Ece Üner - Haysiyet

Tuhaf Zamanlarda
Cesurca Yaamak
akirakitap
25. BASKI DESTEK
yaynfa
Eee nes
HAYSIYET
Tuhaf Zamanlarda
Cesurca Yaamak
Tarama bdizenleme
akira
DESTEK
MEDYA
GRUBUU
DESTEK YAYINLARI: 1417

GUNCEL 98
ECE UNER /HAYSÍYET
Her hakki sakldr. Bu cserin aynen ya da özet olarak hiçbir bölümü,

yayinevinin yazl izni alnmadan kullanlamaz.
Imtiyaz Sahibi: Yelda Cumaliolu

Genel Yayn Yönetmeni: Ertrk Akun
Yayn Koordinatörü: Ozlem Esmergül
Editör: Özlem Esmergl
Son Okuma: Devrim Yalkut
Kapak Tasarm: liknur Mutu
Sayfa Düizeni: Cansu Poroy
Kapak Fotograf: Ege llek
Sosyal Medya-Grafik: Tugçe Budak - Mesud Topal
Destek Yaynlar: ubat 2021 (5.000 Adet)

6.-7. Bask: Mart 2021
8.-25. Bask: Nisan 2021
Yaynci Sertifika No. 13226
ISBN 978-625-441-176-2
Destek Yaynlar
Abdi lpekçi Caddesi No. 31/5 Nianta/lstanbul
Tel. (0) 212 252 22 42
Faks: (0) 212 252 22 43
www.destekdukkan.com
info@destekyayinlari.com 3
facebook.com/DestekYayinevi Destek Dukkan
twitter.com/destekyayinlari
instagram.com/destekyayinlari
www.deslckmedyagrubu.com
Deniz Ofset Çetin Koçak

-
Sertifika No. 48625

Maltepe Mahallesi
Hastane Yolu Sokak No. 1/6
Zeytinburnu/ Istanbul
DESTER KARAKARGA BEYAZ BAYKUS genç DESTEK

HAYSIYET
Tuhaf Zamanlarda
Cesurca Yaamak
DESTEK
Oyynlarn
içINDEKILER
YAZAR HAKKINDA /11

ÖNSÖZ / 13
GÜNEIN OLSUN GÖNLÜNDE /15
Haysiyet/ 21
Gündem/ 25
Kasabina Ak Büyiükba Hayvanlar /26
Gönullu Kulluk /28
Korktukça Tutsak, Umut Ettikçe Özgürsün/32

Zincirlerinizden Baka Kaybedecek Bir eyiniz Yok / 34
Liderlikte Güne Gibi Ol /36
Kimin Çaldm
Konuma Ozgürlüüm Olmazsa Ekmeimi
Nasl Anlatacam? /39
Basin" One Egilmesin/43
Düündüünü Söylemekten
Korkarsan Düünmekten de Korkarsn / 45
Boaziçi Universitesi "Boun" Eme/48
Biz Nerede Yanl Yaptk?

OSar Oküzü Vermeyecektik / 52
Mini Mini Bir Ku Donmutu/57
Masallar Uyanncaya Kadar / 59
Ölü Yatnm/60
Hayatn akacl Üzerine/62
Tanrim Beni Ne Için Saklyorsun? /
64
Hedonizme Kaynak Aranyor/ 66
Herbokoloji / 67
Cahil Cesareti/69
Hayatn Tezad/ 72
Cimlerplak Direni/ 74
Cehenneme Giden lyi Niyet
Yol
Talaryla Döenmitir/ 78
Cakilma! Buraya Kadar Her ey Yolunda/80
Yeryüzünün En Büyük akasidr Gerçek /86
Dünyanin Yara Birimi/87
Açlik /89
Yolsuzlukla Mücadele Et, Bir Yol da Sen Yap /92
Kuzu Postuna Bürünmü Kurt, Post Truth / 93
Önke Odalar/98
Tuhaf Zamanlarda Yaayasn / 99

Hindili Türkiye akas/ 101
Bana Yalan Söylediler / 103
Söz Gözden Dütü/ 105
Artik Îletiim Yok, Îletiim Araçlar Var/ 108
Yaamak Yaralanmakur/110
Uçtinci Tekil ahs Olarak El Âlem / 113
Mutlu Son Masal/116
Ben Bilmem Navigasyonum Bilir / 120
Dikkatimi isteme Benden Buz Gibi Sourum Senden / 122

Sana Güzel Diyorlar, Sakn Olma/124
Horgörü/131
Yaamak lçin Gülümseyin/135
Dert, Devaya Davettir / 137
Cehennem Zebanileri/140
Kirk/143
iki/145
Gitmesine lzin Vermediiniz eyler Sizden Kaçar/ 147
Alçaklar Dümekten Korkmaz/148
Kimse Vazgeçilmez Deildir / 151
Yalnzlik Õlümcül / 152
Hastalik Yoktur, Hasta Vardr / 155
Meslek Hastal m?/159
Meslek Bir Hastalk m?/159
Zaman Paradr, Para da Zaman / 160
Liyakat mi, Sadakat mi?/163
Futbolun Büyücüsü Maradona/ 165
Ayn Gemideyiz / 183
Mavi Kelebeklerin Kanatlarnda Gelen Îlahi Adalet/ 187
Kod Ad1: Kilçbal/ 192
Sava Tüccarlar Bar Nöbetinde/ 197
Thomas Jefferson:
Eer gazetesiz bir hükümet ile hükümetsiz bir gazete arasnda
seçim yapmam gerekseydi, ikincisini seçerdim / 202
Ellerinde Hiç Demokrasi Kalmam / 207

Bundan Sonras Ate / 210
Aym Kuman Iki Ayr Yüzüyüz ve Birlikte Güçlüyüz / 216
Akta, Savata ve Bulata ldeal Devlet / 221

Ussal Mesafe / 224
Uzaktan Eitim Bize Çok Uzak / 227
Tepetaklak /229
Tersine Dünya Okulu'nda Yeni Bir Gün/ 233
Siyasetin Ucuz Ekmek Kavgas/235
Giderilmesi Gereken En Acil Ihtiyaç:
Halaym Geldi Tutamyorum/ 241
Kâr Manzaras/ 243
Kardan Adam Oluyor Ama Bazlarndan Adam Olmuyor / 245
Uzerinden Geçemediimiz Köprülere Borçlandk / 247

Dali midir Deli midir? / 249
2020 Simülasyonuna Veda / 251

Devletten Devlete Rüvet/ 254
Elbet Bir Bildiimiz Var / 255

Dolandiriclikta Bir Dünya Markas/ 262
Kadn Katillerini Ödulle Cezalandrma/ 264

Kadnlarn Maç Kazanma Umudu / 2665
Kaçnc Yarana Bastn? / 268

Cehennem Ac Çektiimiz Yer Deil,
Ac Cektigimizi Kimsenin Duymad Yerdir/270
Bir Kadnn Ön Yargilanmas/273
Kadin Olmak Zor, Kadn Ölmek Kolay /276

Oldürülmekten Korkmuyorum, Yeter ki Çocuklarmn
Gözü Önünde Olmasn / 278
Caniler Adalete Güveniyor/ 282

Degsin / 2844
Asldin Ipe Kann
Ate Çemberinde Akl Tutulmas/285
Ulke Cocuklara Emanel, Peki ya Çocuklar?/288
Kisasa Kisas / 289
Her Makamda Liyakat art / 291

Zavadak Day/ 292
Türkler Kendilerini Mutluluklarda Kaybeder,

Aclarda Bulur / 294
Ata Sporumuz, Umarell / 295
Haysiyetli Son / 296
KAYNAKÇA /301
YAZAR HAKKINDA
Ozge Ece Uner, 21 Temmuz 1981de Istanbulda dodu. flk

kelimesi "oku" oldu. En sevdii oyuncaklar kitaplaryd. Bir
süre Yldz Alpar Bale Okulu'na devam etti. Nurettin Teksan
ilkokulu'nda okudu. VKV Koç Özel Lisesi'ni kazand. Lisede at-
letizm takm kaptanli yapt. 400-800, 1500, 3000, 5000 metre-
lerde istanbul ve Türkiye dereceleri var. Liseyi bitirdikten sonra
Koç Universitesi Tarih-Sosyoloji Bölümünde okudu. Paris Sor-
bonne Universitesi'nde Franszca Dil Egitimi ald. En sevdii
Latin Amerikal yazarlarn kitaplarn anadillerinde okuyabil-
mek için Cervantes Enstitüsü'nde Ispanyolca örendi. Çok iyi
derecede ingilizce, Franszca ve ispanyolca bilmektedir. Ayrica
Medya Elkonomisi, Dünya Medyas, Medya Tarihi ve Küresel
Iletiim üzerine yazlar bulunmaktadr. Koç Universitesi'nde
okurken NTV Haber Merkez?ne stajyer olarak girdi. 2003 y-
nda üniversiteden mezun olur olmaz NTVde muhabir olarak
çalimaya balad. Diplomasi ve Ekonomi alanlarnda youn
lat. Aralarnda Iran Meclis Bakan, Israil Meclis Bakan, Is-
rail Cumhurbakan, Îran içileri Bakan, Çek Cumhurbakan,
eski Amerikan Bakan Bill Clinton, Amerikan Savunma Ba-
kanl Badanman Richard Perle, Bill Clinton'in Badan-
man Richard Holbrooke, Amerika'nn Türkiye Büyükelçileri,
Avusturya Cumhurbakan Heinz Ficher, Alman eski Baba-
kan Gerhard Shcröder, Îngiliz, Rus, Fransz ve Alman devlet
bakanlarnin da bulunduu birçok üst düzey devlet adamyla
özel röportajlar yapt.
-11
Ece Uncr // Haysiyet
Ece Uner ayrca Brükselde Avrupa Birlii konusunda

eitim
ald1. DIALOG Spikerlik ve Sunuculuk Okulu'nu dönem
birin-
cisi olarak bitirdi. 2013
ylnda ABDde Edward R. Murrow Le-
adership Program'n baaryla tamamlad.
2006da NTVden ayrldktan sonra bir süre STAR
Televizyonu'nda muhabirlik yapt. 2006 yilnda CNN TÜRK
Spor Departman'nda görev alan Ece Uner 2007 yl Mart
ayn-
dan, 2009 Austos ayna kadar CNN TURK'te Yeni Gün adl
program hazrlayp sundu. 2009 Austos ayndan itibaren
HABER TÜRK Televizyonu'nda Ana Haber, Akam Raporu,
Olduu Gibi ve Enine Boyuna programlarnn editörlüünü,
sunuculuunu ve moderatörliüünü yapt. 2014 Ocak ayndan
2015 Haziran'a kadar Show Ana Haber'i sundu. 2018 Ocak
ayndan beri de Show TV Ana Haber'i sunuyor. Ístanbul Uni-
versitesi, Yildz Teknik Universitesi gibi birçok üniversiteden
alinm ödülleri bulunmaktadr. Ece Uner, Altn Kelebek,
Magazin Gazetecileri Dernei, Radyo Televizyon Gazetecileri
Dernei Ödülleri de dahil olmak üzere birçok kurum, kurulu
ve üniversiteden toplam 50den fazla "En lyi Spiker/Sunucu"
ödülü almtr. Üner'in Eylül 2015'te Olduu Gibi adnda bir
iir kitab yaymland.
Deniz Bayramolu ile evli ve Güne Bayramolu adnda bir
de kz çocuu var.
-12-
ÖNSÖZ
Beni babaannem büyüttü, çok sevdi fakat adabmuaeret

kurallarn da bana çok keskin çizgilerle çizdi. Belki bu sebeple,
belki içine kapank yapmdan, belki de özgüven eksikliinden
ilkokulda bildiim konularda bile parmak kaldrmaktan çeki-
nirdim. Qok çekinirdim hem de... Sonra parmak kaldrmak da
ne ki hayat bana bakaldrmay öretti. Parmak kaldrmaktan
çekinen Ece bakaldrmay örendi. Yine babaannemin youn
bakm ve ilgisinden olacak 2 yanda 18 kiloymuum. Bebek-
ligimde yerimden kuprdayamayacak kadar tombuldum. Buna
bali alerjik astmm da vard. Sonra ortaokulda ve lisede orta
ve uzun mesafe kotum. Yani iki adm yürüse nefes
nefese kalan
bu kiz nefesini bir açt pir açt. 3000-5000 kotu ve nice nice ma-
dalyalar, kupalar kazand. Diyeceim o ki sevgili okur, hayatta
korktuun, çekindiin, sindiin her ne ise, en büyük yenilgin,
onun gözünün içi-
baarsizln ne ise, onunla yüzleebilirsen, büyük özgürlüün
ne içine bakabilirsen o, sonunda senin en
ve baarna dönüüyor... Bu kitapta buna dair izler
bulacaksn.
tarih-sos-
Kitapta bulacaklarn bununla snrlh deil elbette. Bir
yoloji örencisi olarak haberci olmay seçmemin tek sebebi tarihe
taniklik etmek deildi. Ayn zamanda tarihin taslan yazmak
ediyor. Onu da
için de çktm ben bu yola. Ite bu kitap onu da vaat
ben yaptm:) (Burada gülümsemek suretiyle çaymdan bir yudum
içiyorum.) Bu kitapta benim ahitlik ettiim tarihin bir nevi tasla-
ini da bulacaksn. Bir de tabii izah olmayan eylerin mizahn..
Ben iyi bir kelime dilencisi ve kelime içisiyim.
Sözcüklerin
büyüleyici gücüne inanyorum. "Denize düen ylana sarlr
-13
Ece Uner Haysiyet
derler, bende durum tam tersi, ne zaman bir ylana

düsem de-
nize sarlrm; kelimeler denizine. Kanma karmadan,
ylann
zehrini kelimeler denizine aktrm.
Gelelim Haysiyete... "ki ey mühimdir, birincisi okyanus
gibi
bol haysiyet, ikincisi Elif gibi dimdik ahsiyet!"
demi Mevlana.
Benim iskelet sistemim; haysiyetim. Beni o ayakta tutuyor.
Anlhr
ken de haysiyetli bir kadn olarak anlmak
isterim dorusu. Baka-
lim ksmet... Ama tabii haysiyet incinmesinin
ne demek olduu-
nu da bilirim. Kendimden yola çkarak da
iskelet sisteminin haysiyet olduunu,
salkl bir toplumun
o sistemle oynanmamas
gerektiini de görüyorum... Hani Yaar Kema'in "insanlarla
oy-
namamal. Bir yerleri var, bir ince yerleri,
ite oraya dememeli
dedii o ince yerdir bence haysiyet... Her eye ve herkese ramen
sana güzel bir haber vereyim mi sevgili okur?
Ne olursa olsun,
ne yaanrsa yaansn, dik duran ve haysiyetine
sahip çkan bir
toplumun srtnn kolay kolay yere gelmeyeceine
inancm tam.
Cünkü biliyorum ki kol saati bakalarnda bile olsa,
zaman bizde.
Bunun için de hadi hep birlikte göe bakalm.
lim. Bu kitap hepimizin
Bamiz dik tuta-
bulutuu bir göe
bakma dura olsun..
Önsözü bitirirken, aylarca sabahlara kadar süren
yaz yaz-
ma çabalarm srasnda benden desteini hiç esirgemeyen,
her
zaman ufkumu açan yol arkadam Deniz Bayramolu'na
te
ekkür ederim.
Ve Güne...
Bu kitap ona yazld.
Buradan da bir kez daha haykraym:
Güneim, sonsuz ik kaynam, öretmenim..
Sana söz veriyorum, senin gözünün
içine bakarak söyle-
yemeyeceim hiçbir sözüm, sunamayacam hiçbir
haberim,
olmayacak
1. Turgut Uyar'a selam olsun.
-14
Günein Olsun Gönlünde
"Günein olsun gönlünde

Kar bile yasa
Ya da firtna olsa.
Gök bulutlarla
Dünya kavgayla dolsa.
Günesin olsun gönlünde
O zaman gelsin ne gelirse
Doldurur iklarla
En karanlk gününü...
Bir arkn olsun gönlünde

Sevinçli ezgilerle
Seni günlük tasalar bosa bile
Bir arkn olsun dudaklarnda
O zaman gelsin ne gelirse
Yardim eder atlatmaya
En yalniz gününü..
-15
Ece Oner // Haysiyet
Bakalar için de bir diyecein olsun

Tasada ve bunalmda
Ve seni mutlu edecek her eyi
Söyle onlara da
Bir arkin olsun dudaklarnda
Yitirme sakn cesaretini
Günein olsun gönlünde
Ve her ey iyi olacak!..."
-Cäsar Flaischlen (1864-1920)
-16
Giünese..
Tarihin taslan yazmak için çktum yola.
Sonra anladum:
Tarih dediin kazananlarn magazin haberleri..
Bizim hikâyelerimiz hep içiüncti sayfa.
Haysiyel
Bu seneye damgasn vuran bir "Incnmsn Dedi" videosu var.

Izlemediyseniz hemen izleyin lütfen.
Arkada adama soruyor:
"Hasan Aabey bugün psikoloa gidecektin ne yaptn?"
Hasan Aabey cevap veriyor:
"Incinmsn dedi."
"Ne dedi?"
"Incinmsn dedi"
"O ni dimek?"
"Okumu kadn. Hayatn bilmem ne etmiler diyemedi,
incnmsn dedi.
Sizce bu video neden viral oldu? Neden bu denli tutuldu?
Ya da
biz neden ona bu kadar tutulduk dersiniz?

Çünkü orada aynaya bakarcasna kendimizi gördük.
incindik.
"Sokaktaki Adam" incndi.
Biz incndk.
Haysiyetimiz incndi.
-21-
Ece Uner // Haysiyet
Belki de televizyon izleyip gazete okudukça sonu hiç gel-

meyecek bir kiisel malubiyetle her gün yüz yüze geldik."
Yorulduk.
Prof. Dr. Kemal Sayar, "Biyiük insaatlar yapabilirsiniz ama
siziyiücelten insanlaro büyiük inaatlarn içinde kendilerini kay-
bolmus hissettiklerinde haysiyetleri zedelenir. Yollar ve köpriüler
önce sokaktaki insann kalbine çkmak zorundadr" diyor.
Kaybolduk!
Yaar Kemal, "Insan evrende gövdesi kadar deil yiürei kadar
yer kaplar" demi ya hani, iteo cümledeki "yüreidir" insann
haysiyeti.
Haysiyet krgnlginn ayaklanmas,

ruhun ayaklanmasdr.
Ayaklanabilen bir ruhsa, insanin mucizesidir.
Insan insan yapan yegâne mucize...

Yaamaktaki elsun o ruhun,
o okyanusa dalmasyla bulunur.
Mevlana nin "okyanus gibi bol haysiyet"

dedii cevher oradadr ite.
La Fontaine'in Masallari'n biliyorsunuzdur.3

"Kurtla Kuzu" masaln da keza...
1. Dag Solstad, Mahcubiyet ve Haysiyet, YKY, Çev. Banu Gürsaler Syvertsen.

