Kimyasal Hesaplamalar

Bu notlara Youtube’dan “Kimya Elbistan” kanalında ilgili videolarının açıklamalar kısmında ki linkten
ücretsiz bir şekilde ulaşabilirsiniz.
 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
1. Mol Kavramı Bilgi Kavrama
1 mol N2O3 molekülünde,
☛☛Mol bir ölçü birimidir. “n” ile gösterilir.
a. kaç tane molekül vardır?
☛☛Çok küçük tanecikleri saymak için kullanılır.
b. kaç tane atom vardır?
☛☛Avogadro bulmuştur.
c. kaç tane N atomu vardır?
d. kaç tane O atomu vardır?
1 deste = 10 tane
1 düzine = 12 tane
a. 1 mol N2O3 molekülünde 6,02.1023 tane molekül vardır.
1 mol = 6,02.1023 tane
b. 1 tane N2O3 molekülünde 5 tane atom vardır.
☛☛6,02.1023 tane ye aynı zamanda Avogadro sayısıda
6,02.1023 tane N2O3 molekülünde ?
denir. N, NA veya N0 ilede de gösterilebilir.
1 mol N2O3 molekülünde = 30,1.1023 tane atom vardır.
☛☛Molün daha iyi anlaşılabilmesi için 5 başlık altında
inceleyeceğiz.
c. 1 tane N2O3 molekülünde 2 tane N atomu var
⇝⇝Mol - Tane ililişkisi
6,02.1023 tane N2O3 molekülünde ?
⇝⇝Mol - Mol Atom ilişkisi
⇝⇝Mol - Hacim ilişkisi
1 mol N2O3 molekülünde = 12,04.1023 tane N atomu var
⇝⇝Mol - Gram ilişkisi
⇝⇝Mol - AKB ilişkisi ta
d. 1 tane N2O3 molekülünde 3 tane O atomu var
6,02.1023 tane N2O3 molekülünde ?
a. Mol - Tane İlişkisi
1 mol N2O3 molekülünde = 18,06.1023 tane O atomu var
Yakup Demir

O atomu
Bilgi Uygulama

H atomu 1 mol H2SO4 molekülünde,

a. kaç tane molekül vardır?
b. kaç tane atom vardır?
H2O molekülü
c. kaç tane S atomu vardır?
d. kaç tane O atomu vardır?
1 tane H2O molekülünde;
1 tane O atomu,
2 tane H atomu,
toplamda 3 tane atom vardır.
☛☛6,02.1023 tane H2O molekülü bir araya gelerek 1 mol Bilgi Uygulama
H2O molekülünü oluşturur.
⇝⇝Her molekülde 1 tane O atomu olduğundan dolayı 1,806.1023 tane molekül içeren SO2(g) kaç moldür?
1 mol H2O molekülünde (6,02.1023 tane), 1 mol O
atomu yani 6,02.1023 tane O atomu vardır.
⇝⇝Her molekülde 2 tane H atomu olduğundan dolayı
1 mol H2O molekülünde (6,02.1023 tane), 2 mol H
Bilgi Uygulama
atomu yani 12,04.1023 tane H atomu vardır.
⇝⇝Her molekülde 3 tane atom (2 H, 1 O) olduğundan 1,806.1023 tane atom içeren SO2(g) kaç moldür?
dolayı 1 mol H2O molekülünde (6,02.1023 tane), 3 mol
atom yani 18,06.1023 tane atom vardır.

☛☛Taneyi mole çevirirken oran orantı yapıla bilir veya
aşağıdaki bağıntı kullanıla bilir.
Bilgi Uygulama
Sosyal medaya fenomeni olan Pelinsu, sosyal medya
hesaplarını açtığından beri facebooktan 0,01 mol,
instagramdan 0,03 mol, snapchatten 0,005 mol ve
twitterdan 0,005 mol etkileşim aldığına göre top-
lamda kaç tane etkileşim almıştır? (N=6.1023)
(5.1022)

Kimya Elbistan 2 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
b. Mol - Mol Atom İlişkisi Bilgi Uygulama
3,01.1024 tane atom içeren N2O3 gazı kaç moldür?
Bilgi Kavrama (N=6,02.1023)
3 mol H3PO4 molekülünde,
a. kaç mol H atomu vardır?
b. kaç mol O atomu vardır.
c. kaç mol P atomu vardır?
d. kaç mol atom vardır?

3 mol H3PO4
3 . 4 = 12 mol O atomu , b
3 . 1 = 3 mol P atomu , c
3 . 3 = 9 mol H atomu , a
24 mol atom ,d Bilgi Uygulama
Avogadro sayısı kadar atom içeren C4H8 kaç moldür?
Bilgi Kavrama (N=6.1023)

0,2 mol Al(NO3)3 bileşiğinde,

a. kaç mol O atomu var?
b. kaç tane O atomu var? (1 mol = 6.1023 tane)

0,2 mol Al(NO3)3

Yakup Demir

0,2 . 9 = 1,8 mol O atomu , a

1 mol O atomu 6.1023 tane

1,8 mol O atomu ?
10,8.1023 tane O atomu vardır ,b

Bilgi Uygulama
Bilgi Kavrama
(NH4)2CO3 bileşiğinde 1,2 mol oksijen atomu olduğu-
1,2 mol H atomu içeren C3H6 bileşiğinde kaç mol C na göre kaç tane hidrojen atomu vardır? (N = 6.1023)
atomu vardır?

