SOS 242 Modern Dünyanın Oluşumu

Hafta-2
Bölüm 1,2 ve 3
İÇERİK
1. Tarih öncesi çağlar
2. İlk Uygarlıklar
3. İlk Sınıfsal Ayrışmalar
4. Kadınların Ezilişi
5. İlk Karanlık Çağlar
6. Demir ve İmparatorluklar
7. Kaos Yüzyılları (1000 Yıllık Parantez) Ortaçağ ve Avrupa Feodalizmi
8. Feodalizm: Toprağa Dayalı Bir Toplumsal Sistem
1. Tarih Öncesi Çağlar
Tarih Öncesi Dönemler kronolojik olarak şu şekilde
sıralanmıştır. (yazı yok-ilk çağ)
• Paleolitik
• Mezolitik
• Neolitik
• Kalkolitik
 Paleolitik Dönem (Eski ya da Yontma Taş Devri)
• En eski ve uzun dönem, insanlık tarihinin ilk basamağını
oluşturur.
• İnsanlar mağara ve ağaç kovuklarında yaşamışlar.
• Avcılık ve toplayıcılık genel geçim kaynağıdır.
• Bu dönemin en büyük keşiflerinden biri, iki çakmak taşının
birbirine sürtmesiyle meydan gelen ateşin bulunmasıdır.
• Taştan yaptıkları ilkel el aletleri kullanmışlardır.
 Mezolitik Dönem (Orta Taş Devri)
• Mezolitik Dönem (Orta Taş Devri) MÖ 12000/10000 – 8000
• Taştan aletler çeşitlenmiş
• Buzullar erimeye başlaması
• İklim daha ılıman hale gelmeye başlaması
• İnsanlar artık mağaralardan çıkmış ve barınaklar yapmaya
başlamışlardır.
• Dönemin en önemli gelişmesi köpeğin evcilleştirilmesi olmuştur.
Neolitik Dönem (Cilalı Taş Devri) MÖ 8000 – 5500
NEOLİTİK DEVRİM
• İnsanlar yerleşik yaşama geçmiş ve avcı-toplayıcılık yaşam
tarzından tarım ve hayvancılık yapmaya başlamışlardır.
(köy ve kentler) (en büyük devrim) (s.27)
• İklimdeki dengesizlikler-sürülerin azalması- tarım –
(Ortadoğu Bereketli Hilal) (hayat)
• Bitki ve tohum bilgisinin gelişmesi
• Buzul çağı sona ermiştir.
• Nüfus artmış , iş bölümü mülkiyet ve aile kavramı
ortaya çıkmıştır. (köyler-kültür)
 Türkiye'nin güney doğusundan başlayan, güneyde Ürdün,
Suriye ve Irak'ı da kapsayan, doğuda İran'ın Zagros
Dağları'na kadar uzanan, aşağıya doğru yarım ay şeklinde
yayılmış dağlık bölgesi- Eski Yunan ve Roma uygarlıklarına
kaynaklık eden Babil, Asur, Fenike gibi ülkeleri de içerir.
Neolitik Dönem (Cilalı Taş Devri) MÖ 8000 – 5500
NEOLİTİK DEVRİM
• Öküz keçi koyun gibi hayvanlar ehlileştirilmiştir.
• Silahlar geliştirilmiş ve keskinleştirilmiştir.
• İlk defa ticaret başlanmıştır. (+ürün)
• Ana tanrıça heykelcikleri bu dönemde görülmüştür
• Dönemin en önemli teknolojik olaylarından biri de
çanak ve çömlek yapımının başlanmasıdır.
Tarih Öncesi Çağlar:

Paleolitik Çağ Neolitik Çağ

Görsellere bakarak Paleolitik ile Neolitik Çağlar

arasındaki farkları söyleyiniz.
Neolitik Dönem Diğer Özellikler

 Nüer köyü örneği – «herkes açlıktan ölmedikçe kimse açlıktan ölmez»

 Doğum kontrolü- düşük doğum oranları (zorluklar)
 Tarım ile nüfus artışı
 Neolitik devr. İle 10 milyon olan nüfus kapitalizmin başl. İle 200
milyona ulaştı.
 Toplumsal kontrol ve kararlar, anlaşmazlık çözümü – her soydan
yaşlıların old. Heyet. İle
Neolitik Dönem Diğer Özellikler

 Babadan oğula geçen kabile reisliği- ilk toplumsal tabakalaşma (yine de

bugün anladığımız anlamda bir tabakalaşma değil!) s.29.
Kalkolitik Dönem (Taş veya Maden Devri) M.Ö 5500 – 3000

 Bu dönem çok az da olsa ilk madenin çıktığı dönemdir.