2. Prof. Dr. Kemal Sayar, Serbestiyet, 1 Temmuz 2015 /https://serbestiyet.com/yazarlar/
haysiyet-32431
3. La Fontaine'in Masallar, YKY, Çev. Orhan Veli Kank.
-22
Hak dediin kuvvetlinin hakkdr. Bir kuzucuk eilmi, bir

pinardan su içer.
Aç bir kurt yanna gelir. "Suyumu bulandrma hakkn kim-
den aldn?" diye sorar. Kuzu kivranr, ezilir, büzülür daha da
küçülür.
"Efendimiz" der. "Devletmeabnz hemencecik hiddet bu-
yurmasnlar, su içtiim yer sizden aada, aaiya bakyorum,
siz yukardasnz, üstelik çok yukarda. Ístesem de bulandra-
mam suyunuzu."
Kurt "Bulandryorsun ite" diye kuvvetli bir ekilde hrlar.
"Ustelik hakkmda neler konutuunu da biliyorum"
"Ben der kuzu. "Konumay daha yeni örendim, sizin hak-
kinizda nasl konumu olabilirim?"
"Sen deilsen kardeindir, ne mal olduunuzu âlem bilir"
diye daha da kuvvetli hrlar kurt.
"Benim hiç kardeim yok ki" diyecek olur zavall kuzu.
"O zaman ya köpekleriniz ya çobanlarnz ama illa ki sizden
biridir der kurt.
Ve kuzunun kendini savunmasna firsat brakmadan onu
orackta yiyiverir.
Güçlünün adaleti de böyledir ite. Önce adaletin gücünü ye-
ner, sonra da haysiyeti igdi eder.
Ancak devran elbet döner.
Ursula Le Guin, "Dünyadaki bütiün umut, hiç hesaba katl-
mam insanlardadr" der.
Kim bilir belki günün birinde, pnarn kenarna su içmeye
giden bir kuzu, kurdun yanatni görür görmez niyetinin far-
kina varr. Zira bir kurt, bir kuzuyu yemeyi kafasna koymaya-
görsün. Her türlä bahanenin gölgesine sinir.
4. Ursula K. Le Guin, Yerdeniz Öyküleri, Metis Yaynlar, Çev. Cidem Erkal lpek.
-23
Kurt haksz yere hirladkça ve kuzuya doru ilerledikçe, ku-

zunun krmiz çizgisine dayanr. Ite oras haysiyet noktasdr.
Hikàyemiz de zaten o noktada deiir.
Kurt kuzuyu yemeden önce tam "Sen deilsen kardein, o
deilse köpeklerindir, olmad çobanlarn suçlu" diyecekken,
hakl olan kuzu kuvvetli olan kurda kar cesaretini kuanr.
Çünkü arkasna, kardeleri, köpekleri, çobanlar ve tüm
hakhlin, yanna da haysiyetini almtr.
Adaletsizligi degitiremez
ama adaletsizlik karSndaki
duruunu degitirir.
Tarihin makús döngüsünü de...

Ve bu sayede, hikâyenin nasl biteceine artk kuzular karar
verir. Haysiyet sayesinde..
-24
Giindem
Türkiye gündemi diye bir hadise var.

Baka ülkelerde bir yl içinde gerçekleen olaylar bizde ba-
zen bir haftada bazen bir günde gerçekleiyor. Bilindik ifadeyle:
Ba döndürücü bir gündem...
Usta Ahmet Hamdi Tanpnar'n mehur ifadesiyle: "Türkiye
evlatlarma kendisinden baka bir eyle megul olmak imkânn
vermiyor
Oysa biliyor muydunuz?
18 Nisan 1930'da BBC Radyosu Akam Haberleri'nde "Bu
akam hiç haber yok" açklamas yapilm ve ardndan da piya-
no çalnmaya balanm.
Var bir hayalimiz...
-25
Kasabuna Agk
Büyükba Hayvanlar
Özgür doarz.
Hatta özgürlüümüzü koruma içgüdüsüyle dünyaya geliriz.
Hatta hatta daha da ileri gideyim mi?
"Git!" dediinizi duyar gibiyim.
Özgürlük ve mahkûmiyet kelimeleri ayn cümle içinde ya-
man bir çeliki gibi görünse de insan özgürlüe mahkümdur
aslnda.
Fakat insana sonra ne oluyorsa, iin özgürlük ksmn atp
mahkmiyeti tutuyor!
Evet, çou insan mahkümiyeti tutuyor takm olarak..
Nereden mi biliyorum?
Dünyadan gelip geçen diktatörlerin tarihine bakyorum.
Onlarca diktatör gelip geçti tarih sahnesinden yine geçecek...
Peki ne oluyor da özgür doan, özgürlüe mahkûm olan in-
sanolu itaate yöneliyor?
Ya da ne oluyor da kendi oylaryla iktidara getirdikleri li-
derlerin, gözleri önünde demokratik kurallar teker teker çi-
nemesine ve yerine kendi kat kurallarn koymasna seyirci
kalryorlar?
-26-
Ece Oner/ Haysiyet
Evet, kendi oylaryla iktidara getirdikleri diyorum zira tarih

bize gösterdi ki çou diktatör arkasna halk desteini alarak ik-
tidara geldi.
Hitler gibi..
Biliyorsunuz "faist diktatör" deyince çamizn en geçerli
kadavrasidr Hitler.
Peki, halk neden Hitler'i seçti dersiniz?
Bu soruya bugüne kadar verilmi en özgün yant, Bertolt
Brechtten gelmitir.
O da kim derseniz:
1933 ubat'inda Nazilerin iktidara gelmesiyle birlikte
Almanya'y terk eden 20. yüzyl Alman iirinin ve tiyatrosunun
en önemli isimlerindendir Bertolt Brecht...
Fasizm Uzerine Yazlar adl kitabnda Alman halknn ne-
den Hitler'i seçtiini öyle anlatr:
"Badanaci (Hitler'in badanaclk yapt da söylenir) yasal

yollarla iktidara geldi, bir hiükümet darbesiyle deil. Partisi
birdenbire en biyiük parti haline geldi ve yasalara göre de hii-
kümeti kurma görevi, bu en büyük partiye düsiüiyordu. Halk
biyük bir aknlk içindeydi.
Demokrasiyi savunduklar içindir ki, birçoklar oylarn
demokrasi dümanlarna verdiler. Badanacnn partisine,
heniiz iktidara gelmedii için kimseyi hayal krklnna u-
ratmam bir parti göziüyle bakan birçok kimse vard. Kurulu
partilerden honut deillerdi. Özetle: Kirprct, yemleyici, besici
ve güdücülerinden bkan büyükba hayvanlar bir de kasab
denemek istediler
5. Bertolt Brecht, Faizm Uzerine Yazilar, Maya Yaynlar, Çev. Ali Sait.
-27
Gönüllü Kulluk
Filler en zeki hayvan türlerinin banda gelir.

Bilimsel verilere göre filler; empanze, goril dndaki dier
en zeki maymun türlerinden bile daha zekidir.
Maymun türleri demiken birazdan insanolundan bile
daha zeki ve hatta omurgal olduklarn sizlere kantlayacam.
Ha kantlayacam da ne olacak yani?
Bam göe mi erecek?
Hayr, ama ylda ortalama 30 bin tanesini yasad avlad-
miz bu güzel hayvanlara bir çeit sayg duruunda bulunacam
bir de onlardan özür dileyeceim.
Hepimiz adna...
Once tanmayanlarnz için filler hakknda birkaç ksa not:
Günümüzde üç fil türü bulunuyor. Bunlar Afrika fili, Afrika
orman fili ve Asya filidir. Afrika filleri vahi ortamda 70 yila ka-
dar yaayabilir ancak maalesef esaret altnda olduklarnda uzun
süre yaamazlar.
Sirklerde oynatmak, hayvanat bahçelerine kapatmak için
esaret altna alnrlar. Hatta fillerle ilgili ortalkta dolaan bir
rivayet de vardr. Güya Hindistandaki fil yetitiricilerinin
hikâyesiymi bu.
eitmek için kulübelerinin kapisna ayandan
Yavru filleri
zincirliyorlarm. Tabii yavru fil birkaç kaç denemesi yapp
28-
sonrasnda çaresizce kaderine raz oluyormu. Yillar geçip de ye

tikin bir fil olduunda örendii bu teslimiyet filin hakikatine
dönüüyormu. Brakn zincirlerini koparmay, kulübeyi pein-
den sürükleyebilecek cüsseye ve güce sahip olan filler, buna yel-
tenmiyormu bile. Çünkü çaresizlii öreniyor, daha da acis be-
nimsiyormu. Orenilmi çaresizlik diye ite buna deniyormu.
Ben de diyorum ki filleri kendinizle kartrmayn.
Ögrenilmi çaresizliklerinize filleri alet etmeyin.
Hem filin çok güçlü bir hafzas vardr. Kendine yaplan bu
haksizli unutmaz. (Bkz. fil hafzas.)
Gelin ben size iin dorusunu anlataym:
Fil denince, zihnimizde hemen uzun dili bir fil tasvir ede-
riz. Fil dii, filin aznda ön tarafta uzant halinde duran mat
beyaz iki adet ditir.
Filler dilerini su kuyusu kazmak, aaç kabuu soymak için
bir araç olarak kullanrken ayn zamanda savunma arac ya da
rakiplerine kar bir silah olarak da kullanrlar. Dileri büyük
olan erkek filler, diileri için çekici görünürler.
Peki o diler sayesinde sadece diileri için mi çekici gö-
rünürler?
Elbette hayr.
Insanolu bu çekicilie kendisini öylesine kaptrmtrki bu
hayvanlara yapmadin brakmamtr.
O disler, mat beyaz olmasna ramen yeni ölen bir filden
alnmas halinde yeilimsi parlak bir renkte olur ve oldukça de

erli bir ta olarak adlandrlr.
Oymacilik ve yontmaclkta tarihler boyunca kullanlmtr.
Deeri paha biçilmez hale gelmitir. Afrika ve Hindistanda tu-
ristik süs esyas, Romallarda takma di, Paris'te üretilen tarak,
ayna, mücevher kutusu, bilardo topu, satranç ta, emsiye ve
biçak sap1, Çinde minyatür sanatnda çok fazla yer alan
fil dii
-29-
ile pagodalar, iç içe geçmi bilmece toplar, Japonyada kemerlere

taklan tokalar, kese ve cüzdanlar..
Yeter mi?
Sizce insanolunun gözü bu kadaryla doyar mi?
Yanitim maalesef yine olumsuz olacak.
Tartmal Asya ilaçlar ve cinsel gücü artric ürünlerin
yapiminda da kullanlyor fil dileri. Bir yilda 30 bin fil ticari
amaçla öldürülüyor. Hayvan koruyucular, Afrikada bulunan
450 bin filin tehlike altnda olduu uyarsnda bulunuyor.
Gelelim bunca katliama, ikenceye, zulme
kar fillerin söz-
de örenilmi çaresizliklerine. "Sözde" diyorum çünkü
imdi
okuyacanz üzere sadece sözde.
Özde deil..
"Disleri için avlanmak istenen bir filin, yakalanmak üzerey-
ken dilerini aaçlara vurarak krmas, doduu gibi özgür kalma
arzusunun onu düiünmeye sevk edip avclarla pazarlhk yapmaya
yöneltmesinden ve eer dileri pahasna kurtulacaksa, dilerini
özgürlüigiünün fidyesi olarak vermesinden baka ne olabilir ki?"*
diye soruyor Etienne De La Boetie Gönüli Kulluk Üzerine Söy
lev adl kitabnda.
Filler, çaresizlii örenmiyor, pes de etmiyor, aksine özgür-
lüüiçin son anlarna kadar saygideer bir mücadele veriyor.
Dikkatinizi çekerim; fillerin özgürlük mücadelesi ve bu
ugurda sermayelerinden vazgeçmesi Gönüllü Kulluk Uzerine
Söylev isimli bir kitapta yer alyor.
Insanlarn insanlara gönüllü kulluk etmesini konu alan bir
kitapta...
Anlayacanz, gönüllü kulluk ve örenilmi çaresizlik insa-
na has bir durum.
6. Etienne De La Boetie, Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, Imge Yaynevi, Çeviri ve yo-
rum: Mehmet Ali Aaoullar.
-30-
Ece Oner /1 Haysiyet
Halbuki Sartre'in dedii gibi "lnsan özgürliüe mahkümdur

aslnda.
air ve azat edilmi bir köle olan Phillis Wheatley 1774te
$öyle yazmtr:
"Tanri her insann gösiüne özgürlük sevdas dediimiz bir

ilke yerlestirmistir; bu ilke zulme tahammülstüz, kurtulua
hasrettir"
Ama insanlar o kurtulu için mücadelede hayvanlar kadar

soylu bir mücadele vermemekteler.
Belki de sebebi Freud'un tespitinde gizlidir:
"insanlarm çou örgürliüiü gerçekten istemezler; çünkü

özgürlük sorumluluk gerektirir ve insanlarn çou da bundan
korkar"
Hayvanlarn kendi aralarnda bir kast sistemi olsayd, üp-

hem yok ki özgürlüü soyluluk olarak kabul ederlerdi.
Sizlerin huzurunda, hepimiz adna, bu soylu hayvanlardan,
fillerden, asrlardr vermi olduumuz rahatszlk için özür di-
liyor, önlerinde saygyla eiliyorum.
-31
Korktukça Tutsak,
Umut Ettikçe Ozgürsün
Îngilterede Canl Etkinlikler Dernei, bakmevlerinde ka-

lanlar için "Dilek Kampanyas" balatt. Yalilara "Tek bir dilek
hakkn olsa ne isterdin?" diye soruldu.
104 yandaki Anne Brokenbrow o güne kadar kanun di
hiçbir ey yapmadn ancak hayatnda bir kez olsun tutuklan-
mak istediini söyledi.
ingiliz polisi yal kadn kirmad.
Kadn polis: Dileini yerine getirmek için buradayz.
Erkek polis: Seni bugün tutuklayacamz için mutlu
musun?
Brokenbrow: Evet!
Erkek polis: O halde, 104 yl boyunca dürüst bir vatanda
olduun gerekçesiyle seni tutukluyoruz.
104 yandaki kadn kelepçelediler.
Polislerin yardmyla ekip aracna bindirildi. Sirenler eli-
inde "çok merak ediyorum" dedii karakolun yolunu tuttu.
Bütün bunlar olup biterken çok ama çok mutluydu.
Demek ki özgürlüe doymu. Allah herkese böyle bir doy-
gunluk nasip etsin.
Ediyor mu peki?
-32-
Brokenbrow'un yüzündeki koca tebessümü bir süreliine

donduralm.
Haziran 2020 itibariyle cezaevlerinde en çok mahkúmu olan
ülkelere bakalm srasyla:"
ABD: 2.121.600
ÇIN: 1.710.000
BREZILYA: 773.151
RUSYA: 511.030
HINDISTAN: 466.084
TAYLAND: 375.148
TÜRKIYE: 286.000
Esaretin Bedeli filminde bize verilen reçeteye göre: "Kok

tukça tutsak, umut ettikçe özgiürsün..."
Bu formüle göre 104 yandaki ninemiz cezaevine girmek
suretiyle umudunu gerçekletirdii için orada da özgür.. Biz-
lerse darida bile tutsak!
7. En çok mahkúmu olan ülkeler konusundaki rakamlar yakndan takip etmek isteyen-
ler için: https://www.statista.com/statistics/262961/countries-with-the-most-prisoners
-33
Zincirlerinizden Baka
Kaybedecek Bir eyiniz Yok
Biz insanlar çou zaman uykusuzluk çekeriz. Yeterince uyu-

yamadimzdan ikàyet ederiz. Hatta uykuya çok borçlananla-
rimz "Keke aylar gibi k uykusuna yatabilsem" diye hayfla-
nir. Bu beyhude bir yaknmadr. Aksine bizler de hayatn belli
dönemlerinde uzun uykulara yatarz. Adna ille de "k uyku-
su demek gerekmiyor. Zira bu uykular bazen baharda, bazen
yazn, bazen birkaç mevsimi kapsayacak uzunlukta oluyor. Bu
genellikle bir ayakta uyuma halidir. Ama ayakta uyumak zaten
uykularn en hakikisi en sahicisidir.
Büyük bir gönüllülükle, ya bir sevgili,

ya bir dost, ya bir liderin ya da müptelas oldugumuz
düzenin akna hereye göz yumarz.
Aldatilma, dolandrlma, adaletsizlik, hakszlk,
eitsizlik, zorluk, yokluk hatta bazen iddet,
bizi o uykudan uyandrmaya yetmez.
Hatta görünmez zincirlerle sik sk baßl

olduumuzdan çok "ski" bir uyku çekeriz.
-34
"Seni kim uyuttuysa onun rüyasn göriürsiün" der Hakan

Günday. Yani gördüümüz rüya bile bize deil, bizi "uyutana"
aittir. O yüzden uykudan uyandinizda zincirlerinizden baka
kaybedecek bir eyiniz de yoktur aslnda.
Yeter ki uyann!
"Insanhk diüüncesinin tarihi, sarkacn yüzyllardr süriüp
duran salnmlar anmsatr. Uzun bir uyku döneminin ardn-
dan, uyanma an geldiinde yöneticilerin, yasa koyucularn onu
özenle sarp sarmaladklar zincirlerden kurtulur, bu zincirleri
parçalar" diyor Pyotr Kropotkin, Anarist Ahlak"' adl kitabnda.
"Her canl bir sarkaçtr. Titresiriz. Amip veya insan, salnriz,
ritmik biçimde hareket eder, ritmik biçimde deisiriz, tempo tu-
tariz" der Ursula K. Le Guin.
Yukarda alntladm ustalar "sarkaç"'a benzediimiz ko-
nusunda hemfikirler.
Ancak ilki, kart bir salnmadan bahseder.
Íkincisi, ortaklaa bir salnmadan.
Uykudan uyanmak ve zincirlerinden kurtulmak içinse, seni
kimin uyuttuuna ba olarak hem bireysel bir kart salnm
gerekir hem de toplumsal bir ortaklaa salnm.
birlikte salndk-
Zira birey de toplum da ancak ayr ayr ve
görebilir.
tan sonra kendine gelir ve ortak bir rüya
Çev. Ik Ergüden.
8. Pyotr Kropotkin, Anarist Ahlak, Kaos Yaynevi,
-35
Liderlikte Gine Gibi O1
Dünyann farkl ülkelerine ait çocuk masallarnn yer aldi

bir kitap var:
Her Güne Bir Masal.
Bayldim bir derleme...
Bu kitapta okumutum "Güne ile Rüzgârn iddias" masal-
ni... Bir Fransz masal...Aklmda kald kadaryla paylaacam:
Bir sabah Güne ve Rüzgâr sohbet etmeye balamlar. An-

cak bu sohbet, Rüzgår'in kendini beenmilii yüzünden çok
da keyifli geçmiyormu. Rüzgår, Günee sürekli kendinden
bahsediyormu. Ne kadar güçlü, ne kadar kuvvetli ve kudretli
oldugunu anlatp duruyormu. Güne de sakince dinliyormu
Rüzgârin böbürlenmelerini..
"Gökyüzünün ortasnda parlamakla, biro tarafa bir bu tara-
fa gidip gelmekle olmuyor, herkese gülümsemekle 1ildamakla
da olmuyor. Benim gibi tozu dumana katman lazm, önüne ge
leni peinden sürüklemen lazm, kimse sana kar koyamamal,
direnememeli" diyormu Rüzgâr. Ama Güne, lafla peynir ge-
misinin yürümeyeceini çok iyi biliyormu.
9. Her Güne Bir Masal, YKY, Derleme ve çev. Tark Demirkan.
-36-
"Haydi.." demi. "Çok konuacana göster marifetlerini

bakalm, gerçekten de anlattn kadar var misn yoksa kendini
beenmiin teki misin? Kim daha güçlü görelim?
Rüzgår dünden raz zaten... Hemen kabul etmi bu meydan
okumay.
O sirada yoldan geçen bir adama taklm Günein gözü.
"Bak.." demi Rüzgâra..."Su paltolu adam görüyor musun?"
"Evet." demi Rüzgår. "Görüyorum"
"Simdi onun paltosunu çkartmay deneyeceiz, hangimiz
çkartmay becerebilirse o kazanacak"
"Tamam demi Rüzgâr ve adamn paltosunu srtndan almak
için delice esmeye balam. Rüzgårn esintisinden üüyen adam,
paltosunu çkaracana biraz daha sarnm ona. Rüzgâr yine ba-
aramaynca giderek firtnaya dönümü hatta kasrgaya... Öfke-
sinden, hrsndan deliye dönmü.
Döne döne esip sonunda hortum olmu ama kâr etmemi.
Adam, sert esintiden korunmak için bir aacn kovuuna
saklanmi.
Sonunda Rüzgâr pes etmek zorunda kalmi.
Sira Günee geldiinde, hiç zor kullanmam. Isndkça
isn-
çok 1s ve ik yaym. Rüzgâr'n devir-

mi sadece... Etrafa daha
çiçekler balarn dikmiler, aaçlar silkinmi kendine gel-
dii
miler. Sakland aaç kovuundan çkan adamsa çok terledii
yoluna devam etmi.
için paltosunu çkarp nee içinde
Kendinin zorla yap-
Günes gülümseyerek Rüzgår'a bakm.
adama. Nihayetin-
tiramad ii, Güne. güle oynaya yaptrm
de adam paltosunu kendi rizasyla çkarm.
lyi lider tanm tam olarak budur aslnda.
-37
Kendi isteklerini bakalarnn arzularna yerletirme sanat..