x mol C3H6
x . 6 = 1,2 mol H atomu x = 0,2 mol
x . 3 = 3x mol C atomu
3 . 0,2 = 0,6 mol C atomu

Bilgi Kavrama
1,806.1023 tane Na atomu içeren Na3PO4 bileşiğinde Bilgi Uygulama
kaç mol O atomu vardır? 0,7 mol O atomu içeren (H3O)3PO4 bileşiği ile
1,806.10 tane
23 Al2(SO4)3 bişeliği eşit mollerde olduğuna göre
n mol Na = = 0,3 mol Na atomu Al2(SO4)3 bileşiğinde kaç mol atom vardır?
6.02.1023 tane
x mol Na3PO4
x . 3 = 0,3 mol Na x = 0,1 mol
x . 4 = 4x mol O atomu
0,1 . 4 = 0,4 mol O atomu

Kimya Elbistan 3 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
c. Mol - Hacim İlişkisi Bilgi Uygulama
☛☛Normal koşullarda (0 oC ve 1 atm) 1 mol gaz 22,4 litre Normal koşullarda 2,8 L hacim kaplayan C3H8(g) kaç
hacim kaplar. Gazın cinsi önemli değildir. mol H atomu vardır?
(1 mol H atomu)
n: mol sayısı
V V: hacim (L)
n=
22,4 22,4: (L.mol-1), normal koşullarda

☛☛Oda koşullarında (25 oC ve 1 atm) 1 mol gaz 24,5 litre

hacim kaplar. Gazın cinsi önemli değildir.

n: mol sayısı
V V: hacim (L)
n=
24,5 24,5: (L.mol-1), oda koşullarında
Bilgi Uygulama

Bilgi Kavrama Normal koşullarda 4,48 L hacim kaplayan NO2(g) ile

eşit mol sayılarına sahip Ca3(PO4)2 bileşiğinde;
0,1 mol CH4(g) normal koşullarda kaç litre hacim
kaplar? a. kaç mol Ca atomu vardır?
b. kaç mol O atomu vardır?
V V = 2,24 L c. kaç mol atom vardır?
0,1 =
Yakup Demir

22,4 d. kaç tane P atomu vardır? (N=6.1023)

Bilgi Kavrama
1,5 mol atom içeren SO2(g) normal koşullarda kaç
litre hacim haplar?

x mol SO2
x . 2 = 2x mol O atomu
x. 1 = x mol S atomu Bilgi Uygulama
tomlam 3x mol atom vardır. 3x = 1,5 x = 0,5 mol SO2
V 0,6 mol atom içeren C4H8(g) normal koşullarda kaç
0,5 = V = 11,2 L litre hacim kaplar?
22,4 (1,12 L)

Bilgi Kavrama
2,4.1023 tane C atomuna sahip C4H6(g) normal koşul-
larda kaç litre hacim kaplar? (N=6.1023)

1 mol C atomu 6.1023 tane

? 2,4.1023 tane Bilgi Uygulama
0,4 mol C atomu
I. Normal koşullarda 11,2 L hacim kaplayan Cl2(g)
x mol C4H6 II. 1 tane Cl2(g)
x . 4 = 0,4 mol x= 0,1 mol III. 0,5 mol atom içeren Cl2(g)

V Yukarıda verilen Cl2(g) ‘nın mol sayılarını kıyaslayı-

0,1 = V = 2,24 L
nız.
22,4
I > III > II

Kimya Elbistan 4 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
d. Mol - Gram İlişkisi Bilgi Uygulama

☛☛1 mol (6,02.1023) taneciğin (atom veya molekül) gram 2 gram Ca atomu içeren CaCO3 bileşiğinde kaç tane
cinsinden kütlesine mol kütlesi denir. O atomu vardır. (40Ca, N=6.1023)
0,9.1023 tane
Örenğin;
⇝⇝1 mol 12C atomu=6,02.1023 tane C atomu= 12 gram
⇝⇝1 mol 1H atomu=6,02.1023 tane H atomu = 1 gram
⇝⇝1 mol CH4 molekülü=6,02.1023 tane CH4 molekülü
= 16 gram ( 12 gram C + 4 gram H)
⇝⇝1 mol C3H8 molekülü=6,02.1023 tane C3H8 molekü-
lü = 44 gram (36 gram C + 8 gram H) Bilgi Uygulama

I. SO2
n: mol sayısı II. SO3
m m: kütle (gr) III. K2O
n=
MA MA: (gr.mol-1)
Yukarıdaki bileşikler eşit kütlede oksijen atomu içer-
mektedir. Buna göre mol sayılarının karşılaştırılması-
nı yapınız. (16O)
Bilgi Kavrama III > I > II
0,2 mol Al(k) kaç gramdır? (27Al)

m
Yakup Demir

0,2 mol = 5,4 gram Al

27 g.mol-1 Bilgi Uygulama
I. Normal koşullarda 11,2 L He atomu
II. 1,806.1023 tane He atomu
III. 0,8 gram He atomu
Bilgi Kavrama
Yukarıda verilen He atomunun mol sayılarını kıyas-
176 gram CO2(g) kaç moldür? ( C, O)12 16 layınız. (4He, N=6,02.1023)
I > II > III
MA = 12.1 gram C + 16.2 gram O = 44 gram CO2(g)