(taş ve kilin yanı sıra) (ilk bakır)
 İlk ön kent kültürlerinin başladığı dönemdir. Köyden
kente geçiş olarak da bilinir.
 Tarım ve hayvancılık ilerlemiş ve yerleşim merkezleri
büyümüştür.
 Yöneticiler , din adamları ve çeşitli zanaatçılar ortaya
çıkmaya başlamıştır.
 Anıtsal mimari savunma ve sulama sistemleri gelişmiş
ticaret ilerlemiştir.
Tarih Dönemleri Tunç Çağı M.Ö 3000 - 1200

 Bakırla kalayın karışımından oluşan ve döneme adını

veren tunç bu dönemde alet ve kap yapımında
kullanılmıştır.
 Mezopotamya ve Mısır'da tunçtan eserler yapılmaya
başlamıştır.
 Bu çağda Anadolu'da küçük şehir beyliklerinin kurulduğu
ve bu şehirlerin surlarla çevrildiği yapılan kazılarla
anlaşılmıştır
 Çanak çömlek bu çağda büyük bir gelişme göstermiştir.
Tarih Dönemleri Tunç Çağı M.Ö 3000 - 1200

 Uluslararası ticaret, siyaset ve günlük yaşamla ilgili çok

sayıda tablet bu dönemi aydınlatan kazılarda ortaya
çıkartılmıştır.
 Bu çağa ait çivi yazılı tabletler de önemli ipuçları
vermektedir.
 M.Ö. 1800 – 1200 yılları arası Hitit dönemi olarak
nitelenir.
Demir Çağı ve Sonrası

 MÖ 13. yüzyıldan MÖ 4. yüzyıla kadar yayılan zaman

dilimi demirin eritilerek kullanıldığı dönemi gösterir ve
kısaca “Demir Çağı” olarak anılır.
 Bu dönemin de kendi içinde bölgeleri ve kültürler
sınıflandırmaları bulunmaktadır.
 MÖ 1200 – 700 yılları arasında Hitit İmparatorluğu’nun
yayıldığı Anadolu ve Suriye topraklarında Geç Hitit
Şehir Devletleri görülmektedir.
 Bu döneme “Geç Hitit Beylikleri” dönemi adı verilir.
2. İlk Uygarlıklar: Demir Çağı ve Sonrası

• Ayrıca “İon Uygarlığı” olarak adlandırılan ve MÖ 1050

– M.Ö 300 yıllarına tarihlenen bir ana dönem,
Geometrik (MÖ 1050 – M.Ö 700), Orientalizan (M.Ö. 720 –
M.Ö 650), Arkaik (M.Ö 650 – M.Ö 480) ve Klasik (MÖ 480 –
MÖ 330) Dönemlere ayrılır.
• Demir Çağı’nda Doğu Anadolu’da, Van Gölü çevresinde
ve Güney Kafkasya’da gelişen Urartu Uygarlığı (MÖ
900 – M.Ö 600), Anadolu’ya Makedonya ve Trakya’dan
boğazlar yoluyla gelen Frig Uygarlığı (MÖ 750 – M.Ö
680), Batı Anadolu’da sikkeyi bulan Lidya Uygarlığı
(M.Ö 680 – M.Ö 546), Güney Batı Anadolu’da Likya
Uygarlığı (M.Ö 600 – M.Ö 300) var olmuştur.
2. İlk Uygarlıklar

• Sabanla toprağı sürme, gübre, su kanalları-sulama, vb.

olanaklarının gelişmesi sonucu iş bölümü arttı.
▫ Savaş için hazırlık yapan zanaatkarlar, yiyecek stoğu
yapan ve yönetenler, vb. gruplar.
▫ Köy-kasaba- kent dönüşü (yy.lar içinde)
▫ Heykeller, piramitler, tapınaklar, planlanmış şehirler ile
Olmek, Teotihuacan, Zapotek ve Maya kültürleri gelişti.
2. İlk Uygarlıklar

• Yazı Mezopotamya ve Mezo-Amerika’nın ilk

medeniyetleri tarafından geliştirildi.
▫ Sümerler çivilere çizmiş olduğu
semboller yazının bulunmasını sağlamıştır. (M.Ö
3500 yıllarda)
▫ Bazı bölgelerde yazının keşfedildiği bilinmektedir.
(Asurlu tüccarlar Anadolu’ya yazıyı getirdi.)
2. İlk Uygarlıklar

• Sabanla toprağı sürme, gübre, su kanalları-sulama, vb.