Hatta daha açk söylemek gerekirse, "Liderlik, yaprlmasnt
arzu ettiiniz eyi sanki kendileri arzu ediyormuçasna bakala-
rma yaptrabilmektir" der Dwight David Eisenhower.
Masalmizdaki Rüzgâr gibi tozu dumana katan liderler de
gördü bu Dünya, ama hâlà israrla Günein etrafinda dönüyor.
Ister dünyay yönetmeye talip ol

ister sadece kendi dünyan,
liderlikte günes gibi ol.
-38-
Konuma Ozgürlüiüm Olmazsa
Ekmeimi Kimin Çaldn
Nasil Anlatacam?
"Fikirlerinize katlm1yorum ama o fikirleri ifade edebilmeniz

için canim veririm."
18. asrda yaam mehur Fransz filozof Voltairee atfedilir
bu söz ama yanl bilgi...
Fransiz düsünürün böyle bir cümlesi yok.
1868-1956 yllar arasnda yaam Ingiliz bir kadn yaza-
ra aittir bu söz. Murat Bardakçidan örendiime göre, Evelyn
Beatrice Hall kitaplarnda "S. G. Tallentyre" mahlasn kullanr.
1903'te yaymlad Voltaire'in Hayat isimli kitabnda filozofun
azindan böylesi bir cümle kurmu ve Voltairee mal ettii söz
sonraki senelerde alp ban gitmitir.
Doru bilinen bu yanl düzeltmek lazmd ama sözün do-
ruluunu deitirmiyor bu detay.
"Fikirlerinize katlmyorum ama o fikirleri ifade edebilmeniz
için canmi veririm..
Hah bir de "Uganda Kasabr" olarak bilinen eski Uganda
Devlet Baka idi Amin'in konuyla ilgili bir sözü vardr:
fade özgiürlüü var ama ifade ettikten sonra olacaklar

garanti edemem.
39
Ece Uner// Haysiyet
Ama bize lazm olan bu deil sanki..

Bize idi Amin'inki deil, Voltaire'inki gerek!
Inallah..
Amin!
Çünkü Türkiye'nin çözmesi gereken temel meselelerinden
birisi "ifade özgürlüü'"
Avrupa insan Haklar Mahkemesi'nde (AHM) geçen
yl sonu itibariyle karar için bekleyen davalar sralamasnda
Rusya'nn ardndan Türkiye'nin ikinci sirada yer ald açklan-
di. Türkiye, geçen yl AÍHMde ifade ve düünce özgürlüü ih-
lalinden en fazla mahkûm olan ülke oldu.
AIHM tarafndan yaplan yazil açklamada, mahkemenin
geçen ylki çalmalaryla ilgili veriler açkland. Buna göre
31 Aralik 2019 itibariyle, AiHM önünde bekleyen davalarn
yüzde 25,2'sini Rusyadan, yüzde 15,57'sini ise Türkiyede gelen
bavurular oluturuyor.
Avrupa Insan Haklar Mahkemesi'nin

(AIHM) 2019 yuli banda yaymlad
Avrupa Insan Haklar Sozlemesi'ne (AÍHS)
taraf 47 devletin 1959-2018 yillar arasnda
yol açtugi toplam 777 ifade özgürlügü ihlalinin
32l'inin (yaklak %4l'inin) Türkiye tarafndan
gerçekletirildiini gösteren istatistik, Türkiye'de
bu konuda yaanan sorunun boyutunu en azndan
niceliksel olarak ortaya koyuyor.
10. https://www.echr.coe.int/Documents/Annual_report_2019_ENG.pdf
-40-
Ece Oner Haysiyet
Bu derece yaygn ve gündemden dümeyen bir konu olmas,

ifade edilen görülerin kamu makamlar veya üçüncü kiilerce
"sakincal" görüldüünü gösteriyor. Oysa ifade özgürlüü tam
da bakalar tarafndan "sakncal görülen düünceler için or-
taya çkm bir hak.
Tim Marshall'in Corafya Mahkâmlar diye bir kitab var.
Son derece güzel bir kitap... Ufuk açci...Orada öyle bir cümle
yer alyor:
"Eger açsan1z, bir de korku içindeyseniz, size sunulan seçe

nekler ekmek ve güvenlik' veya dier k demokrasi' olduu
da çok diüsiünmezsiniz."
Bu cümle dünyada ve tabii Türkiyede yönetenlerin, insan

doasn ve "Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarisi'"'ni gözeterek te-
mel aldii bir ilkedir. Denklem yillarca ve yönetimlerce böyle
kurulmutur.
Oysa masallar çocukken uyuyana, büyüyünce uyanncaya
kadardr!
Ifade özgürlüünün yemek, barnmak,

1Sinmak, güvende olmak gibi temel ihtiyaçlardan
geri kalr bir yan yoktur.
Zira ifade özgürlüündeki zaallar
yemek, barnmak, isnmak ve güvende olmak"

gibi temel ihtiyaçlarn saglanmasndaki
zaalarla dogru orantldr.
Yaynevi, Çev. Mert Doruer.

11. Tim Marshall, Corafya Mahkimlar, Epsilon
-41-
Ece Uner / Haysiyet
"Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarisi" piramidinin en altnda,

fizyolojik gereksinimler" (nefes alma, besin, yemek, su, cinsel-
lik, uyku, sahkl metabolizma, boaltum) kism vardr. Güven-
ik gereksinimi, ait olma, sevgi gereksinimi, saygnlk gereksi-
nimi, kendini gerçekletirme gereksinimi gibi ihtiyaçlara sra
ancak ve ancak fizyolojik gereksinimler karlandktan sonra
gelebilir. Herhalde Afrika, bahsi geçen fizyolojik ve en temel
gereksinimlere ulamadaki zaaf konusunda en bata gelir.
Ancak gelin görün ki "Size özgürlükten önce ekmek gerek"
diyen Batlya Afrikal kadnn cevab:
Konuma özgürlüüm olmazsa, ekmeimi kimin çaldn
nasl anlatacaim?" olmutur.
Ite!
Maslow'un piramidini de, dünyadaki müesses nizam da,
Türkiye'nin ifade özgürlüü zaafn da altüst edecek ruh budur.
-42-
Basn Öne Eilmesin
Ingilterede yaymlanan dünyaca ünlü ekonomi dergisi The

Economist, Aralk 2019 itibariyle cezaevlerinde en çok gaze-
1
teci bulunan ilk on ülkeyi sralad. Türkiye listede

Çin'in pein-
ikinci ülke oldu.
den, cezaevlerinde en çok gazeteci bulunduran
Verilere göre, dünyann en büyük ikinci gazeteci hapishane-
si olan Türkiyede, 47 gazeleci tutuklu bulunuyor.
Uçüncü sra-
daki Misirda 26 gazeteci tutuklu...
ülkelerden
Suudi Arabistan (26), Rusya (7) ve Íran (11) gibi
Türkiye...
daha fazla gazeteciyi cezaevinde tutuyor
gelemeyen,
Dünyanin her yerinde "düüncenin üstesinden
düünenin üstesinden gelmeye çalyor.
farkli olarak Türki-
Yalniz The Economist'in verilerinden
yedeki basn meslek örgütlerinin rakamlar, daha çok gazeteci-
belgeliyor.
nin cezaevinde bulunduunu
öncesine ait rakam-
Özgür Gazeteciler Inisiyatifi'nin 2020
130 gazeteci ve basn emekçisi tutuklu
larna göre, an u
en az
(TGS) göre tutuk-
bulunuyor. Türkiye Gazeteciler Sendikas'na
lu gazeteci says 108.
Veriler Gazete Duvardan...
Simdi bamz duvardan duvara vuralm.
Yani Gazete Duvardan
Amerikadaki haber müzesinin
Duvarina..
43
Ece Uner / Haysiyet
Amerika'nn bakenti Washingtondaki haber müzesi

"Newseum'dan aldim kitapçin adyd bu:
Of the Wall.
Googlein çeviri hizmetine göre "Duvardan" ama tabii
Cambridge sözlüüne göre "Çok acayip, artic, hayret uyan-
diran, allmam, duyulmam" anlamna gelen ve habere dair
bu niteliklerde aforizmalar içeren bir kitapçk..
Tutuklu gazetecilere dikkat çeken bir sayfada öyle diyordu:
Eger bir kii bir ülkeye gittiinde

o ülkenin gazetelerinin sadece ve
sadece iyi haberlerle dolu oldugunu
görürse bilinsin ki o ülkenin hapishaneleri
iyi gazetecilerle doludur.
-44-
Duündüünü Söylemekten
Korkarsan Düünmekten de
Korkarsn
Hani hayata dair bilindik bir söz vardr ya:

"Tam cevaplar bulduumuz anda sorular deiiyor"
diye..
Ben isyan ediyorum buna!

Niye hep sorular hayat soruyor?
Niye yanitlar biz bulmak zorundayz?
Ya da niye hep yantlarmz olmak
zorunda bize ait olmayan
sorulara?
Öyle ya..
Sinavda miyz?
hep "kertilenkele" olmak
Niye "kertenkele" olmak varken
zorunday1z?
Bu edilgenlik de neyin nesi?
yoksa kendimize hak mi gör-
Soru sormay m bilmiyoruz
müyoruz?
hakkmz elimizden cebren ve
Yoksa bakalar bu en doal
hile ile aldndan beri mi
unuttuk soru sormay?
-45
Oysa soru sormak matematiktir.

Soru sormak edebiyattr.
Soru sormak sanattr.
Mantiktr.
Felsefedir.
Serüvendir.
Özgürlüktör!
Ihtiyacmiz olan cevaplara ancak ve ancak kendi
özgün sorularmz sorarak ulaabiliriz.
Peki, nasl olacak o i?

Soru sormaktaki muradmz ne?
Neyi örenmek istiyoruz?
Biliyor muyuz?
Biliyorsak ne duruyoruz?
Yoksa korkuyor muyuz?
Kim ya da kimler korkuttu bizi?
Anne babamz m? Öretmenimiz mi? Siyasi otorite mi?
Vedat Türkali'nin "Diüsiindüünü söylemekten korkmaya
balarsa bir kii, diüsiünmekten de korkmaya baslar" cümlesin-
den esinle, merak ettiini sormaktan korkmaya balarsa bir
kii, merak etmekten de korkmaya balar.
Oysa örenmek için cevaplar bilmek kadar sorular bil-
mek de önemli..
Hatta belki daha önemli...
Insanlar hayatlarn hep bir cevap arayarak geçirirler. Oysa
çou, sorunun ne olduuna dair fikir sahibi deil
-46-
Ece Üner /I Haysiyet
Delfi kâhinlerinin hikâyesi bu yüzden önemlidir. Antik

Yunanda kehanet önemliydi. Delfi kähinleriyse, imparatorlara,
devlet adamlarna, Yunan halkna ve dünyann dört bir yann-
dan onlar ziyarete gelen yabanclara gelecekten haber verirdi.
Tek bir artla...
Doru soruyu sormak!
Gelen kii, doru soruyu sormakla snanyordu.
Doru yant almak istiyorsan doru soruyu sormalsn.
Tabii Delfi kâhinlerine soru sormak ve kehanetlerini dinle-
mek için Delfi Tapnai'na gilmek gerekiyordu. Tapnan giri-
inde Yunanca "gnothiseauton" yazyordu.
"KENDINÍ BÍL"
Kendini bilmek de, doru yolu bulmak da, cevap da ancak
ve ancak doru soru sormaktan geçiyor.
47
Boaziçi Üniversitesi
Boun12 Eme
Atatürk, 1918 Kasmnda kendisiyle yaplan bir röportajda

"Kuvvetli olmak demek, manen, ilmen, fennen, ahlaken
kuvvetli
olmaktr"3 der.
"1969da 4 yanda bir çocuk olarak Türkiyeden
babasnn
yanina gelen ve eitimini Almanyada alarak okul birincisi olan
bir Türk, bugün salgna kar en etkili olduu söylenen ay bu-
larak milyonlara umut oldu"
Almanyada Angela Merkel'in partisinin yeni
bakan seçilen
politikac bu sözlerinin ardndan kürsüden Uur ahine teek-
kür ederken öyle seslendi kalabala:
Almanyadaki ar saclarn bunu görmesini diliyoruz.

Almanyadaki saduyulu vatandalar, yabanclarn gelmesin-
den çok memnunlar, iyi ki gelmiler diyorlar"
Parlamentoda yapt o konuma elbette Almanyada

yaa-
yan Türklerin beenisini toplad.
Ve hepimizin gösünü kabartan büyük gurur, Özlem Türeci
ve Uur alhin, Der Spiege'in kapandayd.
12. Boaziçi Oniversitcsi'nin kisaltnmasi.
13. Andrew Mango, Atatiürk-Modern Tiürkiye'nin
Kurucusu, Remzi Kitabevi.
-48-
Der Spiegel yeni ylda ilk saysnn kapanda koronavirüse

kar a gelitiren iki bilim insanna, BioNTech yöneticileri Dr.
Özlem Türeci ile Prof. Dr. Uur ahine yer verdi.
Sonra daha da çok gurur duyduk çünkü Der Spiege'in ar-
dindan Time da bu iki harika bilim insann kapak yapt!
Evet Özlem Türeci ve Uur ahin Time dergisine de kapak
oldu.
Dünyann en köklü ekonomi ve politika dergilerinden Time,
son saysinda ABD'li Pfizer irketiyle ortak Covid-19 as geli
tiren Prof. Dr. Uur ahin ve Özlem Türeci'yi kapana tad.
Time, iki Türk bilim insanna yer verdii kapanda "A Devri-
mi" baln kulland.
Tabii biz a devrimini gerçekletiren bu iki birbirinden
kiymetli Türk bilim insanyla gururlanrken ürettikleri adan
Türkiyede yoktu!
Yani belki de vard ama sana bana yoktu.
Neyse!
Ayn günlerde, Türkiye'nin en prestijli, en önde gelen
üniversitelerinden Boaziçi Universitesi'ne kayyum atand.
Türkiye'nin dünyada ilk 200'e giren tek üniversitesine atanan
kii Melih Bulu'ydu.
Kayyum rektör Melih Bulu ayn zamanda 2015'te AK Par-
ti Istanbul milletvekili aday adayyd ve bazen de Metallica
dinliyordu.
Ha bu arada, doktora tezinin bir bölümünde %50 orannda
intihal tespit edilmiti. Ayn gün, yüksek lisans tezinde intihal
yapmakla suçlanan Avusturya Çalma Bakan istifa etti.
Neyse konumuz bu deil! (mi?)
Bu arada önemli bilim insanlar, siyasi atamann bedelinin
üniversiteler için çok arolacan söylüyordu ama olsundu.
-49-
Orenci ve öretmenler, üniversitelerin çoksesli, özgür, özerk

yapisin savunuyor, rektörlerin atama yoluyla deil üniversite
bileenlerince seçilmesini talep ediyordu. Hatta bunun için bir
sandik da kurdular.
Seslerini duyuramaynca 4 Ocak 2021 Pazartesi Güney
Kampusu kapsnda bulutular. Polis, kapya barikat kurdu.
O-
renciler aslnda kayyuma barikat istiyordu ama barikat kapiya
kuruldu. Örencilerin ifadesine göre, 550 puanla girdikleri üni-
versiteye devlet, 550 polisle girdi. Polis, slogan atan örencilere
müdahalede bulundu. Baz örenciler gözaltna alnd, sonra
serbest birakld.
Sonra çok acayip bir ey oldu.
Bir polis, Boaziçi Universitesi'nin kapsna kelepçe takt!
Bulduklar a ben bu satrlar yazarken henüz Türklere
ulamasa da a devriminin Türk mimarlardr Der Spiegel ve
Time'a kapak olanla..
Ayn gün Türkiye'nin gözbebei üniversitesine doktora tezi-
nin bir bölümünde %50 intihal saptanan kayyum atanan..
Ve örenciler bu durumu protesto ediyorken, o gözbebei-
miz üniversitemizin kapsna kelepçe taklan..
Bu iki resim arasndaki 5 fark var m bulan?
Unutmadan bu arada Boaziçi'nin kayyum rektörü Melih
Bulu'nun bir yl önce katldi bir televizyon programndaki
sözleri ortaya çkt. öyle diyor orada kendisi: "Torpille geldi
lafi üzerinize yapt zaman siz iyi bile olsanz ondan bir türlü
kurtulamyorsunuz. Gençlere iddetle önerim torpilden uzak
durun, bir ie hak ederek bileinizin hakkyla girin"
Türkiyedeki her 3 gençten 1'i tam da yukardaki sebepler-
den (haks1zhk, liyakatsizlik) dolay yurtdna yerlemeyi plan-
lamasayd aslnda ne de ho ne de anlaml bir tavsiye.
50-
Ya pirl prl gençler "Artk ülkemde dinlenmediimi ve

da
istenmediimi düünüyorum" diye haykrmak zorunda brakl-
masayd, ne anlaml ve yerinde bir öüt olurdu Bulu'nun örnei..
Ya da bah bana Bulu örnei... Ya da her neyse..
"lyi bir öüt istemiyoruz, önümüzde iyi bir örnek görmek
istiyoruz. Bize öüt vereceinize örnek olun. Zira en iyi öüt iyi
bir örnektir" dediinizi duyar gibiyim.
Yok canm bu art deil...
Beyin göçü mü istiyorsunuz beyin gücü mü siz onu bir deyin.
Neyse daha fazla vakit kaybetmeden bu resimler arasndaki
farki BULU'n!4
(Not: 650'sini bulsan1z da olur, geri kalan 9%50 için intihal
de mümkündüyse demek.)
14. Boaziçi Universitesi'ne rektör atanan Melih Bulu'ya gönderme.
-51
Biz Nerede Yanl Yaptik?
O Sar Oküzü Vermeyecektik
Mehur sar öküz hikâyesini çounuz duymusunuzdur.

