ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ و ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻛﺮدي اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ادﺑﻴﺎت ﻛُﺮدي در ﻫﻴﭻ زﻣﻴﻨﻪاي رﺷﺪ ﻧﻴﺎﺑﺪ‪ .‬زﻣﺎﻣﺪاران اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻮ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد را در ﺑﻄﻦ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺪ ﻧﻈﺮ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در دﻫﻪﻫﺎي ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﻧﺒﻮده ﻛﻪ اﺛﺮي ﺑﻪ زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻛﺮدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺳﻴﻒ‬
‫اﻟﻘﻀﺎة )‪ ،(1323-1255‬ﻣﻼﻣﻌﺮوف ﻛﻮﻛﻪاي )‪ ،(1324-1254‬ﻋﻠﻲ ﺑﮓ ﺣﻴﺪري »ﺳﺎﻻر ﺳﻌﻴﺪ« )‪ ،(1335-1251‬اﻳﻨﺎن اﮔﺮ اﺛﺮي‬
‫ادﺑﻲ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ و ﻳﺎ ﺷﻌﺮ ﻛﺮدي ﺳﺮوده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد آزادي ﻧﺸﺮ و ﭼﺎپ ﻛُﺮدي‪ ،‬آﺛﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻨﻮﺷﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬و‬
‫ﻳﺎ اﮔﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﻫﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﺤﺪودهاي ﻛﻢ و ﻛﻮﭼﻚ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ورود ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﺮان و ﺳﻘﻮط دﺳﺘﮕﺎه دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﺿﺎﺷﺎه‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ اﻳﺮان ﭘﺪﻳﺪ آورد ﺗﺎ ﻧﻔﺴﻲ آزادي‬
‫ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ ،‬آزادي ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﭼﺎپ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﭘﻴﺪا ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن ﻛﻪ از ﺳﻴﻄﺮه ﻧﻔﻮذ روس و‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻳﺠﺎد و ﺗﺮوﻳﺞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ادﺑﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻣﺘﺎﺛﺮ از روﻳﺪادﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﺑﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﺎﻧﺶ ﺧﻮاﻫﺎن آن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ـ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻠﺖ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ »ﺑﺪون دوﻟﺖ« در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ـ در دوران ﺟﻨﮓ آرام و ﺑﺪون ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﺷﻮب ﺑﻪ ﭘﺎ ﻧﺴﺎزﻧﺪ و‬
‫ﻣﻮﺟﺐ دردﺳﺮ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ وزﻳﺮ ﻛُﺮد در ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻫﻢ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻧﺎﺋﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻮدهاﻧﺪ و‬
‫ﻧﻴﺰ داراي ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ وﻳﮋه ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺪتﻫﺎ در ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪﻧﺎﻣﻪ »ژﻳﻦ« ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ "ﭘﻴﺮهﻣﻴﺮد" ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺎﻣﻲ ﻛُﺮد‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ »ﮔﻼوﻳﮋ« در اواﺧﺮ ‪ 1939‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻢ‬
‫»دهﻧﮕﻲ ﮔﻴﺘﻲ ﺗﺎزه« ﺟﻬﺖ ﭘﺨﺶ اﺧﺒﺎر ﺟﻨﮓ و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ‪ ،‬از ﺳﻮي ﺳﻔﺎرت ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﺑﻐﺪاد اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺳﻮرﻳﻪ‬
‫و ﻟﺒﻨﺎن ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻧﻮادﮔﺎن ﺑﺪرﺧﺎن ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺪﻳﺪي ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﺎت »ﻫﺎوار«‪» ،‬روژا ﻧﻮ«‪» ،‬ﺳﺘﻴﺮ« ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻓﺮاﻧﺴﻮيﻳﺎن در ﺑﻴﺮوت و دﻣﺸﻖ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ در ﻛُﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان رﺿﺎﺷﺎه ﺧﻴﻠﻲ زود ﺳﻘﻮط ﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ وي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛُﺮدي را آﻧﭽﻨﺎن ﺳﺎﻗﻂ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ در آﻧﺠﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي روﺷﻨﻔﻜﺮي ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﺷﺎم و ﺑﻴﺮوت ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در ﺗﻬﺮان‪،‬‬
 ‫‪٦٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺳﻨﻨﺪج‪ ،‬ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و اروﻣﻴﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻛُﺮد ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ وﻟﻲ رﺿﺎﺷﺎه ﭼﻨﺎن رﻣﻘﻲ از آﻧﺎن ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺣﺘﻲ آن ﺗﻌﺪاد روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺗﻮاﻧﺎ ﻫﻢ از ﺧﻮف او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﺎري از ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫در آن زﻣﺎن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺷﺎم و ﺑﻴﺮوت ﻫﻢ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﭘ‪‬ﺴﺖ و راه ﻛﺎروانﻫﺎي ﺗﺠﺎري ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﺮدم ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺷﺎﻋﺮ ﻇﻬﻮر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد را رواﻧﻪ ﻣﺠﻼت و‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﺎن‪ ،‬ﺳﻴﺪﻃﺎﻫﺮ ﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺎدري‪ ،‬دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻫﮋار و‬
‫ﻫﻴﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ و اﺷﻌﺎرﺷﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ و ﻫﻴﭽﻜﺪام ﻣﻮرد اذﻳﺖ و آزار ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻨﻮز در‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان زﻣﻴﻨﻪ ﭼﺎپ ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ ﻛُﺮدي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ‬
‫‪٦٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪.‬‬

‫ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن )‪ :(1‬ﻣﺠﻠﻪ "ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن" ارﮔﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻛﻮﻣﻪﻟﻪ ژ‪.‬ك‪.‬‬

 ‫‪٦٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن«‬
‫در ﻓﺮوردﻳﻦﻣﺎه ‪) 1322‬آورﻳﻞ ‪ (1943‬ﻗﺮﻳﺐ ﻳﻜﺼﺪ ﻧﻔﺮ از اﻋﻀﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ در "ﺑﺎغ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ" ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺠﻤﻊ‪،‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻫﻢ دﺑﻴﺮﻛﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﻳﺪ ﻣﺠﻠﻪاي ﺟﻬﺖ‬
‫‪56‬‬
‫ﻧﺸﺮ اﻓﻜﺎر ﺧﻮد اﻧﺘﺸﺎر دﻫﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ اﺑﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﺎپ ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺪون ﻣﺠﻮز دوﻟﺖ و ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد وﻟﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺷﺎﻋﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺧﻮب را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮدﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺠﻠﻪ‬
‫وﻳﮋه ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﻌﺮ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد را در آن درج ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺐ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« از ﺳﻮي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺷﺎﻋﺮان ﺑﺼﻮرت‬
‫دﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﺄت ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﺄت ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ارﺳﺎل ﻣﻲﻧﻤﻮد‬
‫ﺗﺎ در ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ »ﺧﻠﻴﻔﻪﮔﺮي اراﻣﻨﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن« در ﺧﻴﺎﺑﺎن »ﺷﻬﻨﺎز« ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﭼﺎپ و ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ارﺳﺎل و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن ارﺳﺎل و ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و اﺷﻌﺎر ﺧﻮد ﺣﺲ ﻣﻠﻲ را ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﻴﺨﺖ و اﺗﺤﺎد و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ از اﺳﺎرت و‬
‫ﺗﻼش ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آزادي را ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ »ع‪ .‬ﺑﻴﮋن« دﺑﻴﺮﻛﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ »م‪.‬‬
‫ﻧﺎدري« و دو ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺷﺮﻓﻜﻨﺪي »ﻫﮋار« و ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﻴﺦاﻻﺳﻼﻣﻲ »ﻫﻴﻤﻦ« ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎﻻت ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن را‬
‫ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و آﻣﺎده ﭼﺎپ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ‪ 9‬ﺷﻤﺎره از »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎره اول ﺳﺎل اول‪ ،‬در ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1322‬ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﺎ ﺟﻮﻻي ‪ 1943‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺤﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ :‬زﻧﺪه ﺑﺎد رﻫﺒﺮ و ﻛُﺮد و ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻫﻴﻮا‪.‬‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن ﺑﺎ ﺣﺮف ﻻﺗﻴﻦ در داﺧﻞ ﻧﻤﺎدي از ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ J.K. :‬و ﮔﺮداﮔﺮد ﺧﻮرﺷﻴﺪ آﻳﻪ "ﻛﻢ‬
‫ﻣﻦ ﻓﺌﻪ ﻗﻠﻴﻠﻪ ﻏﻠﺒﺖ ﻓﺌﻪ ﻛﺜﻴﺮه ﺑﺎذن اﷲ"‪ .‬در زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه »ﻧﺸﺮﻳﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ «.‬و در زﻳﺮ آن ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪» :‬ﻣﺠﻠﻪاي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻛُﺮدي اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺷﻤﺎره ‪ 1‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﻫﺪف ﻣﺎ‬ ‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪2‬‬
‫ﻃﻤﻊ‬ ‫‪ 3‬ﺗﺎ ‪4‬‬
‫درد دورن‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ دوﻧﻔﺮه‬ ‫‪ 4‬ﺗﺎ ‪5‬‬

‫‪ ‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪.29‬‬
 ‫‪٦٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﭘﻴﺮوز ﺷﻮﻳﺪ‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 5‬ﺗﺎ ‪6‬‬

‫ﻣﺠﺮﺳﻮن در ﺧﺼﻮص ﻛُﺮدﻫﺎ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬ ‫‪ 6‬ﺗﺎ ‪7‬‬
‫ﭘﻴﺮوزي در ﮔﺮو اﻛﺜﺮﻳﺖ و اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻮدن ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫‪8‬‬
‫ﺷﻌﺮ‬ ‫م‪ .‬م‪ .‬ﻫﻮﺷﻨﮓ‬ ‫‪ 9‬ﺗﺎ ‪10‬‬
‫ﺷﻌﺮ‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫‪ 11‬ﺗﺎ ‪12‬‬
‫ﺷﻌﺮ‬ ‫زﻳﻮر‬ ‫‪ 12‬ﺗﺎ ‪13‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺎﻣﻲ »وﻓﺎﻳﻲ«‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 13‬ﺗﺎ ‪14‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﭘﺰﺷﻜﻲ‪» :‬ﺳﻴﮕﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد«‬ ‫‪ 14‬ﺗﺎ ‪15‬‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪار ﮔﻨﺪم‬ ‫‪16‬‬
‫ﻛُﺮد و ﺷﻮراي ﻣﻠﻞ‬ ‫‪ 17‬ﺗﺎ ‪19‬‬
‫ﺷﻌﺮ‬ ‫‪ 19‬ﺗﺎ ‪21‬‬
‫ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻛُﺮد اﺳﺖ‬ ‫ع‪ .‬ﺳﺎﻣﺎن‬ ‫‪ 21‬ﺗﺎ ‪22‬‬
‫ﻳﻮرش اﻣﺴﺎل آﻟﻤﺎن ﺑﻪ روﺳﻴﻪ‬ ‫م‪ .‬ﻓﺮخ‬ ‫‪ 22‬ﺗﺎ ‪23‬‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺮاي ﭼﺎپ‬ ‫‪24‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺳﺎل اول در آﺑﺎن ‪ 1322‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‪ ،‬در ﺑﺎﻻي آرم ژ‪.‬ك‪ .‬آﻳﻪ ‪ :‬ﻣﻦ ﻳﺘﻮﻛﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻬﻪ ﻓﻬﻮ ﺣﺴﺒﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﻳﺰﻣﺎن‬ ‫‪1‬‬
‫در ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ 2‬ﺗﺎ ‪3‬‬
‫ﻋﻠﺖ ﻋﺪم رﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎ از ﻏﻞ و زﻧﺠﻴﺮ دﺷﻤﻦ ﭼﻴﺴﺖ و ﻛﻴﺴﺖ؟ ﭼﺮا ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬ ‫‪ 4‬ﺗﺎ ‪8‬‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ؟‬
‫ﻣﺎ و ﻣﺮدم‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 8‬ﺗﺎ ‪9‬‬
 ‫‪٧٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫درد درون‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ دو ﻧﻔﺮه‬ ‫‪ 9‬ﺗﺎ ‪10‬‬

‫ﺧﻮد را ﺑﺸﻨﺎس‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪11‬‬
‫دادﮔﺎه ﻣﻨﺤﻮس اﺳﺘﻘﻼل‬ ‫‪12‬‬
‫ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ادﺑﻴﺎت )ﺷﻌﺮ(‪ :‬دادﮔﺎه اﺳﺘﻘﻼل‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫‪ 13‬ﺗﺎ ‪20‬‬
‫آزاد زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻦ‬ ‫ﻓﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻓﻠﻚ ﻧﺨﻮاﻫﻢ داد‬ ‫ﮔﻴﻮ ﻣﻜﺮﻳﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻮدﻛﻲ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻛُﺮدم و ‪..‬‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬
‫اﻣﺮوز ﻣﻮﺳﻢ آزادي اﺳﺖ‬ ‫م‪ .‬ﺣﺮﻳﻖ‬
‫ﺿﺎﻳﻌﻪ ﺑﺰرگ )ﺑﻪ ﻳﺎد وداع ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻛﻮﻳﻲ(‬ ‫‪ 21‬ﺗﺎ ‪22‬‬
‫اي ﺟﻮان ﻛُﺮد‬ ‫م‪ .‬آرﻳﺎ‬ ‫‪ 22‬ﺗﺎ ‪23‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ اﻛﺘﺒﺮ‬ ‫م‪ .‬ﻓﺮخ‬ ‫‪24‬‬
‫روز ﻗﻴﺎم اﺳﺖ )ﺷﻌﺮ(‬ ‫‪ 24‬ﺗﺎ ‪25‬‬
‫در رادﻳﻮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫در اﻳﻦ ﺷﻤﺎره ﻋﻜﺴﻲ از ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ و ﻋﻜﺴﻲ از ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻛﻮﻳﻲ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ 3‬و ‪ 4‬ﺳﺎل اول ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫در دي و ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1322‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺎﻻي آرم ژ‪.‬ك‪ .‬آﻳﻪ‪» :‬ﻧﺼﺮ ﻣﻦ اﷲ و ﻓﺘﺢ ﻗﺮﻳﺐ و ﺑﺸﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺷﻤﺎره ‪ 3‬و ‪ 4‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ‬ ‫م‪ .‬ﻧﺎدري‬ ‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪4‬‬
‫ﺻﺪاي رادﻳﻮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬ ‫‪3‬‬
‫ﻛﺮدي ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻃﺮف راﺳﺖ‬ ‫‪ 5‬ﺗﺎ ‪9‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ‬ ‫‪ 9‬ﺗﺎ ‪10‬‬
‫ﺷﻌﺎر ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ‬ ‫‪11‬‬
‫‪٧١‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ دو ﻧﻔﺮه‬ ‫‪ 12‬ﺗﺎ ‪13‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ :‬اﻟﻜﻞ‬ ‫‪ 13‬ﺗﺎ ‪15‬‬
‫ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ادﺑﻴﺎت )ﺷﻌﺮ(‬ ‫‪ 15‬ﺗﺎ ‪24‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‬ ‫ﻗﺎﻧﻊ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﺟﺮﺋﺖ ﻧﺪارم‬ ‫ﻓﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻴﻮا و ﺣﺮف ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﺮام ﺟﻤﻌﻴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮓ و ﺻﺪاﺳﺖ‬ ‫ﻫﮋار‬
‫ﺳﺨﻨﻲ ﺑﺎ ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادران‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬
‫ﭼﺮا ﻧﮕﺮﻳﻢ؟‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 24‬ﺗﺎ ‪26‬‬
‫ﺳﺘﺎرهاي ﻧﻮ در آﺳﻤﺎن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻛُﺮدي‬ ‫‪ 26‬ﺗﺎ ‪27‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ :‬ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﺮ در روان ﻣﻠﺖﻫﺎ‬ ‫م‪ .‬ﺑﻴﺎن‬ ‫‪ 27‬ﺗﺎ ‪28‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮهاي ﻛُﺮد‬ ‫م‪ .‬ﻻو‬ ‫‪ 29‬ﺗﺎ ‪30‬‬
‫ﺗﻬﺮان ـ آﻧﻜﺎرا‬ ‫‪ 30‬ﺗﺎ ‪33‬‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬ ‫‪34‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ اﻛﺘﺒﺮ‬ ‫م‪ .‬ﻓﺮخ‬ ‫‪ 35‬ﺗﺎ ‪36‬‬

‫ﺷﻤﺎره ‪ 5‬ﺳﺎل اول در ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1322‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫در ﺑﺎﻻي آرم ژ‪.‬ك‪ .‬آﻳﻪ »ﺗﻌﺎوﻧﻮا ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺮ و اﻟﺘﻘﻮي« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺷﻤﺎره ‪ 5‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﻛُﺮد در "ﺣﻴﺎت اﻧﺴﻴﻜﻠﻮﭘﺪﻳﺎ"‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪4‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﺨﻮاﻧﻴﺪ‬ ‫م‪ .‬ﻧﺎدري‬ ‫‪ 5‬ﺗﺎ ‪8‬‬
‫‪٧٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫درد درون‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ دو ﻧﻔﺮه‬ ‫‪ 8‬ﺗﺎ ‪9‬‬

‫در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ‬ ‫‪10‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻧﻐﺰ‬ ‫م‪ .‬ﻧﺎدري‬ ‫‪11‬‬
‫ﻣﻮﺳﻢ ﻛﺎر اﺳﺖ‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪ 12‬ﺗﺎ ‪13‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 14‬ﺗﺎ ‪15‬‬
‫ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ادﺑﻴﺎت )ﺷﻌﺮ(‬ ‫‪ 16‬ﺗﺎ ‪22‬‬
‫ﻗﻠﻌﻪ وﻃﻦ‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬
‫ﻧﺎﻟﻪ دل‬ ‫ﻣﻼ ﺣﺴﻦ ﻗﺎﺿﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر‬ ‫ﻗﺎﻧﻊ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻛﻨﻴﻢ‬
‫ﺷﺎﻋﺮي ﻧﺎﻣﻲ‬
‫ﺟﻮﺟﻪ وﻃﻦ‬ ‫ﻫﮋار‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ و ﺑﻲﺑﺎﻛﻢ‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬
‫ﺑﻐﺪاد‬ ‫‪ 23‬ﺗﺎ ‪24‬‬
‫اﻧﻘﻼب ﻛﺒﻴﺮ اﻛﺘﺒﺮ‬ ‫م‪ .‬ﻓﺮخ‬ ‫‪24‬‬

‫ﺷﻤﺎره ‪ 6‬ﺳﺎل اول در اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1322‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫در ﺑﺎﻻي آرم ژ‪.‬ك‪ .‬آﻳﻪ »ان اﷲ ﻳﺄﻣﺮ ﺑﺎﻟﻌﺪل و اﻻﺣﺴﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺷﻤﺎره ‪ 6‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﭼﺮا ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪4‬‬
‫ﮔﻼﻳﻪاي از ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪ 5‬ﺗﺎ ‪6‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬آذر‬ ‫‪ 7‬ﺗﺎ ‪9‬‬
‫‪٧٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫درد درون‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ دو ﻧﻔﺮه‬ ‫‪ 9‬ﺗﺎ ‪10‬‬

‫درﺧﻮاﺳﺖ از ﻛُﺮدﻫﺎي ﻧﺎﻣﺪار‬ ‫ﭘﺸﺘﻴﻮان‬ ‫‪ 11‬ﺗﺎ ‪12‬‬

‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن )ﺗﺮﺟﻤﻪ(‬ ‫م‪ .‬ﻧﺎدري‬ ‫‪ 13‬ﺗﺎ ‪14‬‬

‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻛُﺮد‬ ‫ع‪ .‬راد‬ ‫‪15‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ‬ ‫‪16‬‬
‫ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ادﺑﻴﺎت )ﺷﻌﺮ(‬ ‫‪17‬‬
‫اﮔﺮ ﻣ‪‬ﺮدم‬ ‫ﻗﺎﻧﻊ‬
‫ﻧﺎﻟﻪ دل‪ ،‬دل ﻣﺎدر‬ ‫ﻫﮋار‬
‫اﻧﺪﻛﻲ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬از ﻳﻚ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺎﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ ﺑﺲ اﺳﺖ‬ ‫ع‪ .‬ﻫﻨﺮ‬
‫ﺑﺨﺶ ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ :‬ﺗﻴﻔﻮس‬ ‫م‪ .‬اﻳﺮج‬ ‫‪22‬‬

‫در اﻳﻦ ﺷﻤﺎره ﻋﻜﺴﻲ از ﻟﻨﻴﻦ ﭼﺎپ ﺷﺪه و در ذﻳﻞ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻧﺎووت ﺋﻪﺗﻮ‪ ،‬ﮔﻪرﭼﻲ دهﻣﻴﻜﻪ ﻣﺮدووي‬
‫‪57‬‬
‫ﻧﺎ‪ ،‬ﻟﻪﻧﻴﻦ! ﻣﺎوي ﻫﻪﺗﺎ روژي ﻗﻴﺎﻣﻪت زﻳﻨﺪووي‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ 8 ،7‬و ‪ 9‬ﺳﺎل اول ﺑﺎ ﻫﻢ در ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮوردﻳﻦ‪ ،‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ و ﺧﺮداد ‪ 1323‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺎﻻي آرم ژ‪.‬ك‪ .‬آﻳﻪ »ﻛﻞ ﺣﺰب ﺑﻤﺎ ﻟﺪﻳﻬﻢ ﻓﺮﺣﻮن« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ‪ 8 ،7‬و ‪ 9‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻠﻌﻴﺪه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬ ‫ع‪ .‬ﺑﻴﮋن‬ ‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪2‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‬ ‫م‪ .‬ﻧﺎدري‬ ‫‪2‬‬

‫‪ ‬ﻧﺎﻣﺖﻣﺎﻧﺪﮔﺎراﺳﺖ‪،‬ﮔﺮﭼﻪﻣﺪﺗﻲﺳﺖﻣﺮدهاي ‪-‬ﺧﻴﺮ‪،‬ﻟﻨﻴﻦﺗﻮﻫﺴﺘﻲزﻧﺪهايﺗﺎروزﻗﻴﺎﻣﺖ‪.‬‬
‫‪٧٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﭘﻴﺎم ﺑﺎد ﺷﻪﻣﺎل ﺑﻪ ﻛُﺮد )ﺷﻌﺮ(‬ ‫ﺋﺎوال‬ ‫‪3‬‬

‫ﭘﻴﺎﻣﻲ از ﺷﻴﺦ ﺳﻌﻴﺪ رﻫﺒﺮ اﻧﻘﻼب ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد‬ ‫‪4‬‬
‫ﻣﺴﻜﻮ ‪-‬واﺷﻨﮕﺘﻦ ‪-‬ﻟﻨﺪن‬ ‫ع‪ .‬ﻣﺮو‬ ‫‪ 5‬ﺗﺎ ‪6‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﻳﻮﺳﻒ ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ اﻟﺒﺮﻫﺎﻧﻲ‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪ 6‬ﺗﺎ ‪7‬‬
‫ﻗﻮم ﻛُﺮد ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ زﻳﺴﺘﻦ اﺳﺖ‬ ‫آرﻳﺎ‬ ‫‪7‬‬
‫ﻓﺮﻳﺎد‬ ‫م‪ .‬ش‪ .‬آذر‬ ‫‪8‬‬
‫دو دﺧﺘﺮ ﻛُﺮد در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻪ دار ﺳﻴﺎﺳﺖ آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫‪10‬‬
‫ﺻﻠﺢ‬ ‫رژدي‬ ‫‪12‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺶ‬ ‫م‪ .‬ﻓﺮخ‬ ‫‪13‬‬
‫درد درون‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ دو ﻧﻔﺮه‬ ‫‪14‬‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﻳﺎ ﻣﺮگ‬ ‫م‪ .‬ﻧﺎدري‬ ‫‪ 15‬ﺗﺎ ‪18‬‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻴﺴﺘﻮن‬ ‫‪ 18‬ﺗﺎ ‪19‬‬
‫ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ادﺑﻴﺎت )ﺷﻌﺮ(‪:‬‬ ‫‪ 20‬ﺗﺎ ‪26‬‬
‫ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ ﺑﺲ اﺳﺖ‬ ‫ع‪ .‬ﻫﻨﺮ‬
‫ﻛُﺮد ﻋﺰﻳﺰم ﺑﻪ ﺧﻮاﺑﻢ آﻳﺪ‬ ‫م‪.‬ش‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬
‫وﻃﻦ‬ ‫م‪.‬م‪ .‬ﻋﺸﻘﻲ‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ دو ﺑﺎز ﺑﺎ ﻫﻢ‬ ‫ع‪ .‬ﻫﮋار‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ‬ ‫م‪ .‬ﻧﺎدري‬ ‫‪ 27‬ﺗﺎ ‪29‬‬
‫ﻛﺮد ﺧﻮاﻫﺎن ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪ 29‬ﺗﺎ ‪30‬‬
‫ﻣﻼﻋﻠﻲ اﺷﻨﻮي ﺷﻴﺨﺎﻧﻲ‬ ‫ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ‬ ‫‪31‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﭘﺰﺷﻜﻲ‪ :‬ﺗﻴﻔﻮس‬ ‫اﻳﺮج‬ ‫‪32‬‬
 ‫‪٧٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺮ روي ﺟﻠﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن ﻋﻜﺲ ﺳﻠﻄﺎن ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ اﻳﻮﺑﻲ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺷﻤﺎره‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ‬
‫ﺷﺪ وﻟﻲ زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ دﻳﮕﺮ ﻛُﺮدي را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻮﻳﻢ ﻛُﺮدي‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬دو ﺳﺎل ﭘﻴﺎﭘﻲ ‪ 1322‬و ‪ 1323‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ 1943‬و ‪ 1944‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬دو ﺗﻘﻮﻳﻢ ﻛُﺮدي ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬در آﻏﺎز ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺳﺎل ‪ 1322‬زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﭘﻴﺎﻣﻲ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»اي ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ ﻛُﺮد ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎش‬
‫اﻋﻀﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻧﺎﻟﻪ دروﻧﻲ و ﮔﻼﻳﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲات را ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺟﻮاﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري‬
‫ﺗﻮ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛُﺮد ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺖ اﻃﻼع ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد ﻛﻪ دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز‪ ،‬دﻧﻴﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﺎم ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺮﻗﻲ ﻛُﺮد را روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﭘﻴﺎم ﺗﻮ را ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﺮوزي‬
‫در اﺗﺤﺎد اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻴﻢ رﺳﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫در ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺳﺎل ‪ 1323‬ﻫﻢ زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﭘﻴﺎم ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اي ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ!‬
‫ﻣﺎ در ﻧﻮروز ﮔﺬﺷﺘﻪ وﻋﺪه داده ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ ﺗﻮ از ﻫﻴﭻ ﻣﺮارت و ﺳﺨﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻬﺮاﺳﻴﻢ و ﺑﻪ ﻳﺎري ﻳﺰدان و ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﺶ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن را ﻫﻢ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﭘﺎك ﺧﻮد ﺳﻌﻲ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺎﺧﻠﻒ و ﭘﻮلﭘﺮﺳﺖ‬
‫ﺗﻮ ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ را اﻳﺠﺎد ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻳﺰدان از ﺣﻖ ﻧﮕﺬﺷﺖ ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي ﺷﻮم را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺟﻠﻮ آﻣﺪهاﻧﺪ و‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺎ ﭘﻨﺠﻪ ﺷﻴﺮ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻴﺸﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﺳﺖ و ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮار ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اي ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ !‬
‫در آﻏﺎز اﻳﻦ ﺳﺎل ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻲﺑﻨﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ اﺷﺘﻴﺎق و ﺗﻮان و ﺣﺮارت ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻳﺎري ﻳﺰدان و ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﺰرگ اﺳﻼم ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﻴﻬﻦ رگ و رﻳﺸﻪ ﻧﻔﺎق و‬
‫اﺧﺘﻼف را ﺑﺮﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اي ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ !‬
 ‫‪٧٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎش ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻫﺮ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در راه رﻫﺎﻳﻲ ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﺰدان ﺑﻪ وي داده ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و‬
‫ﻫﺮﻛﺲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﻨﺪ ﺑﻲﮔﻤﺎن ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ رﺳﻮاي ﺷﻬﺮ و دﻳﺎر ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻃﺒﻞ رﺳﻮاﻳﻲاش ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﻳﺰدان ﺗﻮاﻧﺎ«‪.‬‬
‫ﺗﻘﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻘﻮﻳﻢ »ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﻲ« ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن آن را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺎﻣﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﻛُﺮدي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻏﺎز ﻫﺮ ﺳﺎل ﺗﺎزه در روز ‪ 21‬ﻣﺎرس ﻣﻄﺎﺑﻖ اول ﻓﺮوردﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ از روز ﻧﻮروز ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﺪ‪ 6 .‬ﻣﺎه ﻧﻴﻤﻪ اول ﺳﺎل‬
‫ﻫﻤﮕﻲ ‪ 31‬روز و ‪ 6‬ﻣﺎه ﻧﻴﻤﻪ دوم ﺳﺎل ‪ 30‬روز ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ اﺳﺎﻣﻲ ﻛُﺮدي ﻣﺎهﻫﺎي ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺎرس ـ ﻧﻴﺴﺎن‬ ‫ﺧﺎﻛﻪﻟﻴﻮه‬ ‫ﻓﺮوردﻳﻦ )ﺣﻤﻞ(‬ ‫ﻣﺎه ‪1‬‬

‫ﻧﻴﺴﺎن ـ ﻣﺎﻳﺲ‬ ‫ﺑﺎﻧﻪﻣﻪر‬ ‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ )ﺛﻮر(‬ ‫ﻣﺎه ‪2‬‬
‫ﻣﺎﻳﺲ ـ ﺣﻮزﻳﺮان‬ ‫ﺟﻮزهردان‬ ‫ﺧﺮداد )ﺟﻮزا(‬ ‫ﻣﺎه ‪3‬‬
‫ﺣﻮزﻳﺮان ـ ﺗﻤﻮز‬ ‫ﭘﻮوﺷﭙﻪر‬ ‫ﺗﻴﺮ )ﺳﺮﻃﺎن(‬ ‫ﻣﺎه ‪4‬‬
‫ﺗﻤﻮز ـ آب‬ ‫ﮔﻪﻻوﻳﮋ‬ ‫ﻣﺮداد )اﺳﺪ(‬ ‫ﻣﺎه ‪5‬‬
‫آب ـ اﻳﻠﻮل‬ ‫ﺧﻪرﻣﺎﻧﺎن‬ ‫ﺷﻬﺮﻳﻮر )ﺳﻨﺒﻠﻪ(‬ ‫ﻣﺎه ‪6‬‬
‫اﻳﻠﻮل ـ ﺗﺸﺮﻳﻦ ‪1‬‬ ‫رهزﺑﻪر‬ ‫ﻣﻬﺮ )ﻣﻴﺰان(‬ ‫ﻣﺎه ‪7‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻦ ‪ 1‬ـ ﺗﺸﺮﻳﻦ ‪2‬‬ ‫ﺧﻪزهﻟﻮهر‬ ‫آﺑﺎن )ﻋﻘﺮب(‬ ‫ﻣﺎه ‪8‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻦ ‪ 2‬ـ ﻛﺎﻧﻮن ‪1‬‬ ‫ﺳﻪرﻣﺎوهز‬ ‫آذر )ﻗﻮس(‬ ‫ﻣﺎه ‪9‬‬
‫ﻛﺎﻧﻮن ‪ 2‬ـ ﻛﺎﻧﻮن ‪2‬‬ ‫ﺑﻪﻓﺮاﻧﺒﺎر‬ ‫دي )ﺟﺪي(‬ ‫ﻣﺎه ‪10‬‬
‫ﻛﺎﻧﻮن ‪ 2‬ـ ﺷﻮﺑﺎط‬ ‫رﻳﺒﻪﺑﻨﺪان‬ ‫ﺑﻬﻤﻦ )دﻟﻮ(‬ ‫ﻣﺎه ‪11‬‬
‫ﺷﻮﺑﺎط ـ ﻣﺎرس‬ ‫رهﺷﻪﻣﻪ‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ )ﺣﻮت(‬ ‫ﻣﺎه ‪12‬‬
‫ﺗﻘﻮﻳﻢﻫﺎ ﺑﺎ اﺷﻌﺎر ﻣﻠﻲ و دﻳﻨﻲ آراﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﺎلروزﻫﺎي ﻣﻬﻢ در آن درج ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ 25‬ﻣﺮاد ﺟﺸﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫‪ 30‬ﺗﻴﺮ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻣﺠﻠﻪ ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪.‬‬
 ‫‪٧٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪ 16‬اﺳﻔﻨﺪ روز ﺗﺄﺳﻴﺲ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ژ‪.‬ك‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﺗﻘﻮﻳﻢﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎزل ﻛُﺮد راه ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺪﻳﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺳﺎل ‪ 1322‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺷﻌﺎري را در ﻛﺘﺎﺑﭽﻪاي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‪» :‬ﻫﺪﻳﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن ﻛُﺮد« و »ﻫﺪﻳﻪ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ ﻛﻮﻳﻲ« و »ﮔﻠﭽﻴﻨﻲ از دﻳﻮان ﺣﺎج ﻗﺎدر ﻛﻮﻳﻲ ﺑﻠﺒﻞ ﻣﻴﻬﻦ ﻛُﺮد« و »دﺳﺘﻪ ﮔﻠﻲ‬
‫زﻳﺒﺎ و ﻣﻌﻄﺮ از ﺑﺎغ وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ« را اﻧﺘﺸﺎر داد‪ .‬در ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺪﻳﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪» :‬زﻧﺪه ﺑﺎد رﻫﺒﺮ و ﻛُﺮد و‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻫﻴﻮا« و ﺑﺮ دور آرم ژ‪.‬ك‪» .‬ﻻاﻟﻪاﻻاﷲ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮلاﷲ« اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻧﻮﺷﺘﻪ »ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫ژ‪.‬ك‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺑﻴﺪاري ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳﺮداران ﻋﺸﺎﻳﺮ از ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ ﭼﺎپ ﮔﺮدﻳﺪ«‪.‬‬
‫در ﺳﺮﺑﺮگ ﮔﻠﺪﺳﺘﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪» :‬ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻫﻮﺷﻴﺎري ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳﺮداران ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻛُﺮد ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ«‪.‬‬
‫در ﺳﺮﺑﺮگ ﮔﻠﺪﺳﺘﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪» :‬ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺣﺲ ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﻲ در ﻣﻴﺎن ﺧﺎنﻫﺎ و ﺳﺮداران‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻛُﺮد ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪«.‬‬

‫ﺣﺰب ﻫﻴﻮا و ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪.‬‬

‫ﺳﺎل ‪ 1942‬ﺣﺰب ﻫﻴﻮا ﻛﻪ آن زﻣﺎن ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ از اﻋﻀﺎي ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﻣﻴﺮﺣﺎج اﺣﻤﺪ و ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮ دو از اﻓﺴﺮان ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد رواﺑﻂ ﻫﻤﻜﺎري و‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺎ ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان اﻋﺰام داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ‪ ،‬در روز ‪ 25‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1321‬ﻛﻪ‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﺟﻮان ﻣﻬﺎﺑﺎدي در ﺑﺎغ ﺣﺎج داود ﻧﺰدﻳﻚ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﺰب ﻫﻴﻮا )ﻣﻴﺮﺣﺎج اﺣﻤﺪ و ﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫‪٥٨‬‬
‫ﺧﻮﺷﻨﺎو( ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬را ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﻨﺪ‪.‬‬

‫راﺑﻄﻪ ژ‪.‬ك‪ .‬و ﻫﻴﻮا ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ دو ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺧﻮد را ﻛﻪ اﻧﺘﺸﺎر داد ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ دو را ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻧﺎم ﺧﻮد و‬
‫ﻫﻴﻮا ﭼﺎپ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺗﻘﻮﻳﻢ وﻳﮋه ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺳﺎل ‪ «1322‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪» :‬زﻧﺪه ﺑﺎد رﻫﺒﺮ و ﻛُﺮد و‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻫﻴﻮا« و در ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺳﺎل ‪ 1322‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪» :‬ﺗﻘﻮﻳﻢ وﻳﮋه ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺳﺎل ‪ 1323‬ﺷﻤﺴﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬

‫‪ ‬دﻛﺘﺮﻋﺰﻳﺰﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪،‬اﻟﺤﺮﻛﺔاﻟﻘﻮﻣﻴﺔاﻟﺘﺤﺮﻳﺮﻳﺔﻟﻠﺸﻌﺐاﻟﻜﺮدي‪،‬ﻧﻴﺴﺎن‪،1986‬ص‪131‬وﺳﺠﺎدي‪،‬ص‪ .275‬‬
 ‫‪٧٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪ 1363-64‬ﻗﻤﺮي و ‪ 1944-45‬ﻣﻴﻼدي‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎل ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﻀﺎي ژ‪.‬ك‪ .‬و ﻫﻴﻮا و ﻫﺮ ﻛُﺮدي ﻛﻪ در راه آزادي ﻣﻠﺖ‬
‫ﻛُﺮد ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﻣﺒﺎرك ﺑﺎد«‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻫﺮ دو ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ دﻳﺪار ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ و ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺎرس ‪ 1944‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﺮﻓﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ژ‪.‬ك‪ .‬در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه ﻫﻤﻜﺎري‪ ،‬از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق دﻳﺪن ﻛﺮد‪ .‬در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺣﺰب ﻫﻴﻮا در ﺗﻨﮕﻨﺎي ﻋﻤﻴﻖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻮﻧﺲ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺑﺖ رﻓﻴﻖ ﺣﻠﻤﻲ اﻣﻮر ﺣﺰب را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺧﻮد را در ﻋﺮاق‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ دﻳﺪار ﺷﻤﺎري از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﻫﻴﻮا را ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻋﺰت ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪﻋﺰﻳﺰ ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬اﻣﻴﺮ رواﻧﺪوزي و ﺷﻴﺦ ﻗﺎدر‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺷﺎﺧﻪ ﻋﺮاﻗﻲ ژ‪.‬ك‪ .‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﺎهوﻳﺲ و ﻋﺜﻤﺎن داﻧﺶ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد اﻋﺰام و ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ اﻓﺮادي ﭼﻮن ﺣﻤﺰه ﻋﺒﺪاﷲ و ﻣﺤﻤﺪﺗﻮﻓﻴﻖ وردي ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻣﻀﺎء »ﺷﺎﻋﺮي‬
‫ﻣﺸﻬﻮر« در ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺷﻌﺮي ﻃﻮﻳﻞ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻴﻮا و ﺣﺮف ژ‪.‬ك‪ «.‬ﺳﺮوده ﺷﺪه ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺋﻪي ﺧﻮداﻳﺎ ﺑﻮم ﺑﻨﻴﺮي ﻗﺎﺻﻴﺪﻳﻜﻲ ﺳﻴﻨﻪ ﺻﺎف‬

‫ﺑﭽﺘﻪ ﺧﺰﻣﻪت ﻛﻮﻣﻪﻟﻲ ﻫﻴﻮا و ﺣﻪرﻓﻲ ژ‪.‬ك‪.‬‬
‫ﮔﻴﺮ ﻧﻪﺑﻲ ﺑﺮوا ﻟﻪ ﻗﻪوﻟﻲ ﻣﻦ ﺑﭽﻲ ﭘﻴﻴﺎن ﺑﻠﻲ‬
‫ﺋﻪي ﻣﻮدﻳﺮي ﺋﻴﺘﻴﺤﺎد و ﺋﻪﻣﻪداري ﺋﻴﺌﺘﻴﻼف‬
‫‪......................................................‬‬
‫ﻫﻴﻤﻪﺗﻮ ﺋﻪوروﻛﻪ ﺑﻲ‪ ،‬ﺋﻪوروﻛﻪ روژي ﻏﻴﺮهﺗﻪ‬
‫دهس ﺑﺪهﻳﻨﻪ دهﺳﺘﻲ ﻳﻪك رو ﺑﻜﻪﻳﻨﻪ ﻣﻪﻳﺪاﻧﻲ ﻣﻪﺻﺎف‬
‫رهﻓﻌﻲ ﻇﻮﻟﻢ و ﺣﻴﻔﻈﻲ ﻧﺎﻣﻮس و ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻴﻠﻠﻪﺗﻲ‬
‫ﭼﺎﻛﺘﺮه ﺻﻪد ﻣﻪرﺗﻪﺑﻪ ﻟﻪ زﻳﺎرهﺗﻲ ﺑﻪﻳﺖ و ﻃﻪواف‬
‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﺋﺎزادي و ﺑﻪ ﺷﺎدي دهﭼﻨﻪ ﻧﻴﻮ ﺣﻪﻟﻘﻪ ﻣﻴﻠﻪل‬
‫‪٥٩‬‬
‫ﻳﺎ ﻟﻪ ﺳﻪر ﻛﻮرﺳﻲ ﺳﻪر و ﻣﻞ دهﭼﻨﻪ ﻧﻴﻮ ﺣﻪﻟﻘﻪي ﺗﻪﻧﺎف‬

‫ﺗــــــﺎرودﺧــــــﺪﻣﺖﺟﻤﻌﻴــــــﺖﻫﻴــــــﻮاوﺣــــــﺮفژ‪.‬ك‬
‫ايﻣــــــــــﺪﻳﺮاﺗﺤــــــــــﺎدوايﻣــــــــــﺪاراﺋــــــــــﺘﻼف‬
‫دﺳـــﺖﺑـــﻪدﺳـــﺖﻫـــﻢدﻫﻴـــﺪوروﺑـــﻪﻣﻴـــﺪانﻣـــﺼﺎفدارﻳـــﺪ‬
‫ﺑﻬﺘــــﺮاﺳــــﺖازﺻــــﺪﺑــــﺎراززﻳــــﺎرتﺑﻴــــﺖوﻃــــﻮاف‬
‫ﻳــــﺎﺳــــﺮوﮔــــﺮدنراﺑــــﻪﺣﻠﻘــــﻪﻃﻨــــﺎبوداراﻧﺪازﻳــــﺪ‬
‫‪ ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪3‬و‪،4‬آذروﺑﻬﻤﻦ‪،1322‬ﺻﺺ‪.21-20‬‬
‫اﻟﻬــــــــﻲﻗﺎﺻــــــــﺪيﺳــــــــﻴﻨﻪﺻــــــــﺎفراﻓﺮﺳــــــــﺘﻴﺪ‬
‫ﺑــــــــﻲوﻗﻔــــــــﻪرودوازﻗــــــــﻮلﻣــــــــﻦﮔﻮﻳــــــــﺪ‬
‫ﻛﻨـــــﻮنﻫﻤﺘـــــﻲدارﻳـــــﺪﻛـــــﻪروزﻣﺮداﻧﮕـــــﻲاﺳـــــﺖ‬
‫رﻓــــﻊﻇﻠــــﻢوﺣﻔــــﻆﻧــــﺎﻣﻮسوﺣﻘــــﻮقﻣﻠــــﺖﻛﻨﻴــــﺪ‬
‫ﻳـــــﺎآزاداﻧـــــﻪوﻣﻔﺮﺣﺎﻧـــــﻪروﻳـــــﺪﺑـــــﻪﺣﻠﻘـــــﻪﻣﻠـــــﻞ‬
 ‫‪٧٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫ـ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ وارد »ﺟﻤﻌﻴﺖ« ﻣﻲﺷﻮد‬

‫ﻛﻤﻴﺘﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از ﺧﺎن‪ ،‬ﻣﻼ‪ ،‬ﺷﻴﺦ‪ ،‬ﻣﻐﺎزهدار‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎن و رؤﺳﺎي ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﻪ ﺻﻒ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﺎن آﻏﺎ و رؤﺳﺎي دﻫﺒﻜﺮي‪ ،‬ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬زرزا‪ ،‬ﻣﻨﮕﻮر‪ ،‬ﻫﺮﻛﻲ‪ ،‬ﺷﻜﺎك‪ ،‬ﺟﻼﻟﻲ و ﺳﺎدات ﻧﻬﺮي‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق و ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﺳﻮرﻳﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺤﻼل ﺣﺰب ﻫﻴﻮا‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪاي از آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﻧﺎﻣﻲ ﻛُﺮد‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ‬
‫اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺠﻠﻪ ﮔﻼوﻳﮋ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل آن ﺑﻮد و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮن ﻓﺎﻳﻖ ﺑﻲﻛﺲ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺣﻘﻲ ﺷﺎوﻳﺲ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﺷﺎوﻳﺲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ‬
‫ﻣﺪﻫﻮش‪ ،‬ﻋﻄﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ و ﺻﺎﻟﺢ رﺷﻪ ﻋﻀﻮ آن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ در ﻣﻬﺎﺑﺎد آن زﻣﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻣﻼﻛﻲ‬
‫وﺳﻴﻊ و راﺑﻄﻪ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﺎ اﻳﻼت ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن و ﺳﺮان و ﺧﺎﻧﺪان ﺻﺎﺣﺐﻧﻔﻮذ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻀﺎﻳﻲ رﺳﻤﺎً ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از ﻧﺴﻞ در‬
‫دﺳﺖ ﻳﻜﻲ از روﺣﺎﻧﻴﻮن آن ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ روﺣﺎﻧﻲ و ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮده ﺳﺮﺷﻨﺎس از ﻣﻴﺎن آﻧﺎن ﻇﻬﻮر ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ و داﻧﺶآﻣﻮﺧﺘﮕﺎن ﻧﺰدﺷﺎن درس ﺧﻮاﻧﺪه و ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻗﻴﺎم ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪ و ﻫﻢﺻﺪا و‬
‫ﻫﻢآواز ﺑﺎ آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن اﻳﺮان در ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ـ ﺳﺮﻛﺮده‬
‫آزادﻳﺨﻮاه آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ـ ﻫﻤﺼﺪا و ﻫﻢدرد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻋﻠﻲ ﺑﺎ ﺳﻤﻜﻮ در آزادﺳﺎزي ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮﻳﺒﻮن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‬
‫راﺑﻄﻪ داﺷﺖ و از ﺷﻮرﺷﻴﺎن آرارات ﻫﻢ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺮت‪ ،‬ورود ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮروي و ﺳﻘﻮط‬
‫رﺿﺎﺷﺎه را ﭘﺬﻳﺮا ﺷﺪه و ﺳﻴﻒ اﻟﻘﻀﺎت ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺷﻌﺮي ﺳﺮوده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ )‪ (1947-1901‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻗﺎﺿﻲﻋﻠﻲ ﻧﻮه ﻗﺎﺿﻲ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ دﻧﻴﺎ آﻣﺪه و در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻼت دﻳﻨﻲ را ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪه و اﺟﺎزه ﻋﻠﻤﻲ )روﺣﺎﻧﻲ( را ﻛﺴﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ وﻳﮋه ﺟﻬﺖ ﻳﺎدﮔﻴﺮي زﺑﺎنﻫﺎي‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ و ﺗﺮﻛﻲ ﻣﻘﺪاري ﻫﻢ ﺑﺎ زﺑﺎن روﺳﻲ و ﻓﺮاﻧﺴﻮي آﺷﻨﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﺗﻲ رﺋﻴﺲ‬
‫‪60‬‬
‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ »ﻗﺎﺿﻲ« ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺷﺪ‪.‬‬
‫در آذرﻣﺎه ‪ ،1320‬روسﻫﺎ ‪ 30‬ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدان ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ دﻋﻮت ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬درﺑﺎرهزﻧﺪﮔﻲﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪر‪.‬كﺑﻪ‪:‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪1324/12/26،25‬وم‪.‬روژيﻧﻮي‪،‬ش‪،10‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪،1961/1/1،‬ص‪ .16‬‬
 ‫‪٨٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲ در رژﻳﻢ اﻳﺮان ﻓﺮاري و ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻄﻴﻊ ﺣﻜﻮﻣﺖ و در ﻧﺰد ﺣﺎﻛﻤﺎن ﺗﻬﺮان ﻣﺤﺘﺮم و ﺑﺎﻧﻔﻮذ ﺑﻮد‪ .‬در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم آﺷﻮب اروﻣﻴﻪ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ ﺗﻼش ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ وي اوﺿﺎع آﺷﻔﺘﻪ آﻧﺠﺎ را آراﻣﺶ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺣﺘﺮام وﻳﮋه ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺎﺿﻲ در ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺮادر ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه‬
‫دوره ‪ 14‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ وﺳﻴﻊﺗﺮ و در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﻣﻲﺷﺪ و ﺣﺲ ﻛُﺮد ﺑﻮدن را ﺷﻜﻮﻓﺎ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬روﻳﺪادﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ اﻧﺪﻛﻲ دﺳﺘﺎورد ﻣﻠﻲ ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اوﺿﺎع ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺟﻬﺖ رﻫﺒﺮي‬
‫ﺣﺮﻛﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ در آﻏﺎز ﺗﺄﺳﻴﺲ‪ ،‬ﻋﻬﺪ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ رﻫﺒﺮي ﺟﻨﺒﺶ ﻛُﺮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻴﭻ ﺧﺎن و ﺷﻴﺦ و ﻓﺌﻮداﻟﻲ‬
‫ﻧﺴﭙﺎرد‪ 61.‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻓﺸﺎر روﻳﺪادﻫﺎ ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺖ و آرزوي ﻣﺆﺳﺴﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﻔﻮق ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬رﻫﺒﺮي ﺟﻤﻌﻴﺖ دو ﻧﻈﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادي ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﺎﺿﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻼف اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻋﺪهاي دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﻗﺎﺿﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ و‬
‫ﻣﻘﺘﺪر و ﺳﺮﺷﻨﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ زود ﻗﺪرت را در ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺠﺪد ﻗﺪرت ﺧﺎﻧﺨﺎﻧﻲ‬
‫در ﺟﻨﺒﺶ ﻛُﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻨﺰل ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از اﻋﻀﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬
‫ﻳﺎد ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ درآﻣﺪ و ﺑﺎ اﺳﻢ ﻣﺴﺘﻌﺎر »ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ« ﻋﻀﻮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ ﻛﺮد وﻟﻲ ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
‫رﺳﻴﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﺗﺎم ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺷﻮروي‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﺑﻌﺪ از ورود ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬در آذرﻣﺎه ‪ 1320‬ﺳﻲ ﺗﻦ از ﺳﺮان اﻳﻞ و اﻓﺮاد ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﻛﻮ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ 62.‬در اﻳﻦ دﻳﺪار‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت روﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺪاﻧﻲ را درﺑﺎره ﺣﻘﻮق ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد ﺑﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﺤﺚ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ‬
‫ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻳﻚ رﻫﺒﺮ ﻛُﺮد و ﻧﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﺰب و ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﻚ ﻧﺸﺮﻳﻪ‬
‫ﻛﺮدي ﻫﻢ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺪﻓﺸﺎن اﻳﺠﺎد راﺑﻄﻪ دوﺳﺘﻲ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذ ﻛُﺮد ﺑﻮد‪ .‬آن ﻣﻮﻗﻊ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻫﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺳﻴﺎﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ در اوان ﺟﻨﮓ ﻣﻨﻄﻘﻪ آرام ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻛُﺮد ﻫﻴﭻ آﺷﻮب و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را ﺑﺮاي اﻳﺮان و‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق اﻳﺠﺎد ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺻﻤﺪي‪،‬ص‪ .13‬‬
‫‪ ‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪ .61‬‬
 ‫‪٨١‬‬ ‫‪/‬‬

‫در اوﺿﺎع ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪه اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛُﺮد آن ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺳﺮان ﻋﺸﻴﺮه و آﻏﺎ و ﻣﻼ و‬
‫ﺷﻴﺦ ﻧﻔﻮذ وﺳﻴﻌﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز زﻣﻴﻨﻪ اﻳﺠﺎد ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ و ﻳﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ژ‪.‬ك‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬
‫و ﺣﺘﻲ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ ﻫﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮ ‪ 4‬اﺻﻞ‪ :‬اﺳﻼﻣﻴﺖ‪ ،‬ﻛُﺮد ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺪﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺻﻠﺢﻃﻠﺒﻲ و‬
‫آﺷﺘﻲﺧﻮاﻫﻲ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ اﺗﻬﺎم ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ را ﺑﻪ آن زدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺑﻴﺮﻛﻞ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ع‪ .‬ﺑﻴﮋن در ﻣﻘﺎم ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺮآﻣﺪ‪ .‬وي زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﻣﺎ و ﻣﺮدم« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و ﭘﺮوﭘﺎﮔﻨﺪ زﻫﺮآﮔﻴﻦ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎ رﺧﺴﺎر ﺑﻲﻏﺒﺎر ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن‬
‫آﻧﭽﻨﺎن ﺗﺎرﻳﻚ ﮔﺮداﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪهاش ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻠﻐﺎن ﻧﺎزي در ﻋﺮاق و اﻳﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﮔﻞآﻟﻮد ﻛﺮدن آب آرام ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﺸﺎن ﺑﺪ ﺟﻠﻮه دادن ﻛﻤﻮﻧﻴﺰم و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻴﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﻮري ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻟﻘﺎء ﻛﺮدهاﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺷﻴﻮﻋﻲﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر درﻧﺪه و وﺣﺸﻲاﻧﺪ و آدﻣﻜﺸﻲ در ﺑﻴﻨﺸﺎن ﺑﺴﻴﺎر رواج دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫رﺳﻮخ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎم ﺷﻴﻮﻋﻲ )ﺑﻠﺸﻮﻳﻚ( ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ و ﭼﻬﺮهﺷﺎن درﻫﻢ ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺑﻌﺪ از ورود ارﺗﺶ‬
‫ﺳﺮخ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭼﻨﺎن رﻓﺘﺎر و اﻋﻤﺎل ﻧﻴﻜﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ زﺣﻤﺎت ﻣﺒﻠﻐﺎن ﻫﻴﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﺑﺎد رﻓﺖ وﻟﻲ ﻫﻨﻮز ﻣﻐﺰﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻟﺖ دﺳﺖ آﻧﺘﺮﻳﻜﺎت دروغ و ور‪‬اﺟﻲ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي از اﻳﻦ ﺑﻲﻣﻐﺰﻫﺎ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب »ﻫﺪﻳﻪ« و ﺷﻤﺎره اول ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن را ﺧﻮاﻧﺪه و ﻫﻮاداري و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺷﻮروي دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آرﻣﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﺮام و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺰم اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻲﺷﻚ از ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و اﮔﺮ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺟﺎي ﻫﻴﭻ اﻋﺘﺮاﺿﻲ ﺑﺮاي‬
‫‪63‬‬
‫ﻣﺮدم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﻴﺄت ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ رﺳﻤﻲ را اﻧﺘﺸﺎر ﺧﻮاﻫﺪ داد‪«.‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻢ ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪاي در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ در ﺷﻤﺎره ‪ 3‬و‪ 4‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن اﻧﺘﺸﺎر داد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن در ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﻮﺗﺎه در ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ ﺗﻤﺎم از اﻧﻘﻼب اﻛﺘﺒﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻋﻜﺲ ﻟﻨﻴﻦ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ و در ﻫﻤﺎن‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺳﺘﺎﻳﺸﻲ ﺗﻤﺎم از »ﺟﻮاﻧﻤﺮدي و ﻣﺮدمدوﺳﺘﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎي ﻛﺒﻴﺮ« ﻫﻢ ﺑﺤﺚ ﻛﺮده و ﺑﺎ ﺳﺮور و ﺷﻌﻒ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺒﺮ‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ »ﺻﺪاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در »ﻳﺎﻓﺎ« و اﻧﺘﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪ »دهﻧﮕﻲ ﮔﻴﺘﻲ ﺗﺎزه« در ﺑﻐﺪاد را ﺧﺒﺮ داده و ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﻧﺠﺎﺑﺖ و ﺑﺸﺮدوﺳﺘﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ را اﺣﺴﺎس ﻛﺮده ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺰرگ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺧﻮد ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺣﺎﻓﻆ آزادي و اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
‫و رﺷﺪ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻮده و ﺑﺎرﻫﺎ ﭼﻮن ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮ اﺣﻘﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﻠﻞ ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوﻟﺖﻫﺎي‬
‫ﺑﺰرگ و ﺑﻴﺪادﮔﺮ و ﺳﺘﻤﻜﺎر ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﻛﺮده و آﺳﺎﻳﺶ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد را در راه آﺳﻮدﮔﻲ ﻣﺮدم ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋه‬
‫‪٦٤‬‬
‫ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻦ ﻧﻮر را اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻛُﺮد ﺑﻴﭽﺎره و ﺑﺪﺑﺨﺖ و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪ ﺗﺎﺑﺎﻧﺪه ‪«...‬‬

‫‪ ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪،2‬آﺑﺎن‪ ،1322‬ﺻﺺ‪ .9-8‬‬

‫‪ ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪3‬و‪،4‬آذروﺑﻬﻤﻦ‪ ،1322‬ﺻﺺ‪ .28-27‬‬
 ‫‪٨٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت و اﻓﺴﺮان ﺷﻮروي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﮔﺸﺖزﻧﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﺎ ﻣﺮدم راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ و ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻬﺮان ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼً ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬را ﻧﺎدﻳﺪه‪ ،‬و ﻫﻴﭻ ﺗﻼﺷﻲ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط و ﻳﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺒﺎرزات و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻧﺎن ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺰب ﻫﻴﻮا و‬
‫رﻫﺒﺮ آن رﻓﻴﻖ ﺣﻠﻤﻲ راﺑﻄﻪ ﻣﺤﻜﻤﻲ داﺷﺖ‪ ،‬روسﻫﺎ ﺣﺰب ﻫﻴﻮا و رﻫﺒﺮ آن را‪ ،‬ﻣﻈﻨﻮن و ﻳﺎ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﻧﻮﻛﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻗﻠﻤﺪاد‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ژ‪.‬ك‪ .‬را ﻫﻢ ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻠﻲ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ﭘﻨﺠﻢ »ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻪﺟﺎﻧﺒﻪ اﺗﺤﺎد«‪ ،‬ﺷﻮروي ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﻣﺪت ‪ 6‬ﻣﺎه ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از اﻳﺮان ﺑﻴﺮون‬
‫ﻛﺸﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ روس ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ و آﺳﺎﻧﻲ ﻋﻘﺐ ﻛﺸﺎﻧﺪ ﺑﻪ وﻳﮋه ﭼﻮن روﺳﻴﻪ در ﮔﺮﻣﺎﮔﺮم‬
‫ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬ﺑﻴﻦ دو اردوﮔﺎه ﻏﺮب و ﺷﺮق ﺑﻮد و از ﻃﺮﻓﻲ ﻫﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ در اروﭘﺎي ﺷﺮق و ﺑﺎﻟﻜﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﺑﺎ اﺷﺨﺎص ﺳﺮﺷﻨﺎس آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادي اﻓﺮاد ﺳﺮﺷﻨﺎس از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻳﺤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ‬
‫ﺣﺎج ﺑﺎﻳﺰآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﺎدري ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬ﻛﺎك ﺣﻤﺰه ﻧﻠﻮﺳﻲ ﻣﺎﻣﺶ و ﻧﻮريﺑﮓ ﺑﮕﺰاده را ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺎﻗﺮاف را دﻳﺪار ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺷﻴﻮه ﻫﻤﻜﺎري را ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﺤﺚ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ 65.‬از ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ژ‪.‬ك‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺮدﻣﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫را اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ و اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺳﺮان اﻳﻼت ﻛُﺮد را در اﻳﻦ ﺣﺰب ﺟﻤﻊ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺒﺎرزه زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ را ﻋﻠﻨﻲ و ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ را ﻫﻢ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزداﺷﺖ ذﺑﻴﺤﻲ و ﺗﻌﺪادي از ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ‬

‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ زﻧﮕﻨﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﺗﻴﭗ رﺿﺎﺋﻴﻪ و ﻫﻨﮓ ژاﻧﺪارﻣﺮي آن در اواﻳﻞ آﺑﺎنﻣﺎه ‪ 1324‬اﻃﻼع رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﻴﺄت ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ از ﻃﺮف ﺣﺰب‬
‫ﻛﻮﻣﻠﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎزم ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﺳﺮان ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ ﻣﻼﻗﺎت و ﻣﺬاﻛﺮه ﻛﻨﻨﺪ‬
‫و ﻗﺮار اﺳﺖ در ﺧﺎﻧﻪ زرو ﺑﻬﺎدري ﻣﻼﻗﺎت اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻋﺪهاي ژاﻧﺪارم ﺳﺮ راه ﻣﻬﺎﺑﺎد ﮔﻤﺎرده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺪك ﺗﻴﺮاﻧﺪازي‬
‫‪66‬‬
‫»ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ و دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ و ﻗﺎﺳﻢ ﻗﺎدري« ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ وي ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ »ﻫﺸﺖ ﻋﺪد ﻧﺎﻣﻪ« دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ـ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ زﻧﮕﻨﻪ ﮔﻮﻳﺪ ـ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺎﻗﺮاف و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در ﻣﻮرد ﺳﻔﺮ و‬
‫دﻳﺪار ﺧﻮد ﺑﺎ ﺑﺎﻗﺮاف و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي و وﻋﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻼﻳﻪ از اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪام ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ‬

‫‪ ‬ﺟﻬﺖاﻃﻼعازاﻳﻦدﻳﺪارر‪.‬كﺑﻪ‪:‬اﮔﻠﺘﻮن‪،‬ﺻﺺ‪43‬و‪133‬وﺳﺠﺎدي‪،‬ص‪278‬وﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪61‬وﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬ﻛﻮﻣﺎريﻣﻴﻠﻠﻲﻣﻪﻫﺎﺑﺎد‪،‬ﻟﻴﻜﻮﻟﻴﻨﻪوهﻳﻪﻛﻲﻣﻴﮋووﻳﻲﺳﻴﺎﺳﻲ‪،1984،‬ﺻﺺ‪ .96-92‬‬
‫‪ ‬ﺳﺮﻟﺸﻜﺮاﺣﻤﺪزﻧﮕﻨﻪ‪،‬ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲازﻣﺄﻣﻮرﻳﺖﻫﺎيﻣﻦدرآذرﺑﺎﻳﺠﺎن)ازﺷﻬﺮﻳﻮر‪1320‬ﺗﺎديﻣﺎه‪،(1325‬ص‪ .61‬‬
 ‫‪٨٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻤﻚ ﻧﻈﺎﻣﻲ و دﺳﺘﮕﺎه رادﻳﻮ‪ ،‬ﻛﺎﻏﺬ و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‬
‫‪٦٧‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ وي ﮔﻮﻳﺪ اﻳﺮان از اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺳﻮد ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ‬

‫ﻣﻮﺿﻊ ژ‪.‬ك‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶ ‪ 1945‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ‬

‫ﺣﺰب ﻫﻴﻮا در آﻏﺎز ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﺆﺛﺮي از ﺟﻨﺒﺶ ‪ 1945 -1943‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از اﻓﺴﺮان ﺧﻮد را‬
‫ﺟﻬﺖ ﺷﺮﻛﺖ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻋﺰام داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻠﻲ ﻃﺮح ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪ .‬در ﺷﻤﺎره دوم ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن ﺑﺎ ﺧﻄﻲ درﺷﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪» :‬ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ رﻫﺒﺮ زﻋﻴﻢ ﻛُﺮد ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﻪ ﭘﺎ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬ﻳﻚ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد اﺳﺖ«‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪت ﻧﺎﻣﻪاي ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ رﻫﺒﺮ ﻗﻴﺎم ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ آن را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﺟﻨﺎب زﻋﻴﻢ آزادي ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﻴﺄت ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .. .‬ﭘﺲ از آﮔﺎﻫﻲ از ﺧﺒﺮ ﻗﻴﺎم آزاديﺑﺨﺶ و ﻣﻘﺪس ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﻣﺨﺎﺑﺮه ‪ ..‬و اﻣﻴﺪوارﻳﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﭘﺎﺳﺨﻤﺎن دﻫﻴﺪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ زﻋﻴﻢ و ﻟﺸﻜﺮ ﺷﺠﺎع ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﭼﻴﺮه ﺷﺪه ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫‪2‬ـ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻋﻮاﻃﻒ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دارﻳﻢ و ﺷﻌﻮر ﺑﺮادري‪ ،‬ﻛُﺮد ﺑﻮدن‪ ،‬اﺗﺤﺎد‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎري را اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻋﻤﻠﻲ و‬
‫ﻓﻌﻠﻲ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮد را در ﻗﺒﺎل ﺳﻴﺎﺳﺖ دول ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻫﺪف از ﻗﻴﺎم ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ آﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺪﻋﻲ آزادﺳﺎزي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻫﺴﺘﻴﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ رﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫و از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺮﻛﻴﻪ را ﻫﻢ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارﻳﺪ؟‬
‫‪ 4‬ـ ﻣﻮﺿﻊ ﺷﻤﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﺟﻨﺒﻲ در ﻋﺮاق ﭼﻴﺴﺖ؟ اﮔﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﻳﺎ اﻗﻨﺎع ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻗﻴﺎم را ﺗﺪاوم‬
‫و ﻳﺎ آن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻛﺮد؟‬
‫‪ 5‬ـ ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﻘﺪس ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﻋﻨﻮان ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ادﻋﺎي آزادﺳﺎزي ﺗﻤﺎم ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫اﻗﺪام ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺮدﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت و ﻫﻤﻜﺎرﻳﺘﺎن آﻳﻨﺪ و ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي ﺷﻤﺎ ﻳﻚ ارﺗﺶ ﻛُﺮدي از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺮدﻫﺎي ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪ ..‬ﻫﻴﺄﺗﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از ﻃﺮف آن ﺟﻨﺎب ﺑﺎ ﻣﺴﺘﺸﺎران و ﻫﻴﺄﺗﻲ از ﻣﺴﺘﺸﺎران ﻣﺎ در زﻣﺎن و ﻣﻜﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻴﻦ ﺷﻮد‪ ..‬اﻳﻦ ﻫﻴﺄت ﭼﻪ در ﺧﺎك ﻋﺮاق و ﭼﻪ در ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ ..‬در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻠﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ و‬
‫ﻫﻤﮕﻲ آن را اﻣﻀﺎء ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ..‬و ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻫﻴﺄت‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺳﺮﺑﺎزي ﺗﻌﻴﻴﻦ و وﻇﺎﻳﻒ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺨﺶﻫﺎ از ﻃﺮف اﻧﻘﻼب ﻣﻠﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻮﺿﻊ ﺟﻨﮕﻲ ﺧﻮد و دﺷﻤﻦ را ﻣﻔﺼﻼً و ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﻋﺸﺎﻳﺮ‬
‫ﻛُﺮد ﻋﺮاق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﺗﺎن‪.‬‬

‫‪ ‬زﻧﮕﻨﻪ‪،‬ص‪ .62‬‬
 ‫‪٨٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪ 7‬ـ ﺑﺮاي آزادﺳﺎزي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻳﻜﻲ از دول ﺑﺰرگ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﻳﻦ دوﻟﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺷﻮروي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﻮن ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻤﺎﻣﻲ دول ﺑﻲﻃﺮف ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﻻزم اﺳﺖ ﺳﺮﻳﻊ ﻓﺘﻮاي ﺧﻮد را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪوﻳﮋه ﻧﻈﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﺎم ﺧﻮد و ﻣﺬاﻛﺮاﺗﺸﺎن ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﺑﻪ ‪ ..‬ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﮕﻠﻴﺲ در اﻳﻦ ﻗﻴﺎم ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 9‬ـ ﺷﻤﺎ رﻫﺒﺮي آزادﻳﺨﻮاه ﻫﺴﺘﻴﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﻠﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺸﻴﺮه ﺧﻮد ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﺪ و ﻛﺮدﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﺎ روح ﺑﺮادري‬
‫و ﻛُﺮد ﺑﻮدن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﺘﺎق ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و آﻣﺎدﮔﻲ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ وﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺌﻮاﻻﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﻫﺪﻓﻤﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻤﻚ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺒﺎرك ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻠﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﻓﺨﺮ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﻃﺮف ﻫﻴﺌﺖ ﺷﻮراي ﺷﻬﺮ ا‪.‬خ«‬
‫اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻻزﻣﻪ ﺗﺄﻣﻞ و دﻗﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺸﻜﻮك ﺑﻮدن ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻨﺪ و ﻛﺎوي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ آن زﻳﺮا‪:‬‬
‫‪ (1‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ در آرﺷﻴﻮي ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪه؟‬
‫‪ (2‬ﻧﺎﻣﻪ زﺑﺎﻧﺎً و ﻛﻠﻴﺸﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن و رﻫﺒﺮان ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺠﻠﻪ ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن ﺗﻔﺎوت‬
‫دارد و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻳﺶ ﻛُﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪي ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻳﺶ‬
‫ﻋﺮاق ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ آن ﺑﺤﺜﻲ دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ و ﭘﻴﺸﻨﻬﺎداﺗﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ژ‪.‬ك‪ .‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻠﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ را‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﺪادي از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺻﻠﻲ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﺮان‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺬاﻛﺮات رﻫﺒﺮي ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزان و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎرزان‬
‫ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ درﮔﻴﺮي در ‪ 25‬اوت ‪ 1945‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق اﻛﺜﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را در اﻳﻦ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻫﻢ از ﻧﻴﺮوي زﻣﻴﻨﻲ ﻋﺮاق ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮرﺷﻲ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻨﮓ و زد و ﺧﻮرد ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اواﺧﺮ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﻳﺸﺎن در ﻛﺎﻧﻲرش ﺗﺠﻤﻊ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻴﻠﻪﺷﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 1945/10/11‬ﺑﻪ ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺷﺨﺼﺎً ﺑﻪ دﻳﺪار ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي ﺟﻬﺖ اﺳﻜﺎن‬
‫‪68‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻫﻤﺮاﻫﺶ رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻲ در ﻣﺮﮔﻮر‪ ،‬ﺗﺮﮔﻮر‪ ،‬اﺷﻨﻮﻳﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺪه و ﻣﻬﺎﺑﺎد اﺳﻜﺎن داده ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻮد ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن زﻣﻴﻨﻪ اﻳﺠﺎد ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﺴﻌﻮدﺑﺎرزاﻧﻲ‪،‬اﻟﺒﺎرزاﻧﻲواﻟﺤﺮﻛﺔاﻟﺘﺤﺮﻳﺮﻳﺔاﻟﻜﺮدﻳﺔ‪،‬ﺛﻮرةﺑﺎرزان‪ .1945-1943،‬‬
 ‫‪٨٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺷﻮرويﻫﺎ از ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺪﺗﻲ ﺧﻮد را از اﻧﻈﺎر ﻣﺨﻔﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﺎ اواﺧﺮ ‪ 1945‬ﺑﻪ روﺳﺘﺎي ﻣﻴﺮآﺑﺎد ﺳﺮدﺷﺖ ﻧﻘﻞ‬
‫ﻣﻜﺎن ﻛﺮد و در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﺷﻨﻮﻳﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻋﺪهاي ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺑﺮاز ﻧﺎﺧﺮﺳﻨﺪي و ﻓﺸﺎر ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮده اﺳﺖ‪ 69.‬وﻟﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻮن روسﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﻣﺸﻜﻮك ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ راﺑﻄﻪ دارد‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ و ورود ﻛُﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺴﺮت ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ﺳﺮان‬
‫دﻳﮕﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻼ ﻣﺼﻄﻔﻰ ﺑﺎرزاﻧﻰ ‪1944‬‬

‫‪ ‬ﻣﺴﻌﻮدﺑﺎرزاﻧﻲ‪،‬اﻟﺒﺎرزاﻧﻲواﻟﺤﺮﻛﺔاﻟﺘﺤﺮﻳﺮﻳﺔاﻟﻜﺮدﻳﺔ‪،‬ﺛﻮرةﺑﺎرزان‪ .1958-1945،‬‬
 ‫‪٨٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬
‫ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻫﻨﻮز ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از ﻫﻤﻜﺎران و ﻫﻤﻔﻜﺮاﻧﺶ‬
‫ﻃﻮﻣﺎري ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮي از ﭘﺎرﭼﻪ را آﻣﺎده و در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊآوري اﻣﻀﺎء در ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﻃﻮﻣﺎر را اﻣﻀﺎء ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ـ اﻋﻼم ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ح‪ .‬د‪ .‬ك‪ .‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﻚ ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي و ﻓﺎرﺳﻲ اﻋﻼم ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ را ﺑﻴﺶ از ﻫﻔﺘﺎد ﻛُﺮد‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎس اﻣﻀﺎء ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻣﺸﺨﺼﺎً در آن ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻦ ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﻳﻞ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫» ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران!‬
‫آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ دﺷﻤﻨﺎن آزادي و زﻳﺮ ﭘﺎ ﻧﻬﺎدن دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺑﺎزوي ﺳﺮﺑﺎزان‬
‫ﺷﺠﺎع ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﺰرگ ﻣﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪ .‬دﻧﻴﺎي دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﭘﻴﺮوز و دﻧﻴﺎي ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﺮد اﻗﻮام و ﻣﻠﻞ ﺟﻬﺎن ﺗﺤﺖ‬
‫ﺳﻠﻄﻪ ﭼﻨﺪ ﮔﺮدنﻛﻠﻔﺖ ﺧﻮدﺳﺮ ﺑﻪ اﺳﺎرت درآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﻗﻄﻌﻲ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ راه ﺑﺮاي آزادي اﻗﻮام و ﻣﻠﻞ ﻫﻤﻮار ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوز اﻗﻮام ﺟﻬﺎن از ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻨﺪ از اﻳﻦ راﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫آزادي ﻫﻤﻮار ﺷﺪه ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪاﺗﻲ ﻛﻪ در ﻣﻨﺸﻮر ﺗﺎرﻳﺨﻲ آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﻮد ﺑﺮده و اداره اﻣﻮر ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﻴﻞ و ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد آﻧﺮا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻛﻪ در اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺳﺎﻟﻬﺎ و ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺮن اﺳﺖ ﻛﻪ در راه اﺣﻘﺎق ﺣﻘﻮق ﻣﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﺧﻮد ﻣﺒﺎرزه‬
‫ﻛﺮده و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ دادهاﻳﻢ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺧﻮدﺳﺮ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺮﺣﻖ ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﻣﺎﻧﻊ از‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﻘﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﺟﻬﺖ اﻳﺎﻻت و وﻻﻳﺎت ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪه وﻣﺪام ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﺑﻤﺐ و‬
‫ﺗﻮپ و زﻧﺪان و ﺗﺒﻌﻴﺪ و اﺳﺎرت ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ رﺿﺎﺧﺎن ﻛﻪ ﺣﺘﻲ از ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس ﻛُﺮدي‬
‫ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ زور ﺳﺮ ﻧﻴﺰه اﻓﺴﺮان دزد و ﺧﺎﺋﻦ و ﻏﺎرﺗﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ داراﻳﻲ و ﺣﻴﺎت ﻣﺎ را ﺑﺮ ﺑﺎد دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮس و ﺷﺮف‬
‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺤﻮ و رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﺮدن ﻧﺴﻞ ﻣﺎ از ﻫﻴﭻ دﻧﺎﺋﺖ و درﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮداري ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ .‬آﺧﺮ ﻣﺎ ﻫﻢ اﻧﺴﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﺑﺎن وآﺛﺎر ﺧﻮد را دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻋﺸﻖ ﻣﻲورزﻳﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻘﻮق ﻣﺎ ﭘﺎﻳﻤﺎل ﺷﻮد؟ ﭼﺮا ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد آزاد و‬
 ‫‪٨٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﺨﺘﺎر ﺑﺎﺷﻴﻢ؟ ﭼﺮا اﺟﺎزه داده ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﻴﻢ؟ ﭼﺮا ﻣﺎﻧﻊاﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن وﻻﻳﺘﻲ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و از ﻃﺮف اﻧﺠﻤﻦ وﻻﻳﺘﻲ اداره ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎن ﮔﺮاﻣﻲ! ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﻖ دادﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺖ اﺧﺬ ﺣﻖ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﻠﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﺧﻮد‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزه ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺗﺤﺎد و ﻳﻜﺮﻧﮕﻲ و ﭘﻴﺶآﻫﻨﮓ ﺑﻮدن و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎن ﮔﺮاﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺧﻮد را ﺑﮕﺸﺎﻳﻴﺪ و ﺑﻪ‬
‫دور ﺣﺰب ﻣﻠﻲ ﺧﻮد ﺟﻤﻊ و در راه ﻛﺴﺐ ﺣﻖ ﻣﺸﺮوع ﻣﻠﻲ ﺧﻮدﺗﺎن ﻓﺪاﻛﺎري ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن رﻫﺮو و رﻫﻨﻤﻮن ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي اوﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد از ﺧﻄﺮ ﻣﺤﻮ ﺷﺪن ﻧﺠﺎت‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و وﺟﻮد و ﻧﺎﻣﻮس و ﺷﺮف ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﭘﺎﺳﺪاري ﻛﻨﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در داﺧﻞ ﻣﺮزﻫﺎي دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻣﻠﻲ ﺧﻮد‬
‫را ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎن! ﻣﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻖ ﻣﺸﺮوع و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺖ دﻳﮕﺮي ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﺷﻌﺎر ﻣﺎ در ﺑﻨﺪﻫﺎي زﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ و ﺑﻪ آﮔﺎﻫﻲ ﻓﺮدﻓﺮد ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﻌﺎر ﻣﺎﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد در داﺧﻞ اﻳﺮان‪ ،‬در اداره اﻣﻮر ﻣﺤﻠﻲ ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﻞ و آزاد ﺑﺎﺷﺪ و در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺮزﻫﺎي دوﻟﺖ اﻳﺮان‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺧﻮد را ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺣﻖ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ و ﻛﻠﻴﻪ اﻣﻮر ادارات ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ وﻻﻳﺘﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰودي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﻣﻮرات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻛﺸﻮري رﺳﻴﺪﮔﻲ‬
‫و ﻧﻈﺎرت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻦ روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻣﻼك ﺗﻮاﻓﻘﻲ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد و آﻳﻨﺪه ﻫﺮ دو در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮد ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺎ ﻗﻮم آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺳﻮريﻫﺎ و ارﻣﻨﻴﺎن و ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ‪ ،‬اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺑﺎ ﻫﺪف رﺷﺪ ﻛﺸﺎورزي و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﺣﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي‬
‫ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﻌﺎدن ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻤﺎﻳﺪ و در اﻳﻦ راه ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪70‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎرﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻗﻮام اﻳﺮان در ﺟﻬﺖ ﺳﻌﺎدت و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻴﻬﻦ ﺧﻮد ﻓﺮﺻﺖ ﻣﺒﺎرزه را آزاداﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪«.‬‬
‫ـ اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬

‫‪ ‬اﻳﻦﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪﺑﻪدوزﺑﺎنﻓﺎرﺳﻲوﻛﺮديﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه‪،‬ﺟﻬﺖﻣﺘﻦﻓﺎرﺳﻲر‪.‬كﺑﻪ‪:‬وﻳﻠﻴﺎماﻳﮕﻠﺘﻮنﺟﻮﻧﻴﺮ‪،‬ﺟﻤﻬﻮريﻛُﺮددرﺳﺎل‪،1946‬ﺗﺮﺟﻤﻪﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪﺻﻤﺪي‪،‬ج‪،2‬ﺻﺺ‪ .92-91‬‬
 ‫‪٨٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫»ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﺸﺮ اﻓﻜﺎر ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﺷﻤﺎره ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎل اول ‪ 15‬آذر ‪ ،1324‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ 6‬دﺳﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ،1945‬زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ در اول آﺑﺎنﻣﺎه ‪ ،1324‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ و ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﺧﻮد را اﻧﺘﺸﺎر داد‪ ،‬در روز‬
‫‪ 1324/8/2‬اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺧﻮد را ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺐ از ﺳﺮان و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﻣﺎﻛﻮ و آرارات‪ :‬آﻗﺎي ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺟﻼﻟﻲ‪ ،‬آﻗﺎي ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ‪ ،‬آﻗﺎي ﺷﻴﺦ ﻛﻲ‪،‬آﻗﺎي ﺣﺴﻦآﻏﺎي دﻻﻳﻲ‪ ،‬آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﻟﻪآﻏﺎي ﻣﻼن‪،‬‬
‫آﻗﺎي ﻓﺨﺮي‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﺳﻮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮادوﺳﺖ‪ ،‬دﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮﮔﻮر‪ :‬آﻗﺎي ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﺮﻳﻔﻲ‪ ،‬آﻗﺎي ﻃﺎﻫﺮﺧﺎن ﺳﻤﻜﻮ‪ ،‬آﻗﺎي ﻋﺒﺎس ﻓﻨﻚ‪ ،‬آﻗﺎي ﻗﻮﻳﻄﺎسآﻏﺎي‬
‫ﻣﻤﺪي‪ ،‬آﻗﺎي ﺣﺎﺟﻲ وﺗﻤﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﺷﻴﺮو‪ ،‬آﻗﺎي ﻋﺒﺪي‪ ،‬آﻗﺎي ﺣﺴﻦ ﺗﻴﻠﻮ‪ ،‬آﻗﺎي ﺗﻤﺮﺧﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﺮاد‪ ،‬آﻗﺎي ﻧﻮرﻛﻮ‪ ،‬آﻗﺎي زﺑﻴﺪ‪ ،‬آﻗﺎي‬
‫ﻋﺰو‪ ،‬آﻗﺎي ﺣﺴﻦ ﻫﻨﺎره‪ ،‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺣﺎج ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ اﻓﻨﺪي‪.‬‬
‫‪3‬ـ اﺷﻨﻮﻳﻪ‪ :‬آﻗﺎي ﻣﻮﺳﻲﺧﺎن زرزا‪ ،‬آﻗﺎي ﻗﺮﻧﻲآﻏﺎي زرزا‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﻴﺮزاﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬آﻗﺎي ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬آﻗﺎي ﻛﺎك ﺣﻤﺰه‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﺳﻨﺪوس )ﻧﻘﺪه(‪ :‬آﻗﺎي اﺣﻤﺪ ﻛﺎﺧﻀﺮ‪ ،‬آﻗﺎي ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي ﭘﻴﺮوﺗﻲ‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎي ﭘﻴﺮوﺗﻲ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﻻﺟﺎن‪ :‬آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﷲآﻏﺎي ﻗﺎدري‪ ،‬آﻗﺎي ﻛﺎك ﻣﺎﻣﻨﺪ ﻗﺎدري‪ ،‬آﻗﺎي ﻛﺎك ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬آﻗﺎي ﭘﻴﺮوتآﻏﺎي اﻣﻴﺮﻋﺸﺎﻳﺮي‪،‬‬
‫آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎي ﭘﻴﺮوﺗﻲ‪.‬‬
‫‪6‬ـ ﭘﻴﺮان)ﭘﻴﺮاﻧﺸﻬﺮ(‪ :‬آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎ‪ ،‬آﻗﺎي ﻗﺮﻧﻲآﻏﺎ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﻣﻴﺎﻧﺪوآب‪ :‬آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﺑﻮﻛﺎن‪ :‬آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺷﺮﻓﻜﻨﺪي‪ ،‬آﻗﺎي رﺷﻴﺪ ﻋﻠﻴﺰاده‪.‬‬
‫‪ 9‬ـ ﻣﻨﮕﻮر‪ :‬آﻗﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻢآﻏﺎي ادﻫﻢ‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﺎم ﺣﺴﻦ‪ ،‬آﻗﺎي ﻛﺎك ﺳﻠﻴﻤﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﻛﺎك ﺣﻤﺰه‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ داد و از ﻃﺮف ﺳﺮان و روﺷﻨﻔﻜﺮان ﺣﺰب ﻧﻄﻖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎ درﺑﺎره دﻣﻜﺮاﺳﻲ و اﺗﺤﺎد اﻳﺮاد ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮه‬
‫ﻫﻤﻪ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه وﻳﮋه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻛﺪام در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﺮ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫‪71‬‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫و ﻫﮋار ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﻌﺮ زﻳﺮ را درﺑﺎره دﻣﻜﺮات در ﻛﻨﮕﺮه ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫دﻳﻤﻮﻛﺮاﺗﻤﺎن دهوي‬
‫ﺣﻪوت ﺳﺎﻟﻲ ﺋﺎﮔﺮي ﺷﻪري دوﻧﻴﺎﻳﻪ داﻳﺴﺎ‬
‫دﻳﺰهي ﺷﻪري ﺗﻴﺎ دهﻛﻮﻟﻲ ﮔﻮﺷﺘﻲ ﭘﻴﺮ و ﺟﻮان‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪،1‬س‪،1324/9/15،1‬ص‪ .12-11‬‬
‫‪٨٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺟﻪوان ﺗﻪر و ﺗﺎزه ﻧﻪوﻧﻪﻣﺎم‬