olanaklarının gelişmesi sonucu iş bölümü arttı. (MÖ.5-
6.yy. Mezapotamya)
▫ Savaş için hazırlık yapan zanaatkarlar, yiyecek stoğu
yapan ve yönetenler, vb. gruplar.
▫ Kadın erkek iş bölümü?
▫ Köy-kasaba- kent dönüşü (yy.lar içinde)
▫ Heykeller, piramitler, tapınaklar, planlanmış şehirler ile
Olmek, Teotihuacan, Zapotek ve Maya kültürleri gelişti.
 Maya uygarlığı MÖ 600 dolaylarında yükselişe geçmiş, MS 3.
yüzyılda altın çağına (klasik dönem, MS 250-900) adım atmış,
kent-devletlerinin siyasi kargaşalar sonucunda çöktüğü MS
900'e dek, geniş bir alanda varlığını sürdürmüş
ve İspanyol işgaliyle de sona erme sürecine girmiştir
3. İlk Sınıfsal Ayrışmalar

• MÖ. 3000 ilk izler- köle kız tabletleri (sınıf fark izleri)
• Diğer örnekler s.36.
• Gordon Childe (1900 başları), K. Marx ve F.Engels
(1800 ortaları)
• Liderler, hükümdarlara dönüşüyor.
• Ticaret ve savaşlarla mal eldesi.
• Hiyerarşinin yerleşmesi-ayrıcalıklar (tanrıyı temsil-
tanrının gücü)
• Özel mülkiyet zorunlu bir ortak koşul mu sınıflı
toplumun? S.39-40. (Ö.Mülk ya da devlet aygıtı üzerindeki
mutlak kontrol Asyatik sınıflı toplumları örneği)
4. Kadınların ezilişi

• Sınıflı yapı ve devletin ortaya çıkışı (bşlgç)

(devlete ve yönetici sınıfa neden ihtiyaç
duyuldu?)
• İşlevsel mi ayak bağı mı?(yönetici sınıf) Örn.
S.43.
• Childe’a göre kadınlar çapa yaparken, sabanın
ortaya çıkışıyla tarımda işleri erkek devraldı.
(eski belgelerde ispat!) (kadınların statüsü?-
yönetici sınıf)
4. Kadınların ezilişi

• Uzun mesafe ticareti ve askerlik (erkekler)

ataerkil sistem
• ev,- domestik alan- anne olmak, güzellik vb.
(tarımcı ve zanaatkarlar hariç?!!üretici rol devam)
• Sonuç: kadınların ezilmesi ve sömürüsü s. 42.
• 1980- feminizm-ataerkillik kuramları- farklı
biçimler
4. Kadınların ezilişi

• Sınıflı yapı ve devletin ortaya çıkışı (bşlgç)

• Childe’a göre kadınlar çapa yaparken, sabanın ortaya
çıkışıyla tarımda işleri erkek devraldı. (eski belgelerde
ispat!) (kadınların statüsü?)
• Uzun mesafe ticareti ve askerlik (erkekler) ataerkil sistem
• ev,- domestik alan- anne olmak, güzellik vb.
• Sonuç: kadınların ezilmesi ve sömürüsü
İlk Karanlık Çağlar

• İlk uygarlıkların piramitleri, tapınakları,

sarayları, heykelleri
• Taş, ağaç, bakır, bronz aletlerin kullanım
• Yy.lar içinde bu yapıların yaygınlaşması ve üst
sınıfların lüks tüketiminin artması, artı ürüne
el koyma çabası ve gelişen ticaret ağları
• Kaynakların kontrolünün üst sınıflara geçmesi
nasıl etkilere neden olur? (insanların dünyayı
anlama ve kontrol etme yeteneği<)
• Gordon Childe- Kentsel devrim ivmesi s.45,
46*.
İlk Karanlık Çağlar

• Halkın kötü beslenmesi ve sağlık sorunları

arttı. Çalışma kapasitesi azaldı.
• Mezopotamya ve Mezo-Amerika’da ilk
yönetici sınıflar tapınak rahipleri.
▫ Sonra Mezopotamya’da krallar ve aristokrasi,
▫ Mezo-Amerika’da savaşçı seçkinler ortaya çıktı.
▫ Sonuç: yeni sömürücü gruplar
İlk Karanlık Çağlar

• Tarımda artan verimlilik sonucu

▫ Uzman zanaatkar işçi grupları (marangoz,
taş/deri/dokuma/metal işçileri-ustaları) gelişti.
(yeni bir sınıf)
▫ Bu kişilere bir tarım işçisine göre 3 kat fazla
ödeme(ayni-tahıl, yağ, balık)
▫ +tüccar sınıf sınıflı toplum öncesinden beri.
5. Demir ve İmparatorluklar

• Demir, bakıra göre daha bol; ancak onu

metale dönüştürmek daha karmaşık.
• Bu teknik kullanımı ile kitleler için bıçaklar,
baltalar, oklar, sabanlar üretildi.
▫ Saban-tarımda verimlilik ve kolaylık
▫ Demir mızrak ve kılıç ise askeri aristokratların
egemenliğini zayıflattı (zırhlar içindeki şövalyeler!!)
• Hindistan’da İndus uygarlığı, Çin’de çeşitli
imp.lukların kurulması, Yunan şehir devl.leri,
Roma’nın yükselişi ve çöküşü(köleliğe dayalı
ekon.yerini serfliğe bıraktı)
• Hristiyanlığın yükselişi (İsa’nın doğuşu-Milat)
5. Demir ve İmparatorluklar

• MÖ.7.yy. yeni tekniklere dayalı yeni imp.