176 g 4 mol CO2(g)

n=
44 g.mol-1
Bilgi Uygulama

8,5 gram NH3(g) normal koşullarda kaç L hacim kap-

lar? (1H, 14N)
Bilgi Kavrama 11,2 L
4,4 mol atom içeren C3H8(g) da kaç gram C atomu
vardır? (12C, 1H)

x mol C3H8 Bilgi Uygulama

x . 8 = 8x mol H atomu
x . 3 = 3x mol C atomu I. İki molekül CO2(g)
topla 11x mol atom var. 11x = 4,4 x = 0,4 mol II. 3 mol atom içeren CO2(g)
III. Normal koşullarda 11,2 L hacim kaplayan CO2(g)
3.0,4 = 1,2 mol C atomu var.
Yukarıda verilen CO2(g) kütleleri arasındaki ilişki
m 14,4 gram C nasıldır? (12C, 16O)
1,2 mol =
12 g.mol-1 II > III > I

Kimya Elbistan 5 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
e. Mol - AKB İlişkisi Bilgi Uygulama

☛☛Bir atomun kütlesini oluşturan parçacıklar protonlar ve 1,2.1023 akb H atomu içeren CH4(g) normal koşullarda
nötronlardır. kaç litre hacim kaplar? (N = 6.1023)
☛☛Bir protonun ve bir nötronun kütlesi yaklaşık olarak 1 1,12 L
atomik kütle birimidir (akb). Buna göre 612C atomunun 6
protonu ve 6 nörtonu olduğundan 12 akb’dir.
☛☛1 tane 612C atomunun kütlesinin 1/12 ‘sine 1 akb (ato-
mik kütle birimi) denir.
Bilgi Uygulama
Örneğin,
I. 1 tane 1H atomu
⇝⇝1 tane 12C atomu 1.12 = 12 akb
II. 1 tane 12C atomu
⇝⇝3 tane 12C atomu 3.12 = 36 akb
III. 1 tane 16O atomu
⇝⇝2 tane 27Al atomu 2.27 = 54 akb
⇝⇝1 mol (6,02.1023tane) 1H atomu 1 . 6,02.1023 akb
Yukarıdaki maddelerden hangilerinin kütlesi 1
akb’dir?
Bilgi Uygulama Yalnız I
I. 2 tane N2(g)
II. 14 akb N atomu
III. 1 mol atom içeren N2(g)

Yukarıdaki maddelerin kütlelerini büyükten küçüğe Ortalama Atom Kütlesi

Yakup Demir

doğru sıralayınız.
III > I > II ☛☛Proton sayısı ayn nötron sayısı farklı olan atomlara
izotop atom denir.
☛☛İzotop atomların kütlesini hesaplamak için izotopların
doğada bolluk yüzdesi kullanılır.

Ortalama Atom 1. izotopun . 1. izotopun 2. izotopun . 2. izotopun

= kütlesi yüzdesi + kütlesi yüzdesi
Kütlesi
Bilgi Uygulama

I. 6 tane O atomu
II. 3 tane O2 molekülü Bilgi Kavrama
III. 2 tane O3 molekülü
Kütlesi 34,96 akb olan %75,77 bollukta 35Cl izotopu
Yukarıdaki maddelerin kütlelerini büyükten küçüğe ve kütlesi 36,96 akb olan %24,23 bollukta 37Cl izo-
doğru sıralayınız. topunun verilerinden yararlanarak Cl elementinin
III = I = II ortalama atom kütlesi nedir?

Bilgi Uygulama
4,48 L hacim kaplayan H2(g) kaç akb’dir? Gerçek Atom Kütlesi
(1H, N = 6.1023)
2,4.1023 akb ☛☛Bir tane atomun veya molekülün gram değerliğidir.

Bilgi Kavrama
1 tane 19F atomunun gerçek atom kütlesi denir?

19 gr F atomu 6,02.1023 tane

? 1 tane
=19/NA

Kimya Elbistan 6 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
b. Karışım Problemleri

5 mollük 21,6 g A ve B maddesi karışımı olsun;

A maddesi x mol ise

B maddesi (5 - x) moldür.

daha sonra A ve B maddesinin x cinsinden kütlesi hesap-

lanır.
m
n=
MA
mA
mA x = mA = x.MA gram
n=
M MA
A(A)

mB
mB 5-x = mB = (5-x).MA(B)gram
n= MA(B)
MA(B)
2. Mol Problemleri
A ve B maddesinin toplam kütlesi 21,6 gr olduğuna
a. Atom - Molekül Ağırlığı Bulma Problemleri göre,
mA + mB =21,6 x.MA(A) + (5-x).MA(B) = 21,6 gr

Bilgi Kavrama
0,3 mol XO bileşiği 21,6 gram olduğuna göre X2H4
Yakup Demir

bileşiğinin molekül ağırlığı nedir? (16O, 1H) Bilgi Kavrama

21,6 XO bileşiği için; C2H6 ve SO3 gazlarından oluşan 5 mollük bir karışı-
0,3 mol = mın kütlesi 300 gramdır buna göre,
MA MA = 72 g.mol-1

MA(X) + 16 = 72 X’in molekül ağırlığı = 56 g.mol-1 a. kaç mol C2H6(g) vardır?

b. kaç gram SO3(g) vardır?
X2H4 için molekül ağırlığı; 56.2 + 1.4 = 116 g.mol-1 c. SO3(g)’nın karışımdaki kütlece yüzdesi nedir?
d. C2H6(g) normal koşullarda kaç litredir?
(12C, 1H, 16O, 32S)