Anonim bir hikâyedir, halk arasnda da oldukça yaygndr.
Duymama ihtimalinize karlhk ksaca özetleyeyim:
Otlaklarn birinde, bir öküz sürüsü yaarm. Aslanlarnsa
gözü öküzlerdeymi. Fakat öküzler herhangi bir saldr annda
bir araya geldii zaman, aslanlar killarna bile dokunamazlar-
mi. Küçük hayvanlarla beslenmek zorunda kalan aslanlar, aç
iklarna çare aramaya balamlar.
Topal aslan, yanna bir iki aslan daha alarak, beyaz bayrak
çekmi ve öküz sürüsüne yanam. Öküzlerin lideri saylan
Boz Oküz ve yanndakilerle konumu:
"Saygdeer öküz efendiler. Bugün, buraya sizden özür di-
lemek için geldik. Biliyorum, bugüne kadar sizlere zarar verdik
ama inann ki hiçbirini isteyerek yapmadk. Bütün suç hep o
Sar Oküzde. Onun rengi bizim gözümüzü kamatryor, ak-
hmizi bamzdan alyor. Biz de istemeden saldrganlayoruz.
Sizinle bir sorunumuz yok. Onu bize verin, hem siz kurtulun
hem de yeniden bar içinde yaayalm."
-52-
Boz Öküz ve heyeti laf çok uzatmadan Sar Öküzü aslan-

lara vermiler. Bir tek Benekli Oküz kar çkm duruma ama
kimse dinlememi onu.
Bir zaman sonra aslanlar yine gelmiler. Bu kez Uzun
Kuyruk'u istemiler.
"Gördünüz mü?" demiler. "Ne kadar barseveriz. Fakat
su sizin Uzun Kuyruk, kuyruunu salladkça nereden baksak
görünüyor ve aklmz bamzdan gidiyor. Yeniden sizlere sal-
dirmamak için kendimizi zor tutuyoruz. Oysa sizlerde sorun
yok, hepiniz normal kuyruklusunuz. Verin onu bize, hepimiz
rahatlayalm
Boz Öküz ve heyeti, Uzun Kuyruk'u teslim etmi onlara. Be-
nekli Öküz yine kar çkm ama nafile...
Bu durum tekrarlanp durmu epey bir süre. Tabii ki her se-
ferinde bambaka bahanelerle.. Saylar azalan öküzler sonun-
da zayflam, aslanlar ise giderek küstahlam. Artk tek baha-
ne bile bulmaya gereksinim duymakszn dorudan müdahale
etmeye balamlar.
"Sunu da verin, bunu da verin, onu da verin!" diye emirler
yagdrmaya balamlar. Oküzler, birer ikier aslanlarn pen-
sadece
çesinde can verirken, Boz Oküz ve birkaç öküz kalm
geriye.
aslanlar
Içlerinden biri "Vaktiyle ne kadar da gülüydük,
nerede kaybet-
bize yanaamyordu bile... Nerede yanl yaptk,
liderlerine.
tik biz bu sava?" diye soracak olmu
sözlerini hatrlatm ve
Lider Boz Öküz, Benekli Öküz'ün
gün kaybettik.
gözlerinde yalarla "Biz Sar Öküz'ü verdiimiz
Sar Öküzü vermeyecektik.." demi.
Bu çok yaygn ekilde bilinen ve
bir o kadar da kritik bir
hikâyedir.
-53
Ece Uner/ Haysiyet
Niemöller'in sözünün özünde de bu vardr.

"Kimdir o?" diye soracak olursanz ksaca öyle açklaya-
bilirim:
Emil Gustav Friedrich Martin Niemöller bir ilahiyatç.. Al-
man Protestan Kilisesi, Nazilerle ibirlii yapaca zaman buna
kar çkan kilisenin yöneticisi..
Dünya Kiliseler Konseyi bakanl da yapmtr. Önceleri
adanm bir Nasyonal Sosyalist Alman Içi Partisi seçmeniy
ken, daha sonra kiliseler aras kavgalarda kendisini gelitirerek
nasyonal sosyalizm kart bir direniçi olmutur.
Sözü nedir peki?
Bakiniz tam olarak öyle seslenmitir Niemöller
insanla:
"Naziler önce sosyalistleri topladlar, sesimi çkartmadm.
Çünkü ben sosyalist deildim. Sonra sendikaclar topladlar,
sesimi çkartmadm. Çinkü sendikac deildim.
Sonra Yahudiler için geldiler, sesimi çkartmadm. Çünkü
Yahudi deildim. Sonra beni almnaya geldiler. Geldiklerindey-
se artk benim için sesini çkartacak kimse
kalmamt."
Yani Aziz Nesin'in "Bana dokunmayan

ylan bin yl yaasn
diyerek yaattmz ylanlarn bir sonraki hedefi
siz olursunuz"
sözündeki gibi olmu..
Bu hikàyeler, "Susma! Sustukça sra
sana gelecek!" diye
haykiran hikâyelerdir. Dayanmann ve örgütlü
olmann öne-
mini anlatan hikâyelerdir. Birlikten kuvvet
hikâyelerdir.
doar ana temal
Çünkü insana dair her olayda sar öküzü

verdiinde kaybe-
dersin!
-54-
Tek bir insan hakszlga uradgnda,

ilk özgürlük kistlandnda, ilk haksz
tutuklama karar çkartildnda, ilk masum
asker hapse atildnda, ilk atanamayan
ögretmen canna kydginda, ilk kez bir
üniversiteye dardan rektör atandinda,
ilk kadin cinayeti cezasz kaldinda,
ilk siyahi nelessiz birakildnda, ilk köle
ticaretinde, ilk mülteci suda bojulup karaya
vurdugunda, silah lobileri istedigi için
ilk sava baladnda, petrol ve dier dogal
kaynaklaryla bilinen ülkelere birileri illa ki
demokrasi götürmek" istiyor diye ilk masum
yavru anas1z, babasiz, yersiz, yurtsuz, vatansz

brakildgnda, ilk isgalde, ilk istilada,
ilk darbe, ilk içsavata, gida ve saglk
üzerinden ilk oyun kuruldugunda,
biyo-politik savalar yüzünden insan sal
tarafndan
ilk kez gda terörü ve ilaç lobisi
yiyecegimizle,
tehdit edildiinde, tohumumuzla,
suyumuzla ilk kez oynandnda ve bu
hepimiz
sebeplerle ilk kayb verdiimizde biz
kaybettik demektir.
Hem de toptan!
Çünkü UBUNTU!
-55
Güney Afrikallarn ubuntu diye bir felsefesi vardr. Bir nevi

bizliin ve dierkámlin felsefesi diyebiliriz.
1984 Nobel Bar Ödüllü Güney Afrikal bilimadam
Des-
mond Tutu öyle açklyor ubuntuyu:
"Birisi aalandnda, küçük diütüünde,

zulme urad-
nda ya da ezildiinde, sen de onunla ayn anda ayn eyleri
hissedersin, aalanmis hissedersin. Çiünkiü biz
bir bütünün
parçalary1z ve hepimiz birbirimize görünmez sicimlerle
hy1z. Ve insan olabilmek için
ba-
dier insanlara ihtiyacmz var"
Çünkü Insan ancak baka insanlar aracliiyla
insan olur"5
ve birimize yaplan hepimize yaplmtr ya da
er veya geç yapl-
lacaktr. Ustelik ayn gerekçelerle ve yöntemlerle.
Tipk Alexandre Dumas'nn kült eseri Silahsorlarda ol-
duu gibi..
Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için..
Usta yazar Yaar Kemal'in bir sözü vardr:
"Dünyann bütün kötülüklerine bakaldr. Bazen

senin
iyiliin baskasnn kötülüüne de olabilir. Kendi iyiliine de
bakaldr"
Yani icabinda bakasnn iyvilii için kendi iyiliine bakal-

dirmak da yine senin iyiliinedir uzun vadede.
O sebeple diren ve sar öküzü verme!
En azndan bundan sonra..
15. Prof. Dr. Kemal Sayar, Muhit,

Aylik Edebiyat Dergisi.
-56-
Mini Mini Bir Ku Donmulu
Küçükken bana bir hikâye anlatlmit. Kime aittir, yazar,

düünürü kimdir inann bilmiyorum. Bilsem paylardm.
Yavru bir krlangç göç etmekte gecikmi. Sürüden ayrilhp
tembellik edince sonbahar geçirmi. Ki gelmi. Lapa lapa kar
yagmaya balam. Buz gibi bir k gününde yiyecek bulmak
için çrpnp duruyormu. Kanatlarn çirparken yaan karn
etkisiyle kanatlar buz tutmu.
Kanatlarndaki karn da arlyla minik krlangç dayana-
mayp karn üstüne düüvermi. Artk donmak üzereymi.
Çaresizce karn üzerinde ölümü beklerken oradan geçen bir
inek, kuun üstüne pisleyivermi. Önce inee çok öfkelenmi,
air hakaretler etmi ona. Fakat sonra inek dksnn sicakl-
iyla kuun kanadndaki karlar erimi. Ku isnivermi. Hayata
dönmenin verdii neeyle ötmeye, bara çara ark söyleme-
ye balam.
Ancak o kadar çok ses çkarm ki oradan geçen aç bir kedi,
yavru krlangcn sesini duymu ve tek bir pati hamlesiyle kuu
pisliin içinden kurtarm. Ku bu duruma çok sevinmi. Hatta
kediye neredeyse teekkür edecekmi. Ama mutluluu da min-
neti de uzun sürmemi çünkü kedi karn içinden çkard kr-
langc midesine indirivermi.
-57
Bu hikâyeden çkaracamz üç ders:
1. Her üstüne pisleyeni dümann sanma.

2. Seni her pislikten çkaran dostun sanma.
3. Pisliin içinde rahat ve mutluysan sen en iyisi sesini de
çikarma.
Bu hikâye var ya bu hikâye.. Çok tehlikeli ve zehirli bir

hikaye... Zira bizim seksen kua böyle hikâyelerle apolitize
oldu. Soru sormay, sorgulamay unuttu.
Hani küçükken her fazla soru sorduumuzda, bir eyleri çok
kurcaladumzda ve deneysel çalumzda anamzdan baba-
mizdan azar iitirdik ya "Eski köye yeni ådet getirme!" ya da
"Icat çkarma? diye...
Hah ite bu hikâye de en az "eski köye yeni àdet getirme, icat
çikarma" ilkellii kadar sorumlu tutulmal bizim statükoculu-
gumuzdan, inovasyonsuzluumuzdan (yenileimsizliimiz-
den), yerli yerimizde sabit bir ekilde konforlu duruumuzdan..
Konfor alanlarmiz terk etmek, dik bal olmak, sormak,
sorgulamak, direnmek, devrimci olmak konusundaki bütün
zaaflarmzn bilinçalt mimardr bu hikâye...
Mini mini bir ku donmutu saflinn, naifliinin altnda
bir sindirme ve uyutma politikas gizlidir. Uyuyan güzeli uyu-
tan zehir gibidir kanmca...
E bebeim eeeeee, eeeee, eeee...
Sorma, sorgulama, süt kokulu güzel kafan yorma!
-58
Masallar Uyanneaya Kadar
"Hayatim1zin yarsn uyuyarak geçiriyoruz, dier yarsn da

uyutularak" derler. 6
Gün içinde onlarca büyükten onlarca masal dinliyorsun.
Ayakta uyuyorsun!
Sonra akamlar uyutmak için çocuuna masal anlatyorsun.
Anszin, "Masallar küçükken uyuyuncaya kadar, biüyüiyünce
de uyanana kadardr"7 sözü aklna geliveriyor.
Vedüünmeden edemiyorsun:
Keke bütün masallar çocuklar anlatsa ve büyükler dinlese..
Uyumak için de uyank kalmak için de..
16. Necip Fazl Kisakürek.

17.Will Durant.
-59
Olü Yatrm
"Bugün diünyada Viagraya ve meme silikonlarna, Alzheimer

hastali aratrmalarmdan be kat fazla yatrm yaplmakta. Bu
yiüzden, birkaç yl sonra etraf dik memeli yal kadnlar ve sert-
lesmi cinsel organl yal erkeklerle dolacak ama onlar bunun ne
ie yaradin hatrlamayacaklar"
Bir rivayete göre tespit, 2009 Nobel Tip Ödüllü Dr. Jonathan
Benson'a ait..
Yine rivayete göre, bugüne kadar yaplan en kisa ve en etkili
Nobel konumas bu...
Ancak 2009'da Nobel ödülü alanlar arasnda Jonathan Ben-
son isimli birinin olmadn örendim.
Bu kasa konumann, Alzheimer aratrmalar için yeterli
bai toplayamayan Amerikan vakflar tarafndan uydurulan
bir yalan olabileceine inanan da var, elmalarla armutlar kar-
latrmann çok saçma olduunu düünen de.
Ancak sonra tesadüf bu ya Eduardo Galeano'nun Ve Gtünler
Yiüriümeye Balad adl kitabnda çarpverdi gözüme ayn örnek.
Kitapta diyor ki:
"Brezilyal hekim Drauzio Varella, dünyann Alzheimer

hastalninn tedavisi için yaplan aratrmalara ayrd
-60
Ece Uner 1/ Haysiyet
paranin, erkek cinsellii uyaricilarna ve kadn giüzellii

silikonlarna harcanan parann beste biri olduunu gözler
önüne serdi."8
Ayni öngörüyü o da paylayor kitabnda:
"Birkaç yl içerisinde kocaman gözüisliü ve sertlemi cinsel

organlh ihtiyarlarmz olacak ama hiçbiri bu eylerin neye ya-
radin hatrlamayacak."
Brezilyal bir hekim söylüyorsa bunu, konunun Amerikan
vakflaryla çok da bir alakas olamaz diye düündüm.
Sonuç olarak örnek çarpc mi?
Çarpici...
içine seks motifi konulmadnda konularn ciddiyeti daha
az mi anlalyor?
Evet.
O zaman "bellee" biraz daha yatrm yapalm!
Bu örnei de "bellee" ekleyelim.
18. Eduardo Galeano, Ve Günler Yiürümeye Balad, Sel Yaynlar, Çev. Süleyman Doru.
-61-
Hayatn akacil Üzerine
"Escinsellik kart göriüleriyle bilinen Macar parlamenter e-

cinsel seks partisinde yakalandktan sonra istifa etti:"
Macaristan anayasasnda ecinsel evlilikleri yasaklayan de-
giikligin mimar, Avrupa Parlamentosu (AP) milletvekili Joz-
sef Szajer, Brükseldeki bir ecinsel barda düzenlenen yasad
seks partisinde basldi.
Efendim imdi öyle oluyor; sokaa çkma yasa uygulanan
Brükselde polis, yasaa ramen kent merkezinde izinsiz parti
düzenlendii ihbarn alyor.
Halihazrda polis merkezine zaten yakn konumdaki bir
ecinsel barda düzenlenen bu yasad etkinlii sonlandrmak
için binaya giriyor ve ecinsel seks partisi yapan, çounluu
plak 25kiiyle karlayor.
Bir bakyor ki ne görsün!
Ecinsel seks partisine katlanlar arasnda, son dönemde
LGBT kart görüleri nedeniyle eletirilen Macaristan
Ba-
bakan Viktor Orban'in partisine mensup Avrupa parlamente-
ri József Szájer ile iki üst düzey Avrupa Birlii (AB) diplomat
da var!
Polisin yapti aramada, çantasnda uyuturucu bulunduu
belirtilen muhafazakâr siyasetçi, görevinden istifa ediyor sonra.
-62-
"Hayat insan iddiasndan vurur" mu desek?

"Büyük lokma ye büyük konuma" m desek?
"Sen neyin altn çiziyorsan hayat da onun üstünü çizer mi
desek?
Ne desek?
Unutmadan bu arada, bu olaydan birkaç ay önce, koronavi-
rüsün nedenini ecinsel evliliklere balayan ünlü bir patriin
koronavirüs testi de pozitif çkmt.
-63
Tanrm Beni
Ne Için Sakhyorsun?
Gözüm bir habere takld.

Haber u:
"Ikinci Dünya Sava'na neden olarak milyonlarca insann
ölümüne sebebiyet veren Alman diktatör Adolf Hitler'in genç-
lik yllarnda Viyana Sanat Akademisi'ne girmek için yapt
ancak iki kez reddedilen resimlerinden oluan portfolyo açik
artrmayla satlacak."
Hitler'in ressam olmak istediini biliyordum ama konunun
detaylarna hiç inmemitim.
Hemen aratrmaya koyuldum.
Yanit Donald Besore'nin kaleme ald Tarihi Deitiren
S.
Baarisizliklar" adl bir kitapta buldum.