‫ﻣﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻴﻢ و ﻫﻮﻧﻪر ﻧﺎﺑﻴﻐﻪي زهﻣﺎن‬
‫ﺋﻴﺴﻜﻴﺎن ﻛﺮا ﺑﻪ ﺧﻮاردهﻣﻪﻧﻲ ﻛﺮم و ﻣﻮر و ﻣﺎر‬
‫ﺳﻪرﻳﺎن ﻛﺮا ﺑﻪ ﮔﻮ ﻟﻪ ﻣﻪﻳﺪان ﻓﺮيدران‬
‫ﺳﻪد ﻫﻪزار ﺷﺎر و دﻳﻬﺎت ﺗﻴﻜﺪران ﺑﻪ ﺑﻮم‬
‫ﭘﻴﺴﺘﺮ ﻟﻪ وهزﻋﻲ ﻣﻪﻣﻠﻪﻛﻪﺗﻲ ﻛﻮردي ﺑﺎرزان‬
‫ﺑﻮﭼﻲ ﻫﻪﻻﻳﺴﺎ؟ ﻟﻪﺑﻪر ﺋﺎﺳﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪﺷﻪر‬
‫رﻳﺸﻪي ﻓﻪﺳﺎد و زوﻟﻤﻲ ﺑﺒﻪﺗﻠﻲ ﻟﻪ روي ﺟﻴﻬﺎن‬
‫ﻣﻴﻠﻠﻪت ﭘﭽﻮك و ﮔﻪوره ﺣﻪﻗﻲ وهدهسﻛﻪوي‬
‫ﻣﻪﺋﻤﻮر و ﺷﺎ ﻟﻪﺧﻮيﺑﻲ ﭼﻪ ﺟﺎي ﺧﻪت و زﻣﺎن‬
‫ﻛﻮردﻳﺶ ﻧﻪﺧﻮ ﺑﻪﺷﻪرﺑﻮ ﻛﻪﭼﻲ ﻫﻪر دهﻳﺎنﻛﻮژن‬
‫ورده و ﺋﻪﺳﻴﺮه دي ﻟﻪ ﻋﻴﺮاق و ﻟﻪ ﻛﻮردﺳﺘﺎن!‬
‫وادﻳﺎره ﻫﻲ ﺋﻪواﻧﻪ ﻟﻪﺑﻪر ﻧﻪﻓﻌﻲ ﺷﻪﺧﺼﻴﻴﻪ‬
‫ﻛﻲ راﺳﺘﻪ؟ ﻗﻪوﻟﻲ ﺛﺎﺑﻴﺘﻪ ﺑﻴﺠﮕﻪ ﻟﻪ روﺳﻪﻛﺎن؟‬
‫ﺋﻪو ﻟﻪﺷﻜﺮي ﻛﻪ ﻓﻪﺗﺢ و ﻇﻪﻓﻪر ﻳﺎوهري وﻳﻴﻪ‬
‫ﺑﻪﻳﺪاﻏﻲ ﺳﻮري داس و ﺳﺘﺎره و ﭼﻪﻛﻮچ ﻧﻴﺸﺎن‬
‫ﺋﻪو ﻟﻪﺷﻜﺮهي ﺑﻪ ﺋﻪﻣﺮي ﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻲ ﭘﻴﺸﻪوا‬
‫ﺑﻪﻳﺪاﻏﻲ ﻓﻪﺗﺢ و ﻣﻪردي ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻴﺮﻟﻪﻧﻲ ﭼﻪﻗﺎن‬
‫ﺋﻪو ﻟﻪﺷﻜﺮهي ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻲ ﮔﺮيﻛﺮدوه و دهﻟﻲ‬
‫زاﻟﻢ ﻟﻪ ﻛﻮيﻳﻪ ﺗﻴﻜﻲﺷﻜﻴﻨﻢ دهم و ددان‬
‫وا ﺋﻪو ﺑﻪزهﻳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﻲ ﻣﻪدا ﻫﺎﺗﻮه ﻛﻪ ﺑﻮ‬
‫ﻛﻮرد ﺑﻲﻛﻪﺳﻦ ﻟﻪ ﮔﻴﺘﻲ و ﺑﻲﺟﻴﻦ و ﺑﻲﻧﻪوان‬
‫ﺑﻮﭼﻲ دهﺑﻲ ﻟﻪ رﻳﺰي ﺑﻪﺷﻪر ﻛﻮردي ﭼﺎرهرهش‬
‫ﻧﺎﻧﻲ ﻧﻪﺑﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻧﻪﺑﻲ ﺗﺎم ﻧﻪﻛﺎ ژﻳﺎن‬
‫ﭘﻴﻮﻳﺴﺘﻪ ﻗﻪوﻣﻲ ﻛﻮردي وهﻛﻮ ﺳﺎﻳﺮي ﺑﻪﺷﻪر‬
‫ﺑﻪﻫﺮهي ﺑﺒﻲ ﻟﻪ ﺣﻪﻗﻘﻲ ژﻳﺎن ﺑﻴﺘﻪ ﻧﻴﻮ ﺋﻪﻣﺎن‬
‫ﺋﻴﻤﻪش ﻟﻪ ﺳﺎﻳﻪي ﺋﻪو ﻟﻮﻃﻔﻲ ﻗﻴﻤﻪﺗﻲ‬
‫دهﺳﺘﻤﺎن ﻟﻪ دهﺳﺘﻲ ﻳﻪك دهﮔﺮﻳﻦ زور ﺑﻪ روح و ﮔﻴﺎن‬
 ‫‪٩٠‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺣﻴﺰﺑﻴﻜﻲ ﺳﺎزدهﻛﻪﻳﻦ و دﻳﻤﻮﻛﺮاﺗﻤﺎن دهوي‬

‫ﻓﺎرس ﭼﻠﻮﻧﻪ ﻛﻮرده دهﻳﻪوي ﺑﻲ وهﻛﻮ ﺋﻪوان‬
‫ﻣﻪﺋﻤﻮر ﻟﻪﺧﻮمﺑﻲ ﻫﻪرﭼﻲ ﻛﻮﺗﻲ ﭼﺎﻛﻪ ﺗﻴﻲدهﮔﻪم‬
‫ﺧﻮﻳﻨﺪن زﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮم ﺑﻲ ﮔﻪﻟﻴﻚ زوي دهﻛﻪم رهوان‬
‫ﮔﻪر ﺣﺎﺻﻠﻢ ﻟﻪﺧﻮﻣﻲ ﺧﻪرج ﻛﻪم ﭼﻪزو دهﺑﻲ‬
‫داﻧﻴﻢ ﻣﻪﺗﻪب ﻟﻪ ﺷﺎري و ﻣﻪﻛﺘﻪب ﻟﻪ دﻳﻪﻛﺎن‬
‫ﺋﻪو ﻗﻪوﻣﻪ ﭘﺎﻛﻲ ﻓﻴﺮي ﺳﻪواد و ﻋﻴﻠﻢ دهﺑﻲ‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭼﻴﺪي ﭘﻴﻢﻧﻪﻟﻲ ﻛﻮرد وهﺣﺸﻴﻴﻪ و ﻧﻪزان‬
‫ﺋﻪي ﮔﻪورهﻛﺎﻧﻲ ﻛﻮرد ﻣﻮﺑﺎرهكﺑﻲ ﻛﻮﻣﻪﻟﻮ‬
‫ﺗﻪوﻓﻴﻘﻮ ﺑﻲ ﻟﻪ ﻻﻳﻪﻧﻲ ﺧﻪﻟﻼﻗﻲ ﺑﻲﻣﻪﻛﺎن‬
‫ﻳﺎرهب ﺑﮋي ﺑﻪ ﻓﻪﺗﺢ و ﻇﻪﻓﻪر ﻟﻪﺷﻜﺮي ﻗﺰل‬
‫ﻫﻪر ﭼﻪرخ و ﺧﻮل ﺑﻪ ﻣﻪﻳﻠﻲ ﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﺑﺪا زهﻣﺎن‪72«.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮه‪ ،‬ﺷﻌﺮ و ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺎﻟﻪﻣﻴﻦ ﺷﻌﺮي را ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻫﻤﺎن ﺷﻤﺎره‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ رﻫﺒﺮ و ﭘﻴﺸﻮاي ﺣﺰب و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎﻣﻲ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻳﻜﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻣﻘﺪاري ﺗﻔﺎوت در آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬اﮔﻠﺘﻦ اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد‪:‬‬
‫»ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ ﺳﻴﺎدت‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ اﻳﻮﺑﻴﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‬
‫اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻞ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﻛﺮﻳﻢ اﺣﻤﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺎج ﻣﺼﻄﻔﻲ داودي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد وﻟﻲزاده‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺳﻮل‬
‫‪73‬‬
‫دﻟﺸﺎد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ‪«.‬‬
‫در ﻟﻴﺴﺖﻫﺎي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺗﻌﺪادي از اﺳﺎﻣﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در اﺳﻨﺎد ﻣﻨﺘﺸﺮه آن ﻋﺼﺮ اﺳﺎﻣﻲﺷﺎن ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮن‪:‬‬

‫‪ ‬ﻫﮋار در اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ از دوران ﺟﻨﮓ ﻛﻪ اﻓﺮاد زﻳﺎدي در آن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺎ دﻳﺪ ﻣﺜﺒﺘﻲ ﺑﻪ روسﻫﺎ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪو ﺑﺎﺗﻮﺻﻴﻒ داسو ﭼﻜﺶو ﺳﺘﺎرهوﻧﻴﺰ ﺳﺘﺎﻳﺶ‬
‫از اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻛﻪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻧﺪه ﻇﻠﻢ و ﺑﻴﺪاد اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎنﺧﻮدشﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺤﺪﺷﻮﻧﺪوﺣﺰﺑﻲ را ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪوازﻓﺮﺻﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﺑﻮﺟﻮد آورده اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﻣﺪح ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺷﻌﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮده و ﺑﺮاﻳﺸﺎن آرزوي ﻓﺘﺢ و ﻇﻔﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ..‬‬
‫‪ ‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .134‬‬
 ‫‪٩١‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده ﻛﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻌﺎون ﺣﺰب ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﭼﻮن دﺑﻴﺮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي را داﺷﺘﻪ‪ ،‬و‬
‫ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻴﻼﻧﻲ و ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﻜﺎك و زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ و رﺷﻴﺪﺑﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﻦ »ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد‬
‫و ﺑﺮادري ﻛﺮد و آذري« آورده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب از آﻧﻬﺎ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻨﺎﻣﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺣﺰب ﺑﻪ ﻣﺮدم و اﻋﻼن اوﻟﻴﻦ ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ و اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه در آﻏﺎز آﺑﺎنﻣﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﻲ ﺣﺰب ﻫﺮ‬
‫ﺳﺎل ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺧﻮد را روز ‪ 25‬ﻣﺮداد‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ و ﻣﺮاﺳﻢ را ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲدارد‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻠﺖ آن ﻫﻢ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬ﺧﻮد را‬
‫اداﻣﻪدﻫﻨﺪه ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮده و ژ‪.‬ك‪ .‬ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد در ﺗﻘﻮﻳﻢﻫﺎﻳﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬در ‪ 25‬ﻣﺮداد ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺟﺸﻦ و ﭼﺮاﻏﺎﻧﻲ« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»روز ‪ 25‬ﻣﺮداد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﺗﺄﺳﻴﺲ‪ ،‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺟﻠﻮ اﻳﻮان و ﺣﻴﺎط ﻋﻤﺎرت ﭘﻴﺸﻮا‪،‬‬
‫ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻫﺎﻟﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ و ﭼﺎي و ﻣﻴﻮهﺟﺎت ﺻﺮف ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺸﻦ در ﺳﺎﻋﺖ ‪1‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬اﻃﺮاف ﻋﻤﺎرت ﭘﻴﺸﻮا ﺑﺎ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﻪ رﻧﮓ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻋﻜﺲ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻣﺰﻳ‪‬ﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﺸﻦ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 7‬ﺷﺐ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻳﻦ ﺟﺸﻦ از ﻃﺮف آﻗﺎﻳﺎن‪ :‬ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده‪ ،‬دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺣﻤﻴﺪي‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬وردي‪ ،‬ﺻﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻋﺒﻴﺪاﻟﻪ ﻃﻪزاده‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻗﺎدري‪ ،‬ﻛﺎك ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﺮﻓﻲ‪ ..‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ‬
‫و ﻣﻘﺎﻻت و اﺷﻌﺎر ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ و ﺑﻴﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ ﻣﻮزﻳﻚ ﻣﻠﻲ و ﺳﺮود ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻗﻠﺐ ﺣﺎﺿﺮان را ﺷﺎد‬
‫‪74‬‬
‫ﻣﻲﻛﺮد و ﺟﺸﻦ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﺑﺎ ﻣﺴﺮت ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪«.‬‬

‫در ﻫﻤﺎن ﺷﻤﺎره ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي ﻧﻮﺷﺘﺎري ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮاي آزادي و دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻣﺎ ﻗﺪم در ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﺧﻮد ﻧﻬﺎد«‬
‫ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﺠﺪداً ﺑﺤﺚ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/5/29،‬‬
‫‪٩٢‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﭘﻴﺸﻮا ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫‪٩٣‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪت ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺗﻨﻈﻴﻢ و در آذرﻣﺎه ‪ 1324‬اﻋﻼم ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ آن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﻓﺼﻞ اول‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﻧﺎم ﺣﺰب‪ :‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺣﺰب ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي ﺷﺪه‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺪن‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻈﺎﻣﻨﺎﻣﻪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺰب ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا درﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻗﻠﻢ و ﺧﻮﺷﻪ ﮔﻨﺪم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آرم ﺣﺰب ﻗﺒﻮل ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬‬
‫‪ 4‬ـ در وﺿﻊ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ آرﻣﺎن ﺣﺰب‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺮزﻫﺎي دوﻟﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﺣﻘﻮق ﻛُﺮد ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﺎﻻت و وﻻﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻛُﺮدﻫﺎ در آن‬
‫زﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮدم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺪون ﺟﺪاﻳﻲ ﻣﻠﻲ و‬
‫ﻗﻮﻣﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺮاﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ آرﻣﺎن ﺣﺰب ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﭘﻴﮕﻴﺮي دﻣﻜﺮاﺳﻲ و ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺟﻬﺖ ﺳﻌﺎدت ﻣﺮدم ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪6‬ـ ﺣﺰب ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ دﺷﻤﻨﻲ و اﺧﺘﻼﻓﻲ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻮاﻫﺎن آن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺻﻠﺢ در رﺷﺪ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﻛﺸﺎورزي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﭼﺎر ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻼش‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪:‬‬
‫‪ 7‬ـ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت و ﻋﻮارض ﺑﻪ ﺷﻴﻮه اﺻﻮﻟﻲ ﺟﻤﻊ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺎم ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﻤﺮان و آﺑﺎداﻧﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 30‬درﺻﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺟﻤﻊآوريﺷﺪه را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪9‬ـ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺄﻣﻮران ﻛﺸﻮري و ﺳﻴﺎﺳﻲ و دواﻳﺮ ﻛﺸﺎورزي ﻛُﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺻﻼﺣﺪﻳﺪ ﺧﻮد ﻣﺸﺎورﻳﻦ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ را ﺟﻬﺖ ﻛﻤﻚ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﻮرات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و دوﻟﺘﻲ و دادﮔﺴﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد و اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫‪10‬ـ ﺣﺰب ﻛﻮﺷﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺟﻬﺖ رﺷﺪ ﻛﺸﺎورزي ﻣﺎﺷﻴﻦآﻻت ﺧﺮﻳﺪاري و ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﻛﻪ از‬
‫ﻛﺸﺎورزان ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآورد ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٩٤‬‬ ‫‪/‬‬

‫‪11‬ـ ﺣﺰب در ﺟﻬﺖ ﻋﻤﺮان و ﺑﻬﺪاﺷﺖ روﺳﺘﺎ و رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ راه روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪12‬ـ ﺣﺰب ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻣﻠﻲ و ﻗﻮﻣﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ از ﺣﻴﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫زﺣﻤﺘﻜﺸﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪13‬ـ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻘﺎﻃﻊ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ اﺟﺒﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و‬
‫در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺪارس ﺑﺎﻳﺪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺗﺪرﻳﺲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 14‬ـ ﺟﻬﺖ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻋﻠﻢ و زﻧﺪﮔﻲ و ﺗﻤﺪن ﻣﺮدم‪ ،‬ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻈﻴﺮ‪ :‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻠﻮب‪ ،‬ﺗﺌﺎﺗﺮ و‬
‫ﻣﻴﺎدﻳﻦ ورزﺷﻲ اﻳﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪15‬ـ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺄﻣﻮران ﻛُﺮد ﻛﻪ در اﻳﺎﻻت و وﻻﻳﺎت دﻳﮕﺮ در ادارات و ارﺗﺶ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪16‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد راﺑﻄﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬در وﻫﻠﻪ اول ﺑﺎ ﻛﺸﻮر اﺗﺤﺎد‬
‫ﺷﻮروي ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪17‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﻴﺎت و آﺳﺎﻳﺶ ﻣﺮدم ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮ ﻃﺒﻖ‬
‫آﻣﺎر ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺷﺮﻛﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪18‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺎزه اﻣﺘﻴﺎز اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻨﺎﺑﻊ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻮاد اﺳﺘﺨﺮاﺟﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺮوش رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫‪19‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ارزانﻓﺮوﺷﻲ و ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻛﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫رﺑﺎﺧﻮاري و ﮔﺮاﻧﻔﺮوﺷﻲ و ﻣﺤﺘﻜﺮان ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪20‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺗﻮﺳﻌﻪ داده و در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻛﺎرﮔﺎه اﻳﺠﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺖ ﭘﻠﻴﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎر‬
‫از داراﺋﻲﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺎ ﻗﻄﻊ و ﺧﻮد از داراﻳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮﻳﻢ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺳﻮد رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪21‬ـ ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺎن در ﻛﻠﻴﻪ اﻣﻮر ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺳﻬﻴﻢ و ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮدان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪22‬ـ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻘﻮق اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ‪،‬آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ارﻣﻨﻲ و آﺳﻮري ﻛﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪ -‬آذرﻣﺎه ‪«1324‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺎز اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن زﻣﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و‪:‬‬
‫ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد در ﭼﺎرﭼﻮب دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺮاﺳﺎس »ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻣﻠﻲ« و رﻓﻊ ﺳﺘﻢ ﻣﻠﻲ‪ ،‬دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻴﻦ ﻛُﺮدﻫﺎ و اﻗﻠﻴﺖﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﭼﻮن آذري و آﺳﻮري و ارﻣﻨﻲ‪ ،‬وﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد‪ ،‬در ﺳﺎﻳﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ، ..‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و‪ :‬رﺷﺪ و‬
 ‫‪٩٥‬‬ ‫‪/‬‬

‫ﺗﺮوﻳﺞ ﻛﺸﺎورزي و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰه ﻛﺮدن‪ ،‬و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﺎزار ﻣﺤﺼﻮﻻت زﻣﻴﻨﻲ و اﺳﺘﺨﺮاج داراﻳﻲﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و اﻳﺠﺎد ﻛﺎرﮔﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ و‬
‫اﺣﺪاث راه و ﺗﻘﺴﻴﻢ درآﻣﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎت در ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ رﺷﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪..‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدي و‪:‬‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ زﺑﺎن ﻛﺮدي و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزش و اﺟﺒﺎري ﻧﻤﻮدن ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﻣﻘﺎﻃﻊ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺑﺮاي دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ و ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺻﻮل ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫رﺷﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ..‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از ﺳﻮي ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ وﺳﻴﻊ و ﻋﻤﻴﻘﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎدي ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﺪم ﺑﺤﺚ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع‬
‫راهﺣﻠﻲ در ﺟﻬﺖ ﻣﺸﻜﻞ ﺷﺪﻳﺪ رواﺑﻂ ﻣﺎﻟﻜﺎن و ﻛﺸﺎورزان ﻓﺎﻗﺪ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ »ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ« ﻣﻨﺎﻓﻲ و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮد ﭼﻮن ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ »دوﻟﺘﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﺟﺪا« از اﻳﺮان ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد و ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﻦ اﻇﻬﺎرات ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺎﻟﻴﺎت و درآﻣﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﺮﻛﺰي و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‬
‫‪٧٥‬‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ و اﻧﺘﺨﺎب اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫آذرﻣﺎه ‪ ،1324‬ﺳﺮاﺳﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﺟﻮش و ﺧﺮوش آﻣﺪ‪ .‬ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻳﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ را ﻳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآوردﻧﺪ‪ .‬ﻓﺪاﺋﻴﺎن دﻣﻜﺮات و ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺮاﻛﺰ ارﺗﺶ و ژاﻧﺪارﻣﺮي را در‬
‫رﺿﺎﺋﻴﻪ اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎي اﻃﺮاف اروﻣﻴﻪ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺧﺒﺎر اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫روز ‪ 26‬آذرﻣﺎه‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺗﻌﺪادي از ﺳﺮان ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ »ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد« ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎد ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﭘﻬﻠﻮي‬
‫ﺑﻮد ﻳﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺷﻠﻴﻚ ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻣﺮدم درآﻣﺪ‪ .‬ﭘﺮﭼﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﭘﺎﻳﻴﻦ آورده ﺷﺪ و ﭘﺮﭼﻢ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز درآﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ذﺑﻴﺤﻲ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪهاش‪ ،‬ژاﻧﺪارمﻫﺎ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﻲ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎن ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﻬﺮان آﻧﻬﺎ را آزاد ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﮔﺎنﻫﺎ را آزاد ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪ و آﻧﻬﺎ را آزاد ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺟﻮش آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻬﺎﺑﺎد در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻧﻘﺪه و ﺑﻮﻛﺎن و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز درآﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ روﻳﺪاد ﻣﻬﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ در زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺳﻢ اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ در ﺳﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺸﺮﻳﺎت آن زﻣﺎن را ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ ‬اﻳﻦﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪدراﺻﻞﺑﻪزﺑﺎنﻛﺮديﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪهوازﺳﻮي»ﺳﺎزﻣﺎناﻧﻘﻼﺑﻲﺣﺰبﺗﻮدهاﻳﺮاندرﺧﺎرجازﻛﺸﻮر«ﺑﻪﻓﺎرﺳﻲﺗﺮﺟﻤﻪﺷﺪهودرﺷﻤﺎره‪19‬ارﮔﺎنآنﺳﺎزﻣﺎنﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪهاﺳﺖ‪ «.‬‬
 ‫‪٩٦‬‬ ‫‪/‬‬

‫اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ در ﻣﻬﺎﺑﺎد‬

‫ﻣﺠﻠﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﺷﻤﺎره ﺳﻮم ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺒﻞ از ﭼﺎپ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮض ﺷﺪ‪ ،‬روز ‪ 26‬آذر ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻫﺎﻟﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 10‬ﺻﺒﺢ در ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز درآﻣﺪ و در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻮزﻳﻚ ﻣﺎرش ﻣﻠﻲ را‬
‫ﻣﻲﻧﻮاﺧﺖ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﻴﺎﺑﺎن وﻓﺎﻳﻲ ﺻﻒ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻛﻪ ﺗﻔﻨﮓ و ﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺳﺮﻧﻴﺰهﺷﺎن ﻣﻲدرﺧﺸﻴﺪ ﮔﺮوه ﺟﻮاﻧﺎن و داﻧﺶآﻣﻮزان‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬از دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ‪ ،‬در ﻃﺮف راﺳﺖ ﭘﺮﭼﻢ در ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺮدم ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﻫﻴﺄت و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﺑﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﻬﺖ اداي اﺣﺘﺮام ﻛﻒ زده و ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﭘﺮﺷﻮري در ﻣﻮرد ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮاد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻌﺪ از ﻧﻄﻖ و ﺧﻄﺎﺑﻪ و ﺗﻴﺮاﻧﺪازي زﻳﺎد و اﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬و ﻧﺼﺐ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﺸﻦ‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد ‪ 26‬آذر ‪ 1324‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 17‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪76«1946‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪،3‬س‪،1‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ‪ .1325‬‬
 ‫‪٩٧‬‬ ‫‪/‬‬

‫اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ در ﻧﻘﺪه‬

‫ﻣﺠﻠﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﺷﻤﺎره دوم ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﻧﻘﺪه‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺮ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺷﻮراي ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻲ آﻗﺎﻳﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ و ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬روز‬
‫‪ 24/9/26‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن را در ﻧﻘﺪه ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز درآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن وﺳﺎﻳﻞ ﺣﺮﻛﺖ را‬
‫آﻣﺎده و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻜﺎن دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و روز ‪ 24/9/27‬ﺑﻪ ﻧﻘﺪه رﺳﻴﺪه و ﺑﺪون ﻣﻌﻄﻠﻲ ﻓﺮﻣﺎن اﻫﺘﺰاز را ﺻﺎدر‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮش و ﺧﺮوﺷﻲ ﺑﻲﻏﺎﻳﺖ ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻧﻘﺪه و اﻃﺮاﻓﺶ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ از آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬آﻏﺎﻫﺎ و‬
‫روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن اﻋﻢ از زن و ﻣﺮد و ﻛﻮدك در ﻛﻨﺎر اﻋﻀﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻮاره و ﭘﻴﺎده ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺐ ‪700‬‬
‫ﻧﻔﺮ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﻣﻘﺪس را ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آﻗﺎﻳﺎن اﺣﻤﺪ ﻗﺎدري رﻳﻴﺲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻘﺪه‪ ،‬ﻛﺎك ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎدري‪ ،‬آﻗﺎي ﻏﻼمرﺿﺎﺧﺎن ﺧﺴﺮوي و آﻗﺎﻳﺎن اﺣﻤﺪ ﻋﺬﻳﺮي و اﺑﺮاﻫﻴﻢ ارﺟﻤﻨﺪ ﻣﻜﺮي و ‪ ..‬و ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي‬
‫ﭘﻴﺮوﺗﻲ و ﻛﺎك ﺑﺎﻳﺰ و ﻣﻴﺮزا اﺑﺮاﻫﻴﻢ رﻳﻴﺲ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ آﻣﺎده ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺻﺒﺢ ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﺷﺮوع ﺷﺪ و داﻧﺶآﻣﻮزان ﻛُﺮد و ارﻣﻨﻲ و آﺳﻮري ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺮود در ﻣﺤﻞ‬
‫ﺟﺸﻦ آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻲ آﻗﺎﻳﺎن ﻓﺮوﻫﺮ و ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس را ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮارهﻧﻈﺎم ﻛﻪ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﭘﺮﭼﻢ ﻇﻬﻮر ﻛﺮد ﻫﺰار ﺗﻴﺮ ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر رؤﻳﺖ ﭘﺮﭼﻢ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮاران ﭘﺮﭼﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺣﺰب ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﺪم ﻳﻚ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﭘﻲدرﭘﻲ ﻛﻒ ﻣﻲزدﻧﺪ و‬
‫ﻫﻮرا ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﺟﻬﺖ زﻳﺎرت ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از زﻳﺎرت ﻋﻤﻮم‪،‬‬
‫ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس اﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﺳﻼم ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ و ﺻﺪ و ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻓﺪاﻳﻲ ﻣﺴﻠﺢ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺳﻲ ﺗﻴﺮ ﺷﻠﻴﻚ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫آﻗﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻢ ارﺟﻤﻨﺪي دﺑﻴﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻘﺪه ﻧﻄﻘﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ آزادي و ﻋﻈﻤﺖ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس و اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻛﻒزدنﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﺳﺮود ﻣﻠﻲ از ﻃﺮف ‪...‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮادر ﮔﺮاﻣﻲ آﻗﺎي ﺧﺴﺮوي ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﻠﻨﺪ و ﺷﻴﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺰارش ﺧﻮد را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺷﻬﻴﺪان راه‬
‫آزادي و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻃﻲ ﻧﻄﻘﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﺪﻳﺪي در ﻣﺮدم اﻳﺠﺎد ﻛﺮد و ﺑﺎ ﻫﻮرا و ﻛﻒ زدن ﻣﻤﺘﺪ‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﺮود »اي رﻗﻴﺐ« از ﻃﺮف ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮادر ﮔﺮاﻣﻲ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ در وﺻﻒ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ‬
‫اﻳﺮاد ﻛﺮد ﻛﻪ ﺟﺎي ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭘﺴﺮ آﻗﺎي ﺗﻘﻲﺧﺎن از ﻃﺮف اﻫﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺟﺸﻦ را ﺑﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺗﺒﺮﻳﻚ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺟﻤﻊ‬
‫ﻛﺜﻴﺮي از ﺑﺮادران در وﺻﻒ ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﮔﻔﺘﺎري اﻳﺮاد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮادر ﮔﺮاﻣﻲ آﻗﺎي ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﺟﻮان‬
‫ﺧﻮﻧﮕﺮم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎﺗﻤﻪ داد و ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻗﻠﺒﻲ ﺷﺎد و دﻋﺎ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺑﺮاي ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﻠﺖﻫﺎي آزادﻳﺨﻮاه ﭘﺮاﻛﻨﺪه‬
‫‪77‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪«..‬‬
‫در ﻣﺮاﺳﻢ اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻧﻘﺪه‪ ،‬ﻛُﺮدﻫﺎي ﻋﺮاﻗﻲ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻌﺪاً ﮔﺰارش را ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد در اﻳﻦ روز اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪،2‬س‪ .1324/9/30،1‬‬
 ‫‪٩٨‬‬ ‫‪/‬‬

‫»ﺑﺰرﮔﺎن؛ اي ﻗﻮم ﺑﺎ ﺷﺮف؛ ﻋﺰﻳﺰان و ﺣﻀﺎر!‬

‫اي ﻛﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻛﺸﺎورزان و زﺣﻤﺘﻜﺸﺎن ﻛُﺮد ﮔﺮاﻣﻲ!‬
‫اﻳﺎﻣﻲ ﺑﺮ ﻗﻴﺎم ﻣﻠﻲ و ﻣﺒﺎرك ﻛُﺮد ﺳﭙﺮي ﺷﺪ و ﺗﻴﺮ دﺷﻤﻦ ﺳﺮ و ﺳﻴﻨﻪ ﺑﭽﻪﺷﻴﺮان ﻛُﺮد را ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻌﺶ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن را ﺑﻪ آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﻮه و دره و دﺷﺖﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻤﻠﻮ از ﮔﻮرﺳﺘﺎن دﻟﻴﺮان و ﻣﺒﺎرزﻳﻦ ﻛُﺮد راه آزادي اﺳﺖ‪ .‬و در‬
‫راه اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛُﺮد روح ﭘﺎﻛﺸﺎن از اﺟﺴﺎدﺷﺎن ﺟﺪا ﮔﺮدﻳﺪه‪.‬‬
‫اي ﺑﺮادر ﻛُﺮد! ﻗﻴﺎمﻫﺎي دﻳﺎرﺑﻜﺮ‪ ،‬درﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬آﻣﻴﺪ و ﺑﺎرزان ﻫﻤﮕﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪ رﺷﺎدتﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي آزادي اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه و اﻣﺎ اﻣﺮوز ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﮔﺮاﻣﻲﺗﺮﻳﻦ روز ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد اﺳﺖ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﻘﺎب ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻛُﺮد ﺑﺎ ﭼﻨﮓ آﻫﻨﻴﻦ ﺧﻮد‬
‫اﻳﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس را ﻣﻲاﻓﺮازد‪ .‬آري اﻳﻦ ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﺮﻣﻲاﻓﺮازد ﻛﻪ از آﻏﺎز ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﺎن ﺧﻮد را در اﻳﻦ راه ﻓﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮادران! ﺗﺒﺮﻳﻚ ﺧﻮد را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ و ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎي آزادﻳﺨﻮاه ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫اي ﺑﺮادر ﻛُﺮد! ﻣﻲداﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﺤﺒﻮب ﭼﻪ اﻧﺪرزت دﻫﺪ ؟ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ‪ ..‬ﺗﺠﻤﻌﻲ ﺑﺪون ﺗﺒﻌﻴﺾ‪ ،‬ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬آﻏﺎ و‬
‫ﻛﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻞ و ﺷﺒﺎن‪ ،‬ﻛﺸﺎورز و زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ و ﻳﻜﺪل ﺑﺮاي ﻳﻚ آرﻣﺎن ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ و ﺗﻼش‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬و ﺑﺎز ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫رﻧﮓ ﺳﺮﺧﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺟﻨﮕﺎوري و ﺳﻠﺤﺸﻮري ﻗﻮم ﻛُﺮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻧﮓ ﺳﻔﻴﺪم‪ ،‬ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻧﺠﻴﺐ و روﺣﻲ ﭘﺎك و راﺳﺘﻴﻦ دارد‪.‬‬
‫رﻧﮓ ﺳﺒﺰم‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﻛﺸﺪ ﻛﻪ ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻤﻠﻮ از ﻏﻠﻪ و ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﻌﺎدن ﺳﻴﻢ و زر اﺳﺖ‪ .‬اي ﻛُﺮدﻫﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ روﺣﻲ‬
‫ﭘﺎك و ﻳﺎدي ﭘﺎك و درﺳﺖ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻬﺮه ﺟﻮﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎز ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اي ﻛﺸﺎورز‪ ،‬اي ﻛﺎرﮔﺮ و درودﮔﺮ ﻛُﺮد‪ ،‬ﻗﻠﺒﺖ ﺑﺪون راﺳﺘﻲ و ﭘﺎﻛﻲ و ﺗﻼش آرام ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﺗﻼش دﺳﺖﻫﺎي ﺗﻮ دو ﺧﻮﺷﻪ‬
‫ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪت ﺑﻜﻮش‪ ،‬ﻛﺎر ﻛﻦ و ﺳﺮزﻣﻴﻨﺖ را ﺳﺮاﻓﺮاز ﻛُﻦ‪.‬‬
‫اي ﻛُﺮد! ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﭘﺮﭼﻤﺖ ﮔﻮﻳﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺖ دﻫﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوزي و ﺑﺰرﮔﻲات در ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ اﺳﺖ‪ ،‬زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎره داﻧﺶ آﻣﻮزﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻠﻢ ﻣﻴﻮه ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻌﺎدت و زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺮدﮔﺎر ﻫﻢ ﻧﻮر آﻓﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺻﻔﺎت زﻳﺒﺎي‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و زﻳﺒﺎﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اي ﻛُﺮد! ﻣﺎ ﻫﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺪرزﻫﺎﻳﺶ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫اي ﭘﺮﭼﻢ ﻗﻮل ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﻳﻜﺪل ﺑﺎ ﺟﺴﻤﻲ آﻫﻨﻴﻦ ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﭙﺮت ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻛﺎر‬
‫ﻛﻨﻴﻢ و ﻋﻠﻢ آﻣﻮزﻳﻢ‪.‬‬
‫اي ﻛُﺮد‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻓﺮاﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪﻧﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﭘﺲ‪:‬‬
 ‫‪٩٩‬‬ ‫‪/‬‬

‫زﻧﺪه ﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬

‫زﻧﺪه ﺑﺎد رﻫﺒﺮ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺎرﺷﺎل اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻛﺒﻴﺮ‪.‬‬
‫‪78‬‬
‫زﻧﺪه ﺑﺎد ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﻞ آزادﻳﺨﻮاه‪«.‬‬

‫ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ در ﺑﻮﻛﺎن‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﺷﻤﺎره اول ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺷﻬﺮ ﺑﻮﻛﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺷﻮراي ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﻣﺮ ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪراﻋﻈﻢ و ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺮر‬
‫ﺷﺪ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس و ﺳﻪ رﻧﮓ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺑﻮﻛﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز درآﻳﺪ‪ .‬آﻗﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮزا ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ‪،‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد وﻟﻲزاده‪ ،‬ﻣﻴﺮزا رﺣﻴﻢ ﻟﺸﻜﺮي و اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺄت ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آﻗﺎي ﺷﻴﺦاﻻﺳﻼﻣﻲ )ﻫﻴﻤﻦ( ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻠﻲ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ و آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ارﺗﺶ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮔﺎرد اﺣﺘﺮام و دﺳﺘﻪ ﻣﻮزﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آﻗﺎي ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺤﻠﻲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﻮﻛﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻞ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 1‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ 24/10/5‬ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﺣﺮﻛﺖ ﻫﻴﺄت‬
‫ﺣﻤﻞ ﭘﺮﭼﻢ در ﺣﻴﺎط ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب‪ ،‬ﻣﺎرش ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻗﺮاﺋﺖ و ﻣﻮزﻳﻚ ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻣﺨﺼﻮص در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادران ﻣﻬﺎﺑﺎدي ﺑﻪ درب ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻴﺄت ﺣﻤﻞ ﭘﺮﭼﻢ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺻﺪاي رﻋﺪآﺳﺎي ﻛﻒزدنﻫﺎ و ﻧﻌﺮه ﺷﺪﻳﺪ و ﺑﻠﻨﺪ و ﻫﻮرا و ﻓﺮﻳﺎد زﻧﺪه ﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ از ﻗﻠﺒﻲ ﮔﺮم و آﺗﺸﻴﻦ ﻣﻲ‬
‫ﺟﻮﺷﻴﺪ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ دو ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻫﻴﺄت ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﺪوآب رﺳﻴﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻗﺎﻳﺎن ﻗﺎﺿﻲ ﻗﺰﻟﺠﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻦﺧﺎن ﺑﺪاﻗﻲ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢآﻏﺎي‬
‫اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده و دو ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻠﻲ ﻫﮋار و ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻴﺶ از ﺻﺪ ﻧﻔﺮ از اﻋﻀﺎي‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻮﻛﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮاﺳﻢ اﺣﺘﺮام را ﺑﻪ ﺟﺎ آوردﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎرش و ﻣﻮزﻳﻚ ﺧﻮاﻧﺪه و ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺻﻒ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺣﻤﻞ‬
‫ﻫﻴﺄت و ﻣﺴﺘﻘﺒﻠﻴﻦ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﻲآﺑﺎد رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﺑﺮادران دﻣﻜﺮات ارﻣﻨﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﺸﻘﻲﺧﺎن در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺟﺎده و‬
‫ﺧﻮاﻫﺮان ارﻣﻨﻲ ﻛﻪ در ﻃﺮف ﭼﭗ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﺑﺠﺎ آوردﻧﺪ و ﺑﻪ ﻛﻒ زدن و ﻫﻮرا ﻛﺸﻴﺪن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻋﺸﻘﻲﺧﺎن از‬
‫ﻃﺮف ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻀﺎر اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺗﺒﺮﻳﻚ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده از ﺳﻮي ﻫﻴﺄت و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮادران ﻛُﺮد اﻇﻬﺎر‬
‫ﺗﺸﻜﺮ ﻧﻤﻮده و ﺳﭙﺎس ﺧﻮد را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﺮادران ارﻣﻨﻲ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮدﻧﺪ )ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن از آﻧﺎن ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﻛﺮده‬
‫و اﺣﺘﺮام و ﻋﺰت ﻋﺸﻘﻲﺧﺎن را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ( ﻫﻴﺄت در ﻣﻴﺎن ﻫﻮرا و ﻛﻒ زدن ﺑﺮادران ارﻣﻨﻲ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺮهﻣﻮﺳﺎﻟﻲ رﺳﻴﺪ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪ ـ ﺳﺮوان ﺧﺎﻛﺴﺎر و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻴﺎل ﺧﺎم دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻣﻐﺮورﺷﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/10/29،5‬‬
 ‫‪١٠٠ /‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﺠﺪﺷﺎن را وﻳﺮان و ﮔﺎوآﻫﻨﺸﺎن را ﺳﻮزاﻧﺪه و ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ را ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ( در آﻧﺠﺎ ﻣﻴﺮزا ﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫ﻣﻘﺘﺪري و ﻣﺤﻤﻮدﺧﺎن و ﻳﻮﻧﺲﺧﺎن و ﻋﺒﺪاﷲﺧﺎن اﻣﻴﺮي اﻋﻀﺎي ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺤﻠﻲ دﻣﻜﺮات آﻧﺠﺎ ﻣﻮرد ﺗﻜﺮﻳﻢ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدم ده و ﭼﻨﺪ‬
‫روﺳﺘﺎي اﻃﺮاف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺮزا ﻣﺼﻄﻔﻲ از ﺟﺎﻧﺐ ﻫﻤﮕﻲ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﮔﻔﺘﻪ و ﺳﻲ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺎد و ﻛﻒ زدن ﺷﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي آورده ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻴﺄت ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر و ﻧﻴﻢ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺑﻪ »ﻋﻠﻲآﺑﺎد« در ﺳﻪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻮﻛﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬در‬
‫آﻧﺠﺎ ﮔﺎرد اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﻠﻴﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده و ﻋﺪهاي ﺳﻮارهﻧﻈﺎم ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺟﻌﻔﺮآﻏﺎ و ﻣﻌﺮوفآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده و‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪارس ﺑﻮﻛﺎن و آﻗﺎﻳﺎن اﺣﻤﺪﺑﮓ ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲ و ﻓﻴﺾاﻟﻪﺧﺎن و ﻋﻠﻲﺧﺎن ﻗﺎزﻟﻴﺎن و اﺣﻤﺪآﻏﺎ و ﻋﻤﺮآﻏﺎ و ﻛﺮﻳﻢآﻏﺎي ﻋﺒﺎﺳﻲ‬
‫و ﻋﺒﺎسآﻏﺎ و ﺧﺎﻟﺪآﻏﺎي ﺣﺴﺎﻣﻲ و ﭼﻬﺎر اﻟﻲ ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدم ﺑﻮﻛﺎن و اﻃﺮاف ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﻫﻴﺄت ﺣﻤﻞ ﭘﺮﭼﻢ ﭘﻴﺎده‬
‫ﺷﺪ و ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﻪ ﭼﻮن ﺧﻮرﺷﻴﺪ از ﭘﺸﺖ اﺑﺮ ﺑﻴﺮون آﻳﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺷﺎﻫﺒﺎل ﻓﺮﺧﻨﺪه ﺧﻮد درآورد و‬
‫ﻣﮋده ﺳﻌﺎدت و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ را ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد داد‪ .‬ﺳﺮود ﻣﻠﻲ ﺧﻮاﻧﺪه و ﻣﻮزﻳﻚ ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﺷﺪ و از ﻃﺮف ﮔﺎرد اﺣﺘﺮام ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺑﻮﻛﺎن و‬
‫ﺳﻮارهﻧﻈﺎﻣﺎن ‪ 3‬ﺗﻴﺮ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم و ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺮ دوش ﺟﻮان رﺷﻴﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده در ﻣﻴﺎن ﻛﻒ زدن و‬
‫ﻫﻮرا و زﻧﺪه ﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻛﻴﻠﻪﺷﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺠﺪداً ﻣﺮاﺳﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮﺷﻲ و ﺑﺸﺎرت و ﺷﺎدي ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺮ ﺑﺎﻻي‬
‫ﺣﻮض ﺑﻮﻛﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺮدم در اﻃﺮاف ﺣﻮض و ﻣﻴﺪان آﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰﻟﺠﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﺷﻌﺮ آﺗﺸﻴﻦ ﺧﻮد‬
‫را در ﭘﺎي ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از او ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻫﮋار ﺷﺎﻋﺮان ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام اﺷﻌﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟﺒﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ..‬و ﻫﻴﺄت ﺣﻤﻞ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﺎرت‬
‫ﻗﻠﻌﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺟﻬﺖ آﻧﺎن آﻣﺎده ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﺻﺒﺢ آن روز ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﺣﻤﺪآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده وارد ﺑﻮﻛﺎن ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﺳﻼم ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻃﺒﻞ و ﻣﻮزﻳﻚ اﺟﺮا ﺷﺪ ‪ .‬اﻣﺎ آن روز ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻫﺎﻟﻲ اﻃﺮاف از ﻧﻌﻤﺖ ﺟﺸﻦ ﻣﻠﻲ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﭘﺮﭼﻢ اﻓﺮاﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ 24/10/7‬از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺻﺒﺢ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺑﻪ ﺟﺎ آورده ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪1‬ـ ﺑﺮ ﺑﺎم ﻋﻤﺎرت ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮﻛﺎن ﺟﻬﺖ اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ‪ ،‬در ﻃﺮف راﺳﺖ ﭘﺮﭼﻢ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ و در ﻃﺮف ﭼﭗ‪ ،‬ﺟﻨﺎب‬
‫ﺣﺎج ﺑﺎﻳﺰآﻏﺎ اﻳﺴﺘﺎده و در ﻫﺮ دو ﻃﺮف دو ﻣﺴﻠﺴﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪارس ﺑﻮﻛﺎن و روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﺟﻤﻊ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي از ﻣﺮدم ﺑﺮ ﺳﻜﻮي ﻗﻠﻌﻪ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﻣﻮزﻳﻚ و‬
‫ﮔﺎرد اﺣﺘﺮام ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺑﻮﻛﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه ﻣﻠﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺳﻠﻴﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺑﻮﻛﺎن‬
‫ﺑﺮ اﻳﻮان وﺳﻂ ﻗﻠﻌﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ آﻗﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﺒﺮده و ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ از آﻗﺎﻳﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺴﻴﻦآﻏﺎي ﻋﻠﻴﺎر و ﺑﺮادراﻧﺶ ﺑﺮ‬
‫ﺑﺎم ﻗﻠﻌﻪ در ﭼﻨﺪ ﺻﻒ در ﻃﺮﻓﻴﻦ ﭘﺮﭼﻢ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻴﺸﻤﺎري ﻫﻢ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻴﺪان و اﻃﺮاف ﺣﻮض ﺑﺰرگ ﺑﻮﻛﺎن‬
‫اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﮔﺰارﺷﻲ را ﻗﺮاﺋﺖ و ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ ﻧﻄﻘﻲ آﺗﺸﻴﻦ اﻳﺮاد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﻣﮋده ﺳﻌﺎدت ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‬
‫را دادﻧﺪ ‪ ..‬و ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس را ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٠١ /‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﻗﺰﻟﺠﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي رﺣﻤﺎنآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﻣﺘﻦ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻣﺮاﺳﻢ را اﻳﺮاد ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق ﻗﺰﻟﺠﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي‪،‬‬
‫رﻳﻴﺲ داﻳﺮه ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬اﺣﻤﺪآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬رﺣﻤﻦ ﻣﺪرﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪،‬‬
‫ﻣﻌﺮوفآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﺣﺎجﺑﺎﻳﺰآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﻫﺮ ﻛﺪام ﻧﻄﻖﻫﺎي ﺗﺒﺮﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ‬
‫اﻳﺮاد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﮋار‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﺧﺎﻟﺪآﻏﺎي ﺣﺴﺎﻣﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺷﻌﺎري را ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ‪..‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﻧﻄﻘﻲ ﺑﺴﻴﺎر آﺗﺸﻴﻦ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳﻌﺎدت و آزادي ﻛُﺮد ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺮود ﻣﻠﻲ و ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮزﻳﻚ ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮادران ﻣﻬﺎﺑﺎدي ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺑﺎ ﻫﻮرا و ﺗﺸﻮﻳﻖ و‬
‫‪٧٩‬‬
‫ﻏﺮﻳﻮ زﻧﺪه ﺑﺎد ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺪرﻗﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺮدار ‪ :‬ﻣﺤﻞ اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺑﻮﻛﺎن‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/10/20،1‬‬
‫‪١٠٢ /‬‬

‫ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن )‪ ،(2‬ﮔﺰارش ﻣﺠﻠﻪ 'ﻛﺮدﺳﺘﺎن'‬

‫درﺑﺎره اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
١٠٣ /
١٠٤ /
١٠٥ /
١٠٦ /
‫‪١٠٧ /‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﻣﺮاﺳﻤﺎت ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه‬
١٠٨ /
 ‫‪١٠٩ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺰارش ﻣﻔﺼﻠﻲ درﺑﺎره ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻬﻤﻦﻣﺎه ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺳﺮ دﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺟﺸﻦ‬
‫آزادي و اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻳﺎ درﺧﺸﺶ ﺳﺘﺎره ﺳﻌﺎدت ﻛُﺮدان‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﺎد رﻫﺒﺮ و ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫‪٨٠‬‬
‫ﻋﻠﺖ ارزش ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳﻦ ﮔﺰارش‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﻬﻢ آن را ﻣﺠﺪداً ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫»روز ‪ 28‬ديﻣﺎه ‪ 1324‬ﺷﻤﺴﻲ ﻫﻴﺄتﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮه ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮ‬
‫و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻃﺒﻘﺎت از ﻣﺎﻟﻚ و ﻏﻴﺮﻣﺎﻟﻚ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻓﺮﺳﻨﮓ راه ﺑﻪ ﺳﻮي ﻛﺎﻧﻮن اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻠﻲ و ﻗﺒﻠﻪ آرزو و ﺗﻨـﻮﻳﺮ‬
‫اﻓﻜﺎر ﻋﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺷﻬﺮ ﭘﺮ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻠﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻠﺒﻞ ﺑﻪ ﺳﻮي ﮔﻞ و ﭼﻮن ﭘﺮواﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﺮد ﺷﻤﻊ آﻣﺪﻧﺪ و ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎي ﺧﺸﻚ ﭼﻠﻪ زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﺑﻬﻤﻦ و ﺑﺮف ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﺑﺮادران ﻣﺎ ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻜـﻢ‬
‫وﺟﺪان‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻌﺸﻮق ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﭼﻮن آﻫﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي آﻫﻦرﺑﺎ ﺑﻪ ﺗُﻨﺪي ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺲ ﺳـﺮﻣﺎ و‬
‫درد و ﺧﺴﺘﮕﻲ راه را اﺣﺴﺎس ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ روﻳﻲ ﮔﺸﺎده و ﺧﻨﺪان ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻛﻒزدنﻫﺎي ﻣﻤﺘﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭼـﻮن رﻋـﺪ‬
‫ﺻﺪاي ﻫﻮرا ﻛﺸﻴﺪﻧﺸﺎن ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﻲرﻓﺖ ‪ ..‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا؟‬
‫زﻳﺮا ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻋﺸﻖ وﻃﻦ‪ ،‬ﻋﺸﻖ آزادي و اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮب و رﻫﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮارﺷﺎن آﻧﺎن را ﺑﺪﻳﻦ ﺳﻮ ﻛﺸﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎل و ﭘﺮي ﺳﻌﺎدت و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ در اوج ﻓﻀﺎي ﺟﺎﻧﺒﺨﺶ ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﺎ ﺻﺪاي دﻟﻨﻮاز و روحاﻓﺰاي‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺷﺮﻛﺖ در دﻳﺪن ﺳﺘﺎره ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ و ﻓﻴﺾ ﺑﺮدن از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮاﻫﺐ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻠﺐﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ و از ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﭘﺮ از ﻣﻬﺮ و وﻓﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻬﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﻳﻜﻲ و از ﻳﻚ ﻣﻨﺸﺄ رﺷﺪ و ﻧﻤـﻮ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺣـﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﻗﻠﺐﻫﺎ را ﺑﻬﻢ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﺣﺲ ﻣﻠﻴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ارواح را ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻨﻬﺎ از ﺟﺎﻧﺐ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻮد؟‬
‫ﻫﻤﮕﻲ از ﻧﻴﺮوي ﻳﺪ ﺑﻴﻀﺎ و اﻋﺠﺎز ﻣﺴﻴﺤﺎﮔﻮﻧﻪ ﺑﻲﻫﻤﺘﺎي ﻛُﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺎﺷﻬﺎﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬اﺳﺘﺎد و رﻫﺒﺮ ﻛﺒﻴﺮ ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺪ و ﺟﻬﺪ ﺧﻠﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﺑﺎور راﺳﺦ و ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﺘﺎﻧﺖ ﺑﻴﺸﻤﺎر راه راﻫﻨﻤﺎ ﻳﻲ‬
‫ﻗﻮم ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﻄﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺰرگ دﺷﻤﻨﺎن را ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓـﺖ و ﺑـﻲﺷـﻚ و ﺗﺮدﻳـﺪ و‬

‫‪ ‬اﻳﻦﮔﺰارشﺑﻪﻋﻠﺖﻃﻮﻻﻧﻲﺑﻮدنﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐدرروزﻧﺎﻣﻪﻛﺮدﺳﺘﺎنﺷﻤﺎرهﻫﺎي‪10‬ﺗﺎ‪1324/11/15،15‬اﻟﻲ‪1324/11/27‬ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪ‪.‬درﺑﺎره‪2‬ﺑﻬﻤﻦﻫﻤﭽﻨﻴﻦر‪.‬كﺑﻪ‪:‬اﮔﻠـﺘﻦ‪،‬ﺻـﺺ‪64-62‬وﻋـﺰت‪،‬‬
‫ﻛﻮﻣﺎري‪..‬ﺻﺺ‪101 -98‬وﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪ .504-501‬‬
 ‫‪١١٠ /‬‬
‫ﺧﻴﺎﻻت در راه رﻓﻊ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﻼش ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن زﻣﻴﻨﻪ و اﻳﺠﺎد اﺳﺘﻌﺪاد ﺟﺎﻣﻌﻪ در راه ﺗـﺸﻜﻴﻞ ﻓﺮﻗـﻪ دﻣﻜـﺮات‬
‫اﻗﺪام ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬

‫اي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﺒﻴﺮ! اي ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ ‪ 9‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻓﺮزﻧﺪ رﺷﻴﺪ ﻛُﺮد‪ ،‬ﺳﺮ از ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻴﻤﺎري و اﺳﺎرت ﺑﺮدار و ﻧﻘﺎب ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮف را از‬
‫ﭼﻬﺮه ﺧﻮد ﺑﺮدار و ﺑﺮاي ﻛﻔﻦ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ واﮔﺬار ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ارﺷﺪت اﻋﺠﺎز ﻛﺮد و آﺧـﺮﻳﻦ ﺗـﺎر و ﭘـﻮد ﺣﻴﻠـﻪ و دام‬
‫ﻧﺎﺑﻜﺎران را ﻳﻜﺠﺎ ﻛﻨﺪ و ﺣﻴﺎت و ﺳﻌﺎدت اﺑﺪي ﺗﻮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را آﻣﺎده ﻛﺮد و ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫اي ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎد و اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬اي ﻣﻬﺪ ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ و ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬درﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﮋدهات ﺑﺎد ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻴﻜﺮوب اﻧﻮاع اﻣﺮاض در اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮﭼﻴﺪه ﺷﺪ و ﭘﺴﺮاﻧﺖ ﭼﻮن داﻧﻪ ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪ ﮔُﻬﺮ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و در ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﺧﻮد رژه ﻣﻲروﻧﺪ و ﺑﺎ ﺻﺪاي‬
‫روحاﻓﺰاي‪» :‬زﻧﺪهﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن« ﻗﻠﺐ ﭘﻠﻴﺪ دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﻪ ﻟﺮزه درﻣﻲآورﻧﺪ‪ ،‬اي ﺟﺎﻳﮕﺎه آﺑﺎء و اﺟﺪادﻣﺎن ﺷﺎد و ﺧـﺮم ﺑـﺎش‪،‬‬
‫ﻛﻪ زﻣﺴﺘﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎر ﺗﺎزه و ﺑﺮف و ﺑﻬﻤﻨﺖ ﺑﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ ﻛﻪ روز دوم ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،1324‬ﻫﺸﺖ ﺻﺒﺢ ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﺮ‬
‫و روﺷﻦﺗﺮ از روزﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺶﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮ ﻓﺮا رﺳﻴﺪه‪ ،‬در ﺳﺮ راه ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺘﺪر دﻣﻜﺮات ﺑﺎ ﺳﺎز و ﺑﺮگ و اﺳـﻠﺤﻪ‬
‫و داﻧﺶآﻣﻮزان دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺪارس در ﻳﻚ ﻃﺮف و در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻠـﺖ ﺷـﺮﻳﻒ‬
‫ﻛُﺮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﻒ ﻛﺸﻴﺪهاﻧﺪ و ﭘﺮﭼﻢ ﺳﻪ رﻧﮓ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻫـﺮ ﺳـﻮي ﻣﻴﺘﻴﻨـﮓ و در ﻃـﺮف‬
‫راﺳﺖ و ﭼﭗ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﻪ در ﻗﻠﺐ ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ در وزﻳﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻀﺎر ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه ﭘﻴﺸﻮا دوﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬آﺳﻤﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد رﺧﺴﺎر ﺧﻮد را ﺻﺎف و روﺷـﻦ ﻛـﺮده‪ ،‬آﻓﺘـﺎب ﭘـﺮده اﺑـﺮ را از‬
‫رﺧﺴﺎر ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻫﻤﮕﻲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻮﻛﺐ ﻣﺒﺎرك ﭘﻴﺸﻮاﻳﻨﺪ‪ .‬آري ﻣﻨﺘﻈﺮ و ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﺸﻖ‪،‬‬
‫ﻋﻼﻗﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬ﻣﻠﻴﺖ‪ ،‬اﻣﻴﺪ آزادي در رگ و ﺷﺎﻫﺮگ آﻧﺎن ﺟﺮﻳﺎن دارد و ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺤﺎد و اﺗـﺼﺎل ﻫﻤﮕـﻲ وﺟـﻮد‬
‫ﻣﺴﻌﻮد رﻫﺒﺮ ﻣﻌﻈﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﭼﻬﺮه ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮب در ﻣﻴﺎن ﺳﻼم ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻛﻒزدنﻫﺎ و ﻫﻮرا و اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺷﻮق و ﺷﻌﻒ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻮﻳﺪا ﺷﺪ و ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺰرگ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي در ﭘﺸﺖ ﺳـﺮش ﻣـﻲ آﻣﺪﻧـﺪ و ﭘـﺮﭼﻢ ﺳـﻪ رﻧـﮓ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن در راﺳﺖ و ﭼﭗ ﺗﺮﻳﺒﻮن در اﻫﺘﺰاز ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮاﻓﺮازاﻧﻪ ﻧﺰول اﺟﻼل ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻀﺎر »روز ﺑﺨﻴﺮ« ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از ﺗﺮﻳﺒﻮن ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪﻧﺪ و از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﮔُﺮدان و ﮔﺮوﻫـﺎن و ﺻـﻒ ﺳـﺮﺑﺎزان و‬
 ‫‪١١١ /‬‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و از ﻫﻤﮕﻲ ﺳﺎن دﻳﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ آﻧﺎن روز ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑـﻪ دﺳـﺘﻮر ﻣﻌـﺎون‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻧﻴﺮو از ﻃﺮف ﺳﺮﺑﺎزان و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ده دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺑﻪ اﻓﺘﺨـﺎر آزادي ﻛﺮدﺳـﺘﺎن و ﻣﻌﺮﻓـﻲ‬
‫رﻳﻴﺲﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺻﺪاي ﻫﻮرا ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﻲرﺳﻴﺪ و در ﻗﻠﺐ ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ ﻣﻮزﻳﻚ و ﺳﺮود ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮاﺧﺘﻪ و ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﺤﺒﻮب ﻏﻨﻲ ﺧﺴﺮوي ﺷﻬﺮدار ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺟﻠﻮ آﻣﺪه و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ را اﻓﺘﺘﺎح ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﻏﻨﻲ ﺧﺴﺮوي ﺷﻬﺮدار ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﻌﺪ از ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻫﺰاران ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻣـﺮوز ﻛـﻪ در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﻛﺎرداﻧﻲ و ﻣﻠﺖﭘﺮوري ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻧﺼﻴﺒﺶ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈـﻢ ﭘﻴـﺸﻮاي‬
‫ﺑﺰرگ و ﻣﻠﺖ رﺷﻴﺪ ﻛُﺮد ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻋﺮض ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ و ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ و ﺟﻠﺴﻪ اﻣﺮوز را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻬﺮدار ﻣﻬﺎﺑﺎد اﻓﺘﺘﺎح ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ و ﺑﺎ ﻗﻠﺒـﻲ‬
‫ﭘﺎك ﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪«.‬‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬آﻗﺎي ﺧﺴﺮوي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺣﺎﺿﺮان رﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ دﻋﺎي ﺟﻨﺎب ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ﻧﻄﻖ ﺟﻨﺎب ﭘﻴﺸﻮا و رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﻧﻄﻖ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎ ﺷﻴﺦ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ اﺷﻌﺎر آﻗﺎي ﻫﮋار‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ اﺷﻌﺎر آﻗﺎي ﻫﻴﻤﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﺧﻄﺎﺑﻪ آﻗﺎي ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي ﺷﻴﺦﺣﺴﻦ ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻨﻲ‪.‬‬
‫‪ 9‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي ﻋﻤﺮﺧﺎن‪.‬‬
‫‪ 10‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي زﻳﺮوﺑﮓ‪.‬‬
‫‪ 11‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‪.‬‬
‫‪ 12‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ‪.‬‬
‫‪ 13‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻢ ادﻫﻢ‪.‬‬
 ‫‪١١٢ /‬‬
‫‪ 14‬ـ ﻧﻄﻖ آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻴﺾاﷲﺑﮕﻲ‪.‬‬
‫‪ 15‬ـ ﺧﻄﺎﺑﻪ آﻗﺎي ﻧﺎﻧﻮازاده‪.‬‬
‫‪ 16‬ـ ﺳﺮود ﻣﺪرﺳﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫‪17‬ـ ﺳﺮود ﻣﺪرﺳﻪ ﭘﺮواﻧﻪ )دﺧﺘﺮان(‪.‬‬
‫‪18‬ـ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﺧﺎﻧﻢ وﻳﻠﻤﻪ ﺻﻴﺎدﻳﺎن‪.‬‬
‫‪ 19‬ـ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺣﻴﺪري‪.‬‬
‫‪ 20‬ـ ﺳﺮود ﻣﺪرﺳﻪ ﮔﻼوﻳﮋ‪.‬‬
‫‪21‬ـ ﺳﺮود ﻣﺪرﺳﻪ ﺳﻌﺎدت‪.‬‬
‫‪22‬ـ ﺧﻄﺎﺑﻪ آﻗﺎي اﺣﻤﺪ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪.‬‬
‫‪81‬‬
‫‪ 23‬ـ ﺧﻄﺎﺑﻪ آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎدري‪«.‬‬

‫دﻋﺎي ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي‬

‫»آﻗﺎﻳﺎن‪ ،‬ﺣﻀﺎر! اوﻻً از ﺧﺪاي ﺑﺰرگ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻣﺎ از ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب و اﻣﺎﻧﺖ اﺑﻮﻋﺒﻴﺪه و ﺷﺠﺎﻋﺖ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﻋﻠﻢ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ )ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﺎن ﺧﺸﻨﻮد ﺑﺎد( ﺑﻬﺮهور ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ اي آﻗﺎﻳﺎن و ﺣﻀﺎر ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻏﻴﻮر‪ ،‬ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪" :‬ان اﻟﻤﺘﻘﻴﻦ ﻓﻲ ﺟﻨﺎت و اﻋﻴﻮن ﻓﺪﺧﻠﻬﺎ ﺑﺴﻼم‬
‫اﻣﻨﻴﻦ"‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎران در ﺑﺎﻏﺎت ﺑﻬﺸﺖ و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻨﺪ و ﻣﻼﺋﻜﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﻪ ﺳـﻼﻣﺖ و ﺑـﻪ دور از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﺬاب در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ درد و ﻋﺬاب دﻧﻴﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﻟﻴـﻞ اﻳـﻦ ﺳـﻼﻣﺘﻲ و وارد ﺷـﺪن اﻳـﻦ اﺷـﺨﺎص‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪" :‬ﻧﺰﻋﻨﺎ ﻣﺎ ﻓﻲ ﺻﺪرﻫﻢ ﻣﻦ ﻏﻞ اﺧﻮاﻧﺎ ﻋﻠﻲ ﺳﺮر ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﻴﻦ‪ ".‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻌﻲ و ﻛﻮﺷﺶ ﺧﻮدﻣﺎن ﺣﺴﺪ و ﻛﻴﻨﻪ‬
‫و ﺑﻐﺾ را از آﻧﺎن دور ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮادراﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ رﻧﮓ ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﺮ ﺗﺤﺖ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻨﺪ و ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ رو ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫ﭼﻮن ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻛﺮدن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ و ﻣﻠﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﻬﺸﺖ ﻣﺘﻔﻘﻨﺪ در اﺛﺮ ﺗﺮك ﺣـﺴﺪ و ﻛﻴﻨـﻪ و در‬
‫اﺛﺮ ﻋﻤﻞ ﺗﻌﺎون و ﻛﻤﻜﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ در دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻣﺎ ﺗﺮك ﻛﻴﻨﻪ و ﺑﻐﺾ و ﻧﻔـﺎق ﻛﻨـﻴﻢ و ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎم‬
‫اﺷﺨﺎص ﺳﺰاوار ﺣﺴﺪ ﻧﺒﺮﻳﻢ‪ .‬ﺣﺪﻳﺜﻲ از ﻛﺘﺎب ﻣﺴﻠﻢ ﻛﻪ او ﻫﻢ از اﺑﻮﺳﻌﺪ ﺧﻀﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ)ص( ﺑـﺎ روي ﮔـﺸﺎده‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/15،10‬‬
 ‫‪١١٣ /‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﻣﺆذﻧﻲ را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺻﺪا ﻣﻲزﻧﺪ و ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ‪ :‬در ﺑﻬﺸﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﻛُﻦ ﺗﺎ ﻣﺮگ ﻧﺒﻴﻨﻲ و ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺑﺪون درد و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻮان‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻲ ﺷﺪ و از ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺪون رﻧﺞ و ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺳﻬﻴﻢ ﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد اﻧﺸﺎءاﷲ در زﻧﺪﮔﻲ آزاد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﺳـﻼﻣﺖ و ﺑـﺪون درد و از ﻧﻬـﺎل آزادي ﺑـﺪون ﭘﮋﻣﺮدﮔـﻲ و از‬
‫ﻧﻌﻤﺖ آزادي ﺑﻲزوال ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪا اﻳﻦ ﭘﺮﭼﻢ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن ﺟﻮاﻧﺎن ﻛﺎﺷﺘﻪاﻳﻢ ﻣﺤﻜﻢ و اﺑﺪي ﺑﺪار‪ .‬آﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ درﺟﻪ ﻋﺎﻟﻲ و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳ‪‬ﻔﺮاي دوﻟﺖ ﻣﺎ را در ﺧﺎرج‪ ،‬ﻣﻌﻈﻢ و ﮔﻔﺘﻪﺷﺎن ﻣﻘﺒﻮل ﮔﺮدد‪ .‬آﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫و ﻛﺸﻮر ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﺎ »اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي« ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻋﺰت و ﺷﻮﻛﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ اﻓﺮادي ﻛﻪ در راه آزادي ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد را ﻓﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد رﺣﻤﺖ ﺧﺪا واﻗﻊ و در درﺟﻪ ﺷﻬﺪا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺧﺘﻢ ﻛﻼم ﻣﺎ ﺟﻤﻠﻪاﻳﺴﺖ ﻛﻪ اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ در اول ورود ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺣﻤﺪ ﺧﺪاي را ﻛﻪ ﭼﺮاغ ﻫﺪاﻳﺖ را روﺷﻦ ﻛﺮد و اﮔﺮ ﭼﺮاغ‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ را روﺷﻦ ﻧﻤﻲﺳﺎﺧﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﻧﻤﻲرﺳﻴﺪﻳﻢ و دو ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺰاده ﺑﻨﻲﻫﺎﺷﻢ و ﺳﺮاجاﻟﺪﻳﻦ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪،‬‬
‫‪82‬‬
‫از ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﺎﻧﻢ ﻛﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻗﻠﺒﺎً ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎرﻧﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪.1324/11/15،10‬‬
 ‫‪١١٤ /‬‬

‫ﻧﻄﻖ ﺟﻨﺎب ﭘﻴﺸﻮا‪ ،‬رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫»ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ وﻳﮋهاي دارد ﻛﻪ ﺑﺪون اﻧﻘﻄﺎع و ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻗﻮم و ﻣﻠﺘﻲ ﺑﻴﻨﺸﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪازد و ﻳﺎ آن را ﺟﺪا‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﻣﺘﺼﻞ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ در آن ﺳﻜﻮﻧﺖ دارﻧﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻣﻠﻲ در آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ و ﺳﻮاﺑﻖ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲﺷﺎن ﻳﻜﺴﺎن و ﻋﻤﻮﻣﺎً در آن ه ﺷﻴﻮهاي ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺮﻳﻚاﻧﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ آداب و ﻋﺎدات و رﺳﻮم ﻣﻠﻲ ﭼﻨﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﻧﻮع ﺻﺪﻣﻪ و ﺣﻮادﺛﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺧﻠﻠﻲ در اﺳﺎس ﻣﻠﺖ آﻧﺎن ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ داراي ﻫﺰاران ﭘﺎدﺷﺎه و ﺣﺎﻛﻢ و ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن آزاد ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺧﺎﻧﺪان اُﻣﺮاي ﻣ‪‬ﻜﺮي‬
‫ﻛﻪ ﺳﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ آﻧﺎن اﻣﻴﺮ ﺳﻴﻒاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻮده ﺗﺎ ‪ 1020‬ﻫ ‪.‬ق‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﻳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮي اﻣﻴﺮﺳﻴﻒاﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺻﺎرمﺑﮓ‪ ،‬ﺷﻴﺦﺣﻴﺪر‪،‬‬
‫اﻣﻴﺮﺑﮓ‪ ،‬اﻣﻴﺮﭘﺎﺷﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺒﺎدﺧﺎن ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺎ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ و ﻗﺪرت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻠﺖ رﺷﻴﺪ و ﻏﻴﻮر ﻛُﺮد در ﺗﻤﺎﻣﻲ ادوار و اﻋﺼﺎر ﺑﺎ ﻫﺮ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺧﻴﺎل ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻣﻴﻬﻦ وي را داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻴﺪه و ﺑﺎ آن ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﻛﺮده و از ﻫﻴﭻ ﻓﺪاﻛﺎري درﻳﻎ ﻧﻮرزﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﺮاض ﺳﻠﻄﻨﺖ و ﺣﻜﻤﺪارﻳﺸﺎن ﺟﻬﺖ ﻛﺴﺐ اﺳﺘﻘﻼل و آزادي‪ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ داده و ﭼﻮن ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﺣﺎل ﻣﺒﺎرزه و رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ از ﻫﻴﭻ ﻧﻮع اذﻳﺖ و آزاري در اﻣﺎن ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺼﺎﺋﺐ‪ ،‬رﻧﺞﻫﺎ و ﻣﺸﻘﺖﻫﺎ و ﻗﺘﻞﻫﺎ و زﺧﻢﻫﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮده و ﻫﻴﭽﮕﺎه از آرﻣﺎن و آرزوي ﺧﻮد‬
‫ﺳ‪‬ﺴﺖ ﻧﺸﺪه و در دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آزادي ﺑﺎز ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﺑﺎ ﻗﻠﺒﻲ آﻧﭽﻨﺎن ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﻋﺰﻣﻲ آنﭼﻨﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻮﺷﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻧﻴﺮوﻳﻲ‬
‫آﻧﭽﻨﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮده ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮان ﻣﺒﺎرزه ﻣﻠﻲ آﻧﺎن را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺮهﻛﻮر را ﻛﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺑﺎن ﻇﻬﻮر ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎﺑﺎن را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اردﻻن ﻇﻬﻮر ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻛﻮﺑﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻠﻴﺲ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺰاران ﻣﺒﺎرزي دﻳﮕﺮ ﭼﻮن آﻧﺎن‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻦ اواﺧﺮ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اول دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎي اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﺎر آﻣﺪﻧﺪ و زﺑﺎن و آداب و ﻣﺬﻫﺐ‬
‫و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﺳ‪‬ﺴﺖ و ﺿﻌﻴﻒ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻫﻴﭻ وﺣﺸﻴﮕﺮي و درﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎز ﻧﺎﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫زﺑﺎن ﻛُﺮدي را ﻣﻤﻨﻮع و ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎﺳﻤﺎن ﻗﺪﻏﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ را از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻘﻮق و ﻣﺰاﻳﺎي ﺑﺸﺮي ﻣﺤﺮوم ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬راه آﻣﻮزش ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺘﻤﺎن را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ روز ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاي و ﻫﺮ دم‬
‫ﺑﺎ ﺗﺮﻓﻨﺪي دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ و ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﻛُﺮد ﺑﻴﭽﺎره و ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﺣﺒﺲ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ و دﺳﺘﺮﻧﺞ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﻴﭽﺎره را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺗﺸﻨﻪ و ﻟﺨﺖ و ﻋﻮر ﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١١٥ /‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1320‬ﻓﺮﺷﺘﻪ آزادي‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻲ رﺿﺎﺷﺎه را در ﻫﻢ ﻛﻮﺑﻴﺪ‪ .‬ﻛُﺮد ﺳﺮش از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻓﺸﺎر و آزار اﻧﺪﻛﻲ ﻓﺎرغ ﺷﺪ و ﻓﻮراً اﺣﺴﺎس ﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و راه ﺻﻼح و ﻛﺴﺐ آزادي اﻳﻦ ﻣﻠﺖ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻨﺪ؟ ﻣﺮداﻧﻲ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ و ﺑﺎﺷﺮف ﻛﻪ ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻮد ﺧﻮن دل ﺧﻮد را ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ذﻟﺖ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ آه‬
‫از ﺳﻴﻨﻪﺷﺎن ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ زود ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻧﺪ ﻛﻪ وﻗﺖ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮد و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن روزي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺪ اﻧﺪر ﺟﺪﻣﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮش ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺳﺮﻳﻊ‪ ،‬ﺑﻲ درﻧﮓ و ﺗﺄﻣﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ و ﭼﺎﻻﻛﺎﻧﻪ ﻣﺸﻐﻮل اﻣﻮر ﻣﻠﻲ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ رﻳﺰ و ﺑﺎ دﻗﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎز و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻛُﺮد را ﺗﺸﺨﻴﺺ داده‬
‫و ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻋﺸﺎﻳﺮي را ﻛﻪ ﺑﺎ دﺳﻴﺴﻪ و ﺣﻴﻠﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ در راﺳﺘﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺑﻠﻊ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮدﺷﺎن‪» :‬ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﻴﻨﺪاز و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻦ« را در ﺑﻴﻨﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ اﻧﺪازهاي اﻳﻦ آﺗﺶ ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮادر ﺗﻨﻲ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺷﻮراﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﺗﺤﺎد ﺑﻴﻨﺸﺎن را ﺑﺮﭼﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫‪. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ دﺧﺘﺮاﻧﻪ و ﭘﺴﺮاﻧﻪ را ﮔﺸﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ را داﻳﺮ ﻛﺮدﻳﻢ و ﻛﺘﺎب ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ ‪ ...‬ﭘﺴﺮ و‬
‫دﺧﺘﺮ و ﻣﺮدان ﻣﺴﻦ در ﻣﺪارس ﺷﺒﺎﻧﻪ و روزاﻧﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﺪت ﺷﺶ ـ ﻫﻔﺖ ﺳﺎل‬
‫ﻣﺸﻐﻮل آﻣﻮزش و ﻳﺎدﮔﻴﺮي زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﻣﺎه ﺑﺎﺳﻮاد ﺷﺪه و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در راﺳﺘﺎي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﻠﻲ و ﻧﺸﺮ ﺣﻴﺎت ادﺑﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛُﺮد و ﺟﻬﺖ رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺮﻳﺎد ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ و داﻳﺮ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺷﻬﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد و ﺑﺎ‬
‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ و اﻓﻜﺎر و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﺎ را در دﻧﻴﺎ ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮل و ﺑﻬﺮه ﻣﺎ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ و ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ از دﺳﺘﻤﺎن ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و دﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺳﺪي در ﺑﻴﻦ ﻣﺎ‬
‫و ﺑﺎزار ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬راه ﺣﻞ را ﻳﺎﻓﺘﻢ و ﺗﺠﺎرت و اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﺼﺮ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﻮارﺿﻤﺎن را ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺣﺪاﻗﻞ وﺳﺎﻳﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ‪ ،‬دﻛﺘﺮ و دوا و ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺎ ﺧﻮد ﺑﺰودي ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟﺐ داﻳﺮ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻧﻤﺎن را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﻣﻠﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ داده ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺗﻤﺎم آﻣﺎده اﺳﺖ از ﻣﻴﻬﻦ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١١٦ /‬‬
‫ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﺎ ﺗﻤﺎﻣﺎً و در ﻋﻴﻦ ﻣﺮام دﻣﻜﺮاﺳﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺟﻬﺎن‬
‫دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ ‪.......‬ﺣﻀﺎر ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ زﻧﺪهﺑﺎد ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران دﻣﻜﺮات‪.‬‬
‫ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻫﺰاران ﻣﺎﻧﻊ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻌﺐ و ﺳﺨﺖ در راه داﺷﺖ‪ ،‬دارودﺳﺘﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر داﺋﻤﺎً ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ ﻛﺎرﺷﻜﻨﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫از ﻫﻴﭻ ﻧﺎﻣﺮدي درﻳﻎ ﻧﻤﻲورزﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻋﺸﺎﻳﺮ در داﺧﻞ ﻫﻢ ﻣﺸﻜﻞ ﻋﻤﺪه ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﺎن ﻫﻴﭽﻜﺪام ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺎ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻠﺒﻲ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻳﻢ ﺗﺎ اﺳﺘﻘﻼل و آزادي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد را ﺑﺪﺳﺖ آوردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻘﺎﻳﺎي اﻳﻦ ﺧﻄﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ در داﺧﻞ و ﭼﻪ در ﺧﺎرج ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮد را ﺑﺎ آﻧﺎن اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داد و‬
‫ﺑﺎ ﻳﺎري ﺧﺪا ﻣﻈﻔﺮ و ﻣﻨﺼﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺗﻤﺎم ﻧﻮاﺣﻲ و ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺪون رﻋﺎﻳﺖ ﻃﺒﻘﺎت‪ ،‬اﻋﻢ از آﻏﺎ)ﺧﺎن( و رﻋﻴﺖ‪ ،‬و ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻳﻚدل و ﻳﻚ زﺑﺎن ﻓﺮﻳﺎد دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺳﺮﻣﻲدﻫﻨﺪ و در راه دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﮔﺎم ﺑﺮﻣﻲدارﻧﺪ و ﻗﺪرت و ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات‬
‫‪83‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﻧﻄﻖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎون ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﻞ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫»ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ از ﻃﺮف ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﻜﺎت ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ روح ﺳﺮﺑﺎزي و‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪاي ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه اﻗﺪس ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﺤﺒﻮب ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد اﻋﻼم ﻣﻲدارم و اﻳﻦ‬
‫اﻓﺘﺨﺎر را ﻫﻢ دارم ﻛﻪ اﻋﻼم ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻳﻜﺎﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﺎز و ﺑﺮگ و ﺳﻼح در ﻛﻨﺎر ﺣﻀﺮات ﻣﻌﻈﻤﻲ ﻛﻪ اﻳﺴﺘﺎدهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﺮد ﻛﻮﭼﻜﻲ از آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺷﻴﺮي ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺟﺴﻢ و روح ﺑﻲﺑﻬﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮاي دﻓﺎع از آب و ﺧﺎك‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺎ رﻳﺨﺘﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮه ﺧﻮن ﺑﺮدﺳﺖ ﻣﻲﻧﻬﻴﻢ‪.‬‬
‫‪. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﺑﺮادران ﻫﻤﺨﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ و اﺗﺤﺎد و دﻟﭙﺎﻛﻴﻲ ﻛﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ اﻣﺮوز ﺑﻴﻦ ﻣﺎ از زن و ﻣﺮد و ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ‬
‫دارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻳﺴﺘﺎدهام و ﮔﻮﻳﻢ و ﺧﻮاﻫﺎﻧﻢ ﻛﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﻓﺪا ﻛﺮدن ﺟﺎن در‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪،1324/11/17-15،11-10‬ﺟﺎﻫﺎيﻧﻘﻄﻪﭼﻴﻦ‪،‬روزﻧﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﺪهﻧﺸﺪ‪ .‬‬
 ‫‪١١٧ /‬‬
‫راﻫﺶ درﻳﻎ ﻧﻜﺮده و ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻫﻢ ﻻزم ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ ﺧﺎﺋﻦ و ﺧﺎدم‪ ،‬ﺻﺎدق و ﻛﺎذب را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺮادران‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫‪«.............‬‬
‫ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ آﻧﮕﺎه اﺳﺎﻣﻲ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ را ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻋﻠﻲ‪ ،..‬رﺣﻴﻢ اﺳﺘﺎد‪ ،..‬ﻏﻔﻮر‬
‫‪84‬‬
‫‪ ،..‬ﺣﻤﺰه ﻋﻠﻲ ‪ ،..‬ﻣﻼرﺣﻤﺎن ‪ ،..‬ﻣﺤﻤﺪ ‪ ،..‬ﻋﻠﻲ‪ ،..‬ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،..‬ﻛﺎكاﻟﻪ‪ ،..‬ﻗﺮﻧﻲ ‪ ،..‬ﻣﺤﻤﺪ ‪ ،..‬و‪. ..‬‬

‫ﺧﻄﺎﺑﻪ آﻗﺎي ﻧﺎﻧﻮازاده ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫»اي ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن و ﺟﻨﮕﺎوران!‬
‫اي رﺷﻴﺪان و دﻟﻴﺮان ﺧﺎك ﭘﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن!‬
‫اﻳﻦ روز ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوز روزي اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﻣﻴﻬﻦ و ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد اﺛﺮاﺗﻲ وﺳﻴﻊ و ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاف ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ از ﻋﻬﺪه ﺳﺘﺎﻳﺶ اﻳﻦ روز ﺑﺮﻧﺨﻮاﻫﻢ آﻣﺪ و ﺑﺎور ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ از ﻋﻬﺪه ﻛﺴﻲ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮآﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻻﻳﺰال اﻳﻦ روز را ﺑﺰرگ و ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﻣﻨﺸﺄ ﺗﺤﻮﻟﻲ ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻧﮋاد ﻛُﺮد اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻮن‪ ،‬وﻃﻦ و ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻫﺪﻳﻪ ﺧﻮد را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻠﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﺎﺑﻐﻪ و ﭘﻴﺸﻮاي ﻛُﺮد را ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻮدن و آوارﮔﻲ و درد و ذﻟﺖ ﻛُﺮد ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ و ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻫﺰاران ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و اﻓﺘﺨﺎر آﻣﺎده ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اي ﺧﺎﻟﻖ ﻻﻳﺰال! ﭘﻴﺸﻮا و رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻣﻮﻓﻖ و ﭘﺎﻳﺪار ﻓﺮﻣﺎ‪ .‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﺎﻳﮕﺎه دﻟﻴﺮان و ﺟﺎﻧﺒﺎزان اﺳﺖ‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫رﺷﺎدت و دﻟﻴﺮي ﺷﻬﺮه ﻋﺎم ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر روﺷﻦِ ﺣﻴﺎت اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭼﻮن ﺳﺘﺎرهاي‪ ،‬ﻧﻮر دﻳﺪﮔﺎن ﻋﻤﻮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫اي ﺟﻮاﻧﺎن و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻛُﺮد! ﺷﻤﺎ ﻓﺮزﻧﺪان اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺑﺎﻧﮓ ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﻧﻬﻴﺐ آﻧﺎن ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ﺑﻮده‬
‫و ﻳﺎدﮔﺎر ﺑﺲ روﺷﻦ از ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﻋﺰت ﻧﻔﺲ و رﺷﺎدت از آﻧﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺑﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻪ ﺳﭙﺮ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ اﻳﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪاي درآﻳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺮا؟ ﭼﻮن اﻓﺘﺨﺎر ﺳﺮﺑﺎزي از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺘﺨﺎرات ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﺎن‬
‫ﺑﺎﺧﺘﻦ در راه وﻃﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﺪاﻛﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ :‬ﻗﺸﻮن روح ﻣﻤﻠﻜﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻠﻜﺖ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻧﻴﺮو و ﻗﺪرت ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ اﻓﺘﺨﺎرات ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﻜﻢ ‪ ،‬ارﺗﺶ ﺳﺮخ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮو و ﻗﺪرت‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/17،11‬‬
 ‫‪١١٨ /‬‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﭘﺮ اﻓﺘﺨﺎرﺗﺮﻳﻦ ارﺗﺶ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺎ ﻛﺮده را ﺑﺎ‬
‫ﺟﺒﻦ و ﺗﺮﺳﻮﻳﻲ از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﻚﺗﻚ ﺟﻮاﻧﺎن دﻟﻴﺮ و ﺷﺠﺎع ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﻣﻴﺪان رﺷﺎدت و ﺷﺠﺎﻋﺖ و اﻓﺘﺨﺎر دﻋﻮت ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ در راه وﻃﻦ و‬
‫ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ﺟﺎﻧﺒﺎزي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﺒﻲ ﭘﺎك و اﻳﻤﺎﻧﻲ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري دوﻟﺖ ﻛُﺮد را از ﺧﺪاي ﺑﺰرگ و ﺑﻲﻫﻤﺘﺎ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻢ و ﺑﺎﺻﺪاي‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺘﻲ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮب ﻫﻮرا!‬
‫‪85‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي ﺧﺎك ﭘﺎك وﻃﻦ ﻫﻮرا!«‬

‫ﺳﺮان اﻳﻼت‬
‫‪86‬‬
‫‪ -‬ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﻜﺎك‬
‫‪ -‬زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ‬
‫»ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ از ﻃﺮف ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﻜﺎك و ﻫﺮﻛﻲ‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﻜﺎت اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﻣﺒﺎرك و ﺑﺰرگ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮادران ﻛُﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋه ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺟﻨﺎب ﭘﻴﺸﻮا واﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي و ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲدارم و ﻗﻮل ﺧﻮاﻫﻢ داد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖ ﺷﻜﺎك و ﻫﺮﻛﻲ آﻣﺎدهاﻧﺪ ﻫﻤﭽﻮن آﺑﺎء و ﻧﻴﺎﻛﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد را در راه ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻓﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻮﻳﺮ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮم ﺑﺴﻴﺎر ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺮض ﻛﻨﻢ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ آﻗﺎي ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ،..‬ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺮﻳﻮر‬
‫‪ 1320‬ﻛﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد اﻗﺪام ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﻣﻠﻲ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﺤﻘﺎق ﺣﻖ ﻣﺸﺮوع ﺧﻮد ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺪهاي ﺑﻴﺸﻤﺎر ﻛﻪ از او ﺣﻤﺎﻳﺖ و‬
‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ وي را دﻧﺒﺎل‪ ،‬و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي و ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻳﻦ آﻗﺎ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ آن ﺟﻨﺎب ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻫﻤﮕﺎن در ﺳﺎل ‪ 1321‬ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﻓﺖ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﻛُﺮدان ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﻬﺮان ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺎ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺷﺪ و ﺑﻪ‬
‫‪87‬‬
‫ﻛُﺮدان ﺧﻴﺎﻧﺖ ورزﻳﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﻼش ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺖ‪«..‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/20،12‬‬
‫‪ ‬درﺷﻤﺎرهﻫﺎﻳﻲﻛﻪدردﺳﺖاﺳﺖﻧﻄﻖﻋﻤﺮﺧﺎنوﺟﻮدﻧﺪارد‪ .‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ش ‪،1324/12/11،21‬ﺳﺨﻨﺎنزﻳﺮوﺑﮓدوﺑﺎرﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه‪،‬ﺑﺎراولدرش‪1324/11/27،15‬ﻓﻘﻂﺑﺨﺶاولآنﺑﺪونذﻛﺮﻧﺎمﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪه‪،‬وﻟﻲﺑﺎردومﺑـﻪﺻـﻮرتﻓـﻮق‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬‬
 ‫‪١١٩ /‬‬