Bilgi Uygulama C2H6 gazı x mol ise

3,01.10 tane X atomu 8 gr ise X atomunun atom
23 SO3 gazı (5 - x) moldür.
ağırlığı nedir? (N=6,02.1023) m
m x=
16 g.mol-1 n= m = x.30 gram C2H6
MA 30

m
m 5-x = m = (5-x).80 gram SO3
n= 80
MA
C2H6 ve SO3 gazlarının toplam kütlesi 300 gr olduğuna
Bilgi Uygulama
göre,
0,6 mol O atomu içeren CaXO3 bileşiği 20 gr olduğu- mC + mS =300 x.30+ (5-x).80 = 300 gr x = 2 mol (a)
na göre X atomunun atom ağırlığı nedir? (40C, 16O)
12 g.mol-1 2 mol C2H6(g) var ise 3 mol SO3(g) vardır.
3 mol SO3(g) 3.80 den 240 gramdır. (b)
300 gr maddenin 240 gramı SO3(g) ise
100 gr maddenin ? = %80 (c)
V V = 44,8 L C2H6(g) (d)
2 mol =
22,4

Kimya Elbistan 7 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
Bilgi Uygulama Bilgi Kavrama
Eşit mol sayılarında CH4(g) ve C3H4(g) molekülleri CaCO3.n.H2O bileşiğinde 0,1 mol Ca atomu ve 1 mol
bulunduran bir karışımın kütlesi 11.2 gramdır. Buna H atomu olduğuna göre,
göre,
a. n değeri nedir?
a. kaç gram CH4(g) vardır? b. bileşik kaç moldür?
b. karışımda toplam kaç mol atom H vardır?
c. normal koşullarda karışım kaç litredir? (1H, 12C)
(a. 3,2 gr b. 1,6 c. 8,96 L)

5 kat artış olduğundan dolayı n =5

bileşiğin mol sayısı x değerine eşittir o yüzden bileşiğin
molü 0,1 ‘dir

Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama

0,6 mol CXH6 ve 0,2 mol C3HY karışımında 3 mol C ve MgSO4.n.H2O bileşiğinde 0,3 mol O atomu ve 0,2 mol
Yakup Demir

5 mol H atomu bulunduğuna göre “x” ve “y” sayıları H atomu bulunduğuna göre n değeri nedir? (n = 2)
kaçtır? (x = 4, y = 7)

c. Hidrat Problemleri d. Formül Bulma Problemleri

☛☛Maddelerin su molekülleri ile çevrilmesi sonucu olu- ☛☛Verilen bilgilerden yola çıkılarak bileşik içindeki mad-
şan çözünmeye hidratlaşma (hidratasyon) denir. delerin mol sayıları bulunur.
İyonik kristalin
suda çözünmesi
(Çözünme- Bilgi Kavrama
nin temeli, su
dipollerinin
56
Fe ve 32S elementlerinden oluşan bir bileşiğin 20,8
iyonik kristal gramında 11,2 gr Fe elemnti olduğuna göre bileşiğin
yüzeydeki iyon- formülü nedir?
ları sarması ve
onları hidratlaş- mFe + mS = 20,8 11,2 + mS = 20,8 mS = 9,6 gr
tırmasıdır.) Fe0,2S0,3 en küçük
tam sayıya çeviririz
☛☛CaCO3.n.H2O şeklinde verilen maddelerde n değeri o yüzden bileşik
bulunurken CaCO3 ve H2O ‘un ayrı ayrı mol değerleri Fe2S3 olur.
bulunur. CaCO3 ün mol sayısı ile H2O un mol sayısı ara-
sında kaç kat artış varsa n değeri de ona eşittir. Bileşiğin
molü ise CaCO3’ün molüne eşittir.

Kimya Elbistan 8 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
Bilgi Uygulama Bilgi Uygulama
C, 1H ve 16O ‘den oluşan bir bileşiğin 9 gramında 3,6
12

gram C ve 0,6 gram H bulunmaktadır. Molekül ağırlığı

180 g.mol-1 olan bileşiğin molekül formülü nedir?
(C6H12O6)

1. kap 2. kap
Aynı koşullarda 1. kapta 1 mol He(g) var ise 2. kapta,

a. kaç gr H2(g) vardır?

b. kaç tane H atomu vardır? (4He, 1H, N=6,02.1023)
(a. 6 gr, b. 18,06.1023 tane)
e. Aynı Koşullar
Bilgi Uygulama
☛☛Eğer soruda aynı koşullar deniyorsa, aynı sıcaklık ve
basınç demektir buda bize işlem kolaylığı sağlar. Eşit kütlelerde CH4(g) ve O2(g) bulunduran bir karışı-
⇝⇝Aynı koşullarda iki maddenin hacimi eşit ise mol mın 6 molünde kaç gram O2(g) bulunur?
sayılarıda eşittir. (64 gr)
⇝⇝Aynı koşullarda iki maddenin hacim oranları mol
oranlarına eşittir.
Yakup Demir