Besore'nin aratrmalarna göre Hitler, ressam olmak için
kelimenin tam anlamyla 5,5 yl boyunca Viyanada sürünmü.
1900lü yllarn balarnda, sanatla uraan bir genç adam-
mi ve ressam olmak istiyormu. Ancak Viyana Güzel Sanatlar
Akademisi'ne kabul edilmemi.
1908 ylinda ansn tekrar denemi ancak akademiden yine
ret cevab alm. Paras bitince isizlerin toplu olarak kaldklar
19. Donald S. Besore, Tarihi Deistiren Baarszlklar, Aykr Yaynclk.
-64
bir barnakta ve kilisede kalm. Bundan sonra Viyana sokakla-

rinda sefil bir hayat yaamaya balam.
Ban yaslayabilecei
her yerde uyuyormu.
Bir süre sonra akl saln bile yitirir gibi olmu. Az da olsa
para biriktirerek hayata tutunabilmek için
kn kar küremeyi,
bavul taimay ve hatta dilenmeyi bile denemi ama becereme-
mi. Daha sonra tant bir ressamla resim yapp turistlere sa-
tarak para kazanmaya balam, bu arada suluboya hatta yal-
boya resimlerini ilerletmi. Genç Hitler akademiye girmek için
son bir çaba göstermi ama yine ayn1 sonuçla karlam.
Hitler'in portfolyosu hiçbir zaman kazanmas için yeterli
bulunmam.
Ikinci Dünya Sava'nda milyonlarca Yahudi'nin soykr-
mindan, binlerce insann ölümünden sorumlu, tarihin gördü-
ü bu en gaddar, en acimasz, en hain kii Adolf Hitler, Viyana
Güzel Sanatlar Akademisi'nin snavlarna tam üç kez girmi ve
üçünde de reddedilmi
llginçtir ki o mehur "Almanlar yenilince biz de yenilmi sa-
yildk" sözünü Hitler'in hayatna bire bir uyarlamak mümkün..
çünkü o akademinin snavlarn kaybettikten sonra insanlk
kaybetmi, dünya kaybetmi, tarih kaybetmi.
imdi yazacam ksmn kitapta okumadm ama bilen biri-
lerinden dinledim.
Rivayete göre, akademi onu üçüncü ve son kez reddettiin-
de Hitler, Viyanadaki bir parka gitmi ve banka oturmu. Eline
Son kez reddedilmi portfolyosunu alm ve üzerine u
notu
dümü:
Tanrm, beni ne için saklyorsun?"
-65
Hedonizme Kaynak Aranyor
Pandemi yüzünden ülkeler batt.

Pandemi yüzünden milyonlarca insan isiz kald.
Pandemi yüzünden milyonlarca insan aç kald.
Pandemiyle mücadelede bütün kurumlar, kurulular, yöne-
timler, devletler yetersiz kald, sonuç olarak iimiz Allah'akald
Pandemi yüzünden milyonlarca insan yaama sevincini
kaybetti, depresyona girdi.
Pandeminin iktidarszlk ve cinsel isteksizlik yaratt bilim-
sel olarak ispatland.
Moralde, akta ve paradaysa sfir tükettik!
Cumhuriyet gazetesinde bir haber yaymland1.
2009da Time dergisinin dünyadaki en etkili 100 kiiden biri
olarak seçtii Dr. Nicholas Christakis The Guardian gazetesine
konumu. Yale Üniversitesi'nde ders veren ünlü bilim insan
Christakise göre pandemiden sonra toplumu youn cinsel is-
tek, kutsal deerlere saygiszlk ve müsriflik bekliyormu.
Haberin manetiyse öyle:
"Unlü bilim insan Christakis: Pandemiden sonra hedo-

nizm salgn yaanacak."
O zaman ben de soruyorum:

Peki, bu yeni salgn için kaynak nereden bulunacak?
-66-
Herbokoloji
Herbokoloji Anabilim Dal

Mezunu çok.
Doktoralis, ordinaryüsü, hatta flamalhs da çok...
Herkes doktor, herkes öretmen, herkes mühendis, herkes
sunucu, herkes deprembilimci, herkes stratejist, herkes her ey..
Hatta bir de bütün bunlar tek bir bünyede toplayabilenler var.
Ayn potada, pardon bünyede bütün uzmanlk alanlarn
ayni anda eritmigiller!
Yetikin bir herbokolog ayn anda hem vergi uzman, hem
salkh yaam uzman, hem öretmen, hem terörle mücadele uz-
mani, hem diyetisyen, hem doktor, hem müzisyen, hem mimar,
hem mühendis, hem deprembilimci, hem entomolog olabilir.
Bir de bu her konuda fikir sahibi olanlar arasnda "Kendi
bahçesinde dal olamayp gelip senin benim bahçemde aaçlk
taslayanlar"20 da var.
Bilgi sahibi olmadmz her konuda filkir sahibiyiz çok ükür.
Herkesin iini herkesten iyi biz biliyoruz.
Rivayete göre Türkiyede görev yapm yabanc teknik direk-
törlerden biri verdii bir röportajda öyle bir sitemde bulunmu:
"Her maçta ayn zamanda tribündeki 35 bin teknik direktöre kar
da mücadele veriyordum
Rivayet tabi...
Düsündüm de galiba ben de böyle yapryorum zaman zaman..
20. Ozdemir Asaf, Bir Kap Onünde, Epsilon Yaynevi.
67-
Çok biliyorum!
Niçin yapyoruz ki biz bunu?
Niye böyleyiz?
Neden kendi yüksek fikirlerimizi ve varoluumuzu bu denli
yüceltme eilimindeyiz?
Oysa sistem sk sk bilgece koyuyor hesabmz avucumuza.
"Aslnda sen bir hiçsin'" diyor.
Çou zaman iddiamzdan vuruyor üstelik.
Halbuki biraz aratran için insanlk tarihi, insan için bir
aalanma tarihidir ayn zamanda.
Tarihte insanl yakndan ilgilendiren birkaç ciddi aala-
madan bahsedilir:
Kopernik, dünyayla birlikte insann da

evrenin merkezinde olmadn ispatlad.
Darwin "Hepimiz maymundan geliyoruz
diyerek insanm daha da asailad.
Freud, brakn dünyaya hákim olmay,
bilinçalt dolaysyla insann daha
bedenine håkim olamadn söyledi.
Büyük Iskender, dünyaya sgamad ama

sonunda iki metrelik alana sid.
Bütün bunlara ramen hâlà kendimizi mesele
ediyor, bilirkii ilan edebiliyorsak ben de
bize o bilindik sözle seslenirim o vakit:
Cahil olmak ne güzel, her eyi biliyoruz!
-68-
Cahil Cesareti
Bir önceki yazda da belirttiim gibi, hukukçu, deprem

anlatyor.
Kimyager, ekonomi anlatyor.
Ekonomist, tp anlatyor.
Tip profesörü, siyasal bilim anlatyor.
Siyasal bilimci, tup anlatyor.
Anlatabiliyor.
Oluyor bu.
Örnein korona döneminde bu "arbilirkiiler" altun ça-
larn yaadlar.
Sabah yatandan kalkar kalkmaz kendini korona konusun-
da uzman hisseden ya da gece rüyasnda uzmanln ilan eden
kim varsa koarak bize ulap yüksek fikirlerini bizimle payla-
ti, paylayor.
Bu uzun süredir göremediiniz komunuz, arayp da ulaa-
olabiliyor.
madnz daynz, ortalarda görünmeyen amcanz da
Daha vahim eyler de oluyor.
her konuda
Zaten daha vahim eyler olduu için herkes
kendi uzmanln ilan edebiliyor.
Nedir o daha vahim eyler?
ALES'te sonun-
Mesela bir partinin belediye bakannn kz,
yaplarak öretim
cu olmasna ramen, bir üniversitede atamas
ki bu atama, belediye
görevlisi olabiliyor. Üstelik ne tesadüftür
partinin genel
bakan babasnn, gerekirse mensubu olduu
-69
bakannin "kapsnda temizlikçi" olabilecei beyanndan bir

ay
sonra gerçekleiyor. Ayn günlerde atamas
yaplmayan 27 ya-
ndaki öretmen intihar ettiinde cebinden 6 lira çkyor.
bir
Bu vahametle kimilerine
suni teneffüslenen ar özgüven
iklimi, liyakat-sadakat ekseninin sadakate
doru iyiden iyiye
kaymas, yaranamayanlarn yerine baaramayanlarn
atanmas,
yüksek dozda e, dost, akraba
kayrmas, nihayetinde baz ma-
kamlara içi kof hormonlu zatlarn yerletirilmesi..
Peki ya bu "mekânn sahibi geldi"
edas, o makam hak etmi-
çesine gönül ferahlyla oturabilme
Ya da öyle soraym:
rahatl nereden geliyor?
Nice nice zayf omuzlar o
girebiliyor?
ar ar
mi yüklerin altna nasl
O makamn getirdii yük, yine o makamin getirdii güç

karsnda nasl bu denli görünmez olabiliyor?
Haddi olmayan görevlere talip olup, bunu
bir ayrcalk deil
de bir hak saymak ancak tek bir sendromla
açklanabilir:
DUNNING KRUEGER SENDROMU.
Nam dier: Cahil cesareti...
Amerika'nn en prestijli üniversitelerinden
Cornellden, Jus-
tin Kruger ve David Dunning isimli iki
psikiyatri uzman, "ce-
haletin, gerçek bilginin aksine bireyin
kendine olan güvenini
artirdii" tezi üzerine bir araturma balatt.
Cornell Üniversi-
tesi örencileri, dilbilgisi ve mantk gibi
baz testlere tabi tutul-
dular. Sonrasnda onlardan,
kendi performanslarn deerlen-
dirmeleri istendi. Yani her snavdan
sonra sorulan klie "Nasl
geçti? sorusu soruldu.
Sorularn yüzde 10'una bile yant veremeyenlerin
"kendileri-
ne güvenleri'" müthiti. Testin yüzde
60'ina doru yant verdik-
lerini düündükleri; hatta iyi günlerinde
olmalar halinde yüzde
70 baarya bile ulaabileceklerine
inandiklar ortaya çkt.
-70-
Sorularn yüzde 90'1ndan fazlasn

doru yantlayanlar ise
en alçakgönüllü" deneklerdi. Sorularn sadece yüzde 70'ine
doru yant verdiklerini düünüyorlard1. Çünkü belirli bir alan-
da cahil ya da deneyimsiz kii, o alanda kendi zaaflarn, eksik-
liklerini de alglayacak durumda deildir.
Dunning-Kruger Sendromu literatüre öyle geçti:
"iinde çok iyi olduuna" yürekten inanan"yetersiz"kii,ken-
dini ve yaptklarn övmekten, her ite öne çkmaktan ve aslnda
yapamayaca ilere talip olmaktan hiçbir rahatszlk duymad
gibi üzerine bir de her eye hakk olduunu düünür. Tabii bu
cehalet ve haddini bilmeme karm mesleki açdan müthi bir
itici güç oluturur. Kariyer söz konusu olunca makul insanlarn
eksi olarak gördüü her ey artya dönüür ve ta ta ta tam!
Ite size nur topu gibi kifayetsiz muhterisler.
Kifayetsiz muhterisler her zaman

ve her yerde 1k hzyla yükselirler.
Tabii bu arada gerçekten bilgili ve yetenekli

insanlar da mütemadiyen kendilerinden üphe
duyar, kukular içinde debelenir dururlar.
Onlar çaresizce kymetlerinin bilinecei

günü beklerken, vahi kapitalizmin sivri
dilileri fazla alçakgönüllügilleri çiner,
tükürür.
yutar ve sistemin dna
Sistemin içinde kalmaksa
"bilmedigini bilmek" dnda her seyi
bilmekle mümkündür.
-71
Hayatin Tezad
Dünyay severim lakin tekinsiz bir yer olduunu da bilirim

zira en kat ahlakszlk kurallar oradadr.
Buyurun alfabetik olarak sralyorum:
Adalet az, kanun çok...
Bilge az, bilgi çok...
Cesaret az, cahil cesareti çok..
Çare az, biçare çok...
Dinleyen az, konuan çok...
Etik az, betik çok...
Farkindalk az, fark çok...
Güven az, özgüven çok...
Haddini bilen az, her eyi bilen çok...
Islah az, 1slahatç çok...
Insanlk az, insan çok...
Jest az, rest çok...
Kafa az, kafatasç çok..
Lezzet az, tat çok...
Mana az, laf çok..
Normal az, normalletiren çok..
Omurga az, diklenen çok..
-72
Ece Oner / Haysiyet
Özel az, özelletirme çok...

Politika az, politikac çok..
Reform az, racon çok...
çok..
Savaan (inandi ey için mücadele eden) sivan
az,
ahsiyet az, ahs çok..

Tahammül az, taammüt çok...
Uygar az, uygarlk çok..
Umit az, vaat çok...
Vicdan az, cüzdan çok..
Yanit az, soru çok..
Zaman az, "an" çok...
-73
Carlçplak Direni
Ciplak protestolar her zaman ilgi çekici bulmuumdur.

Mesaj açk, sarih, effaf ve nettir.
Îtalyan Rönesans dönemi ressam, heykelra, mimar ve a-
iri Michelangelo'ya sormular: "Bu kadar güzel heykelleri nasl
yapiyorsunuz?"
Cevabi kisa ve çok anlaml:
"Mermerin fazlalklarn alyorum, geriye heykel kalyor."
Ciplak protestolar da sadelikleri, anlalrlklar ve mesaja
odaklanmay kolaylatrmalar açsndan tüm protestolarn sa-
nat eseridir bana göre. Unlü Fransiz heykeltra Rodin ne di-
yor dehasn açklarken: "Asl olan tuttum, gereksizi kaldrp
attm...
Bunun gibi..
Ite size birkaç örnek...
Bakalm bana hak verecek misiniz?
.Fransiz di hekimleri, salk çalanlar için koronavirüs

salgnna kar hayati öneme sahip kiisel koruyucu ekip-
man eksikliine dikkat çekmek amacyla çplak fotoraf
larn sosyal medyada paylaarak protesto düzenledi.
-74-
Koronavirüs salgn nedeniyle Ispanyada ilan edilen ka-

rantina kurallarna uymayan bir kadn mahkemeye çka-
rilmasn çiplak bir ekilde polis arabasnn üstüne çka-
rak protesto etti.
Hindistanda Babakan Narendra Modi'yle kurakhk yardm
fonu konusunda görümek isteyen ancak bu talebi redde-
dilen çiftçiler, bakent Yeni Delhideki Babakanlk konutu
önünde soyunarak çplak protesto gerçekletirdiler.
Rio Olimpiyat Oyunlar'nn final gününde Mool güre-
çi Ganzorigiin Mandakhnaran'in antrenörleri, hakemin
maglubiyet karar vermesi üzerine güre sahasnda kya-
fetlerini çkararak masa hakemlerine firlattlar.
Ukrayna merkezli kadn haklar grubu FEMEN, Vatikanda
Papa Francesconun Noel konumas öncesinde soyundu
ve bir FEMEN eylemcisi, geleneksel Noel dekoruna tr-
mand1. FEMEN yllardr Katolik Kilisesi'ni kadn düman-
hiyla suçluyor.
çev-
Ingilterede parlamento Brexit tartmalar yaplrken
re haklar savunucusu bir grubun yar çplak protestosuna
sahne oldu. Eylemi yapan "Extinction Rebellion" ad grup
"Yok Olu" olarak
çevre eylemleri ile biliniyor. Türkçeye
çevre haklar örgütü-
cevrilen"Extinction Rebellion" adl
bölümünde
nün 12 üyesi, parlamentonun halka ayrlm
elbiselerini çkarak "iklim Için Adalet imdi" dedi.
gelen Îspanyada
Kemer sikma protestolarnn adresi haline
ettiler.
itfaiyeciler maa kesintilerini soyunarak protesto
itfaiye binasnn
Ispanyol itfaiyeciler çiplak poz verdikleri
kaldk" yazl
duvarna "O kadar çok kestiniz ki, çplak
pankart astlar.
-75-
. Kolombiyada hükümetin eitimde

özelletirme yasasna
tepki gösteren on binlerce üniversite örencisi
sokaa
çikt. Örencilerin bazlar polisle çatt, bazlar da çp-
lak protestolaryla yeni yasaya tepki gösterdi.
Ispanya'nn Barselona kentinde hayvan haklarn sa-

vunan "AnimaNaturalis" grubu, hayvan derilerinin ve
kürklerinin tekstil malzemesi olarak kullanlmasn pro-
testo etmek için Barselona'nn Sant Jaume Meydani'nda
topland. Grup, meydana tadklar kafesin içine çiplak
girerek üzerlerini krmzya boyayp protestolarn ger-
çekletirdi.
Ingiltere'nin bakentinde, petrol
bamllin ve hava
kirliliini protesto etmek, bisiklet kullanmnn artma-
SI gerektiine dikkat çekmek isteyen binlerce
kii çplak
halde bisiklete binerek, Londra'nn merkezinde tur atti.
Fransiz komedyen ve oyun yazar Sebastien Thiery, Fran-
sa Kültür Bakan Fleur Pellerin'in de
katldi bir ödül
töreninde sahneye çrlçplak çkt. Thiery, çaltu sek-
törde herkesin isizlik maandan yaralanabildiini ancak
sadece oyun yazarlarnn bu uygulama dnda
kaldn
hatrlatarak "Bu adil mi sayn bakan! Kostüm olmadan da
tiyatro olabilir. Ancak senaryo olmadan tiyatro olmaz. Bu
ayrimcilhk. Bu ayrimcilin sebebi fiziksel olarak çirkin
olmamiz mi?" diye sordu.
Venezuelada polis müdahalesi srasnda bir göstericinin
soyularak çplak bir ekilde gözaltna alnmas sosyal
medyada örencilerin yeni bir kampanya balatmasna
neden oldu. "Cplak olmak daha iyidir" anlamna gelen
bir hastagle çplak pozlar veren örencilere hükümet
kartlarnn katlmasyla kampanya hzla büyüdü.
76
Amerikal oyuncu Maitland Ward, siber korsanlarn baz

ünlülerin kiisel fotoraflarn yaynlamasn protesto et-
mek için, kendi çplak fotorafn Instagram sayfasndan
paylat.
Almanyada futbolun ticarilemesini protesto etmek için
22 amatör futbolcu sahaya sadece çorap ve kramponlarla
çktlar.
Meksikada bir vekil mecliste soyunup öyle sordu: "Ben
kendimi soyarken utandm, siz ülkeyi soyarken utanmi-
yor musunuz?"
EEEEE haysiyet için bazen de "Kral çplak" demek art!
-77
Cehenneme Giden Yol Iyi Niyet
Talariyla Dögenmitir
Meer havai fiek de tipk koronavirüs gibi dünyaya Çinden

yaylmi. Elence görünümlü bu yok edici alkanln kökü
Çine dayanyormu.
Kötü ruhlar kovup ans getirmesi amacyla yaplan bir ri-
tüelmi havai fiek.. Insanln neredeyse bin yldr devam
ettirdii bu ritüel kötü ruhlarla beraber insan da dahil doaya
ait bütün güzellikleri de kovuyor. Havai fiekler patladnda,
yaban hayvanlar yerlerini yurtlarn brakp kaçyor, kular
havada çarpyor, bebek kular yuvalarndan düüyor, kedi ve
köpekler kalp krizi geçiriyor.
"Federal Alman Çevre Bakanlînn verilerine göre sadece
2016 ylba gecesinde havai fiekler nedeniyle atmosfere yay-
lan partikül miktar 5 bin tonu buldu. Bu veri, motorlu
tat
trafii nedeniyle bir yl boyunca atmosfere salnan zararl gaz
miktarnin yüzde 17sine tekabül ediyor. Ustelik bu zararl par-
çacklarn büyük bir bõlümünü çplak gözle görmek mümkün
deil. Oysa insan saluna en çok zarar veren kanserojen parti-
külleri bu toz zerrecikleri oluturuyor"21
Birkaç saatlik görsel ölenin ardndan havai fieklerin yakla-
k yüzde 60 ile 75'lik bölümü atk olarak kalyor. Karton, kát,
21.https://www.dw.com/tr/havai-fi%C5%9Fekler-ne-kadar-zarar1%C4%B1/a-41984206
-78-
Ece Uner / Haysiyet
ahsap,seramik ve plastikten oluan düzenek parçalar, klf ve

ambalajlarn oluturduu çöpler, çlgn ritüelin sabah çat ve
sokaklar kaplyor.
Havai fieklerin atelenmesi sirasnda çok sayda kaza da
meydana geliyor. Hatta güvenlik standartlarna uyulmadan de-
netimsiz olarak üretilen havai fiekler, can kayplarna da neden
olabiliyor.
Mesela, son olarak Sakarya'nn Hendek ilçesi Yukarçalca
mevkiinde yaklak 15 dönüm üzerine kurulu havai fiek fabri-
kasnda 2020 yilnn 3 Temmuz'unda saat 11.15 sularnda mey-
dana gelen ve yaklak 50 kilometre mesafeden, kentin birçok
noktasndan duyulan patlamalarda 7 kii hayatn kaybetmi,
127 kiiyaralanmt.
Sonra ayn yerde ilk olayla balantil bir patlama daha olmutu
Bu kez fabrikada patlamayan 1-1,5 tonluk malzemeyi im-
haya götüren kamyonda patlama meydana gelmi; 3 jandarma
ehit olmu, 11 jandarma ile kamyon sürücüsü ise yaralanmt.
Özetle:
koru-
Agaçlar kesip kât yapan, sonra o kâda 'Aaçlar
yun yazan insan'" yine "cehenneme giden yolu iyi niyet tala-
ryla döiüyor"23
niyetiyle, için-
Havai fiek patlatarak, kötü ruhlar kovmak
dengesini dinamitliyor.
deki tüm iyi ruhlarla beraber, doann
Yaynlari.
4.Oguz Atay, Tutunamayanlar, fletiim
23. Karl Marx.
-79
Cakilma!
Buraya Kadar Her ey Yolunda
"Dünya derin bir nefes almt ve dönmeye

devam edip etmeme konusunda üpheleri vard."
- Maya Angelou, Kafesteki Ku Neden akur Bilirim
Evet doru tahmin ettiniz, 2020'den bahsediyorum.