‫‪ -‬اﺑﺮاﻫﻴﻢآﻏﺎي ادﻫﻢ ﻣﻨﮕﻮر‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻋﻼم ﺗﺒﺮﻳﻚ ﺟﺸﻦ اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ و ﻫﻤﻪ ﺣﻀﺎر ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻞ ﻣﻨﮕﻮر ﺑﻪوﻳﮋه ﭘﺪر و ﭘﺪرﺑﺰرﮔﻢ در دﻓﻊ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ و رﻫﺎﻳﻲ وﻃﻨﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﭼﻨﮓ آﻧﺎن ﻫﻤﻴﺸﻪ در رﻗﺎﺑﺖ‬
‫و ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﻴﺰ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺰهآﻏﺎي ﭘﺪرﺑﺰرﮔﻢ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎي اﻳﺮان ﺟﻨﮕﻴﺪه و ﻣﺮاﻛﺰ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ آﻧﺎن را ﺗﺨﻠﻴﻪ و وﻳﺮان ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ دﺳﻴﺴﻪ اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ‪ 12‬ﺳﺎل زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از رﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎز ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﺒﺪان اﻳﺮاﻧﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺎرهاي ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺣﻴﻠﻪ و ﻧﻴﺮﻧﮓ‪ ،‬و ﻟﺬا وي را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻛﺎكﺳﻮار اﺑﺮاﻫﻴﻢآﻏﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺳﺮﺷﺎن را ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ ‪..‬‬
‫ﺣﻤﺰهآﻏﺎي ﺑﺮادرم را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺣﺴﻦآﻏﺎي ﺑﺎﻳﺰآﻏﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺪﺗﻲ ﻣﺤﺒﻮس ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﻠﻴﻤﺎن رﺳﻮلآﻏﺎ و ﻋﺒﺪاﷲ ﻓﺘﺎﺣﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬زﻧﺪان ﺳﺘﻤﻜﺎران را ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺪهاﻧﺪ‪«..‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﺷﺎرﺗﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻼﺧﻠﻴﻞ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻞ ﻣﻨﮕﻮر ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت وﻃﻦ‬
‫ﺧﻮد ]ﻛﺮدﺳﺘﺎن[ از ﭼﻨﮓ ﺳﺘﻤﻜﺎران ﻛﻮﺷﻴﺪه و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ دادهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻧﻮه اﻳﻦ ﺷﻴﺮﻣﺮدان ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬آﻣﺎدهاﻳﻢ ﻛﻪ راه ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺧﻮد را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺎ ﺧﻮي ﻧﻴﻚ و راه و روش‬
‫‪88‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ در راه ﻣﻴﻬﻦ ﺑﻤﻴﺮﻳﻢ‪«.‬‬

‫‪89‬‬
‫‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻴﺾاﷲﺑﻴﮕﻲ‬
‫‪ -‬اﺣﻤﺪآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‬
‫»ﺑﺮادران ﻣﺤﺒﻮب!‬
‫ﻣﻦ ﻓﺮدي ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻢ در ﻋﺼﺮ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري اﻳﺮان ﻫﻴﭻ ﻓﺮدي از ﻣﻦ ﺑﻴﻨﻮا و ﭘﺮﻳﺸﺎنﺗﺮ ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﭼﻮن وﺟﺪان و‬
‫ﻣﻠﺘﻢ اﺟﺎزه ﻧﻤﻲداد ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻤﻠﻖ و ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﻧﻤﺎﻳﻢ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اي ﻛﺎش ﻧﻤﻲﻣ‪‬ﺮدم و ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد ﻣﻲدﻳﺪم ﻛﻪ‬
‫ﻳﻜﺒﺎر دﻳﮕﺮ ﺗﻔﻨﮓ و ﻓﺸﻨﮕﺪاﻧﻢ را آوﻳﺰان و ﺑﺎ اﺳﻠﺤﻪ آراﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪم‪ ،‬و وﺟﻮد اﻣﻨﻴﻪﻫﺎ را ﻧﻤﻲدﻳﺪم‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻤﺖ اﻟﻬﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران ﺳﻠﺤﺸﻮر ﻛُﺮد در رژه ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﭘﺎ زده و ﺻﺪاي ﭼﻜﻤﻪ اﻳﻦ ﺟﻮاﻧﺎن رﺷﻴﺪ ﻛﺮد و ﺑﺮادراﻧﻢ‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/15،15‬‬
‫‪ ‬درﺷﻤﺎرهﻫﺎيﻗﺎﺑﻞدﺳﺘﺮﺳﻲﻧﻄﻖﻣﺤﻤﺪﻓﻴﺾاﷲﺑﻴﮕﻲﻣﻮﺟﻮدﻧﺒﻮد‪ .‬‬
 ‫‪١٢٠ /‬‬
‫ﻣﻨﻌﻜﺲ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖ و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﻠﻴﻢ ﺧﻮدﺗﺎن ﭘﺎ را دراز ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﺣﻘﻮق‬
‫ﻣﺮدم ﺗﺠﺎوز ﻧﻜﻨﻴﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭼﻜﻤﻪﻫﺎ ﻛﻠﻪﺗﺎن را ﺧُﺮد ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺪ ﺧﺪا در ﺳﺎﻳﻪ آزادي‪ ،‬اﻣﻼك و داراﻳﻢ زﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﻪ داﻧﮓ روﺳﺘﺎي »ﻋﺸﻖآﺑﺎد« ﻣ‪‬ﻠﻚ ﺧﻮد را ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮم ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻴﺎز زن و ﺑﭽﻪام اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺳﺮﻓﺮاز ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲدارم‪ ،‬ﭼﻮن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻳﺪﮔﺎﻧﻢ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮادران ﺧﻮد را ﺑﻲﺳﻮاد ﺑﻴﻨﻢ و ﻟﻮازم ﺗﺤﺼﻴﻠﺸﺎن ﻧﺎﻣﺮﺗﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد در ﻋﻴﺶ و ﻛﺎﻣﺮاﻧﻲ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﺎن ﺧﻮد را وﻗﻒ‬
‫دوﻟﺖ ﺳﺮاﻓﺮاز ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﺮدم ﻛﻪ در راه وﻃﻦ ﻣﺤﺒﻮب ﺟﺎن ﺧﻮد را ﻓﺪا و ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮوﻳﻢ را ﻣﺼﺮوف دارم و ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪا و اﻣﻴﺪ‬
‫رﺳﻮل اﻛﺮم )ص(‪ ،‬ﺧﻮن دﺷﻤﻨﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﺎ ﻣﻐﺰﺷﺎن ﺑﺮﻳﺰم و ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮادران اﻓﺴﺮ‪ ،‬ﻋﺮض ﻣﻲدارم ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻴﺎل ﻳﻚ ذره ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪا در ﻣﺮز ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮدﺷﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﻛﺮدﺳﺘﺎن!‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ!«‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎدري ﻣﺎﻣﺶ‬

‫»آﻗﺎﻳﺎن ﺑﺰرﮔﻮار‬
‫ﺑﺮادران ﻛﺸﺎورز‪ ،‬ﺗﺠﺎر و ﻛﺴﺒﻪ ﺑﺎﺷﺮف!‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺎ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﺮ زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻫﻤﻴﺖ دارد‪ ،‬ﭼﻮن از ﻳﻚ ﻃﺮف رژﻳﻢ‬
‫ﺳﺘﻤﻜﺎر اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﻼش اﻓﺘﺎده و دﺳﺘﭙﺎﭼﻪ ﺷﺪه‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪاي ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر دارد ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﺮادران ﻣﺎ را ﻓﺮﻳﺐ‬
‫دﻫﺪ و ﺑﻪ ﭼﻨﮓ دﻳﻮ اﺳﺘﺒﺪاد اﻧﺪازد‪ ،‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از اﻓﺮاد ﻧﺎآﮔﺎه و ﻣﻐﺰ ﭘﻮﺳﻴﺪهاي ﭼﻮن ﻗﺮﻧﻲ‪ ..‬و ﻋﻠﻲ‪ ،..‬در اﻳﻦ ﻗﺮن‬
‫ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻗﺮن ﺗﻤﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﻤﻊ و ﺗﻜﺒﺮ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن را ﺑﺴﺘﻪ و ﺷﺮاﻓﺖ و ﻣﻠﻴﺖ را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي‬
‫آزادي ﻛُﺮد ﺗﻼش ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‪ ،‬ﻣﺎ را دوﺑﺎره ﺑﻪ اﺳﺎرت درآورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اي ﺑﺮادران ﻛﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺮف‪،‬‬
‫اي ﺷﻴﺮﺑﭽﮕﺎن ﺑﻴﺸﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻣﺮوز ﺑﺮاي ﻣﺎ دو ﻣﻮرد ﺑﺴﻴﺎر ﻻزم و واﺟﺐ اﺳﺖ‪ :‬اول ﻓﺪاﻛﺎري و ﺟﺎﻧﺒﺎزي ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬دوم ﻓﺪاﻛﺎري ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ‪ .‬ﻓﺪاﻛﺎري ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد را ﺗﻤﺎﻣﺎً در‬
‫‪90‬‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻧﻬﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺮاي وﻃﻦ ﻓﺪا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻓﺪاﻛﺎري ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺰرگ ‪«..‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/22،13‬‬
 ‫‪١٢١ /‬‬

‫ﺧﺎﻧﺪان دﻳﻨﻲ‬
‫‪91‬‬
‫‪ -‬ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‬
‫‪ -‬ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﺷﻤﺲ ﺑ‪‬ﺮﻫﺎن‬
‫»ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻲ‪ ،‬آﻗﺎﻳﺎن ﻣﺤﺘﺮم!‬
‫اﻣﺮوز روزي ﺑﺲ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ و ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮوز روزي ﺑﺲ ﺑﺰرگ و ﺑﺎ ﺣﺮﻣﺖ اﺳﺖ اﻣﺮوز ﺟﺸﻨﻲ ﻣﻘﺪس و ﻣﺒﺎرك‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮوز روزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻮم ﻛُﺮد ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎرش را داﺷﺖ و ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺗﻼﺷﺶ ﺑﻮد و ﻫﺰاران ﻣﺮد ﻧﺎﻣﺪار‬
‫و ﺟﻮان ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﺧﻮد را در اﻳﻦ راه از دﺳﺖ داد‪ .‬ﺳﭙﺎس ﺧﺪاي را ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﻘﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر و آوارﮔﻲ و اﺳﺎرت و ﺑﻴﭽﺎرﮔﻲ و ذﻟﺖ‬
‫و درد و رﻧﺞ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ آرزوي ﻣﺒﺎرك رﺳﻴﺪ و اﻛﻨﻮن ﺟﺸﻦ آزادي و اﺳﺘﻘﻼل را ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲدارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻧﺴﻴﻢ رﺣﻤﺖ وزﻳﺪ و ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﻧﻜﺒﺖ را از ﺳﺮ زدود‪ ،‬آﻓﺘﺎب ﺳﻌﺎدت ﻃﻠﻮع و ﺷﺒﻨﻢ و ﺳﺮﻣﺎي ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ را در ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ذوب ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺑﻬﺎر آزادي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮادران‪ ،‬ﭼﺸﻢﻫﺎ را ﮔﺸﺎﻳﻴﺪ و ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﺳﻪ رﻧﮓ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ و دﻳﺪه و ﻗﻠﺒﺘﺎن روﺷﻦ ﮔﺮدد و رﻳﻴﺲﺟﻤﻬﻮر‬
‫ﻣﺤﺒﻮب را ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ و ﺷﺎﻛﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ‪ ،‬ﺟﺸﻦ را ﺗﺒﺮﻳﻚ ﮔﻔﺘﻪ و ﮔﻮﻳﻢ ﻋﺰﻳﺰان ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﻳﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس و‬
‫‪92‬‬
‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮب ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ‪«.‬‬

‫ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻴﻼﻧﻲزاده‬

‫»ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻲ و آﻗﺎﻳﺎن ﻛُﺮد!‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﻧﻬﺮي از ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬زن و ﻣﺮد‪ ،‬دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﺑﺎ ﺑﺴﻲ اﻓﺘﺨﺎر ﺗﺒﺮﻳﻚ اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﻣﺒﺎرك و ﻣﻘﺪس را اوﻻً‬
‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻘﺎم ﻋﺎﻟﻲ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺤﺘﺮم ﻛﺮده ﻛﻪ در راه اﻳﻦ آزادي ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﻗﺼﻮري ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺖ و ﻋﺰم و روح ﻋﺎﻟﻲ و‬
‫ﺣﻜﻤﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻳﻦ آزادي را ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬درﺷﻤﺎرهدردﺳﺘﺮسﻧﻄﻖﺣﺎجﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦﻣﻮﺟﻮدﻧﺒﻮد‪ .‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/27،15‬‬
 ‫‪١٢٢ /‬‬
‫و دوم اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺟﺸﻦ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮادران ﻛُﺮد ﺗﺒﺮﻳﻚ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ در راه اﻳﻦ آزادي ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺨﻮردﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﻳﻦ ﺻﺪﻣﺎت و ﻧﻜﺒﺖ زﻣﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛُﺮد ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻌﻜﻮس ﺑﻮده و داﺋﻢ ﻧﻴﺮو و ﭘﻨﺠﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺟﻬﺎﻟﺖ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭘﻴﺮوز‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺰم و ﺛﺒﺎت ﭼﻮن ﭘﻮﻻد اﻳﺴﺘﺎدهاﻧﺪ و ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺨﻮردهاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺮاﻳﻤﺎن اﺛﺒﺎت ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮد در ﻫﺮ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﻲ‪ ،‬در ﺗﻼش ﻛﺴﺐ آزادي ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﭘﻨﺠﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر داﺋﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ او ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮده و ﺑﺎ اﻧﻮاع وﺳﺎﻳﻞ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ و ﺑﻪ ﻧﺎم دﻳﻦ‬
‫و دﻧﻴﺎ ﺣﺮﻛﺎت آزادي وي را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ آزادي را ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزات و ﺳﻌﻲ و‬
‫ﺗﻼش ﻛُﺮدﻫﺎ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺷﻮروي ﻛﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺖ از ﺣﻘﻮق ﻣﻠﺖ ﺑﻴﭽﺎره ﻛُﺮد دﻓﺎع ﻛﺮد و ﻣﺠﺎل ﻧﺪاد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻣﻐﺰش را ﻟﻪ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ او آزادي ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻢ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻌﻲ و ﺗﻼش رﻫﺒﺮ ﻣﺤﺘﺮم رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪،‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را در اﻳﻦ راه ﺻﺮف ﻣﻲﻛﺮد و اﺳﺘﺮاﺣﺖ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺣﺮام ﻣﻲداﺷﺖ و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺳﻌﻲ و‬
‫ﺗﻼش و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد را ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺷﻮروي ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر آزاد ﺷﺪن ﻛُﺮدﻫﺎ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اي ﺑﺮادران ﻛُﺮدم‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺪاي ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻬﺮي ﻛﻪ در راه اﻳﻦ آزادي ﺧﻮن ﺧﻮد را رﻳﺨﺘﻪ و ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪه و ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ آب ﻃﻼ ﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن از ﻣﺎ ﺷﺎدﺗﺮ و ﻣﺴﺮورﺗﺮﻧﺪ و اﻛﻨﻮن ﺟﺸﻦ آزادي آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬آري ﺟﺸﻦ آﻧﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﻲ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻫﺪر ﻧﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ آزادي ﻣﻘﺪس ﺷﺎد ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن روح ﭘﺎك اﻳﻦ ﺷﻬﻴﺪان‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ و ﻳﻚ ﺻﺪا اﻳﻦ ﺟﺸﻦ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮادران ﻛُﺮد ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻬﺮي از ﺑﺰرگ و‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ رﺧﺴﺎري ﺷﺎد و ﻣﻔﺘﺨﺮاﻧﻪ رﺟﺎء و ﺗﻤﻨﺎ از ﻫﺮ ﻛُﺮدي دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻛﻬﻨﻪ و اﻋﻤﺎل‬
‫ﺳﺨﻴﻔﺎﻧﻪ اﻗﻄﺎﻋﻲ و اﺳﺘﻌﻤﺎري را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻠﻮكاﻟﻄﻮاﻳﻔﻲ و دﺷﻤﻨﻲ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﺷﺨﺼﻲ را اﺣﻴﺎء ﻧﻜﻨﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ و ﻛﻮﭼﻜﻲ و آﻗﺎﻳﻲ و ﮔﺪاﻳﻲ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮﭼﻴﻨﻴﺪ و ﺑﺮادروار دﺳﺖ در دﺳﺖ ﻫﻢ ﻧﻬﻴﺪ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺘﺤﺪ و ﻳﻜﺪل و‬
‫ﺟﺎﻧﻔﺪا ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ آزادي ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻌﻲ و ﻣﺒﺎرزه ﻫﺰارانﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻤﺎن رﺳﻴﺪه اﺳﺖ را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﻴﻢ و آن را ﺑﺮﻗﺮار و‬
‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮادراﻧﻢ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮادران ﺑﺴﻴﺎر دﻳﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻫﻢ در زﻳﺮ زﻧﺠﻴﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺳﺘﺒﺪاد و اﺳﺎرت ﻣﻲﻧﺎﻟﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﭼﺸﻤﻲ ﮔﺮﻳﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﻤﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﻲ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﭘﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ ﻛُﺮد ﺑﺎﺷﺮﻓﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪك آزادي ﺑﺴﻨﺪه ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﺮض و‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻛُﺮدي ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﻴﺎه را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻋﺰم و ﺑﺮادري و اﺗﺤﺎد و ﻧﻴﺮو و ﻫﻤﺖ ﺧﻮد ﺗﺤﺖ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ و رﻫﺒﺮي رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮرﻣﺎن ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ آﻣﺎده ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺮادران ﻛُﺮد اﺳﻴﺮ را ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در زﻳﺮ زﻧﺠﻴﺮ‬
 ‫‪١٢٣ /‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺳﺎرت ﻣﻲﻧﺎﻟﻨﺪ ‪ ،‬رﻫﺎ ﺳﺎزﻳﻢ و ﺧﻮن ﺧﻮد را در اﻳﻦ راه رﻳﺨﺘﻪ و ﺧﻮد را آزاد ﻧﭙﻨﺪارﻳﻢ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ را ﺑﺎ‬
‫ﻧﻮر آزادي روﺷﻦ ﺳﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﻓﺮد ﻓﺮد ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻬﺮي ﺑﺎ روح ﭘﺮاﺧﻼص و ﺟﺎن و داراﻳﻴﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ و آﻣﺎدهاﻳﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ راه ﺧﺪﻣﺖ و ﻓﺪاﻛﺎري‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ اﻟﺘﻤﺎس دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺮاﻣﺖ و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮ رﻫﺒﺮ و رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮرﻣﺎن‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ را ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﭘﺎﻳﺪار ﺳﺎزد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻘﺪس و ﺑﺰرگ را ﻛﻪ ﺷﺮوع ﻧﻤﻮده ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ رﺳﺎﻧﺪ و ﭘﺎﻳﺪار ﺳﺎزد و‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ را ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﻴﻢ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ زﻧﺪهﺑﺎد رﻫﺒﺮﻣﺎن‪ ،‬رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮد ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ زﻧﺪهﺑﺎد ﻛﺮد و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ و‬
‫‪93‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ زﻧﺪهﺑﺎد ژﻧﺮال ژوزف اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ رﻫﺒﺮ و ﭘﻴﺸﻮاي آزادي ﺟﻬﺎن!«‬

‫ﻣﻘﺎﻻت اﻋﻀﺎي ﺣﺰب‬

‫‪ -‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده‬
‫ﺑﺴﻢاﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫» آﻗﺎﻳﺎن ﻣﺤﺘﺮم‪ ،‬ﺑﺮادران ﻋﺰﻳﺰ؛‬
‫اﻣﺮوز روزي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺒﺎرك اﺳﺖ‪ .‬روزﻳﺴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﻣﺎدر وﻃﻦ )ﻛﺮدﺳﺘﺎن( ﭼﻨﻴﻦ روزي را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﻳﺪه‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺎ ﺷﺎدي و ﺷﻌﻒ ﺑﻪ دورش ﺟﻤﻊ و ﺧﻨﺪان در رﻓﺖ و آﻣﺪ و رﻗﺺ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﺑﺮ ﻧﻜﺒﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﺑﺎ ﻧﻮك ﻗﻠﻢ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﻧﻴﺮوي ﺑﺎزوي ﺟﻮاﻧﺎن ﻏﻴﻮر‪ ،‬زﻧﺠﻴﺮ اﺳﺎرت و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ را از ﮔﺮدن ﻛﻨﺪه و ﭼﺸﻤﺎن اﺷﻜﺒﺎرش را ﺑﺎ دﺳﺘﻤﺎل‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺳ‪‬ﺘﺮد و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮشاﻟﺤﺎﻧﺶ ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﻪ‪ ،‬زﺧﻤﻬﺎﻳﺶ را درﻣﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪. . . . . . . .. . . . . . .‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/22،13‬‬
 ‫‪١٢٤ /‬‬
‫ﭘ‪‬ﺮ ارج و ﺑﻠﻨﺪ دﻳﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮاﻣﻴﺶ دارﻳﻢ و در ﺑﺮﻗﺮاري و ﭘﺎﻳﺪارﻳﺶ دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻴﻢ و ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ از‬
‫ﺧﺪاي ﺑﻲﻫﻤﺘﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ روزﻣﺎن را ﻣﺒﺎرك ﮔﺮداﻧﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار و ﭘﺎﻳﺪار ﺳﺎزد‪ .‬آﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫‪. . . . . . . .. . . . . . .‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻣﺨﺘﺼﺮي از روزﮔﺎر ﺳﻴﻪروزي و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻣﺎم وﻃﻦ )ﻛﺮدﺳﺘﺎن(‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﺎن آزاد و‬
‫ﺧﻮﻧﮕﺮﻣﺶ آﻣﺪه ﺑﻴﺎن دارم‪.‬‬
‫ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻨﺠﻪ اﺳﺘﺒﺪاد و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر ﮔﻠﻮي واﻟﺪﻳﻦ ﻣﺎ را ﻣﻲﻓﺸﺎرد و روزﻧﻪ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﭘﺮده ﻇﻠﻢ ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﻣﺮداﻧﮕﻲ و اﺗﺤﺎد‪ ‬ﻣﺎ را ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮ ﻣﻲﺑﺴﺖ و راه ﺗﺮﻗﻲ ﻣﺎ را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﺎه ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﻧﻔﺎق را ﺑﺮاﻳﻤﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪﻧﺪ و ﭼﺸﻢ ﺗﻴﺰﺑﻴﻦ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﭘﺮده ﻇﻠﻤﺖ و ﻧﺎداﻧﻲ ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬راه ﻧﺠﺎت و ﺗﺮﻗﻴﻤﺎن را ﮔﻢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و دﭼﺎر‬
‫ﻫﺰارﺗﻮﻫﺎي ﺗﺎرﻳﻜﻲ و ﭼﺎهﻫﺎي ﺑﻲاﻧﺘﻬﺎ و درﻳﺎي ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ﺳﻴﻪروزي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮاﻧﺪازه ﺗﻼش ﻣﻲﺷﺪ راه ﻧﺠﺎت ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻋﺮض ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﺑﺎ آنﻫﻤﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺧﻮن ﮔﺮم و ﭘﺎك در رگ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺟﻮش ﻣﻲآﻣﺪ و ﻛﻤﺮ‬
‫ﻣﺮداﻧﮕﻲ را ﻣﻲﺑﺴﺖ و ﻓﺮزﻧﺪان رﺷﻴﺪ ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﺗﻼش ﻣﻲاﻓﺘﺎدﻧﺪ و اﻗﺪام ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻬﻀﺖ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﻴﺪاﷲ ﻛﻪ اوراق ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺪاﻛﺎري و ﺟﺎﻧﺒﺎزي وي ﺑﻮده ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲ زﻧﺪﮔﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻤﺮش را ﺑﻪ ﻫﺪر ﻧﺒﺮد و ﺷﻬﺪاي ﻛُﺮد ﺷﻤﺎل ﺑﺎ ﺧﻮن ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن را رﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻴﺎم ﺷﻴﺦ ﺳﻌﻴﺪ ﻛﻪ در راه آزادي‬
‫ﻣﻠﺖ و ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺮدن ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻃﻨﺎب ﻛﻤﺎل ﺑﻲﻛﻤﺎل ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺗﺎ آن درﺟﻪ آﻣﺎده ﻓﺪاﻛﺎري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ را‬
‫آﻣﺎده ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ در راه ﺧﺪا ﻛﺮد‪ ،‬او ﻫﻢ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﻛﺴﻲ روش آن ذات ﻣﻘﺪس را ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺳﺮﻣﺸﻖ ﻗﺮار داد و آﻣﺎده ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫در راه آزادي ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ اﻓﻨﺪي را ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻛﺮد و ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﻃﻨﺎب ﺑﻲﻣﺮوت ﻛﻤﺎل ﺑﻲ ﻛﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻞ ﺟﻼﻟﻲ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدان ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﻓﺪاي ﻣﻠﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎرﺷﺎن آواره ﺧﺎك ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻳﺎ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞآﻏﺎي ﺳﻤﻜﻮ ﻗﻬﺮﻣﺎن رﺷﻴﺪ و ﻧﺎﻣﺪار ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺐ و دﺳﻴﺴﻪ دوﻟﺖ اﺳﺘﺒﺪاد ﭘﻬﻠﻮي از ﺑﻴﻦ رﻓﺖ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﮔﻞ ‪ 6‬اﻳﻠﻮل‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ روز ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻮﺟﻮان و ﻛﻮدك ﺑﻲﮔﻨﺎه ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ و رﮔﺒﺎر‬
‫ﺗﻔﻨﮓ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﻇﻠﻢ و ﺷﻘﺎوت و ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺗﻔﺮﻗﻪﭘﺮاﻛﻨﻲ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد در ﺗﺎرﻳﺦ وﺟﻮد دارد‬
 ‫‪١٢٥ /‬‬
‫ﻛﻪ زﺑﺎن از ﮔﻔﺘﻦ و ﻗﻠﻢ از ﻧﻮﺷﺘﻦ آن ﻗﺎﺻﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺮح دﻫﻢ‪ .‬وﻟﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻇﻠﻢ و ﻣﺸﻘﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ﺳﻴﻪروزي‬
‫ﺧﺪاي ﺑﻲﻫﻤﺘﺎ رﺣﻢ ﻛﺮد و ﺳﺘﺎره اﻗﺒﺎل ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد در ﮔﻮﺷﻪ آﺳﻤﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻃﻠﻮع ﻛﺮد‪ ،‬ﻃﺒﻞ ﺑﺸﺎرت آوازه ﺳﺮداد و ﻣﮋده‬
‫آزادي را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛُﺮد و ﻛﺮدﺳﺘﺎن داد‪ ..‬ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺧﻂ زرﻳﻦ در ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮام رﻫﺒﺮ و ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن ﺣﺰب دﻣﻜﺮات اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ آزادي ﺑﺪون ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﻧﺼﻴﺐ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﮔﺮدد و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ دوﺳﺖ‬
‫‪94‬‬
‫و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺣﺰب ﺑﺎ دﻳﺪ ﺑﺮادري و اﺗﺤﺎد ﻧﻈﺎره ﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪95‬‬
‫‪ -‬ﺷﻌﺮ ﻫﮋار‬
‫ﺻﻪد ﺑﻪﻫﺎر ﻧﻮﻛﻪري ﺋﻪو زﺳﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن ﺋﻪورو ﻛﻮراﻧﺖ ﺟﻴﮋﻧﻲ ﺋﺎزادي دهﻛﻪن‬
‫ﺑﻮﻧﻪوه ﺧﻴﻮي وهﻻت ﺗﺎﻻﻧﻜﺮاو روت و رهﺑﻪن‬
‫ﺷﻴﺮﻧﻲ ﺧﻮي ﮔﺮﺗﻪ ﻧﻴﻮ ﺋﺎﻣﻴﺰ و ﺑﺎوهش ﻛﻮﻫﻜﻪن‬
‫روﺗﻪﻧﻲ ﻛﻮﻳﺴﺘﺎﻧﻲ ﻛﻮردان ﺑﻮه ﺑﮋوﻳﻦ و زهﻣﻪن‬
‫ﮔﻪرﭼﻲ رﻳﺒﻪﻧﺪاﻧﻪ ﺋﻴﺴﺘﻲ ﭘﺮ ﮔﻮل و ﺑﻮﻧﻪ ﭼﻪﻣﻪن‬
‫ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻪﻧﻨﺎﺗﻲ ﻋﻪدهن‪ ،‬ﭼﺎو و ﺑﻪدهن‪ ،‬دار و دهوهن‬
‫ﺻﻪد ﺑﻪﻫﺎر ﻧﻮﻛﻪري ﺋﻪو زﺳﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﺟﻴﮋﻧﻲ ﺋﺎزادي ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﻨﻲ ﻛﻮرداﻧﻲ ﺷﻴﻤﺎل و ﺋﻪﺷﻜﻲ ﭼﺎوي داﻳﻜﻪﻛﺎن‬
‫ﺷﻴﻨﻲ ﺧﻮﺷﻜﺎﻧﻲ وهﻃﻪن ﺑﻮ ﻻوهﻛﺎﻧﻲ ﻧﻪوﺟﻪوان‬
‫ﭼﻮﻧﻪ داد ﺑﻮ ﻻي ﺧﻮدا‪ ،‬دهرﻳﺎي ﺗﻪرهﺣﻮم ﻫﺎﺗﻪ ﺟﻮش‬
‫ﻻﮔﺮﻳﻜﻲ ﺑﻮ ﻣﻪ ﻣﻪﻋﻠﻮم ﻛﺮد ﻧﻪﺑﻪرد و ﻗﺎرهﻣﺎن‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﺋﻪﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻛﻪ ﺋﻪورو ‪.......‬‬
‫ﻧﻴﻮي ﻫﻮردوي ﺳﻮر ﺑﻠﻴﻦ دهرژي زراوي ﻇﺎﻟﻤﺎن‬
‫ﺗﻮ ﻟﻪ ﻻت واﻳﻪ ﭼﻴﻪ ﻫﻮردوي ﺳﻮر‬
‫ﺳﻮري ﭼﻲ؟ ﻛﺎﻛﻪ ﺑﻠﻴﻦ ﻛﻮﮔﺎي ﻧﻮر‬
‫‪ ...............‬ﮔﻪﻟﻲ ﻻواز ﻟﻪ ﮔﻴﺘﻲ ﻧﻴﻮﺑﺮا‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪،1324/11/20،12‬ﺟﺎﻫﺎﻳﻲﻛﻪﻧﻘﻄﻪﭼﻴﻦاﺳﺖروزﻧﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﺪهﻧﺸﺪ‪ .‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪،24/11/17،11‬ﺟﺎﻫﺎﻳﻲﻛﻪﻧﻘﻄﻪﭼﻴﻦاﺳﺖروزﻧﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﺪهﻧﺸﺪ‪ .‬‬
 ‫‪١٢٦ /‬‬
‫ﺗﺎ رﻳﮕﺎي ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﻲ دﻳﺖ و ﻟﻴﻲﻫﻪﻟﻜﺮد ﭼﺮا‬
‫ﻣﺴﺘﻲ ﺧﻮي ﻛﺮده ﮔﺮي ﺑﻮ ﺧﻮﻳﻨﻤﮋاﻧﻲ ﻣﻮرﺗﻪﺟﻴﻊ‬
‫ﺣﻪق وهﺳﻪر ﻧﺎﺣﻪق ﻛﻪوت ﻟﻪو ﻧﻴﻮه ﺣﻪﻗﻲ ﻛﻮرد درا‬
‫‪. . . . . . . . .. . . . . . . . . .‬‬
‫ﺟﻴﮋﻧﻲ اﺳﺘﻘﻼﻟﺘﺎن ﭘﻴﺮوز ﺑﻲ ﺋﻪي ﻻواﻧﻲ ﭘﺎك‬
‫دوژﻣﻨﻮ ﻳﺎﺧﻮا ﻟﻪ ﺧﻮﻳﻨﻲ ﺧﻮي ﺑﮕﻪوزﻳﻨﻲ ﻛﻪﻻك‬
‫زو ﻫﻪﻣﻮ ﻛﻮردان ﻟﻪ ژﻳﺮ زﻧﺠﻴﺮي دﻳﻠﻲ ﺑﻴﻨﻨﻪدهر‬
‫ﭘﻴﻜﻪوه ﻫﻪوﻟﻲ ﺑﺪهن ﺑﻮ ﺋﺎوهداﻧﻲ ﺋﺎو و ﺧﺎك‬
‫ﻣﻦ »ﻫﻪژار«ﻳﻜﻢ ﻟﻪ دهﺳﺘﻢدا ﻧﻴﻴﻪ ﻏﻪﻳﺮي دوﻋﺎ‬
‫ﺋﻪي رهﺋﻴﺴﻲ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﻮردان ﻫﻪر ﺑﮋي ﺑﻮ ﻛﺎري ﭼﺎك‬
‫ﺗﺎ ﻫﻪﻳﻪ ﭼﻪرخ و ﺧﻮﻟﻲ ﺗﻮﭘﻲ زهﻣﻴﻦ‬
‫‪٩٦‬‬
‫ﺑﮋي ﻫﻮردوي ﻗﺰل و اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ«‬
‫‪97‬‬
‫‪ -‬ﺷﻌﺮ ﻫﻴﻤﻦ‬
‫ﻧﻪوﺟﻪواﻧﺎﻧﻲ ژﻳﺮ و ورﻳﺎي ﻛﻮرد‬
‫ﭘﻴﺮهﭘﻴﺎواﻧﻲ ﭘﻴﺎو و ﺋﺎزاي ﻛﻮرد‬
‫ﺑﻴﭽﻮه ﺷﻴﺮاﻧﻲ ﭼﺎﺑﻚ و ﺑﻴﺒﺎك‬
‫ﺗﺎزهﻻواﻧﻲ ﻣﻴﻠﻠﻲ و ﺧﻮﻳﻦﭘﺎك‬
‫ﻧﻪوﻧﻪﻣﺎﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻏﭽﻪي ﺋﺎوات‬
‫ﻛﺎرﺑﻪدهﺳﺘﺎﻧﻲ ﺣﻴﺰﺑﻲ دﻳﻤﻮﻛﺮات‬
‫ﺋﻪي ﺋﻪواﻧﻪي ﻛﻪ ﭼﺎو ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺎن ﺑﻮن‬
‫دژ و داﻣﺎ و ﻛﺰ و ﭘﻪرﻳﺸﺎن ﺑﻮن‬
‫ﺑﻮ وهﻃﻪن روژ و ﺷﻪو دهﮔﺮﻳﺎن زار‬
‫دﻳﺘﻮ ﻟﻪو رﻳﻴﻪدا ﻫﻪزار ﺋﺎزار‬
‫ﺑﻪشﺑﺮاو ﺑﻮن ﻟﻪ ﺧﻮﺷﻲ و ﺷﺎدي‬

‫‪ ‬ﻫﮋاردراﻳﻦﺷﻌﺮﺟﺸﻦاﺳﺘﻘﻼلراﺗﺒﺮﻳﻚﮔﻔﺘﻪوﺑﻪﻣﺎدروﻃﻦﺗﻮﺿﻴﺢﻣﻲدﻫﺪﻛﻪﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶﭼﮕﻮﻧﻪودرﭼﻪﺣﺎلوﻫﻮاﻳﻲﺑﻪﻛﻤﻚارﺗﺶاﺳﺘﺎﻟﻴﻦﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪرﻫﺎﻳﻲﻳﺎﻓﺘﻪواﻳﻨﮕﻮﻧﻪﺟﺸﻦاﺳﺘﻘﻼل‬
‫راﺑﺮﭘﺎﺳﺎزﻧﺪودرﻧﻬﺎﻳﺖﺑﺮايوﻃﻦدﻋﺎيﺧﻴﺮﻛﺮدهوﺑﺎﻧﻌﺖوﻣﺪحﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪواﺳﺘﺎﻟﻴﻦﺷﻌﺮراﺑﻪﭘﺎﻳﺎنﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪.1324/11/20،12‬‬
‫‪١٢٧ /‬‬
‫دهرﻛﺮاﺑﻮن ﻟﻪ ﺑﺎﻏﻲ ﺋﺎزادي‬
‫ﻣﻮژدهﺑﻲ ﻟﻴﻮ ﻛﻪ ﭘﺎش ﮔﻪﻟﻴﻚ زهﺣﻤﻪت‬
‫ﭘﺎﺷﻲ زور رهﻧﺠﻮ و ﺗﺎﻟﻲ و ﻣﻪﻳﻨﻪت‬
‫ﭘﺎﺷﻲ ﺗﺎﻻن و ﺟﻪﻧﮓ و دهرﺑﻪدهري‬
‫ﭘﺎﺷﻲ ﻛﻮﺷﺘﺎر و ﺷﻴﻦ و ﻗﻮروهﺳﻪري‬
‫ﭘﺎﺷﻲ وهي ﺻﻪد ﻣﻪزن‪ ،‬ﻫﻪزار ﺳﻪردار‬
‫ﻟﻪ ﺳﻪر ﺋﺎزادي روﻳﻨﻪ ﺳﻪر دار‬
‫ﭘﺎﺷﻲ وهي ﺻﻪد ﻫﻪزار ﻛﻮري ﻻوﭼﺎك‬
‫دهﺳﺘﻲ دوژﻣﻨﺎن‪ :‬ﻟﻪ ﺧﻮﻳﻦ و ﺧﺎك‬
‫ﮔﻪوز ﺑﻮ داﻳﻜﻲ ﺑﻮي ﻟﻪ ﺳﻴﻨﮕﻲ دا‬
‫ﺑﻪزهﻳﻲ ﻫﺎت ﺑﻪ ﺣﺎﻟﻲ ﺋﻴﻤﻪ ﺧﻮدا‬
‫ﻳﺎرﻳﺪهي داﻳﻦ و ﻛﺮدﻳﻪ ﻣﻪﺋﻤﻮر‬
‫ﺑﻮ ﻧﻪﺟﺎﺗﺪاﻧﻲ ﻛﻮردي ﻫﻮردوي ﺳﻮر‬
‫ﻣﻴﻠﻠﻪﺗﻲ ﻛﻮردي ﺑﻴﻜﻪﺳﻲ رزﮔﺎر‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﻟﻪ ژﻳﺮ ﭼﻪﻧﮕﻲ دوژﻣﻨﻲ زوردار‬
‫ﻛﻮردهواري ﺑﻪ ﺟﺎري ﺋﺎزادﺑﻮ‬
‫ﻛﻮردي ﻏﻪﻣﮕﻴﻦ ﺑﻪﻛﻪﻳﻒ وﺷﺎدﺑﻮ‬
‫ﺋﺎﺷﻜﺮا ﻫﻪﻟﻜﺮاوه ﺑﻪﻳﺮهﻗﻲ ﻛﻮرد‬
‫ﻫﺎﺗﻪوه دهﺳﺘﻲ ﻻوي ﻛﻮرد ﺣﻪﻗﻲ ﻛﻮرد‬
‫ﺗﻲﭘﻪري روژي رهش ﻧﻪﻣﺎ دهﻣﻲ ﺧﻪم‬
‫روژي ﻛﻮرد ﻫﺎﺗﻪدهر ﻟﻪ ژﻳﺮ ﻣﮋ و ﺗﻪم‬
‫ﺑﻮ ﻣﻪ ﺋﻪوﺳﺎﻟﻪ ﻛﻪ ﭼﻠﻮن زﺳﺘﺎن‬
‫ﺧﻮﺷﺘﺮه زور‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻧﮕﻲ ﺟﻮزهردان‬
‫ﮔﻪرﭼﻲ ﺋﻴﺴﺘﺎ ﻧﻪﻣﺎوه ﮔﻮل ﻟﻪ ﭼﻪﻣﻪن‬
‫وهك ﮔﻮﻟﻪ روﻣﻪﺗﻲ ﻛﻮراﻧﻲ وهﻃﻪن‬
‫ﺋﻴﺴﺘﻪﻛﺎﻧﻪ ﺗﻪواوي ﻣﻴﻠﻠﻪﺗﻲ ﻛﻮرد‬
‫ﻛﭻ و ﻛﻮر ﭘﻴﺎو و ژن درﺷﺖ و ورد‬
‫ﺑﻲﺧﻪم و ﻟﻴﻮ ﺑﻪ ﺧﻪﻧﺪه و ﺷﺎدن‬
 ‫‪١٢٨ /‬‬
‫ﺑﻮﭼﻲ ﭼﻮﻧﻜﻮ ﺋﻪوﻳﺴﺘﻪ ﺋﺎزادن‬
‫ﺋﻪي ﺑﺮاﻳﺎﻧﻲ ﻣﻴﻠﻠﻲ و دﻟﺴﻮز‬
‫روژﺗﺎن ﺑﺎش و ﺟﻴﮋﻧﻪﺗﺎن ﭘﻴﺮوز‬
‫ﺋﻪوي ﺋﺎواﺗﻲ ﺋﻴﻮه ﺑﻮ دﻳﺘﻮ‬
‫ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن ﺳﻪرﺑﻪﺧﻮ و ﺋﺎزادﺑﻮ‬
‫ﺑﻪﻳﺮهﻗﻲ ﺟﻮاﻧﻲ ﺋﻴﻤﻪﻳﻪ ﺋﻴﺴﺘﺎ‬
‫دهﻳﺸﻪﻛﻴﻨﻲ ﻟﻪ ﻫﻪر ﺑﻠﻴﻨﺪﻳﻚ ﺑﺎ‬
‫ﻛﺎري ﺧﻮﻣﺎن ﺑﻪ دهﺳﺘﻲ ﺧﻮﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺋﻴﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻛﻮﻳﺮﺑﻲ ﭼﺎوي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬
‫ﺗﺎ ﻫﻪزار ﺳﺎﻟﻲ دﻳﻜﻪ ﺋﻴﺴﺘﺎﻟﻴﻦ‬
‫ﻫﻪر ﺑﮋي ﻳﺎرهﺑﻲ‪ :‬ﺑﻠﻴﻦ ﺋﺎﻣﻴﻦ‬
‫ﭼﻮﻧﻜﻪ دهرﺑﻪﺳﺖ ﺣﻪﻗﻲ ﺿﻪﻋﻴﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﻻﮔﺮي دﻳﻞ و ﺑﻴﻨﻪواﻳﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻮ ﺋﻪوه ﺑﻲﻛﻪﺳﺎن ﺑﻜﺎ ﻣﻪﺳﺮور‬
‫ﭘﺎﻳﻪدارﺑﻲ و ﺑﻤﻴﻨﻲ ﻫﻮردوي ﺳﻮر‬
‫ﭘﻴﺸﻪواﻣﺎن ﺑﮋي ﻟﻪﺑﻮ ﺧﺰﻣﻪت‬
‫ﻛﺮدﻧﻲ‪ ،‬دﻳﻦ و ﻣﻪزﻫﻪب و ﻣﻴﻠﻠﻪت‬
‫رهﺑﻲ ﻫﻪرﻛﻪس ﻛﻪ دوژﻣﻨﻲ ﻛﻮرد ﺑﻲ‬
‫ﻫﻪر دو ﭼﺎوي دهري ﻣﻠﻲ ورد ﺑﻲ‬
‫ﺑﻤﺮه »ﻫﻴﻤﻦ« ﻛﻪ ﺗﻮ ﻟﻪ ﺳﻪر زﻳﺎدي‬
‫‪٩٨‬‬
‫ﻣﺎﻳﻪوه‪ ،‬ﭼﻮﻧﻜﻮ دﻳﺘﺖ ﺋﺎزادي«‬

‫‪ -‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‬
‫»ﺧﻮد را ﻣﻔﺘﺨﺮ و ﺳﺮﻓﺮاز ﻣﻲداﻧﻢ در اﻳﻦ روز ﻣﺒﺎرك ﻛﻪ ﺟﺸﻦ اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪا و ﭘﻴﺸﻮاي‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﻲ را ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺷﺮﻳﻚ دزد و رﻓﻴﻖ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻢ‪:‬‬

‫‪ ‬ﻫﻴﻤﻦدراﻳﻦﺷﻌﺮﻣﻠﺖراﺧﻄﺎبﻛﺮدهوروزﮔﺎرﺗﻠﺦﮔﺬﺷﺘﻪراﻳﺎدآوريﻣﻲﻛﻨﺪﻛﻪدراوجﺳﻴﺎﻫﻲوﻇﻠﻤﺖﺑﻮدهوﺑﻪﻛﻤﻚارﺗﺶﺳﺮخوﺑﻪرﻫﺒﺮياﺳﺘﺎﻟﻴﻦﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪﺑﻪآزاديورﻫﺎﻳﻲدﺳﺖﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫واﺳﺘﻘﻼلﺧﻮدراﺑﻪدﺳﺖآورﻧﺪودرﭘﺎﻳﺎنﺑﺮايرﻳﻴﺲﺟﻤﻬﻮر)ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ(وارﺗﺶﺷﻮرويواﺳﺘﺎﻟﻴﻦدﻋﺎﻣﻲﻛﻨﺪوﻗﻮاموﭘﺎﻳﺪاريﺷﺎنراازﺧﺪاﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪ .‬‬
 ‫‪١٢٩ /‬‬
‫ﻳﻜﻲ ازآﻧﺎن ﻗﺮﻧﻲ‪ ..‬اﺳﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻫﺮ ﮔﺎه ﻛﻪ ﺗﻠﮕﺮاف ﻣﻲﻛﺮد او را ﺑﺎ ﻟﻘﺐ ﺷﺮﻳﻒ ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻛﺮد و اﻳﻦ ﻧﺎم ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫آن ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ وﻃﻦ و ﻣﻠﺖ ﺧﻮد را ﻛﻪ ﻛُﺮد اﺳﺖ ﻣﺤﻮ ﻛﻨﻲ و وﻃﻦﻓﺮوﺷﻲ ﻛﻨﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺷﺮﻳﻒ ﺧﺎﺋﻦ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺳﻘﻮط ﻛﺮد و ﻣﺠﺪداً ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در ﻣﻬﺎﺑﺎد اﻗﺪام ﺑﻪ وﻃﻦﻓﺮوﺷﻲ و ﻣﻠﺖﻓﺮوﺷﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﺤﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ دوﻟﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ در ﺻﺪد ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮآﻣﺪ و اوﻟﻴﻦ ﻛﺎري ﻛﻪ ﻛﺮد ‪ 30‬ﻧﻔﺮ ﺳﻮارهﻧﻈﺎم را ﺑﻪ ﻣﻨﺰل‬
‫رﺳﻮل ﻳﺎﻫﻮ ﮔﺴﻴﻞ و وﺟﻮه زﻳﺎدي را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ از وي ﮔﺮﻓﺖ و وي را ﻫﻢ ﻣﺤﺒﻮس ﻛﺮد‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ آزادﻳﺨﻮاه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻨﺎ دﺳﺘﻮري ﻛﻪ از ﺗﺒﺮﻳﺰ و رﺿﺎﻳﻴﻪ ﺑﻪ وي رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺰم را ﺟﺰم ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ آن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ آزادﻳﺨﻮاه را دﺳﺘﮕﻴﺮ و‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ دوﻟﺖ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر اﻳﺮان ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﻟﻮدي و ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺳﻴﺪي و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ‪ 100‬ﻧﻔﺮ‬
‫را ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻪ و ﺧﻴﺎﺑﺎن رواﻧﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﻊ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛُﺮد‪ ،‬زﺑﻮن اﻳﻦ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻲ از ﻏﻴﺐ‬
‫ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮ راه ﻗﺮﻧﻲ‪ ..‬ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻒ ﺷﺪ اﻟﺤﻤﺪﷲ ﺑﻪ آرزوي ﺧﻮد ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺎم ‪ ..‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻗﺮﻧﻲ‪ ..‬در اﻳﻦ اﻋﻤﺎل دﺳﺖ‬
‫ﻛﻤﻲ از ﭘﺪر ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دوﺳﺘﺎن اﻳﻦ وﻃﻦﻓﺮوﺷﺎن ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ﻋﻠﻲ ‪ ..‬دوم ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ‪ ..‬و ﺳﻮم ﻋﺒﺪاﻟﻪ‪ ..‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﺧﺎﺋﻨﻴﻦ ﺑﺰرگ ع‪ ..‬اﺳﺖ ﻛﻪ او را اﻣﻴﺮ‪ ..‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﺧﺎﺋﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛُﺮد ﭼﻨﺪان ﻧﺎﻣﻲ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﻲورزﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛُﺮد اﻟﺤﻤﺪﷲ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه و ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺎﺋﻦ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺗﻬﺮان‬
‫در ﺳﺘﺎد ﻟﺸﻜﺮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﻴﭗ ارﻓﻊ در ﺳﺎﻗﻂ ﻛﺮدن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛُﺮد ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﻗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺷﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ‬
‫ﭼﻮن ﻣﺮدم ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﻤﺎﻣﺎً زن ﻫﺴﺘﻨﺪ زن ﻫﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪاي ﺑﻲﻫﻤﺘﺎ زﻳﺮﺑﻨﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻜﺮات‬
‫در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎده ﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ اﻳﻦ ﺧﺎﺋﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮﻳﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺑﺎديﻫﺎ ﻛﻪ آﻧﺎن را زن ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪ اﻧﺪازد آﻧﮕﺎه آﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﻮد داﻧﻨﺪ ﻛﻪ وي را ﻋﻔﻮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﻃﻮﻳﻠﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺶ ﺣﺘﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺪﺳﺘﺎن ﻋﻠﻲ‪ ..‬آﻗﺎي رﺣﻤﺖ‪ ..‬اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻛﻤﻚ و ﻳﺎري ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﺋﻦ درﻳﻎ ﻧﻮرزﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از اﻳﻨﺎن ﻛﺎكاﻟﻪ ‪ ..‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ در ﺳﻘﺰ و ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ و ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺳﻨﻨﺪج و‬
‫ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻫﻢ ﺗﻌﺮض ﻣﻲرزﻳﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻦ از ﻃﺮف ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺟﻬﺖ ارﺷﺎد و ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﺋﻨﻴﻦ ﺗﺎ ‪ 15‬روز دﻳﮕﺮ را‬
‫اﺑﻼغ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ از ﺟﺮم آﻧﺎن ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻢ‬
‫ﮔﻮﻳﻢ‪:‬‬
 ‫‪١٣٠ /‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن!‬
‫‪99‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن!«‬

‫ﻧﻄﻖ زﻧﺎن‬
‫‪ -‬ﺧﺎﻧﻢ وﻳﻠﻤﻪ ﺻﻴﺎدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺪرﺳﻪ دﺧﺘﺮاﻧﻪ ﭘﺮواﻧﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫»در دﻧﻴﺎي ﻋﻠﻢ و ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻠﺖ و ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪ و ﺗﻴﺮه و ﺗﺒﺎري ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري ﺧﻮد ﻛﻪ در ﮔﻬﻮاره ﻳﻚ ﺣﺮف و دو‬
‫ﺣﺮف ﺑﺮ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻧﻬﺎده ﺷﺪه ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﻴﺮ دادن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن زﺑﺎن ﻣﺎدري ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ ،‬و در ﭼﺎرﭼﻮب ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫آزاداﻧﻪ زﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻲزﻳﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‪ ،‬ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ وي را در ﻳﺎد دارد و ﺑﻪ ﺟﻬﺖ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ و ﻛﺮاﻣﺘﺶ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﻛُﺘﺐ ﺟﺎي دارد‪ ،‬ﻣﻠﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻗﻴﺎﻣﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﻬﻦ وي را ﻣﻮرد ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮار داده ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﻛﺮده و وﺟﺐ ﺑﻪ وﺟﺐ ﺑﺎ ﺧﻮن ﺧﻮد آن را ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺪﻳﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭼﻨﮕﺎل ﺳﻴﺎه و ﻛﺜﻴﻒ اﺳﺘﺒﺪاد و‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﻮده و زﺑﺎن و ﻋﺎدات و آداب ﻣﻠﻲ ﻣﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﺗﺮس اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺎم دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺘﻌﻤﺎرﻳﺸﺎن ﻛﻢ ﻧﺸﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺎ را از ﺗﺮﻗﻲ و ﻋﻠﻢ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ و ﻣﺎﻧﻊ آن ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن از اﺳﺘﻌﺪاد و ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﺎ ﻣﻠﺖ ﻛﺮد اﻃﻼع ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﻛﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻋﺪاﻟﺖ و آزادي ﺑﺮ ﻛﺎﺑﻮس و دﻳﻮ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮد ﻣﻴﺪان ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫و ﺑﺸﺮدوﺳﺘﻲ ژوزف اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ از زﻧﺪان اﺳﺎرت ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ و راﻫﻤﺎن ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﻧﺼﺎﻳﺢ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺮداﻧﻪ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬زﺑﺎن و دﻳﻦ و ﻋﺎدات و آداب ﻣﻠﻲ ﻣﺎ آزاد ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪاد ﻣﻠﻲ و ﻟﻴﺎﻗﺖ ﺣﻖ‬
‫زﻳﺴﺖ ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﻘﻼً ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﺸﺎن داد‪ .‬دﺳﺖ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺰرگ اﻛﻨﻮن ﺑﺎزوي ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل‬
‫ﻗﺒﻞ در اﺳﺎرت ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺖ وي را ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﻴﻠﻲ زود از ﻫﻤﻪ ﻣﻮاﻧﻊ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده و اﻛﻨﻮن ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ وي‪ ،‬ﻫﻤﺎي ﺳﻌﺎدت و‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻌﻠﻤﺎن و داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪرﺳﻪ دﺧﺘﺮاﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺰرگ را ﺑﻪ درﮔﺎه ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ‬
‫ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻋﺮض ﻧﻤﻮده و اﻟﺘﻤﺎس ﻗﺒﻮﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﻜﺎت را دارﻳﻢ و ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ دل و ﻳﻚ زﺑﺎن ﮔﻮﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺒﻴﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ‪«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/4،18‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/22،13‬‬
 ‫‪١٣١ /‬‬

‫‪ -‬ﺧﺎﻧﻢ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺣﻴﺪري‬

‫» ‪. . . . . . . . . .. . .‬‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺪاي ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻳﺸﺎن را ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮداﻧﺪه و ﻗﻠﺒﺸﺎن را ﻧﺸﻜﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮاﻫﺮان ﮔﺮاﻣﻲ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻴﻤﺎن ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬دﺳﺖ اﺗﺤﺎد ﺑﻪ ﺳﻮي ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ دراز ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻣﺎم وﻃﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮ دﺧﺘﺮان ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﺎي ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻴﻤﺎن رﺳﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن دﻧﻴﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ دارد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ ﮔﺎم ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از ﻃﺮف ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺧﺘﺮان و ﺧﻮاﻫﺮان ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﻜﺎت اﻳﻦ روز ﻣﻘﺪس را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻫﻴﺄت دوﻟﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ و در‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺗﻤﻨﺎ دارم ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﻳﻜﺼﺪا ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ!‬
‫‪101‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻛُﺮد!«‬

‫ﻣﺘﻦ ﺳﺨﻨﺎن و ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از اﺳﺎﻣﻲ ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن ﭘﻴﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﺸﻴﺮهاي ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛُﺮد ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدي آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ ﻣﻼ‬
‫و ﺷﻴﻮخ و ﻣﻨﺼﺐ و اﻗﺘﺪار ﺳﺮان اﻳﻞ و اﺷﺘﻬﺎر ﺧﺎﻧﺪان ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻣﻬﺎﺑﺎد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻗﺎﻳﺎن ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي‪ ،‬ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ ﺳﻴﺎدت‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﺑﺮﻫﺎن‪ ،‬ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻴﻼﻧﻲ )ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ( و ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻃﻪزاده از ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﻧﺎﻣﻲ دﻳﻨﻲ و ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺳﺮﺷﻨﺎس و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﻜﺮﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﻜﺎك‪ ،‬زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ادﻫﻢ آﻏﺎي ﻣﻨﮕﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﻴﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎدري ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬اﺣﻤﺪآﻏﺎي‬
‫اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده دﻫﺒﻜﺮي و ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﻫﻢ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ اﻳﻼت ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻴﻤﻦ و ﻫﮋار دو ﭼﻬﺮه ادﺑﻲ و روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪه ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده و ﻏﻨﻲ ﺧﺴﺮوي از ﻓﺮزﻧﺪان ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ وﻳﻠﻤﻪ و ﺧﺪﻳﺠﻪ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮدﮔﺎن زن ﻛُﺮد‪..................................‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ﻫﻤﺎنﺷﻤﺎره‪،‬ﺟﺎﻫﺎﻳﻲﻛﻪﻧﻘﻄﻪﭼﻴﻦاﺳﺖروزﻧﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﺪهﻧﺸﺪ‪ .‬‬
 ‫‪١٣٢ /‬‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ اﻳﻨﺎن ﺑﺮ ﺳﻜﻮي اﻋﻼم ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻴﺪان »ﭼﻮارﭼﺮا«ي ﻣﻬﺎﺑﺎد در ﻣﺮاﺳﻢ ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ﺗﻨﻬﺎ اﻇﻬﺎر ﺷﺎدي ﻧﺒﻮد‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻌﻨﺎي وﻳﮋه ﺧﻮد را داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻘﺎﻻت ﺣﻮل و ﺣﻮش ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﺤﺚ ﺗﻘﺪﻳﺮ رﻫﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻗﻮم ﻛُﺮد و ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻪ رژﻳﻢ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫رﺿﺎﺧﺎن‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ از آزادي ﻛﻨﻮﻧﻲ و ﭘﻴﺸﻮا‪ ،‬اﻇﻬﺎر ارادت و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري و ﺳﺘﺎﻳﺶ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ارﺗﺶ ﺳﺮخ و اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي و‬
‫دﻋﺎي ﻛﺎﻣﻴﺎب ﺷﺪن آن‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﺤﺚ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ »ﻧﻄﻖﻫﺎ« و »ﺧﻄﺎﺑﻪﻫﺎ« و ﺣﺘﻲ اﺷﻌﺎر ﻫﮋار و ﻫﻴﻤﻦ ﻫﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﺟﺘﻤﺎع ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن‪ ،‬وزﻳﺮ ارﺗﺶ دﻣﻜﺮات‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ وزﻳﺮ ﻛﺸﻮر ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎدري ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ دﻫﻬﺎ ﻫﺰار ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻛُﺮد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﮕﻔﺖﺗﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻟﻔﻈﻲ زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲاش‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻴﻼﻧﻲ )ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ( ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺒﺮده )ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ( ﺧﻮد در ﻛﻨﺎر ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺖ و ﺣﺘﻲ ﻣﺪﺗﻲ ﻗﺒﻞ در ﺗﻼش ﺑﺮﮔﺰاري ﻛﻨﮕﺮه ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻴﺪﻋﺰﻳﺰ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش از اﻓﺴﺮان ﺳﺎﺑﻖ ارﺗﺶ ﻋﺮاق و از اﻋﻀﺎي ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻴﻮا و ﻫﻤﻜﺎران ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي زﻳﺮوﺑﮓ در آن ﻫﻨﮕﺎم و اوﺿﺎع اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮﻫﻢﺧﻮردن اﺟﺘﻤﺎع را داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﻋﺰﻳﺰ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﭘﺪرش ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻫﻢ از ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ دﻓﺎع ﻛﺮد و ﺧﺸﻢ ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ ﻓﺮوﻧﺸﺴﺖ‪ 102 .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ ﻫﻤﺎن ﻣﺘﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ در روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻃﻮر »ﻋﻤﺪ« ﺑﻮد و ﻣﻮﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪهاي ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد ﺗﺎ وي را ﻛﻢ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ زﻳﺮا ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ او ﻳﻜﻲ از اﻓﺮاد ﺑﺎﻧﻔﻮذ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ رﻗﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪19‬وﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪.503‬‬
 ‫‪١٣٣ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫وﻋﺪة ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ‬

‫اﺟﺘﻤﺎع ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﺷﺎدي و اﻇﻬﺎر ﺧﻮﺷﻲ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺮود ﻣﻠﻲ و اﺷﻌﺎر دﻟﺮﺑﺎي ﻣﻠﻲ و ﻣﻘﺎﻻت ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ و‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ اﺣﺴﺎﺳﺎت دروﻧﻲ و ‪ ..‬ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي اﻋﻼم ﻳﻚ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺒﻼً رﻫﺒﺮي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و ﭘﻴﺸﻮاﻳﺶ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﻮرت و ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي و ﺷﻤﺎري از رﺟﺎل ﻛُﺮد اﺧﺬ ﺷﺪه ﺑﻮد و آن ﺗﺼﻤﻴﻢ »اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن«‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬در ﮔﺰارش وﻳﮋهاي‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻢ آن را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﻛﻪ در ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1324‬از ﻃﺮف ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎﻟﻲ در ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ دﻧﻴﺎ‪ ،‬داراي ﭘﺎدﺷﺎه و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ و اﺻﻮل و اداره و ﻣﺪﻧﻴﺖ و ﻋﺎدات‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻴﻠﻪ و ﻧﻴﺮﻧﮓ دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﺮﺗﺠﻊ‪ ،‬ﭘﺎرهﭘﺎره و ﺑﻨﺪه و اﺳﻴﺮ ﺷﺪه و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﻠﻜﻪ از ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺧﺘﻴﺎرات‬
‫ﻣﻠﻲ ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﺼﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺳﺨﺘﻲ و آزار ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﺳﺎرت را ﺑﺮ ﺧﻮد درك ﻛﺮده و ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻌﺪ از ﺟﻠﻮس‬
‫رﺿﺎﺷﺎه ﺧﻮﻧﺨﻮار و ﻣﺮﺗﺠﻊ ﺳﺨﺘﻲ اﺳﺎرت را ﺑﻴﺸﺘﺮ دﭼﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺘﺒﺪ از ﺳﻮي ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻣﺨﺒﻂ‪ ،‬ﻛُﺮدﻫﺎ را از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم و ﺗﻌﺪادي از ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻛُﺮد را ﻛﺎﻣﻼً از رﻳﺸﻪ ﻛﻨﺪ و از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻣﺮﺗﺠﻌﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان و دﻳﻦ و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻛُﺮد ﺗﻮﻫﻴﻦﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ روا ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ و آﻧﺎن را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻠﻜﻪ از ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن و ﻣﺤﺎوره ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻣﺎدري ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٣٤ /‬‬

‫اﻋﻼم ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪-‬ﻣﻴﺪان ﭼﻮارﭼﺮا )ﭼﻬﺎرﭼﺮاغ( ﻣﻬﺎﺑﺎد‪،‬‬

‫‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1324‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 22‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪1946‬‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻫﻢ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﻌﺪ از روي ﻛﺎر آﻣﺪن ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻛﻤﺎل ﭘﺎﺷﺎ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ درﻧﺪه در راﺳﺘﺎي ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن‬
‫ﺷﻮرش آزدﻳﺨﻮاﻫﻲ ﺷﻴﺦ ﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻚ و ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ از ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﻫﻢ از ﻃﺮف ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻓﻜﺮ ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮي ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ درد اﺳﺎرت ﻛﻤﺘﺮي ﻧﻜﺸﻴﺪهاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺑﻨﺪﮔﻲ در اﺧﺘﻴﺎر‬
‫اﻋﺮاب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ﺗﺮور و ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﻛُﺸﺖ و ﻛﺸﺘﺎر و ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﻛُﺮد ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﻤﻜﺎران ﺳﺮ ﺧﻢ ﻧﻜﺮده‬
‫و در راه اﺳﺘﻘﻼل و آزادي ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮد را دوام داد و اراده ﭘﻮﻻدﻳﻨﺶ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺎﻧﺪه و ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻓﺮﺻﺖ‬
‫و زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ آزادﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ آرزوي آﻧﺮا داﺷﺘﻴﻢ و ﺧﻴﻠﻲ ﭘﻴﺸﺘﺮ آن را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآوردﻳﻢ ﻫﻤﭽﻮن ﻗﻴﺎم ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن و ﻣﺮدان‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪﻣﺎن‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﻫﻢ در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺧﺪﻣﺖ اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫دﻫﻪ اﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ زﻳﺮ ﻳﻮغ اﺳﺘﺒﺪاد ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ آﺷﻜﺎرا ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد را ﻣﻲﻓﺮوﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫دادوﺳﺘﺪ ﻋﻠﻲ‪ ..‬ﺑﺎ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﻌﻠﻮم و واﺿﺢ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ‪ ..‬و ﻣﺤﻤﺪ‪ ..‬و‬
‫ﺣﻤﺰه‪ ..‬و ﻏﻴﺮه ﻛﻪ ﺟﺎﺳﻮس و ﻣﻠﺖﻓﺮوﺷﻨﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال‪ .‬ﻗﺮﻧﻲ ‪ ..‬و ﻣﺤﻤﺪ‪ ..‬و ﻋﻠﻲ‪ ..‬و ﻋﺒﺪاﷲ‪ ..‬و ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﻛﻪ‬
‫آﺷﻜﺎرا در اﺧﺘﻼف و اﻳﺠﺎد ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﻴﺐ و ﻋﺎر را ﺑﺪاﻧﻴﺪ اي ﻟﻌﻨﺘﻲﻫﺎ!! آﮔﺎه ﺷﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻳﺮ ﻧﺸﺪه‪.‬‬
‫دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﻨﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد و اﻣﻴﺪ و آرزوي آﻧﺎن را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٣٥ /‬‬
‫ﺟﻮاﻧﺎﻧﻤﺎن ﻫﻢ ﭼﻮن ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺑﻲﻣﻀﺎﻳﻘﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮو ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺷﻮﻧﺪ و رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ و آﻧﻬﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻋﻤﻴﻘﺎً ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﻜﻲ‪ ..‬ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﺮادران آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﻴﺎم ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻫﺪﻓﺸﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺰب ﻛﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﻤﻚ و ﻳﺎري ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺠﺎد ﺷﺪ و در اﻧﺪك ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺿﺪﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﻮد آﻧﺮا ﺑﺮﭼﻴﺪ و اﺗﺤﺎد ﻣﺤﻜﻤﻲ را ﺑﻴﻦ آﻧﺎن ﺑﻮﺟﻮد آورد و ﻫﻴﺄت‬
‫ﻣﻠﻲ را اﻧﺘﺨﺎب و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮد و اﻳﻦ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﻠﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ داده ﻛﻪ در آن ﻓﺮزﻧﺪان ﻛُﺮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري ﺧﻮد ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺸﻜﻞ ﺗﺤﺼﻴﻞ اﺟﺒﺎري و ﻋﻤﻮﻣﻲ را‬
‫ﺣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و ﻋﺪﻟﻴﻪ را ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎده و ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ ﻣﻠﻲ و ‪ ..‬را ﺗﺸﻜﻴﻞ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻧﺪهﺑﺎد ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن!‬

‫زﻧﺪهﺑﺎد ﻣﺆﺳﺲ و رﻫﺒﺮ آن ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ!‬
‫ﻣﺎ آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺘﻪ و اﻋﺘﻘﺎد دارﻳﻢ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻘﺪس ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻃﺒﻘﺎت و ﻛﺮدﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻴﺘﻴﻨﮕﻲ ﻛﻪ در ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﺸﻜﻴﻞ دادهاﻳﻢ و ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫آن ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮاﻧﺪ اﻣﺮوز آرزوي ﻋﻤﻮم ﺧﻮد را اﻇﻬﺎر و از ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و اﻧﺠﻤﻦ ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻪ و وﻛﺎﻟﺖ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ اﻛﻨﻮن در آن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ در آورد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬وزرا و دواﻳﺮ آن را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ ﻛُﺮد را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ راﺑﻄﻪ ﺗﺠﺎري و اﻗﺘﺼﺎدي را ﺑﺮﻗﺮارﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﺑﺎ ﺑﺮادران آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﻫﻤﻜﺎري و دوﺳﺘﻲ را ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺪارﺑﺎد ﻛﺮدﺳﺘﺎن آزاد!‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن!‬
 ‫‪١٣٦ /‬‬
‫‪103‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد رﻫﺒﺮ ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ«‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺤﻠﻴﻒ‬
‫روزنامه كردستان در ادامه گزارش خود نوشته‪:‬‬
‫»‪ ..‬در ﺷﺮوع و ﺧﺎﺗﻤﻪ و ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻘﺎﻻت و ﻫﺮ زﻣﺎن ﻛﻪ ﻧﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮر ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎري ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻲوﻗﻔﻪ‬
‫ﻣﻮزﻳﻚ ﻣﻠﻲ ﻧﻮاﺧﺘﻪ و ﻛﻒ زده ﻣﻲﺷﺪ و در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻫﻢ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪارس ﭘﺴﺮاﻧﻪ و دﺧﺘﺮاﻧﻪ ﺳﺮود ﻣﻠﻲ را‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﺑﻪ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻣﻘﺪس و ﻧﻘﺸﻪ و ﭘﺮﭼﻢ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن را آﻣﺎده ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻴﺄت ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و دو ﺑﻪ دو ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎده ﺑﻪ ﺳﻮي دﻓﺘﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﻗﺮآن ﻣﻘﺪس و ﭘﺮﭼﻢ و ﻧﻘﺸﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﺎ اﺣﺘﺮاﻣﻲ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﺮ دﺳﺘﺎن ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺷﻜﺎك ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻴﺄت ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اول در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ وي ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺸﻮا رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻮا ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺳﺮﭘﻮش ﺑﺎﻻي ﻗﺮآن ﻣﻘﺪس و ﻧﻘﺸﻪ و ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻛﻨﺎر زدﻧﺪ و ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻮﮔﻨﺪ را اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ادا‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻼم ﻋﻈﻴﻢ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ وﻃﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮاﻓﺖ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺣﻴﺎﺗﻢ و رﻳﺨﺘﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮه ﺧﻮﻧﻢ ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل در راه ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل و اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻼش ﻛﻨﻢ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﺗﺤﺎد ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻄﻴﻊ و وﻓﺎدار ﺑﺎﺷﻢ‪«.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﺣﺎﺿﺮان ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺤﻠﻴﻒ را ﺑﻪ ﺟﺎ آوردﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺎن وﻓﺎداري را ادا ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺮادر ﮔﺮاﻣﻲ ﻏﻨﻲ ﺧﺴﺮوي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ را اﻋﻼم ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻣﺮﺧﺺ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﺎب‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ و در ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻃﻮاﻳﻒ و ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺸﻮا ﻣﺸﺮف و ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻴﻌﺖ را ﺑﺠﺎ ﻣﻲآوردﻧﺪ‬
‫و ﻗﻮل ﻓﺪاﻛﺎري و وﻓﺎداري را ﻣﻲدادﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺻﺮف ﺷﺮﺑﺖ و ﭼﺎي از ﺣﻀﻮر اﻳﺸﺎن ﻣﺮﺧﺺ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/8،8‬‬
 ‫‪١٣٧ /‬‬
‫ﻓﺮﻳﺎد زﻧﺪهﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد اﺗﺤﺎد ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎﻧﺪار‬
‫ﺑﻲﺟﺎﻧﻲ را ﺑﻪ رﻗﺺ واﻣﻲداﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻠﺐﻫﺎ آﻧﭽﻨﺎن آﻛﻨﺪه از ﺷﺎدي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺪهاي از ﻣﺴﺘﻲ آزادي و ﻋﺪهاي از ﺷﺪت ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و ﻋﺪهاي از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺮﻳﺎن ﻓﺎرغ و آرام ﻧﺸﺴﺘﻪ و روﺣﺸﺎن در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﻜﻮت ﭘﺮواز و ﺧﻮد را در ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻴﺎﻓﺖ و‬
‫ﺑﻲوﻗﻔﻪ در ﺧﻴﺎﺑﺎن و ﻛﻮﭼﻪ ﺻﺪاي ﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺗﻔﻨﮓ و ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ زﻣﻴﻦ و ﻛﻮه را ﺑﻪ ﻟﺮزه درﻣﻲآورد‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر اﺳﺘﻘﻼل و‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﻇﻬﺮ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ و در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰل ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮان ﻫﻢ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﻏﺮق ﺳﺮور و ﻣﺪﻫﻮش آزادي ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪104«.‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در دﻓﺘﺮ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري )ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪(1946‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪.1324/11/24،14‬‬
١٣٨ /
 ‫‪١٣٩ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬

‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮا‬

‫»ﻳﺎ ﺟﺸﻦﻫﺎي اﺳﺘﻘﻼل و ﻣﻌﺮﻓﻲ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن«‬
‫ﺟﻬﺖ اﺑﺮاز اﻃﺎﻋﺖ و ارادت ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮا و رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﻌﺮﻓﻲ رﺳﻤﻲ اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺳﺮان اﻳﻼت و ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ »ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺎن« ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ و آﻫﻨﮓ ﺑﺮﮔﺰار و ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﺷﻌﺮ و ﺳﺮود و ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ و ﺗﺠﻤﻊ و ﻧﺸﺴﺖ دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮده و اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻋﻼم‬
‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ـ ﺑﻴﻌﺖ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮا‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﮔﺰارش وﻳﮋهاي ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»در دﻓﺘﺮ ﻣﺮﻛﺰي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺻﺒﺢ روز ‪ 24/11/3‬ﻫﻤﮕﻲ ﺳﺮ از ﺧﻮاب ﻣﺴﺘﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻫﻤﮕﻲ ﺧﻤﺎر ﺷﺮاب‬
‫اﺳﺘﻘﻼﻟﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ روز ﻗﺒﻞ آﻣﺎده ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺻﺒﺢ ﺻﺪاي ﺷﻴﭙﻮر »آﻣﺎدهﺑﺎش« در ﻣﺮاﻛﺰ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ زده ﺷﺪ‪،‬‬
‫در ﻣﺪت ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻛُﺮد‪ ،‬ﺟﻮﺧﻪ‪ ،‬ﮔﺮوه‪ ،‬دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ‪ .. ،‬ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻴﺮوي ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺟﻨﮕﻲ آراﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم و ﭘﻴﺎده ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ و‬
‫ﺳﺮور ﻛﻪ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﮔﻮﻧﻪﺷﺎن ﭼﻮن ﮔﻞ ﺑﻮد و از ﺷﺎدي و ﺳﺮور در ﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﻲﮔﻨﺠﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﻛﺰ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن از ﮔﺮوه ﺗﺎ ﺳﺮدﺳﺘﻪ و از دﺳﺘﻪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﺳﺘﻪ و از ﮔﺮوﻫﺎن ﺗﺎ ﮔﺮدان و ﻟﺸﻜﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ در ﺟﺎي ﺧﻮد اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻗﻠﺐ دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﻪ ﻟﺮزه درﻣﻲآورد و ﺧﺎﺋﻨﺎن را زﻫﺮهﺗﺮك ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺮﻛﺖ داده ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﮔﺮوهﮔﺮوه و دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ‪ ،‬در ردﻳﻒﻫﺎي ﺳﻪ ﻧﻔﺮه ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ درآﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن وﻓﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫اﻳﺴﺖ داده ﺷﺪ و از اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻫﻤﮕﻲ در ﻣﺤﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺳﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪..‬‬
‫اﻳﻦ ﭼﺮا و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد؟‬
‫ﺣﺲ وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺑﻮدن و ﺟﺎﻧﺒﺎزي‪ ،‬ﺣﺲ اﻧﺘﻘﺎم‪ ،‬آرزوي ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺪاي آزادي‪ ،‬ﻃﻌﻢ ﻟﺬت آزادي‪،‬‬
‫اﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ اﺳﺎرت و ذﻟﺖ ﻣﺎم وﻃﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﺎزﭘﺮورده را ﺑﻪ ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش و ﺧﺮوش درآورده ﺑﻮد و‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻨﺪ و وﻋﺪه دﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻧﺒﺎزان آﻣﺎدهاﻧﺪ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ‬
 ‫‪١٤٠ /‬‬
‫ﻗﻄﺮه ﺧﻮﻧﺸﺎن از ﻓﺪاﻛﺎري درﻳﻎ ﻧﻮرزﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﻳﺪه ﺷﺪ ﻛﻪ در ﺧﻴﺎﺑﺎن وﻓﺎﻳﻲ ﭘﻴﺎده و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ روزﺑﺨﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و از ﻃﺮف ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﺑﺎ ﺟﻮاب »ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺪاﻛﺎرم« ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮر ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﻳﻜﺎﻳﻚ آﻧﺎن را ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ و آﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﻴﻌﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻗﻮل ﻓﺪاﻛﺎري ﻣﺠﺪد را دادﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺳﭙﺎه ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﺪﺑﺎوهﺟﺎن ﻛﻪ ﺳﻴﺪي‬
‫ﭘﻨﺠﺎهﺳﺎﻟﻪ رﻳﺶﺳﻔﻴﺪ ﺑﻮد رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﺤﺒﻮب را ﺑﻮﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻣﺎدهام اﻳﻦ رﻳﺸﻢ را در راه دﻓﺎع از وﻃﻦ‬
‫در ﺧﻮن ﻧﺸﺎﻧﻢ« و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﺤﺒﻮب ﻓﻮراً رﻳﺶ او را ﺑﻮﺳﻴﺪ و آﻓﺮﻳﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري را ﺑﺮ دﺳﺖ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪه و او ﻫﻢ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪» :‬زﻧﺪهﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ«؛ »زﻧﺪهﺑﺎد رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن« و ﻗﻠﺐ‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺟﻮش آورده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻴﻌﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ و در ﮔﻮﺷﻪ و ﻛﻨﺎر‬
‫‪105‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﻣﻲﺷﺪ‪«. ..‬‬

‫رژه ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮا‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .24/11/24،14‬‬
 ‫‪١٤١ /‬‬
‫در ﮔﺰارﺷﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺟﺸﻦ اﺳﺘﻘﻼل و ﻣﻌﺮﻓﻲ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﭘﺎدﮔﺎن ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺷﺐ ‪ 24/11/4‬ﺷﺒﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺴﺮان و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻬﺖ‬
‫ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ در آن ﺷﺐ ﻏﺮق ﺷﺎدي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺗﺎقﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺠﻠﻞ ﺗﺰﺋﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ 20 ،‬ﺗﻦ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ اﻓﺴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺟﻠﻮ ﭘﺎدﮔﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎﻳﻲ ﺣﻀﺮت رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ و ﺷﺮﺑﺖ‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ﺑﺮ ﻣﻴﺰ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﻪ ﻣﻮزﻳﻚ در ﺣﺎل ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺒﻞ و ﺷﻴﭙﻮر ﺑﺮ در ﭘﺎدﮔﺎن ﻧﻮاﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت در ﺟﻠﻮ ﭘﺎدﮔﺎن در رﻗﺺ و ﭘﺎﻳﻜﻮﺑﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ زﻣﺎن درج ﺷﺪه در ﻛﺎرت رﺳﻤﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ارﺳﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮوهﮔﺮوه ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ و ﺷﺶ اﺗﺎق وﻳﮋه‪ ،‬ﭘﺮ از ﻣﻬﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‬
‫ﺣﻀﺮت رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻫﻮﻳﺪا و از ﻃﺮف ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻓﺮﻣﺎن اﺣﺘﺮام داده ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮزﻳﻚ و ﮔﺮوه‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ اﺣﺘﺮام را ﺑﻪ ﺟﺎ آوردﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮوه ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت اﺑﺮاز ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻛﻒ زدن و ﻫﻮراﻛﺸﺎن‪ ،‬در اﺗﺎق وﻳﮋه ﻧﺰول اﺟﻼل ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻮرا و ﻛﻒ زدن ﻣﺪﺗﻲ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﺎﻧﻮازاده ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬از ﻋﻤﻮم ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪«.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬اﺣﻤﺪ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫ﺣﺎج ﺑﺎﻳﺰآﻏﺎ و ﻣﺤﻤﻮدآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﻗﺎدرآﻏﺎي ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺮوف اﻓﺘﺨﺎري ﭼﻮاردوﻟﻲ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎنآﻏﺎي‬
‫اوﻃﻤﻴﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‪ ،‬رﺣﻤﺖ ﺷﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﻴﺦآﻗﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻦآﻏﺎ و ﻋﺒﺪاﷲآﻏﺎي دارﺑﻪﺳﺮ و ﺣﺴﻦﺧﺎن ﺑﺪاﻏﻲ‪.‬‬
‫ھيمن بدين مناسبت شعر زير را خواندند‪:‬‬

‫روژي جيژن و شادييه تيپهري روژي دهرد و خهم‬

‫ھات شنهباييكي رهحمهت رايرفاند و بردي تهم‬
‫دي له ھهر الييكي قاقاي پيكهنيني الوهكان‬
‫دي له ھهر الييك صهداي ساز و تار و زيل و بهم‬
‫گهرچي زستانه به بهفر ئاخندراوه پاك والت‬
‫ئهورو خهمليوه والتي ئيمه وهك باخي ئيرهم‬
‫جيژني ئيستيقاللي كوردستانه‪ ،‬روژي شادييه‬
‫جيژنه پيروزه له ھاوخويني خوينگهرمم دهكهم‬
‫نهوجهواناني وهطهن روحم فيداوبي ھهولدهن‬
 ‫‪١٤٢ /‬‬
‫بو تهرهققي كورد و بو پاراستني خاك و عهلهم‬
‫بو نهجاتي نيشتماني خوشهويستو كار بكهن‬
‫زو دهريبينن له چهنگي عارهب و ترك و عهجهم‬
‫ھهركهسي بوالي سنور و نيشتماني ئيوه بي‬
‫ھهلدرن ورگي ئهو بينيرنه مولكي عهدهم‬
‫الوهكان پيشمهرگهكان ئازايهكان بيباكهكان‬
‫دهسدهنه شير ئيوه‪ ،‬ئيمهش تيژ دهكهين نووكي قهلهم‬
‫خوا مهدهدكاربي له دهس بيگانهكان دينينهدهر‬
‫خاكي پاكي كوردهواري نايهلين بو كورد ئهلهم‬
‫جيژنه پيروزه دهكهم ليت و دهليم ياخوا بژي‬
‫ئهي رهئيس جمھوري كورد و پيشهواي موحتهرهم‬
‫گهورهكهم‪ :‬كورد ئيستاكه موحتاجي كارهو نابي تو‬
‫تهكبدهی ساتيك و دانيشي دهميكي كهتهرهخهم‬
‫توم به خوا ئهسپارد و ئهسپاردم به تو ئهی پيشهوا‬
‫‪١٠٦‬‬
‫ميللهته ئازايهكهم‪ ،‬ئازيزهكهم‪ ،‬خوينپاكهكهم‬

‫»ﺑﻌﺪاً ﺣﻀﺮت رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ ﺧﻄﺎﺑﻪ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا از اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﺮادران ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و در‬
‫ﺧﺼﻮص ﺑﺮآورده ﺷﺪن اﻫﺪاف ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد از درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻲﻫﻤﺘﺎ ﺷﻜﺮ ﺑﻪ ﺟﺎ آوردﻧﺪ و ﺑﺮاي اﺗﺤﺎد و ﺗﺮﻗﻲ ﻣﻠﺖ ﻧﺼﺎﻳﺢ زﻳﺎدي‬
‫ﻓﺮﻣﻮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ﻣﺮﺣﻤﺖ زﻳﺎدي اﺑﺮاز ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ در ﻣﻴﺎن ﻫﻮرا و ﻛﻒزدنﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5‬ﻋﺼﺮ در ﻣﻴﺎن ﮔﺎرد اﺣﺘﺮام ﺣﺮﻛﺖ ﻓﺮﻣﻮده و ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺎدي ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺷﺐ‬
‫‪107‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪«.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫كردستان در گزارش ديگري نوشته‪:‬‬
‫» روز ‪ 1324/11/5‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺳﺘﻘﻼل و ﻣﻌﺮﻓﻲ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺟﺸﻨﻲ ﻣﺠﻠﻞ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪«.‬‬