Bilgi Kavrama

Aynı koşullarda 2,2 gram C3H8(g) alabilen bir kap kaç

gram N2(g) alabilir? (14N, 12C, 1H)
0,05 mol C3H8(g) , aynı koşullarda
2,2 g aynı kap olduğundan hacimler eşittir
n=
44 g.mol-1 bu yüzden mol sayıları da eşittir Bilgi Uygulama
N2(g) 0,05 moldür.
m Bir karışımda eşit mol sayılarında CH4 , C2H6 ve C4H10
0,05 mol = 1,4 gram N2(g) alır. gazları bulunurken karışım 5 mol hidrojen atomu içer-
44 g.mol-1 mektedir. Buna göre karışımda normal koşullarda
toplam kaç litre gaz vardır?
(16,8 L)
Bilgi Uygulama

Bilgi Uygulama
1. Kap 2. Kap
0,1 molü 16,2 gram olan X2YO4 4,6 gram X içermek-
Aynı koşullarda 1. kapta 8 gr CH4(g) olduğuna göre 2.
tedir. Buna göre X ve Y nin molekül ağırlığı nedir?
kapta kaç gr SO2(g) vardır? (12C, 1H, 32S, 16O)
(16O)
(32 gr)
( X=23, Y=52)

Kimya Elbistan 9 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir

3. Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler Bilgi Uygulama

Aşağıda verilen denkleştirilmiş tepkimelerde X yerine
☛☛Kimyasal tepkime, kimyasal değişmenin meydana gelecek maddenin formülü nedir?
geldiği bir işlemdir.
2C2H6(g) + X → 4CO2(g) + 6H2O(g) (7O2)
☛☛Kimyasal tepkimelerde bazı özellikler korunurken bazı
özellikler korunmaya bilir.
⇝⇝Atom türü ve sayısı korunur.
2KClO3(k) → X + 3O2(g) (2KCl)
⇝⇝Toplam kütle korunur.
⇝⇝Toplam elektron sayısı korunur.
⇝⇝Toplam nükleon sayısı korunur.
CaCO3(k) + 2HCl(suda) → X + CO2(g) + H2O(s) (CaCl2)
⇝⇝Toplam mol sayısı korunmayabilir.
⇝⇝Toplam molekül sayısı korunmayabilir.
⇝⇝Toplam hacim, basınç ve sıcaklık korunmayabilir.
11H2O + 10Cr3+ + 6X → 5Cr2O72- + 6Mn2+ + 22H+ (MnO4-)
☛☛Tepkimeye giren maddelerin (reaktifler) formülleri sol
tarafa, tepkimeden çıkan maddelerin (ürünler) formülleri
ise sağ tarafa yazılır. Denklemin iki tarafı bir ok (→) Not: Bir kimyasal tepkimede, tepkime denkleminde yer
işareti ile birleştirilir. alan maddelerin hepsi aynı fiziksel halde ise o tepkime
☛☛Kimyasal tepkimelerin yazıldıktan sonra denkleştiril- homojen, en az bir tane farklı fiziksel halde ise o tepkime
mesi gerekir. Denkleştirilme en küçük katsayılarla yapılır heterojen olarak belirtilmektedir.
☛☛Kimyasal tepkime gerçekleşirken dışarıdan ısı alıyorsa
endotermik, dışarıya ısı veriyorsa ekzotermik tepkime Tepkime Türleri
Yakup Demir

olarak adlandırılır.
1. Yanma Tepkimesi
2KClO3(k) + ısı → 2KCl(k) + 3O2(g) (endotermik)
☛☛Yanma; bir maddenin oksijen ile tepkimeye girmesi-
CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + 2H2O(s) + ısı (ekzotermik)
dir.
☛☛Kimyasal tepkimelerin yazıldıktan sonra denklenştiril- ☛☛Yanma tepkimesinin gerçekleşebilmesi için;
mesi gerekir. Denkleştirme en küçük katsayılarla yapılır. ⇝⇝Yanıcı madde,
⇝⇝Oksijen
⇝⇝Tutuşma sıcaklığı
gereklidir. Bunlardan biri eksik olduğunda yanma olayı
Bilgi Kavrama
gerçekleşmez.
2KClO3(k) → 2KCl(k) + 3O2(g) ☛☛Yanma tepkimeleri ekzotermiktir. Ancak N2(g) yanması
endotermiktir.
☛☛Organik maddelerin yanması sonucu CO2 ve H2O
Bilgi Uygulama oluşur.

Aşağdaki kimyasal tepkimeleri denkleştiriniz. C3H8(g) + 5O2(g) → 3CO2(g) + 4 H2O(g)

Pb(NO3)2(suda) + KI(suda) → PbI2(k) + KNO3(suda)

Bilgi Kavrama

C3H4(g) + 4O2(g) → 3CO2(g) + 2H2O(g)

Mg(OH)2(suda) + HNO3(suda) → Mg(NO3)2(suda) + H2O(s)
2Fe(k) + 3/2 O2(g) → Fe2O3(k)
C3H8(g) + O2(g) → CO2(g) + H2O(g)
C2H5OH(s) + 3O2(g) → 2CO2(g) + 3H2O(g)

Not: C yakıldığında CO2 veya CO oluşurken, CO yakıl-

Al(k) + HCl → AlCl3(k) + H2(g)
dığında CO2 oluşur.
⇝⇝S yakıldığında SO2 veya SO3 oluşur.
⇝⇝CO2, SO3 ve soy gazlar yanmazlar.