Her ey çok güzel balamt oysa... Ne hayaller ne umutlarla
karlamtk 2020'yi. Ancak öyle bir sene oldu ki bitsin diye
birakn günleri, saniyeleri sayar olduk. Virüsler, depremler, or-
man yangnlar, türlü felaketler.. Ben biraz mazoist olduum
için ard arkas kesilmeyen bu felaketleri sizin için derledim. Siz
de 2020de neler yaandn 1srarla hatrlamak isteyecek kadar
mazoistseniz buyurun efendim:
3 OCAK 2020
ABD, Íranl general Kasm Süleymani'nin konvoyunu füze-
lerle vurdu. Öldürülen Süleymani'nin cenazesinde izdiham
yaandi. 56 kii öldü. 213 kii yaraland.
-80-
Ece Uner// Haysiyet
8OCAK 2020
iran, Ukrayna Havayollar'na ait yolcu uçan iki füzeyle
vurdu. Yanhhkla düürüldüü açklanan uçaktaki 176 kii-
den kurtulan olmad.
14 OCAK 2020
Avustralyada 2019da balayan orman yangn 2020de kontrol
altna ahnabildi. Aylarca süren yangnda 33 kii öldü, 1 mil
yardan fazla hayvan telef oldu.
24 OCAK 2020
Elaz Sivricede 6,8 büyüklüünde deprem meydana geldi. Ma
latya ve Elazda can pazar yaand. 41 kii hayatn kaybetti.
26 OCAK 2020
Basketbolun efsane ismi Kobe Bryant, nam dier Black
Mamba, 13 yandaki kzyla birlikte helikopter kazasnda
hayatn kaybetti.
4 UBAT 2020
Vanda pes pee iki çi facias yaand. kii
44 yaamn yitir-
di. 84 kii yaraland.
5 UBAT 2020
Havalimani'na inmeye çalan bir yolcu uça-
Sabiha Gökçen
parçaland. Alev alev yanan uçaktaki 3 kii
8i pisten çkp
öldü, 180 kii yaraland.
81
27 UBAT 2020
idlibde Türk askerlerine saldr düzenlendi. 34 kahramani-
miz ehit dütü.
28 UBAT 2020
Türkiye göçmenlere Avrupa kaplarn açt. Edirne Pazar-
kulede müteci krizi yaand.
11 MART 2020
Bu tarihten sonra bir daha hiçbir ey eskisi gibi olmad. iz-
leyicilerimden birinin de isabetle belirttii gibi; 2020 yln
da biz galiba "5 milyar yllik dünyanin sezon finaline denk
gelmitik
Dünya Salhk Örgütü koronavirüs nedeniyle pandemi ilan
etti. Ayni gün Türkiyede ilk koronavirüs vakas görüldü.
18 MART 2020
Vaka saylar giderek artt. Youn bakm üniteleri doldu ta-
t. 18 Mart'ta virüs sebebiyle ilk ölüm yaand.
10 NISAN 2020
31 ilde virüs tedbirleri kapsamnda sokaa çkma ksitlamas
ilan edildi. Türkiye evlere kapand.
22 MAYIS 2020
Pakistanda yolcu uça yerleim yerine
dütü. 97 kii öldü,
çok sayda kii yaraland.
-82
Ece Oner Haysiyet
25 MAYIS 2020
40 yandaki siyahi George Floyd, ABD polisi tarafindan gö-
zaltna alnrken nefessiz birakilarak öldürüldü. Irk cina
yetinin ardndan protestolar dünyaya yayld, aylarca sürdü.
3 TEMMUZ 2020
Sakarya Hendek'te havai fiek fabrikasnda patlama meyda-
na geldi. 4 içi hayatn kaybetti, 107 içi yaraland.
6 TEMMUZ 2020
Uc gün sonra patlamayan havai fiekler imha edilirken
alev ald. Uç jandarma ehit dütü, 11'i jandarma 12 kii
yaraland.
12 AUSTOS 2020
bekletilen 2 bin 750
Lübnan'n bakenti Beyrut'ta bir depoda
ton amonyum nitrat havaya uçtu.
Ortadou'nun Paris'inin
kaybetti. 7 bine
yars yok oldu. Patlamada 190 kii hayatn
yakn kii yaraland.
12 EYLÜL 2020
bulutlar gökyüzünü
Ankara'nn Polath ilçesinde devasa toz
yol açti.
kaplad. Kum firtnas ehirde panie
30 EKIM 2020
oldu. Ardndan tsu-
Izmirde 6,6 büyüklüünde deprem
kii hayatn kaybetti, 1032 kii
nami meydana geldi. 117
yaraland.
83
25 KASIM 2020
Futbolun efsane ismi Diego Armando Maradona kalp krizi
nedeniyle 60 yanda hayatn kaybetti.
27 KASIM 2020
Iran'in nükleer programnn kilit isimlerinden bilim insan
Muhsin Fahrizade, Tahranda urad suikast sonucu haya-
tun kaybetti.
Aylin Sözer, Selda Ta, Vesile Dönmez, Pnar Gültekin,

Ceren Özdemir, Aleyna Çakr.. 2020 ylnda tam 262 kadn
cinayete kurban gitti. 152 üpheli ölüm hâlâ aratrlryor.
Bu arada dünyada milyonlarca insan pandemi dolaysyla
isiz, aç ve açkta kald. Milyonlarca kii öldü.
Hayatta kalabilenlerse senenin tamamn elini ykayarak ve
kolonyalayarak geçirdi. Dünyaca ünlü Time dergisi Aralk ka-
panda sayfann ortasna siyah rakamlarla koca bir 2020 yazp
üzerine karmz çarp iareti koydu ve altna da küçük harflerle
"Gelmi geçmi en kötü sene" yazd.
Herkes acaba ne zaman normale dönebileceiz diye tasala-
nirken dünyaca ünlü Hintli yazar ve aktivist Arundhati Roy, Fi-
nancial Times için ülkesi Hindistandaki koronavirüs gündemi-
ni ve salgnn dünyaya etkilerini kaleme ald. Makalede oldukça
vurucu cümleler geçiyordu:
"Bu salgn bize kendimiz için yarattimz kyamet günü

makinesini düünme ans veriyor. Hiçbir sey normale
dön-
mekten daha kötü olamaz."
-84
Ece Uner l/ Haysiyet
2020 bir ey denedi.

Bize söylemek istedikleri vard. Bunu yaparken de aklmz
ald. En az üç günlük ömrümüz en fazla üç günlük akmz kald.
1995 ylinda Fransada La Haine diye bir film girdi gösteri-
me. Türkçe "Nefret" demek "La Haine"
o film hem bir sistem eletirisi hem de bir düüün
hikâyesiydi. 50 katl binadan düen bir adamn hikâyesi..
Sistemin suçlu ilan ettii adam sonunda polise yakalanma-
mak için kendini bir binann 50'nci katndan aa
brakr ve
düerken her katta unu tekrar eder:
"Jusqici tout va bien."/ (Buraya kadar her ey yolunda.)
Ta ki yere çaklana dek..
Tpki sistemin kendisi gibi o sistemin
sorumlulari olarak bizler de 50 katl bir

binadan hizla yere çaklyorduk.
ediyorduk:
Ve geçtigimiz her katta tekrar
Buraya kadar her ey yolunda...
-85
Yeryüzünün En Büyük
Sakasidr Gerçek
George Bernard Shaw...

irlandal yazar. Hem 1925'te Nobel Edebiyat Ödülü'nü hem
de 1938de Pygmalion ile Oscar'i alarak, bu iki ödülü alabilen
ilk kii oldu. Sosyalizm ve kadn haklarnn koyu bir savunucu-
su... Kendisini çok ama çok severim.
Shaw oyun yazar olarak üne kavumutur ve bilinen 60tan
fazla oyunu vardr. Dünyay "gülen düünceleriyle"' yorumlayan
ve kucaklayan bu adam, insanlar oyunlarnda nasl güldürdü-
gü sorulduunda öyle cevap verir:
"Benim gildürme yöntemim gerçei açk açk söylemek.

Zira yeryüizinün en biiyük akastdr, gerçek..."
Bu muazzam tespit sunduum birçok haber için de geçerli

bana göre..
Korona dünyada hzla yaylyor, mutasyona uram yeni
virüs binlerce can almaya devam ediyor, pandemi tedbirleri en
sik ekilde devam ettiriliyordu.
Ístanbulda kapal olmas gereken kahvehane açkt. Polis de
haliyle mekân bast. Okey masalarndan birine
oturan polisler,
masada tutanak tutup ceza keserken, yan masada okey devam edi-
yordu. Çünkü okey oynarken yakalanan kiiler,
para cezasn ki-
min ödeyeceini belirlemek için okey oynamaya devam ediyordu.
-86-
Dünyann Yara Birimi
Dünyanin yara birimi paradr.

Iin tezad fakirler zenginlere gögsünü siper ederken alr bu
yarayi.
Birileri açk yiyerek bizi doyurur, donarak bizi 1s1tr, çplak
kalarak bizi giydirir, susuzluklaryla bizi kana kana içirir, ykar
ve paklar.
21 Ocak 2019da BBC kaynakl bir haberde gördüm:
Yoksullua kar çalmalaryla bilinen yardm kuruluu Ox-

fam, Davos'ta balayacak olan Dünya Ekonomik Forumu önce-
sinde yillik raporunu yaymlam. Raporda, dünyann en zen-
50'sini
gin 26 milyarderinin, dünya nüfusunun en yoksul yüzde
3,8 milyar insann toplam varlna eit servete
sahip
oluturan
olduu bildiriliyor.
"Kamu yarar mi, özel servet mi?" balkl raporda, servetin
dikkat çekilerek
giderek daha az sayda elde younlamasna
2018de zenginlerin daha zengin, yoksullarn daha yoksul hale
geldii ifade ediliyor.
milyarderin serveti
Rapora göre, dünya çapnda 2200
2,5 milyar dolar
2018 yilnda 900 milyar dolar. Yani günde
gösterdi. En zenginlerin serveti yüzde 12 orannda ar-
arti yoksul yarsnn varlh yüzde
tarken, dünya nüfusunun en
uçurumun giderek büyüme-
Il azald. Ayn raporda aradaki
Sinin yoksullua mücadeleyi zorlatrdn belirtiyor
kar
Oxfam ve ekliyor:
-87-
"961 oranndaki bir varlik vergisi ile 418 milyar dolar gelir
salanabilir ve bununla, dünyada okula gitmeyen tüm çocuk-
larn eitim masraflarinn yan sra salk hizmetleri de kar-
lanabilir ve daha da ötesi 3 milyon ölüm engellenebilir. Yetersiz
beslenmekten, salkl gidaya ve suya eriememekten kaynakl
çou ölümler de.."
Demem o ki:
Açlk, fakirleri deil zenginleri

doyuramamaktan kaynaklanyor.
Bu arada biliyorsunuz Türkiyede TBMMde CHP grup

bakanvekilinin "Arkadalar millet aç, perian. Evet, herkesin
midesine bir ey giriyor ama kuru ekmek giriyor" sözlerine
bir AK Parti milletvekili "O zaman aç deil demek ki" yanitn
vermiti.
Ben de merak edip TBMMdeki durumu inceledim.
Acaba bu açhk-tokluk meselesinde TBMMde durum neydi?
Öyle ya "ekmek polemii" orada cereyan ediyor.
Sonra örendim ki:
MHP Kocaeli Milletvekili Sayn Saffet Sancakl, obezite is-
tatistiklerine göre 600 milletvekilinin 3901nin obezite ve fazla
kiloyla mücadele ettiini belirtmi. Yani TBMM'nin %65i..
E bu durumda millet aç mitok mu diye tartan milletin
vekillerinin %65'i açl bilmiyordu, hele tokluu (doymak) hiç
bilmiyordu.
-88-
Açhk
13 Temmuz 2020'de BM, bir rapor paylat ve bu raporunda

dedi ki:
"Dünyada 690 milyon insan aç!"
Küresel beslenme raporu, açlkla mücadele eden insanla-
rin saysnn 2014'ten beri artta olduunu söylüyor. Artun
60 milyon kii olduu ifade edilmi. Hatta rapor daha da ileri
gidiyor ve dünya nüfusunun yaklak yüzde 9'unun yeterince
beslenemediini ortaya koyuyor.
Pek tabii açlk sorununun ba gösterdii bakent "Afrika Ktas".
Açlin müzmin bakenti burasi... Burada her be kiiden
biri, hayatn açlk snrnn altnda sürdürme çabasnda...
Koronavirüs salgn, küresel çapta beslenme sorununu kat-
ederse yeterli beslene
lad için gidiat iyi deil. Böyle devam milyon
meyen insan saysnn 2030 ylhnda 840 kiiye çkabile-
cei ifade ediliyor.
Ue milyar insan salkl besinden yoksun!
BM raporunun bir baka çarpic sonucu da var.
Dünya nüfusunun yaklak 3 milyarlk kesimi salkl

be-
sin maddelerine ulaamyor. Bu kiilerin yaklak 1,9
milyar-
Afrikada yayor.
ik kism Asyada, 965 milyonluk bölümü ise
BM örgütlerine göre dengesiz beslenmenin yaratt sak
so-
dolar büyük-
runlar, 2030 ylna kadar tahminen 1,3 trilyon
getirecek.
ugünde bir salk harcamasn beraberinde
-89
Ece Oner /I Haysiyet
Rapor, Asya Kitasi'nn yaklak 380

milyon kiiyle, en fazla açhk
ortaya koyu-
sorunundan mustarip insann yaad kta olduunu
yor. ikinci srada ise yaklak 250
milyon kii ile Afrika geliyor. An-
cak Afrika, yeterli seviyede beslenemeyenlerin en hzl artt kita..
Sikildniz mi?
O halde sk durun!
ülkelerde
Bütün bu gelimelerle ezamanlh olarak zengin
ar kilolu insan says da artm. Ustelikte katbekat..
Demek oluyor ki dünyadaki açlk, gerçekten de zenginleri
doyuramamaktan kaynaklanyor.
Zenginleri doyuramamak demiken; yakn tarihlerde For
bes dergisi, dünyann en zengin isimlerini açklad. En yüksek
servete sahip isim, 36 milyar dolar kaybetmesine ramen yine
deimedi.
10. MUKESH AMBANI

Toplam serveti: 84,5 milyar dolar
9. SERGEY BRIN
Toplam serveti: 89 milyar dolar
8. LARRY PAGE
Toplam serveti: 91,5 milyar dolar
7. Larry ELLISON
6. WARREN BUFFETT
5. MARK ZUCKERBERG
90-
Ece Oner / Haysiyet
4. BILL GATES
3. BERNARD ARNAULT
2. ELON MUSK
Toplam 8erveti: 166,9 milyar dolar
1. JEFF BEZOS
Cüceleri yutan perakende ve teknoloji devlerinin ve tabii

"aliclarn" yarmaya arlkl olarak ABDden katld dikka-
tinizden kaçmamt.
Birileri "Amerikan Rüyasi'n uzun bir süre daha görsün diye
dünyann büyük bölümü her yeni gün yeni bir kâbusa uyanyor.
Dünya nüfusu 7,5 milyar ve dünyada

her yil 11
milyar insani doyuracak
miktarda gida üretiliyor.
Yani ihtiyacmzdan fazlas...
Buna ramen I
milyar insan neden
hala aç dolayor?
Demek ki, Gandi'nin de dedigi gibi:
"Ihtiyaçlarmza yetecek kadar var
ihtiraslarmiza deil..
Zaten komusu açken tok yatan da bizden deil.
91
Yolsuzlukla Mücadele Et,
Bir Yol da Sen Yap
Bazi seçilmi belediye bakanlar "Biz halkn cebinden r-

kan vergilerden gelen paray harcayarak hizmet eden devlet
memurlaryz. Öyle bizlere verilen koca koca sifatlara hiç bak-
mayn. Biz siradan sözlemeli memurlarz. Bugiün varz, yarn
yokuz. Sizlere hesap vermek zorundayz. Liütfen bizlerden hesap
sorun" diyordu.
Türkiyede birçok vatanda böylesi cümleleri hayretle dinli-
yordu. Ödedii verginin hesabn sormay bilmediinden ya da
hesabin sorma hakknn olduunu bilmediinden ya da hesap
sorarsa bana gelecekleri bildiinden..
Bilemiyorum.
Ama unu biliyorum, büyük yazar George Orwell, en büyük
eserlerinden biri Homage to Catalonia'da24 halkn tüm kurum-
lar üzerinde denetim sahibi olduu bir toplum betimliyordu.
"Yolsuzluk yeni yollar yapilarak giderilebilecek bir musibet
deildi. Çou yerde bu konu çok yanl anlalyordu.
Yolsuzlukla mücadele yolunda, ancak halkn tüm kurumlar
üzerinde denetim sahibi olduu bir topluma yol açmakla "dub-
le" ilerlenebilirdi. Zaten ileri demokrasi de bunu gerektirirdi.
24. George Orwell, Selam Olsun Katalonya'ya, Can Yaynlar.
-92-
Kuzu Postuna Büriüinmü Kurt,
Post Truth
"Beni öyle bir yalana inandr ki, önrümce siirsün doruluu."