Ort.çıktı.
▫ Nil’den Mezapotamya’ya kadar Asur imp. Çok sayıda
ve çeşitlilikte halkı, farklı dilleri, tek bir yazı ile tek
bir imp. Altında birleştirdi.
▫ K.Hindistan, K.Çin, Akdeniz kıyıları.
6. Kaos Yüzyılları (1000 Yıllık Parantez)
Ortaçağ ve Avrupa Feodalizmi
• B.Roma nın sona erdiği 476 ile başlar – 1000 yıl
• Rönesans ve keşif çağının ortaya çıkmasına kadar olan
dönem
• Şovalyeler, kaleler vb.
• Avrupa’nın büyük kısmı Feodal Sist. ile yönetiliyor.
• Asya imp.lukları için 5.yy. çözülme ve karışıklık dönemi
• Savaşlar, yeni krallıklar, veba(14.yy.)
6. Kaos Yüzyılları (1000 Yıllık Parantez)
Ortaçağ ve Avrupa Feodalizmi
• Nüfusta azalma, ticaretin ve üretimin gerilemesi
• En ağır bunalım Roma’da, Hind. Ve Çin imp. Tarımsal
verimi arttırmakla ilgileniyorlardı.
• Bu dönem karanlık çağlar olarak anılır.
• Şehir hayatı, okuma-yazma, edebiyat ve sanatın
gerilemesi, uygarlıkların çöküşü..
• 7.yy.dan nüfusun yarıya indiği tahmin ediliyor.
• Köylüler enerjilerinin en az 5’te 2’sini ister ayni ister
işgücü olarak lorda ayırmalı. (ücretsiz emek)
• Serfler lorlarını terk edemez!!
7.Feodalizm: Toprağa Dayalı Bir Toplumsal Sistem

Feodalizm Roma İmparatroluğu’nun

dağılmasından 16. yüzyıla kadar Avrupa’nın büyük
bölümünde etkili olmuş bir toplumsal-siyasal
sistemdir.

Bu bölümde feodal üretim biçimini, bölüşüm

ilişkilerini, temel toplumsal sınıfları ve siyasi yapıyı
inceleyeceğiz.

En üstte kral. Kral kendisine yardım için çeşitli

kişilere ihtiyaç duyar. Sadakat ve hizmet karşılığı
toprak verilir.

İng. de dük en soylu unvan. (krala vergi verir-para

veya ayni.)
Temel Toplumsal Sınıflar

Soylular: Toprağın sahibidirler, tarımsal artık

ürüne el koyarlar, askeri bir güç oluştururlar,
serfleri «himaye» ederler, bulundukları
birimde devlet işlevlerini de yerine getirirler.
(dük, kont, baron,- dukalık ve kontluklar-
lord-senyör vb. unvanlar)
Ruhban: Kilise etrafında örgütlenmiş din
adamları, feodalizmde ayrı bir toplumsal
tabaka meydana getirirler.
Serfler: Tarımsal üretimi gerçekleştiren,
nüfusun ezici çoğunluğunu oluşturan
köylülerdir, derebeyine karşı yükümlülükleri
vardır, toprağa bağlıdırlar.
Üretim ve Bölüşüm Süreci

• Tipik bir feodal birim (köy) büyük ölçüde kendine yeterli durumdadır. Temel ihtiyaçlar köy
içerisinde karşılanır. Piyasaya yönelik üretim çok sınırlıdır.
• Üretim serfler tarafından gerçekleştirir, soylular bu ürünün bir kısmına el koyarlar.
• Bu el koyuşun (iktisadi sömürünün) farklı biçimleri olagelmiştir.

• Angarya: Serf ailesi bir yandan kendi geçimlik üretimiyle uğraşırken, diğer yandan
derebeyinin toprağında bir karşılık almadan çalışmak zorundadır.
• Ayni: Serf ailesi ürettiği tarımsal ürünün bir kısmını derebeyine verir.
• Nakdi: Serf ailesi, kullandığı toprak karşılığında derebeyine parasal bir ödemede (vergi)
bulunur.