‫‪‬اﺳﺘﺎدﻫﻴﻤﻦﺑﻪﻣﻨﺎﺳﺒﺖﺟﺸﻦآزاديوﻣﻌﺮﻓﻲرﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮراﻳﻦﺷﻌﺮراﺳﺮودهاﻧﺪوﻓﻀﺎيﭘﺮازﺷﺎديوﺧﻨﺪهوﺳﺮورراﺑﻴﺎنﻛﺮدهوازﺟﻮاﻧﺎنﻣﻲﺧﻮاﻫﺪﻛﻪﺑﺮايوﻃﻦﺧﻮدﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪودر‬
‫ﭘﺎﻳﺎنﺑﺎﺗﺒﺮﻳﻚاﻳﻦﻋﻴﺪﺑﻪﻣﻘﺎمرﻳﺎﺳﺖﺟﻤﻬﻮريﺷﻌﺮراﺑﻪﭘﺎﻳﺎنﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪11/27،17-15‬اﻟﻲ‪ .1324/12/1‬‬
 ‫‪١٤٣ /‬‬
‫»‪ ..‬در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر‪ ،‬ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬ﻫﻴﺌﺖ رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻃﻮاﻳﻒ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻋﻠﻤﺎ و روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﻛﺪام در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﺎب رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﮔﺎرد وﻳﮋه ﻣﺮاﺳﻢ اﺣﺘﺮام را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي ﻣﻲآورد و ﺳﺮود و ﻣﻮزﻳﻚ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻧﺪه و ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ‪ ،‬ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎ ﺷﺪه و در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮد ﻧﺰول اﺟﻼل‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺷﺮﺑﺖ و ﭼﺎي از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫آﻗﺎي ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي ﻣﺪﻳﺮ داﺧﻠﻲ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺸﻦ را اﻓﺘﺘﺎح ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎي ﻗﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ ﻣﺪﻳﺮ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺣﻤﻴﺪي ﻣﺪﻳﺮ و ﺳﺮدﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺠﻠﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﺎﺷﻢ ﺧﻠﻴﻞزاده ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺄت ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺷﺎهﭘﺴﻨﺪ از ﻃﺮف ﻛﺎرﮔﺮان ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﻘﺎﻟﻪاي را ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﮋار و ﻫﻴﻤﻦ ﻧﻴﺰ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺷﻌﺮي ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫‪108‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن‬
‫كردستان در گزارشي ديگر نوشته‪:‬‬
‫»ﺟﺸﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬‬
‫از ﻃﺮف ﺑﺰازان‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺳﺘﻘﻼل و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺟﺸﻨﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮف اﻋﻀﺎي ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺻﻨﻒ ﺑﺰازان ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ آزادي و اﺳﺘﻘﻼل‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ و ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا و ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ و‬
‫ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎ ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺎدت و ﺣﺎجﺑﺎﻳﺰآﻏﺎ و ﻣﺤﻤﻮدآﻏﺎ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده و ﻃﺒﻘﺎت ﻋﻠﻤﺎ و آﻏﺎﻳﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﺗﺠﺎر و ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻒ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي ﺟﻠﺴﻪ را اﻓﺘﺘﺎح ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ اﺟﺘﻤﺎع آﻗﺎﻳﺎن ﻫﮋار و ﻫﻴﻤﻦ و ﻗﺎدر ﻣﺤﻤﻮدزاده ﻫﺮ ﻛﺪام ﺷﻌﺮي را ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ داودي درﺑﺎره ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺮﻛﺖ و اوﺿﺎع اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ را اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬اﺣﻤﺪآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪،‬‬
‫ﭘﻴﺮوتآﻏﺎي اﻣﻴﺮﻋﺸﺎﻳﺮي‪ ،‬ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ و ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻮا در ﮔﻔﺘﺎري اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ‪» :‬ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺎﺟﻢ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ و داﺋﻢ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‪ ،‬ﺷﻮرش‬
‫و ﻧﺎآراﻣﻲ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻮﺗﻮن ﻛﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آن در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ ﻧﻔﺎق و دودﺳﺘﮕﻲ‬
‫راه اﻧﺪازد‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻳﻚ راهﺣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻮد ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺮﻗﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﺑﺪ و رواﺑﻂ ﺗﺠﺎري را در‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪12/1،21-17‬اﻟﻲ‪ .1324/12/11‬‬
 ‫‪١٤٤ /‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ وﺿﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫‪109‬‬
‫دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺮﻗﻲ آﻧﻬﺎ ﺳﻌﻲ و ﺟﺪﻳﺖ ﺷﻮد‪«.‬‬

‫ﺳﺮان اﻳﻼت‬
‫روز ‪ 6‬ﺑﻬﻤﻦ آﻗﺎﻳﺎن ﺷﻴﺮزاد و ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن اﻣﻴﺮي ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺸﻦ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﺳﺮان ﻛُﺮد و ﭘﻴﺸﻮا ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ اﻳﺮاد و ﻫﻴﻤﻦ ﻫﻢ ﺷﻌﺮي را ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪110.‬‬
‫روز ‪ 9‬ﺑﻬﻤﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻪآﻏﺎي ﻗﺎدري در روﺳﺘﺎي ﺟﻠﺪﻳﺎن ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ و »ﻣﺮاﺳﻢ ﺻﺮف ﺷﺮﺑﺖ را ﺑﺠﺎ آوردﻧﺪ« و» در اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﭼﻨﺪ‬
‫رأس ﮔﺎو ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪ و ﻋﺪه زﻳﺎدي از آﻏﺎﻫﺎ و رﻋﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد و اﻃﺮاف در آن ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ« ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻼﺻﺎﻟﺢ و‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ‪111«.‬‬
‫ﺑﺎز در ﻫﻤﻴﻦ روز ﺣﺎج ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ اﻓﻨﺪي‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﺪان ﺷﻴﻮخ ﺷﻤﺰﻳﻨﺎن »ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺟﺸﻨﻲ ﺑﭙﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ‪112.‬‬
‫روز ‪ 12‬ﺑﻬﻤﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺮﻳﻤﻲ »ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر آزادي و اﺳﺘﻘﻼل و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺸﻨﻲ‬
‫ﺑﺮﭘﺎداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ ﺳﻴﺎدت‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪﻣﻌﺼﻮم ﺿﻴﺎﻳﻲ و »ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از ﻋﻠﻤﺎي ﻋﻈﺎم و آﻏﺎﻳﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ‬
‫‪١١٣‬‬
‫و ﺗﺠﺎر و ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ« ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺮﻳﻤﻲ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﺷﻌﺮ ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ‪ 16‬ﺑﻬﻤﻦ ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم در ﮔﺮدﻳﮕﻼن ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ و ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮراﻧﻲ زﻧﺒﻴﻞ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم و ﺳﻴﺪﻛﺎﻣﻞ و ﻣﻼﻋﺒﺪاﷲ و ﺷﻴﺦاﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪ و ﺷﻠﻴﻚ ﺗﻔﻨﮓ اﺟﺮا ﺷﺪ‪.‬‬
‫روز ‪ 19‬ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن‪ ،‬اﺣﻤﺪﺑﮓ ﺳﻠﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺣﺎج ﮔﻨﺠﻌﻠﻲﺑﮓ ﺳﻠﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان و ﺧﺎﻧﺪان ﺷﻴﺮﺑﮓ و‬
‫دادﺧﻮاه و آﻗﺎﻳﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻢﺑﮓ و ﺻﻼح و ﺳﻠﻴﻢﺑﮓ ﺑﮓزاده و ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن اﻣﻴﺮي و ﻓﻴﺾاﷲﺧﺎن ﺣﺮﻳﻘﻲ و ﻣﺤﻤﺪﻛﺮﻳﻢ‬
‫ﻣﺠﻴﺪي و ﻣﺤﻤﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢﺑﮓ ﻓﻴﺾاﷲﺑﮕﻲ و اﺣﻤﺪﺧﺎن ﻛﻴﺨﺴﺮوي و آﻗﺎﻳﺎن اﺣﻤﺪﺑﮓ ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲ و ﺗﻤﺎﻣﻲ آﻏﺎﻳﺎن ﺑﮓزاده در‬
‫»ﻳﻜﺸﻮه« اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﺎﺷﻢ ﺣﻤﺰهاي رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ﺑﻮﻛﺎن و ﺣﺴﻦﺧﺎن ﺑﺪاﻗﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺸﻦ دﻋﻮت ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪»،‬در‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺻﺒﺢ ‪ 150‬ﻧﻔﺮ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ﻏﻴﺮه ﮔﺮوه ‪ 300‬ﻧﻔﺮي آﻏﺎ و رﻋﻴﺖ و ﻧﻮﻛﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﺎرد اﺣﺘﺮام ﭘﺮﭼﻢ‪ ،‬در ﻣﻴﺪان ﺟﻠﻮ‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻠﻴﻢ ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺣﻤﻞ وﻳﮋه ﭘﺮﭼﻢ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس را در ﻏﺎﻳﺖ اﺣﺘﺮام ﺑﺮ دوش‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/15،23‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/26،25‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/26،25‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/26،25‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/26،25‬‬
 ‫‪١٤٥ /‬‬
‫ﻧﻬﺎده و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﻃﺮف راﺳﺖ ﭘﺮﭼﻢ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﺨﺶ ﺳﻮارهﻧﻈﺎم در ﻃﺮف ﭼﭗ ﺑﺎ ﺟﻼل و ﺷﻜﻮﻫﻲ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻠﻮ ﻛﻤﻴﺘﻪ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺮح آن در ﺗﻮان ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ﺳﺎﻋﺎت ﭼﻪ ﺷﺎدي و ﺷﻌﻔﻲ در آن اﺟﺘﻤﺎع ﭘﻴﺪا ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺣﺪود ﺑﻴﺶ از ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از دﻫﺎت ﺑﮓزاده ﺑﺮاي دﻳﺪار و اﺳﺘﻘﺒﺎل ﭘﺮﭼﻢ ﺑﻪ ﻳﻜﺸﻮه آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻛﻒزدن و ﻫﻮراي‬
‫ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺎﺧﻪ‪ ،‬آﻗﺎي ﺷﻴﺮزاد ﺧﻄﺎﺑﻪاي ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻴﺮﻳﻦ و زﻳﺒﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ..‬ﺑﻌﺪ از آن آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻜﺎرﭼﻲ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪2‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ را ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎﻳﺎن ﺣﺴﺎم دادﺧﻮاه و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲ و اﺳﺪ دادﺧﻮاه و ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻃﺎﻫﺮي‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻄﻖﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮم و آﺗﺸﻴﻨﻲ اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ« آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ دﺑﻴﺮ ﺣﺰب در ﻳﻜﺸﻮه ﻧﻴﺰ ﺷﻌﺮي‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪. . . . . . . .. . . . . . .‬‬
‫»ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ اﺣﺘﺮام ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻛﻒ زدن و ﻫﻮرا ﻛﺸﻴﺪن و ﻓﺮﻳﺎد ﺳﺮ دادن زﻧﺪهﺑﺎد ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﮔﺮوه‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻴﺮزاد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺟﺸﻦ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﻠﻴﻚ ﺗﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﻮارد رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ﺑﻮﻛﺎن ﻧﻄﻖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮﻣﻲ اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻀﺎر را ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻣﻴﺪوار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﻛﻤﺎل اﺣﺘﺮام‬
‫ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس را ﺑﺮ ﺑﺎم ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺣﺰب ﻧﺼﺐ ﻛﺮد و ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺘﻲ ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺑﺎ ﺻﺪاي دﻫﻞ و ﺳﻮرﻧﺎ ﺷﺮﺑﺖ ﺻﺮف‬
‫‪114‬‬
‫ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺸﻦ ﺧﺎﺗﻤﻪ داده ﺷﺪ‪«.‬‬
‫روز ‪ 23‬ﺑﻬﻤﻦ اﻫﺎﻟﻲ اﻃﺮاف روﺳﺘﺎي ﻛﻠﻴﺠﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﺟﺸﻦ دﻋﻮت ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در اﺗﺎق ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻤﻊ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و »ﺑﻌﺪ از ﺻﺮف ﺷﺮﺑﺖ و ﭼﺎي و اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﻣﺪت ‪ 3‬ﺳﺎﻋﺖ را ﺑﺎ دف و ﻧﻲ و ﺗﺮاﻧﻪ و‬
‫ﺑﺰم و ﺷﺎدي ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ اﻳﻮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎدر ﺑﺮﻫﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﻮراﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻼﻋﺒﺪاﷲ ﻗﻤﻄﺮهاي ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 3‬ﺑﺎر ﺗﻔﻨﮓ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ و »ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدم ﺑﺎ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻗﺮآن و ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﻴﺮوزي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻮرزﻧﺪ‪115«.‬‬
‫روز ‪ 26‬ﺑﻬﻤﻦ زﻳﺮو ﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ در روﺳﺘﺎي ﺑﺎﻻﻧﺶ ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪» .‬در اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﺗﻌﺪادي از آﻏﺎﻫﺎي اﻃﺮاف ﺑﺎﻻﻧﺶ و‬
‫اروﻣﻴﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻛﺸﺎورزان و رﻋﺎﻳﺎي ﺧﻮدش ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺰم و ﭘﺎﻳﻜﻮﺑﻲ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺮود ﻣﻠﻲ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮزﻳﻚ و دﻫﻞ و ﺳﻮرﻧﺎ ﻫﻤﮕﻲ را ﺑﻪ ﺷﻮق آوره ﺑﻮد‪«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/22،24‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/11،21‬‬
 ‫‪١٤٦ /‬‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‬

‫ﻛُﺮدﺳﺘﺎن در ﮔﺰارش دﻳﮕﺮي ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪:‬‬
‫»روز ‪ 1324/11/6‬از ﻃﺮف ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﺸﻨﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﻐﺎزه در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺰﻳ‪‬ﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﻃﺒﻖ دﻋﻮﺗﻲ ﻛﻪ از اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي و‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و ﺳﺮان ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﻣﺪﻋﻮﻳﻦ ﮔﺮد آﻣﺪه و ﺑﻌﺪ از رﺑﻊ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ‬
‫‪116‬‬
‫و ﺻﺮف ﺷﺮﺑﺖ و ﭼﺎي ﺳﺎﻟﻦ را ﺗﺮك ﻛﺮده و دﺳﺘﻪاي دﻳﮕﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪«. ..‬‬

‫ﺗﺄﺳﻴﺲ دواﻳﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ »ديﻓﺎﻛﺘﻮ«‪ ‬ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺮاي آن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان‪ ،‬رژﻳﻢ درﺑﺎره آن ﺑﺤﺜﻲ‬
‫ﻧﻜﺮده ﺑﻮد و ﺧﻮد ﻫﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ وﺿﻊ ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻮﻋﻲ ﻫﺮج و ﻣﺮج واژه ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و اداري در دواﻳﺮ و‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ آن وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻤﻬﻮري ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﻤﺎً ﺧﻮد را »ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر« ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ وﻟﻲ در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻗﺪرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد داده ﺑﻮد از ﻓﺪرال ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از »رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر« ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻮاي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه »ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺸﻜﻴﻞ اﻳﻦ ﻫﻴﺄت اﻣﺮي ﺿﺮوري ﺑﻮد زﻳﺮا ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻗﺪرﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫‪ 26‬آذر ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﺧﻼء ﺑﺰرگ در اداره ﻛﺮدن اﻣﻮر اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ اﻳﻦ‬
‫‪١١٧‬‬
‫ﺧﻼء ﭘﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب وﻋﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ »ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ« را داد‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻴﺄت ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺑﻮد از‪:‬‬

‫ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‬ ‫رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‬ ‫وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‬ ‫وزﻳﺮ ﻛﺸﻮر‬
‫اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ‬ ‫وزﻳﺮ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﻛﺮﻳﻢ اﺣﻤﺪﻳﻦ‬ ‫وزﻳﺮ ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/13،22‬‬
‫‪ Defacto ‬ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ‪،‬ﻋﻤﻼً‪.‬‬
‫‪ ‬ﺳﺠﺎدي‪،‬ع‪.‬ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪،‬ص‪162‬وﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬ﻛﻮﻣﺎري‪،..‬ﺻﺺ‪103-102‬واﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪134‬وارﻓﻊ‪،‬ص‪85‬؛روژيﻧﻮي‪،‬ش‪،10‬ﻛﺎﻧﻮندوم‪،1961،‬ص‪ .40‬‬
 ‫‪١٤٧ /‬‬
‫ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ‬ ‫وزﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري‬ ‫وزﻳﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‬
‫ﺧﻠﻴﻞ ﺧﺴﺮوي‬ ‫وزﻳﺮ ﻛﺎر‬
‫ﺣﺎج ﻣﺼﻄﻔﻲ داودي‬ ‫وزﻳﺮ ﺗﺠﺎرت‬
‫ﻣﺤﻤﻮد وﻟﻲزاده‬ ‫وزﻳﺮ ﻛﺸﺎورزي‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‬ ‫وزﻳﺮ راه‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻮﺑﻴﺎن‬ ‫وزﻳﺮ ﺑﻬﺪاري‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‬ ‫وزﻳﺮ ﻣﺸﺎور‬
‫ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي‬ ‫رﻳﻴﺲ ﻋﺪﻟﻴﻪ‬

‫اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه اداري ﺑﻪ ﺟﺎي ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻳﺎ ﻫﻴﺄت وزﻳﺮان ﺑﻮد و اﻣﻮرات را اﻧﺠﺎم ﻣﻲداد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻧﺎﻣﮕﺬاري اوﻻً ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺎن اﺳﺎﻣﻲ را ﺑﺮ دﺳﺘﮕﺎه وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﺎً ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﺑﻬﺎم‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺠﺰﻳﻪﻃﻠﺐ و ﺗﺸﻜﻴﻞ دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺘﻬﻢ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ وزارت اﻣﻮر ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت »وزارت ﺟﻨﮓ« و ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت»وزارت ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن«‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه و ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن »وزﻳﺮ« آن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﮔﺎهﮔﺎﻫﻲ »اداره« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ و وزارء ﻫﻢ »رﻳﻴﺲ‬
‫اداره« ﺧﻄﺎب ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ دﺳﺘﮕﺎه اداري را ﻫﻢ »ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ« ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن »رﻳﻴﺲ‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﻛﺮدﺳﺘﺎن« و »رﻳﻴﺲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛﺮدﺳﺘﺎن« و »رﻳﻴﺲ اداره ﻋﺪﻟﻴﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ »وزﻳﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت« و‬
‫»وزﻳﺮ ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف« ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻨﺎن اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ از رﺟﺎل‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن در ﻣﻘﺎم »ﻣﺸﺎور« ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﭼﻨﺪ اداره دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪه ﺑﻮد از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬اداره داراﻳﻲ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬اداره ﻛﻞ اوﻗﺎف ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻻﺟﺎﻧﻲ و ‪..‬‬
‫ادارت ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺣﻜﻢ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٤٨ /‬‬

‫ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺗﻌﺪادي از اﻓﺴﺮاﻧﺶ‬

‫ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ :‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ‪-‬اﻳﺴﺘﺎده ردﻳﻒ ﺟﻠﻮ( از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ‪ :‬ﻋﻠﻲ رﻳﺤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﺮﻳﻢ اﺣﻤﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬وﻫﺎب‬
‫ﺑﻠﻮرﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ‪ ،‬اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻞ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﺣﺎج ﻣﺼﻄﻔﻲ داودي ‪-‬اﻳﺴﺘﺎده ردﻳﻒ ﻋﻘﺐ( از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ‪ :‬ﺻﺪﻳﻖ‬
‫ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎﻫﻮ‪ ،‬ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده اﻳﻮﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ذﺑﻴﺤﻲ‪.‬‬
‫‪١٤٩ /‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
١٥٠ /
 ‫‪١٥١ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‬
‫رﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ زﺑﺎن ﻛُﺮدي‬
‫ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي ﺑﻪ اﻣﻮر ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺗﺤﺼﻴﻞ داد‪ .‬ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وزﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻣﻨﺼﻮب ﻛﺮد و ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وزﻳﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت در ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺟﺎي داد‪ .‬ﻫﺮ دو وزارت در اﻳﻦ ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎه ﻋﻤﺮ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ارزﺷﻤﻨﺪي اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬
‫از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد زﺑﺎن ﻛُﺮدي و ﺣﺬف ﻟﻐﺎت ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺣﻔﻆ آن از ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و ﻧﺎﺑﻮدي‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف و آرزوﻫﺎي آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻳﻜﻲ از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻛُﺮد اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪ ،‬ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن زﺑﺎن‬
‫ﻛُﺮدي در ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ و ﻛﺎرﺑﺮد آن در دادﮔﺎه‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ و ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻔﺘﻪﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺗﺮﻛﻲ ـ ﻛﺮدي »ﻛﺮد ﺗﻌﺎون و ﺗﺮﻗﻲ ﮔﺎزهﺗﺴﻲ« و ﻣﺠﻼت »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« و »روژي ﻛُﺮد« و »ﻫﻪﺗﺎوي ﻛﻮرد«و»ژﻳﻦ« را ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻣﺤﻠﻪ ﭼﻤﺒﺮﻟﻲﻃﺎش ﻳﻚ ﻣﺪرﺳﻪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﺪرﻳﺲ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺑﺮاي ﻛﻮدﻛﺎن ﻛُﺮد ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫»اﺗﺤﺎد و ﺗﺮﻗﻲ« و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻛﻤﺎﻟﻴﺴﺖﻫﺎ وﺟﻮد ﻛُﺮد را اﻧﻜﺎر ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺎرﺑﺮد زﺑﺎن ﻛﺮدي را در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﭼﻪ رﺳﻤﻲ‬
‫و ﭼﻪ ﻏﻴﺮرﺳﻤﻲ در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﻤﻨﻮع ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﺮاق ﻓﺮﺻﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺑﺮاي ﻛُﺮدﻫﺎ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد زﺑﺎن ﻛﺮدي در ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺐ و ﻣﺠﻠﻪ و‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ و ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﻣﺪارس و ﻣﺤﺎوره در دواﻳﺮ دوﻟﺘﻲ ﺑﻪوﻳﮋه در دادﮔﺎهﻫﺎ را ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﺣﺘﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﭘﺎرﻟﻤﺎن ﻋﺮاق‬
‫در ‪ 1931‬ﻻﻳﺤﻪ »ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻠﻐﺎت اﻟﻤﺤﻠﻴﻪ« را از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮔﺬراﻧﻴﺪ و زﺑﺎن ﻛﺮدي را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ واز آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دﻫﻬﺎ ﻛﺘﺎب‬
‫و ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻫﻔﺘﻪﻧﺎﻣﻪاي ﻛﻪ ﺳﻤﻜﻮ در اروﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﺪون ﻣﺠﻮز ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان اﻧﺘﺸﺎر داده ﺑﻮد‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ اﺟﺎزه ﻧﺸﺮ ﻫﻴﭻ ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ و ﻳﺎ ﭼﺎپ ﻛﺘﺐ ﻛﺮدي داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم اﻣﻮر در ادارات‬
‫دوﻟﺘﻲ و ﻣﺪارس ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺪﺳﺘﺎن رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮي وﺟﻮد ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﻤﺎﻟﻲﻫﺎ در ﺗﺮﻛﻴﻪ اﻧﻜﺎر ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﺟﻮد‬
 ‫‪١٥٢ /‬‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻠﺘﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺟﺪا از ﻓﺎرس ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻳﻜﻲ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻬﻦ و ﭘﺎكﺗﺒﺎر اﻳﺮان‬
‫و زﺑﺎن ﻛﺮدي ﻳﻜﻲ از ﻟﻬﺠﻪﻫﺎي ﺧﺎﻟﺺ ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان و داﻧﺸﻤﻨﺪ اﻳﺮاﻧﻲ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻋﺰام ﺷﺪه‬
‫و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و در اﻳﻦﺑﺎره ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدي زﺑﺎﻧﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺪادي از اﻋﺮاب ﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬
‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻳﻜﻲ از ﻋﻠﻠﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﻛﻪ زﺑﺎﻧﺸﺎن را رﻣﺰ ﻫﻮﻳﺖ و اﺛﺒﺎت ﻣﻠﻴﺖ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮاﻧﺸﺎن در ﺗﻼش ﭘﻲرﻳﺰي دﺳﺘﻮر زﺑﺎن و رﺳﻢاﻟﺨﻂ وﻳﮋه و ﺣﻔﻆ زﺑﺎن ﻣﺤﺎوره و ﮔﻔﺘﺎري ﺑﺼﻮرت ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ و ﭘﺎك‬
‫ﻛﺮدن آن از واژهﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻲ و ﺗﺮﻛﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﺮدﻫﺎي ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻗﻴﺎم و ﺷﻮرشﻫﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻦ زﺑﺎن ﻛﺮدي در‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺑﻌﺪاً ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻨﺪ دوم‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﻳﺶ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي در اوﻟﻴﻦ اﻋﻼن ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺧﻮد و ﻣﺎده ‪ 13‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﻣﺮاﻣﻨﺎﻣﻪاش را ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺧﺘﺼﺎص داده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﺮان ﺗﺤﺖ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ آرزو ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻳﻜﻲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻬﻢ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ اداره ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي را زﺑﺎن رﺳﻤﻲ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ در ﻣﺪارس و‬
‫ادارات ﻛﺮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﻧﻄﻖ روز ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ دﺧﺘﺮاﻧﻪ و ﭘﺴﺮاﻧﻪ را ﮔﺸﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ را داﻳﺮ ﻛﺮدﻳﻢ و ﻛﺘﺐ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ‪ ..‬ﭘﺴﺮ و‬
‫دﺧﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺑﺰرﮔﺴﺎل‪ ،‬در ﻣﺪارس ﺷﺒﺎﻧﻪ و روزاﻧﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺶ ـ ﻫﻔﺖ ﺳﺎل ﺻﺮف‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻳﺎدﮔﻴﺮي زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻨﻨﺪ در ﻳﻜﻲ دو ﻣﺎه ﺑﺎﺳﻮاد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻫﺮﭼﻴﺰي را ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﻠﻲ و ﻇﻬﻮر ﺣﻴﺎت ادﺑﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛُﺮد و رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺮﻳﺎد ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﻮش ﺟﻬﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ وﺳﺎﻳﻞ ﭼﺎپ و‬
‫ﻧﺸﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ و در ﺷﻬﺮ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎده ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮدﻣﺎن و ﺑﺎ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﺠﻠﻪ و‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد و اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﻓﻜﺎر و ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎ را در دﻧﻴﺎ ﭘﺨﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪«.‬‬
 ‫‪١٥٣ /‬‬

‫ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎز و ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺪتﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻜﺎن آﻣﻮزش‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻋﻠﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﺎﻋﺮان و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و اُدﺑﺎي ﻛُﺮد ﺗﺎ اواﺧﺮ دﻫﻪ ﭼﻬﻞ در ﻣﺴﺎﺟﺪ رﺷﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻜﺎن ﺗﺠﻤﻊ ﻣﺮدم و ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻢ و رﻓﻊ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬روﺣﺎﻧﻴﻮن در ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در اﻓﻜﺎر‬
‫ﻣﺮدم ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ و آﺑﺎديﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬روزﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫وﻳﮋه ﺧﻮد را دارد‪ ،‬ﭼﻮن در اﻳﻦ روز‪ ،‬اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﻧﻄﻘﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ اﻳﺮاد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ از ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ روزﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲﻫﺎي ﻣﻬﻢ را در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲﻛﺮد‬
‫و در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن دﻳﻨﻲ و ﺳﺨﻨﮕﻮﻳﺎن و ﺧﺎنﻫﺎي ﻛُﺮد ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﻣﺸﻮرت ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻫﺮ دﻳﻨﻲ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮدم رﺳﺎﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ زﺑﺎن آﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎ از اﻳﻦ ﺣﻖ ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﺰرگ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺧﻄﻴﺐ ﺟﻤﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن رﺳﻤﻲ دوﻟﺖ ﺧﻄﺒﻪ ﺟﻤﻌﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎج ﻗﺎدر ﻛﻮﻳﻲ‬
‫ﺟﺪال ﺗﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺨﺼﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻛﺎكاﺣﻤﺪ ﺷﻴﺦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آن ﻣﺮد از ﻛﺎكاﺣﻤﺪ ﺷﻴﺦ اﻧﺘﻘﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا‬
‫ﻗﺮآن را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ !‬
‫ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬اﻋﻼن ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻌﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻄﺒﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﺧﺒﺮ‬
‫را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮده‪:‬‬
‫»اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮادران اﻃﻼع دارﻧﺪ ﻳﻚ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻃﺮف ﺣﺰب ﺑﻪ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و اﻣﺎم ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻛﺮدي و ﺑﻌﺪ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬دﻳﺮوز ‪ 1324/11/12‬اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺴﻢ‪ ..‬ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻗﻠﺐ ﻫﻤﮕﻲ ‪..‬‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﭘﻴﺸﻮا و رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﻃﺮف ﺣﺰب ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ و ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺣﻤﻴﺪي اﻣﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﺟﻤﻌﻪ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻮارد ذﻳﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺧﺮاﻓﺎت و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن و دﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺪاري و اﻳﺠﺎد ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻣﻨﻴﺖ در آزادي ﻣﻴﻬﻦ‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ ﺳﺮﺑﺎز وﻇﻴﻔﻪ ‪ .......‬ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻮدﻛﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﺮاﺧﻢ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ ،‬روح ﺳﻠﺤﺸﻮري‪ ،‬وﺣﺪت‬
 ‫‪١٥٤ /‬‬
‫ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻮاﻗﺐ ﺗﺒﻬﻜﺎري‪ ،‬ﺳﺨﻦﭼﻴﻨﻲ و ﻧﻤﺎﻣﻲ‪ .‬و دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﺟﻨﺎب اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﻫﻢ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت را در ﻧﻈﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺧُﻄﺒﺎي‬
‫‪118‬‬
‫دﻫﺎت ﻫﻢ از اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
‫ﻣﺪارس دوﻟﺘﻲ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك ﺑﻮد‪ .‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺮدم ﺑﻴﺴﻮاد ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺳﻔﻴﺮ ﻋﺮاق در درﺑﺎر ﭘﻬﻠﻮي ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﻔﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺗﻬﺮان در‬
‫ﺑﺎره ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛُﺮد اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ دﻓﻌﻪ ﺑﺤﺚ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺮان در ﻗﺒﺎل ﻣﺸﻜﻞ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻴﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﺳﻴﺪهام ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮاﻧﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻄﺮح ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم‬
‫رﺳﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﺮان اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﻛُﺮدﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ ﻋﺮاق ﻫﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻲ را ﻛﻪ آرزوي ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬آﻧﻬﺎ آن را ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺮان ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﻮده و ﺧﻄﺮي ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ از ﺧﺎرج ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درﻳﺎﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان ﺑﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻜﻴﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺪم ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻛﺴﺐ اﻣﺘﻴﺎزاﺗﻲ از اﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻔﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش درﺑﺎره ﻛُﺮدﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﺟﺪال ﻟﻔﻈﻲ‬
‫ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻲداﻧﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗُﺮكﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺳﺎﻛﻦ آن ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮاﻧﻪ و‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﻫﺮ راه ﺣﻠﻲ اﺳﺖ و در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺗُﺮك ﻛﺮدن آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﻛﺮدن ﻧﮋاد ﻛُﺮد و ﻋﺪم ﭘﺬﻳﺮش ﺧﻮاﺳﺖ آﻧﺎن از ﻧﻈﺮ آﻣﻮزش و ﺑﻬﺪاﺷﺖ و اﺻﻼﺣﺎت و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ روزي‬
‫‪119‬‬
‫رﺳﺪ آنﭼﻨﺎن ﺿﻌﻴﻒ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﺪ و ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮد در ﻣﻴﺎن ﻧﮋاد اﻳﺮاﻧﻲ ذوب و ﻣﺤﻮ ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻮ ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ دهﻫﺎ ﺳﺎﻟﻪ رژﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮔﺎم اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮداﺷﺖ‪» .‬ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ‬
‫ﻣﻠﻲ« ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »وزﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ« ﺗﻌﻴﻴﻦ و در ﻛﻨﺎر آن »ﻫﻴﺄت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« را ﻫﻢ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد‪.‬‬
‫»ﻫﻴﺄت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﻳﻜﻲ از ﻧﺸﺴﺖﻫﺎي ﺧﻮد ﭼﻨﺪ اﻗﺪام ﻣﻬﻤﻲ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺠﺎم داد‪:‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪.1324/11/15،1‬ﺧﻄﻮﻃﻲﻛﻪﻧﻘﻄﻪﭼﻴﻦاﺳﺖروزﻧﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﺪهﻧﺸﺪ‪ .‬‬
‫‪ ‬ﺗﻮﻓﻴﻖاﻟﺴﻮﻳﺪي‪،‬ﻣﺬاﻛﺮاﺗﻲ ‪-‬ﻧﺼﻒﻗﺮنﻣﻦﺗﺎرﻳﺦاﻟﻌﺮاقواﻟﻘﻀﻴﺔاﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‪،‬ﺻﺺ‪ .209-208‬‬
 ‫‪١٥٥ /‬‬
‫»روز ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ 1324/10/12‬ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻴﺄت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ و درﺑﺎره ﻣﺪرﺳﻪ و‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎزرس ﺟﻬﺖ ﻣﺪارس ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻻزم ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ‪ .‬آﻗﺎﻳﺎن ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي و رﺣﻴﻢ ﻟﺸﻜﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزرس اﻧﺘﺨﺎب‬
‫و ﺣﻜﻤﺸﺎن ﺻﺎدر ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 1‬ـ ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﻛﻮدﻛﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻲﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﺪاﻳﻲ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ﺟﻤﻊآوري و در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ و روزاﻧﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﮔﻼوﻳﮋ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدﻧﺪ و ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊآوري اﻳﻦ ﺑﻴﻨﻮاﻳﺎن و ﻳﺘﻴﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر را اﻧﺠﺎم و‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ آﻗﺎﻳﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺮوﻫﺮ و ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ دﻫﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻫﻢ آﻧﺎن را در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺑﺎ ﻛﺴﺐ اﻛﺜﺮﻳﺖ آراء آﻗﺎﻳﺎن ﻓﺮوﻫﺮ و ﻛﺮﻳﻤﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﺷﺨﺎص ﺑﻲﺳﻮاد را آﻣﺎده ﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎي ادارات و ﻣﺪارس و ﺳﺮدر ﻋﻤﺎرات و ﺗﺠﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﺗﻌﻮﻳﺾ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﻛﻮدﻛﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊآوري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺳﻨﺸﺎن ﺑﻴﻦ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 14‬ﺳﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪120‬‬
‫‪ 5‬ـ در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﻛﻪ در ﺟﻠﺴﻪ ﺑﻌﺪي ﻧﻮع ﻟﺒﺎس داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪارس ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد‪«.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻬﻢ »ﻫﻴﺄت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺗﺨﺮﻳﺐ زﺑﺎن ﻛﺮدي ﺗﺤﺖ ﻧﺎم واژهﻫﺎي ﺗﺎزه و ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن در اﻳﻦﺑﺎره اﻳﻦ »اﻃﻼﻋﻴﻪ« را ﭘﺨﺶ ﻛﺮد‪:‬‬
‫»ﺑﻪ اﻃﻼع ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﺮزاﻧﮕﺎن ﺑﺰرگ ﻛُﺮد ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻛﺎرﺑﺮد واژهﻫﺎي ﻛُﺮدي ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻫﻴﺄت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد و در آﻧﺠﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ و اﺟﺎزه‬
‫‪121‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺻﺎدر ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﺣﻖ ﻧﺪارد واژه ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﻨﺪد‪«.‬‬
‫اﺳﺎﻣﻲ ﻓﺎرﺳﻲ و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻣﺪارس و ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻛﺮدي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ »اﻃﻼﻋﻴﻪ« در‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺮﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﭘﻴﺸﻮا و رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ‪ 24/10/20‬ﻫﻴﺄﺗﻲ از آﻗﺎﻳﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در اداره ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﻠﺴﻪاي ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫دادﻧﺪ و ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺪرﺳﻪ ﻛﺮﻣﺎﻧﺠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ به ﻧﺎﻣﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‪» :‬ﻣﻜﺘﺐ ﻛﺮﻣﺎﻧﺠﻲ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪122«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/10/20،1‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/15،27‬‬
 ‫‪١٥٦ /‬‬
‫ﻣﺪارس ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي »ﻛﺮدﺳﺘﺎن«‪» ،‬ﮔﻼوﻳﮋ«‪» ،‬ﭘﻴﺸﻮا« ‪ ..‬ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺎﻣﻲ ﻣﺪارس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ زﺑﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ و‬
‫ﻧﻮع ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اوﺿﺎع ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ اﻣﻀﺎء »ﻣﻌﺎون ﺣﺰب ـ ﻃﻪزاده«‬
‫و»ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن« اﻳﻦ اﻃﻼﻋﻴﻪ را ﭘﺨﺶ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﻪ اﻃﻼع ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻫﺎﻟﻲ ﻣﺤﺘﺮم ﺳﺎﺑﻼغ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫در اﺟﺮاي اﻣﺮ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﺮوﻳﺞ و اﺷﺎﻋﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي‪،‬‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﻣﺪارس ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺎ ‪ 10‬روز دﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ ﺑﻮده و ﺳﻦ آﻧﺎن‬
‫اﻗﺘﻀﺎي ﺗﺤﺼﻴﻞ دﻫﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ اﻋﺰام دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ از اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫‪123‬‬
‫ﺷﺪ‪«.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺼﻮﺑﻪ و ﻓﺮﻣﺎن دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي در ﻣﺪارس‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺗﺤﺼﻴﻞ اﺟﺒﺎري ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺮاي دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ‪.‬‬
‫‪124‬‬
‫ﺗﻌﺪادي ﻣﺪارس ﺟﺪﻳﺪ در ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺑﻮﻛﺎن و اﺷﻨﻮﻳﻪ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻚ ﻣﺪرﺳﻪ دﺧﺘﺮاﻧﻪ در اﺷﻨﻮﻳﻪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻛُﺮد ﻋﺮاق از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ وردي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن داﻧﺶ‪ ،‬ﺟﻤﻴﻞ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ در ﺷﻴﻮه ارﺗﻘﺎء‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن و آﻣﻮزش ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اداره ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﻘﺪﻳﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ از ﻃﺮف‪» :‬ﺻﺪﻗﻲ ـ رﻳﻴﺲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻬﺎﺑﺎد«‪ ،‬در‬
‫‪125‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺳﭙﺎﺳﻨﺎﻣﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻫﻴﺄت ﻫﻢ ﺟﻬﺖ »رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬اوﻗﺎف‪ ،‬اﻳﺠﺎد داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻌﻘﻮل و ﻣﻨﻘﻮل‬
‫و ‪ «. .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ 126.‬وﻟﻲ ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﻋﺪم ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻳﻦ داﻧﺸﻜﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﻘﻮق ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و دﻳﻨﻲ اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ را ارج ﻧﻬﺎده و ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻤﻴﺎن ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﺟﺎزه داده ﻛﻪ‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ وﻳﮋه ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در اﻳﻦﺑﺎره اﻳﻦ »اﻃﻼﻋﻴﻪ« را ﭘﺨﺶ ﻛﺮده‪:‬‬
‫اﻃﻼﻋﻴﻪ‬
‫»ﺑﻪ اﻃﻼع ﻋﻤﻮم ﻛﻠﻴﻤﻴﺎن ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻣﻲرﺳﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ و ﻣﺤﺒﻮب ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻧﻈﺎرت‬
‫اداره ﻣﺤﺘﺮم ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﺎ ﻛﺴﺐ اﺟﺎزه از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻛﺮدي و ﻋﺒﺮي ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/15،10‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/1/20،1‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/22،24‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/4/30،‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/17،11‬‬
 ‫‪١٥٧ /‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ از ﻣﻮﻋﺪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻛﻮدﻛﺎن ﺧﻮد را ﭼﻪ ﭘﺴﺮ و ﭼﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﻳﻦ ﻣﺪرﺳﻪ ﻛﻪ روﺑﺮوي ﻋﻤﺎرت داودزاده اﺳﺖ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ و ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺠﺒﻮر ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ اﺣﻀﺎر ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫‪127‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺒﺮي ـ داودزاده‪«.‬‬
‫اﺟﺎزه ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻣﺪرﺳﻪ وﻳﮋه ﺑﺮاي ﮔﺮوه اﻗﻠﻴﺖ ﻳﻬﻮدي ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي داﺷﺖ ﭼﻮن‪ (1 :‬ﻣﺪت ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن در آﻟﻤﺎن و ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ آﻟﻤﺎن ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﻛﺸﺘﺎر دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻗﻠﻴﺖ دﻳﻨﻲ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ و ﺑﻲدﻓﺎع ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ (2 .‬وﺳﻌﺖ دﻳﺪﮔﺎه اﻓﻜﺎر ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻛﻪ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﻳﻨﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﻗﻠﻴﺖ ﻛﻮﭼﻚ ﻳﻬﻮد‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻳﻚ روش ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫زﺑﺎن ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫زﺑﺎن ﻫﻴﭻ ﻣﻠﺘﻲ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻻزم اﺳﺖ در ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬دﻳﭙﻠﻮﻣﺎﺳﻲ و ‪..‬‬
‫رﺷﺪ ﻛﻨﺪ و ﻏﻨﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎ ﻫﻢ از اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﭼﻮن دوﻟﺖ وﻳﮋه ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي‬
‫وﺳﻴﻊ ﻣﻴﺎدﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ را ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻌﺪ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﻔﻴﺪ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻮن ﻫﺮ دو ﻧﻮﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻟﺬا ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ اﺑﺘﺪا‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰي زﺑﺎن دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬در اﻣﻮر روزاﻧﻪ ﺧﻮد از زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪ و از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ﻗﺪﻣﻲ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺟﻬﺖ زﻳﺮﺑﻨﺎي اﻳﻦ‬
‫زﺑﺎن ﻛﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري و ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ و وزارﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ :‬ادارات ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ اﺟﺮاﻳﻲ اﻣﻮرات روزاﻧﻪ و اﺟﺮاي ﻣﺼﻮﺑﺎت را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي اﻣﻮر را رﺗﻖ و ﻓﺘﻖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻢ ﻛﻢ زﺑﺎن ﻛُﺮدي زﺑﺎن دوﻟﺖ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪاي‬
‫از زﺑﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ آن در‪ :‬ﺷﺮع‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺼﻮﺑﻪ و اﻃﻼﻋﻴﻪ را ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺷﺮﻋﻲ‬
‫در ‪ 24‬ﺑﻬﻤﻦ ‪» 1324‬رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ« دو ﻣﺼﻮﺑﻪ را درﺑﺎره دو ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻬﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮده‪:‬‬
‫ﻓﺮاري دادن دﺧﺘﺮان و ﺑﺎﻧﻮان و ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻢ اﻣﻮات‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/5/20،‬‬
 ‫‪١٥٨ /‬‬
‫»ﻓﺮاري دادن دﺧﺘﺮان و زﻧﺎن ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻫﻴﺄت ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﺮ ﻣﺮدي ﺑﺎ اﺟﺒﺎر زن ﺷﻮﻫﺮداري ـ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ـ‬
‫را ﻓﺮاري دﻫﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﺎ اﺟﺒﺎر ﻫﻢ دﺧﺘﺮي را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ آن ﻣﺮد ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ دﺧﺘﺮ را‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﻛﻨﺪ و ﻣﻨﻊ ﺷﺮﻋﻲ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و دﺧﺘﺮ رﺿﺎﻳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺰا ﻧﺪارد و ﮔﺮﻧﻪ از ‪3‬‬
‫ﻣﺎه ﺗﺎ ‪ 3‬ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫»از ﻃﺮف ﻫﻴﺄت ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس دﺳﺘﻮر ﺷﺮع اﺳﻼم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﻫﻴﭻوﺟﻪ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺧﻮد را دﭼﺎر ﻣﺨﺎرج ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻢ ﺟﻬﺖ ﻣﺮدان ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮد و ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻣﺮاﺟﻌﻴﻦ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﺮع ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻢ رﺳﻤﺎً ﻳﻚ روز اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪128‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا اﺳﺖ‪«.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪:1‬‬
‫اﻃﻼﻋﻴﻪ‬
‫» ﺑﻮﺳﻴﻠﻪي اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ اﻃﻼع ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﻠﺖ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺲ از ﻫﺮ ﻣﻤﺮّي‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ اﺳﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻮﻣﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻛﺎري )ﭼﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺮﻋﻲ‬
‫و ﻳﺎ ﻏﻴﺮه( رﺷﻮه دﻫﺪ ﻳﺎ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻓﺸﺎء ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﺋﻦ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ و ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻣﻴﺰان ﻣﺠﺎزات اﻳﻦ اﻓﺮاد از‬
‫ده ﺳﺎل ﺣﺒﺲ اﻟﻲ ﻗﺘﻞ )اﻋﺪام( ﺗﺼﻮﻳﺐ و ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪129‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪«.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪:2‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات‬
‫» ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 1325/2/1-1607‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب‪ ،‬وزارت ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات را ﺗﺸﻜﻴﻞ داد و ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/1،17‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/4،18‬‬
 ‫‪١٥٩ /‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 1‬ـ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺰاي آن اﻋﺪام اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ادﻟﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ داراﻳﻲ ﺷﺨﺺ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎ ﻛﺎر از ﺷﺶ ﻣﺎه ﺗﺎ ﻣﺮگ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 2‬ـ ﻣﺴﺘﻲ و ﻫﺮزﮔﻲ از ده روز ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﺎه زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎ ﻛﺎر و از ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺎ دوﻳﺴﺖ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﻧﻮﺑﺖ‬
‫ﺷﻼق از ﭘﻨﺠﺎه ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 3‬ـ دزدي ﻳﺎ ﻣﺤﻮ اﻣﻮال دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه اﻋﺪام ﻳﺎ ﻣﺼﺎدره اﻣﻮال آن ﻓﺮد ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﻳﺎ زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻛﺎر از دو ﻣﺎه ﺗﺎ ﻣﺮگ و در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﻧﻔﺼﺎل از ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ و ﻳﺎ اﺳﻠﺤﻪ ﮔﺮم ﺷﺮارت و ﻳﺎ راﻫﺰﻧﻲ و ﻳﺎ دزدي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﺟﺰا را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 4‬ـ زورﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻳﺎ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﺳﺎل زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎ ﻛﺎر و اﺳﺘﺮداد آﻧﭽﻪ اﺧﺬ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 5‬ـ اﺳﺘﻌﻤﺎلﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﺮﻳﺎك از ﻛﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﻲ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺴﺘﺨﺪﻣﻴﻦ ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﮔﺮ ﺑﻌﺪاً ﺗﺮﻳﺎك‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻌﺪ از ﻳﻚﺳﺎل زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎ ﻛﺎر از ﺧﺪﻣﺖ اﺧﺮاج ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 6‬ـ ﻓﺮار در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ و ﺗﺤﻮﻳﻞ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺟﺰاﻳﺶ اﻋﺪام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 7‬ـ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻳﺎ دوﻟﺖ ﻳﺎ وﻃﻦ‪ ،‬ﺟﺰاﻳﺶ اﻋﺪام اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ادﻟﻪ ﺑﺮ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎده ‪ 1‬رﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 8‬ـ ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻮس ﻣﺮدم ﺟﺰاﻳﺶ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﻮال اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 9‬ـ رﺷﻮهﺧﻮاري ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﻮع‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ (1‬ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ )دﻛﺘﺮ‪ ،‬ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ‪ ،‬دﻳﭙﻠﻢ و ﻳﺎ ﻧﺎﻗﺺاﻟﻌﻀﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ( از روز ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺖدار‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ روزاﻧﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ و روزﻫﺎي ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻫﻢ از ﻛﺎر ﻣﻌﺎفاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ (2‬اﻓﺴﺮان و اﻓﺮاد ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺧﺎرﺟﻲ اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺟﺮاﻳﻢ را ﻣﺮﺗﻜﺐ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در دﻳﻮان وزارت ﺟﻨﮓ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ دﺳﺘﻮر رﻳﺎﺳﺖ ﻣﺤﺘﺮم ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬دﻳﻮان ﻓﻮق‬
‫ﺣﻜﻢ ﺻﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻃﻼع ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدم دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﻣﺘﻮاﻟﻲ در روزﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪا‬
‫ﻛﻨﺪ ﻛﺴﻲ اﻳﻦ ﺟﺮاﻳﻢ را ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸﻮد زﻳﺮا ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫رﻳﻴﺲ دﻳﻮان ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ـ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺻﻼح«‬

‫ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ‬
‫اﻃﻼﻋﻴﻪ‬
 ‫‪١٦٠ /‬‬
‫» ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﻠﺴﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ 19‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 24‬ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﻳﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﺻﻠﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺛﻠﺚ آن ﻧﻘﺪ‬
‫و دو ﺛﻠﺚ دﻳﮕﺮ ﻗﺒﺾ ﺳﭙﺮده دﺧﺎﻧﻴﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻮل ﻧﻘﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻋﻀﻮﻳﺘﺸﺎن ﻗﺒﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﺎ وﺻﻮل ﭘﻮل‬
‫اﻳﻦ ﻗﺒﻮض‪ ،‬ﺳﻮدي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺮﻗﻲ ﻣﺠﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺒﻠﻎ اﺻﻠﻲ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺳﻬﻤﻲ ﺧﺮﻳﺪاري ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﺒﺾ ﺳﭙﺮده دﺧﺎﻧﻴﺎت ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺮﻳﺪاري‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻬﻢ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺰار ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬از ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺒﺾ ﺳﭙﺮده دﺧﺎﻧﻴﺎت ﺗﺎ آﺧﺮ اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪ 1324‬ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﻓﺮد ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺒﺾ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪130‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ـ ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻌﻴﻨﻲ«‬

‫ﻣﺼﻮﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت وزارت ﺟﻨﮓ ﺗﻼش زﻳﺎدي در ﻧﺎﻣﮕﺬاري واژه ﻛﺮدي ﺑﻪ ﺟﺎي واژه ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آوردﻧﺪ‪» .‬رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ﻣﺮﻛﺰي‬
‫ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ـ ﻣﺮادي« در ﻧﺎﻣﻪاي رﺳﻤﻲ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﻳﻚ ﺑﺮگ از اﻟﻘﺎب ﻗﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ در ﻧﺸﺴﺖ اﻓﺴﺮان ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ رﺳﻴﺪه ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ ارﺳﺎل ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ دﺳﺘﻮر‬
‫ﭼﺎپ آن را در روزﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎدر ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ‪:‬‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﺗﺎزه‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻗﺪﻳﻢ‬

‫ﭘﻴﺸﻤﻪرﮔﻪ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز‬
‫ﻟﻴﺰﮔﻪ‬ ‫ﺟﻮﺧﻪ‬
‫ﻗﻮل‬ ‫ﮔﺮوه‬
‫دهﺳﺘﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪ‬
‫ﭼﻞ‬ ‫ﮔﺮوﻫﺎن‬
‫ﻟﻚ‬ ‫ﮔﺮدان‬
‫ﭘﻮل‬ ‫ﻫﻨﮓ‬
‫ﺗﻴﭗ‬ ‫ﺗﻴﭗ‬
‫ﻟﺸﻜﺮ‬ ‫ﻟﺸﻜﺮ‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/29،16‬‬
 ‫‪١٦١ /‬‬
‫‪131‬‬
‫ﻫﻴﺰ‬ ‫ﺳﭙﺎه‬
‫در ﺷﻤﺎره ‪ 17‬ﺑﺎ اﻣﻀﺎي »ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ـ ﻧﺎﻧﻮازاده« ﻟﻴﺴﺖ دﻳﮕﺮي »‪ ..‬از ﻟﻐﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛُﺮدي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه ‪ «..‬درج ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از اﻓﺴﺮان ارﺗﺶ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫ردﻳﻒ ﺟﻠﻮ از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ‪ :‬ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻔﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻜﻤﻪﭼﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻨﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬ﻛﺎﭘﻴﺘﺎن ﻋﺰﻳﺰ ﺻﺪﻗﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻨﻞ ﺻﻼح‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/20،12‬‬
١٦٢ /
 ‫‪١٦٣ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫ﺗﺎﺳﻴﺲ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻼﻳﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻤﺪن ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬رژﻳﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ راﻧﺪهاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﭼﺎپ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﺠﺎت ﻛُﺮدي در ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺗﺄﺳﻴﺲ و رﺷﺪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ را در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﭼﺎﭘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻴﺠﺮﺳﻮن ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪن ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮد )‪ (1919‬ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد ﺟﻬﺖ ﭼﺎپ روزﻧﺎﻣﻪ »ﭘﻴﺸﻜﻪوﺗﻦ« ﺑﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ آورده ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ دوﻟﺖ درآﻣﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻋﺼﺮ‬
‫ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮد و دوران ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻢ ﺑﺎ آن دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً »ﭘﻴﺮه ﻣﺮد« ﻫﻢ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪاي ﺧﺮﻳﺪ و ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‬
‫»ژﻳﺎن« و »ژﻳﻦ« را ﺑﺎ آن ﭼﺎپ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ »ﺑﻠﺪﻳﻪ« ﻳﺎ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ »ﺣﻜﻮﻣﺖ« و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ »ژﻳﻦ«‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﭼﺎﭘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺣ‪‬ﺰﻧﻲ ﻣﻮﻛﺮﻳﺎﻧﻲ در رواﻧﺪز ﺟﻬﺖ ﭼﺎپ ﻣﺠﻠﻪ »زﺑﺎن ﻛﺮﻣﺎﻧﺠﻲ« و ﺗﻌﺪادي ﻧﻮﺷﺘﺠﺎت‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﺮدي ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮﺳﻮده و دﺳﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪﻫﺎي اروﻣﻴﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺗﻌﺪادي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻴﺴﻴﻮﻧﺮﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد‬
‫وﺑﻘﻴﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آذريﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ در دﻫﻪﻫﺎي ﺳﻲ ﻣﻴﻼدي و ﻳﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﺳﻨﻨﺪج ﻳﺎ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪاي ﻫﻢ داﻳﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻛﻮﭼﻚ و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮان ﭼﺎپ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدي را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ داﻳﺮ ﻛﺮدن ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻮﻛﺎن روﻳﺪادي ﻣﻬﻢ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻜﺎراﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ و ﭼﺎپ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﺣﺰب و رﺟﺎل ﻛُﺮد‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن روﻳﺪاد ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺸﻤﺎر رﻓﺖ ﻛﻪ آن روز را ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد در اﻳﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ ﮔﺰارﺷﻲ ﺗﻬﻴﻪ و ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺟﺸﻦ اﻓﺘﺘﺎح اداره روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫روز ‪ 24/10/20‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ در اداره روزﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺠﻠﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻓﺘﺘﺎح اداره و ﻧﺸﺮ اوﻟﻴﻦ ﺷﻤﺎره‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺟﺸﻦ ﺑﺎﺷﻜﻮﻫﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم و اﻋﻀﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺗﺠﺎر و‬
‫ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ ﻣﻬﺎﺑﺎد و اﻛﺜﺮﻳﺖ آﻏﺎﻫﺎي اﻃﺮاف در اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٦٤ /‬‬
‫ﻗﺒﻼً ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ ﺑﺎ ﻧﻄﻘﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﺟﻠﺴﻪ را اﻓﺘﺘﺎح ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ودر ﺿﻤﻦ آن از آﻗﺎي ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ رﻳﻴﺲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫و ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻠﻲ و دﻳﻨﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻤﺠﻴﺪ و ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﺟﻮد او ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻮﻫﺒﺘﻲ ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ اوﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺸﺘﻲ ﻧﺠﺎت ﻛﺮدﺳﺘﺎن را از ﻣﻮج ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده ﻣﻌﺎون ﺣﺰب ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺑﺖ از ﻃﺮف ﭘﻴﺸﻮا‪ :‬آﻗﺎﻳﺎن ﻗﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ را ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺑﻨﮕﺎه ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﻋﻠﻲ‬
‫ﺧﺴﺮوي را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺪﻳﺮ داﺧﻠﻲ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮ و ﺳﺮدﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺠﻠﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢآﻏﺎي ادﻫﻢ ﻣﻨﮕﻮر‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري ﻫﺮ ﻳﻚ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ را‬
‫اﻳﺮاد و داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﺳﺮود ﻣﻠﻲ را ﺗﻘﺪﻳﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ روزﻧﺎﻣﻪ »ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﻀﺎر ﻏﺮق ﺷﺎدي و ﻛﻒزدن ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮق روﺷﻦ ﺷﺪ و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر اﻓﺘﺎد‪ ،‬وﺣﻀﺎر ﺑﻪ دﻳﺪن ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ دﻋﻮت ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﮔﺮوه از آﻗﺎﻳﺎن از دﺳﺘﮕﺎه ﭼﺎپ دﻳﺪن‬
‫‪132‬‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﺸﻦ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 7‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ زرﮔﻪاي و ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﭘﺴﻨﺪ ﻫﻢ در ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺷﻌﺮ‬
‫و ﻣﻘﺎﻟﻪ آن دو ﻫﻢ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در روزﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و اﻛﺜﺮﻳﺖ اﺷﺨﺎص ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻛُﺮد از ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﻳﺪار و‬
‫ﺑﻪ آن ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻛﻮﺗﺎه ﺧﻮد ﻧﺸﺮﻳﺎت زﻳﺎدي را ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻠﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺷﻤﺎره ﻳﻚ‪ ،‬ﺳﺎل اول ﻣﺠﻠﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ‪ 15‬آذرﻣﺎه ‪ ،1324‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ 6‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1945‬در ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮ ﻧﺎم ﻣﺠﻠﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪» :‬ﻧﺎﺷﺮ اﻓﻜﺎر ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن« و »ﻣﺠﻠﻪاي ادﺑﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭘﺎﻧﺰده روز ﻳﻚﺑﺎر ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد«‪ .‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي ﺳﺮدﺑﻴﺮ ﻣﺠﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﻲ« اﻫﺪاﻓﺶ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/4/24،3‬‬
 ‫‪١٦٥ /‬‬
‫»ﺧﻮد را ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ داﻧﺴﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪا ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻤﺎره »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﺮدهاﻳﻢ و اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﺑﺎ ﻗﻠﺒﻲ ﺷﺎد‬
‫ﭘﺬﻳﺮا ﺑﺎﺷﻴﺪ و در ﺣﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮد‪ ،‬در ﭘﺨﺶ و ﺣﻴﺎت و ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﻳﺎرﻳﻤﺎن دﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ رده ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺠﻼت ﺟﻬﺎن‬
‫رﺳﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن اﻓﻜﺎر و ﺗﺤﻠﻴﻞ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﺮ اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﻧﻬﺎده‪ ،‬از ﻗﻠﺒﻲ آﺗﺸﻴﻦﺗﺮ و ﮔﺮمﺗﺮ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﭘﺮيزاده اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت )ﺑﺰرگﻣﻨﺶ و ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮده( از ﻣﺎدر زاده ﺷﺪهاﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻴﺰي را‬
‫آﻏﺎزﻳﺴﺖ و در آﻏﺎز ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻫﻢ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﻧﻘﺺ و ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از آن ﺑﻴﺰار ﺷﺪ و ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫»ﻛﺮدﺳﺘﺎن« را ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻣﺠﻠﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ رﻧﮕﺎرﻧﮓ و ﻣﻤﻠﻮ از ﻋﻜﺲ و ﻣﻨﻈﻢ ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﭼﻮن ﻛﺎﻻ ﺑﻪ ﻗﺪ و ﻗﺎﻣﺘﺶ اﺳﺖ‬
‫و ﻫﺪﻳﻪ ﭼﻮﭘﺎن ﻫﻢ »ﺋﺎﻟﻪﻛﻮك«‪ ،‬ﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺪي و ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺑﻮدن ﻫﺮ ﻣﺠﻠﻪاي ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان و دﻟﺴﻮزي و اﻫﻤﻴﺖ دادن ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﺶ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺠﻠﻪاي ادﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻛُﺮدي اﺳﺖ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻫﺪﻓﺶ دور رﻳﺨﺘﻦ واژهﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و اﺣﻴﺎء‬
‫زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻛُﺮدي و اﺣﻴﺎء ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻤﺪن اﻣﺮوز و اﺣﻴﺎء ﻧﺎم و آﺛﺎر اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻛُﺮد ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪﻛﺮد‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﻳﺰ ﺗﻤﻨﺎ دارﻳﻢ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻴﺖ )داﺳﺘﺎن ﻣﻨﻈﻮم( و ﻳﺎ ﺣﻜﺎﻳﺖ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺮدان ﺑﺰرگ و ﻳﺎ ﻋﺸﻴﺮﺗﻲ ﻛُﺮد و ﻳﺎ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪاي ﻛﺮدي‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ ‪ ..‬را دارد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻛﺮد ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﺎﻛﻨﻮن ﭼﺎپ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ را ارﺳﺎل ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﺎري‬
‫ﺧﺪا ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﻴﻢ و ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن آن را ﻣﺤﻮ ﻧﺴﺎزد‪«.‬‬
‫عناوين شماره نخستين آن عبارت بود از‪:‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﺷﺮح ﺣﺎل اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‬ ‫‪ 2‬ﺗﺎ ‪4‬‬
‫ﭘﻴﺎم ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‬ ‫‪ 5‬ﺗﺎ ‪8‬‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺟﻨﮓ ﺳﻮم ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫‪ 9‬ﺗﺎ ‪10‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬ ‫‪ 11‬ﺗﺎ ‪16‬‬
‫دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫‪ 18‬ﺗﺎ ‪20‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دو ﺷﻌﺮ از ﻫﮋار و ﺷﻌﺮي از ﺧﺎﻟﻪﻣﻴﻦ ﻛﻪ در اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺣﺰب ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ و ﺷﻌﺮي از م‪.‬م‪ .‬ﻋﺸﻘﻲ و ﺷﻌﺮي از‬
‫ﻛﻮﻛﻪاي ﺛﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﻮان اﻳﻦ ﺷﻤﺎره ﮔﺰارﺷﻲ اﺳﺖ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰاري اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬
‫‪١٦٦ /‬‬

‫ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن )‪ :(3‬ﺷﻤﺎره اول ﻣﺠﻠﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن«‬

‫ارﮔﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
 ‫‪١٦٧ /‬‬

‫شماره دوم آن در ‪ ٣٠‬آذرماه ‪ ١٣٢٤‬مطابق با ‪ ٢١‬دسامبر ‪ ١٩٤٥‬منتشر گرديد‪ .‬عناوين آن‬

‫عبارت بودند از‪:‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫از‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻛُﺮدي )ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ(‬ ‫م‪ .‬ﺣﻤﻴﺪي‬ ‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪6‬‬
‫ﺷﻴﻮﻧﻢ ﺑﺮاي وﻃﻦ‬ ‫خ‪ .‬ﺷﻴﻮاو‬ ‫‪6‬‬
‫ﺑﮋي دﻣﻜﺮات‬ ‫م‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪ 7‬ﺗﺎ ‪9‬‬
‫اي ﻣﺎم وﻃﻦ )ﻧﺜﺮ(‬ ‫ع‪.‬‬ ‫‪ 9‬ﺗﺎ ‪10‬‬
‫ﺧﺴﺮوي‬
‫دور دور ﻫﻨﺮ اﺳﺖ و ﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ )ﺷﻌﺮ(‬ ‫م‪ .‬ﻋﺸﻘﻲ‬ ‫‪ 10‬ﺗﺎ ‪11‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ دﺧﺘﺮي اﺳﻴﺮ )ﺗﺮﺟﻤﻪ(‬ ‫م‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪ 11‬ﺗﺎ ‪14‬‬
‫اﺷﻚ ﻳﺘﻴﻢ )ﺷﻌﺮ(‬ ‫ع‪ .‬ﻫﮋار‬ ‫‪14‬‬
‫دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫م‪ .‬ﻧﮋادي‬ ‫‪ 14‬ﺗﺎ ‪17‬‬
‫ﻫﻪلدهﻛﻪم )ﺷﻌﺮ(‬ ‫م‪ .‬ﻫﻴﻤﻦ‬ ‫‪ 17‬ﺗﺎ ‪18‬‬
‫ژﻧﺮال ژوزف اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‬ ‫م‪ .‬ﺣﻤﻴﺪي‬ ‫‪ 18‬ﺗﺎ ‪20‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻨﻮان اﻳﻦ ﺷﻤﺎره ﮔﺰارﺷﻲ از »اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻧﻘﺪه« اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﻠﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﻃﻐﻴﺎن ﻗﻴﺎم ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد در اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪت وﻗﺎﻳﻌﻲ ﺗﺎرﻳﺦﺳﺎز روي داد‪ .‬اﻗﺪام ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ دوروزه »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« در ﻫﻤﺎن ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻛﺎرﮔﺮان ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺎﺧﻴﺮ‬
‫در ﺷﻤﺎره ﺳﻮم ﻣﺠﻠﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﻓﺮوردﻳﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎره ﺳﻮم آن در ﻓﺮوردﻳﻦﻣﺎه ‪ 1325‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎرس ‪ 1946‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎوﻳﻨﺶ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻋﻜﺲ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬اﺑﻦ ﺧﻠﻜﺎن‪ ،‬از ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ )ﺗﺮﺟﻤﻪ( ب‪ .‬ﺷﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺪ ﻣﺎرﺷﺎل ﻛﻮﻧﻮزوف‬
‫)ﺗﺮﺟﻤﻪ( ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﭘﺴﻨﺪي‪ ،‬ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﻦ )ﻧﺜﺮ( دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ‪ ،‬اﺷﻌﺎر ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻴﻒاﻟﻘﻀﺎه‪ ،‬ﻳﺎ وﻃﻦ ﻳﺎﻣﺮگ )ﺷﻌﺮ( ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﮔﻠﻮﻻﻧﻲ ﻋﻄﺮي‪ ،‬ﺳﻮز درون )ﺷﻌﺮ( ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻠﻮﻻﻧﻲ ﻋﻄﺮي‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ ﺷﻤﺎره ﮔﺰارﺷﻲ اﺳﺖ از »اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد«‪.‬‬
 ‫‪١٦٨ /‬‬
‫مجله كردستان با سقوط حكومت كردستان از انتشار باز ماند‪.‬‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻤﺎره در روز ﭘﻨﺞﺷﻨﺒﻪ ‪ 1324/10/20‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ 11‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ 1946‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺎﻻي روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد » ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﺑﻲﻫﻤﺘﺎ« و در زﻳﺮ ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ » ﻧﺎﺷﺮ اﻓﻜﺎر ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن «‪.‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎر »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﺪﻳﺪي در ﺣﻴﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﻮد و ﺑﺮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻼش ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت دوره ﺳﻤﻜﻮ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺷﻬﺮ آزاد ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﻧﺸﺮﻳﻪاي ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻈﻢ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫ﻣﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي ﺳﺮدﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »اﻫﺪاف ﻣﺎ« در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻤﺎرهاش ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﺪاﻛﺎري ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎي‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ و ﻛﺴﺐ آزادي ﺧﻮد و ﻛﺴﺐ وﺳﺎﻳﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎﻧﺸﺎن در ﺗﻼشاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺮ از آزادي و ﻋﻈﻤﺖ ﻣﻴﻬﻦﺷﺎن آرﻣﺎﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺷﺐ و روز ﺟﻬﺖ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻫﺪف در ﺗﻼشاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﻢ و آرﻣﺎﻧﻤﺎن ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل آوارﮔﻲ و اﻓﺴﺮدﮔﻲ و ﺣﺒﺲ و ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺑﻲﺷﻤﺎر و ﺑﻴﭽﺎرﮔﻲ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ اﺷﺎره‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﻨﮕﻮر و ﻣﺎﻣﺶ و زرزا و دﻫﺒﻜﺮي و ﮔﻮرك و ﮔﻠﺒﺎﻏﻲ و ‪ ..‬ﺑﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻳﻢ و ﺧﻮن ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ‬
‫را ﻣﻲرﻳﺨﺘﻴﻢ و ﻣﻲﻣﻜﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي را در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬و ﻣﺪام ﻣﺸﻐﻮل اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺮﻗﻪ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻴﻦ ﻫﻢ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬و ﺳﺨﻦ ﻛﻮﺗﺎه اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ در ﻓﻜﺮ ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎن ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻳﻢ و در ﻫﻴﺎﻫﻮي روزﮔﺎر ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲاﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻳﻢ و دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدرﻳﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻧﻮر ﻋﻠﻢ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻣﺎ را ﺑﻲﺑﻬﺮه ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ آزادي در ﻧﻈﺮﻣﺎن رؤﻳﺎﻳﻲ ﭘﻮچ ﺑﻮد و آﻧﺎن ﻛﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪاي داﺷﺘﻨﺪ اﻧﺪك ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه ﻏﻮل اﺳﺘﺒﺪاد رﺿﺎﺧﺎن ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎره‬
‫ﻛﻤﺮﻣﺎن را ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺮدان وﻃﻦﭘﺮور ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻳﺎ در ﺷﻴﺮاز و ﺗﻬﺮان و ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ذﻟﺖ و آوارﮔﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ آﺧﺮ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎ رﺣﻢ و ﺷﻔﻘﺖ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﺎ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1320‬رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺎ از زﻧﺠﻴﺮ‬
‫اﺳﺎرت رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ و دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪﻣﺎن ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﭼﺸﻢﻫﺎي ﺧﻮابآﻟﻮدهﻣﺎن ﺑﻴﺪار ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻲ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻤﻊ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮادري و اﺗﺤﺎد ﺑﻪ ﻫﻢ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺗﻼش ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات را ﺑﻪ وﺟﻮد آوردﻧﺪ و ﻫﺮ ﻣﺎﻧﻊ و ﺧﺎﺋﻨﻲ را ﻛﻪ‬
‫در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮد از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات در اﻧﺪك ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺧﻮد را در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان‬
‫ﺑﮕﺴﺘﺮاﻧﺪ‪ .‬اﻛﻨﻮن در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺎم ﻣﻨﮕﻮر و ﻣﺎﻣﺶ و زرزا و دﻫﺒﻜﺮي و ‪ ..‬و ﻫﺮ ﺳﺨﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻮي ﺗﻔﺮﻗﻪ دﻫﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٦٩ /‬‬
‫ﻫﻤﮕﻲ ﻳﻚﺻﺪا ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻣﺎ ﻛُﺮد ﻫﺴﺘﻴﻢ و ﺧﻮاﻫﺎن ﻛُﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻣﺮوز ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪﮔﻲ را ﺑﺎ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي و ﺑﻴﻨﻮاﻳﻲ را ﺑﺎ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي و ﺗﻔﺮﻗﻪ‬
‫را ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ ..‬ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻣﻲﻛﻮﺷﻴﻢ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻛﺮدي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﺧﻼق زﺷﺖ را ﺑﻪ ﻧﻴﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ دادهاﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر دارا ﺑﻮدن ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ و اﻧﺘﺸﺎرات را ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪا روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ و اوﻟﻴﻦ ﺷﻤﺎره‬
‫آن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻛﻪ از ﻃﺮف ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺎن ﺣﺼﻮل ﻗﻠﻌﻪاي آﻫﻨﻴﻦ از اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻪ آن ﺑﺮ ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ ﻧﻬﺎده ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻴﻞ ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺑﻲدﻳﻨﻲ و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي آزادي ﻣﻀﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻗﻠﻌﻪاي ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﻨﻴﺎن آن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬آنﭼﻨﺎن ﻣﺤﻜﻢ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن رﻗﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ اول ﺷﻤﺎره ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ »ﺷﺼﺖوﺷﺸﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﺗﻮﻟﺪ ژﻧﺮال ژوزف اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ« اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن »ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ :‬ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎن روزﻧﺎﻣﻪ »ﺗﻬﺮان« و ﮔﺰارﺷﻲ از »اﻫﺘﺰاز‬
‫ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺷﻬﺮ ﺑﻮﻛﺎن« و ﭼﻨﺪ ﺧﺒﺮ و اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻛﻮﺗﺎه درج ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬دﻳﻨﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در آن ﻋﺼﺮ اﺷﻌﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي‬
‫ﻣﺸﺨﺺ رﺷﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي ﻓﻌﺎلﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ روز‪،‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮔﺰارﺷﻬﺎﻳﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ در ﻣﻮرد »ﺟﺸﻦ آزادي و اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺮدﺳﺘﺎن« و ﺗﺮﺟﻤﻪ »ﻛُﺮدان از ﺑﺪو ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ «1920‬از‬
‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ در ﻣﻮرد ﺗﺎرﻳﺦ ﻛُﻬﻦ ﻛُﺮد و ﺗﺮﺟﻤﻪ »ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ آرارات« روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن« ﻧﺸﺮ ﺗﻬﺮان و »داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻛُﺮد« را‬
‫درج ﻛﺮده ﻛﻪ »ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ آرارات« اﻃﻼﻋﺎت وﺳﻴﻊ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ارزﺷﻤﻨﺪي از ﻗﻴﺎم آﮔﺮي را در ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﻗﺰﻟﺠﻲ‪ ،‬ﻫﻴﻤﻦ‪ ،‬ﻫﮋار‪ ،‬ﻫﺎﺷﻢ ﺧﻠﻴﻞزاده‪ ،‬رﺳﻮل ﻣﻴﻜﺎﺋﻴﻠﻲ‪ ،‬دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺎدري از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸﺨﺺ روزﻧﺎﻣﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻗﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺠﺪي‪ ،‬ﻣﻼﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﻳﻮﺑﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰ ﻣﻮﻟﻮي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﭘﺴﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ‪ ،‬اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺳﺎﻻر‪ ،‬ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺳﻴﺎدت‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ اوﻃﻤﻴﺸﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر دﺑﺎﻏﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎﻫﻮ و ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎدري‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﮋار و ﻫﻴﻤﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺷﻌﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ زﻳﺎدي را در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭼﺎپ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺷﺎﻋﺮ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ‬
‫ﺷﻌﺮ ﻳﺎ اﺷﻌﺎري را ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺧﺎﻟﻪﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺴﺎﻣﻲ )ﺷﻴﻮاو(‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﺳﻴﺪﻛﺎﻣﻞ و ﺳﻌﻴﺪ زرﮔﻪاي‪.‬‬
‫در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬زﻧﺎن ﻣﺤﺮوم ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ اوﺿﺎع آن ﻋﺼﺮ و اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﻴﺴﻮاد ﻣﺮدان ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﻌﺪادي از زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ »ﺧﻄﺎﺑﻪ« اﻳﺮاد ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬وﻳﻠﻤﻪ‬
‫ﺻﻴﺎدﻳﺎن‪ ،‬ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ داودزاده‪ ،‬ﻋﺸﺮت ﻋﻈﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪه زﻧﺪي‪ ،‬اﻳﺮان ﺑﻠﻮري‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺪهاي از آﻧﺎن ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن‪ :‬ﻛﺒﺮي ﻋﻈﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺣﻠﺐ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻓﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺷﺎهﺳﻠﻄﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺘﺎﺣﻲ ﻗﺎﺿﻲ‪..‬‬
 ‫‪١٧٠ /‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛُﺮد ﻋﺮاﻗﻲ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﺷﻌﺮ ﺑﺎ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻫﻤﻜﺎري ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد )ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺪﺳﻲ(‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﻓﻴﻖ وردي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻳﺤﻴﻲ ﭼﺮوﺳﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻧﻮر دﻟﺴﻮز‪ ،‬ﺷﻮان‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻨﮕﻮري و ﻗﺎﻧﻊ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ارزش ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻋﻈﻴﻤﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻳﺪادﻫﺎي آن ﻋﺼﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن دارد زﻳﺮا‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻧﻄﻖﻫﺎي‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ﻣﻘﺎﻣﺎت دﻳﮕﺮ و اﺧﺒﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را در ﺑﺮ دارد‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن »ﺧﺒﺮﮔﺰاري« وﻳﮋه ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ و ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﻢ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﻨﺒﻊ اﺧﺒﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻨﻬﺎ رادﻳﻮﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻫﻢ از اﻧﺘﺸﺎر ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪ 112‬ﻳﺎ ‪ 114‬ﺷﻤﺎره از آن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺠﺪداً ﭼﺎپ و ﺗﺤﻠﻴﻞ وﻳﮋهاي از ﻣﺤﺘﻮا و ﻋﻨﺎوﻳﻦ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺎواري ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻤﺎره آن در اول ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1325‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ 21‬ﻣﺎرس ‪ 1946‬در ﻣﻬﺎﺑﺎد در ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺎواري ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن »ارﮔﺎن اﻓﻜﺎر اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﺟﻮاﻧﺎن دﻣﻜﺮات« اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻣﺠﻠﻪاي‪ :‬ادﺑﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« و ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺴﺌﻮل آن‬
‫ﺻﺪﻳﻖ اﻧﺠﻴﺮيآذر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻧﺸﺮﻳﺎت‪ ،‬ﻣﺠﻠﻪ »ﮔﺮوﮔﺎﻟﻲ ﻣﻨﺪاﻻن« و »ﻫﻪﻻﻟﻪ« ﺑﻮده ﻛﻪ اوﻟﻲ در ﻣﻬﺎﺑﺎد و دوﻣﻲ در ﺑﻮﻛﺎن ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٧١ /‬‬

‫دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﭘﺴﻨﺪي‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﺮﻳﻤﻲ‪-‬ﻧﺸﺴﺘﻪ از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ‪ :‬ﺻﺪﻳﻖ ﻋﻼﻳﻲ‪ ،‬ﻗﺎدر‬
‫ﻣﺪرﺳﻲ‪-‬اﻳﺴﺘﺎده ردﻳﻒ اول از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ‪ :‬رﺣﻤﺎن زرﮔﻪاي‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻘﻪزاده‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ زرﮔﻪاي‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﺷﻴﺦﻣﺤﻤﺪي‪،‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ اوراﻣﻲ‪-‬اﻳﺴﺘﺎده ردﻳﻒ دوم از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ‪ :‬ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻳﻮﺑﻲ‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ ﻛﺎﻛﺎآﻗﺎزاده‪ ،‬رﺣﻴﻢ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫دﺑﺎﻏﻲ‪ ،‬رﺣﻴﻢ ﺷﻤﻊاﻓﺮوز‬
‫‪١٧٢ /‬‬

‫ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن )‪ (4‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫ارﮔﺎن اﻧﺪﻳﺶ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪١٧٣ /‬‬

‫ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن )‪ :(5‬ﻣﺠﻼت »ﻫﺎواري ﻛﻮرد« و »ﻫﺎواري ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن«‬

‫‪١٧٤ /‬‬

‫ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن )‪ ،(6‬ﻣﺠﻠﻪ ﻫﻪﻻﻟﻪ ﻛﻪ در ﺑﻮﻛﺎن ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‬

 ‫‪١٧٥ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬
‫رادﻳﻮي »ﺻﺪاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬

‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺨﻦﭘﺮاﻛﻨﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ در آن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻪ ﺧﻮد ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﻧﻪ در ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎ ﺳﻬﻤﻲ‪ ،‬ﻟﺬا ﻫﻤﻴﺸﻪ از اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﻫﻢ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد آواز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺨﺸﻲ از ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ وﺳﻴﻊ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺟﻨﮓ ﻋﻠﻴﻪ آﻟﻤﺎن و ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎﻧﺶ ﻛﻪ اﻗﺪام ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﺎر ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﭼﺎپ و ﻳﺎ رادﻳﻮ‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1939‬اﻳﺴﺘﮕﺎه رادﻳﻮﻳﻲ ﺑﻐﺪاد ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛﺮدي اﺧﺘﺼﺎص داد‪ .‬ﺳﺎل ‪ 1943‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻫﻢ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ادﻳﺒﺎن و‬
‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻛُﺮد‪ :‬ﮔﻮران‪ ،‬رﻓﻴﻖ ﭼﺎﻻك و رﻣﺰي ﻗﺰاز را ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻳﺎﻓﺎ در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺨﺶ ﻛﺮدي رادﻳﻮ ﻋﺮﺑﻲ »ﺧﺎور‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ« دﻋﻮت ﻛﺮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ رادﻳﻮ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﺧﺒﺮﻫﺎي ﺟﻨﮓ و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﺮود ﻣﻠﻲ‬
‫و آواز و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛُﺮدي ﺟﺎﻟﺒﻲ را ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ »ﮔﻼوﻳﮋ« در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق و ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺑﺎ‬
‫اﺑﺮاز ﺷﺎدي ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﺧﺒﺮ ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻳﻦ رادﻳﻮ را ﭘﺨﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رادﻳﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي در ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي زﺑﺎن و رﺷﺪ ﺣﺲ و اﻓﻜﺎر ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻠﻲ و آﻣﺎدﮔﻲ ﻣﺮدم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻫﻤﻴﺖ رادﻳﻮ را ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎه رادﻳﻮ را داﻳﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در دﻫﻪ ﭼﻬﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ وﺿﻊ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺳﺎﻛﻨﺎن و ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻘﺮ و ﺑﻴﺴﻮادي در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻚ و ﺗﻮك رادﻳﻮ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬اﻳﺴﺘﮕﺎه رادﻳﻮ اﻫﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻋﻈﻴﻤﻲ داﺷﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺰارﺷﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »رادﻳﻮ ﺻﺪاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ« را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳﻦ روﻳﺪاد‪ ،‬در ذﻳﻞ ﻋﻴﻦ ﮔﺰارش را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫»روز ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ‪ 10‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1325‬اﻳﺴﺘﺎﺳﻴﻮن )اﻳﺴﺘﮕﺎه( رادﻳﻮي ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪5‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ ﻛﻪ در )‪ 1‬ـ ﺣﻴﺎط دﻓﺘﺮ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ‪ 2‬ـ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﺧﺎﻧﻪ ‪ 3‬ـ روﺑﺮوي ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ‪ 4‬ـ روﺑﺮوي ﻣﻨﺰل‬
‫ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا ‪ 5‬ـ روﺑﺮوي ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺒﺎسآﻗﺎ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه( اﻳﺠﺎد و رﺳﻤﺎً ﮔﺸﺎﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ و ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺎ ﺷﻜﻮه ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٧٦ /‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺷﻤﺎر زﻳﺎدي از آﻏﺎﻫﺎي اﻃﺮاف و رﺟﺎل و ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮآﻗﺎي ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده ﻣﻌﺎون ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‪ ،‬ﺟﻠﺴﻪ را اﻓﺘﺘﺎح ﻛﺮد و از ﺗﺮﻗﻴﺎت و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ‪..‬‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺟﺎﻟﺒﻲ را اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از آن ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ از ﻃﺮف ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪ اﻓﻨﺪي از ﻃﺮف ژﻧﺮال ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ از ﻃﺮف ﻛﻤﻴﺘﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻮﻛﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﺻﻼح از ﻃﺮف ارﺗﺶ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي از ﻃﺮف اﺗﺤﺎدﻳﻪ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬آﻗﺎي دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ از ﻃﺮف ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬آﻗﺎي اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ از ﻃﺮف ﻗﺸﺮ زﺣﻤﺘﻜﺸﺎن و ﻛﺸﺎورزان ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻛﻮري‬
‫ﻛُﺮد از ﻃﺮف ﻣﺪرﺳﻪ ﭘﺴﺮان‪ ،‬آﻗﺎي ﺣﺴﻴﻦ داودي از ﻃﺮف ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﺎﻳﻮر ﻋﻠﻲزاده ﺣﺎﻣﻞ وﺳﺎﻳﻞ از ﻃﺮف ﻛﺸﻮر ﺑﺎ‬
‫ﺷﻬﺎﻣﺖ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‪ ،‬اﻳﻀﺎً آﻗﺎي دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ از ﻃﺮف وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻴﻜﺮوﻓﻮن ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺴﻴﺎر آﺗﺸﻴﻨﻲ اﻳﺮاد و‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي ﻛﻪ اﻳﺴﺘﺎﺳﻴﻮن رادﻳﻮ و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻠﺰوﻣﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﺳﻴﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم اﻧﺠﻤﻦ رواﺑﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻫﺪاء ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ آﻗﺎي ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻃﻪزاده دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ را از آﻗﺎي ﻣﺎﻳﻮر ﻋﻠﻲزاده ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺠﺪداً ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري را از‬
‫ﻃﺮف ﻣﻠﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي اﺑﺮاز و ﺑﻪ وﻳﮋه از زﺣﻤﺎت آﻗﺎي ﻣﺎﻳﻮر ﻋﻠﻲزاده ﻛﻪ زﺣﻤﺖ ﺣﻤﻞ‬
‫وﺳﺎﻳﻞ را ﺗﻘﺒﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺸﻜﺮ ﻧﻤﻮده و ﻫﺮ دو‪ ،‬دﺳﺖ در دﺳﺖ ﻫﻢ ﻧﻬﺎده و ﺗﺸﻜﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را اﺑﺮاز‬
‫‪133‬‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺸﻦ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻫﻢ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬روز ‪ 1325/12/12‬ﻧﻄﻖ زﻳﺮ را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ رادﻳﻮ ﺑﻪ ﺳﻤﻊ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن رﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺮادران ﻋﺰﻳﺰ؛‬
‫در اﻳﺠﺎد دﺳﺘﮕﺎه رادﻳﻮ و اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻮن در ﻫﻨﮕﺎم اﻓﺘﺘﺎح دﺳﺘﮕﺎه رادﻳﻮ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺒﻮدم اﻛﻨﻮن اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺷﻤﺎ اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارم‪ .‬اﻣﻴﺪوارم ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ روز ﺑﻪ روز ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ‬
‫در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺪﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺮﻗﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬از ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺳﺨﻦ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺟﻬﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ و‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/12/14،43‬‬
 ‫‪١٧٧ /‬‬
‫ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه درس اﺧﻼق‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي و ‪ ..‬را‬
‫‪134‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮادران ﻋﺰﻳﺰ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ و در آﻳﻨﺪه ﻫﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﺧﻮب ﺑﺮاي رادﻳﻮﻣﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫در آغاز ماه خرداد علي خسروي به سمت »معاون وزارت تبليغات« و »مدير آستاسيون«‬
‫‪١٣٥‬‬
‫منصوب شد‪.‬‬
‫ﻗﺪرت رادﻳﻮي ﺻﺪاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن آن اﻧﺪازه ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮﺳﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ رادﻳﻮي ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬وﺳﻌﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﺶ از ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﺠﺎوز ﻧﻜﺮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد درآورد آن ﻫﻢ از »ﺳﺨﻦ« اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ‬