-Özdemir Asaf
Tabii ki yaznn geri kalannda bu denli romantik ve airane

bir yalandan bahsetmeyeceim.
Ben bu satrlar yazarken hâlà "post-truth" kavramnn
Türkçesi üzerine bir uzla salanamamt. Ancak, "gerçek-
lik sonras1, "hakikat ötesi, "hakikat sonras, "post-gerçeklik,
gerçek arr, "post olgusal", "gerçek ötesi" gibi öneriler bulun-
duunu örendim.
Bana göre post-truth; kuzu postuna bürünmü bir kurttur.
Onüne gerçeklik, hakikat gibi yüce kavramlar katarak yalann
en katmerlisini söyler. Hatta yalandan da öte eyler söyler.
Yalanlarla gerçeklerin, dorularla yanllarn böylesine us-
taca melezlenmesine dair verebileceim baka bir örnek var
aslnda:
Dünyann en ünlü fizikçilerinden, Nobel Fizik Ödülü Sa-
hibi Enrico Fermi bir gün masasnda bir mektup bulur. Mek-
tupta örencileri ona yaranmak için bir formül gelitirdikle-
rini söylemektedir. Fermi, formüle bir süre bakar, ardndan
93-
örencilerine döner ve öyle der: "Bu doru deil, bu yanl

bile deil"
Post-truth insanoglunun hakikat

arayinda hakikate yaranmak için
icat ediyormus gibi yaptgi bir

manipülasyon silahdr ve doru
degildir hatta yanl bile deildir.
Yaln Alpay bu konuda Türkiyedeki en iyi çalmalardan

birini gerçekletirmi. Hakikatin önemsizlemesini anlatrken
diyor ki:
dinya
"ilk kez 1992 de kullanlan post-truth' sözciüünin
da yaygn bir ekilde dolama girmesi, 2016 ylhnn sonlarna
doru Oxford Sözlükleri tarafindan ylm sözcüü seçilmesiyle
gerçeklesmistir. Oxford Sözlükleri, yaptii açtklamada, post-
truth' sözcüünün son on yldr var olmasna karsn, Birlesik
Krallk'taki AB referandumu (Brexit) ve ABDdeki baskanlk
seçimi dolaystyla 2016 ylhnda kullanmndaki ani popiüler
legmenin bu kararda etkili olduunu ifade etmitir (Oxford
Dictionaries, 2016).25
Yani devleti yönetemeyenler, algy yönetmeye çalyor.

"Post-truth" sözcük olarak ilk kez 1992de kullanlmi olsa
da algi yönetimi ilk kez olmuyor.
Hitler'in Propaganda Bakan Joseph Goebbels, "Yeterince
biyiük bir yalan söyler ve sürekli tekrar ederseniz, sonunda halk
25. Yaln Alpay, Yalann Siyaseti, Destek Yaynlar.
-94-
Ece Oner /! Haysiyet
buna inanr. Ama bu yalanm sürdüriülebilmesi için, devletin hal-

ki yalann siyasi, ekonomik ve/veya askeri
sonuçlarndan koru-
masi gerekir. Demek ki; devlet biütiün güçlerini kullanarak aykr1
sesleri bastrmaldr, çiünkiü hakikat yalann ölümciül
diümandr
ve dolay1syla hakikat devletin en biiyük düsmandr"
demi ta
1930'larda 40 larda.
Gerçeklik, gerçekte olan ey deil,

benim sana tekrar tekrar anlattm
seydir, halk bir zeytin dal
satn almaya da bir sava satn almaya da
ayni sürede ikna edebilirsin.
Yeter ki kolektif manipülasyon
tekniklerini iyi kullan.
Eduardo Galeano, "1939da Hitler, Polonya'y isgal etti çünkiü

ona göre o etmeseydi Polonya Almanya'y igal edecekti. Sindi-
rim savalar; baka ülkeleri yutup sonra da sindirmeden önce
önleyici savas' yalanni söyler. Preemptive Strike'in fikir babas
Hitlerdir" diyor.
"Kamuoyu imalat" tarih boyunca sklikla bavurulan bir
yöntem olagelmi.
Ve tarih boyunca despot liderler muhalifleri susturmak için
gerçek ötesi" teknikleri kullanagelmiler.
gibi bir
Geçenlerde Reuters bir fotoraf geçti; Çin Seddi
Donald Trump'in
duvarn fotoraf... Meer, ABD eski bakan
New Yorkta ser-
söyledii 20 bin yalandan oluan bu dev duvar,
20 bin yalan.
gileniyormu. Küçük notlar halinde sergilenen
95-
George Orwell 1984 adl romannda dünyann en kötü

görünümünü öyle öngörür: "Kelimelerin anlamn yitirdii,
tarihin yeniden yazld, gerçek kavramnm kaybolduu bir
dünya...
Içinde bulunduumuz dünyadan ne kadar da farkl bir gö-
rünümü tasvir ediyor deil mi?
Gerçek kavramnn kaybolduu bir dünyann en kötü yan,
o dünyanin bir ferdi olarak merkezini kaybediyor olmak.
"Gerçeklik belirsizlestiinde, müthi bir kuku bizi ele ge

çirir. Çünkü sise boulmustur. Bu yüzden, görme beni kul-
lanlh, açk, garantilenmi imajlarla donatmay baaramaz
ve artk kuku götiürmez enformasyon kaynaklarma -vizüel
imajlara- sahip bulunmadmdan, eylemde bulunamam.
Karank korkusu, ayn belirsizliin sonucudur. Diünya mer-
kezi noktasn kaybeder. Artk onu göremediimden, merkez-
sizdir. Merkez, her yerde olabilir. Her yerde olabilir ve hiçbir
yerde olmayabilir. Artk yerimi belirleyemem.26
Bitmek bilmez bir körebe oyununun içindeymi gibi... Do-

kunuyorsun ama neye dokunduunu bilmiyorsun, çünkü ka-
ranlik, çünkü artk her ey mulak...
Akil yürütme, mantk ve hakikat itibarszlatrldkça uçlara
savruluyorsun.
Evet, merkezini kaybeden insann
dütüü tuzak bu. Uçlara
savrulmak yani kutuplamak..
Zaten siyasetin istedii de bu.
Biz ve ötekiler. Kötüler ve iyiler. Vatanseverler ve vatan
hainleri..
26. Jacques Ellul, Sözün Düüüi, Paradigma Yaynlar, Çev. Hüsamettin Arslan.
-96-
Özellikle sert kutuplamann istendii dönemlerde temel

hak ve özgürlükler balamnda basit talepler bile yaftalama ve-
silesi olabiliyor.
Boylesi dönemlerde, Sezen Aksu'nun arksndaki gibi "yaf-
tay yaptrp bana isim koymak" çok kolay.
Zamannda einin ölüm emrini vermi bir mafya lideri,
Anayasadan gelen haklarn korumaya çalan prl prl ören-
cilere "terörist" diyebiliyor.
Ulke yönetilirken, kapsayiclia vurgu yapan bir cümleye
birkaç dü-
balayp daha cümlenin sonuna gelmeden bir veya
man ilan edilebiliyor.
iddiasyla yö-
Halkin sesi Hakk'in sesi (Vox populi, vox Dei)
sürekli güncelleniyor.
netime gelenler için "gerçek halk" tanm
halk?
"Halkin sesi Hakkn sesi" dedik ama hangi
Hangi sesi?
halk, filhakika halk..
Gerçek halk, hakiki halk, öz hakiki
Bu liste böyle uzayp gider.
sor niye yapyorum? Halk istedii için
"Yapiyorum ama bir
bunlardan hangisidir?
yapryorum" cümlesindeki "halk
Artuk kimse bilmemektedir.
bilmemektedir.
Zaten artik hiç kimse hiçbir ey
devridir.
Çünkü devir post-truth
ötesi" de, ister "gerçek ari", ister delir!
Ister "hakikat
Devir bu devir!
Ancak:
gerçee borçlanrz ve er ya da
"Söylediimiz her yalanla
ödenir."7
gef o borç
27. Chernobyl, 2019.
-97-
Öfke Odalar
Çin'in bakenti Pekinde öfkesini içine atanlar, büyük stres

altunda olanlar ve bakalarna zarar verenler için öfke odalar
tasarland. Stresten arnmak isteyen müteriler bu odalarda
sopa ve balyozlar ellerine alyorlar, ieleri, cansz mankenleri
ve eski elektronik eyalar paramparça ediyorlar. Kizgnliklarn
ve öfkelerini bu ekilde dar atyorlar.
Ofke odalarnm hayata geçiren 25 yandaki jin Meng, 160 lira
giri ücreti olan bu odalarda ayda tam 15 bin ie krldin söy-
lüyor. Yani sistem öyle iliyor:
Paray bastran odaya giriyor, ortada ne var ne yoksa kryor,
döküyor, parçalyor, stres atp rahatlyor.
Çinlilerin öfke odalar böyle bir ey ite!
Anlayacanz adamlar öfkelerine sadece oda ayrmi..
O da bir ey mi?
Biz koca memleketi buna ayrdk.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'miz olsun, arka sokaklarmiz,
sokak ortalarmz, uluortalarmiz, aile içi iddetimiz olsun bi-
zim öfke odamzn yüzölçümü 783.562 kilometrekare, nüfusu
ise 82 milyon..
-98-
Tuhaf Zamanlarda Yaayasn
Çinliler birine beddua etmek istediklerinde "Tuhaf zaman-

larda yaayasn" derlermi.
Koronavirüs, Çin'in Wuhan kentinde ortaya çktndan,
oradan büitün dünyaya yaylp küresel çapta hayat felç ettiin-
den beri tüm dünya nüfusu olarak "tuhaf zamanlarda" yayoruz.
Koronavirüs, ilk olarak 11 milyon kiinin yaad Çin'in
Wuhan kentindeki deniz ürünleri satan yiyecek pazarnda or-
taya çkt.
Bu süreçte Covid-19 olduunu bilmeyen binlerce kii
Wuhandan ayrlarak dünyann çeitli yerlerine gitiler.
Aratrmaclar bu süreçte seyahat edenlerin yüzde 85'lik
kismnn, Covid-19 olduunu ama tespit edilmeden seyahat
ettiklerini bugünkü vaka saylarndan yola çkarak ortaya çi-
kardilar.
bilgi-
Çinli yetkililer, koronavirüsün insandan insana geçtii
kentlerde, Covid-19
Sini teyit ettiinde, anghay ve dier büyük
ABD ve dier
vakalarna rastlanmaya balamt. Bu sirada,
elde edilen salgnn
bazi ülkeler Çin uçularn durdurdu ama
yaylma verilerine göre çok geç kalnmt.
yaylmaya devam etti ve
Olkelerde lokal olarak koronavirüs
Virüs dünya çapnda salgna dönütü.
99
Ece Oner I/ Haysiyet
Koronavirüsten ölenlerin says dünya çapnda bir milyonu

geçtiinde, ABD'ye kaçan Çinli bir bilimadamndan ilginç bir
açklama geldi.
Cinli virolog Dr. Li-Meng Yan, Covid-19'un insan yapm
olduunu, Wuhandaki bir laboratuvardan çktiin kanitlayan
raporlar yaymlayacan ve bilim insan olmayanlarn bile ve-
rileri dorulayabileceini iddia etti.
Haber Daily Mailde yaymland. Doruluunu ya da yanl-
lin zaman gösterecek.
Çaimzn kâbusu bu virüs yayld, bir laboratuvardan ya da
pazardan.
Sonuçta Wuhandan.
Bata söylediimi yineleyeyim, Çinliler birine beddua et-
mek istediklerinde "Tuhaf zamanlarda yaayasn" dermi.
Koronavirüs Çinden yayldndan bu yana çok tuhaf za-
manlarda yayoruz.
-100
Hindili Türkiye akas
Beyaz Saray'da her yl gerçekletirilen geleneksel hindi affi

töreniydi.
ükran Günü hindisi kesilmeyip, ABD Bakan tarafndan
affedilecekti.
Trump da öyle yapt ama siyaseti de unutmad.
Diplomatik açdan bakacak olursak artk hindi tad deil
kabak tadi veren bir yemekti hindi. Zira bildiiniz gibi "Tur
key" kelimesi Ingilizcede hem hindi hem Türkiye anlamnda
kullanlyor.
espriyi!
Trump da bo durur mu yapturd
"Demokratlar beni hindiye fazla yumuak davranmakla
suçluyor" dedi.
fazla yaknlam
Yani air burada, o günlerde Türkiye'yle
olagelmesini hicvediyor.
(ya da isterseniz biz
Tabii ki Trumpin hindili Türkiye akas
birinci srasna yerleti.
buna eekli akas diyelim) gündemin
Trump bütün meziyetlerinin yan sra hindi ile Türkiye'ye
tarihe geçti.
gönderme yapan, ilk ABD bakan olarak
Ama tabii Allah artyor!
hesabndan dikkat çeken
Ezamanlh olarak sosyal medya
Amerikan Bakan. Beyazperdenin
bir de fotoraf paylat
-101
unutulmaz boksörü Rocky Balboa'nn vücuduna kendi kafas1

ni montajlayarak "Ac yok!" mesajyla hakknda yürütülen azil
soruturmasna gönderme yapti.

Rocky benzetmesi, Trumpin ne kadar güçlü ve formda ol
duunu mu gösteriyordu yoksa yedii darbelerden kafasnda
oluan hasar mi?
Halâ kimse bu sorunun cevabn bilmiyor.
-102-
Bana Yalan Söylediler
Mitomani...
Uzmanlara göre bu hastalk her geçen gün yaylyor. Oyle ki
her 20 kiiden 1'i yalan söylüyor.
20 kiiden sadece 1'i mi?
Yok canim!
Hiç sanmam!
Mark Twaine atfedilen bir söz vardr:
söyler."
"Saylaryalan söylemez ancak yalancilar say
istatistik" diye bir

Peki siz "yalanlar, kuyruklu yalanlar ve
söz duymu muydunuz?
yöntemlerinden biridir
Bazen yalan söylemenin en temiz
yalan söy-
istatistik. Anlayacanz her 20 kiiden sadece l'inin
ledii istatistii de yalan söylüyor bana göre.
söyleyebilirim:
Bu iddiam kantlayamam ama unu
söylemek gere-
Yalan söyle nüfuz etmi ki dilimize, "Doruyu
kirse" diye bir deyi kalb var.
-103
20de 1 gibi zayf bir oran için fazla iddial bir kalp..
Konumuza dönelim...
Haberimize göre yalan en çok tetikleyen de sosyal medya.
Günün 24 saati en güzel, en zengin,

en kusursuz, en zeki, en baarl,
en sosyal, en zevkli, en bekár,
en genç, en ansl, en popüler
göründügümüz sosyal medya.
Barol oyuncusu biziz,.

bakalarna sadece "en lerden
bir "fragman gösterdigimiz ama
geri kalann sadece kendimizin
bildigi ve genclikle pek de
begenmedigi bu flmin.
Ite bunlar hep mitomani..

Allah ifamiz tez versin inallah!
-104
Söz Gözden Diitü
"Biri bana büyü yapti" deriz.

"Birileri ona büyü yapm" deriz.
Büyülerin en banda "söz" gelir.
Doru anladniz, evet.
Söz büyüdür!
Bir seyi birine 40 kere söylerseniz o ey artk onun gerçeklii
olur. Ona inanr. Siz bir sözü 40 kere tekrarlarsanz, sizin ger-
çekliiniz olur, onunla uyumlanrsniz.
isterseniz deneyin!
Kim ne derse desin sözcükler dünyay deitirir!
Fransz filozof, sosyolog ve teolog Jacques Ellul Sözin Diü-
süsiü adl eserinde "nsanh kurtarma istei duyan herkes güniü-
müzde, öncelikle söziü kurtarmaldr" der.
Ellule göre uygarlmzn en büyük günah, gerçeklii haki-
kat ile kartrmasdr.
Hakikatin, yani bize lazm olan yegâne eyin bire bir ilikide
olduu eyse sözdür. Dil ya da sözse özgürlüe davetiyedir.
Yani, hakikat ve özgürlük (ihtiyaç listemizin bu balca iki
Ogesi) ancak söz sayesinde mümkün olabilir.
Sesini deil, sözünü yükselt. Yamurlardr

yapraklar büyii-
en, gök gürültüleri deil.." der Mevlana.
-105
Sözcüklerin gücü adna!