Kimya Elbistan 10 @kimya.elbistan


Kimyasal Hesaplamalar
2. Asit - Baz Tepkimeleri
☛☛Asit ve baz çözeltileri karıştırıldığında asit çözeltisin-
deki H+ iyonu ile baz çözeltisindeki OH- iyonu etkile-
şerek H2O oluştururken, çözeltide geri kalan asidin ve
bazın iyonları birleşerek tuz oluşturur. Bu tür tepkimelere
asit baz tepkimeleri denir.
☛☛Asit ve bazların tepkimesinde tuz ve su oluşuyorsa
nötürleşme tepkimesi denir. Su oluşmuyorsa asit baz
tepkimesi olarak adlandırılır.
HCl(suda) + NaOH(suda) → NaCl(suda) + H2O(s)
Bilgi Uygulama
Aşağıda verilen asit-baz tepkimelerini tamamlayınız
ve en küçük katsayılarla denkleştiriniz.
H2SO4(suda) + KOH(suda) →
Ba(OH)2(suda) + HNO3(suda) →
Mg(OH)2(suda) + H3PO4(suda)→
Yakup Demir
NaOH(suda) + H3PO4(suda) →
3. Çözünme - Çökelme Tepkimeleri
☛☛Su ortamında çözünmüş iki bileşikten birinin katyo-
nunun, diğerinin anyonu ile suda çözünmeyen bir bileşik
oluşturması olaylarının genel adıdır.
BaCl2(suda) + Na2SO4(suda) → BaSO4(k) + 2NaCl(suda)
⇝⇝Burada katıyı oluşturan bileşiğe (BaSO4) çökelek,
çözeltide bulunan itonlara yani NaCl ‘ye ise seyirci
iyonlar denir.
Bilgi Uygulama
Aşağıda verilen çözünme - çökelme tepkimelerini
tamamlayınız ve en küçük katsayılarla denkleştiriniz.
Al(NO3)3(suda) + NaCl(suda) →
K3PO4(suda) + Ca(NO3)2(suda) →
AgNO3(suda) + Na2SO4(suda) →
Kimya Elbistan
YKS Fasikülleri
Yakup Demir
4. Yükseltgenme - İndirgenme (Redoks) Tepkimeleri
☛☛Elektron alış verişiyle gerçekleşen tepkimelere redoks
tepkimeler denir.
☛☛Yükseltenme elektron kaybının olduğu, indirgenme
ise elektron kazanımın gerçekleştiği olaydır.
☛☛Yanma tepkimelerinin tamamı ile birleşme ve ayrışma
tepkilerinin büyük bir kısmı aynı zamanda bir redoks
tepkimesidir.
Zn(k) → Zn2+(suda) + 2e yükseltgenme tepkimesi
2Ag+(suda) + 2e → 2Ag(k) indirgenme tepkimesi
Zn(k) + 2Ag+(suda) → Zn2+(suda) + 2Ag(k) redoks tepkimesi
Bilgi Uygulama
Aşağıda verilen redoks tepkimelerini denkleştiriniz.
yükseltgen ve indirgen maddeleri belirleyiniz.
Fe(k) + O2(g) → Fe2O3(k)
Mg(k) + N2(g) → Mg3N2(k)
AgBr(k) → Ag(k) + Br2(s)
İki ya da daha çok maddenin birleşerek yeni madde veya
maddeler oluşturdukları tepkimelere sentez tepkimeleri
denir.
H2 + I2 → 2HI
Bir bileşiğin parçalanarak yeni maddelere dönüştüğü
reaksiyonlara analiz (ayrışma) tepkimeleri denir.
CaCO3 → CaO + CO2
Bir kimyasal tepkimede maddeleri oluşturan element
atomları birbiriyle yer değiştirebilir. böyle tepkimelere
yer değiştirme tepkimesi denir.
2AgNO3(suda) + Cu(k) → Cu(NO3)2(suda) + 2Ag(k)
İki ya da daha fazla maddenin su açığa çıkararak oluştur-
duğu tepkimelere dehidrasyon tepkimeleri denir.
Büyük maddelerin su katılmasıyla küçük maddelere
parçalanmasına hidroliz tepkimeleri denir.
11 @kimya.elbistan
 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir

4. Kimyasal Hesaplamalar Bilgi Uygulama

PCl5(g) → PCl3(g) + Cl2(g)
☛☛Kimyasal denklemlerden yararlanarak, denklemdeki
maddelerin kütlesi, hacmi, mol sayısı ve tanecik sayısı denklemine göre, normal şartlarda 0,1 mol PCl5(g) tam
gibi nicelikler hesaplanabilir. olarak ayrışmasından,
☛☛Bütün bu ilişkiler tepkime denklemi üzerinde kurul- a. kaç mol atom PCl3(g) oluşur?
duğundan öncelikle tepkime denkleminin yazılması ve b. kaç tane Cl2(g) oluşur?
denkleştirilmesi gerekir.
c. toplam kaç litre gaz oluşur?
☛☛Denkleştirilmiş bir tepkimede maddelerin katsayısı,
tepkimede kullanılan ve oluşan maddelerin mol sayıları
ile tanecik sayıları oranını verir.
☛☛Tepkime denklemi katsayıları, gaz halinde olan mad-
deler için hacimce oranı da ifade eder.