‫روزنامه كردستان نوشته‪:‬‬
‫»ﭼﻮن ﻧﻴﺎز ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ در ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺣﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زود اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوري ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻗﺮاﺋﺖﺧﺎﻧﻪ ﻋﻴﺴﻲزاده و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻮد و ﻳﻜﺠﺎ در ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻨﺐ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪136‬‬
‫ﻧﻬﺎده ﺷﻮﻧﺪ و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي ﻣﻠﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﺰاﻳﻲ در ﺣﻴﺎت ﻫﺮ ﻗﻮﻣﻲ دارد‪ ،‬ﻗﺪم اول در اﻳﺠﺎد آن ﻧﻬﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادي ﻛﺘﺎب‬
‫ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪ و ﺗﻌﺪادي را ﻫﻢ اﻫﺪاء ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎﻳﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺼﺮف‬
‫ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن داﻳﺮ ﻛﺮدن ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﭼﻮن وﺳﻴﻠﻪ رﺳﺎﻧﻪ دﻳﺪاري ﻫﻢ در رﺷﺪ اﻓﻜﺎر‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮدم ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﻴﺴﻮادان و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﺟﻬﺖ ﭘﺮﻛﺮدن اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺒﻼً‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮوژهاي وﻳﮋه‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺮﻳﻤﻲ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺠﻮز اﻳﺠﺎد ﺳﻴﻨﻤﺎ را ﻛﺴﺐ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﻤﺎن ﻣﻲرود اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮوژه اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/2/16،24‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/16،25‬‬
‫‪- ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/16،25‬‬
 ‫‪١٧٨ /‬‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ آوردن دﺳﺘﮕﺎه رادﻳﻮ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه ﺳﻴﻨﻤﺎي ﺳﻴﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪﻳﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻤﺎره ‪ 62‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﺒﺮي ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت درﺑﺎره ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫» ﺻﺤﻦ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﭼﻨﺪي ﻗﺒﻞ از ﻃﺮف وزارت ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ آن ﺷﺪه ﺑﻮد ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﻓﻴﻠﻤﻲ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟﻲ و اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻴﺰان از ﺧﻮدﮔﺬﺷﺘﮕﻲ و ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﻲ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﺷﺠﺎع ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻴﻬﻦ ﻋﺰﻳﺰﺷﺎن ﭼﻪ ﻓﺪاﻛﺎريﻫﺎ ﻛﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬وارد و اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮادران ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻬﺎﺑﺎد و اﻃﺮاف اﺳﺘﻔﺎده ﻻزم را ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪوﻳﮋه از ﻃﺮف وزارت ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﻋﻼم ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫‪١٣٧‬‬
‫ﺳﻴﻨﻤﺎ و وﻗﺖ ورود و ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﺮاﻋﺎت اﻧﻀﺒﺎط را ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/4/5،62‬‬
‫‪١٧٩ /‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫اﻳﺠﺎد ارﺗﺶ‬
١٨٠ /
 ‫‪١٨١ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻋﺸﺎﻳﺮ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻗﺪرت دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺧﻮد را در ﻣﻴﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ارﺗﺶ اﻳﺮان در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ دﭼﺎر درﮔﻴﺮي و ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﭼﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺖ و اﺳﻠﺤﻪﻫﺎ را ﺿﺒﻂ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪن ارﺗﺶ ﺑﻌﺪ از ورود ﻧﻴﺮوي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺠﺪداً ﻓﺮﺻﺘﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﭘﺪﻳﺪ آورد ﻛﻪ ﺑﺎز ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در‬
‫ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﺰاران ﺗﻦ ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﺢ و‬
‫ﭘﺎﺳﮕﺎهﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان ﺳﻼحﻫﺎي ﺧﻮد را رﺑﻮده و ﺑﻪ ﺑﻬﺎي اﻧﺪﻛﻲ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻣﺮدم از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،1324‬اﻓﺮاد ﺑﺴﻴﺎري واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮي ﺣﺰب ﺗﻌﺪادي را ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺮاﺳﻢ ‪ 2‬ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن »‪ ..‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺘﺪر دﻣﻜﺮات ﺑﺎ ﺳﺎز و ﺑﺮگ و ﺳﻼح از ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬و‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺪارس در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ‪ ١٣٨«...‬ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﻫﻤﺎن روز ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن‬
‫ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ »ﻣﻌﺎون ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻧﻴﺮوي ﻛﺮدﺳﺘﺎن« »‪ ..‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ از ﻃﺮف ﻧﻴﺮوي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ «..‬و ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﺎﻧﻮازاده »ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات« ﻫﺮ ﻳﻚ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ را اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ح‪.‬د‪.‬ك‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس وﻋﺪهﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه دوﺳﺘﻲ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي و ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎده ﺑﻮد‪ .‬ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬ﺧﻮاﻫﺎن‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري در ﭼﺎرﭼﻮب دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادن و ﺣﻞ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ و ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺟﻬﺖ آزادﺳﺎزي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ در ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﭼﻪ‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/15،1‬‬
 ‫‪١٨٢ /‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدم آﺷﻜﺎرا و ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻧﺸﺴﺖﻫﺎي ﻣﺨﻔﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫را ﭘﻨﻬﺎن ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ رﻫﺎﺳﺎزي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ و ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻳﺠﺎد دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛُﺮد ﺟﺪا از اﻳﺮان‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ در ﺷﻌﺮ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻌﻀﻲ از اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺴﺌﻮل درون ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﻧﺰد ﭘﻴﺸﻮا اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ ﻧﺒﻮد ﭼﻮن در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران‪ ،‬آﺷﻜﺎرا اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺤﺚ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ ﺑﺎ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي »اﻳﺮان ﻣﺎ« و »ﻓﺮﻣﺎن« و »رﻫﺒﺮ« ﭼﺎپ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻛﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در اوﻟﻴﻦ ﺷﻤﺎره‬
‫ﺧﻮد ﻧﻘﻞ ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺳﺌﻮال‪ :‬در ﺗﻬﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﺠﺰﻳﻪ و اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ دارد؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎ در اﻳﺮان ﺧﻮاﻫﺎن اﺟﺮاي ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري زﻳﺮ‬
‫ﭘﺮﭼﻢ اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري را ﻫﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ از آﻏﺎز ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺗﺎ ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬دو دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻮا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهاش ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺗﻼش ﺣﻞ و ﺳﺎزش ﺑﺎ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬
‫ﻣﺮﻛﺰي ﺗﻬﺮان ﺑﺮآﻳﻨﺪ‪ ،‬و در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ راه ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻوﺟﻪ اﺟﺎزه ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻧﻤﻲداد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ دﻓﺎع و اﻧﺘﻈﺎر و ﻣﺎﻧﺪن در ﺳﻨﮕﺮﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮي‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎه ﺗﻌﺪادي از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺟﻮان دﻣﻜﺮات و اﻓﺴﺮان ﻛُﺮد ﻋﺮاﻗﻲ و ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ و ﺣﺘﻲ اﻓﺮادي ﭼﻮن ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‬
‫رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ و ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﺮاي آزاد ﻛﺮدن ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮي آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮان ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺘﺸﺎن ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ؛ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﻫﻢ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮر‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﻘﺶ داﺷﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺗﻮازن ﻗﻮاي ﻛُﺮد و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻮﺿﻊ روﺳﻴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﻨﻴﻦ روﻳﺪادي‪.‬‬
‫ﺧﻄﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺗﺼﺮف ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺎ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن زﻣﺎن ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ارﺗﺶ ﺷﻮروي‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در ﺳﻨﻨﺪج اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎدﮔﺎن ﺳﻘﺰ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ‬
 ‫‪١٨٣ /‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺳﻘﺰ اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي داﺷﺖ ﭼﻮن‪ ،‬اﻳﺮان در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ از ﻃﺮﻳﻖ آﻧﺠﺎ ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ را ﺗﻘﻮﻳﺖ و راه ﭘﻴﺸﺮوي‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ دﻣﻜﺮات را ﺑﺮ ﺳﻨﻨﺪج و ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﺑﺒﻨﺪد‪ ،‬و در آﻳﻨﺪه ﻫﻢ راه ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ راﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺧﻮد و ﻣﺮزﻫﺎﻳﺶ را ﻫﻢ از ﺗﻌﺮض‬
‫اﻳﺮان آﻣﺎده ﺳﺎزد‪.‬‬
 ‫‪١٨٤ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫وزارت ﺟﻨﮓ دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺣﺰب‪ ،‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ را در ﻟﻴﺰﮔﻪ‪ ،‬ﮔﺮوه‪ ،‬دﺳﺘﻪ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﺎن‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺎه ‪ ..‬ﻣﻨﻈﻢ ﻛﺮده ﺑﻮد و‬
‫ﺟﻬﺖ »ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮا« ﺻﺒﺢ روز ‪ 24/11/3‬در »ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ« آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺮاﺳﻤﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ ـ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮا ﺑﻴﻌﺖ‬
‫‪139‬‬
‫ﻛﺮده و آﻣﺎدﮔﻲ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﺟﺎﻧﺒﺎزي در راه ﺣﻔﻆ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻋﻼم داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬دارد و ﺟﻬﺖ اداره آن در »ﻫﻴﺄت‬
‫رﻳﻴﺴﻪ«‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد و وزارت ﺟﻨﮓ را ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎد‪ .‬در اﺟﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖ رﺿﺎﺷﺎه‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در داﺷﺘﻦ ﻛﺎدر ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﻪ و ﻛﺎرآﻣﺪ ﻛﺸﻮري و ﻟﺸﻜﺮي‬
‫ﻣﺤﺮوم و ﻳﺎ اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻮد ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك ﺑﻮد‪ ،‬و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻓﺎﻗﺪ ﻛﺎدر ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داﻧﺸﻜﺪهﻫﺎي ﺟﻨﮓ اﻳﺮان ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮد درﺟﻪﻫﺎي ﺳﭙﺎﻫﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﺑﻪ ﻛﺎدرﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺧﻮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎ درﺟﻪ ژﻧﺮاﻟﻲ ﺑﻪ وزارت ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺮﻳﻤﻲ ﺑﺎ درﺟﻪ ﻣﺎﻳﻮر‪ ،‬ﻣﻌﺎون وزﻳﺮ‬
‫ﺟﻨﮓ و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده ﺑﺎ درﺟﻪ ﭘﺎتﻛﻠﻮﻧﻴﻚ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي درآﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﻣﻌﺎون ﺳﻴﺎﺳﻲ وزﻳﺮ ﺷﺪ و اﺑﺮاﻫﻴﻢ‬
‫ﺻﻼح ﺑﺎ درﺟﻪ ﻣﺎﻳﻮر ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺘﺎد ﻛﻞ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﺷﺮﻓﻲ را ﺑﺎ درﺟﻪ ﻣﺎﻳﻮر ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﮔﺮدان ﺗﻴﺮاﻧﺪازي و ﻋﺰﻳﺰ ﺻﺪﻳﻘﻲ‬
‫را ﺑﺎ درﺟﻪ ﻛﺎﭘﻴﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزرس ﻧﻴﺮوﻫﺎ و ‪ ..‬ﮔﻤﺎردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬درﺟﻪ ژﻧﺮاﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻛُﺮد‪ ،‬ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﺮﻳﻔﻲ رﻳﻴﺲ اﻳﻞ ﺷﻜﺎك‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن رﺋﻴﺲ‬
‫ﺑﮓزادهﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ و ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺳﺮدار ﻧﺎﻣﻲ اﻳﻞ ﺑﺎرزان ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب درﺟﻪ »ﻣﺎﻳﻮر« داده ﺷﺪ‬
‫و اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﻫﻢ درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﭼﻮن ﻛﺎﭘﻴﺘﺎن را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻫﻴﭽﻜﺪام ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻨﮓ اﻳﺮان ﻳﺎ ﺧﺎرج ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/11/24،14‬‬
 ‫‪١٨٥ /‬‬
‫در اﻋﻄﺎي درﺟﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺨﺼﺺ ﻋﻠﻮم ﺟﻨﮕﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻮد وﻓﺎداري آن ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وي در اﻳﻞ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدش ﺑﻮد‪ .‬درﺟﺎت اﻓﺴﺮان و اوﻧﻴﻔﻮرمﺷﺎن )ﺷﻜﻞ ﻟﺒﺎس( ﻫﻤﺎن‬
‫ﺷﻜﻞ ارﺗﺶ روﺳﻴﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺴﺮان ﻛُﺮد ﻋﺮاﻗﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي ﺑﺎ ﺑﺎرزاﻧﻲ و ﺗﻌﺪادي ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫درﺟﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺨﺸﻴﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺴﺮان ﻛُﺮد ﻋﺮاﻗﻲ ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﻋﺪهاي داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ را ﻫﻢ ﻃﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي در ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﭙﺎه ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آﻣﻮزش ﻣﺸﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻳﺎ در اﻳﺠﺎد آﻣﻮزﺷﮕﺎه و داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻨﮓ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻳﺪار ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺳﺮان ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﭘﺰﺷﻚ و ﺑﻬﻴﺎر ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﻛﺎدر دﻳﮕﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻴﭽﻜﺪام )از اﻛﺮاد ﻋﺮاﻗﻲ( را‬
‫ﺟﻬﺖ ورود ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎم وزارت ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺎ اﺳﺎﻣﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رﺳﻤﻲ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﺷﺪ ﻫﻤﭽﻮن‪ :‬وزﻳﺮ وزارت‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬وزارت ﻧﻴﺮوي ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬وزارت ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪..‬‬
‫وزارت ﺟﻨﮓ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﺪﻳﺪ و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎ و آﻣﻮزش و ﻣﺸﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻓﺮﻣﺎن »ﺳﺮﺑﺎزﮔﻴﺮي«‬
‫)ﺳﺮﺑﺎز وﻇﻴﻔﻪ( داده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺷﺪن ﻣﻨﺼﺒﻲ آرزوﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺮﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮري ﻛﻪ از ﻃﺮف ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد روز ‪ 1325/4/14‬ﺗﻤﺎﻣﻲ رؤﺳﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻻن ادارات و اﻋﻀﺎي‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺳﺎﻋﺖ ‪ 7‬ﺻﺒﺢ در ﭘﺎدﮔﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا از ﻃﺮف آﻗﺎﻳﺎن ﺣﺎج رﺣﻤﺎن اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‪ ،‬ﻛﺎﭘﻴﺘﺎن ﻣﻴﺰاﻧﻲ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهاي از آذرﺑﺎﻳﺠﺎن(‪ ،‬ﻋﺰت ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد‪،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺎدري‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻗﺎدري‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺮﻳﻤﻲ ﻣﻌﺎون وزارت ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري و اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺻﻼح ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي‬
‫در ﺧﺼﻮص آﻣﻮزش ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از وﻃﻦ و ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﻧﻄﻘﻲ اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٤٠‬‬
‫بعداً حاضران صف كشيدند و تعليمات شروع شد و تا ساعت ‪ ١١‬ادامه يافت‪«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.1325/4/18،‬‬
 ١٨٦ /

ôšbÔ Òï@μy‡á«@ßa‹äˆ@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@çb‚‡ï’Š‡á«@ßa‹äˆ

@@ÛbÙ’@çb‚‹áÈ@ßa‹äˆ@LbÙî‹àa@Ñ@æÜe@ãbïÜì@Lõàa@kïjy@ZoaŠ@ói@sš@Œa
‫ ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬-(1947 ‘ŠbàI@o’†òíåîŒ@õbnìŠ@Š†
 ‫‪١٨٧ /‬‬

‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﻼت ﻛُﺮد‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﻋﺎت ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 6‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ‪» 1325/4/20‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺻﺤﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﺧﺎرج‬
‫ﺷﻬﺮ« ﻣﻬﺎﺑﺎد رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﺸﺘﺸﺎن »وزﻳﺮ ﻧﻴﺮو« ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻧﻄﻘﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺮادران‪ ،‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و اﻫﺎﻟﻲ ﻣﺤﺘﺮم؛‬
‫ﺷﻜﺮ ﺧﺪا را ﻛﻪ ﻣﺒﺎﻫﺎت و اﻓﺘﺨﺎر آزادي ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻧﺼﻴﺐ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﻣﻠﺖ آﮔﺎه اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﺷﻤﺎﻫﺎ ﮔﺮ ﭼﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎدي‬
‫ﻣﺘﺤﻤﻞ زﻳﺎن ﺷﺪﻳﺪي ﺷﺪهاﻳﺪ وﻟﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮدهاﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮادران‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺟﺎي اﻣﻴﺪ و ﭼﺮاغ و ﭘﺮﭼﻤﺪار ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ و آزادي ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺰﻳﺰ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ روز ﻧﻴﺮوي ﻛﺎرﻛﺮدﺗﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ و اﻧﻀﺒﺎط و دﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻨﺘﺎن ﻣﺤﻜﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادران‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﮋده دﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻮري ﭼﺸﻢ دﺷﻤﻨﺎن آزادي‪ ،‬ﻛُﺮد آزادي را ﻛﺴﺐ ﻛﺮده و ﻫﻤﭽﻨﺎن آزاد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و‬
‫ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺲ آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ ﻣﺎ را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﻨﺪ و آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن ﺟﻬﺎن ﻫﻢ ﻫﻤﮕﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻫﺮ اﺳﻢ و رﺳﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛُﺮد آزاد اﺳﺖ و آزادي ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ آورده وﻟﻲ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪاي ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺑﺮ ﺷﻤﺎ واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ ﻓﺪاﻛﺎري در راه ﺣﻔﻆ آزادي اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﻗﺮﻳﺐ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛُﺮد زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛُﺮدﺳﺘﺎن آزاد ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻗﻠﺒﺸﺎن ﻣﻤﻠﻮ از ﺣﺲ ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻓﺪاﻳﻲ ﻛُﺮد ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﮕﻲ آﻣﺎدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﺷﺎرهاي ﺧﻮن ﭘﺎك ﺧﻮد‬
‫را در راه ﺣﻔﻆ وﻃﻦ ﻣﻘﺪس ﻓﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎﻳﺎن اﻛﻨﻮن رﺳﻤﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد اﻃﻼع ﻣﻲدﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻌﺪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮﺧﻼف آزادي ﻛُﺮد اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﻳﺎ‬
‫ذرهاي از دﺳﺘﻮرات ﺗﺨﻄﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮدش ﺧﻮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ و ﻫﻴﺄت دوﻟﺖ ﻗﺪرت آن را دارد ﻛﻪ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫‪141‬‬
‫آزادي ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﻣﺰاﺣﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮم و ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﻣﻲﺳﭙﺎرم‪«.‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺮوي اﺻﻠﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺮويﻫﺎ اﻳﻼت ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮدﮔﻲ رؤﺳﺎي ﺧﻮد اﻳﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ از ﭼﻬﻞ‬
‫و ﭘﻨﺞ ﻫﺰار ﻓﺪاﻳﻲ ﻛُﺮد ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ وﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻤﺎر اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮع دﻳﮕﺮي ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﮕﻠﺘﻮن ‪،‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻧﻴﺮوﻫﺎ در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/4/27،‬‬
 ‫‪١٨٨ /‬‬

‫‪ 1200‬ﭘﻴﺎده‬ ‫ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ‬

‫‪ 900‬ﭘﻴﺎده‬ ‫ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ )در ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ(‬
‫‪ 400‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﺟﻼﻟﻲﻫﺎ و ﻣﻴﻼﻧﻲﻫﺎ‬
‫‪ 800‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﺷﻜﺎكﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﻤﺮﺧﺎن‬
‫‪ 500‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﺷﻜﺎكﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻃﺎﻫﺮﺧﺎن ﺳﻤﻜﻮ‬
‫‪ 1000‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻫﺮﻛﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ رﺷﻴﺪﺑﮓ و ﺑﮕﺰادهﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻮريﺑﮓ‬
‫‪ 700‬ﭘﻴﺎده‬ ‫ﻫﺮﻛﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ زﻳﺮوﺑﮓ‬
‫‪ 200‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﮔﺮوه ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻴﻼﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﻴﺪ ﻓﻬﻴﻢ‬
‫‪ 300‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫زرزاﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻮﺳﻲﺧﺎن‬
‫‪ 500‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻗﺮهﭘﺎﭘﺎقﻫﺎ )ﺗُﺮك( ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﭘﺎﺷﺎﺧﺎن و ﺧﺴﺮويﺧﺎن‬
‫‪ 400‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻣﺎﻣﺶﻫﺎ ﺗﻴﺮه ﻛﺎك ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﺎدري‬
‫‪ 500‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻣﺎﻣﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﺎك ﺣﻤﺰه ﻧﻠﻮﺳﻲ اﻣﻴﺮﻋﺸﺎﻳﺮي‬
‫‪ 300‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﭘﻴﺮانﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦآﻏﺎ و ﻗﺮﻧﻲآﻏﺎ‬
‫‪ 300‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻣﻨﮕﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪي‬
‫‪ 200‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻣﻨﮕﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﻠﻴﻢآﻏﺎي اوﺟﺎغ‬
‫‪ 400‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻣﻨﮕﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﻠﻲﺧﺎن و اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺳﺎﻻري‬
‫‪ 200‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﮔﻮركﻫﺎي ﺳﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻛﺎكاﻟﻪ‬
‫‪ 300‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﮔﻮركﻫﺎي ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﻋﺰﻳﺰآﻏﺎ‬
‫‪ 400‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﮔﻮركﻫﺎي ﺳﻘﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻋﻠﻲ ﺟﻮاﻧﻤﺮدي و ﻣﺤﻤﺪآﻏﺎ و ﺣﺎج اﺑﺮاﻫﻴﻢآﻏﺎ‬
‫‪ 500‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫اﻳﻼت ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺳﺮدﺷﺖ‬
‫‪ 100‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﺗﻴﺮه ﺳﻮﺳﻨﻲ‬
‫‪ 400‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫دﻫﺒﻜﺮﻫﺎي ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺮﻳﻤﻲ‬
‫‪ 500‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫دﻫﺒﻜﺮﻫﺎي ﺑﻮﻛﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ آﻏﺎﻫﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده‬
‫‪ 800‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲﻫﺎي ﺑﻮﻛﺎن و ﺳﻘﺰ‬
 ‫‪١٨٩ /‬‬
‫‪ 200‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﺑﺪاﻗﻲ ﺳﻘﺰ‬
‫‪ 300‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫اﻳﻼت ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺷﺎﻫﻴﻨﺪژ‬
‫‪ 300‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﮔﺮوه ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﺑﺎﻧﻪ‬
‫‪ 150‬ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬ ‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﺟﻮاﻧﺮو و اوراﻣﺎن‬
‫‪142‬‬
‫‪ 12750‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺟﻤﻌﺎً‬

‫‪ ‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ﺻﺺ‪ .92-91‬‬
‫‪١٩٠ /‬‬

‫ﺗﻌﺪادي از ﻣﻬﺮﻫﺎي وزارت ﺟﻨﮓ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻗﻮاي ﺗﺎﺑﻌﻪاش‬

 ‫‪١٩١ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬
‫ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل رﺳﻤﻲ از ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫در آﻏﺎز‪ ،‬ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ و ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻓﻜﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮاق‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮض ﺗﻴﻔﻮس و ﻓﻘﺮ و ﻧﺪاري در ﺗﻨﮕﻨﺎﻳﺸﺎن ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن وﺟﻮد‬
‫داﺷﺖ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻳﺎري ﺷﻴﺦ ﻟﻄﻴﻒ ﺣﻔﻴﺪ و ﺗﻌﺪادي از ﺳﺮان اﻳﻼت ﻛُﺮد ﻋﺮاﻗﻲ ﺗﻮاﻓﻖ ﻛﺮده و‬
‫ﻫﻴﺄﺗﻲ را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ وي را ﺿﻤﻦ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻛﺮاد ﻋﺮاق ﻣﺤﺴﻮب ‪ ،‬و وي را‬
‫ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ اﻋﺰام دارﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﺎﺿﻲ و ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ آﮔﺎه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎرزاﻧﻲ و ﻛﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق را ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻔﻘﺪ و ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎً ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ را ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦﺑﺎر رﺳﻤﺎً ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﺒﺮ ورودش را در »اﺧﺒﺎر داﺧﻠﻲ« اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺟﻨﺎب ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﻗﺎﺋﺪ ﻛُﺮد ﺑﺎرزان روز ‪ 1324/12/29‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ وارد ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺎت ﺷﻬﺮ رﺳﻴﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺎب ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ از رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﭘﻴﺎده ﺷﺪﻧﺪ و در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻗﺪم را ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻛﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮادر ارﺟﻤﻨﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﻴﺪري ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮﻳﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎ آوردﻧﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬او ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﺎن دﺳﺖ داد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات آﻣﺪﻧﺪ و در ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺠﻤﻦ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻃﺒﻖ رﺳﻢ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺤﻤﺪ اﻓﻨﺪي ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا‪ ،‬ﺧﻄﺎﺑﻪاي ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻗﻠﺒﻲ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫ﺑﻮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺒﺎزي ﻛُﺮد ﺑﺎرزان و آوارﮔﻲ اﻳﻦ ﻗﻮم ﻧﺠﻴﺐ‪ ،‬در راه آزادي ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺟﻨﺎب ﭘﻴﺸﻮا ﻫﻢ ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ و‬
‫آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﺑﺴﻴﺎر اﻣﻴﺪوار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٩٢ /‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ وﻳﮋه ﺧﻮد ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر اﻳﺸﺎن ﺷﺮﻓﻴﺎب و ﺑﻪ ﻣﺪت دو‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺬاﻛﺮه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و زﻋﻴﻢ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺑﺎرزان اﺳﺖ و در راه آزادي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر رﻧﺞ ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬او و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻞ و ﻋﺸﻴﺮه وي را ﺑﻪ ﺟﺮم آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ آواره و از ﻣﻴﻬﻦ ﻋﺰﻳﺰﺷﺎن اﺧﺮاج ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺨﺺ اﻳﺸﺎن ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ رﻫﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدي ﻓﺎﺿﻞ و ﻣﻄﻠﻊ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺪن و ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻨﺶ در ﺣﺪود ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‬
‫‪143‬‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬

‫ﻧﻄﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬اﻫﻞ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ و ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ ،‬در اواﺳﻂ دﻫﻪ ﺳﻲ ﻋﻀﻮ »ﻛﻮﻣﻪﻟﻲ ﺑﺮاﻳﻪﺗﻲ«‬
‫)ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮادري( و ﺑﻌﺪاً ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﻓﻌﺎل و اﻧﻘﻼﺑﻲ »ﺣﺰب ﻫﻴﻮا« ﺷﺪ‪ .‬وي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺧﻄﻴﺒﻲ ﭼﻴﺮهدﺳﺖ ﺑﻮد و ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ را در ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻣﺨﻔﻲ ﺣﺰب »ﻫﻴﻮا« و ﻣﺠﻠﻪ »ﮔﻼوﻳﮋ« و روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزان‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮد و ﻳﻜﻲ از ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران »ﻫﻴﺄت آزادي« ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان رﻓﺖ و ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻜﺎران ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫وي ﺑﻮد و در آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺎﺑﺖ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ را داﺷﺖ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﺸﺴﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ از ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻟﻪ زﻳﺮ را از ﻃﺮف ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺎن ﮔﺮاﻣﻲام؛‬
‫ﺑﻨﺎم ﻛُﺮدي ﻫﻮﺷﻴﺎر ﺷﺪه و ﭘﻴﺮو ﻛﻬﻦ زﺑﺮدﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﻴﺎم ﻣﻠﻲ در ﺑﺎرزان‪ ،‬ﻗﻴﺎم ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ‪ ،‬ﻗﻴﺎم رﻓﻊ ﻇﻠﻢ‬
‫و اﺳﺘﺒﺪاد‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ را روز ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﭘﻴﺮوزي را در ﻳﻚﺳﻮم ﻣﻴﻬﻦ ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز درآوردﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎم ﺧﻮن ﭘﺎك ﻣﺒﺎرزاﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﻴﺪان آزادي ﺗﻘﺪﻳﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻋﺎ دارﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺛﻤﺮه ﻣﻘﺪس آزادي و اﺳﺘﻘﻼل را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎم اﺷﻚ دﻳﺪه ﺑﻴﻮهزﻧﺎن و آه و ﻧﺎﻟﻪ ﻳﺘﻴﻤﺎن اﺳﺘﺪﻋﺎ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺧﻮد ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻨﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﺷﺎن ﻣﺤﻔﻮظ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻣﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺎ ﭘﺮورش روح دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ راه ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻗﻮم و اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻴﻬﻦ و‬
‫ﻫﻢﻗﺪم ﺷﺪن ﺑﺎ ﻛﺎروان ﻣﻠﻞ آزاد ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻤﺎﻣﻲ ‪..‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪.1324/12/11،21‬‬
 ‫‪١٩٣ /‬‬
‫ﺑﻲﮔﻤﺎن ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن آزاد ﻫﻨﻮز در ﮔﺎم اول ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻛﻮﺷﺶ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺮوزي‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺰﻳﺰ و ﻧﺠﺎت آن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖ اﺳﺖ‪ .‬آن ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﻴﻬﻦ ﻋﺰﻳﺰﻣﺎن ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎري اﻳﻦ ﭘﺮﭼﻢ دوﺧﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬و ﺧﻮاﻫﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﺳﺎﻳﻪ آﻧﻨﺪ از رﻫﺒﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮادراﻧﺶ را از اﻳﻦ ﺣﻠﻘﻪ آﻫﻨﻴﻨﻲ ﻛﻪ در آن ﻣﻲﻧﺎﻟﻨﺪ رﻫﺎﻳﻲ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ! اي ﺑﺰرﮔﺎن!‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪاي ﻛﻪ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﻧﺒﺎل ﻛﺮد و اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻴﻬﻦ و آزادي ﻛُﺮد را ﻛﺴﺐ ﻛﺮد‪ ،‬آﻣﺎده اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻴﻬﻦ ﺑﺰرگ ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﻮم ﻛُﺮد را ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻗﻠﺐ و اراده راﺳﺘﻴﻨﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻛُﺮد‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﻮم ﻛُﺮد را ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و‬
‫رﻫﺒﺮي ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ راه دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﻃﻠﻴﻌﻪ آزادي رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻼﺷﻲ ﻋﺎﻟﻲ و ﻋﺰﻣﻲ راﺳﺘﻴﻦ رﻫﺒﺮ دﻣﻜﺮات‪ ،‬ﺧﻮد را ﻓﺪاي‬
‫ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﮕﻲ ﻫﻤﺼﺪا ﻓﺮﻳﺎد ﻛﺸﻴﻢ‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد رﻫﺒﺮ ﻣﺨﻠﺺ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد ﻗﻮم ﻛُﺮد ﺣﺎﻣﻲ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد ﺣﺰب آزاد‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺣﺰب ﻣﺮدم‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد ﻣﻴﻬﻦ ﻋﺰﻳﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻘﻼل و آزادي‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﺎد اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﺰرگ ﺗﺎ‬
‫‪144‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻠﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت و آزادي ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺎرزاﻧﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻛُﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در آﻧﺠﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه در ﮔﻮﺷﻪاي ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و در ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ آﻧﺎن ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻟﻢ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻴﺮو در ﺣﻔﻆ و ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺎزه ﺳﻬﻴﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮاﺋﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ از ﺳﻮي ﺑﺎرزاﻧﻲ در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺪف را ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ وﻓﺎداري ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﭘﻴﺸﻮاﻳﺶ و اﺑﺮاز‬
‫آﻣﺎدﮔﻲ ﺧﻮد در راه آن ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﺶ و دوم اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻜﺬﻳﺐ ﺷﺎﻳﻌﺎت رﻗﺎﺑﺖ ﭘﻴﺸﻮا و ﺑﺎرزاﻧﻲ‪ ،‬و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ رﻫﺒﺮي ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ اﺻﺮار ﺑﺮ اﺗﺤﺎد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻛُﺮدﻫﺎ و ﺗﻼش ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ ﺑﺎرزاﻧﻲ‬

‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺷﻤﺎره ‪ 26‬و ‪ ،27‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ را ﻣﻔﺼﻼً اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/15،23‬‬
 ‫‪١٩٤ /‬‬
‫»روز ﺟﻤﻌﻪ ‪1324/12/10‬‬
‫اﻋﻀﺎي ﺣﺰب و اﺷﺮاف و اﻋﻴﺎن ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد و رؤﺳﺎي ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮي ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﻬﻤﺎن ﺧﻮد‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ رﺳﻴﺪ زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﻀﻮي از ﻫﻴﺄت ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺸﺮﻳﻒ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﻓﺮﻳﻀﻪ اﻟﻬﻲ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺠﺎ آوردﻧﺪ و ﺳﭙﺲ در ﻣﻴﺎن اﻧﺒﻮه ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺣﺰب ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روز ﺷﻨﺒﻪ ‪1324/12/11‬‬
‫ﺻﺒﺢ ‪ 1324/12/11‬زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ و اﻓﺴﺮاﻧﺶ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آﻗﺎي اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﻴﺪن از ﻃﺮف ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن وﻳﮋه رﺳﻤﺎً ﻣﻮرد ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻴﺮو ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻛﺮدﮔﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل و ﻳﻜﺎﻳﻚ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن را ﻣﻌﺮﻓﻲ و ﻗﺮﻳﺐ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‬
‫ﺑﺴﺮ ﺑ‪‬ﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﻧﺰد‪ ،‬ﻳﻚﻳﻚ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮدﺷﺎن رﻓﺖ و ﺗﺒﺮﻳﻜﺎت ﺧﻮد را ﺗﻘﺪﻳﻢ داﺷﺘﻨﺪ و از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﻲ ﭘﺎك و وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﭙﺮ ﻣﻴﻬﻦ و ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮﻛﺰ ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﺗﺮك و ﺟﻬﺖ‬
‫دﻳﺪار ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا ﺑﻪ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان در آﻧﺠﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از دﻳﺪار دﺑﻴﺮان و‬
‫رﻳﻴﺲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ‪،‬آﻗﺎي رﺷﻴﺪآﻏﺎي ﺣﻤﺰهآﻏﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺎن داﻧﺶآﻣﻮزان ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻃﻴﺐ ﻣﻔﺘﻲ اﻓﺴﺮ اﻳﺸﺎن‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ و ﺗﺒﺮﻳﻜﺎﺗﻲ از ﻃﺮف زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺗﻘﺪﻳﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻪ اداره ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪..‬‬
‫‪ ..‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ اداره دژﺑﺎن ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﮔﻼوﻳﮋ رﻓﺘﻪ و ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آﻗﺎي اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﻜﺎﻳﻚ ﻛﻼسﻫﺎ ﺳﺮ زدﻧﺪ و در ﻫﺮ ﻛﻼس ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺴﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن از ﻃﺮف زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ اﻇﻬﺎر‬
‫ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﻲ ﻧﻤﻮده و داﻧﺶآﻣﻮزان را اﻧﺪرز ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮده و ﻣﺠﺪداً ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﻌﺎرﻓﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ آوردﻧﺪ و از ﻛﻼسﻫﺎ ﺑﺎزدﻳﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و در‬
‫ﻫﺮ ﻛﻼس ﺳﺮودي ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺷﻨﺒﻪ ‪1324/12/11‬‬
 ‫‪١٩٥ /‬‬
‫زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ و از ﻃﺮف آﻗﺎي اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ آﻗﺎي ﻗﺎدر ﻣﺪرﺳﻲ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪاً از ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﺑﺎ ﻛﺎرﮔﺮان ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ و از ﻃﺮف زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﭙﺎس‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ اﺑﻼغ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﻳﻚﺷﻨﺒﻪ ‪1324/12/12‬‬
‫ﺻﺒﺢ ﻳﻚﺷﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻲ اﻓﺴﺮان و اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ ﺟﻬﺖ دﻳﺪار ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت و رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻨﺎب ﺳﻴﺪﺣﺎج‬
‫ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ زﻋﻴﻢ آﻧﺠﺎ را ﺗﺮك و ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روز دوﺷﻨﺒﻪ ‪1324/12/13‬‬
‫ﺻﺒﺢ دوﺷﻨﺒﻪ ﻣﺠﺪداً زﻋﻴﻢ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ و اﻓﺴﺮان ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺑﺎ آﻗﺎي ﻛﺮﻳﻢ اﺣﻤﺪﻳﻦ ﺑﻪ اداره ﺷﻬﺮداري ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮده و از‬
‫ﻃﺮف ﻣﻴﺮزا ﻏﻨﻲ ﺧﺴﺮوي‪ ..‬اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪ ‪..‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 10‬ﻋﺼﺮ ﻫﻤﺎن روز ﻣﺠﺪداً ﺧﻮد و اﻓﺴﺮان ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻃﻴﺐ ﻣﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ‬
‫‪١٤٥‬‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎ و درﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ‪ ..‬ﻗﺮﻳﺐ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮي وﻳﮋه را اﻧﺠﺎم داده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪«.‬‬

‫ˆ‪ ßa‹ä‬مصطفى بارزانى‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪26‬و‪ .1325/1/5- 1324/12/27،27‬‬

 ‫‪١٩٦ /‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻲ‬

‫ﮔﺮوﻫﻲ از اﻓﺴﺮان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻛُﺮد ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﻫﻤﻜﺎري و ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﺪهاي ﻫﻢ ﺑﻌﺪاً از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻋﺰت ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻋﺰﻳﺰ ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو‪ ،‬ﻣﻴﺮﺣﺎج اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد ﻗﺪﺳﻲ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻔﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻜﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﺣﻮﻳﺰي‪ ،‬ﺧﻴﺮاﻟﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻮري اﺣﻤﺪ ﻃﻪ‪ ،‬ﺟﻼل اﻣﻴﻦﺑﮓ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ و ﻧﺎﻳﺐ ﺿﺎﺑﻂ‬
‫اﺣﻤﺪ اﻓﻨﺪي ﻛﻮﻳﻲ و ﺷﻮﻛﺖ اﻓﻨﺪي ﺑﻪ وي ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ را ﻫﻤﭽﻮ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻣﻨﻈﻢ در ﺻﻒ ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻤﻮده و‬
‫وﻇﺎﻳﻔﻲ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺳﭙﺮده ﺷﻮد‪ ،‬در آﻏﺎز آورﻳﻞ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻫﺰار ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺟﻬﺖ ﺳﭙﺎه ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و در ﭼﻬﺎر ﺷﺎﺧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن داده ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻼح ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن داده ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آﻣﻮزش ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫از ﻣﺮز ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﻮد ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺴﺮان ﻛُﺮد ﻋﺮاﻗﻲ ﮔﺮﭼﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪام ﺑﺎرزاﻧﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻧﻴﺮوي ﺑﺎرزاﻧﻲ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺮﺣﺎج‬
‫اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻜﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﺣﻮﻳﺰي‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو و ﻧﻮري اﺣﻤﺪ ﻃﻪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر اﻓﺴﺮ ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﺧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺴﺮان دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻌﺪادي ﺑﺎ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻫﻴﺄت ارﻛﺎن‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻲ« ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﻌﺪادي ﻫﻢ در »ﺳﺘﺎد ﻛﻞ« ﺟﻬﺖ آﻣﻮزش از آﻧﺎن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﺒﺎرزﻳﻦ‬
‫ﺷﺠﺎع ﺑﺎرزاﻧﻲ درﺟﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻋﻄﺎ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮔﺮوﻫﺎن اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﮔﺮدان ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻴﺮﺧﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺎﻣﻨﺪ ﻣﺴﻴﺢ‪ ،‬ﻓﺎرس ﻛﺎﻧﻲﺑﻮﻃﻲ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ وﻟﻲﺑﮓ‪ ،‬ﺧﻮﺷﻪوي ﺧﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺢ ﻛﺎﻧﻴﺎﻟﻨﺠﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺑﮓ ﻋﺎرفﺑﮓ‪،‬‬
‫‪١٤٦‬‬
‫وﻫﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲآﻏﺎي رواﻧﺪزي‪.‬‬

‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﺳﺘﻮر ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮو در ﺟﺒﻬﻪ و اﺟﺎزه ورود ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان را داد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﺳﺘﻮن‬
‫ﻓﻘﺮات ﺟﺒﻬﻪ و ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺮز ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪‬ﺟﻬﺖاﻃﻼعﺑﻴﺸﺘﺮر‪.‬كﺑﻪ‪:‬ﻣﺤﻤﺪﻣﻼﻋﺰت‪،‬دهوﻟﻪﺗﻲﺟﻤﻬﻮريﻛﻮردﺳﺘﺎن‪:‬ﻧﺎﻣﻪودوﻛﻮﻣﻴﻨﺖ‪،‬ب‪،1‬ﺳﻮﺋﺪ‪1992،‬وﻫﻤﭽﻨﻴﻦﻣﺴﻌﻮدﺑﺎرزاﻧﻲ‪،‬اﻟﺒﺎرزاﻧﻲواﻟﺤﺮﻛﺔاﻟﺘﺤﺮﻳﺮﻳﺔاﻟﻜﺮدﻳﺔ‪ .‬‬
 ‫‪١٩٧ /‬‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺎرت دﻣﻜﺮات ﻛُﺮد‬

‫اﺧﺘﻼف اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ اﻋﻀﺎي ﺣﺰب ﻫﻴﻮا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزان و دو ﻛﺸﻮر ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ‬
‫ﺻﻔﻮف و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺎرهﭘﺎره ﺷﺪن آن ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎل ‪ 1945‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﻇﻬﻮر ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺣﺰب ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن »ﺷﻮرش« و ﺣﺰب »رزﮔﺎري ﻛُﺮد« و ﺷﺎﺧﻪ ﻋﺮاﻗﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬از ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺴﺮان ﻛُﺮدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزاﻧﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﺎ ﻧﺎم »ﻫﻴﺄت‬
‫آزادي« را ﺗﺸﻜﻴﻞ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲﺷﺎن ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان دﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﭘﻨﺎه اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﻛﺮدي ﺣﺰب ﺷﻴﻮﻋﻲ ﻋﺮاق و ﭼﻨﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻛﻮﭼﻚ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﺎل ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﺰب اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮد ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮد و ﺗﻮان آن را ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺰرگ ﭘﻴﺸﺮو ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه اﻫﺪاف و آرزوﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در آن زﻣﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻃﺮح ﺗﺠﻤﻊ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق در ﻳﻚ ﺣﺰب ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎرزاﻧﻲ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻮري اﺣﻤﺪ ﻃﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻴﺮ ﺣﺎج اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻧﻮري ﻃﻪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻋﺰت ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻋﺰﻳﺰ‬
‫ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺧﻴﺮاﻟﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ »ﭘﺎرت دﻣﻜﺮات ﻛُﺮد« را ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮده و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آن را ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎرزاﻧﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق و ﻣﺒﺎرزاﻧﺶ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه و واﻻﻳﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺰه ﻋﺒﺪاﻟﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺧﻮد ﺟﻬﺖ‬
‫ارﺗﺒﺎط و ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﺳﺮان ﻫﻤﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﮔﺮوهﻫﺎ و آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺷﻴﻮه اﺗﺤﺎد آﻧﺎن در اﻳﻦ ﺣﺰب ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق اﻋﺰام‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻓﻜﺮ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺣﺰب ﻣﺘﺤﺪ ﺟﻬﺖ رﻫﺒﺮي ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮد در ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻛﺮدﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻤﺰه در ﻛﺎرش ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ و در ‪ 16‬اوت ‪ 1946‬اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺗﺄﺳﻴﺲ »ﭘﺎرت دﻣﻜﺮات ﻛُﺮد« در ﺑﻐﺪاد را در ﻣﻨﺰل ﻋﻠﻲ ﺣﻤﺪي‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ داد و ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ را ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﺣﺰب اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاش را ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
١٩٨ /
 ‫‪١٩٩ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻣﺬاﻛﺮه در ﺗﻬﺮان و ﺟﻨﮓ در ﺳﻘﺰ‬
‫‪-‬ﺟﻨﮓ ﺻﺎﻟﺢآﺑﺎد‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زد و ﺧﻮرد ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ارﺗﺶ‬
‫روز ‪ 1325/2/3‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻫﺮ دو ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﺗﺒﺮﻳﺰ »ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري« را اﻣﻀﺎء ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ‪ 25/2/28‬ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﭘﻴﺸﻪوري ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه دوره ﭼﻬﺎرم ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻫﻢ ﺟﺰو اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺄت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺗﻬﺮان ﺳﺮﮔﺮم ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در ﺳﻘﺰ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺒﻬﻪ و ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ روز ﺑﻌﺪ از رﻓﺘﻦ ﻫﻴﺄت ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻫﻨﻮز ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در‬
‫ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ ﺗﻬﺎﺟﻢ وﺳﻴﻌﻲ را آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ژﻧﺮال ﻣﺎﻳﻮر ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﻗﺎدرﺧﺎنزاده »ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﺑﻮﻛﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ« ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﻘﺰ را داﺷﺖ ﻃﻲ دو ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫‪ 1325/2/12‬ﺑﻪ »ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻢ از وﻗﺎﻳﻊ ﺟﻨﮓ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎداﺗﺶ را در‬
‫ﻣﻮرد ﭘﺎﺗﻚ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ دﺷﻤﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬و ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ روز ‪ 1325/2/9‬ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ‪ 700‬ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺗﻮپ و ﻣﺴﻠﺴﻞ و‬
‫ﻧﺎرﻧﺠﻚ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ‪ 2‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎي ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﭘﺴﺖﻫﺎي ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮات را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪:‬‬
‫در "ﻣﻠﻘﺮﻧﻲ" ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﻛﻮه "ﺑﻴﮋﻧﮓ ﺑﺴﺮ" ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺑﻜﺮآﻏﺎ ﺣﻮﻳﺰي ﺑﻮد‪ ،‬و ﮔﺮدﻧﻪ "ﺳﺮا" ﻛﻪ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﻴﺮﺣﺎج ﺑﻮد و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در ﻛﻮه ﺑﺎﻟﻮﻣﺎن ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺶ از ﻳﻜﺼﺪ ﺗﻦ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﺸﺘﻪ و ‪ 39‬ﻧﻔﺮ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻌﺘﻨﺎﺑﻬﻲ ﺳﻼح و ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕﻲ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛُﺮد اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ‪ 7‬ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن‪:‬‬
 ‫‪٢٠٠ /‬‬
‫»ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﺸﻐﻮل ﭘﻴﺸﺮوي و آﺗﺶ ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻧﻴﺮوي ﺑﺎرزاﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻜﺎﻳﻚ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻪ و ﺑﺪون ﻳﻜﻪ ﺧﻮردن ﺑﻪ اواﻣﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و رﻫﺒﺮ ﺧﻮد ﮔﻮش دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻣﺠﺮب دوﻟﺘﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻲاي ﻛﻪ از ﻃﺮف رﻫﺒﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و اﻓﺴﺮان ﺧﻮد ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ را اﺟﺮا ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺪي در اﻗﺪام و ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮓ و‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﻴﺮي و ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻬﺎرت داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻠﻢ از ﺗﺸﺮﻳﺢ آن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬ﻣﻴﺮﺣﺎج‪ ،‬ﺑﻜﺮ ﺣﻮﻳﺰي‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو‪ ،‬وﻫﺎبآﻏﺎ و ﻣﻌﺎوﻧﺎﻧﺸﺎن‪ :‬ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ ﻣﻴﺮﺧﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻣﻨﺪ ﻣﺴﻴﺢ‪،‬‬
‫ﺳﺎﻛﻮ‪ ،‬ﺧﻮﺷﻪوي ﺧﻠﻴﻞ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ رﺷﺎدت ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن از ﭘﻴﺸﻮا ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آن ﭼﻬﺎر اﻓﺴﺮ ﺟﻮان را‬
‫‪147‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎس »ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ در ﻋﻤﻠﻴﺎت« ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﻣﻌﺎوﻧﺎﻧﺸﺎن را ﺑﺎ ارﺗﻘﺎء درﺟﻪ ﻣﺴﺮور و ﺗﺸﺠﻴﻊ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻟﺸﺎد رﺳﻮﻟﻲ در ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »روز ﻧﻨﮓ و رﺳﻮاﻳﻲ دوﻟﺖ ﭘﻬﻠﻮي« درﺑﺎره اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 1325/2/10‬در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ ـ ﺻﺎﻟﺢآﺑﺎد در اوﻟﻴﻦ درﺳﺸﺎن آزﻣﻮده ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ داﺷﺘﻦ آن ﻫﻤﻪ‬
‫ﺳﻼحﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ‪ 1500‬ﻧﻔﺮي در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ 200‬ﻧﻔﺮ ﻣﺎ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻧﻨﮓ و رﺳﻮاﻳﻲ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و ﻣﺘﻼﺷﻲ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و در ﻣﺪت ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 110‬ﻧﻔﺮﺷﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ‪ 28‬ﺗﻦ ﺑﻪ اﺳﺎرت درآﻣﺪ‪ ،‬و ‪ 300‬ﻗﺒﻀﻪ ﺗﻔﻨﮓ و ‪ 3‬ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ‪3‬‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺳﺒﻚ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ درآﻣﺪ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ روزي ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﻳﻦ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮﻫﺎي ﭘﻮﺷﺎﻟﻲ ﻓﺎرس و اﻳﻦ ﻣﺎرﺷﺎلﻫﺎي ﻓﺮاري ﻣﻐﺮور ارﺗﺶ رﺿﺎﺧﺎﻧﻲ از‬
‫ﺷﺮﻣﺴﺎري واﻗﻌﻪ ‪ 3‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1320‬ﺳﺮ ﺧﺠﻠﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻮن روﺑﺎه ﺷﺪهاﻧﺪ و‬
‫ﺳﻮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد در ﺳﻮراخ ﺟﺎي ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻫﻴﻤﻪاي را ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ‬
‫‪148‬‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻣﺤﻮ ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺎرﺷﺎلﻫﺎ ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻓﻜﺮ اﺷﻐﺎل ﻛﺮدﺳﺘﺎناﻧﺪ‪«..‬‬
‫ـ ورود ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن‬
‫ارﺗﺶ ﺳﺮخ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﺮان ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ را ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﺮد و ﻣﺸﻐﻮل آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻠﻨﺪ و‬
‫اﻃﺮاف ﭼﻨﮓ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي وﺳﻴﻌﻲ را از ﺧﺎرج ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲداﺷﺖ و ﺧﻄﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ در ﺟﺒﻬﻪ‬
‫ﺳﻘﺰ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪاي ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺮز ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ارﺗﺶ اﻳﺮان‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬وزارت ﺟﻨﮓ دﻣﻜﺮات ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻤﺎل را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﺷﻜﺎك و ﻫﺮﻛﻲ و ﺑﮓزاده‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻤﺪﻣﻼﻋﺰت‪،‬دهوﻟﻪﺗﻲﺟﻤﻬﻮريﻛﻮردﺳﺘﺎن‪،‬ﻧﺎﻣﻪودوﻛﻮﻣﻴﻨﺖ‪،‬ب‪،1‬ﺳﻮﺋﺪ‪،‬ﻧﺎﻣﻪژﻣﺎره‪22‬و‪ .24‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1324/2/16،‬‬
 ‫‪٢٠١ /‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮداران ﺑﺎﻧﻔﻮذ و ﻧﺎﻣﺪاراﻧﻲ ﭼﻮن ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﻜﺎك‪ ،‬ﻃﺎﻫﺮﺧﺎن ﺳﻤﻜﻮ‪ ،‬ﻧﻮريﺑﮓ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ ‪ ..‬را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﻘﺰ ﮔﺴﻴﻞ داﺷﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در اﻳﻦﺑﺎره ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ روزﻫﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻲوﻗﻔﻪ وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺮزﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﭼﻢ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﺮدن‪ :‬روز ‪ 1325/2/16‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﻋﺼﺮ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ﻓﺪاﻳﻴﺎن اﻳﻞ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻫﺮﻛﻲ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺷﻬﺮ‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻘﺪس ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮاز ﺑﺮدﻧﺪ و در ﻣﻴﺎن اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه وارد ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮﻛﺰ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻗﺎﻳﺎن زﻳﺮوﺑﮓ و ﻃﻪآﻏﺎي ﻫﺮﻛﻲ از دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺘﺎﺳﻴﻮن رادﻳﻮ دﻳﺪن ﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﺘﺎﺳﻴﻮن اﻫﺪاء ﻛﺮدﻧﺪ و آﻗﺎي زﻳﺮوﺑﮓ ﻧﻄﻘﻲ آﺗﺸﻴﻦ اﻳﺮاد ﻧﻤﻮدﻧﺪ و در‬
‫ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮن ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮه ﺧﻮن ﺧﻮد از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮﭼﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ اﻫﺪاء ﻛﺮدﻳﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ آﻣﺎدهاﻳﻢ ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪا ﺷﻬﺮي ﺑﺰرگ از ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺗﺼﺮف ﻛﻨﻴﻢ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻼح‬
‫و ﻣﻬﻤﺎت آن را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻫﺪا ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﻳﻞ ﻗﺮهﭘﺎﭘﺎق‪ :‬روز ‪ 1325/2/16‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6/30‬ﻋﺼﺮ ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﻳﻞ ﻏﻴﻮر ﻗﺮهﭘﺎﭘﺎق ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻴﺎن‬
‫‪149‬‬
‫اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه اﻫﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮ‪ ،‬وارد و از ﻃﺮف ﺣﺰب از آﻧﺎن ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫ـ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در ﺳﻘﺰ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮآورد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺟﺒﻬﻪ در ﻫﻔﺘﻪ اول اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ،1325‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در ﺟﺒﻬﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬

‫در داﺧﻞ ﺳﻘﺰ‬ ‫‪ 3000‬ﻧﻔﺮ‬

‫در دره ﻣﻴﺮده و ﺗﻤﻮﺗﻪ و ﻛﻪﻟﻴﺨﺎن‬ ‫‪ 500‬ﻧﻔﺮ‬
‫در داﺧﻞ ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫‪ 1500‬ﻧﻔﺮ‬
‫‪150‬‬
‫در ﺳﺮدﺷﺖ‬ ‫‪ 1000‬ﻧﻔﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮآورد ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬در ﻫﻔﺘﻪ اول ﺗﻴﺮ ‪ ،1325‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در ﺳﻘﺰ و اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫در داﺧﻞ ﭘﺎدﮔﺎن‬ ‫‪ 1800‬ﻧﻔﺮ ﺳﺮﺑﺎز و اﻓﺴﺮ‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/2/18،45‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬دهوﻟﻪ ‪،..‬ﺳﻨﺪ‪،11‬ص‪ .27‬‬
 ‫‪٢٠٢ /‬‬
‫در داﺧﻞ ﺑﺮجﻫﺎ‬ ‫‪ 406‬ﻧﻔﺮ‬
‫‪ 2206‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ﺟﻤﻌﺎً‬
‫‪ 2‬ﺗﺎﻧﻚ ﺑﺰرگ و ‪ 2‬ﺗﺎﻧﻚ ﻛﻮﭼﻚ و ‪ 2‬زرهﭘﻮش‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪:‬‬
‫‪ 7‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎي ‪ 2‬ﻧﻔﺮه )ﺧﻠﺒﺎن و دﻳﺪهﺑﺎن( ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ از‬
‫ﻛﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‬
‫‪151‬‬
‫‪ 15‬اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ـ ﺗﻮﻗﻒ ﻳﺎ ﭘﻴﺸﺮوي‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮات راهﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ را در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن در ﻧﺎﻣﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚﺑﺎر دﻳﮕﺮ دﺷﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ اراده ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻮده و اﻳﻀﺎً ﻧﻴﺮوي ﻣﺎ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﻮد ﺑﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﻲ ﻣﻮاﺻﻼت و رﻓﺖ و‬
‫آﻣﺪ و اﺗﺼﺎﻻت دﺷﻤﻨﺎن را در ﻛﻮهﻫﺎي آﻟﺘﻮن و ﻣﻞ ﻗﺮﻧﻲ و ﻣﺮﺧﻮز و ﺳﻴﺪآﺑﺎد را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﻴﻄﺮه ﺧﻮد درآوردﻳﻢ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻣﺎ در دو ﺟﻬﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻣﻮاﺻﻼﺗﻲ ﺳﻘﺰ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﻼح از دﺷﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﭘﺲ ﻧﺪادهاﻳﻢ‪.‬‬
‫‪. . . . . . .. . . . . .. . . . . .‬‬
‫‪ ..‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﺮض ﺑﺎرﮔﺎه ﻋﺎﻟﻴﺘﺎن رﺳﺎﻧﺪم‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺎ در دو ﺟﻬﺖ ﺧﻂ ﻣﻮاﺻﻼﺗﻲ دﺷﻤﻦ را ﻗﻄﻊ ﻛﺮده و ﺳﻘﺰ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ وﻟﻲ دﺷﻤﻦ ﻫﻢ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﺳﺘﺤﻜﺎﻣﺎﺗﻤﺎن را ﭘﺲ ﮔﻴﺮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺮﺗﻴﺒﺎت و ﺗﻨﻈﻴﻤﺎت ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺑﻴﻦ‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﻴﺪان آن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ و ﺳﻘﺰ و آﻏﺎﻫﺎي‬
‫اﻃﺮاف اﺗﺼﺎل ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف اﺳﺎﺳﻲ ﭘﻴﺸﻮا و ﺧﻄﻪ ﻋﺰﻳﺰ ﻛﺮدﺳﺘﺎن آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺿﺮوري ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ‬
‫‪152‬‬
‫اراده ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻪ ﺳﻮي دﺷﻤﻦ‪« ..‬‬
‫اﻓﺴﺮان ﻧﻴﺮوي ﺑﺎرزاﻧﻲ در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ‪ :‬ﻣﻴﺮﺣﺎج‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو‪ ،‬وﻫﺎبآﻏﺎ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻧﻈﺎره ‪ ،‬و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﻛﺴﺎزي را‬
‫ﻃﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺟﺒﻬﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﻛﻨﺪ‪ 153.‬وﻟﻲ اﺟﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﻣﻬﻢ و ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻧﻪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﺑﻮد و ﻧﻪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮدي ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن اﺟﺮا را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ داﺷﺖ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ در ﺟﻮاب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬دهوﻟﻪت ‪،..‬ﺳﻨﺪ‪،180‬ص‪ .251‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬دهوﻟﻪت‪،..‬ﺳﻨﺪ‪،22‬ﺻﺺ‪ .53-52‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬ﺻﺺ‪106،101،94،78‬و‪ .111‬‬
 ‫‪٢٠٣ /‬‬
‫»ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن‬
‫در دﻓﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻛﺮدهاﻳﺪ ﺗﺒﺮﻳﻚ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﻧﻴﺎزي ﻛﻪ دارﻳﺪ ﻓﻮراً ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮل رﻓﻊ آن ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ در ﺗﻬﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺬاﻛﺮهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﻮاﺿﻊ‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺤﻜﻢ ﺳﺎزﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺿﻲ ‪«25/2/12‬‬
‫روز ‪ 25/2/23‬ﻫﻴﺄت ﻣﺸﺘﺮك ﻛُﺮد و آذري ﺑﺪون ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ از ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻧﻄﻘﻲ‬
‫ﻣﺒﺴﻮﻃﻲ اﻳﺮاد و در ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ آﺷﻜﺎر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺬاﻛﺮاﺗﺸﺎن ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﻢ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ‬
‫اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺬاﻛﺮات »ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺒﺮدن ﺑﺮ دﺷﻤﻦ« و »ﺗﻮﻗﻒ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻮدﻧﺪ« اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ـ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮات و ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان اﻳﻦ ﺑﺎر ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﺮان در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺧﺴﺘﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺷﻤﺎره روز ‪ 25/3/4‬زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﺣﻤﻠﻪ ارﺗﺠﺎع« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺰارﺷﻲ ﻛﻪ روز ‪ 1325/2/28‬رﺳﻴﺪه‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺮدﺷﺖ ارﺗﺶ ارﺗﺠﺎع ﻛﻪ ﻋﺪهاي ﺑﺎﻧﻪاي ﻫﻢ ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ دﺳﺘﻪ ﺣﺴﻦآﻏﺎي ﻫﻨﺎره و زﻳﺮوﺑﮓ و ﮔﻮركﻫﺎ ﻛﺮده‪ ،‬ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻓﺎع‪ ،‬ﻣﺮﺗﺠﻌﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﺧﻮردهاﻧﺪ و ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ دادهاﻧﺪ‪ 30 ،‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻧﻪاي ﺑﻪ اﺳﺎرت درآﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬دو ﺧﺎن و دو ﻧﻮﻛﺮﺷﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه و ‪ 14‬ﻗﺒﻀﻪ ﺗﻔﻨﮓ‪،‬‬
‫‪154‬‬
‫‪ 4‬ﻗﺒﻀﻪ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ و ﻳﻚ دورﺑﻴﻦ و ‪ 6‬اﺳﺐ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و دﺷﻤﻦ ﺑﺎ آﺷﻔﺘﮕﻲ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫در شماره روز ‪ ٢٥/٣/٦‬زير عنوان »اخبار جبھه سردشت« نوشته است‪:‬‬
‫»ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﺷﺐ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ارﺗﺠﺎع ﺑﻪ ﻫﻮرار )!( ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﺮدﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﭘﺴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در‬
‫آﻧﺠﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮده و ﭘﺴﺖ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮدهاﻧﺪ و ‪ ..‬و ﺑﻪ اﻳﻞ ﮔﻮرك ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺷﺎن ﻛﺎكاﻟﻪآﻏﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻳﻮرش‬
‫ﺑﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬از ﻧﻴﺮوي ارﺗﺠﺎع و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ آورده ﺷﺪه اﻳﺮاﻧﻲ‪ 44 ،‬ﺗﻦ ﻛﺸﺘﻪ و ﻗﺮﻳﺐ ‪ 40‬ﺗﻦ‬
‫زﺧﻤﻲ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎ آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده و ﻓﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﻧﻴﺮوي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ‪ 5‬ﺗﻦ زﺧﻤﻲ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺳﻌﻴﺪﺑﮓ‬
‫‪155‬‬
‫از اﻓﺮاد ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦآﻏﺎ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺷﻬﺎدت ﻧﺎﺋﻞ آﻣﺪ‪«..‬‬
‫در شماره روز ‪ ١٣٢٥/٣/١٥‬نوشته است‪:‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/4،49‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/6،50‬‬
 ‫‪٢٠٤ /‬‬
‫»در ﻛﻮه ﻧﺼﺮآﺑﺎد ﭘﺸﺖ ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛُﺮد ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﻫﺮﻛﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ‪ 25/3/8‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﺪهاي از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ اﺳﺎرت درآورﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ زد و ﺧﻮرد ﻃﻮﻻﻧﻲ ‪ 4‬ﺳﺮﺑﺎز‬
‫زﺧﻤﻲ و ﻳﻚ ﺳﺮﺑﺎز ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ‪ 2‬اﺳﺐ و ﻳﻚ ﺗﻔﻨﮓ را ﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎز در ﻫﻤﺎن روز ‪ 6‬اﻣﻨﻴﻪ و ﻳﻚ ﻛُﺮد اﻳﻞ ﺗﻴﻠﻜﻮ‬
‫‪١٥٦‬‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻮرﻛﻮ ﻛﺸﺘﻪ ﻛﺸﺘﻪاﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/15،54‬‬
 ‫‪٢٠٥ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻣﺬاﻛﺮه ﻳﺎ ﺳﺮﮔﺮم ﻛﺮدن‬
‫ﻧﺸﺴﺖ ﺳﻘﺰ‬
‫در ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1325‬ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻋﻠﻲ رزمآرا رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎً ﺟﻬﺖ ﻃﺮح ﻧﻘﺸﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ آﻣﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺗﻼف‬
‫وﻗﺖ‪ ،‬دم از ﻣﺬاﻛﺮه زد‪ .‬ﺧﻂ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﺳﻘﺰ و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ در دﺳﺖ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻊ رﺳﻴﺪن ﺧﻮاروﺑﺎر و‬
‫ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻪ ﻧﻴﺮوي ارﺗﺶ ﻫﻨﻮز ﺗﻮان ﺣﻤﻠﻪ وﺳﻴﻊ را داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ وﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻲ را‬
‫اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬رزمآرا ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺻﺮه را درﻫﻢ ﺷﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫رزمآرا در ﺳﻘﺰ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺸﺴﺘﻲ ﺑﺮﮔﺰار ﻛﺮد ‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺻﻼح ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﮔﺰارﺷﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺗﻬﺮان در ﺳﻘﺰ« درﺑﺎره اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ارﺳﺎل ﻧﻤﻮده ﻛﻪ در زﻳﺮ‬
‫ﻋﻴﻨﺎً ﻧﻘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫»روز ﻳﻚﺷﻨﺒﻪ ‪ 25/3/5‬ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اواﺧﺮ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ رزمآرا ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫‪ 3‬ﻧﻔﺮ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ 1 :‬ـ آﻗﺎي ﺟﻮدت وزﻳﺮ ﻛﺎر‪2‬ـ‪Ĥ‬ﻗﺎي ﻋﻠﻲزاده ﺑﺎزرس وﻳﮋه آﻗﺎيﭘﻴﺸﻪوري ‪ 3‬ـ آﻗﺎي‬
‫آذرآﺑﺎدﮔﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬از ﺗﻬﺮان وارد ﺳﻘﺰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎﻋﺘﻲ از ﺷﺐ ‪ ،‬ﺟﻠﺴﻪ در ﻣﻨﺰل ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﺬاﻛﺮه ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ‪:‬‬
‫‪ 1‬ـ ﺳﺮﻫﻨﮓ دوم ﻋﺰت ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ در اﻓﺘﺘﺎح ﺟﻠﺴﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﻲ را اﻳﺮاد ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺑﺮ اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد ﻛﻪ‪ ،‬ﺟﺎي ﺑﺴﻲ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادران آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ دوﺳﺘﻲ‬
‫ﻣﺤﻜﻢ و ﺑﺮادري ﻛﺎﻣﻠﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه و اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺑﺮادران ﻓﺎرس ﻫﻢ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺗﻔﺎﻫﻢ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ ﺑﻴﺎﻳﻴﻢ‪ .‬و اﻳﻨﻜﻪ آﻗﺎي ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺬاﻛﺮه از ﺗﻬﺮان ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ دو ﺑﺮادر‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ و ﻛُﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دﺳﺖ دادهاﻧﺪ اﻣﻴﺪوارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادران ﻓﺎرس ﻫﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ اﺻﻞ ﺑﺮادري ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺣﺎﺻﻞ آﻳﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻪ ﺑﺮادر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ آﻗﺎي ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ رزمآرا ﺑﻌﺪ از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺑﺮادر ارﺟﻤﻨﺪ ﺳﺮﻫﻨﮓ دوم ﻛﺎك ﻋﺰت‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺟﻠﺴﻪ را ﺑﻴﺎن ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
 ‫‪٢٠٦ /‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﺰودي دوﺑﺎره ﻣﺬاﻛﺮات ﺑﻴﻦ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺗﻬﺮان و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺮ اﺻﻞ ﺣ‪‬ﺴﻦ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد و ﻛﺎري ﻛﻨﻴﻢ‬
‫ﻛﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﺒﻬﻪ ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﺬاﻛﺮات آراﻣﺶ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﺳﺮﻫﻨﮓ دوم ﻛﺎك ﻋﺰت ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ ﻛﻪ اﺻﻞ آﻣﺪن ﻣﺎ ﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎرﻧﺎﻣﻪاﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ داده ﺷﺪه اﺳﺖ و آن اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﺟﻨﮓ ﻗﺎدرآﺑﺎد در ‪ 9‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر از ﻃﺮف ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ را ﺑﻴﺎن‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‪ :‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﻗﺎﻋﺪه ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﻠﻔﺎت از ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﻠﻔﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮي دادهاﻧﺪ و از ﻣﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺧﻮن از اﻧﮕﺸﺘﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮد دﻟﻴﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان‬
‫ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﻛﺮدهاﻧﺪ ﭼﻮن ﺗﻠﻔﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮي دادهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻮاي ﻣﺎ ﭼﻮن در ﺳﻨﮕﺮ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻧﺨﻮردهاﻧﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ از اﺳﻴﺮان ﺧﻮد در ﻣﻬﺎﺑﺎد و ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺳﺌﻮال ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﻛﻪ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﺎ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻋﺪهاي را ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺳﻘﺰ اﻋﺰام ﻛﺮده ﺑﻮدم ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻬﺎﺑﺎد رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ دوم ﻛﺎك ﻋﺰت در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻘﺰ و ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺟﺪا از ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛُﺮدي‬
‫ﻫﺴﺖ ﻣﺎ آﻧﺠﺎ را ﺟﺰو ﺧﺎك ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺮادر ﮔﺮاﻣﻲ ﻛﺎﭘﻴﺘﺎن ﺳﻌﻴﺪزاده ﺑﺮ دو ﺳﻪ ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮ از ﻗﺒﻴﻞ رﺑﻮدن ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﻴﭗ‬
‫ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻊﻛﻨﻨﺪهاي ﻧﺪاﺷﺖ ﻧﺎﭼﺎر از ﺟﻠﺴﻪ ﺑﻴﺮون رﻓﺖ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ‪ .‬در آﺧﺮ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ رزمآرا ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﻗﺮار ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺪادي ﻧﻈﺎﻣﻲ از ﺳﻘﺰ اﻋﺰام ﺷﺪه و ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدهاﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﺷﻜﻲ در آن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺼﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺟﻠﺴﻪ رﺳﻤﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻘﺼﺮ ﻧﻴﺮوي اﻳﺮان ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮﻗﺮاري آراﻣﺶ در ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آرا ﻗﺮار ﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﺘﻢ ﻣﺬاﻛﺮاه‬
‫ﻫﻴﭻ ﻃﺮﻓﻲ ﺣﻖ ﭘﻴﺸﺮوي ﻧﺪارد و ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﻨﺪ و ﻫﻴﭽﻜﺪام از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺣﻖ ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺿﻤﻨﺎً ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ رزمآرا ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭼﻬﺎر ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ از اﻃﺮاف ﺳﻘﺰ دور ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﻪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻫﻢ از ﺟﺎده‬
‫ﺳﻘﺰ ـ ﺑﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﺮق ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﺘﻮاﻧﺪ آزاداﻧﻪ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﻴﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻧﻪ و ﻣﻴﺮده ﻫﺴﺘﻨﺪ آذوﻗﻪ‬
 ‫‪٢٠٧ /‬‬
‫ارﺳﺎل دارد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﻓﺮاز ﺟﺎده اﺟﺎزه ﭘﺮواز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻄﻮر داﺋﻢ در ﺳﻘﺰ و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﺎﻇﺮ اﻋﻤﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻣﻬﻤﺎت ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ از ﺳﻮي اﻳﺮان ارﺳﺎل ﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﻌﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻌﺮوض ﺷﺪ‪ ،‬در ﺟﻮاب ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺻﻞ اﺣﺘﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ ﻣﺎ ﻫﺮ ﻣﻘﺪار ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﻢ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﮔﺮﻧﻪ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ و ﻫﺮﺟﺎﻳﻲ را ﻛﻪ اﺷﻐﺎل ﻛﺮدهاﻳﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎن در‬
‫دﺳﺖ ﻣﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺟﺎده را ﻫﻢ ﺗﺮك ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺮﻛﺰ را ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت در ﺟﻠﺴﻪ رﺳﻤﻲ ﺑﻪ آﻗﺎي ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ‬
‫رزمآرا رﺳﺎﻧﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ در ﻣﺪت ‪ 38‬ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ در ﺳﻘﺰ ﺑﻮدﻳﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر داد و ﻓﻐﺎن آوردﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬در ﻣﻴﺮده ﺟﻨﮓ‬
‫درﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺎده ﺳﻘﺰ ـ ﺳﻨﻨﺪج را ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﺷﻐﺎل ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻮﺷﺎن را ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺮر‬
‫ﺷﺪ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻴﺮاﻧﺪازي‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﺮاﻓﺮاز ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮ ﺑﺎﻻي آن در اﻫﺘﺰاز ﺑﻮد و از‬
‫ﺳﻘﺰ ﺑﺮ ﺟﺎده ﺑﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ درآﻣﺪﻳﻢ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺶ و دو ﺳﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮاﻧﻲ در‬
‫آن ﺑﻮد ﺗﺤﺖ ﭘﻨﺎه و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن آرامآرام ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺎ راه اﻓﺘﺎد‪ ،‬در آﻳﭽﻲ‪ ،‬ﺗﻤﻮﻏﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻪﺟﺮ و در اﻏﻠﺐ ﻛﻮهﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد اﻓﺮاد ﻣﻨﻈﻢ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻛُﺮد را ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻛﻤﺎل ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﺑﻲﺑﺎﻛﻲ اﻳﻦ ﻧﻘﺎط را اﺷﻐﺎل‬
‫ﻛﺮده و ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺻﺪور ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻗﻠﺐ دﺷﻤﻦ راﭘﺎره ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪157‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ـ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺻﻼح«‬
‫اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺒﻐﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي آﺗﺶ ﺑﺲ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از درﮔﻴﺮي و‬
‫ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ راهﻫﺎ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄﻣﻴﻦ ارﺳﺎل ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮد ﻧﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺳﻴﺎﺳﻲ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي و آﻳﻨﺪه ﻣﻨﻄﻘﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ارﻓﻊ در اﻳﻦﺑﺎره ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﻫﻢ ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ و ﻫﻢ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ دﻓﻊاﻟﻮﻗﺖ ﻧﻤﻮده و ﻗﻮاي ﺧﻮد را ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﺮان‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺲ از ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻗﻮاي ﻛﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻛﻨﺪ و ﻛﺮدﻫﺎ ﻧﻴﺮ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﭘﺲ از ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/13،53‬‬
 ‫‪٢٠٨ /‬‬
‫ﺑﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻘﺰ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف اﺳﺘﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭘﻴﺸﺮوي ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻛﻮﻫﺴﺘﺎنﻫﺎي اﻃﺮاف‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫‪158‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻘﻮﻳﺖ ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي اﻳﺮان ﻗﻮاي اﻋﺰاﻣﻲ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ ‪«..‬‬

‫ﻣﻮﺿﻊ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي‬

‫ﮔﻤﺎن ﻣﻲرود ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻛُﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان و ﻣﺬاﻛﺮه و ﻋﺪهﻫﺎﻳﺸﺎن اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬روز ‪ 25/3/6‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ روز‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺟﻠﺴﺎت رزمآرا و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد در ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺟﻬﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮان ارﺳﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺎﻣﻪ راﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن؛‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي؛‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻋﺎﻟﻲ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن؛‬
‫‪. . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . .‬‬
‫‪ 1‬ـ اﻓﺮاد ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺎوز و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ از ﻃﺮف اﻓﺮاد دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي‬
‫ﺗﺠﺎوز و ﺣﻤﻠﻪاي ﺑﻪ ﻗﻮاي ﻣﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﺠﺎوز و ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﺠﺎوز‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻘﺎﻃﻲ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﻮﻧﺪ و آﻧﺠﺎ را ﻣﺒﺪأ ﺣﻤﻠﻪ ﺛﺎﻧﻮي ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻠﺤﻖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از اﻓﺮاد ﻣﺎ ﻋﺸﺎﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﻲ دﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘﺎً اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ از‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺎرج ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺑﻲﻓﻜﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ را ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﭘﺮواز درآورﻧﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ آﻧﻬﺎ را ﺑﻜﻮﺑﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎز ﺑﻪ اﻣﻴﺪ واﻫﻲ ﻣﺬاﻛﺮات ﺻﻠﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ در ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ و ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮي ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ 3‬ـ ﭼﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺷﺮﻣﻨﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﭘﻲ ﺑﺮده ﻛﻪ ﻣﺬاﻛﺮات ﺻﻠﺢ در ﺑﻴﻦ ﻣﺎﺳﺖ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺎ ﺑﺮ در آﺳﺘﺎن‬
‫آﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﺎن در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ ـ ﺳﺮدﺷﺖ ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد ﻣﺎ و زن و ﺑﭽﻪ روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن را ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع دﻓﺎع ﻫﻮاﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ را ﺑﻪ رﮔﺒﺎر‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﻠﻔﺎت وارد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺣﺴﻦارﻓﻊ‪،‬ص‪ .91‬‬
 ‫‪٢٠٩ /‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺗﺎ ﻛﻲ دﺳﺖ از دﺳﻴﺴﻪ و ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺧﻮد ﺑﺮﻧﻤﻲدارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺎ اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺒﺮ و‬
‫زور ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻴﻠﻪ و ﺗﺰوﻳﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ..‬ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺼﺪي ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺎط را دوﺑﺎره‬
‫ﺗﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺎدهاﻳﻢ ﺑﻪ اﻧﺪازه آﻧﻬﺎ ‪ ..‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﻣﻨﺰل ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲﺳﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺴﻲ ﻧﺸﻨﻴﺪه ﻛﻪ ﻳﻚ ﻃﺮف ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ ﺗﻘﻠﺐ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮاروﺑﺎر‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ﻛﻪ راهﻫﺎي ﻣﻮاﺻﻼﺗﻲ را از ﻣﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ در دﺳﺖ دارﻧﺪ ﺧﻮراك دارﻧﺪ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻫﺪ آن‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﺎرت درآﻣﺪهاﻧﺪ و ﻳﺎ ﻓﺮار ﻛﺮدهاﻧﺪ و‬
‫اﻛﻨﻮن ﻧﺰد ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 6‬ـ ﻣﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ اﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ و ﺑﻬﺎﻧﻪﺗﺮاﺷﻲ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ و ﻣﻬﻠﺖ و اﻣﺮوز و ﻓﺮدا ﺑﺮاي ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﺮﻛﺰي واﻗﻌﺎً ﺧﻮاﻫﺎن ﺻﻠﺢ اﺳﺖ ﻣﺬاﻛﺮه از دو ﻣﺎه ﺑﻴﺸﺘﺮ؟ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺻﻠﺤﻲ ﻛﻪ ﻓﻮري ﺑﺮادري در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪١٥٩‬‬
‫كميته مركزي حزب دمكرات كردستان‪«.‬‬ ‫‪١٣٢٥/٣/٦‬‬

‫ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ ـ ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﭘﺸﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺟﻴﭗ‪ ،‬ﻣﻴﺮﺣﺎج در ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻋﻘﺐ‪ ،‬و ﺗﻌﺪادي از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻲ‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬ﺳﻨﺪ‪،97‬ص‪ .155‬‬
 ‫‪٢١٠ /‬‬

‫ﻣﻮﺿﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺟﺒﻬﻪ‬

‫ژنرال محمدرشيدخان فرمانده جبھه سقز ھم در اين رابطه نامهای به پيشوا نوشته است‪ ،‬متن‬
‫نامه‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ :‬ﺣﻴﻠﻪ دﺷﻤﻦ و ﻋﺪم ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻤﺎن‬
‫‪1‬ـ ﮔﺰارﺷﺎت روز ‪1325/3/5‬م ﻣﻔﺼﻼً ﻋﺮض وزارت ﺟﻨﮓ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻜﺘﻮب ﺷﻤﺎره ‪ ،1325/3/5-338‬وﻟﻲ ﭼﻮن آﻗﺎي‬
‫ﻛﺮﻳﻤﻲ ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺬاﻛﺮات ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺮض ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪم ﻛﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺣﺘﻤﻲ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮض ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ .‬ﻫﻴﭻ اﻣﻴﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ در اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﻫﺪﻓﻲ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻏﻴﺮ از وﻗﺖﻛُﺸﻲ و ﺿﺎﻳﻊ ﻛﺮدن ﻓﺮﺻﺖ ﻣﺎ‪ .‬اﮔﺮ دﺷﻤﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ذﺧﻴﺮه و وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ ﻗﻮاي ﺑﺎﻧﻪ و ﻣﻴﺮده و ﺳﻘﺰ را دارد‪،‬‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻢ داد ﻛﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲﺷﺎن ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻲ زﻳﺎد در رﻓﺎه و ﺑﺎ ذﺧﺎﻳﺮ ﻛﻨﻮﻧﻲ اداره‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻗﺼﺪ و ﺑﻬﺎﻧﻪﺷﺎن اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻄﺮه ﻧﻴﺮوي ﻣﺎ را ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮدﺷﺎن دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﻗﻄﻌﺎً اﻣﻜﺎن‬
‫ﻧﺪارد ﻧﻘﺎﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺳﻼح ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ از آن ﻳﻚ وﺟﺐ ﻫﻢ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ دوﻟﺖ ﻗﺼﺪ آﺷﺘﻲ و ﺗﻮاﻓﻖ دارد‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺗﻘﺪم و ﺗﺠﺎوزي از ﻃﺮف ﻧﻴﺮوي دﻣﻜﺮات ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮ ﺧﻮد‬
‫واﺟﺐ داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اداري و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد را ﻣﻌﺮوض دارم‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻣﺮﺗﺎن را‬
‫واﺟﺐ داﻧﻢ‪.‬‬
‫‪160‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﺑﻮﻛﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺳﺮا«‬