a. Denklemli Geçiş Hesaplamaları

C3H8(g) + 5O2(g) → 3CO2(g) + 4H2O(s) Bilgi Uygulama

Mol : 1 mol 5 mol 3 mol 4 mol Kalsiyum metali üzerine HCl çözeltisi eklenirse 2,24 L
Tanecik : NA 5.NA 3.NA 4. NA gaz çıkışı gözleniyor. Buna göre kalsiyum metali kaç
gramdır? (40Ca)
Yakup Demir

N. K Hacim: 22,4L 112L 67,2L 0(katı ve sıvı)

Kütle : 44 g 120g 132g 72g

⇝⇝Denklem katsayıları maddelerin kütleleri oranını

ifade etmez.
☛☛Soru çözümü yaparken,
⇝⇝1. denklemi yaz Bilgi Uygulama
⇝⇝2. denklemi denkleştir 0,1 mol C3H8(g), yeterli miktar O2(g) ile tamamen yakıl-
⇝⇝3. verilenleri mol cinsinden denkleme yerleştir. dığında,
a. kaç mol CO2(g) oluşur?
⇝⇝4. tepkime katsayılarından yararlanarak sonuca git. b. kaç tane H2O(g) molekülü oluşur.
c. kaç gram CO2(g) oluşur? (1H, 12C, 16O)

Bilgi Kavrama
8 gram H2’nin yeterli miktardaki O2 ile tapkimesinde
en fazla kaç gram H2O oluşur? (1H, 16O)

H2’nin mol sayısı n = 8/2 = 4 mol H2

2H2 + O2 → 2H2O
4 mol 4mol

1 mol H2O 18 gram ise

4 mol H2O ? = 72 gram H2O

Kimya Elbistan 12 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
b. Artan Maddesi Olan Tepkimeler 2CO(g) + O2(g) → 2CO2(g)
Başlangıç: 8 mol 5 mol -
☛☛Bazı tepkimelerde girenlerin miktarı tam birbirine
yetecek kadar olmayabilir, böyle tepkimeler girenlerden Harcanan: -8 mol -4 mol +8 mol
birisi bitinceye kadar devam eder. Sonuç : - 1 mol 8 mol
☛☛Bu tepkimelerde hesaplamalar tepkimede tamamen a. sınırlayıcı (biten) bileşen CO’dur.
kullanılan (sınırlayıcı) maddeye göre yapılır.
b. 2 mol CO’i yakmak için 1 mol O2 gekiyorsa,
☛☛Bir kimyasal tepkimede tepkimeye girenlerden biri
diğerlerinden daha önce tükenerek tepkimenin durmasına ? 1 mol O2
neden olabilir. İlk olarak biten bu maddeye sınırlayıcı 2 mol CO ya daha ihtiyaç vardır O2 nin bitmesi için
bileşen denir.
☛☛Bir kimyasal tepkimede tepkimeye giren maddelerden V
2 mol = 44,8 L CO lazım
en az birinin tamamen tükenmesi tepkimenin %100 (tam) 22,4
verimle gerçekleşmesi demektir. c. 8 mol CO2 oluştu.
☛☛ Tepkimeye giren maddelerin tamamının tükendi- m 352 gr CO2
8 mol =
ği tepkimelere artansız tepkime denir. Tepkime %100 44 g.mol-1
verimlidir. d. toplam kapta 9 mol gaz var
☛☛Aşağıda verilen tepkimeyi ve madde miktarlarını V
inceleyelim. 9 mol = 201,6 L gaz vardır.
22,4
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) tepkimesi 6 mol N2 ve 9 mol H2
ile başlatılmış olsun. Not: Artan maddeyi belirlemek için, soruda verilen mol
Yakup Demir

sayılarını denklemdeki mol sayılarıda (katsayılara) böle-

N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)
rek çıkan sayıların karşılaştırılması yapılır. Bu oranda az
Başlangıç: 6 mol 9 mol - çıkan değere göre o maddenin tükeneceği anlaşılır.
Değişim : -3 mol -9 mol +6 mol
Sonuç : 3 mol - 6 mol
⇝⇝Sınırlayıcı (biten) bileşen H2(g) Bilgi Kavrama
⇝⇝Tepkime sonunda tomlam mol sayısı 9’dur. Tepkimede 4 mol X2(g) ve 9 mol Y2(g) kullanılırsa;
⇝⇝Harcanan toplam mol sayısı 12’dir
⇝⇝Daha fazla ürün için bitenden yani H2’den eklenmeli 1X2(g) + 3Y2(g) → 2XY3(g)
⇝⇝Tepkime tam verimlidir. Başlangıç: 4 mol 9 mol -
☛☛Soru çözümü yaparken, 1X2(g) + 3Y2(g)
soruda verilen
⇝⇝1. denklemi yaz mol sayısı 4 mol 9 mol
1 3
⇝⇝2. denklemi denkleştir katsayılardaki
⇝⇝3. verilenleri mol cinsinden denkleme yerleştir. mol sayısı

⇝⇝4. BaHiS oyna (Başlangıç, Harcanan ve Sonuç)

4 > 3 olur.
X2(g)’nin değeri 4, Y2(g) ‘ninki ise 3 tür. Buna göre Y2(g)
tükenir.
Bilgi Kavrama