‫ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‬
‫پيشوا در جواب محمدرشيدخان نوشته‪:‬‬
‫»ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ‪25/3/13‬‬
‫آﻗﺎي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوي ﺑﻮﻛﺎن و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮا‬
‫در ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎره ‪25/3/10-371‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬ﺳﻨﺪ‪،131‬ص‪ .193‬‬
 ‫‪٢١١ /‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﺎر ﺟﺰﺋﻲ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اوﺿﺎع ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮد ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﺎ ﻛﻪ ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺗﺎ ﺣﺪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ راه دﻳﮕﺮي را ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آﻧﺴﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻦ از ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻋﺠﻠﻪ دارم‪.‬‬
‫ورود ﻋﺎﺋﻠﻪات از ﻃﺮﻓﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﻲ ﻫﻢ ﻏﻤﮕﻴﻦ زﻳﺮا ﺗﺎ ﻛﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا رﺣﻢ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪161‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺿﻲ«‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﭘﻴﺸﻮا ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادي از ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺎج‬
‫ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‪ ،‬رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ و ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻐﺎﻳﺮت داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺶ در ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﻮاب‬
‫ﭘﻴﺸﻮا ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺳﻘﺰ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﺒﺮ آن را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺳﻘﺰ«‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»روز ‪ 25/3/8‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ‪ ،‬رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آﻗﺎﻳﺎن ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ‬
‫و اﺣﻤﺪ اﻟﻬﻲ ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺗﻬﺮان ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﺑﻌﻀﻲ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻴﺎن دو ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺪوارﻳﻢ‬
‫‪162‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻘﺎي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛُﺮد در ﺳﻨﮕﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اوﻟﻴﻪﺷﺎن ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺮو را ﺳﺨﺖ دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺴﺮان ﻧﻴﺮوي ﺑﺎرزاﻧﻲ و ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن و ‪ ..‬ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﺳﺮدﺷﺖ و ﺑﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده‬
‫و از ﺗﺴﻠﻂ ﺗﻬﺮان رﻫﺎﻳﺸﺎن ﺳﺎزﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻨﻨﺪج ﭘﻴﺸﺮوي ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻮا اﺟﺎزه اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﺪاد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺷﺨﺼﺎً در ﻧﻄﻘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﺶ اﻳﺮاد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آﺷﻜﺎرا ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ او اﺟﺎزه‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ را ﻧﺪاده اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬ص‪ .194‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/11،52‬‬
 ‫‪٢١٢ /‬‬
‫»‪ ..‬اﻳﻦ اﻳﻞ ﺷﺠﺎع ) ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎﺳﺖ( ﺗﻨﻬﺎ از اﻳﻦ ﻣﺘﺄﺳﻒاﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ و آن را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف‬
‫‪١٦٣‬‬
‫درآورﻧﺪ وﻟﻲ ﻣﻦ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪم ‪«...‬‬
‫ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ در ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻮن در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺷﻤﺎر ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ و ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﻛُﺮد ﻛﻪ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ آﻣﺎري ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اراده ﺑﻬﺘﺮي ﻫﻢ‬
‫‪١٦٤‬‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ آﻧﭽﻪ وي را ﺑﻪ ﻋﺪم ﻣﻮاﻓﻘﺖ واداﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه ﻫﺎﺷﻢاف ﻛﻨﺴﻮل روﺳﻴﻪ در اروﻣﻴﻪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/4/5،62‬‬
‫‪ ‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪102‬واﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .197‬‬
 ‫‪٢١٣ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ‬
‫آﺗﺶﺑﺲ ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ؛ آﺧﺮﻳﻦ زد و ﺧﻮرد ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ و ارﺗﺶ‬
‫روز ‪ 25/3/21‬ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ﺟﻬﺖ اداﻣﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ در دور اول ﻣﺬاﻛﺮات ﺗﻬﺮان )‪ ،(1325/2/23-8‬ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ روز ‪ 25/2/9‬ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦﺑﺎر ﻫﻢ در زﻣﺎن ﺷﺮوع دور دوم ﻣﺬاﻛﺮات ﺗﺒﺮﻳﺰ )‪ ،(1325/3/23-21‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ از ﺳﻤﺖ ﺳﻘﺰ‬
‫روز ‪ 1325/3/25‬ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻳﻮرش ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺑﺎر ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﭘﻴﮕﻴﺮ‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﻤﻞ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻃﺮحرﻳﺰي ﺷﺪه ﺑﻮد؟ ﺳﺌﻮاﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺟﻮاﺑﻲ ﺑﻪ آن داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺮﮔﺸﺖ و در ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»‪ ..‬وﻗﻮع اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺳﻮءﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﻮده‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻦ ﺗﻠﮕﺮاﻓﺎً دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮدم ﻛﻪ راه ﻣﻴﺮده و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ را ﺑﺎز ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ آذوﻗﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺗﻠﮕﺮاف دﻳﺮ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻳﺎ اﺟﺮا ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﺗﻴﭗ رزمآرا ﻫﻢ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در ﺳﻘﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻠﮕﺮاﻓﻲ ﺑﻪ آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎزﮔﺸﺎﻳﻲ راهﻫﺎ را‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داده ﺑﻮد و ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد راه را ﺑﺎز ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺪود ‪ 6‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺳﺮﺑﺎز ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ 8‬ﺗﻮپ و ‪2‬‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ‪ 2‬ﺗﺎﻧﻚ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ ﻳﻮرش ﻣﻲآورﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺴﺖ ﻣﺎ ﻫﻢ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو ﭘﻴﺎم ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺠﺎع ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﭼﺎره ﭼﻴﺴﺖ؟ او ﻫﻢ دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻌﺎً ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻛﻤﻜﻲ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻲرﺳﺪ ‪ 39‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آرام و ﺑﻲﺣﺮﻛﺖ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن دﺷﻤﻦ‬
‫در ﺳﻨﮕﺮﺷﺎن ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻌﺪادي را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﻓﺸﻨﮓ را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ و دﺷﻤﻦ را در ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪي ﻣﺠﺪداً دﺷﻤﻦ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦﺑﺎر ‪ 30‬ﻧﻔﺮ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ از دﺳﺘﻪ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﻴﺮﺣﺎج اﺣﻤﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬
‫ﻛﺮدﻫﺎ ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﻨﺪ و ﺟﻨﮕﻲ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﮔﺮوﻫﺎﻧﻲ را ﺑﻪ اﺳﺎرت درﻣﻲآورﻧﺪ وﻟﻲ ﭼﻮن ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن‬
 ‫‪٢١٤ /‬‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن از ‪ 70‬ﻧﻔﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮد ﻛﺴﻲ ﻧﺒﻮد اﺳﺮاء را ﺟﻤﻊ و رواﻧﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦﺑﺎر ﺑﻌﺪ از ﺑﻪ‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ درآﻣﺪن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺗﻔﻨﮓ و ﻛﺸﺘﮕﺎن زﻳﺎدي دﺷﻤﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﻣﺠﺪداً ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺳﻮم ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﻔﺮات ﻣﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﺣﻤﻞ زﺧﻤﻲﻫﺎي آﻧﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر آﻧﺎن‬
‫ﺧﻮد زﺧﻤﻲﻫﺎ را ﺣﻤﻞ ﻛﺮده و ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺗﭙﻪ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ را ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﺳﺮﺑﺎزان ‪ 500‬ﻧﻔﺮ ﻛﺸﺘﻪ و ‪ 250‬ﻧﻔﺮ‬
‫زﺧﻤﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ‪ 2‬ﺗﺎﻧﻚ و ‪ 2‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺳﻮﺧﺘﻪ و درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻘﺎرن اﻳﻦ ﻫﺠﻮم از آن ﻃﺮف رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﻢ از ﺳﻤﺖ روﺳﺘﺎي ﺧﺪر و ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣﻴﺮده ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ در ﺟﺒﻬﻪ ﺧﺪر ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻤﻲ ﻧﻔﺮات ﻗﺒﻼً ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ ﺳﻮاران اﺣﻤﺪآﻗﺎ ﻓﺎروﻗﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻛﻤﻚﺷﺎن ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﻫﺮ دو ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻣﻘﺪاري ﺗﻔﻨﮓ و ﻓﺸﻨﮓ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺗﻌﺪادي ﻛﺸﺘﻪ داده و ﻓﺮار‬
‫‪165‬‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻴﺮده ﻣﺤﻤﺪآﻏﺎ ‪ ..‬ﺷﺮﺑﺖ ﺷﻬﺎدت ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﮔﺰارش ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ را اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ‪ 3 :‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‪ 8 ،‬ﺗﻮپ‪ 2 ،‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ‪ 2‬ﺗﺎﻧﻚ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ 39‬ﺑﺎرزاﻧﻲ«‬
‫در روز ‪ 25‬ﺧﺮدادﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1325‬ﭘﺎدﮔﺎن ﺳﻘﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮدﮔﻲ ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺣﺎجﻋﻠﻲ رزمآرا دو ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﺷﺐ اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫ﮔﺸﻮدن آﺗﺶ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺎ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﭘﺲﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺴﺖﻫﺎي اﺳﺘﻘﺮاري ﻣﺎ ﺑﺮ راه ﺳﻘﺰ و ﺑﺎﻧﻪ ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﻴﺪن‬
‫آذوﻗﻪ ﺑﻪ ﻗﺸﻮﻧﺸﺎن در ﻣﻴﺮده و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ 2 :‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‪ 8 ،‬ﺗﻮپ ودو ﻃﻴﺎره و دو ﺗﺎﻧﻚ‬
‫ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻣﺠﻬﺰ و ﭘﺮﺳﻼح؟ ﻧﻪ ! ﭘﺴﺖ ﻣﺎ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ‪ 39‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﭘﻮتﭘﻮﻟﻜﻮﻧﻴﻚ آﻗﺎي ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو‪ ،‬ﻛﻪ دﻟﻴﺮاﻧﻪ در ﺳﻨﮕﺮ و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺳﻴﻨﻪ را ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ آﺗﺶ وﺳﻴﻊ ﺳﭙﺮ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻣﺎ ﭼﻮن دﺳﺘﻮر ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬آﻣﺎدﮔﻲ ﺟﻨﮓ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﻬﻤﺎﺗﺸﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد وﻟﻲ ﺻﻨﺪوقﻫﺎي‬
‫ﻣ‪‬ﻬﺮﺷﺪه ﻓﺸﻨﮓ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﻨﮕﺮﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎ اﻓﺘﺎد و آﻧﮕﺎه ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺧﻮد ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/4/5،62‬‬
 ‫‪٢١٥ /‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﻧﻜﻲ رو ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﺷﺪت آﻧﻬﺎ را زﻳﺮ آﺗﺶ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﺗﻮپ ﺑﻲوﻗﻔﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎرﻳﺪ )در اﻳﻦ درﮔﻴﺮي ﻗﺮﻳﺐ ﭘﻨﺞﻫﺰار ﺗﻮپ ﺷﻠﻴﻚ ﺷﺪ(‪ .‬ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ از ﭼﺮﺧﻴﺪن ﺑﺎز ﻧﻤﻲاﻳﺴﺘﺎد‪ .‬رﮔﺒﺎر ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﻳﺎﻓﺖ و ﭘﻲدرﭘﻲ ﺷﻠﻴﻚ ﻣﻲﻛﺮد و ﻧﻴﺮوي ﭘﻴﺎده ﻫﻢ ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲآورد وﻟﻲ زود ﻓﺮار ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮﻳﺸﺎن و‬
‫زﺧﻤﻲ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮﺷﺎن ﻣﻲاﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎرش آﺗﺶ‪ ،‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ در اوج ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎي ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪ :‬ﻛُﺮد ﺑﻮدن ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد را آﺑﺮوﻣﻨﺪ ﺳﺎزﻳﺪ‪ .‬دو ﺗﺎﻧﻚ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺿﺪﺗﺎﻧﻚ درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﻜﻲ از راﻧﻨﺪﮔﺎن آﻧﻬﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و‬
‫دﻳﮕﺮي ﻓﺮار ﻛﺮد‪ .‬آﻗﺎي ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو در ﻧﻮﺷﺘﺎرش ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﺨﺼﺎً ﺑﻴﺴﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺿﺪﺗﺎﻧﻚ را ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻚﻫﺎ ﺷﻠﻴﻚ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻚﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ ،‬ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻚ ‪ 5‬ﺳﺮﺑﺎز را ﻛُﺸﺖ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزي ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ از ﭘﺸﺖ را‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎرزاﻧﻲ وي را ﺑﺎﻟﻔﻮر ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻴﺰه ﺳﺮﺑﺎز را ﺑﺮﻛﺸﻴﺪ و ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪاش ﻓﺮو ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻔﺮات دﺷﻤﻦ ﺗﻠﻔﺎت زﻳﺎدي دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺴﺘﮕﻲ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻓﺸﺎر آورده ﺑﻮد و آﻧﮕﺎه از ﺷﺪت ﺟﻨﮓ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻮپﻫﺎﻳﺸﺎن از ﺷﻠﻴﻚ اﻓﺘﺎد و ﺻﺪاي‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎﻧﻚﻫﺎ ﻛﻪ دﻳﺪﻧﺪ دو دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪﻧﺪ دﻳﮕﺮ آرزوي ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻮتﭘﻮﻟﻜﻮﻧﻴﻚ آﻗﺎي ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﻮﺷﻨﺎو از ﺿﺮر و زﻳﺎن ﺣﻤﻠﻪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﻳﺪﻳﻢ ‪500‬‬
‫ﺳﺮﺑﺎز ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮن ﭼﻮن ﺟﻮي روان ﺑﻮد‪ .‬دو ﺗﺎﻧﻚ ﻣﻨﻬﺪم و راﻧﻨﺪه ﻳﻜﻲ از آﻧﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮﻳﺐ ‪ 250‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ اﺳﺎرت‬
‫درآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻊاﻻﺳﻒ ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﺮاﺗﻤﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﺑﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ آﻧﺎن را ﺟﻤﻊآوري ﻛﻨﻴﻢ‪ ..‬و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐﺷﺎن ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻛﺜﻴﺮي ﺗﻔﻨﮓ و ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ در ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﺪت آﺗﺶ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﻨﻊ ﺟﻤﻊآوري‬
‫ﺳﻼحﻫﺎ را داده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ آﻧﻬﺎ را ﺟﻤﻊآوري ﻛﻨﻴﻢ و از دﺳﺖﻣﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻳﺎزده ﻧﻔﺮ از ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ زﺧﻤﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻪاي ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﮕﺬار ﺑﭙﺮﺳﻴﻢ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺳﺮّي وﺟﻮد‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮ ﻋﻈﻴﻢ و ﺗﺎ دﻧﺪان ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻘﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوي اﻧﺪك ﺑﺎرزاﻧﻲ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ زﻳﺎن دﻳﺪ و ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮد؟‬
‫ﺑﻲﮔﻤﺎن اﻳﻦ آﺗﺶ وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ و ﺗﺎﻧﻚ و ﻣﺴﻠﺴﻞ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﻤﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺲ ﻛﻢﺗﻮان ﺑﻮده و ﺳﻮدي ﻧﺪارد ﭼﻮن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ اﺧﮕﺮ آﺗﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ آب ﺑﺮ آن رﻳﺨﺘﻪ ﺷﻮد ذﻏﺎل ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳﺮدي‬
‫ﻣﻲﮔﺮاﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎد ﻧﻴﺮوي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن؛‬
 ‫‪٢١٦ /‬‬
‫‪166‬‬
‫ﭘﺮ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺎد ﻧﻴﺮوي ﺑﺎرزاﻧﻴﺎن‪«.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ زﺧﻤﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﻪوي ﺧﻠﻴﻞ ﻣﺰوري )‪1928‬ـ ‪ (1946‬ﺑﻮد‪ .‬وي ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﺧﻠﻴﻞ ﺧﻮﺷﻪوي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ در ﺳﺎل ‪ 1931‬در ﻛﻮهﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺳﺎل ‪1937‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﻪوي در ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻲ وي ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﮔﺮوﻫﺎن ‪ 2‬ﮔﺮدان ‪ 1‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از زﺧﻤﻲ ﺷﺪن ﺟﻬﺖ ﻣﺪاوا ﺑﻪ‬
‫ﺗﺒﺮﻳﺰ اﻋﺰام ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از ‪ 4‬روز در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن درﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺎ ﻣﺮاﺳﻤﻲ ﭘﺮ ﺷﻜﻮه در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺧﻮﺷﻪوي ﺧﻠﻴﻞ ﻣﺰوري« زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﻪ وي را ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﻫﻴﻤﻦ ﺷﻌﺮي را ﺑﺎ‬
‫‪167‬‬
‫ﻋﻨﻮان »ﻏﻨﭽﻪ ﺧﻮﻧﻴﻦ« ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ درﮔﺬﺷﺖ وي ﺳﺮوده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر زد و ﺧﻮرد و درﮔﻴﺮي ﺑﻴﻦ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ و ارﺗﺶ روي داده ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶ دﻳﻮار دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺤﻜﻢ‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ؛ ﺑﻪوﻳﮋه ﻧﻴﺮوي ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ را آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗﺎﺿﻲ ـ رزمآرا‬

‫در زﻣﺎن وﻗﻮع ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺰ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺬاﻛﺮه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ روز ‪ 1325/3/26‬ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺧﻮد را ﺑﻪ روﺳﺘﺎي ﺳﺮا ﻣﺤﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﺒﺮ ﻓﻮق را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »رﻓﺘﻦ ﭘﻴﺸﻮا ﺑﻪ ﺳﺮا« ﭼﻨﻴﻦ درج ﻛﺮده‪:‬‬
‫»رادﻳﻮي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮاي ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ روﺳﺘﺎي ﺳﺮا رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺳﺮﺗﻴﭗ رزمآرا ﻣﺬاﻛﺮه‬
‫‪168‬‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻓﻌﻼً ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎزدﻳﺪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎﺳﺖ و دﺳﺘﻮرات ﻻزم را ﺻﺎدر ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﺳﺮا‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و رزمآرا ﺟﻨﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺮ‪ :‬ﻋﺪم ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ و رﻓﻊ ﻣﺸﺮوط‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ارﺗﺶ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛُﺮد در ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه‪ .‬ﺑﻨﺪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﻮاﻓﻖ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/4/18،‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/4/5،62‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪1325/3/29،60‬وﻫﻤﭽﻨﻴﻦر‪.‬كﺑﻪ‪:‬ارﻓﻊ‪،‬ص‪.94‬‬
 ‫‪٢١٧ /‬‬
‫‪1‬ـ اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ داده ﺷﻮد ﻛﻪ در ﺳﻘﺰ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزرﺳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬آذوﻗﻪ و ﭘﻮﺷﺎك را ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه در ﻣﻴﺮده و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻋﺪم ارﺳﺎل اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤﺎت ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﻓﻮق و ﻋﺪم ﺗﻌﻮﻳﺾ اﻓﺴﺮان و ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﻘﺎط ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺮﻳﺾ و زﺧﻤﻲ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﻫﺮ ﺳﺘﻮن آذوﻗﻪ و ﭘﻮﺷﺎك اﻋﺰاﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮهﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزرﺳﻲ و ﺗﻔﺘﻴﺶ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ اﮔﺮ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺧﻼف اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛُﺮد اﻳﻦ ﺣﻖ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ارﺳﺎل وﺳﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫‪169‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد‬
‫ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﺟﺮاي‬
‫دﻗﻴﻖ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ را ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ارج ﻧﻬﺎده و ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﻪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺧﻮد را ﺑﺪان ﮔﻤﺎردﻧﺪ‪.‬‬
‫»وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ژﻧﺮال ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪاي رﺳﻤﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪» 1325/4/18‬ﭘﺎت ﭘﺎﻟﻜﻮﻧﻴﻚ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎون ﺳﻴﺎﺳﻲ وزارت ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﺳﺘﺎن« را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﮔﻤﺎردﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﻜﻢ ﺑﺎزرﺳﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻋﻄﺎء ﺷﺪه‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ در ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‬
‫در ﻏﻴﺎب اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ زﻣﺎن ﺣﺲ ﻛﺮدﻳﺪ در ﻧﻘﻄﻪاي از ﭘ‪‬ﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻮاي دﻣﻜﺮات ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮﺧﻼف‬
‫روح ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ روي ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﺨﺼﺎً ﺧﻮد را رﺳﺎﻧﺪه و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺧﺘﻴﺎر ﺗﺎم دارﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦوﺳﻴﻠﻪ اﺧﺘﻴﺎرات‬
‫‪170‬‬
‫ﻛﺎﻣﻞ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺟﺒﻬﻪ اﻋﻼم و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﺎﻧﻮازاده‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه دﻳﮕﺮ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪ و رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﻓﺴﺮان ارﺗﺶ اﻳﺮان آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪١٧١‬‬
‫روز ‪ 25/4/14‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ ﺟﺒﻬﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺠﺎدي‪،‬ص‪290‬وﻣﺤﻤﺪﻣﻼﻋﺰت‪،‬ﻛﻮﻣﺎري‪،..‬ص‪172‬وارﻓﻊ‪،‬ص‪ .91‬‬
‫‪ ‬ﻣﺤﻤﻮدﻋﺰت‪،‬ﺳﻨﺪ‪،193‬ص‪ .267‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪.1325/4/18،‬‬
 ‫‪٢١٨ /‬‬

‫ﺳﻘﻮط ﻧﺎﻧﻮازاده‬
‫ﻧﺎﻧﻮازاده از ﻃﺮف وزارت ﺟﻨﮓ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ آذوﻗﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ارﺳﺎل ﻣﻲﺷﺪ را از ﺳﻘﺰ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻧﻈﺎرت ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ روز ‪ 25/4/25‬در ﺑﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﻘﺰ ﺳﻮار ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﺰدﻳﻜﻲ‬
‫»ﻛﻪﻟﻴﺨﺎن« ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﺸﺎن ﺳﻘﻮط ﻛﺮد‪ .‬ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺑﺎ ﭼﺘﺮ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت داد‬
‫‪172‬‬
‫وﻟﻲ ﻧﺎﻧﻮازاده در ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺳﻮﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻧﻮازاده ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻴﺮزاﻋﺒﺪاﻟﻪ‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﺎﻧﻮا‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي‬
‫ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪر ﻧﺎﻧﻮازاده ﺑﺎزرﮔﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1310-1298‬در ﻣﺪارس‬
‫ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﻛﺎرﻣﻨﺪ »اداره ﻓﺮﻫﻨﮓ« ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1316‬ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزي رﻓﺖ و ﻣﺴﺆﻟﻴﺖ ﮔﺮوﻫﻲ را ﺑﻌﻬﺪه داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺪﺗﻲ در »اداره‬
‫ﻣﺎﻟﻴﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد« رﻳﻴﺲ ﺑﺨﺶ »ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ« ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎل ‪ 1323‬از ﻛﺎر دوﻟﺘﻲ‬
‫دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪ و ﺑﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻧﻮازاده در ﺳﺎل ‪ 1320‬ﺑﻪ »ﺣﺰب آزاد ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﻓﻌﺎل »ﻛﻮﻣﻪﻟﻪ ژ‪.‬ك‪ «.‬ﺑﻮد‪ .‬در ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1324‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻣﺮﻛﺰي و ﻣﻌﺎون ﺳﻴﺎﺳﻲ وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻧﻮازاده ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و از اﻓﺮاد ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺿﻤﻦ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻒ ﺷﺪﻳﺪ از وي ﻳﺎد‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻊ ﺷﻌﺮي آﻛﻨﺪه از درد و اﻧﺪوه در ﻣﺮگ وي ﺳﺮوده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اوﺿﺎع ﺟﺒﻬﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ‬

‫ﻣﻘﺮ اﺻﻠﻲ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ در روﺳﺘﺎي ﺳﺮا ﺑﻮد‪ ،‬و ژﻧﺮال ﻣﺎﻳﻮر ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﺟﺒﻬﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻣﻜﺎن ﻧﻴﺮوﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎزل ﺳﺎﻛﻨﺎن روﺳﺘﺎﻫﺎي اﻃﺮاف ﺳﻘﺰ و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻧﻴﺮوي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻣﻨﻈﻢ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎد ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ اﻓﺮاد ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺎﻳﮕﺎه در اﻃﺮاف آﺑﺎدي ﺑﺴﺎزﻧﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﻼط ﺑﺎ ﻣﺮدم و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻳﺠﺎد اﺧﺘﻼف و ﻣﺸﻜﻞ و ﮔﺮﻓﺘﺎري روزاﻧﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/4/30،‬‬
 ‫‪٢١٩ /‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎ اﻳﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪاي اﻳﻼت در واﺣﺪ ﻣﻌﻴﻦ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺼﺐ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪاي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه و‬
‫ﺳﺮﻛﺮدﮔﺎﻧﺶ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد دﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ را اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت ﺑﻪ رؤﺳﺎﻳﺸﺎن ﮔﻮش ﻧﻤﻲدادﻧﺪ و ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد را رﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺳﺎﻛﻨﺎن ﺑﻲدﻓﺎع ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﺗﻌﺮض ﻣﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اوﺿﺎع ﺑﺤﺮاﻧﻲ آن ﻣﻮﻗﻊ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻻزم ﺑﻮد آذوﻗﻪ و ﭘﻮﺷﺎك و دارو و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ را ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ‪ ،‬اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺮ دوش ﺳﺎﻛﻨﺎن اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﺑﺎ زور ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﺧﻮد را از ﻣﺮدم‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻳﺎ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﻴﮕﺎري واﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻛﻤﺒﻮدﻫﺎ و ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج‪ ،‬ﻣﺮدم ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ را ﻗﻮاي ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان از آﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر واﻫﻤﻪ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت ارﺗﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺣﻤﻼتﺷﺎن را درﻫﻢ ﻣﻲﺷﻜﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد‬
‫را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻓﺮﻣﺎن ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺻﺎدر ﻧﻜﺮد‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬

‫ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﺮان دو ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻓﻜﺮ اﻳﺠﺎد ﻃﺮﺣﻲ ﻣﺸﺘﺮك در ﻗﺎﻟﺐ‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﻫﺮ دو ﻃﺮف‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻣﺮزﻫﺎﻳﺸﺎن از ﺗﻊ و ﺗﻬﺪﻳﺪ دﺷﻤﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ‪ 16‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1946‬رﻫﺒﺮان دو ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻳﻚ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ را اﻣﻀﺎء و »ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن دﻓﺎع ﻣﺸﺘﺮك« را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻜﺎت‬
‫اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻟﺸﻜﺮ ﻣﺸﺘﺮك از ﻛُﺮد و آذري ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﺗﺒﺮﻳﺰ‪.‬‬
‫‪2‬ـ اﻋﺰام ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﺘﻘﺎﺑﻼً اﻋﺰام ﻧﻴﺮوي ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‪.‬‬
‫‪3‬ـ ژﻧﺮال ﻋﻈﻴﻤﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﻘﺰ و ﺳﺮدﺷﺖ و اﻓﺸﺎر )ﺗﻜﺎب و ﺷﺎﻫﻴﻨﺪژ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ ژﻧﺮال ﺑﺎرزاﻧﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻛﻞ ﻧﻴﺮوي ﻣﺸﺘﺮك ﻛُﺮد و آذري در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ژﻧﺮال ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻓﺸﺎر را ﺑﻌﻬﺪه ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫‪6‬ـ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻋﺎﻟﻲ ﻛﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آذري و ﻛُﺮد در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٢٠ /‬‬
‫‪173‬‬
‫‪7‬ـ ﭘﻴﺸﻪوري ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻋﺎﻟﻲ ﻛﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آذري و ﻛُﺮد در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﭼﻨﺪﻳﻦ اﻓﺴﺮ و ﺗﻮپ ﺟﻨﮕﻲ را ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻲ ﻣﺮز ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ‬
‫ﺳﻘﺰ اﻋﺰام داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻋﺪم ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺠﺎدي‪،‬ﺻﺺ‪ .309-308‬‬
‫‪٢٢١ /‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫درﻣﻴﺎن دوﺳﺘﺎن و دﺷﻤﻨﺎن‬
٢٢٢ /
 ‫‪٢٢٣ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‬
‫ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ و اﻣﻴﺪﻫﺎي ﻛُﺮد‬
‫در ﻧﺸﺴﺘﻲ ﻛﻪ رﻳﻴﺲﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬روزوﻟﺖ و ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﭼﺮﭼﻴﻞ‪ ،‬در اوت ‪ 1941‬در آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺸﻮر ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ را اﻋﻼم ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻜﺎت اﺻﻠﻴﻲ ﻛﻪ در آن ﺑﺤﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻛﻪ دو ﻛﺸﻮر از ﺗﻼشﻫﺎي ﺧﻮد در اﻳﺠﺎد‬
‫ﺻﻠﺤﻲ روا و ﺟﻬﺎﻧﻲ آرام ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط رژﻳﻢ ﻧﺎزي ﭘﻴﺮوي ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮارد ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﭼﻬﺎر اﺻﻞ‪ :‬آزادي‪ ،‬رﻫﺎﻳﻲ از ﺗﺮس و ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬آزادي ﺑﻴﺎن و آزادي دﻳﻦ‪.‬‬
‫‪2‬ـ اﻧﺠﺎم اﺻﻞ آزادي ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺸﺘﺮك در ﻛﻠﻴﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ارﺿﻲ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﺣﻘﻮق ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻗﻮام در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺎن آﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ و ﻣﻮاد ﺧﺎم اﺻﻠﻲ و ﻫﻤﻜﺎري اﻗﺘﺼﺎدي در ﺑﻴﻦ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﻴﺖ ﺑﺮاي ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪.‬‬
‫‪6‬ـ آزادي ﻋﺒﻮر در درﻳﺎﻫﺎ‪.‬‬
‫‪7‬ـ ﻋﺪم ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻼح و اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻣﻨﻴﺘﻲ داﺋﻢ و ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻛﻠﻴﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺻﻠﺢ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻧﻜﺎت اﺻﻠﻲ ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ ﺑﻮد ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ 14‬اﺻﻞ وﻳﻠﺴﻮن ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول اﻋﻼم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ داﺷﺖ و ﺟﻬﺖ دﻟﺨﻮﺷﻲ اﻗﻮام ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ ﺟﻬﺎن و ﻛﺴﺐ ﻣﺘﺤﺪان و ﺣﺎﻣﻴﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ آﻟﻤﺎن و‬
‫ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻮد و ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوي ﺗﻀﻤﻴﻨﻲ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم‪ ،‬رﻫﺒﺮان ﻛُﺮد ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول‪ ،‬اﻣﻴﺪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ وﻋﺪه و ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي‬
‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺸﻮري‪ ،‬وﻋﺪه ﻣﺸﺨﺼﻲ درﺑﺎره ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛُﺮد‪ ،‬آﺷﻜﺎر و ﻳﺎ‬
‫ﻧﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد و ﻳﺎ ﺑﻪ رﻫﺒﺮان آن ﻧﺪاده ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ﺳﺮان دﻳﮕﺮ ﻛُﺮد اﻋﺘﻤﺎد زﻳﺎدي ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي و اﻣﻴﺪ زﻳﺎدي ﺑﻪ‬
‫»ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ« ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻨﺸﻮر در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﻣﻴﻦ آزادي اﻗﻮام در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻛُﺮد ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« زﺑﺎن ﺣﺎل ﺟﻤﻌﻴﺖ »ژ‪.‬ك‪ «.‬در دوﻣﻴﻦ ﺷﻤﺎره ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻣﺴﻜﻮ‪ ،‬واﺷﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﻟﻨﺪن« ﺑﻪ ﻗﻠﻢ »ع‪ .‬ﻣﺮو«‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫‪٢٢٤ /‬‬
‫»اﻳﻦ ﻓﺮﻳﺎد ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻪ دوﻟﺖ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ و ﺳﻌﺎدت ﺟﻬﺎن و ﺑﺸﺮ ﻣﻲﺟﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺪران و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺪران و ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺮادران ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺪان ﺷﺎد و ﺷﺎﻛﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺰارع ﭘﺮ ﺣﺎﺻﻠﺸﺎن‬
‫را زﻳﺮ آﺗﺶ دﺷﻤﻦ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﺎﻣﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارﻧﺪ ﺗﺎ دﺷﺖ و ﻛﻮه ﺑﺎﻳﺮ و ﺳﻨﮕﻼخ‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﻛﺸﺘﺰار ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻮاﻧﺎﻧﺸﺎن ﻣﺮﻓﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ و ﻛﺎخ و ﺑﻨﺎﻫﺎي ﻣﺰﻳ‪‬ﻦ و آﺑﺎد ﺧﻮد را در‬
‫ﺗﻴﺮرس ﺑﻤﺐ و ﺗﻮپ و آﺗﺶ وﻳﺮان ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻣﺴﻜﻦ ﻣﻠﺖ ﺧﻮد راﺿﻲاﻧﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ و ﺧﺮك و‬
‫آﺳﻴﺎﺑﺸﺎن ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﭽﺮﺧﺪ‪ ،‬و ﻛﺮﺑﺎس و ﺷﺎل و آرد و ﻟﺒﺎس و ﺧﻮراﻛﺸﺎن را آﻣﺎده ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺎد و ﺳﺮﺣﺎل در ﻛﻮخﻫﺎ و ﺑﻨﺎﻫﺎي‬
‫رﻳﺰ و ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮد زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ!‬
‫اﻳﻦ روش اوج ﻣﺮداﻧﮕﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و ﺑﺸﺮﻳ‪‬ﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮﻓّﻬﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻳﻮر و آراﺳﺘﮕﻲ ﻓﺮد ﻋﻤﻠﻲ زﻳﺒﺎﺳﺖ وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮده زر و زﻳﻮر ﺷﺪ و ﭼﻬﺮه ﭘﺎك وﻟﻲ دروﻧﻲ زﺷﺖ و ﭘﻠﺸﺖ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺳﻪ دوﻟﺖ ﺑﺰرگ وﻋﺪه دادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ اﻗﻮام را ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﺪ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺘﻤﻜﺎران ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ زور ﮔﻮﻳﻨﺪ و ﻳﺎ ﻗﻮي ﻗﺪرت‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬آزادي و ﻛﺎﻣﻴﺎﺑﻲ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛُﺮد ﻫﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻗﻮام ﻣﺤﺮوم و ﻣﻈﻠﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ آزادي و رﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮد اﻃﻤﻴﻨﺎن دارد و ﺑﻪ وﺳﻌﺖ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺷﺎد ﺑﻮده و ﻣﺒﺎﻫﺎت ﻣﻲورزد‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﻴﭻ ﻣﻠﺘﻲ اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ و ﻣﺤﺮوم و ﻣﻈﻠﻮم ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﻣﺎ ﺗﺮك‪ ،‬ﻋﺮب و ﻓﺎرس ﻣﺎ را در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده و ﻣﺎ را ﺑﻪ دﻳﺪه اﺳﺎرت ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﺳﻌﺎدﺗﻲ را ﺑﺮ‬
‫ﻣﺎ روا ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و از ﻫﻴﭻ ﻋﻤﻞ ﺷﻨﻴﻌﻲ در ﺣﻖ ﻣﺎ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﻣﺎ را در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ذوب ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدرﻳﻤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻲ در ﻣﺪارس ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺤﺎوره ﻫﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻊ اﺗﺤﺎد ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻛﻪ وﻋﺪه زﻧﺪﮔﻲ آزاد را ﺑﻪ ﻫﻤﻪي اﻗﻮام ﻛﻮﭼﻚ دادهاﻳﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﮋادﻣﺎن را در ﺧﻮد ﻣﺤﻮ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺗﺮك‪ ،‬ﻋﺮب ﻳﺎ ﻓﺎرس ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻳﺎدﻣﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه ﻋﺪاﻟﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻧﻴﻚ ﻣﻲداﻧﻴﺪ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻢ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮد ﻣﻠﺘﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ و آزاد و ﻧﮋادي اﺻﻴﻞ و ﭘﺎك ﺑﻮده و ﻧﻪ ﻋﺮب اﺳﺖ‬
‫‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺮك و ﻧﻪ ﻓﺎرس و ﻫﻴﭻﻛﺪام از اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛُﺮد ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان از اﻳﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﺷﻤﺎﻫﺎ آزاد و ﻣﺴﺘﻘﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻤﻨﺎ دارﻳﻢ ﻣﺎ را از‬
‫اﻗﻮام دﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻧﻜﻨﻴﺪ و در ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻠﻞ ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬ﻛُﺮد را دلآزرده و ﻣﺼﻴﺒﺖزده ﻧﻨﻤﺎﻳﻴﺪ و ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﺎر آه‬
‫و ﻧﺎﻟﻪ زن و ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺑﻲﭘﻨﺎه و ﺑﻴﭽﺎره اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﻧﺴﺎزﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ و ﻋﺮب و ﺗﺮك و ﻓﺎرس را ﻫﻢ آﮔﺎه ﺳﺎزﻳﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﭼﺸﻢ‬
‫ﮔﺸﻮده و آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺼﺮ اﺳﺎرت و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ آن ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮓ و ﻛﺸﺘﺎر در راه واژه ﺑﺰرگ »رﻫﺎﻳﻲ و آزادي«‬
 ‫‪٢٢٥ /‬‬
‫اﺳﺖ و دﻳﮕﺮ زﻳﺮ ﺑﺎر ارﺑﺎب ﻧﻤﻲرود و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﻛﺴﻲ را ﻗﺒﻮل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﻃﻤﻊ اﺷﻐﺎل ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ﺳﺮ و ﺗﻦ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد و ﻧﻴﺰ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﭘﻞ و ﻛﺸﺘﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﺎزد ﺗﺎ از درﻳﺎي ﺧﻮن ﺧﻮد و ﻛُﺮدان ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﺰرگ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻛُﺮد ﻗﻮم ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺳﺮزﻣﻴﻦ وﺳﻴﻊ و ﭘﺮ ﺧﻴﺮ و ﺑﺮﻛﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن آﺑﻴﺎري و ﺣﻔﻆ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻄﻼﺣﻲ در ﻛُﺮدي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺪان ﺑﺎور دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬زﻧﺪﮔﻲ را آﻧﻄﻮر ﻛﻪ داد ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﭼﻨﺪان ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺮگ را ﻫﻢ آﻧﻄﻮر ﻛﻪ داد ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﭼﻨﺪان ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺮب‪ ،‬ﺗﺮك و ﻓﺎرس ﻧﻴﻚ از ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﺎ )ﻛُﺮدان( آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﻲ ﻧﺰﻧﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺒﻚ ﺳﺮ‬
‫‪174‬‬
‫ﺧﻮد را در ﺑﺮف ﻓﺮو ﻧﺒﺮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﻨﺘﺎن‪ ،‬اي اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎي دادﭘﺮور ﺟﻬﺎن‪«.‬‬
‫حزب دمكرات كردستان در اولين اطالعيه اعالن موجوديت خود در ايران نوشته است‪:‬‬
‫»اﻣﺮوز اﻗﻮام ﺟﻬﺎن از ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮاﻫﺎﻧﻨﺪ از اﻳﻦ راﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي آزادي ﻫﻤﻮار ﺷﺪه ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮﻧﺪ و از اﻳﻦ‬
‫وﻋﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻨﺸﻮر ﺗﺎرﻳﺨﻲ آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ اﻋﻼم ﺷﺪه ﺑﻮد ﺳﻮد ﺑﺮﻧﺪ و اﻣﻮر اﺟﺮاﻳﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ و ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺣﺰب رزﮔﺎري ﻛُﺮد ﻋﺮاق در ﻫﻤﺎن وﻗﺖ در ﻳﺎدداﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ وزﻳﺮان ﺧﺎرﺟﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺰرگ در ﻣﺴﻜﻮ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫داﺷﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬و ﭘﻴﺮوزي ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ‪ ،‬و ﺷﻜﺴﺖ ﻛﺜﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه اﺳﺘﻌﻤﺎر )ﻓﺎﺷﻴﺰم( را‬
‫در ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻮم ﻛُﺮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﻣﺤﺮوم از ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﻣﺪتﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻳﺮ ﺑﺎر ﻇﻠﻢ و رﻧﺞ ﻣﻲﻧﺎﻟﺪ و از ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﻠﻲ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪه ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺳﺘﻌﻤﺎري ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﻣﺮﺗﺠﻊ و ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎي‬
‫اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ و ﭘﻴﺮوزي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻗﻮم ﻛُﺮد ﺗﻤﻨﺎ دارد ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪاش ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد و از وﻋﺪه و‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺑﻪ اﻗﻮام ﻛﻮﭼﻚ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ رﻫﺎﻳﻲ و ﺣﻖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺤﺮوم ﻧﮕﺮدد‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ وزﻳﺮان‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ ﺳﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﻘﺘﺪر در ﻣﺴﻜﻮ ﺟﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﺑﺎ وﺟﺪاﻧﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻗﻮام و ﻣﻠﺖﻫﺎ را ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺰب رزﮔﺎري اﻣﻴﺪواراﻧﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺎت را ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد و ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ دارد را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده و‬
‫اﻋﻼم ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﻣﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮد را از ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮادران ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﺧﻮد در اﻳﺮان ﻛﻪ در راه ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري و دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﺗﺠﻊ و ﻫﻮاداراﻧﺸﺎن ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﻣﻲدارﻳﻢ‪.‬‬

‫‪ ‬م‪.‬ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪،‬ش‪8،7‬و‪،9‬ﻓﺮوردﻳﻦ‪،‬اردﻳﺒﻬﺸﺖوﺧﺮدادﻣﺎه‪،1323‬ﺻﺺ‪5‬و‪ .6‬‬
 ‫‪٢٢٦ /‬‬
‫‪2‬ـ وﺿﻊ ﻛُﺮد در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي درﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻫﻤﮕﻲ را ﻣﺤﻮ و ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺗُﺮك ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪3‬ـ وﺿﻊ ﻗﻮم ﻛُﺮد در ﻋﺮاق ﺗﺎ ﺣﺪي اﺳﻔﺒﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻛﻨﻮﻧﻲ و اﺳﻠﻮب ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻲاش‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ آﺗﺶ ﻛﺸﻴﺪن روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻴﺎن و ﻧﻘﺎط ﻧﺰدﻳﻚ آن و ﭘﺮاﻛﻨﺪه‬
‫ﻛﺮدن ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن و ﺑﻪ اﺳﺎرت درآوردﻧﺸﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ و ﻫﻮاداراﻧﺸﺎن ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﻴﻬﻨﻲ ﻛُﺮد در ﻋﺮاق ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﺗﺠﻊ ﻛﻨﻮﻧﻲ و‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ آن ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ واﻗﻌﺎً دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻘﻮق ﻣﻠﻲ ﻗﻮم ﻛُﺮد در ﻋﺮاق ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ روح ﺑﺸﺮدوﺳﺘﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺣﻞ آن ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي‬
‫راﺳﺘﻴﻦ و واﻗﻌﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺗﻤﺪن و ﺻﻠﺢ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪175‬‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ اﺟﺮاﻳﻲ رزﮔﺎري ﻛُﺮد«‬
‫اﮔﻠﺘﻦ از ﻗﻮل ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ داﺳﺘﺎﻧﻲ را ﻛﻪ در ﻳﻜﻲ از ﻧﺸﺴﺖﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺑﺎﻗﺮاف ﮔﻔﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ارﺑﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﻲ )ﺳﮓ ﺷﻜﺎري( ﺑﻪ ﻳﻚ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬روز ﺑﻌﺪ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺰد ارﺑﺎب ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد و از وي ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺗﺸﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻪ ارﺑﺎب اﻧﺘﻈﺎر آن ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ را در ﺧﻮد ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺨﺸﺸﻲ‬
‫ﻛﻮﭼﻚ آن ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ دارد؟‬
‫روﺳﺘﺎﻳﻲ در ﺟﻮاب ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺗﺎزﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻤﻴﻞ وﺳﻴﻠﻪ ﺷﻜﺎر‪ ،‬ﻳﻚ اﺳﺐ را ﻫﻢ‬
‫ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ و اﺳﺐ ﻫﻢ ﺑﺪون ﺧﻮراك ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ و آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻮﻓﻪ اﺳﺐ را ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﻲ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪ و اﺳﺐ و ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﺪون ﺳﺮﭘﻨﺎه ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﺎﻧﻪاي را ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن‬
‫‪176‬‬
‫آن ﻫﻤﻪ وﺳﺎﻳﻠﻢ را دﻫﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل و از ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺷﺎدﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﻢ؟«‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻔﻜﺮ و اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﻮد از ﻧﻮع اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻧﮕﺮش ﺗﻤﺎﻣﻲ رﻫﺒﺮان ﻛُﺮد آن ﻋﺼﺮ‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﻈﺎرات و‬
‫ﺗﻮﻗﻌﺎت زﻳﺎد از ﻗﺪرتﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ روز ‪ 24/10/24‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮو و ﻗﺪرﺗﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ در دﻧﻴﺎي دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﺎ را ﺑﻪ زﻳﺮ ﻳﻮغ اﺳﺎرت و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ ﭼﻮن ﺣﻘﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻳﻢ‪ ،‬روح ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ و ﻣﻌﺎﻫﺪات ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪ ‬اﺣﻤﺪﻓﻮزي‪،‬ﻗﺎﺳﻢواﻻﻛﺮاد‪:‬ﺧﻨﺎﺟﺮوﺟﻴﺎل‪،‬ﺑﻴﺮوت‪،1961،‬ﺻﺺ‪.104-103‬‬
‫‪ ‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .45‬‬
 ‫‪٢٢٧ /‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﻮد زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﻛُﺮد و ﭘﻴﻤﺎن آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺮ ﻫﻤﮕﺎن آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎن آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ را ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ و ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﻗﺒﻠﻲ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﺴﺘﺮ ﭼﺮﭼﻴﻞ و رﻳﻴﺲﺟﻤﻬﻮري آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﺴﺘﺮ ﻓﺮاﻧﻜﻠﻴﻦ روزوﻟﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎن را ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ ﺧﻮد ﻛﻪ آزادي اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺎن ﻣﮋده ﺳﻌﺎدﺗﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮف اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن داده ﺷﺪ ﺑﺎور ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن را ﻛﻪ از ﻃﺮف دو ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن اﻣﻀﺎء و اﻋﻼم ﺷﺪه ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻲاﻧﺪازد ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر و ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎ در اوج ﭘﻴﺮوزي ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اروﭘﺎ و ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻓﺮﻳﻘﺎ رﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ اوﻛﺮاﻳﻦ و ﻗﻔﻘﺎز ﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻫﻤﻴﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﮋده ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻛﻪ در ﻛﺎم ﻣﺮارت و ﺳﺨﺘﻲ و ﻇﻠﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرده‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ و‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖﻫﺎ از دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .......‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ در ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴﺴﻜﻮ و ﻧﺸﺴﺖ وزراي ﺧﺎرﺟﻪ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ و آﻣﺮﻳﻜﺎ و‬
‫ﭼﻴﻦ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺟﻬﺎن ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﭘﻴﻤﺎن ارزﺷﻤﻨﺪ آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آري ﻫﻤﻪ ﻣﻠﻞ و دول ﻣﻨﺘﻈﺮ آﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎن آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻮﻳﮋه ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻮﻧﻲ‬
‫را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻠﻲ ﻧﻤﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻫﻢ ﻳﻜﻲ از ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آواره دﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو در‬
‫ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﭘﻴﻤﺎن آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ ﺗﻼش دارد ﻛﻪ راه را ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﺰرگ و ﭼﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﮔﺸﻮده ﺗﺎ راه آزادي در‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻣﺎﻟﻚ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮد در ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر در ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻠﻲ وي را اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻫﻢ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ از ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎن‬
‫آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاي ﺑﺮ ﻛﺎﻏﺬ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻠﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ درﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻖ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد‬
‫ﻫﻢ ﻛﻪ داراي ﺗﺎرﻳﺦ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ و زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت و ﻧﻌﻤﺎت ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻛُﺮد ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮد را در ﺗﺄﻣﻴﻦ آﺳﺎﻳﺶ دﻧﻴﺎي ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺳﻬﻴﻢ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻮﻳﮋه اﺳﺎس ﺳﻌﺎدت ﺧﻮد و اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد را‬
‫در آزادي ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و آﻧﮕﺎه در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد را دوﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ و ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎي دادﭘﺮور‬
‫‪177‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﻣﻲداﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/1/7،28‬‬
 ‫‪٢٢٨ /‬‬
‫رﻫﺒﺮان ﻛُﺮد در ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎﻳﺸﺎن و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻘﺎﻻﺗﺸﺎن ﺑﺎرﻫﺎ اﻋﻼﻣﻴﻪ آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ را اﺳﺎس و ﺑﻬﺎﻧﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖﻫﺎ را ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺮوي از آن ﻛﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺤﻲ را ﻫﻢ ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي آن اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻛﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر از ارﺗﺶ ﺳﺮخ و اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد و ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و ﺣﺰب ﺗﻮده اﻳﺮان ﭘﻴﻤﺎن ﻫﻤﻜﺎري اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر و اﻣﻴﺪواري ﺑﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪاي ﻛﻪ از ﻃﺮف‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دور از واﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﺷﻮروي و ﻋﻠﻨﻲ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﻚﺟﺎﻧﺒﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮردن ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ‬
‫ﺷﻮروي‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﻃﺒﻖ ﺗﻮاﻓﻖ »ﻳﺎﻟﺘﺎ« ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﺮان و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺴﻠﻂ‬
‫ﻏﺮب ﻣﻲاﻓﺘﺎد و ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ارﺗﺶ ﺷﻮروي آن را ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻛُﺸﻨﺪهاي ﺑﻮد ﻛﻪ رﻫﺒﺮان ﺣﺰب و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﺎ آن روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٢٩ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫ﺑﻴﻢ ﻛُﺮد‪ :‬ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ ﻧﺒﻮد و ﺧﻮد را ﻫﻢ ﺟﺪا و ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻳﺮان ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ و ﻫﻴﭻ ﻛﺸﻮري ﻫﻢ او را‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ از ﻧﻮع »ديﻓﺎﻛﺘﻮ« در ﭼﺎرﭼﻮب اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﺧﺎرج ﻣﺤﺪود‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ دﻳﮕﺮ دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬دﻧﻴﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و اﻣﺎ وﺿﻊ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ آن ﺑﻬﺘﺮ از ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﻳﻚ ﺳﻮ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ اﻗﺘﺪار اﻳﺮان و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺮز ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق و از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺷﻮروي ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﻳﮕﺮ در ﺳﻪ ﻃﺮف دﺷﻤﻦ اﺣﺎﻃﻪاش ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬دوﻟﺖﻫﺎي‬
‫ﻫﻢﻣﺮزش‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﻠﻴﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و آن را ﺗﻬﺪﻳﺪي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﺮ ﻧﻮع اﻗﺪام‬
‫ﺷﻮروي ﺑﻮدﻧﺪ ﻟﺬا اﻳﻦ دو ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ روس ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ آﻧﻬﺎ اﻳﻦ وﺿﻊ را ﻋﺎﻣﻠﻲ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﭘﺎرهﭘﺎره ﻛﺮدن ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان و ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮردن اﻣﻨﻴﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق و ﺳﻮرﻳﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻋﻜﺲ ﻣﻨﺎﻓﻊ و‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺷﺘﺎﻓﺖ ﺗﺎ راهﺣﻞ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ذﺑﻴﺤﻲ در ﺷﻤﺎره ‪ 12‬اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ »اﻳﺮان ﻣﺎ« ﭼﺎپ ﺗﻬﺮان ﻣﻘﺎﻟﻪاي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ »دﻳﺪار ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ از ﺗﺮﻛﻴﻪ« ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻫﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ آن را‬
‫دوﺑﺎره ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﭼﻨﺪي ﻗﺒﻞ ﺗﻌﺪادي از روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران ﻣﺮﻛﺰ ﺧﺒﺮ دﻳﺪار ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻋﺮاق و ﻋﻀﻮ ﻓﻌﺎل اﺗﺤﺎدﻳﻪ‬
‫ﻋﺮب را از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻮرﻳﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ را درج ﻛﺮده‪ ،‬آن زﻣﺎن ﻛﻪ ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ در ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻋﺮاق ﻧﺒﻮد و ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﻳﻪ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻋﺮاق و ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺣﻤﺪي ﭘﺎﭼﭽﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ از ﻃﺮف ﻧﺎﻳﺐاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٠ /‬‬
‫آن زﻣﺎن ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ را ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ رادﻳﻮي ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﻴﺄت رﺳﻤﻲ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ ،‬در ﺑﻐﺪاد‬
‫ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﻣﺴﻜﻮت ﻛﺮدن ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻳﻦ ﻫﻴﺄت را در ﭘﻨﺞ ﺑﻨﺪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪاي رﺳﻤﻲ ﭘﺨﺶ ﻛﺮدﻧﺪ ‪...‬‬
‫‪. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫در اوﻟﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻮرﻳﻪ ﺗﻌﺪادي از ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎ وي دﻳﺪار و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺟﻮاب ﭘﺮﺳﺶ‬
‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﺟﻨﺒﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲاي ﻧﺪارد« در ﻣﻮرد اﻳﺮان ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬اوﺿﺎع اﻳﺮان ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺸﻨﺞ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت آﻧﺠﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻢ«‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان ﻣﺬاﻛﺮه ﻛﻨﺪ‬
‫و ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺧﺒﺮ دﻫﺪ وﻟﻲ ﭼﻮن اوﺿﺎع اﻳﺮان را ﻣﺘﺸﻨﺞ دﻳﺪه‪ ،‬از اﻳﻦ ﻣﺬاﻛﺮه دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ رﻳﺸﻪ و ﻫﺪف اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻤﻮده و در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﭼﻪ اﺧﺒﺎري ﭘﺨﺶ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛﻮﻣﺒﺎ« ﭼﺎپ ﭘﺎرﻳﺲ در ﺷﻤﺎره ‪ 28‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻧﻮري ﺳﻌﻴﺪ در ﺑﻴﺖاﻟﻤﻘﺪس از ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻛُﺮد در اﻳﺮان ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪ‪ :‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﭙﻨﺪارﻳﻢ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﻴﺮهاي ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ در اﻳﺮان ﻗﻴﺎم ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﻧُﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ ﻛُﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﻴﻦ ‪ 3‬ﻛﺸﻮر ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و اﻳﺮان ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬از ارزروم ﺗﺎ آرارات و از ﻣﻮﺻﻞ ﺗﺎ‬
‫ﻟﺮﺳﺘﺎن آﻏﺎز ﺷﻮرﺷﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد«‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻮﺷﺘﻪ‪» :‬ﻛُﺮدﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺗﺤﺖ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻤﻲ‬
‫ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ژﻧﺮال رﻧﺘﻮن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻗﺘﻞﻋﺎم ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮﻣﺒﺎ درﺑﺎره ﻛُﺮدﻫﺎ و وﻗﺎﻳﻊ ﻧﺎﮔﻮار ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق در آرام ﻛﺮدن ﻗﻴﺎم ﻛُﺮدﻫﺎ اﺧﺒﺎري را ﭘﺨﺶ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ‬
‫ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ را از ﺟﻨﺒﺶ آزادﻳﺒﺨﺶ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن روزﻧﺎﻣﻪ »اﻳﺮان« ﻣﻄﻠﻌﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮﻛﻴﻪ از ﻛُﺮدﻫﺎ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزهاي ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮكﻫﺎ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺣﺲ آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ رادﻳﻮ ﭘﺎرس ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﺮاﻳﺖ اﻓﻜﺎر آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ در داﺧﻞ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻪوﻳﮋه ﻛﺮدﻫﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﻋﻈﻴﻢ را رواﻧﻪ‬
‫ﻣﺮزﻫﺎي اﻳﺮان و ﻋﺮاق و ﺳﻮرﻳﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
 ‫‪٢٣١ /‬‬
‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺧﻴﺎل ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻗﻴﺎم اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻮﻣﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪاي را ﺑﺎ‬
‫ﺑﻲرﺣﻤﻲ و ﺳﺘﻢ و زور ﺑﻪ ﺑﻨﺪ و اﺳﺎرت ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و آرام ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬و ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺲ اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﻳﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻛﻪ در‬
‫راه آزادي ﻫﺰاران ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ دادهاﻧﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﻴﺴﺖ و در وﻗﺖ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﻠﻢ و ﺑﻴﺪاد ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰﻧﺪ و ﺧﻮد را از‬
‫اﺳﺎرت و زﻳﺮدﺳﺘﻲ ﻧﺠﺎت ﻣﻲﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺣﺲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻦ دروازه ﻛﺸﻮر )ﻣﺮز( اﻫﺪاف ﺗﺮكﻫﺎ را ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ و ﻗﻴﺎم ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﻲﻳﺎﻓﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻮرﻳﻪ و ﻋﺮاق ﻳﻜﻲ ﺷﻮﻧﺪ و آﻧﺎن را‬
‫ﺑﻪ زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد درآورﻧﺪ ﺗﺎ ﻛُﺮدﻫﺎي دو ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺳﺎﻛﺖ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬واﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻳﺐاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬از‬
‫ﻟﻨﺪن از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﻴﻤﺖ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ وي ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮاق در ﻣﻘﺎﺑﻞ آزادي ﻛُﺮدﻫﺎي ﻛﺸﻮر ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ آﻣﺎدهاﻧﺪ از ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد درﺑﺎره ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮﺻﻞ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻻﻳﻨﺤﻞ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻜﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺧﺒﺮ داده ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﻳﺐاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻋﺮاق دﺧﺘﺮ رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺗﺮﻛﻴﻪ را ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد درآورد‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮت رﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻳﺎ دﻳﺪار وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر از ﻋﺮاق ﻫﻢ در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺧﺒﺮﻫﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﺪ وﻟﻲ ﻫﻨﻮز رﺳﻤﺎً در اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎره ﭼﻴﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻳﺐاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد رﺳﻴﺪ ﻗﻴﺎم ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ درﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ و اﻗﺘﻀﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ روي اﻳﻦ ﻣﺮدان ﺷﺠﺎع و آزادﻳﺨﻮاه ﻛُﺮد ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ دﭼﺎر ﺿﺮر و زﻳﺎن ﻓﺮاوان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺪهاي از اﻓﺴﺮان ﻛُﺮد ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺮادران ﺷﺠﺎع و دﻟﻴﺮﺷﺎن ﻓﺮار ﻛﺮدﻧﺪ و در‬
‫راه ﺣﻔﻆ آزادي ﻣﻠﺘﺸﺎن آﻧﭽﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻜﺎر ﺑﺮدﻧﺪ و ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻢرأي و ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺳﻮرﻳﻪ ﻫﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ و ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﻴﺄت‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ از ﻟﻨﺪن ﺑﻪ ﺳﻮرﻳﻪ ﺑﺮﻣﻲﮔﺸﺖ ﭼﻨﺪ روزي ﻫﻢ رﺳﻤﺎً ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺎ دو ﺷﺮط ﻳﻜﻲ‪ :‬از آزادي ﻛُﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﻳﻪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد و دﻳﮕﺮي اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺳﻮرﻳﻪ ﻣﻨﺒﻌﺪ از ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮاﺣﻲ اﺳﻜﻨﺪرون و اﻧﺘﺎﻛﻴﻪ ﻛﻪ در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺷﻮه‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻛﺸﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٢ /‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﺪﺗﻲ اﺳﺖ وﺿﻊ ﻣﺘﺸﻨﺞ ﺧﻮد را درك ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻳﻜﺒﺎر از اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻋﺮب ‪ ..‬و ﻳﻜﺒﺎر ﻫﻢ ﻫﻮاي ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺴﺨﺮه ﺳﻌﺪآﺑﺎد را در ﻣﻐﺰ ﻣﻲﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ ‪ ..‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن ﺣﺲ آزادي در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻮم و ﻧﻜﺒﺘﻲ ﺧﻮدﺷﺎن ﭼﻨﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ را ﻫﻢ ﺳﻬﻴﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ در ﭘﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق در ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﻪ از اﻳﺮان ﻫﻢ دﻋﻮت ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻜﺎري و ﻳﻜﺮﻧﮕﻲ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﺸﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن ﻛﺮدﻫﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد ﺑﺮاي اﻳﺮان ﺧﺴﺎرﺗﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫‪178‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ آن اﺳﺖ ‪«..‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق در ‪ 1946/3/29‬ﭘﻴﻤﺎن »دوﺳﺘﻲ و ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ« را اﻣﻀﺎء ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1324/12/22،24‬‬
 ‫‪٢٣٣ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬
‫ﻛُﺮد و آذري‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه اﺧﺘﻼﻓﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺧﺴﺮوي‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آن دوره‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن« در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﻴﭙﻮر آزادي زده ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺮوي اﻫﺮﻳﻤﻨﻲ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮ دﻧﻴﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺪورت داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺐ و روز ﻣﺸﻐﻮل اﻳﺠﺎد اﺧﺘﻼف در ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻣﻠﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﺎدي اﻳﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و از ﻣﻨﺎﻓﻊ آﻧﺎن ﻛﺎخ و ﺑﻨﺎي ﭼﻨﺪﻃﺒﻘﻪ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و از ﺑﺠﺎن ﻫﻢ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ در ﻛﺎخﻫﺎي ﺗﻬﺮان ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻪ رﻳﺶ ﻣﻠﺖ ﻣﻈﻠﻮم ﻛﻪ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮرده ﺑﻮد ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪاي ﺑﻲﻫﻤﺘﺎ روز ﺳﻴﺎﻫﻤﺎن روﺷﻦ ﮔﺮدﻳﺪ و زﻧﺠﻴﺮ اﺳﺎرت در دﻧﻴﺎ از ﻫﻢ ﮔﺴﺴﺖ و آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮات از‬
‫دﺳﺖﭘﺮوردهﻫﺎي ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﺸﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺸﻢ ﮔﺸﻮدﻳﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ دار و دﺳﺘﻪ ﮔﻮﺑﻠﺰ ﻟﻌﻨﺘﻲ ﺗﺎﻛﻨﻮن از دودﺳﺘﮕﻲ ﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر و ﻣﺮام ﺧﻮد ﻛُﺮد و‬
‫آذري را ﺑﻪ ﺟﺎن ﻫﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آري‪ ،‬ﺑﻴﺪار ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺳﺨﺎوت و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ در دﻧﻴﺎ ﻣﺸﻬﻮرﻧﺪ و در راه آزادي و‬
‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺸﺘﻪ دادهاﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺎ ﻣﺤﺮوماﻧﺪ‪.‬‬
‫آري ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ ﻫﻤﺖ ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻲ ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ اﺗﺤﺎد ﻣﺤﻜﻤﻲ در ﻣﻴﺎﻧﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و دﺳﺖ اﺗﺤﺎد را در دﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻧﻬﺎدﻳﻢ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻛﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﻓﺮدي از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻓﺎﺷﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻧﻨﺸﻴﻨﻴﻢ و ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺎن را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ اﮔﺮ ﻗﺪﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﺎك وﻃﻦ ﻣﺎ ﺟﻠﻮ آﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺑﺎزوي ﻓﺮزﻧﺪان آزادﻳﺨﻮاه ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﻣﺤﻮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪوارم ﻛﻪ اﻳﻦ اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري در ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻣﻠﺖ ﻣﺤﺮوم روز ﺑﻪ روز ﺑﻪ ﻛﻮري ﭼﺸﻢ دﺷﻤﻨﺎن دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻣﺤﻜﻢﺗﺮ و‬
‫ﺑﺎدوامﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪179‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮار و ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎد ﺑﺮادري ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ‪«.‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻛُﺮد و آذري ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺤﺚ و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً وﻗﺎﻳﻊ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ ﻣﺸﺘﺮك و ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮي روسﻫﺎ ﻫﻢ ﺳﻮدي ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،،‬ش‪،9‬س‪ .1324/11/13،1‬‬
 ‫‪٢٣٤ /‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ارث ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪ اﺧﺘﻼف دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻇﻬﻮر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺪورت ﺑﻴﻦ دو ﻃﺮف در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮع ﺗﻔﺎوت ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺣﺰب دو ﻃﺮف‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻓﺮﻗﻪ‬
‫دﻣﻜﺮات رﻧﮓ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ داﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺣﺰب دﻣﻜﺮات رﻧﮓ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ و ﻣﻠﻲ داﺷﺖ‪.‬‬
‫آذريﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺎن آن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺨﺸﻲ از آﻧﺎن ﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺎن آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﺧﺘﻼف ارﺿﻲ ﺑﺮ ﻣﺮزﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ دو‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻧﻮاﺣﻲ اﻃﺮاف درﻳﺎﭼﻪ اروﻣﻴﻪ‪ :‬ﻣﻴﺎﻧﺪوآب‪ ،‬اروﻣﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎس‪ ،‬ﺧﻮي و ﻣﺎﻛﻮ را ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ آذريﻫﺎ اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ را را ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻟﺤﺎق آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آذريﻫﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺳﺎﻛﻨﺎن اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ آذري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻬﺎﻧﻪﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺎﻛﻨﺎن اﻃﺮاف‬
‫اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻛُﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻬﺎت ﺗﺎرﻳﺦ از آن ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ از ﻧﻈﺮ اداري واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وﻻﻳﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺪورتﻫﺎ در ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ اﻃﺮاف ﻣﻴﺎﻧﺪوآب و اروﻣﻴﻪ ﻣﻮﺟﺐ زد و ﺧﻮرد ﺷﺪ و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﻛُﺮد‪ ،‬ﻓﺪاﻳﻲﻫﺎي آذري را‬
‫‪180‬‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲراﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي رﻓﻊ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪﻟﻬﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ اروﻣﻴﻪ رﻓﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺷﻮروي ﻫﻢ در آن‬
‫ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮي ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ‪ 1325‬در ﻛﻨﺴﻮﻟﮕﺮي اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي در اروﻣﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻫﺮ دو ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻪوﻳﮋه رﻓﻊ اﺧﺘﻼف ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اروﻣﻴﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﺸﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻴﺎﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﭼﻮن ﻫﺮ‬
‫دو ﻃﺮف ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮد ﻣ‪‬ﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ 181.‬ﭘﻴﺸﻮا ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿﻮع ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ اروﻣﻴﻪ رﻓﺖ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺪهاي از زﻣﻴﻨﺪاران ﺑﺰرگ آذري اروﻣﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺎن اﻟﺤﺎق ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در‬
‫‪١٨٢‬‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اراﺿﻲ ﻣﺎﻟﻜﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد وﻟﻲ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﺳﺖﻧﺨﻮرده ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﺪورتﻫﺎ ﺧﻄﺮ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﻮروي و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ اﻳﺮان‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﻧﺎﭼﺎر ﻛﺮد ﻛﻪ در ‪ 3‬ﺑﻬﻤﻦ‬
‫‪» 1325‬ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري« را ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن در زﻳﺮ‪ ،‬ﻋﻴﻦ ﻣﺘﻦ آن را از »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﻣﺘﻦ ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬

‫‪ ‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ﭼﻞﺳﺎلﺧﻪﺑﺎتﻟﻪﭘﻴﻨﺎويﺋﺎزادي‪،‬ﻛﻮرﺗﻪﻳﻪكﻟﻪﻣﻴﮋوويﺣﻴﺰﺑﻲدﻳﻤﻮﻛﺮاﺗﻲﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﻲﺋﻴﺮان‪،‬ﺑﻪرﮔﻲﻳﻪﻛﻪم‪،‬ج‪،1988،2‬ص‪ .90‬‬
‫‪‬ﻫﻤﺎن‪،‬ص‪ .91‬‬
‫‪‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ﭼﻞﺳﺎلﺧﻪﺑﺎتﻟﻪﭘﻴﻨﺎويﺋﺎزادي‪،‬ﻛﻮرﺗﻪﻳﻪكﻟﻪﻣﻴﮋوويﺣﻴﺰﺑﻲدﻳﻤﻮﻛﺮاﺗﻲﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﻲﺋﻴﺮان‪،‬ﺑﻪرﮔﻲﻳﻪﻛﻪم‪،‬ج‪،1988،2‬ص‪ .90‬‬
 ‫‪٢٣٥ /‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻣﻨﺎﻓﻊ و زﻳﺎن ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺷﺮﻳﻚ ﺑﻮدهاﻧﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﺎ ﻛﻨﻮن در دﺳﺖ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺳﻠﻄﻪﺟﻮﻳﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ دو ﻣﻠﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻴﺰان ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮده و ﻟﻄﻤﻪ دﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻪ ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻛﻪ ﺗﺤﺖ اﺳﺘﺒﺪاد و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﻮده ﺗﻼش ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﻠﺖ‬
‫ﻛُﺮد ﻫﻢ در راه آزادي‪ ،‬ﻓﺪاﻛﺎري ﺑﺴﻴﺎر و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻴﺸﻤﺎري را داده‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﺘﻨﻪ و دﺳﻴﺴﻪ دﻻﻻن ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و‬
‫ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ اﻳﻦ دو ﻣﻠﺖ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آرزوي ﺧﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻨﮓ آﺧﺮ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺮوع و ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﻘﺘﺪر ﻛﺸﻮر ﭘﺮﭼﻤﺪار آزادي‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ ﻛﻪ آﻟﺖ دﺳﺖ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان ﺑﻮد درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺮاي اﻳﻦ دو ﻣﻠﺖ آزادﻳﺨﻮاه ﻓﺮﺻﺘﻲ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن و ﻣﺤﻮ‬
‫ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻗﺪ ﻣﺮداﻧﮕﻲ را ﻋﻠﻢ و دوش ﺑﻪ دوش ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ را ﺷﺮوع و ﭘﺮﭼﻢ راﺳﺘﻴﻦ دﻣﻜﺮاﺳﻲ و آزادي را ﺑﻪ‬
‫اﻫﺘﺰاز درآورﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﻳﻦ دو ﻣﻠﺖ ﺑﺮادراﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ و آزادي ﺧﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ آزادي ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ دﺳﺖ در دﺳﺖ ﻫﻢ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر در روز ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ‪ 3‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1325‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ در ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ در ﻋﻤﺎرت ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺣﻀﻮر ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ رﻳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﻟﻪ ﮔﻴﻼﻧﻲ ﻋﻀﻮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﺮﻳﻔﻲ ﻋﻀﻮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و رﻳﻴﺲ اﻳﻞ ﺷﻜﺎك‪ ،‬آﻗﺎي‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬آﻗﺎي رﺷﻴﺪﺑﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﻋﻀﻮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب‬
‫دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و رﻳﻴﺲ اﻳﻞ ﻫﺮﻛﻲ‪ ،‬آﻗﺎي زﻳﺮوﺑﮓ ﺑﻬﺎدري ﻋﻀﻮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛُﺮد‬
‫اﺷﻨﻮﻳﻪ آﻗﺎي ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺧﻀﺮي‪.‬‬
‫و ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻲ ﺷﺒﺴﺘﺮي رﻳﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺳﻴﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﭘﻴﺸﻪوري ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﭘﺎدﮔﺎن ﻣﻌﺎون ﺻﺪر ﻓﺮﻗﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺳﻼماﻟﻪ ﺟﺎوﻳﺪ وزﻳﺮ‬
‫داﺧﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻲرﻳﺎ وزﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻜﻴﻢ دوﺳﺘﻲ ﺑﻴﻦ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﭘﺎﻳﺪاري و ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪات زﻳﺮ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل‬
‫واﻗﻊ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻫﺮ دو‪ ،‬ﻣﻦﺑﻌﺪ آن را ﺑﺎ اﻣﻮرات ﺧﻮد وﻓﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪.‬‬
‫‪1‬ـ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﻻزم داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬دو ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪2‬ـ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻛﻨﺎﻧﺶ ﻛُﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ ادارات دوﻟﺘﻲ در دﺳﺖ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ‬
‫در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺳﺎﻛﻨﺎﻧﺶ آذري ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﻃﺮف ﻣﺄﻣﻮران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اداره ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٦ /‬‬
‫‪3‬ـ ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻗﺘﺼﺎد دو ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻲ ﻣﺸﺘﺮك اﻳﺠﺎد و ﻣﺼﻮﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺳﺮان دو ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺑﻪ اﺟﺮا درﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ در ﻣﻮاﻗﻊ ﻟﺰوم ﺑﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﻮان ﻻزم ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را‬
‫ﻛﻤﻚ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﺗﻬﺮان ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻈﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪6‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮاي ﻛُﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺧﺎك آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺳﺎﻛﻦاﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻘﺪور ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫زﺑﺎن و ﺗﺮﻗﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻲ آﻧﺎن ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﺑﺮاي آذريﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ زﺑﺎن و ﺗﺮﻗﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻲ آﻧﺎن ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺗﻼش ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪7‬ـ ﻫﺮ ﻓﺮد ﻛﻪ در ﺟﻬﺖ ﺑﺮﻫﻢ زدن دوﺳﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛُﺮد و ﻣﺤﻮ ﺑﺮادري و دﻣﻜﺮاﺳﻲ و ﻳﺎ ﻣﺨﺪوش‬
‫‪183‬‬
‫ﻛﺮدن اﻳﻦ اﺗﺤﺎد ﺗﻼش ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬دو ﻃﺮف ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ را ﺑﻪ ﺟﺰاي ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﺳﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﺮان ﻛُﺮد و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻼت و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ) ﻛُﺮد و آذري( را ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻗﻠﻤﺪاد و از آن اﺳﺘﻘﺒﺎل‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﻴﺪي‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻗﺰﻟﺠﻲ‪ ،‬ﻫﮋار‪ ،‬ﻫﻴﻤﻦ ‪ ..‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺣﺘﻲ ﺷﻌﺮ ﻫﻢ ﺳﺮودﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻢ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻘﺪاري اﺧﺘﻼﻓﺎت رﻳﺸﻪاي را ﺑﺪون راهﺣﻞ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻴﺮوزي ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻫﺮ دو ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد و آذري ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﻛﺪورت و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻴﺪان‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﻣﺸﺘﺮك را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان و دﺷﻤﻨﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن از اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫‪١٨٤‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دو ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺠﺰا در ﺟﻬﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻳﺮان ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺬاﻛﺮات ﻣﺸﺘﺮك‬
‫دور اول ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ در ﺗﻬﺮان‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻣﻀﺎي »ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن« ﻫﻴﺄﺗﻲ ﻣﺸﺘﺮك از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دو ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻌﻔﺮ ﭘﻴﺸﻪوري ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد در اﻳﻦ ﻫﻴﺄت ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﻧﻄﻖ رادﻳﻮﻳﻲ ‪25/2/12‬‬
‫اﻳﺮاد ﻛﺮد ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ و اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ‪ 185.‬ﻛﻪ اوﻟﻲ وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و دوﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﻬﺎﺑﺎد در دور ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬روز ‪ 1325/2/26‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/2/18،45‬‬
‫‪ ‬زﻧﮕﻨﻪ‪،‬ص‪8‬وﺟﻌﻔﺮﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮاناﻳﺮان؛زﻧﺪﮔﻲﺳﻴﺎﺳﻲﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪،‬ص‪509‬واﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .92‬‬
‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/2/16،44‬‬
 ‫‪٢٣٧ /‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﺗﻬﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ 186.‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ در ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ روز ‪25/2/31‬‬
‫ﮔﺰارش زﻳﺮ را درﺑﺎره ﻣﺬاﻛﺮات ﺧﻮد در ﺗﻬﺮان اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ اﻃﻼع ﻋﻤﻮم رﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫» ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران ﻋﺰﻳﺰ!‬
‫اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ و ﺑﺎ دﻟﮕﺮﻣﻲ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺮادران ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ـ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ـ ﺑﺎ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان را داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻻزم ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ ﺷﺮح ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻮد را اﺟﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﻋﺮض ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ .‬روز ﻳﻚﺷﻨﺒﻪ ‪ 8‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬و ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻪ از ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬آﻗﺎي ﭘﻴﺸﻪوري رﻳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬آﻗﺎي ﺻﺎدق ﭘﺎدﮔﺎن‪ ،‬آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﺸﺎﻫﻠﻮ‪ ،‬آﻗﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬آﻗﺎي دﻳﻠﻤﻘﺎﻧﻲ و ‪ 14‬ﻧﻔﺮ ﻓﺪاﻳﻲ‬
‫ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻛﺎﭘﻴﺘﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻳﻢ و در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬و ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻪ وارد ﻓﺮودﮔﺎه ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬از ﻃﺮف آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن و‬
‫آذريﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ ﺗﻬﺮان‪] ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ[ ـ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ورود ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻛﻪ اﻓﺮاد‬
‫ژاﻧﺪارﻣﺮي ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻲﺷﺮﻣﺎﻧﻪ و ﺑﻪ زور ﺳﻼح از اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و دو ﻧﻔﺮ از آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن را ﻛﺸﺘﻪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﻧﻔﺮ را ﻫﻢ زﺧﻤﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ـ ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻪ ﺧﻮد را از ﭼﻨﮓ ﻣﺴﺘﺤﻔﻈﻴﻦ ژاﻧﺪارم رﻫﺎ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫دﺳﺘﻪﮔﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﭼﻨﺎن ﺷﻮر و ﺷﻌﻒ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ روح ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻟﺮزه درآورد و ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻒ ﻣﻲزدﻧﺪ و ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺎ را ﻧﺠﺎت دادﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﺮدم اﻳﺮان را از اﺳﺎرت ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﻴﺪﻳﺪ اﻣﺎ‬
‫ﻫﻮﺷﻴﺎر ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬آزادي ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺎت ﺻﺤﻴﺢ و ﺑﻲﺧﻄﺎي ﺷﻤﺎ ارﺗﺒﺎط دارد و ﻫﻮرا ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﻳﻚﺻﺪا‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬زﻧﺪهﺑﺎد ﻣﺮدم آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬زﻧﺪهﺑﺎد ﻣﺸﻌﻞدار آزادي ﻣﺎ آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي اﻫﺎﻟﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ را ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ ﻛﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت‬
‫دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻟﻴﺎﻗﺖ آن را دارﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ آزادي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدم اﻳﺮان را ﻫﻢ ﻛﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ و آن را ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎي ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ﻣﻌﺎون‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻳﺮان و ﺳﺮﺗﻴﭗ ﺻﻔﺎري رﻳﻴﺲ ﻛﻞ ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ از ﻃﺮف دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺒﺎل آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﺟﻮادﻳﻪ ﻛﻪ در دوازده ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺗﻬﺮان اﺳﺖ و ﻗﺒﻼً ﺟﻬﺖ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ آﻣﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻣﺎ از ﻃﺮف وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫در روز دوﺷﻨﺒﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺗﻬﺮان ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از آﻗﺎﻳﺎن‪ :‬ﻣﺴﺘﺸﺎراﻟﺪوﻟﻪ ﻣﺤﻤﺪ وﻟﻲ ﻣﻴﺮزا‪،‬‬
‫‪187‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺎن‪ ،‬ﻟﻨﮕﺮاﻧﻲ‪ ،‬اﻳﭙﻜﭽﻴﺎن‪ ،‬آﻗﺎي ﻣﻮرخاﻟﺪوﻟﻪ ﺳﭙﻬﺮ وزﻳﺮ ﻛﺎر و ﻫﻨﺮ و ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ﻣﻌﺎون ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ‪«..‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ـ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺑﻪ ﺟﺎي اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ـ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪار و رﻳﻴﺲ ادارات از ﺟﻤﻠﻪ رﻳﻴﺲ اﻣﻮر داراﻳﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/4،49‬‬
‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/6،50‬‬
 ‫‪٢٣٨ /‬‬
‫ـ زﺑﺎن ﺗﺮﻛﻲ آذري‪ ،‬زﺑﺎن رﺳﻤﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ و دادﮔﺎه و ادارات دوﻟﺘﻲ و ارﺗﺶ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ـ ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺤﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﻲ از ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد و ﺗﻤﺎﻣﻲ درﺟﺎت و رﺗﺒﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮد اﻋﻄﺎ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن درﺟﺎت ﻣﺤﺴﻮب دارد‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻫﻴﭽﻜﺪام از اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻧﺤﻼل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺧﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪار و رؤﺳﺎي دواﻳﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬در ﺿﻤﻦ زﺑﺎن رﺳﻤﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ‪،‬‬
‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﻫﻢ ﻣﻨﺤﻞ و ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دور ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن وﻳﮋهاي در اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎره اﻗﺪام ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺎﻧﺪن ﻳﺎ اﻧﺤﻼل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﮔﺮه ﻛﻮري در ﻣﺬاﻛﺮات ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻮام و رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد و ﺷﺨﺺ‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎه ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل وﺟﻮد اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻫﻢ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻧﺤﻼل آن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺟﻬﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﻧﻴﺮوﻳﺸﺎن در ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻳﻚ ﭘﺮوژه ‪ 14‬ﻣﺎدهاي را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اراﺋﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻗﻮام ﺑﺎ آن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻜﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﺮوژه و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮوژهاي ‪ 7‬ﻣﺎدهاي را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﻪ ﻫﻴﺄت‬
‫ﻣﺬاﻛﺮهﻛﻨﻨﺪه اراﺋﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪1‬ـ رؤﺳﺎي ﻛﺸﺎورزي‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻪ و ﻫﻨﺮ )وزارت ﻛﺎر( ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬دادﮔﺎه‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮﻳﻦ ﻣﺤﻠﻲ داراﻳﻲ‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﻘﺮرات اﺣﻜﺎم رﺳﻤﻲ آﻧﻬﺎ از ﻃﺮف دوﻟﺖ در ﺗﻬﺮان ﺻﺎدر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪار ﺑﺎ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺶ و ژاﻧﺪارﻣﺮي از ﻃﺮف ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﺮﻛﺰي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ـ زﺑﺎن رﺳﻤﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻛﺎرﻫﺎي دﻓﺎﺗﺮ در ادارات و دادﮔﺴﺘﺮي ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ )ﺗُﺮﻛﻲ(‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺪرﻳﺲ ﺗﺎ ﻛﻼس ﭘﻨﺠﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗُﺮﻛﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺎﻳﺪات و ﻣﺎﻟﻴﺎت و اﻋﺘﺒﺎر و ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺸﻮر‪ ،‬دوﻟﺖ درﺑﺎره آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺑﻬﺒﻮدي ﻋﻤﺮان ﺷﻬﺮﻫﺎ و اﺻﻼح ﻛﺎرﻫﺎي‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺑﻬﺪاري و ﻏﻴﺮه را در ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و اﺗﺤﺎدﻳﻪ و ﻏﻴﺮه آزاد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪6‬ـ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻫﺎﻟﻲ و ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮاﺳﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ دادن آﻧﻬﺎ در ﻧﻬﻀﺖ ﺗﻀﻴﻘﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪7‬ـ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺪه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ آن اﻳﺎﻟﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺖ در ﺑﺪو ﺗﺸﻜﻴﻞ دوره‬
‫‪188‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻻزم در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﺴﺮي ﻋﺪه ﺑﺮاي اﻳﻦ دوره اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ در اداﻣﻪ ﮔﺰارش ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻌﺪ از ﻣﺬاﻛﺮات ﻃﻮﻻﻧﻲ درﺑﺎره ﻧﻬﻀﺖ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬و ﺧﻮاﺳﺖ و ﺗﻘﺎﺿﺎي ﭘﻨﺞ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛُﺮد و‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن ﻫﺰاران ﺟﻮان و ﭘﻴﺮ ﻣﻠﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ﺳﺎل در اﻳﻦ راه رﻗﺎﺑﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮده‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪331‬؛ﻫﺪاﻳﺖ‪،‬ص‪ .447‬‬
 ‫‪٢٣٩ /‬‬
‫و آن را ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻧﺪ ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪ .‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺑﻼﻏﻴﻪ ﭘﻮچ و ﺑﻲﻣﻌﻨﺎي ﻫﻔﺖﮔﺎﻧﻪ دوﻟﺖ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن درﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻠﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻛُﺮد و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن آﻣﺎده ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﺑﺮدارﻛﺸﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻮدﻫﻨﻲ ارﺗﺠﺎع ﺧﻮﻧﺨﻮار و ﺳﺘﻤﻜﺎر ﻛﻪ در‬
‫اﻳﻦﺑﺎره ﻫﺰاران اﻓﺘﺮا و ﺑ‪‬ﻬﺘﺎن را زده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ رؤﺳﺎي ﺟﻬﺎن اﻃﻼع ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ 33 ،‬ﻣﺎده ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﻬﺮان ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ‬
‫اﻃﻼع ﺑﻪ ﻋﺮض ﻣﻲرﺳﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﻧﺰاع و اﺧﺘﻼف ﺷﺪﻳﺪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ روز ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ دروغ و ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﭘﻮچ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدهام و ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دوﻟﺖ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻛﺮدن ﺣﻘﻮق‬
‫ﻣﻠﺖ و دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺴﺘﻦ آﻧﺎن‪.‬‬
‫ﮔﺴﻴﻞ و رﻫﺎ ﻛﺮدن ﻋﺪهاي ﻣﺤﺪود ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮي و ﻛﺸﻮري و ژاﻧﺪارم ﻛﻪ از ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻛﺮدن ﺣﻖ و‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬و ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺣﻖ اﻗﻮام ﻣﺮدم اﻳﺮان را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﺮده‪ ،‬درﻳﻎ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد دﻳﺪهاﻳﺪ از ﺗﻌﺮض ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﺣﻴﺜﻴﺖ و ﻧﺎﻣﻮس ﻣﻠﻞﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ‪ ..‬در ﻛﻤﺎل ﺑﻲﺷﺮﻣﻲ و ﺑﻲآﺑﺮوﻳﻲ در ﻃﻮل ﺣﻜﻮﻣﺖ ‪20‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﺿﺎﺧﺎن ﻣﻀﺎﻳﻘﻪ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ اﻳﺮان را ﻓﻘﻂ در ﺗﻬﺮان ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺨﺼﻲ و ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﻲ و‬
‫ﺣﻔﻆ ﻣﻘﺎم و ﺟﺎه و ﺟﻼل ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﻜﺮ دﻳﮕﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬و اﻣﺎ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﻬﺮي ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ و ﺑﻨﺎي ﻓﺴﺎد و ﻻاُﺑﺎﻟﻲ و ﺑﻲﻋﻼﻗﮕﻲ و‬
‫ﺑﻲﺧﺒﺮي‪ ،‬و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺜﻴﻒ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺼﺮ و ﻗﺼﻮري ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟﻲ و ﻣﺠﻠﻞ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن و زﺣﻤﺖ و رﻧﺞ و‬
‫ﻋﺮق ﺟﺒﻴﻦ ﻫﺰاران ﺑﺪﺑﺨﺖ و ﺑﻴﭽﺎره و ﻣﻠﺘﻬﺎي زﺣﻤﺘﻜﺶ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎ و ﻣﺰﻳﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ روﺷﻦ و اﻣﻴﺪ رﻫﺎﻳﻲ در‬
‫اﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن و اﺗﻢ ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ و اﻗﻮام اﻳﺮاﻧﻲ در آن دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﺳﻔﺮ و دﻳﺪن اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﭘﻮﺷﺎﻟﻲ را ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﺳﺘﮕﺎه اداري و ﺧﻮﻧﺨﻮار و ﺑﻲارزش ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺗﻬﺮان را دﻳﺪم‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻮﺷﺎﻟﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در ﺗﻬﺮان ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ اﻣﺮوز ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻴﺪان‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و دﺳﺘﮕﺎه ارﺗﺠﺎع ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎﺳﻪﻟﻴﺴﺎن ﺧﻮد و ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد داﺋﻤﺎً ﻣﺸﻐﻮل دﺳﻴﺴﻪ و‬
‫ﺟﻨﺠﺎﻟﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن آﮔﺎﻫﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از ﺣﻘﻮق اﺻﻠﻲ ﺧﻮدﻣﺎن و ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري و‬
‫ﺗﺮوﻳﺞ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﺧﺮوج از ﻏﺎر ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﻨﻈﻮر و دﺳﻴﺴﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاي در ﻛﺎر ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫و ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي اﻏﻤﺎض و ﮔﺬﺷﺖ از اﻳﻦ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردهاﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺰ آﻣﺎده ﺑﻮدﻳﻢ! و ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﺷﺨﺺ آﻗﺎي‬
‫ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﻈﺮي ﻣﺴﺎﻋﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪي آﻣﺎدﮔﻲ داﺷﺘﻪ ﻛﻪ در ﻣﺬاﻛﺮات ﺑﻌﺪي اﮔﺮ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ‪ 10‬ﺣﺘﻲ ‪ 14‬ﻣﺎده ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي‬
 ‫‪٢٤٠ /‬‬
‫ﻣﺎ را ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از وزﻳﺮان ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻧﺸﺌﻪﺷﺎن ﮔﻞ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻳﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد و ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ آﻗﺎي‬
‫ﭘﻴﺸﻪوري در اﺛﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻨﻊ ﺗﺮﻳﺎك در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ از اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻳﻢ ﺑﺪون اﺧﺬ ﻧﺘﻴﺠﻪ روز دوﺷﻨﺒﻪ ‪ 23‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺳﺎﻋﺖ ‪ 7‬و ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ‬
‫ﺗﻬﺮان را ﺗﺮك ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺎ دوﻟﺖ ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ اﻋﻼﻣﻴﻪاي در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 25/2/23‬اﻧﺘﺸﺎر داد ﻛﻪ ﻋﺮض ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ آﻗﺎي ﭘﻴﺸﻪوري رﻳﻴﺲ ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ آن را ﺟﻮاب دادﻧﺪ و ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻢ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮي را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮادران ﻋﺰﻳﺰ! ﺣ‪‬ﺴﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ و اراده ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺰرگ‪ ،‬اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻏﻴﺮت و ﺷﻬﺎﻣﺖ و ﺟﺎﻧﺒﺎزي‬
‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻓﺪاﻳﻴﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻇﻠﻢ و ارﺗﺠﺎع را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻛﺮد و ﻣﻌﻠﻮم داﺷﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻠﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎن و رﺷﻴﺪ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه‪ ،‬ﻣﺰاح ﻧﻴﺴﺖ و ﺷﻮﺧﻲ و ﻣﺴﺨﺮه ﺑﺸﻤﺎر ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻳﻦ دو ﻣﻠﺖ ﺑﺮادر و رﺷﻴﺪ در ﻣﻴﺪان ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮد را ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪهاﻧﺪ و اﻳﻦ ﺣﻘﻲ را ﻛﻪ ﻛﺴﺐ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻧﮕﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬و ﻟﻴﺎﻗﺖ‬
‫‪189‬‬
‫اداره ﻛﺮدن ﺧﻮد را در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ‪«..‬‬
‫ﺑﺎز ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ روز ‪ 1325/2/31‬در ﻣﻴﺘﻴﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﺮان و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن و ژﻧﺮالﻫﺎي ﻛُﺮد و ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺳﺮﺷﻨﺎس‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ زن و ﻣﺮد و ﻛﺸﺎورز و دﻫﻘﺎن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻧﻄﻖ زﻳﺮ را ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮان اﻳﺮاد‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺮادران ﮔﺮاﻣﻲ!‬
‫ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ اﺧﺘﻼف و رﻗﺎﺑﺖ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻮد و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻫﻢ ﺳﺮاﻳﺖ ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮادر ﺑﺎ ﺑﺮادر ﻣﻴﺎﻧﻪﺷﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮرده ﺑﻮد و ﺣﺘﻲ ﭘﺪر و ﭘﺴﺮ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻢرأي ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ آن ﺣﺎل ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺎر و‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﺸﻜﻴﻼت ﭼﻘﺪر ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﻣﺮدان از ﻋﻤﻞ درﻧﻤﻲﻣﺎﻧﻨﺪ و اﻣﻴﺮ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻛﮋي و ﻛﺎﺳﺘﻲ ﻓﺎﻳﻖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻌﻲ‬
‫و رﻧﺞ و زﺣﻤﺖ و ﺗﻼش ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻤﺎن و ﺻﺎدق‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻫﻢ اﻳﺠﺎد ﺷﺪ و ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻢ در ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬و در اﻧﺪك ﻣﺪﺗﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲدﻫﻢ ﻛﻪ ﻛﺪام ﺷﺎﻫﺪ و دﻟﻴﻠﻲ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺧﺒﺮ ﺧﻄﺮ در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ و ﺳﺮدﺷﺖ و ﺗﺠﺎوز دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن آزاد ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/6،50‬‬
 ‫‪٢٤١ /‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ و از دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮز رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و اﮔﺮ از ﻃﺮف ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﺟﺎزه ﻣﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﻴﺮ‬
‫ژﻳﺎن در ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺷﻤﻨﺎن را ﻟﺖوﭘﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻫﺮ ﻣﺎﻧﻌﻲ را ﭼﻮن اژدﻫﺎي ﺧﺸﻤﻨﺎك ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺗﺮس ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺮأت داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺗﺮك ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﻓﺮﺳﺦ‬
‫از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد دور ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ دﺷﻤﻨﺎن! ﺗﺎ ﻛﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ و ﺗﺎ ﻛﻲ در ﻧﻔﻬﻤﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻴﺪ و ﻧﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ذﻟﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻛﻪ دﭼﺎر ﺑﻮدهاﻧﺪ در اﺛﺮ اﺧﺘﻼف و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﺑﻮده وﮔﺮﻧﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺘﺤﺪ و ﺳﺎزﮔﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ‬
‫ﺗﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن را دارد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻣﺮ واﻗﻔﻨﺪ ﻛﻪ آنﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﻜﺎﭘﻮ اﻓﺘﺎده و از دور‬
‫ﻧﻈﺎرهﮔﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ دﺳﺘﮕﺎه دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺗﻬﺮان آنﻗﺪر ﺧﻮن آﺷﺎﻣﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ دﭼﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ و از دﻧﻴﺎ ﺑﻲﺧﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪهاي ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺸﺌﻪ ﺗﺮﻳﺎك ﺳﺮﻣﺴﺘﻨﺪ و ﻋﺪهاي ﻫﻢ ﻣﺴﺖ ﻣﻲ و ﺷﺮاب ﺑﺎ دﻟﺒﺮاﻧﻲ ﻣﻬﻮش ﻣﺸﻐﻮل ﻋﻴﺶ و ﻧﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺧﻮﺷﺘـﺮ از اﻳﻦ ﻳﻜﺪم ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻛﺰ ﻧﻴﻚ و ﺑﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪ و از ﻛﺲ ﻏﻢ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻓﻘﻂ ﺗﻬﺮان ﻣﺮﻛﺰ ﻓﺴﺎد و ﺷﺮارت ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ و ﺑﮕﺬار ﺑﻘﻴﻪ وﻳﺮان ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺮض ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ‬
‫آوردﻳﻢ و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻛﻨﻴﻢ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ درآوردﻳﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﻮد ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛُﺮد ﺑﺮادر ﺑﻮدن ﻓﺎرس را اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ آن اﻓﺘﺨﺎر ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺳﺘﻤﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از رﺿﺎﺧﺎن و ﭼﻪ در ﻋﺼﺮ رﺿﺎﺧﺎن و ﭼﻪ ﺑﻌﺪ از رﺿﺎﺧﺎن ﺑﺮ ﻛُﺮدﻫﺎ روا داﺷﺘﻪ ﭼﻨﮕﻴﺰ و ﻣﻐﻮل ﻫﻢ‬
‫در ﺣﻖ ﻛﺴﻲ روا ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﺸﻨﻴﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺣﻴﻠﻪ و ﻧﺎﻣﺮدي در ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر ﺟﻌﻔﺮآﻗﺎي ﺷﻜﺎك را در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻦ‬
‫ﺣﻤﺰهآﻏﺎي ﻣﻨﮕﻮر و ﻫﺰاراﻧﻲ ﭼﻮن وي را ﻧﺸﻨﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ؟ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﺸﻨﻴﺪه ﻛﻪ ﭼﻪ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﻗﺸﻮن رﺿﺎﺧﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ‬
‫ﻛﻪ آرارات در ﮔﺮﻣﺎﮔﺮم ﺟﻨﮓ ﺗُﺮكﻫﺎ ﺑﻮد ﺑﻪ زن و ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻛُﺮدﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﻌﻮذﺑﺎﻟﻠّﻪ ﭼﻪ ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن آوردﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻼﻟﻲﻫﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﺰاران ﻛُﺮد ﻣﻨﻄﻘﻪ وان ﻫﺮ ﻳﻚ را ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪاي از اﻳﺮان راﻧﺪﻧﺪ و ﺣﺘﻲ اﻻن ﻫﻢ ﻛﺴﻲ از‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و ﺗﻠﻔﺎت آﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺼﻴﺒﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﮔﻠﺒﺎﻏﻴﺎن در زﻣﺴﺘﺎن آوردﻧﺪ ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﻛﻮدك در ﺑﺮف ﺗﻠﻒ ﺷﺪﻧﺪ و‬
 ‫‪٢٤٢ /‬‬
‫ﻣﺮداﻧﺸﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﮕﻲ را ﺑﻪ دورﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻳﺮان ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﺑﻪ اﺷﺪ ﻋﺬاب رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن ﺗﻠﻒ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ زﻧﺎن دﭼﺎر ﻫﺘﻚ ﻧﺎﻣﻮس و ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺮم دارم ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﻨﻢ‪ ،‬و ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻋﻤﺎل دﺳﺖ ﻧﺰده‪ ،‬از اﻋﻤﺎل اﻣﻨﻴﻪﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان از دوﺳﺖ و دﺷﻤﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺠﺎﻳﻊ و ﺟﻨﺎﻳﺎت و ﻫﺘﻚ ﻧﺎﻣﻮس آﻧﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻫﻢ ﺗﻌﺮض ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و ﻧﻈﻤﻴﻪﻫﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺑﺎر از اﻣﻨﻴﻪ ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬ﻋﺪﻟﻴﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ .‬از‬
‫ﭘﻬﻠﻮان ﭘﻨﺒﻪ ﻓﺮاري ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﺄن آﻧﺎن ﺳﺮوده ﺷﺪه‪:‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ دﻫﻴﻢ‬
‫از آن ﺑﻪ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ دﻫﻴـﻢ‬
‫آﻧﭽﻨﺎن ﺗﻜﺒﺮ و ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺧﺪاوﻧﺪي ﻫﻢ راﺿﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻛﺴﺮ ﺷﺄﻧﺸﺎن ﺑﻮد وﮔﺮﻧﻪ ادﻋﺎي اﻟﻮﻫﻴﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺎﻧﻪ و اوراﻣﺎن و ﻣﺮﻳﻮان آورد ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﺎ را ﺗﺮﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺎده ﺑﻮدﻳﻢ ﻫﻤﮕﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ دﻫﻴﻢ و اﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ را‬
‫ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ در اﻳﺮان آزادي ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد ﭼﻪ اﺷﻜﺎﻟﻲ دارد آﻧﺎﻧﻜﻪ در اﻳﺮان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻫﻤﮕﻲ دﺳﺖ ﺑﺮادري ﺑﻪ ﻫﻢ دﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻮروي ﭼﻬﻞ ﭘﻨﺠﺎه ﻣﻠﺖ و دوﻟﺖاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺪاﻟﺖ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭼﻬﻞ و ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺳﻮﻳﺲ دو ﺳﻪ ﺗﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻳﻚ روح و ﺟﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ در وﻋﺪه ﺧﻮد ﺻﺎدق ﻫﺴﺘﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺎ وﺻﻒ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻧﺪارﻳﻢ وﻟﻲ ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﻫﻢ آزادﻳﺨﻮاه و دﻣﻜﺮات ﺷﺪهاﻧﺪ ﻫﺮ دو ﻳﻜﻲ‬
‫ﺷﺪﻳﻢ و ﺑﺎ اﺗﺤﺎدي ﻛﻪ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲﻣﺎن ﻳﻜﻲ اﺳﺖ )ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎدام دو ﻣﻐﺰ در ﻳﻚ ﭘﻮﺳﺘﻪ( و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ اﻳﺮان ﻫﻢ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮادرﻳﻤﺎن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺨﻮرده دو ﻧﻔﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ درب و آﺳﺘﺎن آﻧﻬﺎ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻴﺪ و ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﺘﺎن را دﻣﻜﺮاﺗﻴﺰه ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ادﻋﺎي ﺑﺮادري ﻣﻲﻧﻤﺎﺋﻴﺪ وﻗﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪﻫﻴﺪ و ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﺘﺎن را دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻧﻨﻤﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد آن ﻫﻴﭻ ﺿﺪﻳﺘﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﺪارﻳﻢ و ﺑﺮادرﻳﻤﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﺑﺮاي آزادي ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻤﻨﺎ دارﻳﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﺎﻧﻚ و ﺗﻮپ و ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻤﺎن را ﺑﻬﻢ‬
‫ﻧﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻴﻢ و ﺣﻘﻲ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺸﺮﻳﺖ دارﻳﻢ ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻠﺘﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ در اﺳﺎرت ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؟ دﻳﮕﺮ ﻗﻴﺮ ﺑﺮ‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺘﺎن ﻧﻨﻬﻴﺪ و ﭘﻨﺒﻪ در ﮔﻮﺷﻤﺎن ﻧﮕﺬارﻳﺪ‪ ،‬آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ آن ﻫﻤﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻋﻈﻴﻢ را ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و آن ﻫﻤﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻮن ﭘﺮﻧﺪهاي ﺑﻪ ﻫﻮا ﭘﺮواز ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﺑﺮﻫﻢ زدن از ﻣﺸﺮق ﺑﻪ ﻣﻐﺮب ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﭼﻮن ﻣﺎﻫﻲ از‬
 ‫‪٢٤٣ /‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﻮي ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬در ﻛﻮهﻫﺎ ﺗﻮﻧﻞ ﻛﻨﺪهاﻧﺪ و ﺑﺎ راهآﻫﻦ ﺻﺪﻫﺎ اﺗﺎق ﻛﻪ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺷﻬﺮي را دارﻧﺪ را‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آن از اﻳﻦ ﺳﻮ ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ و ﺗﺎﻧﻚ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻪ رادﻳﻮ و ﺗﻠﮕﺮاف و ﺗﻠﻔﻦ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺰاران ﻣﻨﺰل راه ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺮق را ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﺐ را ﭼﻮن روز روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﮔﺮ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل ﻳﻜﺎﻳﻚ اﺧﺘﺮاﻋﺎت اﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ ﻛﻪ در ﺳﺎﻳﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ را ﺷﺮح دﻫﻢ‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬آري آﻧﺎن ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺠﺎﻳﺐ را ﺑﺮ دﻧﻴﺎ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻨﺪ وﻟﻲ ﭼﻮن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد را ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻏﻤﺨﻮار ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدريﺷﺎن اﺳﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﻳﺎد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺠﻨﺒﻴﻢ و ﺑﻪ ﺧﻮد آﻳﻴﻢ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮوﻳﻢ و ﻛﺸﺎورزي ﺧﻮد را ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺳﺎزﻳﻢ و‬
‫ﻣﻠﺖﻣﺎن ﻣﺮﻓﻪ ﺷﻮد و ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻴﻢ و ﻣﻌﺎدﻧﻲ را ﻛﻪ دارﻳﻢ اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ و ﺑﺎ ﺳﻮد آن ﺳﺮزﻣﻴﻦﻣﺎن را آﺑﺎد و آراﺳﺘﻪ‬
‫ﺳﺎزﻳﻢ‪.‬‬
‫آﻗﺎي ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮد آﻧﭽﻨﺎن ﺧﻮد را از ﺑﺮادرﻛُﺸﻲ و اﺧﺘﻼف ﺑﺮﺣﺬر ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد اﻳﻨﻜﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻋﻈﻴﻤﻲ اﺳﺖ وي را ﻫﻤﭽﻮن اﻗﻠﻴﺖ ارﻣﻨﻲ و آﺳﻮري ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آوردﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ اﻋﺘﺮاﺿﻲ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺒﺎر ﻫﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﺑﺎ دﻳﺪن ﻣﻨﻈﺮه ﺷﻴﻮن ﻣﺎدر در ﻣﺮگ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺸﻨﻮد ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎﻟﻪ ﻳﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺪران ﺧﻮد‬
‫را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ ﻛﻴﻔﻮر و ﺳﺮﻣﺴﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ دﻳﺪن ﻣﻨﺎزل وﻳﺮان ﺷﺪه و آﺗﺶﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺎد و ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻪ زﺧﻤﻴﺎن ﻧﺸﺌﻪ و از در‬
‫ﺧﻮن ﻏﻠﺘﻴﺪن ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﺳﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺎ را ﻣﺄﻳﻮﺳﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﭼﺎره ﭼﻴﺴﺖ؟ و ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻣﺼﻠﺤﺖ را در ﭼﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ؟ ﺣﻖ ﻧﺪارﻳﻢ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻗﺼﺮ و ﻛﺎخﻫﺎﻳﻲ‬
‫را ﻛﻪ ﺑﺎ داراﻳﻲ ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻳﺪ ﺑﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻓﻜﺮي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﻠﻲ ﺧﻮد ﻛﻪ ﭼﻮن ﻏﺎرﻫﺎي دوران ﺳﻨﮕﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻨﻤﺎﻳﻴﻢ آن ﻫﻤﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي آﺳﻔﺎﻟﺖ و ﻛﻮﭼﻪﻫﺎي ﻣﺰﻳﻦ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻣﺎ ﻫﻢ در ﻛﻮﭼﻪﻫﺎي ﺧﺎﻛﻲ در ﮔﻞ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻛﻨﻴﻢ؟ ﺑﮕﺬارﻳﺪ اﺻﻼﺣﺎﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ آن ﻫﻤﻪ ﺗﺠﻤﻼﺗﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻬﺮان ﺻﺮف ﺷﺪه ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻴﻢ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ؟ ﺳﻴﻨﻪ و ﮔﺮدن ﺧﺎﻧﻤﻬﺎﻳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻗﺪري ﻃﻼ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ ﻛﻪ دو اﻳﺮان دﻳﮕﺮ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ آن آﺑﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ دﻳﮕﺮ از ﻛُﺮد ﺑﻴﭽﺎره ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ؟‬
‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ :‬اي ﺳﺮان ﻛُﺮد‪ ،‬ﺳﺮداران‪ ،‬ﻛﺸﺎورزان و زﺣﻤﺘﻜﺸﺎن ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد و ﭼﺎره ﭼﻴﺴﺖ؟‬
 ‫‪٢٤٤ /‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻀﺎر ﮔﻮش ﺟﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺳﭙﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻛﻒزدنﻫﺎ و‬
‫ﻫﻮراﻛﺸﻴﺪنﻫﺎ و ﺳﺮ دادن ﺷﻌﺎرﻫﺎي زﻧﺪهﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻀﺎر اﻋﻢ از ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ‬
‫ﻳﻚﺻﺪا و ﻫﻤﻨﻮا ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮب ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫آﺗﺶ وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻲ و آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ ﻣﺎ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﺮام ﻣﻘﺪس ﻳﺎ ﻣﺮگ ﻳﺎ آزادي را ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ و آزادي ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﮓ آورده و اﻛﻨﻮن ﻫﻢ آزادي ﺧﻮد را ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺮداﻧﻪ و ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد و آﻣﺎدهاﻳﻢ ﻛﻪ آزادي ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺳﺎﻛﻦ اﻳﺮان را ﻫﻢ ﺗﺄﻣﻴﻦ و ﭘﺎﻳﺪار ﺳﺎزﻳﻢ و آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ از زﻳﺮ ﺳﺘﻢ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺧﻮﻧﺨﻮار و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﻴﻢ و‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮد در آزادي ﺳﻬﻴﻢ ﮔﺮداﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد ﻛُﺮد و ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫‪190‬‬
‫زﻧﺪهﺑﺎد آزادي و دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ«‬

‫دور دوم ﻣﺬاﻛﺮت در ﺗﺒﺮﻳﺰ‬

‫ﺻﺒﺢ روز ‪ 25/3/21‬ﻫﻴﺄﺗﻲ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮه از ﺗﻬﺮان وارد ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎي‬
‫ﻫﻴﺄت ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻮي ﻣﻘﺪم‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮيزاده‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪس ﺧﺴﺮو ﻫﺪاﻳﺖ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺳﻼماﻟﻪ ﺟﺎوﻳﺪ‬
‫از ﻃﺮف اﺳﺘﺎﻧﺪار ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻲ از آﻧﺎن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪ .‬ﭘﺮوژه ‪ 7‬ﻣﺎدهاي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬اﺳﺎس ﻣﺬاﻛﺮات ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ در آن داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮي دو ﻃﺮف ﺗﻮاﻓﻖ زﻳﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪:‬‬
‫»در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺬاﻛﺮات ﺑﻴﻦ دو دوﻟﺖ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻫﻔﺖﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺑﻼﻏﻴﻪ دوم اردﻳﺒﻬﺸﺖﻣﺎه ‪1325‬‬
‫دوﻟﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺰﺑﻮر واﻗﻊ ﮔﺮدﻳﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﺿﻴﺢ و ﺗﻜﻤﻴﻞ آن‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺟﺮا ﮔﺬارده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪1‬ـ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﺎد ﻣﺎده اول اﺑﻼﻏﻴﻪ ﺻﺎدره دوﻟﺖ‪ ،‬رﻳﻴﺲ داراﻳﻲ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺐ دوﻟﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي اﺳﺘﺎﻧﺪاري ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬وزارت ﻛﺸﻮر ﻳﻜﻲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/6،50‬‬
 ‫‪٢٤٥ /‬‬
‫‪3‬ـ ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ و ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮف دوﻟﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻃﺒﻖ ﻣﺼﻮﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﻧﻴﺮوﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺟﺰو ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي و اﻧﺠﻤﻦ‬
‫اﻳﺎﻟﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪5‬ـ ‪ 75‬درﺻﺪ از ﻋﻮاﻳﺪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎرج ﻣﺤﻠﻲ اﺧﺘﺼﺎص و ‪ 25‬درﺻﺪ ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎرج ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮر اﻳﺮان‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ :1‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺗﻌﻤﻴﺮات راه ﺷﻮﺳﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دوﻟﺖ و اﺣﺪاث و ﺗﻌﻤﻴﺮ راهﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ و ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه اﻧﺠﻤﻦ‬
‫اﻳﺎﻟﺘﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ 25 :2‬درﺻﺪ ﻋﻮاﻳﺪ ﮔﻤﺮﻛﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺟﻬﺖ داﻧﺸﮕﺎه آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪6‬ـ دوﻟﺖ ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺘﺪاد راهآﻫﻦ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺗﺒﺮﻳﺰ را ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺷﺮوع و ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪7‬ـ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻓﺪاﻳﻲ ﺑﻪ ژاﻧﺪارﻣﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ و ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ و اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم آن ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اراﺿﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺼﺎت دوﻟﺖ ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ وﻟﻲ آﻧﭽﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺴﺎرت آن‬
‫ﺟﺒﺮان ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﺒﺮان آن ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻧﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪9‬ـ دوﻟﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎ اﻓﺘﺘﺎح ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻻﻳﺤﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت را ﻛﻪ روي اﺻﻞ آزادي و دﻣﻜﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ رأي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺨﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ و ﻣﺴﺎوي ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺴﻮان ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ازدﻳﺎد اﻫﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺶ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪10‬ـ اﻳﺎﻟﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺳﻪ و ﭼﻬﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪11‬ـ دوﻟﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دارد ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺣ‪‬ﺴﻦ ﺟﺮﻳﺎن اﻣﻮر آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮراي اداري از اﺳﺘﺎﻧﺪار و رؤﺳﺎي ادارات و‬
‫ﻫﻴﺄت رﻳﻴﺴﻪ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ و اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪12‬ـ در ﻣﺪارس ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ و ﻋﺎﻟﻴﻪ ﺗﺪرﻳﺲ ﺑﻪ دو زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ و آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢٤٦ /‬‬
‫‪13‬ـ دوﻟﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ دارد اﻛﺮاد ﻣﻘﻴﻢ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن از ﻣﺰاﻳﺎي اﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده ﺗﺎ ﻛﻼس ﭘﻨﺠﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن از ﻗﺒﻴﻞ آﺳﻮري‪ ،‬ارﻣﻨﻲ‪ ،‬ﺣﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻛﻼس ﭘﻨﺠﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ را ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن ﺧﻮد ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪14‬ـ ﭼﻮن دوﻟﺖ در ﻧﻈﺮ دارد ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺷﻬﺮداري را ﺟﻬﺖ ﺗﻤﺎم اﻳﺮان روي اﺻﻮل دﻣﻜﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ رأي‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺨﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﺎﻧﺰده ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺠﻤﻦ‬
‫ﺷﻬﺮداريﻫﺎ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط اﻳﺮان ﺷﺮوع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر و اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ‬
‫ﺷﻬﺮداري آذرﺑﺎﻳﺠﺎن وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد‪.‬‬
‫‪15‬ـ اﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖﻧﺎﻣﻪ در دو ﻧﺴﺨﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮔﺮدﻳﺪ و ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺄت دوﻟﺖ و اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫اﺟﺮا ﮔﺬارده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪191‬‬
‫‪ 23‬ﺧﺮداد ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ـ ﭘﻴﺸﻪوري‪«.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم دﻳﺪار ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان در ﺗﺒﺮﻳﺰ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن دو ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻬﻢ را درج ﻛﺮد ﻳﻜﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‪» :‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ :‬ﻣﺎ اﻛﺮاد ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ؟ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺎدري و دﻳﮕﺮي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
‫»از ﺗﻬﺮان ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ؟ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺑﻪ ﻗﻠﻢ اﻧﻮر دﻟﺴﻮز‪«.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻳﻜﻲ از ﻣﻮاﻧﻊ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮان آذري ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻓﺴﺮاﻧﺸﺎن ﭼﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺘﺸﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻬﺎ درﺟﻪ و ﻣﻘﺎم ﺑﺨﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﻒ ارﺗﺶ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﺎن درﺟﻪ اي ﻛﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ و ﺷﺎه ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺎٔ◌ ﻟﻪ را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮدﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻧﺠﺎم ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﺎت ﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد در ﮔﺮو ﻣﺴﺄﻟﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ دوﻣﻴﻦ دور ﻣﺬاﻛﺮات ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮان و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺧﺒﺮ ﻫﻔﺘﻪ« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اﺧﺒﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن دو ﻫﻔﺘﻪ ﻣﺴﻜﻮت ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و رادﻳﻮﻫﺎي ﺟﻬﺎن در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺜﻲ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ روزي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ دوﺑﺎره ﺑﺮ ﺳﺮ زﺑﺎنﻫﺎ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ورود آﻗﺎي ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ﻣﻌﺎون‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ﺻﺺ‪339-335‬وﻫﺪاﻳﺖ‪،‬ص‪ .448‬‬
 ‫‪٢٤٧ /‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﭼﻴﺰ ﺗﺎزهاي را ﻧﺸﺎن ﻧﺪاده‪ ،‬در ﺣﻴﻦ ﻗﻄﻊ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﺗﻬﺮان ﺑﻴﻦ‬
‫آﻗﺎي ﭘﻴﺸﻪوري و آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪ ،‬دو ﻃﺮف اﻋﻼﻣﻴﻪاي ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺣﺼﻮل ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻔﺎﻫﻢ دو ﻃﺮف ﺻﺎدر ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دو‬
‫ﺧﻮاﻫﺎن ﻧﺸﺴﺖ ﻣﺠﺪد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﺗﺒﺮﻳﺰ اﻣﺮي ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﺗﺒﺮﻳﺰ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدﻳﺪ آﻗﺎي ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ﺑﺎ آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫اﻋﻼن ﺷﻮد در رادﻳﻮﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ و روزﻧﺎﻣﻪ »رﻫﺒﺮ« در ﺗﻬﺮان ﭼﻨﺪﻳﻦ روز اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﺗﻔﺎﻫﻢ دو‬
‫ﻃﺮف را ﺑﻪ ﻣﺮدم رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ روز اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﺗﻔﺎﻫﻢ دو ﻃﺮف از ﺳﻮي آﻗﺎي ﭘﻴﺸﻪوري و آﻗﺎي ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز‪ ،‬رؤﺳﺎي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺗﻬﺮان را اﻋﻼم ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮده و اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ اﻧﺘﺨﺎب و از ﻃﺮف ﻣﻠﺖ‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺧﻮد‪ ،‬رﻳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮد را ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ‪..‬‬
‫و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻟﺸﻜﺮ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﻨﻴﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ‬
‫داﺧﻠﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﺮد ‪:‬‬
‫و اﻣﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻃﻼع دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد در ﻗﺒﺎل ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻣﺮي ﻣﺨﺎﻃﺮهآﻣﻴﺰ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢﻣﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫دادﻧﺪ و از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻏﻴﺮ از ﻣﻨﺎﻓﻊ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺧﺴﺎرﺗﻲ را ﻧﺪﻳﺪهاﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد زﻳﺮ ﭼﻨﮕﺎل اﺳﺘﻌﻤﺎر و‬
‫ﺳﺮﻛﻮب دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري رﺿﺎﺧﺎن ﻣﻲﻧﺎﻟﺪ در ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻧﻘﺼﻲ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻫﻢ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر رﻫﺒﺮ‬
‫ﺧﺮدﻣﻨﺪﻣﺎن ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮب ﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻣﺎﻧﻌﻲ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﺿﺮوري ﻫﻢ داﻧﺴﺘﻪ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ آﻧﻬﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ از روز اول آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻫﺮ ﻧﻮع اﻗﺪاﻣﻲ ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻧﻴﺰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ اﻗﺪام ﺑﻪ رﻓﻊ ﻧﻘﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪..‬‬
 ‫‪٢٤٨ /‬‬
‫اﻳﻦ از ﻳﻚ ﻃﺮف و اﻣﺎ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﺑﻪ آن ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان را‬
‫ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴﺮﻣﺎن ﺑﻪ ﻫﺪر ﻧﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ آرﻣﺎن و ﻫﺪف ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻳﻢ ‪..‬‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ ﻣﺎ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻜﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺎ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ آن ﻫﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎ اﺻﻮل دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﺳﻨﻨﺪج ﻫﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻛُﺮدي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ از ﻃﺮف ﻣﻠﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و رؤﺳﺎي ﺧﻮد را ﺧﻮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭼﻮن ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ زﺑﺎن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ از ﻃﺮف اﻫﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي وﻻﻳﺘﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد از ﻃﺮف اﻳﻦ‬
‫اﻧﺠﻤﻦﻫﺎ ﻫﻢ ﻳﻚ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ در ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و از ﻃﺮف اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻋﺮض ﻛﺮدم‪ :‬اﺗﻔﺎﻗﺎت آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺗﻬﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﻠﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻛُﺮد ﻫﻢ و ﺣﺘﻲ ارﻣﻨﻲ و‬
‫آﺳﻮريﻫﺎ ﻫﻢ ﺳﻬﻴﻢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﻛُﺮدي اﻳﻦ اﻳﺎم را روز ﺷﺎدي ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﺷﺎد ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻌﻲ در ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ و آن اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي وﻻﻳﺘﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻳﻚ اﻧﺠﻤﻦ اﻳﺎﻟﺘﻲ‬
‫ﻣﺘﻔﻖ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻫﻢ اﺣﺘﻤﺎل داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﺮاي اﻣﻨﻴﺖ اﻳﺮان ﻣﻬﻢ اﺳﺖ اﮔﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺣﻞ ﺷﻮد و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺗﻬﺮان ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت را ﺑﭙﺮدازد ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻫﻢ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻧﺒﻮده‪ ،‬و ﭼﻮن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻬﺎﺑﺎد را ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﺮاغ ﻣﻬﺎﺑﺎد راه را ﺑﺮاﻳﺸﺎن روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫‪192‬‬
‫و ﻫﺮ ﻛُﺮدي اﻣﺮوز ﺧﻮاﻫﺎن آﻧﺴﺖ ﻛﻪ زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﭘﻴﺸﻮاي رﻫﺒﺮﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ و اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺎﺻﻠﻪ و ﺧﻮﺷﺒﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﻓﻴﺮوز ـ ﭘﻴﺸﻪوري ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/3/29،60‬‬
 ‫‪٢٤٩ /‬‬
‫از ﻫﻤﺎن ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﮔﺮوه ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ ﺟﻬﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺮ ﺳﺮ آﻳﻨﺪه ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن دﻋﻮت ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﺮاُف و‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت دﻳﮕﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮروي ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد در اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن رﺑﻂ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻗﺮاُف ﺟﻬﺖ‬
‫ﻗﺒﻮﻻﻧﺪن ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻬﻮرﻳﻬﺎي اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي و ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎﻗﺮاُف ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد را ﻗﺎﻧﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻛُﺮدﻫﺎ ﻣ‪‬ﺼﺮ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﻫﻢ ﺣﺰب و ﻫﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ وﻳﮋه ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮ ﺑﺎﻗﺮاُف و ﻧﻮع اﻇﻬﺎرات ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات‪ ،‬و دﻳﺪﮔﺎه آﻧﺎن ﺑﺮاي ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد در‬
‫ﻣﺎهﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ اﻓﻜﺎرﺷﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع روز ‪ 24/11/12‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»دو ﺑﺎر از ﻃﺮف آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪم ﻛﻪ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ‪] ،‬ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎﺷﻴﻢ[ ﻣﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮدم ﭼﻮن ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﭼﻬﺎر ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ و ادﻋﺎي اﺳﺘﻘﻼل و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺧﺎك ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دارد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺣﻖ دﺳﺖ ﻛﺸﻢ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻊ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن در ﻣﺪت اﻳﻦ ﭼﻨﺪ روز ﻛﻪ ﺟﺸﻦ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ،‬و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن دادﻳﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺣﺴﺎس و ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪193‬‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮد ﻟﻴﺎﻗﺖ اﺳﺘﻘﻼل و آزادي را دارد‪«.‬‬
‫از دﻳﺪﮔﺎه آذريﻫﺎ ﺷﺎﻳﺪ دو ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ در ﭼﻬﺎر دوﻟﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻲ و ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ آن ﺑﺮ ﻳﻚ دوراﻫﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد در اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و‬
‫ﺳﻮرﻳﻪ را ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﻲﺷﻮراﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺮاي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﻮروي ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮي روح ﺧﻮدﺑﺰرگﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺳﺮان آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻪ ﺧﻮد را از ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻣﺘﺮﻗﻲﺗﺮ داﻧﺴﺘﻪ و ﻛُﺮدﻫﺎ را از ﺧﻮد ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ و ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪهﺗﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻧﺠﻤﻦ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮروي ‪ 5‬ﻧﻔﺮ از ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ :‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺣﺎج‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ داودي‪ ،‬ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﻛﺮﻳﻢ اﺣﻤﺪﻳﻦ و وﻫﺎب ﺑﻠﻮرﻳﺎن را ﺟﻬﺖ ﺷﺮﻛﺖ در اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ اﻋﺰام داﺷﺖ‪ 194.‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻗﻮم ﻛُﺮد و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/1/12،30‬‬
‫‪ ‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .60‬‬
 ‫‪٢٥٠ /‬‬
‫دور دوم ﻣﺬاﻛﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و اﻳﺮان ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و در ﮔﺮو ﻣﺴﺄﻟﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭼﻮن‪ (1 :‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛُﺮدﻫﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﺟﺎي ﻫﺮ دو ﻣﻠﺖ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﺬاﻛﺮه‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ (2 .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ در اﻳﺮان ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻣﺴﺄﻟﻪ وﻳﮋه و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛﻪ او ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم آذري ﻛﻪ داراي ﻗﻮاره ﺳﻴﺎﺳﻲ و‬
‫اداري ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد ﻛﻪ ﺣﻖ ﺗﺸﻜﻴﻞ اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي اﻳﺎﻟﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬و ﻛُﺮد ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺳﺎﻛﻦ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬آﺳﻮري و ارﻣﻨﻲ از آن ﺑﺤﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮد ﻗﺎﺿﻲ در‬
‫ﻧﻄﻖ روز ‪ 25/2/31‬ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ‪ (3‬ﺑﺤﺚ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺧﺎرج از آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و‬
‫اﻳﻼم ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﺮان را دارا ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻛُﺮدﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن از »ﻣﺰاﻳﺎي« ﺗﻮاﻓﻖ ﭘﻴﺸﻪوري ـ‬
‫ﻓﻴﺮوز ﺑﻬﺮهاي ﻧﺼﻴﺒﺸﺎن ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ اﮔﺮ ﺗﺎ ﻛﻼس ﭘﻨﺠﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺣﻖ اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد را داﺷﺘﻨﺪ در آن‬
‫ﺻﻮرت ﻛُﺮدﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ از آن ﻫﻢ ﺑﻲﻧﺼﻴﺐ ﻣﻲﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٥١ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ و ﺗﻬﺮان‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد‬
‫در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ در اﻳﺮان ﺑﺮ ﻳﻚ دوراﻫﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻚ ﺗﻚ و‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬در ﻫﺮ دو ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎﻏﻴﮕﺮي ﻗﺒﻴﻠﻪاي و اﺑﺮاز ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬
‫اﻳﻞ و ﺗﻴﺮهﻫﺎي ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻨﻬﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺸﻜﻞ ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺪهاي را ﺷﺮوع ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ »ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن« و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﺸﺮﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻋﺮاق‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن و ﺳﻮرﻳﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮدﻫﺎي ﻋﺮاق و ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزان ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم ﻛُﺮد ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﺮان ﻫﻢ ﻛﻪ‬
‫داراي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛُﺮد ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺎ آﺧﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻧﺎدﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮد و از آن واﻫﻤﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﻛُﺮدﻫﺎ در‬
‫آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ‪ 16‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ 1944‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺗﻦ از اﻓﺮاد ﺳﺮﺷﻨﺎس ﻣ‪‬ﻜﺮﻳﺎن را ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮه در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اوﺿﺎع آن زﻣﺎن‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻗﺮﻧﻲآﻏﺎي ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻪ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪي ﻣﻨﮕﻮر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﻋﺰﻳﺰآﻏﺎي ﮔﻮرك و ﻋﻠﻲآﻏﺎي دﻫﺒﻜﺮي‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان اﻧﺪك اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻣﺆﺛﺮ در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻫﻤﭽﻮن‪ :‬ﮔﺸﻮدن ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫‪195‬‬
‫ﻛﺮدي‪ ،‬اﺣﺪاث ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن و اﺣﺪاث راهﻫﺎ‪.‬‬
‫دﻳﺪار ﻗﺎﺿﻲ و ﻫﻤﺴﻔﺮاﻧﺶ ﻫﻴﭻ اﻗﺪام ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺆﺛﺮي درﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺗﻦ از ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺴﻦ ارﻓﻊ رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ دﻳﺪار‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ارﻓﻊ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﻗﺎﺿﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»در ﻫﻤﻴﻦ اوﻗﺎت ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ روز ﺑﺮادر ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻠﻔﻨﻲ از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ او و ﺑﺮادرش را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺑﭙﺬﻳﺮم‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻣﻔﺼﻞ و ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ رد و ﺑﺪل ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺪر و ﺳﻴﻒ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﻛﺎراﻧﻪ و‬
‫ﻣﻼﻳﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و اﻇﻬﺎر ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﻴﺪوارﻧﺪ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت وﻳﮋه آﻧﻬﺎ را درك ﻛﺮده و ﺣﻘﻮق‬

‫‪‬س‪.‬ع‪.‬ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪،‬ص‪159‬ودﻫﻜُﺮدي‪،‬ﺻﺺ‪،46-45‬ﻛﻪاوﻫﻢازآرﺷﻴﻮاﻧﮕﻠﺴﺘﺎناﺳﺘﺨﺮاجﻛﺮدهاﺳﺖ‪ .‬‬
 ‫‪٢٥٢ /‬‬
‫ﻣﻠﻲ آﻧﻬﺎ را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻫﻤﻜﺎري ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺻﺮﻳﺢاﻟﻠﻬﺠﻪﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا از ﻧﺎراﺣﺘﻲﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﻠﻪ ﻛﺮد‪ ،‬از ﻓﺴﺎد و ﺑﻲﻟﻴﺎﻗﺘﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اداري در ﻧﻘﺎط ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ و از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﭼﺮا از وﺟﻮد ﺧﻮد ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺮاي اﻣﻮر اداري اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺟﻮاب دادم ﻛﻪ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻫﻤﺎﻳﻮن ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﻫﻤﺎن اﺣﺴﺎس را در ﻣﻘﺎم ﻛُﺮدﻫﺎ دارد ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ‬
‫دارد‪ .‬و ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻛُﺮدﻫﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﻓﻴﻌﻲ در اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﻳﻜﻲ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻋﻀﻮ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻣﻘﺪاري ﻓﺴﺎد و ﺑﻲﻟﻴﺎﻗﺘﻲ در دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اداري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و دارد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺣ‪‬ﺴﻦ ﻫﻤﻜﺎري ﻧﺸﺎن داده و ﺗﺤﺖ رﻫﺒﺮي اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ اﻳﻦ ﻧﻘﺎﻳﺺ را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه اﻣﭙﺮاﻃﻮر اﺳﺖ و ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻗﻠﻴﺖﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺎرس‪ ،‬ﺗﺮك‪ ،‬ﺑﻠﻮچ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻛﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺮب و ﻏﻴﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از آﻧﻬﺎ آداب و رﺳﻮم ﻗﺪﻳﻢ ﺧﻮد را زﻧﺪه ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﻔﺘﺨﺮﻧﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﺸﻲ از‬
‫ﻣﻠﺖ اﻳﺮان را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ دﻳﺪم ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺑﺎدﻫﺎ ﺑﻠﺮزد و ﻣﺴﻠﻤﺎً در آﻳﻨﺪه اﺳﺒﺎب ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻣﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫‪196‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ارﻓﻊ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از دﻳﺪﮔﺎه ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ راهﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻮد اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻳﺎ دﻗﻴﻖﺗﺮ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﺮان ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻣﺬاﻛﺮات ﻛُﺮدﻫﺎ و اﻳﺮان‬

‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ ﻛﻪ در اول ﻣﺎه ژوﺋﻦ ‪ 1946‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮﮔﺰاري آژاﻧﺲ »ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮس« اﻧﺠﺎم داد در ﺟﻮاب ﺳﺌﻮاﻟﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻛُﺮدﻫﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي وﻋﺪه دﻫﺪ دﻣﻜﺮاﺳﻲ در ﺗﻤﺎم اﻳﺮان ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻳﺪ و اﻋﺘﺮاف ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻨﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن در ﻛﺮدﺳﺘﺎن راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛُﺮدي و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري اداري ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫در ﺟﻮاب ﺳﺌﻮال دﻳﮕﺮي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اوﺿﺎع ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ از ﺳﻮي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي اﺷﻐﺎل ﻧﺸﺪه و از‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ رﺿﺎﺷﺎه از ﺳﻠﻄﻨﺖ دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ژاﻧﺪارم و ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺮوي دﻳﮕﺮي وارد ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ از آن زﻣﺎن در ﻋﻤﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدهاﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ از ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻼً ﻣﺴﺄﻟﻪاي اﺳﺖ داﺧﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ﻛُﺮد و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ اﻣﺮوز ﻣ‪‬ﺼﺮ ﺑﺮ‬

‫‪ ‬ارﻓﻊ‪،‬ﺻﺺ‪ .76-75‬‬
 ‫‪٢٥٣ /‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻳﻚ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﺟﺰﺋﻲ ﺑﺮاي ﺳﺮزﻣﻴﻦﻣﺎن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺼﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ ﻣﺎ ﻫﻴﭻ اﻗﺪاﻣﻲ‬
‫ﻧﻜﺮده‪ ،‬ﻣﺎ واﻗﻌﺎً ﻣﺸﺘﺎق ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ از آﻣﺮﻳﻜﺎ و روﺳﻴﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ را ﻫﻢ ﻣﺮدود ﻣﻲداﻧﻴﻢ‬
‫‪197‬‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ادﻋﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ و اﻳﺠﺎد دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ »دي‬
‫ﻓﺎﻛﺘﻮ« اﻋﺘﺮاف ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان را ﻛﺴﺐ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ »دي ژور«‪ ‬در ﭼﺎرﭼﻮب »ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ اﻳﺮان«‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﻣﺬاﻛﺮه ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﺳﻮي ﺛﺒﺎت ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ وزﻳﺮان اﻣﻮرات اداري را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ ﺟﻤﻬﻮري ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺑﺎرزاﻧﻴﺎن و ﻫﻨﮓﻫﺎي ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي در ﭼﻨﺪ ﻟﺸﻜﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ارﺗﺶ ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺟﻤﻬﻮري آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ارﺗﺶ اﻳﺮان در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد‪،‬‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ را ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻮﻋﻲ‬
‫راﺑﻄﻪ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺷﻤﺎره ‪ 67‬روز ‪ 1325/4/23‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﺒﺮ داﺧﻠﻲ ﻫﻔﺘﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎﻳﻲ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮﺑﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮا روز دوم ﻛﻪ از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮت‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺪت دو ﺳﺎﻋﺖ و ﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﺗﻬﺮان رﺳﻴﺪﻧﺪ و در ﻓﺮودﮔﺎه از‬
‫ﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ و ﺟﻤﻌﻲ ﻛﺜﻴﺮ از ﻛُﺮدﻫﺎي ﻣﻘﻴﻢ ﺗﻬﺮان و آﺷﻨﺎﻳﺎن از ﭘﻴﺸﻮا اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪ‪ .‬در‬
‫ﻫﺘﻞ درﺑﻨﺪ از ﻃﺮف دوﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ از اوﻟﻴﻦ روز ورود ﺑﻪ ﺗﻬﺮان از ﻃﺮف ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ آﻗﺎي‬
‫ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ دﻋﻮت ﺷﺪه و ﺗﺎ ﻛﻨﻮن اﻃﻼﻋﺎت رﺳﻤﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﭘﻴﺸﻮا و ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان درﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪه‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺪون رﻧﺠﺶ در ﻓﻀﺎﻳﻲ دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪«.‬‬
‫در کردستان مورخ ‪ ١٣٢٥/٤/٣٠‬نوشته شده است‪:‬‬
‫»ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺰرگ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﺎ دﻳﺪار ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﺷﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻧﻮ ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﭘﻴﺸﻮا‬
‫ﻛﻪ از ﺳﻔﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪ روزي در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﺸﺮﻳﻒ داﺷﺘﻨﺪ و روز ‪ 25/4/26‬ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ورودش ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻴﺄت‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي و ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺷﺪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻣﺤﺘﺮﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﻣﻴﺎﻧﺪوآب‪ ،‬و ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ و داﻧﺶآﻣﻮزان‬
‫ﻣﺪارس و ﻧﻴﺮوي ﻣﺮﻛﺰي و ﻗﺮﻳﺐ ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ زن و ﻣﺮد و ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻃﺒﻘﺎت ﺗﺎ ﻳﻚ ﻓﺮﺳﺨﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ روز ‪ 25/4/27‬در ﻣﻴﺎن ﻛﻒزدن و ﮔﻠﺒﺎران ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺗﺸﺮﻳﻒ‬

‫‪197‬‬
‫‪.Howell,Jr,Wilson,TheSovietUnionandtheKurds:AstudyofNationalMinority.1965,p.188.‬‬
‫‪ ،Dejure ‬ﻣﺸﺮوع‪،‬ﺑﻄﻮرﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪.‬‬
 ‫‪٢٥٤ /‬‬
‫آوردﻧﺪ و ﻛُﺮد و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﺎ دﻳﺪار ﻣﺒﺎرك ﺧﻮد ﺷﺎد ﻛﺮدﻧﺪ و ﺣﻴﺎت ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺪارس و‬
‫‪198‬‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﻲ و اﻇﻬﺎر ﻟﻄﻒ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ درﺑﺎره ﻣﺬاﻛﺮاﺗﺶ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﻬﺮان ﺑﺎ روزﻧﺎﻣﻪ »رﻫﺒﺮ« ارﮔﺎن ﺣﺰب ﺗﻮده ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻗﺰﻟﺠﻲ‬
‫ﻣﺘﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ را ﺑﻪ ﻛُﺮدي ﺗﺮﺟﻤﻪ و در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺠﺪداً درج ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻣﺘﻦ آن‪:‬‬
‫»ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه روزﻧﺎﻣﻪ »رﻫﺒﺮ« ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﻌﻈﻢ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ رﻫﺒﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﻳﺮوز ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ آﻗﺎي ﻗﺮﻳﺸﻲ ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺄت ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ »رﻫﺒﺮ« در وﻳﻼي ﺷﻤﺎره ‪ 5‬واﻗﻊ در ﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﺟﻨﺎب‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ رﻫﺒﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ده روز اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪه ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي‬
‫اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮح اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ در زﻳﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲرﺳﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻳﻚ ﻛﺖ و ﺷﻠﻮار ﺳﺎده ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ و ﺑﺴﻴﺎرﻣﺤﺒﻮب و ﺑﺎ وﻗﺎر و ﺑﺎ ﻫﻴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬
‫از ﻣﺘﻨﻔﺬﻳﻦ و رﺟﺎل ﻛُﺮد در ﻣﺠﻠﺲ وي ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺣﺘﺮام ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻫﺒﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻗﺎﺋﻞ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺎب ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ از ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ از ﻃﺮف روزﻧﺎﻣﻪ رﻫﺒﺮ اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﻣﻴﻞ و‬
‫اﺷﺘﻴﺎق ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاب ﺳﺌﻮاﻻﺗﻤﺎن را ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮاﺑﻬﺎﻳﺸﺎن ﻛﻮﺗﺎه و ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﺻﺮﻳﺢ و از روي اﻳﻤﺎن و ﻗﻮت ﻗﻠﺐ‬
‫ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ و ﻗﻠﻤﺮو ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻧﻬﻀﺖ دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﻛﺠﺎ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﻮذ ﺣﺰﺑﻲ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻛُﺮدﻫﺎي اﻃﺮاف ﻣﺎﻛﻮ‪ ،‬ﺷﺎﭘﻮر‪ ،‬ﺧﻮي‪ ،‬رﺿﺎﺋﻴﻪ‪ ،‬اﺷﻨﻮﻳﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺪه‪ ،‬ﺳﻘﺰ و ﺳﺮدﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﻔﺘﺼﺪ اﻟﻲ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻫﺰار‬
‫ﻧﻔﺮﻧﺪ را راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و رﻫﺒﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬اﻧﺪﻛﻲ از ﺳﻮاﺑﻖ و ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﻬﻀﺖ ﺧﻮدﺗﺎن را ﺷﺮح دﻫﻴﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬آﻏﺎز ﺣﺮﻛﺖ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ و ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ دارد وﻟﻲ از ﻧُﻪ ﻣﺎه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻤﻮده )ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب در ﻣﻬﺎﺑﺎد(‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﺠﺪد ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺣﺰب‬
‫ﻣﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﺮﺗﺠﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از دوﻟﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺳﺮ ﻛﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻬﻀﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻃﺮﻓﺪار آزادي و اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬ﭼﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﺗﺎﻛﻨﻮن در اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/4/30،76‬‬
 ‫‪٢٥٥ /‬‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬اﻗﺪام ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮد ﺑﻌﻤﻞ آورده‪ ،‬اﻳﺠﺎد روﺣﻴﻪاي ﺻﻤﻴﻤﻲ و اﺗﺤﺎدي ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﭼﻨﺪ ﺻﺪﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﺮادران اﻳﺮاﻧﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻨﻴﺖ و آراﻣﺸﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺟﻮد دارد ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﻧﺒﻮده و ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺑﺪون‬
‫ﭼﺸﻤﺪاﺷﺖ در اﻳﺠﺎد و اﺑﺪاع و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ از ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎي زﻳﺎدي آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻛﻢ‬
‫و ﻛﻤﺒﻮد وﺳﺎﻳﻞ‪ ،‬اﺣﺪاث راهﻫﺎ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣﺪارس‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ و ﻧﺸﺮ روزﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺠﻠﻪ و ‪ ..‬اﻳﺠﺎد ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﺜﻴﺮي از ﻛُﺮدان ﻫﻢوﻃﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺮﻗﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬از وﺿﻊ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻬﻀﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻫﺴﺘﻴﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺟﻨﺒﺶ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺷﺪه وﻟﻲ ﻣﺎ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛُﺮدي ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه و‬
‫ﻋﺎﺷﻖ آزادي اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻮادار ﻧﻬﻀﺖ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬وﺿﻊ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻛُﺮدﻫﺎي دﻧﻴﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﻨﻴﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﺮﻳﺐ دو و ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛُﺮد در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻮع ﺟﻨﺒﺶ و رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻮﻧﻲ دوﻟﺖ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺳﺎﻛﻦ آﻧﺠﺎ ﺧﺒﺮي ﻧﺪارم وﻟﻲ ﻗﺒﻼً ﻛﺸﺘﺎر و اذﻳﺖ و آزار ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ دوﻟﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ ادﻋﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد را در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺣﻞ ﻛﺮده« از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ رﺳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻞ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻓﺸﺎر و‬
‫آرام ﻛﺮدن آرزوي ﻣﻠﻲ آﻧﺎن ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ‪ ..‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺮﻳﺐ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن و دوﻳﺴﺖ ﻫﺰار ﻛُﺮد دﻳﮕﺮ ﻫﻢ در ﻋﺮاق زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮاق ﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﺎن روﺷﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﻓﺮار دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻧﻔﻮذ ﻧﻬﻀﺖ‬
‫دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻛُﺮدي ﻛﻪ در ﺳﻮرﻳﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮب ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬ﭼﻪ راﺑﻄﻪاي ﻣﻌﻨﻮي ﺑﻴﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻫﺪف ﻛﻪ آن ﻫﻢ آزادي واﻗﻌﻲ و راﺳﺘﻴﻦ اﻳﺮان اﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﻣﺬاﻛﺮات ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﻠﻴﺎت آن ﻣﺎ را ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻣﻦ ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﺎ آﻗﺎي ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز ﻣﻌﺎون ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ‪ ،‬و آﻗﺎي ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ رزمآرا و دو‬
‫ﺑﺎر ﺑﺎ ﺟﻨﺎب ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮدهام‪ ،‬ﻧﻈﺮ آﻗﺎي ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﺑﺴﻴﺎر آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺣ‪‬ﺴﻦ ﻇﻦ ﺑﻮده وﻟﻲ ﻧﻴﺖ ﻣﺎ را ﺧﻮب درك‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﺬاﻛﺮات ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻳﺾ ﺷﺪن ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺧﺪا ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﺧﻴﺮ و ﺧﻮﺷﻲ و ﺑﻪ ﺳﻮد آزادي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬آﻳﺎ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎك ﻣﺮﺗﺠﻌﺎن و ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮده و ﻫﺸﻴﺎر ﺑﻮدن را ﻧﻤﻲﻃﻠﺒﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬وﻗﺘﻲ اراده ﻣﻠﺖ و دوﻟﺘﻲ در ﻋﻤﻞ ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻮاﻓﻖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ آن ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ آﺗﻴﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ و اﻣﻴﺪوارم دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﻣﻜﺮاﺳﻲ را در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﮕﺴﺘﺮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬ﻧﻬﻀﺖ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازهاي دﻣﻜﺮاﺳﻲ آﺗﻴﻪ اﻳﺮان را ﻳﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟‬
 ‫‪٢٥٦ /‬‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻧﻬﻀﺖ ﻣﺎ از آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن ﺗﻬﺮان اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺎﻋﺮي ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﮋار ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺼﻴﺪهاش در‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ رﻫﺒﺮ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬وي در اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪه ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ و آﻧﺎن ﺑﺎ ﻗﻠﻢ« ﻣﻦ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻗﻠﻢ ﺷﻤﺎ در ﺗﻬﺮان ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ از ﺻﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮد اﺳﺖ و ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖ آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ اﻳﺮان دل ﺑﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ آزادﻳﺨﻮاﻫﺎن ﺗﻬﺮان را ﺑﺎ اﺷﺘﻴﺎق ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ارﺗﺠﺎع ﺗﻒ و ﻟﻌﻨﺖ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﺎهﻫﺎي اﺧﻴﺮ در ﺑﻴﻦ دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي و ﻧﻬﻀﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮد دو ﻃﺮف ﺑﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ و ﺗﻮاﻓﻖ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻗﺒﻞ از دوﻟﺖ ﺟﻨﺎب ﻗﻮاماﻟﺴﻄﻨﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻮاﺿﻊ زﻳﺎد ﺑﻮد وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از روي ﻛﺎر آﻣﺪن اﻳﻦ دوﻟﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺳﻌﻲ‬
‫و ﺗﻼش در ﺗﻮاﻓﻖ و ﺳﺎزش ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺌﻮال‪ :‬ﭼﺮا ﻓﺮاﻧﺴﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮد ﻋﻼﻗﻪ واﻓﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و آﻳﺎ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﻓﺮاﻧﺴﻮي از ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻫﺮ ﮔﺎه ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه را ﺗﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ« ﺣﻘﻴﻘﺖ دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫ﺟﻮاب‪ :‬ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ در ﺳﻮرﻳﻪ آﻧﭽﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﺒﺮي ﻛﻪ ﻣﺨﺒﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﻃﺮف ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اوﻻ ًاﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺎل ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا ﻣﺎ ﻃﺮﻓﺪار ﺣﻞ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬دوم اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﺮف ﻏﺎﺻﺒﺎﻧﻪ و اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻘﺼﻮد آزادﺳﺎزي ﺑﺨﺸﻲ از ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎﻧﻤﺎن و‬
‫ﻳﺎري ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ آزادي ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻮده و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻈﺮﻳﺎت را ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫‪199‬‬
‫ﻣﺮﺗﺠﻌﻴﻦ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻮده از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪«.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ در ﻧﻄﻖ روز ‪ 1325/5/4‬ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮي از ﻣﺬاﻛﺮات ﺧﻮد ﺑﺎ ﻗﻮام را ﺑﺤﺚ ﻛﺮده و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ در ﻛﺴﺐ ﺣﻘﻮق ﻛُﺮدﻫﺎ ﺷﺐ و روز آراﻣﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪام و اﻳﻦ ﺗﻼش را ﻫﻢ ﻓﺨﺮ ﻣﻲداﻧﻢ و ﺗﺎ‬
‫روزي ﻛﻪ در ﻗﻴﺪ ﺣﻴﺎت ﺑﺎﺷﻢ از ﻓﺪاﻛﺎري دﺳﺖ ﻧﻤﻲﻛﺸﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻛُﺮد ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ زﻳﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻳﺮان ﻧﺸﺪهاﻳﻢ و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪﻓﻤﺎن آزادي ﺧﻮد و ﺣﻔﻆ دﻣﻜﺮاﺳﻲ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﻲ از ﻗﺒﻞ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻮاﺑﻲ ﻫﻢ ﻧﺪادهاﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎ را ﻫﻢ ﻣﺴﺨﺮه ﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻳﻢ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻴﻢ و ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ آزﻣﺎﻳﺶ درآورﻳﻢ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮ ﻣﺎ آﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺟﻠﻮ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻛﻨﻮن آﻧﻬﺎ ﻛﻪ آﻣﺎدهاﻧﺪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺎ ﻫﻢ آﻣﺎدهاﻳﻢ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪..‬‬
‫در ﺳﻔﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﺎ آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدم‪ .‬آﻗﺎي ﻗﻮام ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ دارﻧﺪ‪ .‬روزي اﻳﺸﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻢ دﻣﻜﺮات ﺷﺪﻳﻢ و ﺣﺰب دﻣﻜﺮات اﻳﺮان را اﻳﺠﺎد ﻛﺮدﻳﻢ و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺎم ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن را‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪ .1325/4/30،78‬‬
 ‫‪٢٥٧ /‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻴﺪ و آن را ﺣﺰب دﻣﻜﺮات اﻳﺮان ﺑﻨﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺟﻮاب دادم‪ :‬ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺪون ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﻴﭻ اﻗﺪاﻣﻲ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‬
‫ﭼﻮن دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻠﺖ را ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﻴﺮد‪ .‬آﻗﺎي ﻗﻮام اذﻋﺎن‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻘﺪﻳﺮ اﺳﺖ و ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد آﻣﺎده ﻫﺮ ﻧﻮع ﻓﺪاﻛﺎري در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آزادي و دﻣﻜﺮاﺳﻲ اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻬﻀﺖ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻋﻈﻴﻢ ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﻴﻢ و اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻮدن ﺷﻤﺎ‪ ،‬دﻣﻜﺮاﺳﻲ در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﮔﺴﺘﺮش‬
‫‪200‬‬
‫ﻳﺎﺑﺪ ‪«..‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ در دﻳﺪار ﺗﻬﺮان ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دو ﺑﺎر ﻗﻮام و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز و رزمآرا را ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮده و در اﻳﻦ ﺑﺎره ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬آﻗﺎي ﻗﻮام ﻧﻈﺮي ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ دارﻧﺪ« و »ﻧﻈﺮ آﻗﺎي ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ را ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺣﺴﻦ ﻇﻦ وﻟﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻧﻴﺖ ﻣﺜﺒﺖ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮدم« وﻟﻲ رﺳﻤﺎً ﭼﻴﺰي درﺑﺎره ﻣﺘﻦ ﻣﺬاﻛﺮات اﻇﻬﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ درﺑﺎره اﻳﻦ روﻳﺪاد ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ذﻛﺮ ﻣﻨﺒﻊ رﺳﻤﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﺘﻔﻖاﻟﻘﻮﻟﻨﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ وﻗﺖ اﻳﺮان‪،‬‬
‫ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ اﻳﺮان از ﻣﺮز ﺷﻮروي ﺗﺎ ﻛﺎﻣﻴﺎران )ﻣﺮز دو اﺳﺘﺎن‬
‫ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه و ﺳﻨﻨﺪج( ﻳﻚ اﺳﺘﺎن ﺷﻮد و ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺳﻤﺖ اوﻟﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاري اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮﻧﺪ‪201.‬‬
‫ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﻠﺤﻖ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ اﺳﺘﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﻧﮕﺮدﻳﺪه‪ .‬ﭼﻮن‪ ،‬اوﻻً ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه داراي ﻧﻔﺖ ﺑﻮده و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي‬
‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﻧﻔﺖ آﻧﺠﺎ را اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻟﺤﺎق آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ آن را اداره ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎً ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان ﺳﻬﻢ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻪ در اﻳﺮان و ﭼﻪ در ﻋﺮاق اﻟﺤﺎق ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ در ﻳﻚ اﺗﺤﺎدﻳﻪ اداري ﺑﻮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ روﻳﺪاد دﺳﺘﺎوردي ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ دﺳﺘﺎورد‪ ،‬ﻗﻮام از ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ از دوﺳﺘﻲ و ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن دﺳﺖ ﻛﺸﻨﺪ‪202.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ وﻋﺪه و ﻗﻮل و ﻗﺮارﻫﺎي آﻧﺎن ﺑﺎور‬
‫ﻛﻨﺪ؟ در ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺎﻛﻴﺎوﻟﻲ ﻣﻲﺑﻮد اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد را ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺘﻔﻜﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻮام از ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻔﺮض اﮔﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ اﻣﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ‬
‫ﭘﻴﻤﺎنﺷﻜﻨﻲ و ﺑﺪﻗﻮﻟﻲ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن اوﻻً از دوﺳﺘﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮادر و ﭘ‪‬ﺸﺖ و ﭘﻨﺎه ﺧﻮد ﻣﻲﺷﻤﺮد و ﺛﺎﻧﻴﺎً از دوﺳﺘﻲ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻛﻪ آن را ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮد‬

‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/5/8،‬‬
‫‪ ‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪95‬واﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪106‬وﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ﺻﺺ‪519-518‬وﻋﺰت‪،‬ﻛﻮﻣﺎري‪،..‬ص‪ .177‬‬
‫‪ ‬ﺳﺠﺎدي‪،‬ص‪ .299‬‬
 ‫‪٢٥٨ /‬‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻫﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاي ﺑﻴﻦ ﻛُﺮدﻫﺎ و ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﭘﺴﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار اﻳﺮاﻧﻲ درﺑﺎره ﻗﻮام ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن روسﻫﺎ و دﺳﺖﭼﭙﻲﻫﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻳﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻗﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲداد و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮد اﮔﺮ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺸﻪوري را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ ﻫﺮ دو را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده ﺳﺮﻛﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن دو ﻧﻔﺮ ﻛﻪ‬
‫‪203‬‬
‫دو ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺳﺮﺷﻨﺎس و ﻗﺪرتﻃﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺰب ﺗﻮده را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻳﺎ ذﻟﻴﻞ ﻛﻨﺪ ‪«..‬‬
‫ﻗﻮام ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاري زﻳﺮك ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن را از آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺒﺮد و ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﻪوﻳﮋه ﭼﻮن ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ رﻫﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭼﻮن رﻫﺒﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﻼش ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻗﺒﻼً آﻧﻬﺎ را از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻮروي ﻣﺤﺮوم ﺳﺎزد و ﺷﻮروي را ﻫﻢ ﻧﺎﭼﺎر ﺳﺎزد ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺤﺶ‬
‫را از اﻳﺮان ﻋﻘﺐ ﻛﺸﺎﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﺗﻬﺮان ﺑﺪون اﻧﺠﺎم ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻣﺜﺒﺖ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ و ﻗﺎﺿﻲ ﻧﻮﻣﻴﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫‪‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪ .330‬‬
 ‫‪٢٥٩ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ و روﺳﻴﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي در ﻗﺒﺎل ﻛُﺮدﻫﺎ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ اﺑﺮﻗﺪرت ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺟﻬﺎﻧﻲاش دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺎ رژﻳﻢﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺑﻮد و ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺑﻮد ﻛﻪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ‪ .‬ـ ﺑﺎ دو ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ )اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ(‬
‫ﻫﻢﻣﺮز ﺑﻮد ـ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﺑﺨﺸﻲ از ﺟﻤﻬﻮريﻫﺎي آﺳﻴﺎﻳﻲاش ﺑﺎ ﺑﺨﺸﻲ از اﻗﻮام اﻳﺮان و ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻫﻢدﻳﻦ و ﻫﻢﻧﮋاد و ﻫﻢزﺑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﺑﻬﺎي ﮔﺮم ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و ﻧﻔﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻢ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ دﻳﺮﻳﻦ و دﻳﮕﺮي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪ اﺗﺤﺎد‬
‫ﺷﻮروي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻮروي در ﺟﻨﮓ آﻟﻤﺎن دﺧﺎﻟﺖ ﻛﺮد‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬در اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از اﻗﻠﻴﺘﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺪه و اﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻛﻪ در اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﻲزﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ‪ 4‬ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻮن‬
‫ﺑﺨﺸﻲ ﻣﻬﻢ ﻛﻪ ﺳﺎﻛﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻣﻠﺖ اﺻﻠﻲ وﻟﻲ ﻣﺤﺮوم از ﺣﻘﻮق ﻣﻠﻲ و ﻣﺸﺎرﻛﺖ در ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﺮﻛﺰي‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﺸﺎن و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت آﻳﻨﺪه ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺷﻮروي ﻫﻢ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻳﺎ اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻣﻲداد از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ در اﻳﻦ دوﻟﺖﻫﺎ ﻧﺎآراﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﻲ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ و آﺳﺎﻳﺶ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﻫﻢ زﻧﻨﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و ﻣﺮزﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲاش‬
‫ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻲزﻳﺴﺘﻨﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻫﻤﺎن دوﻟﺖﻫﺎي ﺧﻮد رﺷﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺮان ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﺮز ﺟﻨﻮﺑﻲاش ﺑﻮد و ﺷﺎﻫﺮاه اﻧﺘﻘﺎل ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﺗﺪارﻛﺎت ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط رﺿﺎﺷﺎه و ﻗﻄﻊ ﻧﻔﻮذ آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎل آن ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻂ روﺳﻴﻪ و ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ آن ﺗﺤﺖ‬
‫ﺗﺴﻠﻂ اﻧﮕﻠﻴﺲ و آﻣﺮﻳﻜﺎ درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﺟﻨﺒﺶ و ﻧﺎآراﻣﻲاي ﻛﻪ اﻣﻨﻴﺖ اﻳﻦ ﺷﺎﻫﺮاه را ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﭘﻞ ﭘﻴﺮوزي ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻲزد ﺑﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي در ﺗﻀﺎد و ﻫﻴﭻ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﺑﺮاي وي درﺑﺮﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت روﺳﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر از‬
‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺗﻬﺮان ﻋﻠﻴﻪ ﻧﺎآراﻣﻲ و ﺟﻨﺒﺶ ﺳﺮان ﻛُﺮد ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚﺑﺎر در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1321‬ﻛﻪ ﺑﻪ ارﺗﺶ راه‬
‫دادﻧﺪ ﻛﻪ از ﺗﻬﺮان ﺟﻬﺖ ﺑﺎزﺳﺎزي ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي اروﻣﻴﻪ و آراﻣﺶ اﻃﺮاف آن ﻧﻴﺮو ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ را دو ﺑﺎره ﺑﻪ دﺳﺖ‬
 ‫‪٢٦٠ /‬‬
‫ﮔﻴﺮد‪204.‬و ﻳﻚ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻫﻢ در ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪ 1323‬ﻛﻪ درﺧﻮاﺳﺖ اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ از ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ 205.‬از آن زﻣﺎن ﺗﺎ‬
‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬و ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ ﻛُﺮد و رﺟﺎل ﻛُﺮد ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻫﻢ ﻛﺸﻮر دﻳﮕﺮ ﻫﻢﻣﺮز و ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺷﻮروي ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻲﻃﺮف ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺮاي ﺷﻮروي ﻣﻬﻢ‬
‫ﺑﻮد‪.‬زﻳﺮا از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺮز ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺧﺸﻜﻲ و درﻳﺎﻳﻲ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ داﺷﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﺟﻮد ﺧﺼﻮﻣﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺮﻧﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺧﻄﺮ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺎ آﻟﻤﺎن از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗُﺮك ﻧﮕﺮاﻧﻲ و ﻫﺮاس ﺧﻮد را از ﺟﻨﺒﺶ ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﺮان ﺗﺤﺖ‬
‫ﺗﺴﻠﻂ آﻧﺎن اﺑﺮاز داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻧﮕﺮاﻧﻲ آﻧﺎن را رﻓﻊ ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﻫﻴﭻ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ در ﻧﺎآراﻣﻲ ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ‬
‫ﺑﻲﻃﺮف وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻔﻌﻲ در ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن و ﻳﺎ رﻧﺠﺎﻧﺪن ﺗﺮكﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻛُﺮدﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻫﻢ در‬
‫اواﺧﺮ دﻫﻪ ﺳﻮم ﻃﻮري ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ زوديﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪن و ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲرﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺮاق ﻫﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻫﻢ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎن ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻛُﺮدﻫﺎ در ﻋﺮاق‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﻗﻮيﺗﺮ و ﻣﻨﻈﻢﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻴﻮا‪ ،‬ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻣﺆﺛﺮي را ﺑﻪ وﺟﻮد آورده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻢ‪ ،‬ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزان ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻴﺎم ﺑﺎرزان ﺑﺎ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﺗﻀﺎد ﺑﻮد و ﺗﻼش‬
‫ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي دوﺳﺘﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻴﻮا و ﻫﻢ ﺑﻪ رﻫﺒﺮان‬
‫ﺳﻮرﻳﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﺎرﻳﺲ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻟﻤﺎن ﺳﺮ ﺧﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺷﻤﺎل‬
‫آﻓﺮﻳﻘﺎ و ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﻛﺮده و ﺣﻜﻮﻣﺖ آزاد ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ آزاد ﻫﻢ ﻫﻢﭘﻴﻤﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎر‬
‫ﻛُﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﻳﻪ اﻧﺪك ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﻫﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎي ﺳﻮرﻳﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع ﺟﻨﺒﺸﻲ ﺑﻮﺟﻮد آﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﻪ ﻫﺮاس اﻓﺘﺪ و ﻳﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﻨﺎﻓﻌﺶ در آرام ﺑﻮدن ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﺳﻴﺎﺳﺘﺶ ﻫﻢ در ﻗﺒﺎل ﻛُﺮدﻫﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﺗﺤﺮﻛﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ و ﻟﺰوم ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ از اﻳﺮان و ﻇﻬﻮر آﻣﺮﻳﻜﺎ ﭼﻮن اﺑﺮﻗﺪرﺗﻲ‬
‫ﺗﺎزه و ﺷﺮوع »ﺟﻨﮓ ﺳﺮد«‪ ،‬ﻛُﺮدﻫﺎي اﻳﺮان در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﻮروي ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫دﻋﻮت ﺳﺮان ﻛُﺮد ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ‬

‫د‪ .‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫‪‬زﻧﮕﻨﻪ‪،‬ص‪ .37‬‬
‫‪ ‬دﻫﻜُﺮدي‪،‬ص‪ .41‬‬
 ‫‪٢٦١ /‬‬
‫»ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ح‪.‬د‪.‬ك‪ ،.‬در آﻏﺎز ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1324‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ رﻓﺖ و در ﺟﺸﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫ﻛﻪ در ‪ 12‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1324‬روي داد‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻫﻤﺎن ﺟﺸﻦ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ دﻋﻮت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻔﺮ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺳﻔﺮي ﻛﺎﻣﻼً ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻫﻤﭽﻮن رﻳﻴﺲ ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬و اﻋﻀﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻴﺄت ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ‬
‫رﻫﺒﺮان ح‪.‬د‪.‬ك‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪﺷﺎن را ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬درﺧﻮاﺳﺘﺸﺎن از ﺷﻮروي اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺑﻮد ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤﺎت ارﺳﺎل دارد‬
‫ﺗﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ارﺗﺶ ﻣﻠﻲ و ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﻫﻴﺄت ﺑﺎﻗﺮاُف ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻊ‬
‫ﺑﺎﻗﺮاُف ﻧﺴﺒﺖ دﻓﻌﻪ ﻗﺒﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد و از ﻃﺮف اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي وﻋﺪه داد‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﺳﻼح ﺳﺒﻚ و ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ در اﺧﺘﻴﺎرﺷﺎن ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﺟﻬﺖ آﻣﺎدهﺳﺎزي‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﻛﺎدر ﻧﻈﺎﻣﻲ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻛُﺮد را در داﻧﺸﻜﺪهﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪206‬‬
‫‪4‬ـ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ در ﻣﻬﺎﺑﺎد داﻳﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛُﺮد ﺑﻪ ﺑﺎﻛﻮ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﻳﺤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ‬
‫‪207‬‬
‫اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده دﻫﺒﻜﺮي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﺎدري ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬ﻛﺎك ﺣﻤﺰه ﻧﻠﻮس ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬ﻧﻮريﺑﮓ ﺑﮓزاده‪.‬‬
‫دﻳﺪار ﺳﺮان ﻛُﺮد از ﺑﺎﻛﻮ و ﻣﺬاﻛﺮاﺗﺸﺎن در ﺟﻬﺖ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ از اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﺮﻃﺒﻖ وﻋﺪهاي ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻣﻀﺎي ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺳﺎل ‪ 1321‬داده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺷﻴﻮه ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ‬
‫ارﺗﺶ ﺳﺮخ و ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﺮان را اﺟﺮا ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﺌﻮاﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻮروي ﻛُﺮدﻫﺎ را ﻧﺎدﻳﺪه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و درﺳﺖ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺳﺮان آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻗﺪام ﻛﺮد ﺗﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﺧﻮد را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟‬
‫و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا ﺳﺮان ﻛُﺮد ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ در ﺗﻼش دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ روس در اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ در‬
‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ اﻳﻦ ﺗﻼش را ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ؟ آﻳﺎ ﺳﺮان ﻛُﺮد ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺸﻨﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1321‬ﭘﻴﻤﺎن ‪ 3‬ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﺮان از‬
‫ﻃﺮﻓﻲ و ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻳﻜﻲ از ﻣﻮادش وﻋﺪه ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﺮان ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ در ﻣﺪت ﺷﺶ ﻣﺎه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬و اﮔﺮ اﻳﻦ را ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮروي اﻣﻴﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؟‬

‫‪ ‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪66‬وﻫﻤﭽﻨﻴﻦر‪.‬كﺑﻪﻋﺰت‪،‬ﻛﻮﻣﺎري‪،..‬ص‪93‬واﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .43‬‬
‫‪ ‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص‪ .133‬‬
 ‫‪٢٦٢ /‬‬
‫ﺷﻮرويﻫﺎ وﻋﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد داده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮاردي را ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ده ﻫﺰار ﺗﻔﻨﮓ ﺑﺮﻧﻮ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺳﻼح ﺳﻨﮕﻴﻦ را ارﺳﺎل ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﻫﻢ ﺑﺠﺰ ﻳﻚ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﺗﻮﺗﻮن از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺸﺪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ ‪ 60‬ﺟﻮان ﻛُﺮد‬
‫‪٢٠٨‬‬
‫ﻫﻢ ﺟﻬﺖ آﻣﻮزش ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺷﻮروي اﻋﺰام ﮔﺮدﻳﺪه و در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻫﻢ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ داﻳﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻛُﺮد اﻋﺰاﻣﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛُﺮدﺳﺘﺎن در داﻧﺸﮕﺎه اﻓﺴﺮي ﺑﺎﻛﻮ‬

‫ﺷﻮروي‪ ،‬ﻧﺎﺻﺤﻲ ﺑﺪ‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﻜﻴﻞ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي دو راه در ﭘﻴﺶ داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﻳﻚ‪ :‬آزادﺳﺎزي ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ اﻳﺮان‪.‬‬
‫دو‪ :‬ﺳﺎزش ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺬاﻛﺮات ‪ 25/2/23-8‬ﮔﺮوه ﻣﺸﺘﺮك ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻛُﺮد و آذري ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ارﺗﺶ از ﺳﻤﺖ ﺳﻘﺰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺮوزي ﻗﻮاي ﻧﻈﺎﻣﻲ دﻣﻜﺮات ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﻣﺎدﮔﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻨﻨﺪج و ‪ ..‬ﻳﻮرش ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻗﻮاي‬

‫‪ ‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪ .66‬‬
 ‫‪٢٦٣ /‬‬
‫اﻳﺮان ﭼﻨﺪ ﺑﺎر اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوي ﻛﺮده و در ﭘﻲ ﺟﻨﮓاﻓﺮوزي ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دو ﻃﺮف ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را در ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد آزﻣﻮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ارﺗﺶ روﺣﻴﻪاش را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد وﻟﻲ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺷﺠﺎﻋﺘﺸﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎي ﻣﻴﺮده‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺳﺮدﺷﺖ و ﺣﺘﻲ ﻗﻮاي ﺳﻘﺰ ﻫﻢ از ﻃﺮف ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ رﺳﻴﺪن آذوﻗﻪ و ﺗﺪارﻛﺎت ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ روﻳﺪادﻫﺎ ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺖﻫﺎي ﭘﻴﺸﻪوري ـ ﻓﻴﺮوز در ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻣﻪﺷﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺎﺷﻢاُف ﻛﻨﺴﻮل ﺷﻮروي در رﺿﺎﺋﻴﻪ‬
‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوي ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺳﺮا ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ‪ ،‬ﻋﻤﺮﺧﺎن ﺷﻜﺎك و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن دﻳﮕﺮ ﻛُﺮد را دﻳﺪار ﻛﺮده و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»از ﺣﻤﻼت دﺳﺖ ﺑﻜﺸﻴﺪ وﮔﺮﻧﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ را ﺧﻮاﻫﻴﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻮن اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﻧﻔﺖ‬
‫ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﻴﺎﺗﻲ دارد و اﮔﺮ ﺑﺎ وي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ روي ﺣﻤﺎﻳﺖ روسﻫﺎ ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫‪209‬‬
‫راه را ﺑﺮ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از ﺟﺒﻬﻪ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻫﺎﺷﻢاُف اﺛﺮ ﺧﻮد را ﮔﺬاﺷﺖ و رﻫﺒﺮان ﻛُﺮد‪ ،‬از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدن دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎف ﻛﺮﻳﻤﻲ را ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮدﺷﺖ اﻋﺰام ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ دﻫﺪ ﻫﻨﻮز در ﻧﻴﻤﻪ راه ﺑﻮد ﻛﻪ دﺳﺘﻮر دﻳﮕﺮي ﺑﺮﺧﻼف اوﻟﻲ‬
‫ﺑﻪ وي رﺳﻴﺪ و آن اﻳﻨﻜﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻴﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻬﺎﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺬاﻛﺮات ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﮓ در‬
‫راﺳﺘﺎي ﺗﻮاﻓﻖ آﺗﺶﺑﺲ ﺑﻴﻦ ارﺗﺶ و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺷﺨﺼﺎً ﺧﻮد آن را ﺑﺎ رزمآرا اﻣﻀﺎء و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻧﺠﺎم آن‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮاﺣﻲ ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ دﻳﮕﺮ را ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺗﺶ را ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺷﻮروي در آن ﻣﻮﻗﻊ آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد اﻧﺠﺎم ﺗﻮاﻓﻖ ﭘﻴﺸﻪوري و ﻓﻴﺮوز ﺑﻮد و‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻮام ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﺎر ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ وﻋﺪه اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل ﻛﻪ ﺑﻪ وي داده ﺑﻮد ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛُﺮد‬
‫در ﻳﻚ ﻣﺮز ﻣﺤﺪود و ﻧﻮﻣﻴﺪاﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺳﻨﮕﺮﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ روزي ﻛﻪ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺟﻬﺖ اﺷﻐﺎل ﻣﺠﺪد‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﻬﺎﺟﻢ وﺳﻴﻊ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﻫﻢﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺧﻮد را ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺎزش‬
‫و ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻌﻀﻞ ﺣﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﺗﻬﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻮام‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻮاﺣﻲ ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ ﻳﻚ اﺳﺘﺎن ﺷﻮﻧﺪ و اداره آن ﺑﻪ ﺧﻮد ﻛُﺮدﻫﺎ ﺳﭙﺮده ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي ﺑﻪ‬

‫‪‬اﮔﻠﺘﻦ‪،‬ص ‪97‬ود‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪ .102‬‬

 ‫‪٢٦٤ /‬‬
‫ﺷﺪت ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﭘﺮوژه اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻛُﺮدﻫﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن از ﻳﻚ ﻃﺮف‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎ آن ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲﺷﺪ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻛﺎرت ]ﺑﺮﻧﺪه[ ﻛُﺮد را از دﺳﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﭼﻮن ﻧﺎﺻﺤﻲ ﺑﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻓﺮﺻﺖ ﺟﻨﮓ و ﻫﻢ ﻓﺮﺻﺖ ﺻﻠﺢ را از ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺮان ﻛُﺮد ﻫﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي آﻧﺎن ﻋﻤﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٢٦٥ /‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﺳﻘﻮط ﻛﺮدﺳﺘﺎن در آذرﻣﺎه‬
٢٦٦ /
 ‫‪٢٦٧ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ اول‬
‫ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‬
‫ﻧﺎآراﻣﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ رﺿﺎﺷﺎه ﺳﻘﻮط ﻛﺮد و ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ اﻣﻮر وزارت ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﺮان ﻣﺪام در ﻳﻚ ﻧﺎآراﻣﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﺮد ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﺸﻜﻼت ﺳﺮدرﮔُﻢ‬
‫ﻛﺸﻮر را ﺣﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻜﺎري‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﺧﻮاروﺑﺎر و ﻛﺎﻻﻫﺎي ﺿﺮوري زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻮرم و ﮔﺮاﻧﻲ وﺿﻊ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم را آﺷﻔﺘﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎﺑﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻴﻦ دﻓﺘﺮي‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻓﺮوﻏﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺳﻬﻴﻠﻲ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻗﻮام اﻟﺴﻄﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺪداً ﻋﻠﻲ ﺳﻬﻴﻠﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺎﻋﺪ ﻣﺮاﻏﻪاي‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻗﻠﻲ ﺑﻴﺎت‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺣﻜﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ ﺻﺪر‪ ،‬ﻣﺠﺪداً اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺣﻜﻴﻤﻲ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫‪210‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮي ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺪهاي از آﻧﺎن ﺑﻴﺶ از ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﺎر ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮات ﭘﺎدﮔﺎن ﺗﺒﺮﻳﺰ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺮوي‬
‫ارﺗﺶ را ﺑﻪ ﻳﺎري ﻣﺤﺎﺻﺮهﺷﺪﮔﺎن اﻋﺰام دارد‪ ،‬ارﺗﺶ ﺳﺮخ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻗﺰوﻳﻦ راه را ﺑﺴﺖ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻳﺮان اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺣﻜﻴﻤﻲ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺳﺮان ﺳﻪ ﻛﺸﻮر ﺑﺰرگ ارﺳﺎل داﺷﺖ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن دوﻣﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ‬
‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ وزﻳﺮان ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻓﺎﺗﺢ در ﻣﺴﻜﻮ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬ﺣﻜﻴﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ وزﻳﺮان ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‬
‫ﺷﻮروي ﺑﺮود وﻟﻲ ﻛﺮﻣﻠﻴﻦ اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد و در ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺷﻮروي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻟﻨﺪن و واﺷﻨﮕﺘﻦ را‬
‫ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ درﺑﺎره روﻳﺪادﻫﺎ و ﻳﺎﻓﺘﻦ راهﺣﻠﻲ ﺑﺮاي آن رد ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺣﻜﻴﻤﻲ ﺷﻜﺎﻳﺖ اﻳﺮان را ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﻪ »ﺷﻮراي اﻣﻨﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ« ﺗﻘﺪﻳﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در ‪ 1‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1324‬از ﭘﺴﺖ‬
‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮي اﺳﺘﻌﻔﺎ داد‪ 211.‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﺣﻜﻴﻤﻲ ﺣﺎﻣﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪‬ﺣﺎجﻣﺨﺒﺮاﻟﺴﻠﻄﻨﻪﻫﺪاﻳﺖ‪،‬ﺧﺎﻃﺮاتوﺧﻄﺮات‪،‬ص‪439‬وﻣﺼﻄﻔﻲاﻟﻤﻮﺗﻲ‪،‬اﻳﺮاندرﻋﺼﺮﭘﻬﻠﻮي‪،‬ﭘﻬﻠﻮيدومدرﻓﺮازوﻧﺸﻴﺐ‪،‬ﻟﻨﺪن‪،1989،‬ﺻﺺ‪ .184-183‬‬
‫‪ ‬آﻧﺪرهﻓﻮﺗﻦ‪،‬ﺗﺎرﻳﺦﺟﻨﮓﺳﺮد‪،‬ﺗﺮﺟﻤﻪﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎﻫﻮﺷﻨﮓﻣﻬﺪوي‪،‬ج‪،1‬ﺻﺺ‪ .361-360‬‬
 ‫‪٢٦٨ /‬‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻗﻮام‬

‫در ﺟﻠﺴﻪ روز ‪ 6‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1324‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ‪ 104 ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در رأيﮔﻴﺮي ﺟﻬﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ‪ ،‬اﺣﻤﺪ‬
‫ﻗﻮام ‪ 51‬رأي و ﻣﺆﺗﻤﻦاﻟﻤﻠﻚ ‪ 50‬رأي را ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﻮام ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﻮام اﻣﻼك وﺳﻴﻌﻲ در ﺷﻤﺎل ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ روسﻫﺎ داﺷﺖ و واﻧﻤﻮد ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺘﺶ ﻃﺮﻓﺪار ﺷﻮروي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻮراي اﻣﻨﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﺟﻠﺴﻪ ‪ 1946/1/30‬ﺑﻌﺪ از ﺟﺪل و ﻧﺰاع ﺗﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮان و ﺷﻮروي ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﻛﻪ‬
‫ارﻧﺴﺖ ﺑﻮﻳﻦ‪ ،‬وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ آن را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد را ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان و روﺳﻴﻪ ﺳﻔﺎرش ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ دو ﻛﺸﻮر اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺬاﻛﺮه ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪212.‬‬
‫ﻗﻮام روز ‪ 18‬ﺑﻬﻤﻦ در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪.‬‬
‫»در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﺑﺎ رأي اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺠﻠﺲ و ﻓﺮﻣﺎن اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ اداره اﻣﻮر دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﻦ ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ‪ ..‬ﻗﺒﻮل‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ از ﻃﺮف ﻣﻦ در وﺿﻊ آﺷﻔﺘﻪ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻛﺸﻮر و ﺑﺎ دﺷﻮاري ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﻤﺘﺮ آن را ﺑﻪ ﺧﻮد دﻳﺪه‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﻬﻦ ﻋﺰﻳﺰ و ﻧﺠﺎت ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎﻧﻢ از ﻃﻮﻓﺎن ﺧﻄﺮات و ﻣﺸﻜﻼت اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻗﻮام اﻋﻀﺎي ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪:‬‬

‫اﺣﻤﺪ ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ و وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ و وزارتﻛﺸﻮر‬