8 mol CO(g) ile 5 mol O2(g) tepkimesi sonucunda, Bilgi Uygulama

2X2(g) + Y2(g) → 2X2Y(g)
a. sınırlayıcı bileşen hangi maddedir?
0,6 mol X2 ve 0,6 mol Y2 gazları tam verimli tepkimeye
b. artan madde olmaması için hangi maddeden normal girip X2Y(g) oluşturmaktadır. Buna göre artan madde
koşullarda kaç litre lazımdır? normal koşullarda kaç litre hacim kaplar?
c. kaç gram CO2(g) oluşur? (6,72 L)
d. kaptaki gazlanın toplamı normal koşullarda kaç
litredir?
(12C, 16O)

Kimya Elbistan 13 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
Bilgi Uygulama c. Kimyasal Tepkimelerin Verimi
Eşit kütledeki H2 ve O2 gazları tam verimle tepkimeye
☛☛Bazı tepkimeler tam verimle gerçekleşmeyebilir. Bu
girdiğinde 3,6 gram H2O oluşuyor. Buna göre, hangi
durumda tepkimelerin verimi oranında maddenin tepki-
maddeden kaç mol atom artar? (1H, 16O)
meye girmesi sağlanarak işlem yapılır.
(2,8)

Bilgi Kavrama

2NH3(g) →N2(g) + 3H2(g)

tepkimesine göre 10 mol NH3’ün %60’ı tepkimeye
Bilgi Uygulama
giriyor. Buna göre, tepkime sonunda kapta kaç gram
X ile Y arasında gerçekleşen tepkimelerde Z ve T oluş- H2(g) oluşur? (14N, 1H)
maktadır. Tepkimeye ait mol sayısı - zaman grafiği
aşağıda verilmiştir.
10 mol NH3’ün %60’ı 6 mol yapar.
Mol sayısı
0,8 2NH3(g) →N2(g) + 3H2(g)
0,6 T Başlangıç: 10 mol - -
Harcanan: -6 mol +3 mol +9 mol
0,4 Z
Sonuç : 4 mol 3 mol 9 mol
0,2 X
Yakup Demir

Y 9 mol H2(g) oluşur. 9= m 18 gram H2(g) oluşur.

0 2
10 Zaman (dk)
Buna göre,
I. Tepkime denklemi, X + 2Y → Z + T
II. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir. Bilgi Uygulama
III. Toplam mol sayısı azalmıştır.
3O2(g) → 2O2(g)
yargılarından hangileri doğrudur?
tepkimesine göre 100 litre O2(g), O3(g) dönüştürülüyor.
(Yalnız II) Tepkime sonunda kaptaki toplam gaz hacmi 90 litre
olduğuna göre, tepkimenin % verimi nedir?
(%30)

Bilgi Uygulama
Toplam 1,5 N0 tane atom içeren C5H10 ile normal koşul-
larda 17,92 litre hacim kaplayan O2 gazları tam verimle
tepkimeye giriyor. Buna göre, normal koşullarda kaç Bilgi Uygulama
litre CO2(g) oluşur? (16O, 12C, 1H) Kapalı bir kapta 10 mol CO2(g),
CO2(g) → CO(g) + 1/2O2(g)
denklemine göre ayrışıyor. Reaksiyonun herhangi bir
anında kapta toplam 14 mol gaz bulunuyor. Bu anda
CO2(g)’nın % kaçı ayrışmıştır?
(%80)

Kimya Elbistan 14 @kimya.elbistan

 YKS Fasikülleri
Kimyasal Hesaplamalar
Yakup Demir
d. Saf Olmayan Madde İçeren Tepkimeler Bilgi Uygulama
Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3 + 3CH4
Bilgi Uygulama CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O
Yukarıdaki tepkime denklemlerine göre 14,4 gram
Kütlece %40 CaCO3(k) bulunduran bir karışım ısıtıldığın-
Al4C3 ile başlayan tepkimede elde edilen CH4’ü tama-
da,
men yanması sonucu kaç gram CO2 oluşur? (12C, 16O)
CaCO3(k) → CaO(k) + CO2(g)
(13,2 gram)
tepkimesine göre 0,75 mol atom CO2(g) elde ediliyor.
Buna göre, başlangıçtaki karışım kaç gramdır?
(12C, 16O, 40Ca) (62,5)

Bilgi Uygulama
Bilgi Uygulama
CH4 ve C3H8 gazlarından oluşan karışımın toplam mol
CaF2 + H2SO4 → CaSO4 + 2HF sayısı 2’dir. Bu karışım yakıldığında 6,6 mol atom
Yakup Demir

50 gram CaF2 filizinin yeterince H2SO4 ile reaksiyonun- CO2(g) oluştuğuna göre, başlangıçta oda koşullarında
dan 20 gram HF oluşmaktadır. Buna göre, CaF filizinin kaç litre C3H8(g) vardır? (1H, 12C)
saflık % si kaçtır? (1H, 19F, 40Ca) (2,45 L)
(%78)

Bilgi Uygulama
Bilgi Uygulama
Kütle, g
A ve B elementlerinin
Kapalı bir kapta kütlece % 54 Al metali içeren 200 gram AxBy bileşiği oluştur-
filizin yeterli miktarda HBr ile, masına ilişkin kütle
8
Al(k) + 3HBr(suda) → AlBr3(suda) + 3/2H2(g) - zaman grafiği yanda
verilmiştir. Buna göre
şeklinde gerçekleşen tepkimesinden normal koşullar- bileşiğin basit formülü
da kaç litre H2(g) açığa çıkar? (27Al) nedir? (16A, 21B) 1 B

(134,4 L)
A
0
Zaman

(A3B2)

Kimya Elbistan 15 @kimya.elbistan