‫ﺑﻴﺎت‬ ‫وزارت داراﻳﻲ‬
‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻓﻴﺮوزي‬ ‫وزارت راه و ﺗﺮاﺑﺮي‬
‫اﻧﻮﺷﻴﺮوان ﺳﭙﻬﺒﺪي‬ ‫وزارت دادﮔﺴﺘﺮي‬
‫اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ﺳﭙﻬﺮ‬ ‫وزارت ﭘﻴﺸﻪ و ﻫﻨﺮ )ﻛﺎر(‬
‫دﻛﺘﺮ اﻗﺒﺎل‬ ‫وزارت ﺑﻬﺪاري‬
‫ﺳﻬﺎماﻟﺪﻳﻦ ﻏﻔﺎري‬ ‫وزارت ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف و ﺗﻠﻔﻦ‬
‫ﻣﻠﻚاﻟﺸﻌﺮاي ﺑﻬﺎر‬ ‫وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ اﻣﻴﺮﻋﻼﺋﻲ‬ ‫ﻣﻌﺎون وزارت ﻛﺸﺎورزي‬
‫ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز‬ ‫ﻣﻌﺎون ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ‬

‫‪ ‬ﻓﻮﻧﺘﻦ‪،‬ص‪ .361‬‬
 ‫‪٢٦٩ /‬‬
‫ﺳﭙﻬﺒﺪ اﻣﻴﺮاﺣﻤﺪي‬ ‫وزارت ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺎز در ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ‪ ،‬ﻗﻮام اﻋﻼم داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ ارﻛﺎن دوﺳﺘﻲ ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﺮ اﺳﺎس اﺣﺘﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ از‬
‫ﻣﺴﻜﻮ دﻳﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫دﻳﺪار ﻣﺴﻜﻮ‬
‫ﻗﻮام روز ‪ 29‬ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺟﻮاد ﻋﺎﻣﺮي‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻴﺎح‪ ،‬دﻛﺘﺮﺷﻔﻖ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ﻧﻴﻜﭙﻮر‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎن‬
‫اﺳﺪي‪ ،‬دري‪ ،‬ﻋﻤﻴﺪ ﻧﻮري‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺗﻔﻀﻠﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺴﻌﻮدي‪ ،‬ﺣﻴﻤﺪ رﺿﻮي و ﭘﻴﺮﻧﻈﺮ ﺟﻬﺖ دﻳﺪار ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي‬
‫ﻋﺎزم ﻣﺴﻜﻮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در آﻏﺎز اﺳﻔﻨﺪ ﺧﺒﺮﮔﺰاري ﺷﻮروي در ﻣﺴﻜﻮ اﻋﻼم داﺷﺖ‪ :‬روز ‪ 25‬ﻓﻮرﻳﻪ در ﻧﺸﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﻮروي ﺑﻪ اﻳﺸﺎن اﺑﻼغ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻛﻪ روز دوم ﻣﺎرس ﺑﺨﺸﻲ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي در ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻫﺮود‪،‬‬
‫ﺳﻤﻨﺎن‪) ،‬ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ اﻳﺮان( ﻛﻪ آراﻣﺶ ﻧﺴﺒﻲ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد وﻟﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي در ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻧﻘﺎط اﻳﺮان ﺗﺎ روﺷﻦ ﺷﺪن وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻳﺪار ﻗﻮام ﺑﺮاي ﺳﺮان ﻛُﺮد ﻣﻮﺟﺐ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺷﻮروي‬
‫و اﻳﺮان« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻳﻚ ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻜﻮ ﺑﺮود ﺗﺎ ﺣﻖ را ﻧﺎﺣﻖ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻣﺮام‬
‫ﺷﻮم ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻧﺎزي را زﻧﺪه ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﮕﺬارﻧﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎر از ﺑﻴﻦ رود ‪ ..‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ و ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ ﺳﻪ دوﻟﺖ روس‪،‬‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺲ و آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻨﺸﻮر آﺗﻼﻧﺘﻴﻚ را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ‪ ..‬دار و دﺳﺘﻪﺷﺎن را ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزﻧﺪ و‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز زﻳﺮ ﭼﻨﮕﺎل اﺳﺘﺒﺪاد و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﺎﻟﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻨﺪ و آزاد زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺪاي ﻧﺎﻛﺮده‬
‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﺧﻮد وﻓﺎ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زودي آﺗﺶ ﺳﻴﻪروزي ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ را روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و در اﻳﻦ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آﻧﺎن ﻫﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻳﻦ آﺗﺶ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺟﻬﺎن‬
 ‫‪٢٧٠ /‬‬
‫را ﺑﺎ ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ »ﻳﻚ دﺳﺘﻤﺎل‪ ،‬ﺑﺎزاري را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ« ﮔﻮش‬
‫‪213‬‬
‫ﻧﺪﻫﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﻳﻚدﺳﺘﻲ زدن ﻗﻮام ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‬

‫ﻗﻮام ﻣﺪﺗﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ در ﻣﺴﻜﻮ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮان ﺷﻮروي وﻋﺪه داده ﺑﻮد ﻛﻪ اﻣﺘﻴﺎز اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل را ﺑﻪ روﺳﻴﻪ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ و ﺗﻮدهايﻫﺎ را ﻫﻢ در ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺳﻬﻴﻢ ﺳﺎزد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ روز از ﻋﻤﺮ دوره ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ درﺑﺎره ﻣﺬاﻛﺮات اﻋﻼﻣﻴﻪ زﻳﺮ را ﺻﺎدر ﻛﺮد‪:‬‬
‫»ﻣﺬاﻛﺮاﺗﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮف ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻳﺮان در ﻣﺴﻜﻮ ﺑﺎ اوﻟﻴﺎء دوﻟﺖ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ آﻏﺎز و در ﺗﻬﺮان‬
‫ﭘﺲ از ورود ﺳﻔﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ ﺷﻮروي اداﻣﻪ داﺷﺖ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 15‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1325‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭼﻬﺎرم آورﻳﻞ ‪ 1946‬ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ذﻳﻞ رﺳﻴﺪ و‬
‫در ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از ارﺗﺶ ﺳﺮخ از ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 24‬ﻣﺎرس ‪ 1946‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻜﺸﻨﺒﻪ ﭼﻬﺎرم ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1325‬در ﻇﺮف ﻳﻚ ﻣﺎه و ﻧﻴﻢ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺧﺎك اﻳﺮان را ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻗﺮارداد اﻳﺠﺎد ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان و ﺷﻮروي و ﺷﺮاﻳﻂ آن از ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 14‬ﻣﺎرس ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﻣﺎه ﺑﺮاي ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ـ راﺟﻊ ﺑﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﭼﻮن اﻣﺮ داﺧﻠﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ ﺑﺮاي اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮده و ﺑﺎ روح‬
‫‪214‬‬
‫ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻫﺎﻟﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻴﻦ دوﻟﺖ و اﻫﺎﻟﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪«.‬‬

‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻔﺖ ﺑﻴﻦ اﻳﺮان و ﺷﻮروي‬

‫در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ و ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺷﻮروي ﺧﻮاﻫﺎن اﻣﺘﻴﺎز اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل اﻳﺮان‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺨﺶ ﺧﺒﺮ ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻧﻬﺎﻧﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان و ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻔﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اوﻳﻞ ﺟﻬﺖ ﻛﺎوش و اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ‬

‫‪‬ﺧﻠﻴﻞزاده‪،‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ش‪،1324/11/22،12‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهدراﻳﻨﺠﺎﺑﻪاﺷﺘﺒﺎهدر»ﻣﻨﺸﻮرآﺗﻼﻧﺘﻴﻚ«روﺳﻴﻪراﻫﻢﻧﺎمﺑﺮدهدرﺣﺎﻟﻲﻛﻪﻣﻨﺸﻮرﻣﺰﺑـﻮراﻋﻼﻣﻴـﻪروزوﻟـﺖرﻳـﻴﺲﺟﻤﻬـﻮرآﻣﺮﻳﻜـﺎو‬
‫ﭼﺮﭼﻴﻞﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮاﻧﮕﻠﻴﺲﺑﻮدهوروﺳﻴﻪدراﻳﻦﻣﻨﺸﻮرﻧﺒﻮدهاﺳﺖ‪ .‬‬
‫‪‬ﺟﻌﻔﺮﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬زﻧﺪﮔﺎﻧﻲﺳﻴﺎﺳﻲﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪،‬ص‪ .299‬‬
 ‫‪٢٧١ /‬‬
‫ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ اﻳﺮان‪ ،‬ﻛﺮﻣﻠﻴﻦ را ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آورد‪ .‬در ﭘﻲ آن در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1944‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺷﻮروي رﺳﻤﺎً اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ را از اﻳﺮان‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ وﻗﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﮔﺬراﻧﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در اﻳﺮان‬
‫‪215‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺤﺚ واﮔﺬاري اﻣﺘﻴﺎز ﻣﻌﺎدن زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ را ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻮام در ‪ 1325/1/15‬ﻃﻲ ﻧﺎﻣﻪاي رﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﺳﻔﻴﺮ ﺷﻮروي در ﺗﻬﺮان ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺳﺎدﭼﻴﻜﻒ ﺳﻔﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺮو ﻣﺬاﻛﺮات ﺷﻔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎً ﺑﻪ اﺳﺘﺤﻀﺎر آن ﺟﻨﺎب ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ دوﻟﺘﻴﻦ اﻳﺮان و ﺷﻮروي‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
‫ﻧﻔﺖ اﻳﺮان و ﺷﻮروي را ﺑﺮاي ﺗﺠﺴﺴﺎت و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري اراﺿﻲ ﻧﻔﺖﺧﻴﺰ ﺷﻤﺎل اﻳﺮان را ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺎﺳﻲ ذﻳﻞ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ در ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻋﻤﻠﻴﺎت اول ﺷﺮﻛﺖ ﭼﻬﻞ و ﻧﻪ درﺻﺪ ﺳﻬﺎم ﺑﻪ ﻃﺮف اﻳﺮان و ﭘﻨﺠﺎه و ﻳﻚ درﺻﺪ ﺳﻬﺎم ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف ﺷﻮروي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و در ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎه درﺻﺪ ﺳﻬﺎم ﺑﻄﺮف اﻳﺮان و ﭘﻨﺠﺎه درﺻﺪ ﺑﻄﺮف‬
‫ﺷﻮروي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻋﺎﻳﺪ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻘﺪار ﺳﻬﺎم ﺑﻴﻦ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﺣﺪود اراﺿﻲ اوﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺠﺴﺴﺎت اﺧﺘﺼﺎص داده ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻘﺸﻪاي ﻛﻪ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ در ﺿﻤﻦ‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات در ‪ 24‬ﻣﺎرس ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ واﮔﺬار ﻓﺮﻣﻮدهاﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎك آذرﺑﺎﻳﺠﺎنﻏﺮﺑﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺧﻄﻲ از ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺣﺪود اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي و ﺗﺮﻛﻴﻪ و اﻳﺮان آﻏﺎز و ﺑﻌﺪ در ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﺮﻗﻲ درﻳﺎﭼﻪ رﺿﺎﺋﻴﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﻣﻴﺎﻧﺪوآب‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﻛﻪ در ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺰﺑﻮر روز ‪ 4‬آورﻳﻞ ‪ 1946‬اﺿﺎﻓﻪ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻣﺘﻌﻬﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﺧﺎﻛﻲ را ﻛﻪ در ﻃﺮف ﻏﺮب ﺧﻂ ﺳﺎﺑﻖاﻟﺬﻛﺮ واﻗﻊ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻣﺘﻴﺎز ﻛﻤﭙﺎﻧﻲﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ واﮔﺬار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻃﺮف اﻳﺮان ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد از اراﺿﻲ ﻧﻔﺖﺧﻴﺰ در ﻣﺎده ‪ 3‬ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻨﻲ داراي ﭼﺎهﻫﺎي ﻧﻔﺖ و‬
‫ﻣﺤﺼﻮل آن ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻃﺮف ﺷﻮروي ﻋﺒﺎرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد از ﻫﺮ ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺨﺎرج و آﻻت و ادوات و‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ و ﻛﺎرﮔﺮان ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ و ﺗﺼﻔﻴﻪ آن ﻣﻮرد اﺣﺘﻴﺎج ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪5‬ـ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺮﻛﺖ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻓﻮﻧﺘﻦ‪،‬ص‪ .359‬‬
 ‫‪٢٧٢ /‬‬
‫‪6‬ـ ﭘﺲ از اﻧﻘﻀﺎي ﻣﺪت ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺮﻛﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺣﻖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﺳﻬﺎم ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻮروي را‬
‫ﺧﺮﻳﺪاري ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﻣﺪت ﻛﺎر ﺷﺮﻛﺖ را ﺗﻤﺪﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪7‬ـ ﺣﻔﺎﻇﺖ اراﺿﻲ ﻣﻮرد ﺗﺠﺴﺲ و ﭼﺎهﻫﺎي ﻧﻔﺖ و ﻛﻠﻴﻪ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮاً ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻗﻮاي ﺗﺄﻣﻴﻨﻴﻪ اﻳﺮان ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫‪216‬‬
‫ﺑﻮد‪«.‬‬

‫ﺗﻮدهايﻫﺎ وزﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬

‫در آﻏﺎز ﻣﺮداد ‪ ،1325‬ﺣﺰب ﺗﻮده ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺷﺪﻳﺪي ﻗﺮار داد ﻛﻪ‪:‬‬
‫»‪1‬ـ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات )ﺣﺰب ﻗﻮام( و ﺣﺰب ﺗﻮده و ﺣﺰب اﻳﺮان و ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺘﺤﺪي را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻛﻨﻮﻧﻲ را ﻣﻨﺤﻞ و ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ اﺋﺘﻼﻓﻲ دﻳﮕﺮي ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ اﺣﺰاب ﻓﻮق ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻗﻮام ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪217‬‬
‫‪3‬ـ »ﺷﻮراي ﻣﺘﺤﺪه ﻣﺮﻛﺰي« ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺗﺤﺎدﻳﻪ رﺳﻤﻲ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻗﻮام زﻳﺮ ﺑﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺣﺰب ﺗﻮده ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬ﺣﺰب ﺗﻮده ﻫﻢ ﭼﻨﺪان ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﻳﺶ ﻣ‪‬ﺼﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬و ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﺳﺮان ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وزﻳﺮ در ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫روز ‪ 9‬ﻣﺮداد ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻗﻮام وزراي ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻗﺒﻠﻲ از وزارت دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻬﺎ ﺳﻪ وزﻳﺮ ﺗﻮدهاي‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻳﺰدي‪،‬‬
‫‪218‬‬
‫دﻛﺘﺮ اﻳﺮج اﺳﻜﻨﺪري و دﻛﺘﺮ ﻛﺸﺎورز را ﻣﻨﺼﻮب ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻗﻮام ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ زﻳﺮﻛﺎﻧﻪ دو ﻧﺸﺎن را ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻴﺮ زد‪ ،‬زﻳﺮا در آن زﻣﺎن ﺗﻮدهايﻫﺎ در ﺗﻬﺮان و ﺗﻌﺪادي از ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻔﻮذ زﻳﺎدي‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﻟﺬا ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪهاي را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻮام ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻜﻮت واداﺷﺖ و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎور و‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي را ﻫﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺗﻮدهايﻫﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ در ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻮام ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺘﺤﺪي را ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ و ﻛُﺮﺳﻲﻫﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺣﺰب ﻗﻮام و ﺣﺰب ﺗﻮده و ﭼﻨﺪ ﺣﺰب دﻳﮕﺮ ﭼﭗ و ﻫﺮ دو دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ﺻﺺ‪ .301-300‬‬
‫‪ ‬ﻫﻤﺎن‪،‬ﺻﺺ‪ .330‬‬
‫‪‬ﻫﻤﺎن‪،‬ص‪ .321‬‬
 ‫‪٢٧٣ /‬‬
‫دور ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻠﮕﺮاف را ﺑﺮاي ﻗﻮام ارﺳﺎل داﺷﺘﻪ‪:‬‬
‫»ﺗﻠﮕﺮاﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮن زﻳﺮ از ﻃﺮف ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺸﻮا و رﻫﺒﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺨﺎﺑﺮه ﺷﺪه‪:‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺟﻨﺎب اﺷﺮف‪ ،‬آﻗﺎي ﻗﻮام رﻫﺒﺮ ﺣﺰب دﻣﻜﺮات اﻳﺮان‬
‫روﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻛﺸﺎورز رﻫﺒﺮ ﺣﺰب ﺗﻮده اﻳﺮان‬
‫روﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺻﺎﻟﺢ رﻫﺒﺮ ﺣﺰب اﻳﺮان‬
‫روﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﭘﻴﺸﻪوري رﻫﺒﺮ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫روﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬آﻗﺎي ﭘﺎدﮔﺎن ﻣﻌﺎون ﺻﺪر ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫ﺑﺎ اﺣﺘﺮام‪ ،‬ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن آﻣﺎدﮔﻲ ﺧﻮد را در اﺋﺘﻼف ﺑﺎ اﺣﺰاب آزادﻳﺨﻮاه )دﻣﻜﺮات اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻮده اﻳﺮان‪ ،‬دﻣﻜﺮات‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺣﺰب اﻳﺮان( اﻋﻼم ﻣﻲدارد و اﻳﻦ اﺋﺘﻼف را ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻌﺎدت و ﻋﻈﻤﺖ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺪﻳﻨﻮﺳﻴﻠﻪ ﺟﻨﺎب آﻗﺎي‬
‫ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ را از ﻃﺮف ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻬﺖ ﻣﺬاﻛﺮات ﻻزم و اﻣﻀﺎي اﺋﺘﻼفﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫‪219‬‬
‫رﻫﺒﺮي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ـ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺿﻲ«‬
‫ﻗﻮام ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ اﺋﺘﻼف را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻮدهايﻫﺎ را ﻫﻢ از ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ اﺧﺮاج ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ .1325/6/16،‬‬
٢٧٤ /
 ‫‪٢٧٥ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ‬
‫ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﻮروي‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪ 5‬ﭘﻴﻤﺎن ﺳﻪﺟﺎﻧﺒﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﻮروي و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ،1320/11/9‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺎ ﻣﺪت ‪6‬‬
‫ﻣﺎه‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از اﻳﺮان ﺧﺎرج ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ‪ 20‬ﻣﺮداد ‪ 1324‬ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ رﺳﻤﺎً ﺑﻌﺪ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط‬
‫ژاﭘﻦ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﺮان ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺘﻔﻖ در ﭘﻮﺗﺴﺪام ﺟﻬﺖ ﺳﺎزش دﻧﻴﺎي ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ دادﻧﺪ و وﻋﺪه ﺧﻮد‪،‬‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﺮان ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ را ﺗﻜﺮار ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 21‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1324‬ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺳﻪ ﻳﺎدداﺷﺖ را ﺑﻪ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﺳﻪ ﻛﺸﻮر ﺑﺰرگ درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻮروي‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻴﺲ در ﺗﻬﺮان ارﺳﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ وﻋﺪهﻫﺎي آﻧﺎن ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﺮان را‬
‫ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﻧﻴﻤﻪ اول ﺳﺎل ‪ 1324‬و ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را از اﻳﺮان ﺑﻴﺮون‬
‫ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ وﻋﺪهﻫﺎي ﺧﻮد را ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎزد و او ﻫﻢ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻴﺮون ﺑﺮد وﻟﻲ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ در ﻗﺒﺎل ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﺮان اﻣﺘﻴﺎز اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل را از اﻳﺮان ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻗﻮام ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار زﻳﺮك و ﺣﻴﻠﻪﮔﺮي ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‬
‫و ﻣﻘﺎﻣﺎت دﻳﮕﺮ ﺷﻮروي را ﻗﺎﻧﻊ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ارﺗﺶ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ﺧﺎك‬
‫اﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ »ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ« ﺣﻖ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﭻ ﭘﻴﻤﺎن و ﺗﻮاﻓﻘﻲ را ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎرج ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫واﮔﺬاري اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺷﻮروي از ﻃﺮف ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﻛﻮل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ارﺗﺶ ﺳﺮخ از ﺧﺎك‬
‫اﻳﺮان ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺷﻮروي ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻳﺮان را از ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺷﻮروي آﮔﺎه ﻛﺮد‪:‬‬
‫»ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ اﻳﺮان؛‬
‫در ﺗﻌﻘﻴﺐ اﻇﻬﺎرات ﺷﻔﺎﻫﻲ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ ﻣﻮاﻓﻖ دﺳﺘﻮر دوﻟﺖ ﺷﻮروي در ‪ 12‬ﻣﺎه ﺳﺎل ﺟﺎري اﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎً‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻗﺸﻮن ﺷﻮروي از اﻳﺮان ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻪ از ﻃﺮف ﺳﺘﺎد ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗﻔﻘﺎز در اواﺧﺮ ﻣﺎه ﻣﺎرس‬
‫‪220‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1946‬اﻋﻼم ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻬﻢ ﻣﺎه ﻣﻪ ﻛﺎﻣﻼً اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ‪ ..‬ﺳﺎدﭼﻴﻜﻒ‪«.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪ .302‬‬
 ‫‪٢٧٦ /‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﻮام ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ وﻋﺪه واﮔﺬاري اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل را ﺑﻪ ﺷﻮروي داد‪ .‬و ﺷﻮروي ﻫﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﻋﺪه ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺧﺎك اﻳﺮان را‬
‫داد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻫﺮ دو ﺟﻤﻬﻮري آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﺪون ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺟﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ارﺗﺶ اﻳﺮان دﻳﮕﺮ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻗﺪرت ﻣﺮﻛﺰي و ﺗﺄﻣﻴﻦ آزادي اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﺮاي دور ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﻮروي و اﻳﺮان را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﺖ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫ﺑﺮود‪.‬‬
‫در ‪ 27‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺳﻔﻴﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ در اﻳﺮان‪ ،‬ﺟﺮج وي آﻟﻦ آﺷﻜﺎرا اﻋﻼم ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﭽﻪ اﻳﺮان ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫»‪ ..‬ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط اﻳﺮان ﮔﺴﻴﻞ دارد‪ «..‬اﻣﺮي ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺠﺎ و‬
‫‪221‬‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛُﺮدﻫﺎ و ﺧﺮوج ارﺗﺶ ﺳﺮخ‬

‫در ﻣﺎه آذر ﻫﻴﺄت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻛﻨﺴﻮل ﺷﻮروي‪ ،‬ﻫﺎﺷﻢاُف راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ارﺗﺶ ﺳﺮخ از اﻳﺮان‬
‫و آﻳﻨﺪه ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ اروﻣﻴﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎﺷﻢاُف ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﺮان ﻧﻴﺮوي ﻛﻮﭼﻜﻲ را ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ رواﻧﻪ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﺮ اﻣﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻧﻈﺎرت ﻛﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﺗﻤﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1325‬ارﺗﺶ ﺳﺮخ‪ ،‬اﻳﺮان را ﺗﺮك ﻛﺮد‪ .‬ﺷﺐ ‪ 1325/2/12‬در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺷﺐ ﺷﻌﺮي را ﺑﺮﮔﺰار‬
‫‪222‬‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در آن ﺟﻤﻊ "ﻫﻴﻤﻦ" اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺋﺎوﻧﮕﻲ ﺳﻮور« )ﺷﺒﻨﻢ ﺳﺮخ( ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪:‬‬

‫دوﻳﻨﻴﻜﻪ ﻛﺎﺗﻲ ﻛﺎزﻳﻪوهي ﺑﻪﻳﺎن‬

‫ﻟﻪ ﺧﻪو ﻫﻪﻟﺴﺘﺎم روﻳﻢ ﺑﻮ ﮔﻪران‬
‫ﮔﻪرام زور ﻛﻴﻮ و ﭼﻴﺎ و ﺑﻪﻧﺪهﻧﺎن‬
‫ﮔﻮﻟﺰار و ﺑﺎخ و دهﺷﺖ و ﭼﻪﻣﻪﻧﺎن‬
‫دﻳﺘﻢ دﻳﺎره دهدرهوﺷﻲ ﻟﻪ دور‬
‫ﻟﻪ ﺳﻪر ﮔﻮﻟﻴﻚ ﺋﺎوﻧﮕﻴﻜﻲ ﺳﻮر‬
‫ﭘﺮﺳﻴﻢ ﻟﻪ ﻳﻪﻛﻴﺎن‪» :‬ﺋﻪري ﺋﻪﺗﻮ ﭼﻲ‪،‬‬

‫‪ ‬ﻫﻤﺎن‪،‬ص‪ .520‬‬
‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ﺷﻤﺎره‪.1325/2/18،44‬‬
 ‫‪٢٧٧ /‬‬
‫ﺑﻮﭼﻲ ﻟﻪ رهﻧﮕﻲ ﺋﺎوﻧﮕﻲ دي ﻧﻲ؟‬
‫ﺋﻪﻣﻦ ﺋﺎوﻧﮕﻲ ﺳﻮرم ﻧﻪدﻳﻮه‪،‬‬
‫ﻛﻪﻧﮕﻲ ﺋﺎوﻧﮕﻲ وهك ﺗﻮ ﺑﺎرﻳﻮه؟«‬
‫ﺋﺎوﻧﮓ‪» :‬ﺋﻪﻣﻦ ﺋﺎوﻧﮕﻲ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﻲ ﻧﻴﻢ‬
‫ﻣﻦ‪» :‬ﺋﻴﺪي ﺋﻪﺗﻮ ﭼﻲ؟«‬
‫ﺋﻪو‪» :‬دهزاﻧﻲ ﻣﻦ ﭼﻴﻢ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻴﺴﻜﻲ ﺳﻮري ﻛﻮردي داﻣﺎوم‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﻟﻪ ﺳﻮي ﺋﻮردوي ﻗﺰل رژاوم«‬
‫ﺋﻪﻧﺠﺎم و دواﺋﻲ ﭼﺎﻛﻪ ﺋﻪوهﻳﻪ‬
‫ﺋﻮردوي ﻣﻴﻬﺮهﺑﺎن دوﺳﺘﻲ واي ﻫﻪﻳﻪ‬
‫ﻟﻪ ﭘﺎش روﻳﺸﺘﻦ ﻟﻪ دوي دهﻛﻪن ﺷﻴﻦ‬
‫ﻟﻪ ﭼﺎوﻳﺎن دهﺗﻜﻲ ﻓﺮﻣﻴﺴﻜﻲ ﺧﻮﻳﻨﻴﻦ‬
‫ﺋﻪي ﻟﻪﺷﻜﺮي ﺳﻮر‪ ،‬ﺋﻪي ﺋﻮردوي ﻇﻪﻓﻪر‬
‫ﺋﻴﺴﺘﺎ ﻛﻪ دهروي ﻟﻴﺮه دهﭼﻴﻴﻪدهر‬
‫ﺧﻮدات دهﮔﻪلﺑﻲ و ﺋﻪوهي ﺑﺰاﻧﻪ‬
‫ﺟﻴﻲ ﺗﻮ ﻫﻪﻣﻴﺸﻪ دﻟﻲ ﻛﻮرداﻧﻪ‬
‫ﺋﻪي ﺋﻪو ﻓﺮﻳﺸﺘﻪي ﻛﻮردت ﻛﺮد ﺋﺎزاد‬
‫ﻟﻪ ژﻳﺮ ﭘﻪﻧﺠﻪي دﻳﻮي ﺋﻴﺴﺘﻴﺒﺪاد‬
‫ﻟﻪوهيﺑﻪدواوهش ﻗﻪت ﻣﻪﻳﻜﻪ ﻟﻪﺑﻴﺮ‬
‫‪٢٢٣‬‬
‫ﺣﻪﻳﻔﻪ ﺑﻪ ﺗﻪﻧﻬﺎ ﻛﻮرد ﺑﺒﻲ ﻳﻪﺧﺴﻴﺮ‬

‫ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ روﻳﺪاد ﻣﻬﻢ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد و ﺑﺮادري ﻛُﺮد و آذري ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﻛُﺮدﺳﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان در ﺗﻬﺮان آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﻫﻤﻴﻦ‬

‫‪ ‬ﺷﺎﻋﺮﺗﻤﺜﻴﻠﻲراﻣﻲآوردﻛﻪﻫﻨﮕﺎمﺳﭙﻴﺪهﺳﺤﺮدرﺑﻴﻦژاﻟﻪﻫﺎژاﻟﻪﺳﺮخرﻧﮕﻲراﻣﻲﺑﻴﻨﺪوﻣﻲﭘﺮﺳﺪﺗﻮﭼﺮارﻧﮕﺖﺳﺮخاﺳﺖواوﻣﻲﮔﻮﻳﺪﻣﻦژاﻟﻪﻧﻴﺴﺘﻢواﺷﻚﻛُﺮدﻫـﺎيﻧـﺎﺗﻮانوﺳـﺘﻤﺪﻳﺪهاي‬
‫ﻫﺴﺘﻢﻛﻪﺑﻪدﻧﺒﺎلرﻓﺘﻦ ارﺗﺶﺳﺮخﻓﺮوﻣﻲرﻳﺰم‪.‬ارﺗﺶﺳﺮخﭼﻨﻴﻦدوﺳﺘﺎنﻓﺪاﻛﺎريداردﻛﻪﺑﻪدﻧﺒﺎﻟﺶﺷﻴﻮنﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬ﺳﭙﺲﺷﺎﻋﺮﺧﻄﺎبﺑﻪارﺗﺶﺳﺮخﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬ﺧﺪاﺑﻪﻫﻤﺮاﻫﺖ‪،‬ﺟﺎيﺗﻮﻫﻤﻴﺸﻪدر‬
‫دلﻛُﺮدﻫﺎﺳﺖ‪.‬ﺷﻤﺎﻛﻪﻛُﺮدراازﻳﻮغاﺳﺘﺒﺪادرﻫﺎﻛﺮدﻳﺪ‪،‬ازاﻳﻦﭘﺲﻫﻢازﻳﺎدﻣﺒﺮﻳﺪﻛﻪﺟﺎيﺗﺄﺳﻒاﺳﺖﻛﻪﻛُﺮدﺗﻨﻬﺎ‪،‬اﺳﻴﺮوزﻳﺮدﺳﺖﺑﺎﻗﻲﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧٨ /‬‬
‫ﻣﺪت ﻫﻢ ارﺗﺶ ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد را در ﺳﻨﻨﺪج و ﺳﻘﺰ و ﺑﺎﻧﻪ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد و ﺑﻪ ﺟﻨﮓاﻓﺮوزي ﻋﻠﻴﻪ ﭘ‪‬ﺴﺖﻫﺎي‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲورزﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ »ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮروي« در ﭼﻨﻴﻦ زﻣﺎن ﺣﺴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮشآﻳﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮدم اراده ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﻼت ﻛُﺮد ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻣﺮز ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﺸﺪه دﺷﻤﻦ روﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﺮوي در‬
‫آزادﺳﺎزي ﺳﻘﺰ و ﺳﻨﻨﺪج ‪ ،‬ﻫﺰاران ﭘﻴﺸﻤﺮگ و ﻓﺪاﻳﻲ از اﻗﺼﻲ ﻧﻘﺎط ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ در‬
‫اﺟﺘﻤﺎع روز ‪ 1325/2/15‬ﺑﺎ ﻋﺪهاي از »ﺳﺮان ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﻨﮕﻮر‪ ،‬ﻣﺎﻣﺶ‪ ،‬زرزا‪ ،‬ﮔﻮرك‪ ،‬دﻫﺒﻜﺮي‪ ،‬ﻗﺮهﭘﺎﭘﺎق و اﻓﺴﺮان ﺷﺠﺎع ﻧﻴﺮوي‬
‫دﻣﻜﺮات« ﻧﻄﻘﻲ ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ در ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ داﺋﻤﺎً ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺎﻳﻊ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺖ و ادﻋﺎي ﻛُﺮدان ﻛﻼً ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ اﻣﺮوز آﺷﻜﺎرا ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه ﻛﻪ ﻛُﺮد ﺧﻮاﻫﺎن آزادي‬
‫اﺳﺖ و از اﻳﻦ ﻣﺮام دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ و وﺟﻮد اﻳﻦ ﻋﺸﺎﻳﺮ در اﻳﻦ روز ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل آﻣﺎدهاﻧﺪ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮه ﺧﻮن ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ آرﻣﺎن ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ ﺷﺎﻫﺪي ﺑﺲ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛُﺮد ﺧﻮاﻫﺎن آزادي اﺳﺖ و از آن دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ و ﺑﺮاي ﺑﻪ ﭼﻨﮓ‬
‫آوردن آزادي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد اﻋﺘﻤﺎد دارد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﺑﺮادران ﻣﻨﮕﻮر ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ‬
‫ﻛﺸﻮر را ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﺮده و روز ﻋﻤﻞ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﺰرگ و ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺧﺎك ﺳﺮزﻣﻴﻦﻣﺎن آﻣﺎده ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮادران‬
‫ﻣﺎﻣﺶ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوز روزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎك ﻛُﺮد از ﻧﻔﻮذ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭘﺎك ﺷﻮد و دﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر از آن‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺎ ﺟﺎن و دل آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮادران ﮔﻮرك و دﻫﺒﻜﺮي و زرزا و آﻏﺎﻳﺎن ﻗﺮهﭘﺎﭘﺎق‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ اﻣﺮوز‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﮔُﺮد در ﻣﻴﺪان اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ در روزي ﻛﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﻛﺸﻮر را ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﻘﺪس ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲآورﻧﺪ و ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﺣﺲ ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﻲ و آزادي و ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻫﺮ‬
‫ﻛُﺮدي راه ﻳﺎﻓﺘﻪ و از آن دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادران ﻣﺤﺒﻮب ﺑﺎرزاﻧﻲ ﻛﻪ در راه دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آزادي ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺧﺎك و ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را در ﻛﻨﺎر‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﻫﻤﻪ را در اﻳﻦ راه ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮداﻧﻪ در ﻛﻮﺷﺶاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﺎي ﺗﻘﺪﻳﺮ اﺳﺖ و آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ آﻧﺎن در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﻨﮕﻲ و ﺷﺠﺎﻋﺖ و رﺷﺎدﺗﺸﺎن‪ ،‬ﻛﻪ از ﺻﻔﺎت ﻣﻤﻴﺰه ﻛُﺮدان اﺳﺖ در ﺟﻨﮓ ﺻﺎﻟﺢآﺑﺎد ﻣﻌﻠﻮم‬
 ‫‪٢٧٩ /‬‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ‪ 700‬ﺗﻦ از ﻧﻴﺮوي ارﺗﺠﺎع ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮا آﻳﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ‪ 170‬ﻧﻔﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ‪ 110‬ﻧﻔﺮﺷﺎن را‬
‫ﻛﺸﺘﻨﺪ و ‪ 40‬ﻧﻔﺮﺷﺎن را ﺑﻪ اﺳﺎرت درآوردﻧﺪ و ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را وارد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﺧﻮن از دﻣﺎﻏﺶ‬
‫آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺎب ﻣﺤﻤﺪرﺷﻴﺪﺧﺎن ﻛﻪ ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ در اﻳﻦ راه ﻟﻴﺎﻗﺖ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﮕﻲ اﻳﻨﺎن ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ از ﺟﻨﺒﺶ آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﻠﺐ ﻫﺮ ﻛُﺮدي ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و در ﺳﺎﻳﻪ ﺧﺪا اﻳﻦ ﻧﻴﺮو آﻧﻘﺪر ﻗﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ ﻇﺎﻟﻢ را ﻛﻮﺗﺎه ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ‬
‫ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺼﻒ و ﺑﺎﺗﺮﺣﻢ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎ ﻛﻪ در ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺎك ﺧﻮد و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎﻓﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد درﺻﺪدﻳﻢ ﻛﻪ از ﻃﺮق ﺻﻠﺢ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ ﺣﻘﻮق ﺣﻘﻪ ﺧﻮد را ﭘﺲ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ ﺣﻞ ﻧﺸﺪ و ادﻋﺎي ﻣﺎ را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻛﺮدﺳﺘﺎن آزاد ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺣﺎل‬
‫در ﺗﻬﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺬاﻛﺮه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ وﻳﮋه ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺳﺘﻤﻜﺎر ﻛﻪ ﺧﺎﻛﻤﺎن را اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫‪224‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد ﻛﻪ ﻛُﺮد ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﻣﻌﻠﻮم ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روز ‪ 25/2/20‬در ﺳﺨﻨﺎن دﻳﮕﺮي اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»دﺷﻤﻨﺎن ﻛُﺮد ﻃﻮري ﺷﺎﻳﻊ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎﺳﻲ ﻧﺪارد و ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﻛﺬب اﻳﻦ ادﻋﺎ و ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﭘﻮچ ﺑﺴﻴﺎر زود آﺷﻜﺎر ﺷﺪ و ﻛُﺮد آزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻮد را در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ روزه ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ‪ ،‬از ﺧﺎك اﻳﺮان ﺻﺪﻫﺎ ﺑﺎر ﺑﻬﺘﺮ از ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﺟﻮش و ﺧﺮوش آﻣﺪه و ﻫﺰاران ﻓﺪاﻳﻲ در ﻣﺮز ﻛﺮدﺳﺘﺎن آﻣﺎدهاﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮه ﺧﻮن ﺧﻮد را در راه ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦﺑﺎر اﻳﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ؟‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺣﻘﻮق ﻛُﺮدﻫﺎ را ادا ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﻼح ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻀﻮر‬
‫ﻣﺎ در اﻳﻦ روز ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻖ ﻣﺎ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ و ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ادا ﺷﻮد و ﻣﺎﻳﻞ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ دوﺑﺎره در دﻧﻴﺎ آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﭘﺎ‬
‫‪225‬‬
‫دارﻳﻢ‪ .‬اﻣﺮوز ﻛُﺮد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻖ ﺧﻮد را از اﻳﺮان ﺑﮕﻴﺮد ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻖ ﺧﻮد را از دﻧﻴﺎ ﻫﻢ ﺑﮕﻴﺮد‪«.‬‬

‫‪‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ﺷﻤﺎره‪ .1325/2/21،46‬‬
 ‫‪٢٨٠ /‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاي ﭼﺸﻢﺑﻨﺪي و ارﺗﻘﺎء اراده ﻣﺮدم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻳﺶ درﺳﺖ ﺑﻮد و ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﻛُﺮدﻫﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً‬
‫ﺑﺎ ﻓﺪاﻛﺎري واﻗﻌﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻳﻦ آزادي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺑﺎر‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﺑﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه‬
‫روز ‪ 24‬ﻓﺮوردﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي از ﻗﺰوﻳﻦ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ را آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ از ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫ﺷﺪه ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﺮود و آن را ﻣﺠﺪداً ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺬاﻛﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
‫ﺗﺤﺮك ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را ﺗﺎ آﻏﺎز آذرﻣﺎه ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﺣﺴﻦ ارﻓﻊ از رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺑﺮﻛﻨﺎر ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي‬
‫او ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ ﻋﻠﻲ رزمآرا ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل آﻣﺎدﮔﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد و ﺗﺤﻘﻴﻖ در‬
‫اوﺿﺎع آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛُﺮدﺳﺘﺎن و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻃﺮﺣﻲ ﺑﺮاي ﺗﺼﺮف ﻣﺠﺪد ﺷﺪ‪.‬‬
‫رﻳﻴﺲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‪ ،‬ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ رزمآرا‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن آﻣﺎدهﺑﺎش ﻟﺸﻜﺮ ‪ 1‬ﻣﺮﻛﺰ و ﻟﺸﻜﺮ ‪ 3‬ﻗﺰوﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن را ﺻﺎدر ﻛﺮد‪.‬‬
‫روز ‪ 2‬آذر ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻟﺸﻜﺮ ‪ ،1‬ﻧﺎﮔﻬﺎن وارد ﺷﻬﺮ زﻧﺠﺎن ﺷﺪﻧﺪ و آن را ﺗﺼﺮف ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ‪ 3‬آذر ﻧﻮاﺣﻲ اﻃﺮاف رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﺰلاوزن در ﻣﺴﻴﺮ زﻧﺠﺎن ـ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ ﺗﺼﺮف ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫روز ‪ 15‬آذر ﺷﺎه اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺟﻬﺖ دﻳﺪار ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ ﻋﺎزم زﻧﺠﺎن ﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﺮاي »اﻓﺴﺮان و‬
‫درﺟﻪداران ارﺗﺶ« ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ را ﺻﺎدر ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن آﻣﺪه ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﺷﻤﺎ ﻛﻪ اﻣﺮوز در ﻛُﺮدﺳﺘﺎن و زﻧﺠﺎن و ﻧﻮاﺣﻲ ﮔﻴﻼن ﺑﺮاي آزادي ﻣﻴﻬﻦ ﮔﺮاﻣﻲ و ﻋﺰﻳﺰ ﮔﺮدآﻣﺪه و ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻃﻼع از ﺳﺎﻋﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻲﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ اﻳﺮان ﻋﺰﻳﺰ ﻗﺮون ﻣﺘﻤﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي در دﻧﻴﺎي ﻗﺪﻳﻢ و‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﻣﻠﻞ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر در ﻃﻮل اﻳﻦ ﻣﺪت در اﺛﺮ ﺳﻴﺮ اوﺿﺎع ﺟﻬﺎن از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ و از ﺻﺤﻨﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﺬف ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺎم اﻳﺮان ﻣﻴﻬﻦ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻛﻬﻦﺗﺮﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺪرت و اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ر‪.‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪،‬ﺷﻤﺎره‪ .1325/2/25،47‬‬
 ‫‪٢٨١ /‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر دﭼﺎر ﺣﻤﻼت و ﺗﺠﺎوزات ﻧﺸﺪه ﺳﺮاﺳﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﺎ از ﺗﺠﺎوزات اﻗﻮام ﺧﺎرﺟﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮاي ﻧﻘﺾ اﺳﺘﻘﻼل آن ﻋﻤﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﻢ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺶآﻣﺪ ﺷﻮﻣﻲ ﻛﻪ در ‪ 21‬آذر ‪ 1324‬داﻣﻦﮔﻴﺮ ﻣﻴﻬﻦ ﻋﺰﻳﺰ ﺷﺪه و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺸﺘﻲ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮي ﺑﻲوﻃﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻬﻢ و ﺳﺮﺳﺒﺰي ﭼﻮن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻳﻌﻨﻲ روح اﻳﺮان را از ﻣﺎم ﻣﻴﻬﻦ ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ رخ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪..‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارﻳﻢ ﻛﻪ ﻗﻮاي ﺗﺄﻣﻴﻨﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻋﺰﻳﺰ ﺣﺮﻛﺖ و ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ را‬
‫ﺑﻪ ﻛﻠﻲ درﻫﻢ ﺷﻜﻨﻨﺪ و ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎن ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ را از زﻳﺮ ﻳﻮغ اﺳﺘﺒﺪاد ﺧﻼﺻﻲ ﺑﺨﺸﻨﺪ و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﺎن را ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزد و ﭘﺮﭼﻢ‬
‫‪226‬‬
‫ﺷﻴﺮ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ را در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ در اﻫﺘﺰاز درآورﻧﺪ و ‪«..‬‬

‫ﻃﺮح ﻛﻠﻲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ‬

‫ﺳﺘﺎد ﻛﻞ‪ ،‬ﻃﺮح ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺗﺼﺮف را ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺼﺮف آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﺳﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻋﺸﺎﻳﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن اول‪ :‬ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺳﺘﻮن ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﺤﻮر زﻧﺠﺎن ـ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮده و ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺗﺼﺮف‬
‫ﻧﻤﻮده و در ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﭼﻮن ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺮاﻏﻪ‪ ،‬رﺿﺎﺋﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮه ﭘﺎدﮔﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن دوم‪ :‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ از ﻛﺮدﺳﺘﺎن )ﺳﻨﻨﺪج( و ﻣﺤﻮر ﺗﻜﺎب‪ ،‬ﺷﺎﻫﻴﻨﺪژ و ﻣﻴﺎﻧﺪوآب ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮده ﻛﺮدﺳﺘﺎن را از‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺟﺪا ﻛﺮده و ﻣﺎﻧﻊ از ﻛﻤﻚ ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ »ﻣﺘﺠﺎﺳﺮﻳﻦ« ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن ﺳﻮم‪ :‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ از رﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آﺳﺘﺎرا ـ اردﺑﻴﻞ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و راه ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻣﺘﺠﺎﺳﺮﻳﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮزﻫﺎي‬
‫ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻣﺴﺪود ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪227‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺮاي ﻧﻴﺮوﻫﺎي دﻣﻜﺮات ﮔﺮﻓﺘﺎري اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪‬ﻋﻠﻲدﻫﻘﺎن‪،‬ﺳﺮزﻣﻴﻦزردﺷﺖ‪،‬ﺻﺺ‪ .784-782‬‬
‫‪ ‬ﻫﻤﺎن‪،‬ص‪ .785‬‬
‫‪٢٨٢ /‬‬

‫ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ و ﻣﻈﻔﺮ ﻓﻴﺮوز‬

 ‫‪٢٨٣ /‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‬
‫ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺒﺎسآﻗﺎ‬
‫ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﻛﻪ ﺗﺪارك ﺣﻤﻠﻪ وﺳﻴﻌﻲ را ﺑﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻃﺮحرﻳﺰي ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺧﻮد را در زﻧﺠﺎن و‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺟﻤﻊ ﻛﺮد‪ .‬روز ‪ 14‬آذر ﻣﺎه آﻣﺎدﮔﻲ ﻧﻴﺮوي ﻻزم ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ را داد‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﮔﺮد‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪ 22‬ﮔﺮدان ﭘﻴﺎده‪ 4 ،‬ﻫﻨﮓ ﺳﻮاره‪ 2 ،‬آﺗﺸﺒﺎر ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ‪ 57‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮي ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن‪ 2 ،‬آﺗﺸﺒﺎر ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ‪ 105‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮي ﺑﻠﻨﺪ‪1 ،‬‬
‫آﺗﺸﺒﺎر ﺿﺪﻫﻮاﻳﻲ‪ 1 ،‬ﮔﺮوﻫﺎن ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺿﺪﻫﻮاﻳﻲ‪ 4 ،‬ﮔﺮوﻫﺎن ﺧﻤﭙﺎرهاﻧﺪاز‪ 3 ،‬ﮔﺮوﻫﺎن اراﺑﻪ ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺐ ‪ 2‬ﮔﺮوﻫﺎن ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‬
‫ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻞ ﻻزم‪ 4 ،‬ﮔﺮوﻫﺎن ﺗﻮپ ‪ 37‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮي‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﺮرﺷﺘﻪداري‪ ،‬ﺑﺎرﺑﺮي‪ ،‬ﺑﻬﺪاري‪ ،‬داﻣﭙﺰﺷﻜﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺪارﻛﺎت‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎت ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﭘﻴﺎده‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻃﻼع داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﻈﻴﻤﻲ در راه اﺳﺖ‪ .‬روز ‪ 14‬آذر ‪ ،1325‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻳﻚ‬
‫ﮔﺮوه ‪ 10‬ﻧﻔﺮي از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ و ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ را ﺟﻬﺖ ﻣﺸﻮرت ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ »ﺷﻮراي ﺟﻨﮓ« دﻋﻮت ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﺟﻤﻬﻮري را ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان آﻣﺎده ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻬﺎﻳﻲ را‬
‫ﻣﻮﻛﻮل ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع روز ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺒﺎسآﻗﺎ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬روز ‪ 15‬آذر‪ ،‬رؤﺳﺎي ﻋﺸﺎﻳﺮ و اﻋﻀﺎي‬
‫ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي و ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﺑﺰرگ را‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻣﺸﻮرت و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻮاﺿﻌﺸﺎن در ﻣﻮرد ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬
‫اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺒﺎسآﻗﺎ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻮا و ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ رأي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ورود ارﺗﺶ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»دوﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ در دو ﺟﺒﻬﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻗﺮﻳﺐ ﺳﻪ ﺳﺎل در ﺗﻬﺮان ﺑﻮدم و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ از روﺣﻴﻪ ﺳﺮﺑﺎزان و درﺟﻪداران و اﻓﺴﺮان ارﺗﺶ ﻣﻄﻠﻊ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬دوﻟﺖ در ﺳﻘﺰ و ﺳﺮدﺷﺖ و ﺗﻜﺎب ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻧﺪارد و ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﺪاﻳﻴﺎن دﻣﻜﺮات ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ را ﺗﺎروﻣﺎر ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻳﻚ دﺳﺘﻪ از ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺪتﻫﺎ در‬
‫‪228‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﻤﺘﺮ از آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎرزه ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ رأي‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪادي ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﻪ ﻣﺪرﺳﻲ و ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺪي ﻣﻌﻘﺘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮدن در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي دوﻟﺘﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺴﺖ ﺑﻲﻓﺎﻳﺪه‪ ،‬و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻧﻜﺮدن را در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺗﺮوﻳﺞ دادﻧﺪ‪229.‬‬

‫‪‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪521‬ود‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬اوﻫﻢﺑﻪﻧﻘﻞاز‪:‬ن‪.‬ﭘﺴﻴﺎن‪،‬ازﻣﻬﺎﺑﺎدﺧﻮﻧﻴﻦﺗﺎﻛﺮاﻧﻪﻫﺎيارس‪،‬ص‪ .173‬‬
‫‪‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪ .113‬‬
 ‫‪٢٨٤ /‬‬
‫روز ‪ 18‬آذر‪ ،‬ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻗﺎﻓﻼﻧﻜﻮه ﺑﺮ ﺳﺮ راه زﻧﺠﺎن ـ ﻣﻴﺎﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬راه ﺗﻬﺮان ـ ﺗﺒﺮﻳﺰ از اﻳﻦ ارﺗﻔﺎﻋﺎت‬
‫ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻛﻪ از ﻗﺎﻓﻼﻧﻜﻮه دﻓﺎع ﻣﻲﻛﺮد ژﻧﺮال ﻏﻼم ﻳﺤﻴﻲ داﻧﺸﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي آذري دﻓﺎع ﭼﻨﺪاﻧﻲ‬
‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﺧﻴﻠﻲ زود ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ‪ 20‬آذر ارﺗﺶ وارد ﺷﻬﺮ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺼﺮف ﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻛﺮدﮔﺎن ارﺗﺶ‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات و ﻛﺴﺐ ﭘﻴﺮوزي‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ درآوردﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺘﻮن اﺻﻠﻲ‪ ،‬در ﺟﺎده ﻣﻴﺎﻧﻪ ـ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ درآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن دﻳﮕﺮ از ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮاﻏﻪ‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن دﻳﮕﺮ از ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺴﺘﺎنآﺑﺎد و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاب و اردﺑﻴﻞ‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن دﻳﮕﺮ از رﺷﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف آﺳﺘﺎرا‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن دﻳﮕﺮ از ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﺎﻫﻴﻦدژ و ﺗﻜﺎب‪.‬‬
‫دﻣﻜﺮاتﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻫﻴﭻ ﻧﻘﻄﻪاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻧﺠﺎت ﺧﻮد و ﻓﺮار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ارﺗﺶ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻫﺪاف‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪه رﺳﻴﺪ‪ .‬روز ‪ 20‬آذر در ﺗﺒﺮﻳﺰ »ﺷﻮراي ﺟﻨﮓ« ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ دﭼﺎر ﺗﺬﺑﺬب و ﺳﺮدرﮔﻤﻲ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﻳﻚ‬
‫رأي واﺣﺪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻼماﻟﻪ ﺟﺎوﻳﺪ ﺗﻠﮕﺮاﻓﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ارﺳﺎل داﺷﺘﻪ و ﺳﺮان و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻮروي در ﺣﺎل ﻓﺮارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺪم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن را ﺻﺎدر ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺳﺮﺑﺎز ﺗُﺮك آذري ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺒﻬﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬روز ‪ 21‬آذر ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎي ﺳﻘﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻪ‬
‫و ﺳﺮدﺷﺖ دﺳﺘﻮر ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ داده ﺷﺪ و اﻳﻨﻜﻪ راه را ﺑﺮاي ورود ارﺗﺶ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎي ﺑﺎرزاﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎه ﺑﻮد‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺮز ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﭙﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ از راه ﻣﻴﺎﻧﺪوآب ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﻮﻛﺎن و از آﻧﺠﺎ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺑﻴﺮاﻫﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن روز‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻏﻔﺎري ﺑﻪ ﺑﻮﻛﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﻼت ﻛُﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪ وي ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬روز ‪22‬‬
‫آذر ارﺗﺶ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺗﺒﺮﻳﺰ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن روز ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻠﻔﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻛﻮ و ﺧﻮي ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫"ﻫﻴﻤﻦ" ﺧﺎﻃﺮات آن روزﻫﺎي ﺧﻮد را ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻮد ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﻣﻮرات ﺣﺰب ﺑﻬﺘﺮ ﭘﻴﺶ رود‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺐﻫﺎ ﭘﻴﺸﻮا ﻛﻪ ﺗﺎ دﻳﺮوﻗﺖ در دﻓﺘﺮ ﺣﺰب ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰل ﺧﻮد ﻣﻲرﻓﺖ و ﻳﻚ ﻛﺎدر ﺣﺰب در دﻓﺘﺮ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﮔﺰارﺷﻲ از ردهﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲرﺳﻴﺪ و ﻻزم ﻣﻲﺷﺪ ﭘﻴﺸﻮا را در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﻳﺎ اﮔﺮ ﭘﻴﺸﻮا دﺳﺘﻮري ﺑﺮاي ردهﻫﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ آن را ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺸﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آن ﺷﺐ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦِ ﺗﺎزهداﻣﺎد‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در دﻓﺘﺮ ﺣﺰب ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم و ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺮاي روزﻧﺎﻣﻪ »ﻛﺮدﺳﺘﺎن« ﺑﻮدم‪ .‬اﻓﺴﺮ ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ آﻣﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫رادﻳﻮي روي ﻣﻴﺰ ﺑﺮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﻴﺰي ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد ﺧﺸﻚ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬رادﻳﻮ ﺗﻬﺮان ﺗﻠﮕﺮاف ﺗﺒﺮﻳﻚ دﻛﺘﺮ ﺟﺎوﻳﺪ وزﻳﺮ‬
‫داﺧﻠﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ارﺳﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪاً ﺧﺒﺮ ﻓﺮار‬
 ‫‪٢٨٥ /‬‬
‫»ﻣﺘﺠﺎﺳﺮﻳﻦ« را ﭘﺨﺶ ﻛﺮد ‪ ..‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺗﻠﻔﻨﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮا رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ آﻣﺎده و ﭘﺮﺳﻼح! ﺑﺎ ﻟﺸﻜﺮي‬
‫ﻣﻨﻈﻢ و آراﺳﺘﻪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺧﺒﺮه ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ زود ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪ؟ ﭘﻴﺸﻪوري ﻛﺎرآﻣﺪ و اﻧﻘﻼﺑﻲ و ﻛﺎرﻛﺸﺘﻪ و ﺷﺠﺎع و رﻫﺒﺮان دﻳﮕﺮ‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﻓﺮار ﻛﺮدﻧﺪ؟ ﺳﺌﻮاﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ آن ﺟﻮاب ﻧﺪاده‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺟﻮاب دﻫﻢ‪.‬‬
‫‪ ..‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﻦ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮا رﺳﺎﻧﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻫﻢ اﻃﻼع دﻫﻴﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﭘﻴﺸﻮا رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺮادر ﭘﻴﺸﻮا ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺠﻠﺲ در ﺗﻬﺮان ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ از اﻳﻦ‬
‫واﻗﻌﻪ ﺑﺘﺮﺳﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﺷﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺸﺖ و در آﻧﺠﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ‪..‬‬
‫آري ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﺼﺮف و ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬رﻫﺒﺮان ﺣﺰب دﻣﻜﺮات در ﻣﻨﺰل ﭘﻴﺸﻮا ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﺷﺐ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ روﺣﻴﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺧﻮب ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻮراي‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﺻﻮرﺗﺠﻠﺴﻪ اول اﻣﻀﺎء و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺻﺎدر ﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻫﻨﻮز ﻣﺮﻛﺐ ﻣﻴﺜﺎق‬
‫ﺧﺸﻚ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي اﻳﻦ ﺷﻮرا ﻓﺮار ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺒﺢ وﺿﻊ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺘﻼﺷﻲ‬
‫ﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪﻫﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﺑﺪون ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ و راه را ﺑﺮاي ورود ارﺗﺶ ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺮدم ﻫﺮ ﻳﻚ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ از ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ و ﺳﺮدﺷﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮدﻧﺪ وﻟﻲ ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﻛﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻧﺸﺎن ﻓﺮار ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪوار ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ ‪ ..‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ارﺗﺶ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﻪ روﺳﺘﺎي ﺣﻤﺎﻣﻴﺎن رﺳﻴﺪ و‬
‫ﭘﻴﺸﻮا را در آﻧﺠﺎ ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪت ﻣﻦ داﺋﻤﺎً ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻮا ﺑﻮدم‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻣﻴﺎن ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﻧﺒﻮدم‪ .‬وﻟﻲ در ﺷﻬﺮ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﺶ ﻧﻤﻲﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲدﻳﺪم آﺷﻔﺘﻪ ﺑﻮد وﻟﻲ ﻧﻪ از ﺗﺮس‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از ﺗﺄﺳﻒ و ﻧﺎاﻣﻴﺪي‪ .‬روز ‪ 26‬آذر ‪ 1325‬ارﺗﺶ ﭘﺮاﻛﻨﺪه و ﭘﺮﻳﺸﺎن‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ درﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ ﺳﺎل از اﻫﺘﺰاز ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻣﻬﺎﺑﺎد را ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآورد‪230«.‬‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺪون ﺟﻨﮓ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻓﺮار ﺳﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮ روﺣﻴﻪ ﺳﺮان ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫روز ‪ 23‬آذر ﻣﻴﺮزا رﺣﻤﺖ ﺷﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﺷﻤﺲﺑﺮﻫﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻲآﻏﺎي اﻣﻴﺮﻋﺸﺎﻳﺮي و ﭼﻨﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه دﻳﮕﺮ‬
‫ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ و ﻗﻮاﻳﺶ ﻛﻪ از راه ﺳﻘﺰ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﺪوآب رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺼﺮ روز ‪ 23‬آذر ﮔﺮوﻫﻲ از ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻻن ردهﺑﺎﻻ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺤﺚ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮروي ﻳﺎ ﻋﺮاق را ﺑﺎ وي ﻣﻄﺮح ﻛﻨﻨﺪ و از وي ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮود‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺎﻧﻊ رﻓﺘﻨﺸﺎن ﻧﺸﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻻزم‬
‫دارﻳﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺒﺮﻳﺪ وﻟﻲ درﺑﺎره ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪‬ﻫﻴﻤﻦ‪،‬ﺗﺎرﻳﻚوروون‪،‬ﺻﺺ‪ .28-27‬‬
 ‫‪٢٨٦ /‬‬
‫»ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﻣﺮدم ﻣﻬﺎﺑﺎد ﻣﻲﻣﺎﻧﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻛﺮدهام ﻛﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن ﺑﺎﺷﻢ و از آﻧﺎن ﻧﻈﺎرت ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﺎ‬
‫ﺧﺸﻢ و ﻛﻴﻨﻪ ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﮕﻴﺮد ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را روي ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و دﺳﺖ از ﺳﺮ ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪،‬‬
‫‪231‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ دﭼﺎر ﺿﺮر و زﻳﺎن ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺠﺒﻮرم ﺑﻤﺎﻧﻢ‪«.‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ژﻧﺮال ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﺎرزاﻧﻲ )‪(1946‬‬

‫روز ‪ 24‬آذر اﺳﺪاُف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ روس‪ ،‬ﻣﻬﺎﺑﺎد را ﺗﺮك ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻛﻨﺴﻮﻟﮕﺮي ﺷﻮروي در اروﻣﻴﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫روز ‪ 24‬آذر ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻏﻔﺎري و اﻳﻼت ﻫﻢﭘﻴﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ﺻﺺ‪ .523-522‬‬
 ‫‪٢٨٧ /‬‬
‫روز ‪ 25‬آذر‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺗﻠﻔﻨﻲ ﺑﺎ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺧﻮد و ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ و ﺣﺎج ﺑﺎﺑﺎﺷﻴﺦ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ‬
‫اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺑﻪ روﺳﺘﺎي ﺣﻤﺎﻣﻴﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﻜﺮ ‪ 4‬ﻛﺮدﺳﺘﺎن و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ از ﻃﺮف ﺳﻘﺰ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﻧﻘﻞ ﻛﺮده‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ‬
‫‪232‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ﺳﺮان دﻳﮕﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺰد وي ﺑﺮوﻧﺪ وﻋﺪه »ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺟﺎﻧﻲ« را داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن روز ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺟﻬﺖ دﻳﺪار ﻗﺎﺿﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻮد‪ .‬از وي‬
‫‪233‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻜﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺑﺮود وﻟﻲ ﻗﺎﺿﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪234‬‬
‫روز ‪ 24‬آذر ﺷﻬﺮ ﻣﺮﻧﺪ و روزﻫﺎي ‪ 25‬و ‪ 26‬آذر ﻣﺎه ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺎﻛﻮ‪ ،‬ﺧﻮي‪ ،‬ﻣﺮاﻏﻪ و رﺿﺎﺋﻴﻪ ﺗﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‬

‫روز ‪ 26‬آذر ﻗﺎﺿﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن از ﺟﺎده ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺰده ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻃﺮف روﺳﺘﺎي ﮔﻮكﺗﭙﻪ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ رﺳﻤﺎً از‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ارﺗﺶ اﻳﺮان از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل و ﻧﻴﺮوي ﻏﻔﺎري ﺑﺎ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺶ از‬
‫ﻃﺮف ﺷﺮق »دﻗﻴﻘﺎً ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد«‪ 235‬ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﻗﺎﺿﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ارﺗﺶ‬
‫ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﻮﻛﺎن و ﻣﻬﺎﺑﺎد ـ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺟﻤﻬﻮري ـ رﺳﻴﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻨﻮز ﺗﻌﺪادي از ﺳﺮان اﻳﻼت و ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺤﺸﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ و ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ در اﻃﺮاف ﻧﻘﺪه و رﺷﻴﺪﺑﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﻫﺮﻛﻲ و زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﺮﻛﻲ‬
‫در اﻃﺮاف اروﻣﻴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ارﺗﺶ ﻃﺮح ﺧﻠﻊ ﺳﻼح را ﭘﻴﺎده ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن آﻧﺎن ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ارﺗﺶ ﺣﺴﺎﺑﻲ از آﻧﺎن ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬رﺷﻴﺪﺑﮓ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ درﮔﻴﺮي ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﺮان ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اروﻣﻴﻪ‬
‫اﻋﺰام ﺷﺪ و ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻳﺮوﺑﮓ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ زد و ﺧﻮرد ﺑﺎ ارﺗﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ ﻛﺮد و ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫‪236‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاق ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬اﻟﻤﻮﺗﻲ‪،‬ﺻﺺ‪ .488-487‬‬
‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪ .525‬‬
‫‪ ‬دﻫﻘﺎن‪،‬ص‪ .788-785‬‬
‫‪ ‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪ 117‬‬
‫‪‬دﻫﻘﺎن‪،‬ص‪ 796‬‬
 ‫‪٢٨٨ /‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﻨﮓ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد‪ :‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮه »ﺟﻨﮓ ﺟﺒﻬﻪاي« ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ ﻛﻪ‬
‫در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻘﺰ ﺟﻨﮕﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه »ﺟﻨﮓ ﭘﺎرﺗﻴﺰاﻧﻲ« ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ روش ﻣﺒﺎرزه ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻗﻮام‬
‫اروﭘﺎ و آﺳﻴﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ﻧﺎزي و ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ و ژاﭘﻨﻲﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ ﺧﻮد ﺷﺨﺼﺎً ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺮان آذرﺑﺎﻳﺠﺎن راه ﻓﺮار را‬
‫در ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮد‪ .‬او ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ راهﻫﺎ را در ﭘﻴﺶرو داﺷﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ راهﻫﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ‬

‫‪237‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ ﻧﺰد ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬رادﻳﻮ ﺗﻬﺮان ﺧﺒﺮ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻗﺎﺿﻲ را از ﻃﺮف ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﭘﺨﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻗﺎﺿﻲ و ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ در ﻣﻨﺰل ﻣﺤﻤﻮدآﻏﺎي اﻳﻠﺨﺎﻧﻲزاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﺟﻬﺖ آراﻣﺶ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ و ﻟﮕﺪي ﺑﻪ رادﻳﻮ زد و زﻳﺮ ﻟﺐ ﭼﻨﺪ ﻓﺤﺸﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪه داد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬اﻳﻨﻬﺎ اﻃﻼع ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﺧﻮد ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ‬
‫آزاد ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮوﻳﺪ‪.‬‬
‫از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ و ارﺗﺶ اﻳﺮان رﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ و ﻧﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪام از دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ارﺗﺶ ﻛﺎري‬
‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ از آﻧﺎن ﻣﺸﻜﻮك ﻣﺮدد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﺗﻼش ﻛﺮد ﻫﻴﭻ اﺗﻔﺎﻗﻲ روي ﻧﺪﻫﺪ و ﺑﻪ آراﻣﻲ اﻣﻮر را‬
‫در دﺳﺖ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫روز ‪ 30‬آذر‪ ،‬ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﻛﻪ وﻋﺪه »ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺟﺎﻧﻲ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ را داده ﺑﻮد‪ 28 ،‬ﺗﻦ از ﺳﺮﻛﺮدﮔﺎن‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﭘﻴﺸﻮا و ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ 238.‬ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﻋﺪه وﻋﻴﺪﻫﺎي‬
‫ﻗﻮام ﻣﻄﻤﺌﻦ و دلﮔﺮم ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻴﭽﻜﺪام ﺳﻮدي ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﺻﺪر در ﺗﻬﺮان دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮان ارﺗﺶ ﻣ‪‬ﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ و اﻋﺪاﻣﺸﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد و ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻫﺪﻓﺸﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎم ﺑﺎﻧﻔﻮذي ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن ﺗﻼش ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ و اﻋﺪام ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ در ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬زﻫﺮﭼﺸﻢ و‬
‫ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎران ﺣﻘﻮق ﻣﻠﺖ ﻛُﺮد ﺑﻮد در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻧﮓ آزادي ﻛُﺮد در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫دادﮔﺎه ﻳﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬دادﮔﺎه ﺑﺪوي ﺻﺤﺮاﻳﻲ« ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﭘﺎرﺳﻲﺗﺒﺎر و ﭼﻨﺪ اﻓﺴﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻓﻴﻮﺿﻲ دادﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪‬اﻟﻤﻮﺗﻲ‪،‬ص‪ .488‬‬
‫‪ ‬د‪.‬ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪،‬ص‪ .117‬‬
 ‫‪٢٨٩ /‬‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ و ﺳﺮان ﺣﻜﻮﻣﺖ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪:‬‬
‫»ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس ژﻧﺮاﻟﻲ‪ ،‬رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ ﭘﺮﭼﻢ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻧﺸﺎن ﺷﻴﺮ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﻛﻮ و ﻧﺸﺴﺖ ﺑﺎ ژﻧﺮالﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺘﻞ اﻓﺴﺮان و ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮان‪ ،‬وﻋﺪه دادن اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ دﺳﺖﺧﻂ و‬
‫روﻧﻮﺷﺖ ﻧﻄﻖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ و‪..‬‬
‫‪239‬‬
‫در دﻳﻤﺎه ‪ ،1325‬ﻫﺮ ﺳﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺣﻜﻢ اﻋﺪام ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺸﺎن ﺑﻪ »دادﮔﺎه ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ« ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻣﺠﺪد ارﺟﺎع ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺗﻼش زﻳﺎدي ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺮده ﺷﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﻣ‪‬ﺼﺮ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن‬
‫ﻓﻘﻂ در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻮد‪.‬‬
‫روز ‪ 7‬ديﻣﺎه ‪ 1325‬اﻋﻀﺎي »دادﮔﺎه ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ« ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺑﺎد رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦﺑﺎر دادﮔﺎه ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻋﻄﺎ و دادﺳﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻧﻜﻮزاد ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬دادﮔﺎه دو وﻛﻴﻞ ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﺳﺮوان ﺻﻠﺢﺟﻮ و ﺳﺮوان ﻧﺒﻮي را ﺑﺮاي ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ در »دادﮔﺎه ﺑﺪوي ﺻﺤﺮاﻳﻲ« ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ وارد و ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از‪ :‬ﻗﻴﺎم ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﻧﻔﺖ ﺑﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻲﺣﺮﻣﺘﻲ ﺑﻪ ارﺗﺶ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﻛﺸﻴﺪن‬
‫اﻣﻮال واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ و‪..‬‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻒ و ﺻﺪر ﻫﻢ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻛﻤﺘﺮ از آن ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺿﻲ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻴﺄت دادﮔﺎه داﺋﻤﺎً ﺑﺎ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺑﻲﺳﻴﻢ در ﺗﻤﺎس ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺌﻮال ﻣﻲﻛﺮد و دﺳﺘﻮر ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﻢ ﺣﻜﻢ‬
‫اﻋﺪام ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ و ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ را ﺻﺎدر ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ دادﮔﺎه‬
‫‪240‬‬
‫ﺣﻜﻢ اﻋﺪام را ﺻﺎدر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻬﺎﺑﺎد دﺳﺘﻮر داد در ﻣﺪت ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﺣﻜﻢ را اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫روﻳﺪادﻫﺎي داﺧﻞ دادﮔﺎه در ﻣﺠﻼت و روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آن ﻋﺼﺮ ﺗﻬﺮان ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻴﻮه و ﺑﻴﺎن ﻧﮕﺎرش ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬و ﮔﻤﺎن‬
‫ﻣﻲرود ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺗﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﮔﺰارﺷﺎت را ﺑﺮاي ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ آﻣﺎده ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﺑﺮاي درﻫﻢ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ ﻛﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺒﺎرزه آزادﻳﺨﻮاﻫﻲ ﻛُﺮدﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ص‪ .543‬‬
‫‪ ‬ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪،‬ﺻﺺ‪ .555-547‬‬
 ‫‪٢٩٠ /‬‬

‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‬

‫ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺣﺰب دﻣﻜﺮات ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎه »ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ« را ﺻﺎدر‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﻤﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 31‬ﻣﺎرس ‪:1947‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪،‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ‪،‬‬
‫در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ 7‬ﻣﺎرس ‪:1947‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺎزوﭼﻲ‪،‬‬
‫رﺳﻮل ﻧﻘﺪهاي‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮ‬
‫و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻇﻤﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪت‪:‬‬
‫ﻋﻠﻲﺑﮓ ﺷﻴﺮزاد‬
‫در ﻛﻨﺎر ﺣﻮض ﺑﻮﻛﺎن و‬
‫اﺣﻤﺪﺧﺎن ﻓﺎروﻗﻲ )ﺳﺎﻻر(‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺧﺎن ﻣﺘﻴﻦ )ﺑﺮادر ﺳﺎﻻر(‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن داﻧﺸﻮر )ﺑﺮادر ﺳﺎﻻر(‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲﺧﺎن ﻓﺎﺗﺢ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﮓ ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲ‪،‬‬
 ‫‪٢٩١ /‬‬
‫ﺣﺴﻦﺧﺎن ﻓﻴﺾاﻟﻪﺑﮕﻲ‪،‬‬
‫اﺣﻤﺪﺧﺎن ﺷﺠﻴﻌﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻴﺦاﻣﻴﻦ اﺳﻌﺪ ﻛﺲﻧﺰاﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻴﺦﺻﺪﻳﻖ اﺳﻌﺪ ﻳﺎزيﺑﻼﻏﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲآﻏﺎي ﺟﻮاﻧﻤﺮدي و‬
‫رﺳﻮلآﻏﺎي ﻣﺤﻤﻮدي )ﺑﺮادر ﻋﻠﻲآﻏﺎ(‬
‫‪241‬‬
‫در ﺳﻘﺰ ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻴﺎن ﻛُﺮدﻫﺎ ﻣﻘﺎم ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮان آن زﻣﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻫﻤﭽﻮن‪ :‬ﻣﻼﻣﻌﺮوف ﻛﻮﻛﻪاي‪،‬‬
‫ﻫﮋار‪ ،‬ﻫﻴﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻲﺑﮓ ﺣﻴﺪري‪ ،‬ﺷﻴﻮاو و ‪ ..‬اﺷﻌﺎري در ﺳﺘﺎﻳﺶ وي ﺳﺮودهاﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت‬
‫ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺷﻌﺮا و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران و ﺳﺮان اﻳﻞ و روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻛُﺮد ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﺮام و ﺳﺘﺎﻳﺶ از وي‬
‫ﻳﺎد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺳﻤﺒﻞ آزادي ﻛُﺮدﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬اﻋﺪاﻣﺶ وﺟﺪان ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن را ﺗﻜﺎن داد‪ ،‬دو ﺗﻦ از ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ادﻳﺒﺎن آن ﻋﺼﺮ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق‪ ،‬ﭘﻴﺮهﻣﻴﺮد و اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺣﻤﺪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺷﻌﺮي ﺳﺮودهاﻧﺪ ﻛﻪ اﺷﻌﺎرﺷﺎن از ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎي ادب ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻛُﺮدي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮهﻣﻴﺮد ﺷﻌﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﺎم »وﻟﻲ دﻳﻮاﻧﻪ« ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﻧﺎاﻣﻴﺪي« ﺳﺮود و اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺣﻤﺪ ﻛﻪ آن زﻣﺎن‪ ،‬ﻫﻢ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺠﻠﻪ‬
‫»ﮔﻼوﻳﮋ« و ﻫﻢ ﻣﺴﺌﻮل ﺷﺎﺧﻪ ﻋﺮاﻗﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖ ژ‪.‬ك‪ .‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻌﺮش را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻳﺎران« ﺳﺮود‪ .‬ﻫﺮ دو ﺷﻌﺮ در ﻣﺠﻠﻪ »ﮔﻼوﻳﮋ« ﺑﻪ‬
‫ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﺠﺎدي‪،‬ص‪317‬وم‪".‬روژيﻧﻮي"‪،‬ش‪،10‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ‪،1961/1/1،‬ص‪85‬وﻧﺎﻣﻪايﺧﺼﻮﺻﻲازﻃﺮفآﻗﺎيﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدردﺑﺎﻏﻲ‪ .‬‬
‫‪٢٩٢ /‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦﺧﺎن ﺳﻴﻒ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺻﺪر ﻗﺎﺿﻲ‬
 ‫‪٢٩٣ /‬‬

‫ﮔﺰارش )ﺷﻤﺎرة ‪ 26 ،107‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ‪ ،1326‬ص‪ (4‬روزﻧﺎﻣﻪ »ﻣﺮد اﻣﺮوز« ﻧﺸﺮ ﺗﻬﺮان درﺑﺎره ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻦ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ در ‪ 10‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪1326‬‬
‫‪٢٩٤ /‬‬

‫اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺳﺘﺎد ﻟﺸﻜﺮ‪ 4‬رﺿﺎﺋﻴﻪ و ﻧﻴﺮوي اﺳﺘﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻋﺪام ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ‬
 ‫‪٢٩٥ /‬‬

‫اﻋﻼﻣﻴﻪ ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ در ﻛﻠﻴﺔ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛُﺮدﻧﺸﻴﻦ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲدارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬
‫آﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از ﺑﺪار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﺎﺿﻲﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﭼﺎپ و آﻣﺎدة ﭘﺨﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬

‫ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬ﺷﺠﺎع و ﻣﻨﻈﻤﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺻﻔﻮف آﻧﺎن را ﺑﺮﻫﻢ زﻧﺪ‬
‫و ﻳﺎ ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺗﺶ اﻳﺮان آﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺮوي ﻣﻬﻤﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻴﻢ آن داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮓ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ و ﻳﺎ ﺷﻮرش ﺗﺎزهاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ اﻳﺮان ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﻲ در اﺗﻼف وﻗﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻋﺮاق »ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺻﺎدر ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ آﺑﺎ و اﺟﺪادي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ زﻣﺴﺘﺎن ﺳﭙﺮي ﺷﻮد و ﺑﺮف‬
‫ﻛﻮهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ "ﺳﻪ ﻣﺮز" آب ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻳﺮان در ﺗﻬﺮان و ﻣﺪﺗﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ زد و ﺧﻮرد ﺑﺎ ارﺗﺶ اﻳﺎم را ﺳﭙﺮي ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ‬
‫ﻛﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺮاق ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﺎاﻣﻴﺪي از »ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻋﺮاق‪ ،‬دو ﮔﺮوه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن زن و ﺑﭽﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ﻣﻼﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ زد و ﺧﻮرد ﺣﻤﺎﺳﻲ و‬
‫درﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﭘﺎي ﭘﻴﺎده ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ راه را ﻃﻲ و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از رود ﻣﺮزي ارس ﺑﻪ ﺷﻮروي رﺳﻴﺪﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٢٩٦ /‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ :10‬ﻣﺤﺪوده ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن )‪(1946‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ درﮔﻴﺮي و زد و ﺧﻮرد ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﺑﺎرزاﻧﻲ و ارﺗﺶ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﻋﺒﻮر ﺑﺎرزاﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻮروي‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬اﮔﻠﺘﻦ‬
 ‫‪٢٩٧ /‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪-‬ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫‪1‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﻲ اﻳﺮان از اﺑﺘﺪاي دوران ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨـﮓ دوم ﺟﻬـﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿـﺎ ﻫﻮﺷـﻨﮓ ﻣﻬـﺪوي‪ ،‬اﻧﺘـﺸﺎرات‬
‫اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1364 ،‬‬
‫‪2‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻜﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪﻫﺎي ‪ 7 ،6‬و ‪ ،8‬ﻧﺸﺮ ﻧﺎﺷﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1362 ،‬‬
‫‪3‬ـ ﺧﺎﻃﺮات و ﺧﻄﺮات‪ ،‬ﺣﺎج ﻣﺨﺒﺮاﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺮ زوار‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1363 ،‬‬
‫‪4‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻟﻴﻨﭽﻮﻓﺴﻜﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻫﺎدي ﺟﺰاﻳﺮي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻗﺒﺎل‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫‪5‬ـ از ﺳﻮم ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬داود اﻣﻴﻨﻲ‪.‬‬
‫‪6‬ـ ﮔﻮﺷﻪاي از ﺧﺎﻃﺮات‪ ،‬ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻛﻤﺎل‪.‬‬
‫‪7‬ـ ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲ از ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻣﻦ از ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه ‪ 1320‬ﺗﺎ دي ﻣﺎه ‪ 1325‬در رﺿﺎﺋﻴﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ اﺣﻤﺪ زﻧﮕﻨﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺷﺮق‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫‪ 8‬ـ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪه ﻛﻮﻫﻲ و ﻛﻤﺎل دﻫﻜُﺮدي‪ ،‬ﻇﻬﻮر و ﺳﻘﻮط‪ ،‬ﺗﺰ داﻧﺸﮕﺎه آﻛﺴﻔﻮرد‪.1986 ،‬‬
‫‪9‬ـ اﻳﺮان در ﻋﺼﺮ ﭘﻬﻠﻮي‪ :‬ﭘﻬﻠﻮي دوم در ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ اﻟﻤﻮﺗﻲ‪ ،‬ج ‪ ،4‬ﻟﻨﺪن‪.1989 ،‬‬
‫‪10‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬آﻧﺪره ﻓﻮﻧﺘﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻣﻬﺪوي‪ ،‬ج ‪ ،1‬ﻧﺸﺮ ﻧﻮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1364 ،‬‬
‫‪11‬ـ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﻮاماﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻬﺪيﻧﻴﺎ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1366 ،‬‬
‫‪12‬ـ ﺳﺮزﻣﻴﻦ زردﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ دﻫﻘﺎن‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﺑﻦﺳﻴﻨﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه ‪.1348‬‬
‫‪13‬ـ از ﻣﻬﺎﺑﺎد ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺗﺎ ﻛﺮاﻧﻪﻫﺎي ارس‪ ،‬ﻧﺠﻔﻘﻠﻲ ﭘﺴﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬آذر ﻣﺎه ‪ ،1328‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ ﭼﺎپ‪.‬‬
‫‪-‬ﻋﺮﺑﻲ‬
‫‪1‬ـ ﻣﺬاﻛﺮاﺗﻲ‪ :‬ﻧﺼﻒ ﻗﺮن ﻣﻦ ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﻌﺮاق و اﻟﻘﻀﻴﻪ اﻟﻌﺮﺑﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻓﻴﻖ اﻟﺴﻮﻳﺪي‪ ،‬داراﻟﻜﺘﺎب اﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،1969 ،‬ﺑﻴﺮوت‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﻌﺮاق اﻟﺴﻴﺎﺳﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق اﻟﺤﺴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ داراﻟﻜﺘﺐ‪ ،‬ﺑﻴﺮوت‪.1983 ،‬‬
‫‪3‬ـ ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﻟﺤﺮﻛﻪ اﻟﻘﻮﻣﻴﻪ اﻟﻜﺮدﻳﻪ‪ ،‬ﺟﻼل ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬داراﻟﻄﺒﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺮوت‪.1970 ،‬‬
‫‪4‬ـ اﻟﺤﻤﻴﺎت و اﻟﻤﻨﻈﻤﺎت و اﻻﺣﺰاب اﻟﻜﺮدﻳﻪ ﻓﻲ ﻧﺼﻒ ﻗﺮن ‪ ،1958-1908‬ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر ﻃﺎﻫﺮ ﺷﺮﻳﻒ‪.‬‬
‫‪5‬ـ اﻟﺤﺮﻛﻪ اﻟﻘﻮﻣﻴﻪ اﻟﺘﺤﺮرﻳﻪ ﻟﻠﺸﻌﺐ اﻟﻜﺮدي‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻋﺰﻳﺰ ﺷﻤﺰﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ اﻟﺸﻬﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﺰو‪ ،‬ﻧﻴﺴﺎن ‪.1986‬‬
‫‪6‬ـ اﻟﺒﺎرزاﻧﻲ و اﻟﺤﺮﻛﻪ اﻟﺘﺤﺮرﻳﻪ اﻟﻜﺮدﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد اﻟﺒﺎرزاﻧﻲ‪ ،‬ﺛﻮره اﻟﺒﺎرازن ‪.1945-1943‬‬
‫‪7‬ـ اﻟﺒﺎرزاﻧﻲ و اﻟﺤﺮﻛﻪ اﻟﺘﺤﺮرﻳﻪ اﻟﻜﺮدﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد اﻟﺒﺎرزاﻧﻲ‪ ،‬ﺛﻮره ﺑﺎرزان ‪.1958-1945‬‬
‫‪ 8‬ـ ﻗﺎﺳﻢ و اﻻﻛﺮاد‪ :‬ﺧﻨﺎﺟﻴﺮ و ﺟﺒﺎل‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻓﻮزي‪ ،‬ﺑﻴﺮوت‪.1961 ،‬‬
 ‫‪٢٩٨ /‬‬
‫‪-‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪1. The kurdish republic of 1946, William Eagleton jr, Oxford university‬‬
‫‪press, 1963.‬‬
‫‪2. The Kurds, Hassan Arafa, London, 1966.‬‬
‫‪3. Fo371, The Case of Kurdistan, 1945.‬‬
‫‪4. The Soviet Union and Kurds: A study of national Minority, Howell, Jr,‬‬
‫‪Wilson, 1965.‬‬
‫‪-‬ﻛُﺮدي‬
‫‪1‬ـ ﭼﻞ ﺳﺎل ﺧﻪﺑﺎت ﻟﻪ ﭘﻴﻨﺎوي ﺋﺎزادي‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻗﺎﺳﻤﻠﻮ‪ ،‬ﺑﻪرﮔﻲ ﻳﻪﻛﻪم‪ ،‬ﭼﺎﭘﻲ دوﻫﻪم‪.1988 ،‬‬
‫‪2‬ـ ﻛﻮﻣﺎري ﻛﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻪﺣﻤﻮد ﻣﻪﻻ ﻋﺰزهت‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ و دوﻛﻮﻣﻴﻨﺖ‪ ،‬ب ‪ ،1‬ﺳﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺋﺎزاري ‪.1992‬‬
‫‪3‬ـ ﺷﻮرﺷﻪﻛﺎﻧﻲ ﻛﻮرد و ﻛﻮﻣﺎري ﻋﻴﺮاق‪ ،‬ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﺳﺠﺎدي‪ ،‬ﺑﻪﻏﺪاد‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﻪﻋﺎرف‪.1959 ،‬‬
‫‪4‬ـ ژي‪.‬ﻛﺎف ﭼﺒﻮو؟ ﭼﻲدهوﻳﺴﺖ؟ وه ﭼﻲ ﻟﻲﺑﻪﺳﻪرﻫﺎت؟ ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺣﻪﻣﻤﻪد ﺳﻪﻣﺪي‪ ،‬ﻣﻪﻫﺎﺑﺎد‪.(1981) 1360 ،‬‬
‫‪5‬ـ ﺗﺎرﻳﻚ و روون‪ ،‬ﮔﻮﻟﺒﮋﻳﺮﻳﻚ ﻟﻪ ﺷﻴﻌﺮهﻛﺎﻧﻲ ﻫﻴﻤﻦ‪ ،‬ﻛﺘﻴﺐﻓﺮوﺷﻲ ﺳﻴﺪﻳﺎن ﻣﻪﻫﺎﺑﺎد‪.1358 ،‬‬
‫‪-‬ﮔﻮوار و روژﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪-‬ﻛﻮردي‬
‫‪1‬ـ روژﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮردﺳﺘﺎن‪ ،‬ژ ‪.78-1‬‬
‫‪2‬ـ ﮔﻮواري ﻧﻴﺸﺘﻤﺎن‪ ،‬ژ ‪ ،9-1‬ﻣﻪﻫﺎﺑﺎد‪.1323-22 ،‬‬
‫‪3‬ـ ﮔﻮواري روژي ﻧﻮي‪ ،‬ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ‪ ،1961 ،‬ژ ‪.10‬‬
‫‪-‬ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫‪١‬ـ مجله »سازمان انقالبي حزب توده ايران خارج از كشور‪.«.‬‬