Bugün 21 ubat Dünya Anadili Günü..
BM'ye göre her iki haftada bir dil yok oluyor. Dünya gene-
linde 6 bin civarnda dil konuulurken, her 10 dilden dördü yok
olma tehlikesi altnda.
Dünya nüfusunun yalnzca yüzde 6's1 günümüze kadar gel-
meyi baaran 4 bin civarnda yerel dili ayakta tutuyor, yüzde
40'1 ise anadilinde eitimden yoksun.
Türkiyede anadili tartmas ve eitimde anadili politikala-

n çounlukla ülkenin ikinci youn konuulan dili olan Kürtçe
üzerine younlayor.
UNESCO Dünya Tehlike Altndaki Diller Atlasi'na göre
Türkiyede 18 yok olmu veya yok olma tehlikesi altnda olan dil
var. Uçü tamamen yok olmu durumda:
Ubih, Mlahso ve Kapadokya Yunancas.
Hertevin ise yok olmak üzere.
Hertevin ve Mlahso dilleri Süryani dilleri ailesinden, bir di-
ger Süryani dili olan Turoyo da UNESCO listesinde ciddi ola-
rak tehlike altnda görülüyor.
Bu dilleri Ladino ve Gagavuzca dilleri takip ediyor. Bunlar
da UNESCO listesinde ciddi olarak tehlikede görülen diller
arasnda.
Romanca, Bat Ermenicesi, Hemince, Lazca, Pontus Yu-
nancasi, Abazaca, Suret de yok olma tehlikesi ile kar karya
olan dillerden.
UNESCO; Adigece, Abhazca, Kabar-Çerkes dilleri ve Zaza-
cay "karlgan" diller kategorisinde görüyor.
21 ubat Dünya Anadili Günü dolaysiyla Türkiyede düzen-
lenen etkinliklerde bir bildiri de yaymland:
"Bu metni kimse anlamayacak" balkl bildiri, Ubih halki
nin Türkiyede yitip gitmi dilinden bir kesitle balad.
-106-
"Bu dil, 8 Ekim 1992 tarihinde Ubihça konuabilen son insan

Tevfik Esençin ölümüyle toprak altna gömüldü. Masallaryla,
atlaryla, ninnileriyle bir dilimizi yitirdik bu topraklarda.."
Tipk doadaki bitki ve hayvan çeitlilii gibi, dil denilen en
insani mirasmz kaybettiimizde dünyamiz da ufalyor, dün-
yay deitirme ümidimiz de..
"Diinyanm bir ucundaki Tierra del Fuegoda (Ates Toprak-

lari) Onas yerlileri yaard. Eski zamanlarda Onas yerlileri
birçok tanrya tapyorlard. Ba tanrnn ad Pemaulk'tu.
Ve Pemaulk, sözciük anlamna geliyordu8
Süleyman Doru.
Sel Yaynclk, Çev.
0. Eduardo Galeano, Ve Giünler Yiürimeye Balad,
-107
Arhk iletiim Yok,
Iletiim Araçlar Var
Haber öyle:
Yaplan aratrmalara göre sosyal medya, evlilikleri de iliki-
leri de üç sebepten öldürüyor.
Birincisi; birbirimize ve tanidklarmza vermeye kiyamad-
umiz kymetli vaktimizi, tanmadmz bakalarna ayryo-
ruz. Saaterimizi, ömrümüzü orada geçiriyoruz.
Ikincisi; çoumuz sosyal medyada sevgilimiz veya eimiz
kimleri takip etmi, kimlerin fotorafina bakm, kimleri be-
enmi diye anbean takip halindeyiz. Sonrasnda bu tutumu-
muz kuskançlklara ve kavgalara yol açyor. Sonuç olarak iliki
ya da evlilik temelinin sarslmasna neden oluyor.
Ucüncüsü; sosyal medyada gördüümüz ve gerçek hayat
sandimz yalan, sanal, özendirilmi ve iirilmi baz görün-
tüler üzerinden kendi ilikilerimiz hakknda yargya varp kar-
imizdakine yargsz infaz yapyoruz.
Araturma böyle söylüyor.
Isviçre kökenli Fransz film yönetmeni ve sinema
eletirme-
ni, ayn zamanda "Fransz Yeni Dalga Akmi'nn da en etkili
isimlerinden biri olan Jean-Luc Godard diyor ki: "Artk iletiim
yok. Sadece iletiim araçlar var.."
-108-
Ecc Uner // Haysiyet
Sosyal medya üzerine yaplan bütün aratrmalar onun bu

tespitini doruluyor aslnda. Çevremizdekilerle sahkl iletiim
kurmuyoruz, buna vakit dahi ayrmiyoruz.
Cep telefonlar uzaktakileri

bize yaknlatriyor ama bizleri
yaknmizdakilerden uzaklatryor.
Bizden bin 1ik yul uzaktakilerle
baglanti kurup da bir bak
yakinmizdakilerle bag kuramaym1z,
bizim aybmzdr herhalde.
Elimizdeki telefonlarla sürekli kayttayz

belki ama birbirimize kaytszz.
-109
Yaamak Yaralanmaktr29
Son dönemde Yargtaydan çkan ve emsal nitelii tayan

boanma davalarna göz attm..
Taraflardan biri makul bir gerekçesi olmakszn çocuk iste-
miyorsa o tarafn evlilikte kusurlu saylacana hükmedilmi.
Íkolikler ya da benim deyimimle "icinseller" dikkat!
Gece gündüz çalp ailesine vakit ayrmayan e de kusurlu
bulundu. Hem bunu boanma nedeni sayd yüksek mahkeme,
hem de tazminata hükmetti.
Ee balama büyüsü yapmak, muska yazdrmak da Yargtay'a
göre boanma nedeni... Zira hem kusurlu hem de güveni ve do
layisiyla da evlilii temelden sarsyor.
Evde yemek hazrlanmasna ramen
darda yemek boan-
ma nedeni... Eve misafir istememeyi de boanma nedenleri ara-
sina ekledi yüksek mahkeme.
Boanma nedenleri listesine bir kelime daha eklendi.

Yargitay'a göre kadna "olum"' diye seslenmek, kiilik hak-
larna saldr!
Mahkeme, kar-kocann özel günlerini unutmasn, e ile
sosyal ortamlara girilmemesini boanma sebebi sayd.
29. Cemil Meriç
-110
Ece Oner / Haysiyet
"Eslerin zor zamanlarda birbirinin yannda olmas gerekir"

dedi mahkeme ve kaynvalidesinin cenazesine gitmeyen ei ku-
surlu buldu.
Adam tartma sirasnda einin saçn çekti,
boanma dava-
Sinda kusurlu sayld. Yargtay, saç çekmeyi hem boanma hem
de tazminat sebebi sayd. Yargtay, düün yapmamay boanma
gerekçesi sayd. Karar emsal nitelii tayor.
Esinin telefonunu "Daha sonra ararm" diyerek açmayanlar
dikkat!
Telefonu açmamak ve ei aramamak boanma sebebi sayld.
Karar Yargitay'dan çkt için de yine emsal tekil ediyor.
Elbette tüm bu kararlar ne aclar ne olaylar sonras ne zor-
luklarla alnmtr. Elbette ne iyi dilekler, ne iyi niyetlerle yola
çikilmtr da insanlarn evli kalmaya da pek gönlü yok sanki.
Evlerde insanlar deil de esyalar oturuyor ve çou zaman o
evden eyalar atmak insanlar atmaktan daha zor geliyor.
Niye bu kadar kolay vazgeçiyoruz ki birbirimizden?
Vazgeçmek için mi balyoruz yoksa?
de söyle-
Sürekli birbirimize söyleniyoruz ama yeni bir ey
sever. Birinden
miyoruz. Insan bencil bir varlk. Kendi emeini
vazgeçemiyordur
vazgeçemiyorsa da o kiiye verdii emekten
aslinda. Maddi manevi o kiiye yapti
yatrmdan, verdii
Emekten vazgeçemez ama o emei
de esirgiyoruz sanki birbi-
rimizden.
Balhyor ve bitiyor, balyor-bitiyor.
Yaand bitti saygs1zca!
Siradaki lütfen.
bir yolunu bulmak yerine bitirmek için
Devam ettirmek için
Bahaneler, ite yukarda hepsi Yargi-
Dir bahanesini buluyoruz.
tay kararyla sabit.
-111
Ece Uner / Haysiyet
Oysa birini sevmek onun hikâyesini

sevmektir. Ve birbirini sevmek de
ortak bir hikâye ina etmektir.
Anlattmz ve ifade ettigimiz hikäyeler
kadar variz. Onun dnda hepimiz
eksikli, noksan ve ham1z.
Zen Felsefesi'nde öne çkan "wabi-sabi" kusurun kabulü

üzerine odaklanm bir hayat görüüdür. Bu hayat görüü, k
rilan ve bozulan parçalar, ait olduu bütüne dair birer hikâye
sunmas bakmndan kaymetli addeder. Hatta kusuru "aydn-
lanmanin kilit admi" varsayar.
Japon kültüründe wabi-sabi'ye benzeyen "Kintsugi sanat,
kirilan eyay çöpe atmak yerine, onlar onarp kriklar daha
da belirgin hale getiriyor. Böylece kirnlan eyalar gözden dü-
müyor aksine kirklklar ve yaanmhklaryla eskisinden daha
güzel oluyor.
Insan da
kirld yerden
ina olur, yeerir.
Hani "Yaamak yaralanmaktr denir
ya ite insan da yara izleriyle doludur
ve tüm bunlar, yaamn ta kendisidir,
bize bir hikáye verir. Eya da bir
hikâyeye sahipse güzeldir.
Anneannem, 60 yllk evliliklerinin srrn anlátrken bir

keresinde öyle demiti: "Bizde krlan esyalar tamir edilir, çöpe
atilmaz.
-112
Üçüncü Tekil ahs Olarak
EI Alem
Hepimiz üçgenler oluturuyoruz.

Cada bir çifl, erkek-kadn ve psikiyatrdan ouur."
- Norman Mailer
Güzel tespit ama psikolojik problemi olan insanlarn "ruh

hastast, psikoloun deli doktoru gibi algland, psikolog ya da
psikiyatra gidip yardm almann tabu olduu Türkiye gibi ülke-
lerde geçerli deil bu. Zaten çada bir çift dediine göre daha
çagda ülkelerde yaayan bir çifti kastediyor olmal.
Biz Türkiye gerçeklerine dönelim en iyisi..
Bir üniversitenin idare hukuku profesörüydü.
Derse girdi.
Konuya da girdi.
Direkt...
Ogrencilerine sordu: "Evli erkek evde kaç kiiyle yaar?"
bir erkein kaç kars vardr?
Yani evli
Yok yok aklnza kötü kötü eyler gelmesin.
Dört e falan deil mevz...
-113
Örencilerin de aklna kötü bir ey gelmedi.

Aslna bakarsanz hiçbir ey gelmedi.
Cevap sabitti:
Evlilik üç kiiden oluur.
Sen, ben, el âlemin kocas.
Yillardan beri bu konu zaten bir sorun olarak vard. Sosyal
medyann etkin kullanm ve herkesin kendi hayatndan "frag-
man göstermesi hatta mümkünse o fragmann tüm hayatnin
en olaanüstü karesi olmasyla depreti.
"El âlemin kocas evlilik yldönümünde onu Maldivlere gö-
türmü, sen neden götürmedin?"
"El alemin kocas eve yorgun argn gelip yemek yapip bir de
bulak ykyormu, sen neden ykamyorsun?
"El ålemin kocas küçük tatl sürprizler yapyor,
öle yemei
için karsn özel uçakla Romaya götürüp getiriyor, sen neden
yapmiyorsun?"
Ayn eyin tersi de söz konusu...
Sen, ben, el ålemin kars...
"El ålemin kars hem evi temizliyor, hem çocuklara baki-
yor, hem çalyor, hem de 24 saat bakml dolayor, sen neden
boyle olamyorsun?"
"El ålemin kars yedinci çocuunu
dourduktan sonra bile
20 yanda görünüyor, sen neden görünemiyorsun?"
"El alemin kars kocas
iten gelince yemeini hazr ediyor,
çocuklar zaten yatrm oluyor, eini dansa kaldryor, üstüne
bir de masaj yapyor, sen neden yapmiyorsun?"
Evet ite böyle.
Evlilik üç kiiden oluur. Sen, ben, el
ålemin kocas/kars..
Ancak!
-114
Artik evlilik denkleminize üçüncü tekil ahslarn bahsini

sokarken iki kere düünün. Çünkü 6 Bylül 2019 tarihli Yargtay
kararna göre boanma gerekçelerine bir yenisi daha eklendi.
Yüksek mahkeme, kadnn kocasn bakalaryla kyaslamasn
boanma sebebi sayd.
Haberde bahsi geçen Bursal bir çiftti... Kadn adamdan
adam da kadndan davac olmutu. Ama adamn gerekçesi
hakl bulundu. Sonuç olarak, kadnn kocasn aailamas ve
kiyaslamas1 boanma gerekçesi sayld.
-115
Mutlu Son Masal
Bugün haber toplantsnda sra d bir görüntü geldi önü-

müze. Bir çiftin nikâh kylyor, arkadalar, aileler toplanm,
cümle ålem heyecan içinde...
Nikâh memuru o mehur soruyu soruyor:
"Einiz olarak kabul ediyor musunuz?"
Uzun bir sessizlikten sonra çift ayn anda cevap veriyor
"Hayr!
Mutlu evliliin srr hàla "KOCA" bir sirdr ama evlilie dair
ilginç hikâye ve öneriler muhteliftir.
Bir kere öyle bir diyaloa ahit olmutum:
Bes alti senedir birlikte olan ama ne beraber ne de ayr yapa-
bilen bir çift... Adam arkadana soruyor:
"Neredeyse alt sene oldu bir ayrl bir bar... Birbirimizi yi-
yoruz ama ayr da kalamyoruz. Onunla olamyorum onsuz da
olamiyorum. E bu kadar zaman geçti artik bir karar vermemiz
gerekiyor ilikimiz adna. Artik bitirsek mi ne yapsak?"
Arkada yant veriyor:
"Kesin evlenin!"
Adam aryor:
"Nasl yani, neden bu kadar net konutun?"
I16-
Arkada ayn tonda cevap veriyor:

"Evlenin kardeim, bir ilikiyi bitirmenin en emin yolu ev-
lenmektir
önceleri çok kötümser bulduum bu diyalog haftada en az
dort olayl boanma haberi sunduktan sonra gerçekçi gelmeye
balad. Hatta boanrken insanlarn ne kadar alçalabildiini
gördüüm haberler sunarken düünmeden edemedim; insan
evlenebilecei deil boanabile cei birini bulmal.
Benim yüksek fikirlerimi bo verin, biz yine hikâyelerden
gidelim.
Bir diger hikâye Yunan filozof Sokrates ve kars Xanthippe
üzerine..
Sokrates'i ünlü bir filozof yapan en önemli sebebin ei oldu-
gu yaygin inantr.
Unlü filozof evde karsnn basksndan ve drdrndan bk-
Antik Yunan
mitr. Bu nedenle derslerini genelde açk havada
kentinin (Atina) sokaklarnda dolaarak yapar. Sokrates evden
çikup tüm gününü örencileriyle birlikte geçirirken, bu durum
dönen filozofu
ei Xanthippe'yi deli eder. Dolaysyla akam eve
tam bir "cehennem hayat" beklemektedir.
ve Sokrates
Bu durum giderek bir kisrdöngüye dönüür
vakit geçirir,
daha sik evden kaçar ve örencileriyle daha çok
einin öfkesi de kabardkça kabarr.
sokakta yürürken te-
Sokrates bir gün.örencileriyle birlikte
srada iledikleri
sadüfen kendi evinin önünden geçmektedir.O
evliliktir.
dersin konusu da kadn erkek ilikileri ve
grencileriyle arasnda "Evlenmeli mi evlenmemeli mi?"
süregitmektedir.
üzerine derin bir tartma
AOnusu
bal-
Sokrates'in esi, bir kova bulak suyunu
am bu sirada Ustüne üst-
üzerine boaltr.
ndan filozofun ve örencilerininazarlamaya, küçük düürmek
u Ogrencilerinin yannda onu
-117
için barnp çarmaya balar. Olaydan etkilenmemi görünen

Sokrates örencilerine dönerek tartmaya noktay koyar:
Evlenin.. Einiz iyi biriyse mutlu olursunuz, kötü biriyse

filozof."
Evlilie dair çarpici anekdotlardan biri de ünlü Hollywood

yildizlarndan biriyle yaplan röportajdan kald aklmda. Adn
vermeyeceim ama bahsettiim Hollywood yldz dierlerinin
aksine çok uzun erimli bir evlilik yürütmektedir. Hafzam beni
yanltmiyorsa 25 sene kadar.
Bu durum elbette Hollywoodda pek sk rastlanan bir olay
deildir. Sonuç olarak bir röportajda kendisine allmn d-
ndaki bu "medeni hali" sorulur. Nasil oluyordu da böylesi bir
ortamda evliliini sakl ve uzun süre devam ettirebilmekte-
dir? Hollywood yldiznn yant oldukça düündürücüdür:
"Ayri odalarda uyuyor, ayr yerlerde yemek
yiyor, tatilde
farkl yerlere gidiyoruz. Kisacas evliliimizi bir arada tutabil-
mek için elimizden gelen her eyi yapyoruz"
Evlilige dair bu kötü örnekleri kabartma
tozu gibi abartyor
muyum acaba ben diye düünüyorken imdadma Hugh Grant
yetiti.
Evet, evet doru duydunuz.
Bridget Jonesun Giünlüü, Dört Nikâh Bir
Cenaze, Notting
Hill, Ak Her Yerde gibi romantik komedilerin
vazgeçilmez ba-
rol oyuncusu Ingiliz aktörden bahsediyorum.
Yeni dizisinin tanitm için bir yere röportaj verdi Grant.
Kendisiyle özdeleen romantik komedilerin
devamn çekiP
çekmeyecei sorusuna ac bir yant geldi.
Mutlu sonla bitmelerinin nasl korkunç
bir yalan olduunu
gösterecekse, bugüne kadar
barol oynad filmlerin hepsinin
-118-
Ece Üner // Haysiyet
devamn çekeceini söyledi. Hatta tam olarak kendini öyle

ifade etti Ingiliz aktör:
Notting Hillde barolü paylati Hollywood yldz Julia Ro-
berts ile ak hikâyelerinin irenç bir boanmayla nasil sonuç-
landin, pahal avukatlar tutmak zorunda kaldiklarni, çocuk-
larn velayetini alma mücadelesine girdiklerini, gözyalarnn
sel olduunu, psikolojik olarak ebediyen yara aldklarin gös-
terecekse (gülerek) böyle bir filmi çekmek isteyeceini belirtti.
sON (Mutiu deil)
-119
Ben Bilmem Navigasyonum Bilir
Geçen gün sosyal medyada bir karikatür gördüm, yan yana

duran telefonlar ve beyinler..
Ilk görselde Graham Bellden kalma ilk telefon var. Radyo
fon... Yannda da devasa bir insan beyni... Sonraki görselde ba-
baannemizden kalma ahizeli bir telefon duruyor. Yannda da
çok devasa olmayan bir beyin..
Ardndan çocukluumuzdan kalma tulu telefonun görseli
ve bitiiinde ortalama bir beyin... Onu Motorola'nn piyasa-
ya sürdügü takoz büyiükliüünde 850 gram airindaki ilk cep
telefonu takip ediyor ve yannda ortalamann altnda bir beyin
duruyor.
Nokia 1011 yannda daha da küçülen birbeyin, ilk blueto-
oth telefonun yannda küçük beyin, ilk IPhone'un yannda kü-
çücük beyin, sonraki IPhone'un yannda da ceviz büyüklüün-
de beyin ve son IPhone eliinde beyinsizlik!
Bilmem anlatabildim mi?
Sonra konuya ilikin bir baka karikatür.
Yigit Özgüre ait.
Karikatürde muhabir adama soruyor:
"Cep telefonunuzla çok vakit geçiriyor musunuz?"
Adam cevap veriyor:
"Valla elimiz ayamz oldu resmen."
-120-
Muhabir:
"Ama çok zararli, radyasyon var diyorlar."
Adam ellerini gösteriyor, ellerini gösterdii yerde bir çift
ayak var ashnda. "Elimiz ayamz oldu diyorum anlamyor
musun?»
Eller ayak olmu, evrimlemi. Ekran kaydrmaktan ba-
parmaklar ayak baparmana dönümü.
Velhasl cep telefonlar elimiz ayamiz olduundan beri eli
mizi ayamiz nasl kullanacamz unuttuk.
Akil telefonlar aklmzi ald.
Geçen adamn biri kamyonuyla birlikte üst geçide girdi. Bil-
diiniz kamyonla dald ve üstgeçidi komple aa
indirdi.
"Niye yaptnz? Görmediniz mi?" diye sorulunca da "Na-
vigasyonuma güvendim, ona inandm, çünkü bana her zaman
doru yolu gösterdi, hiç yanltmad, hiç aldatmad, ben de o ne
dediyse yaptm" diye yant verdi.
Zannedersin yolda, 40 yllk hayat arkada!
Kazann sonunda oförün akl, üst geçit ve kamyon darma-
dand ama navigasyon salamd.
-121-
Dikkatimi Isteme Benden
Buz Gibi Sourum Senden
Geçen gün bir video dütü haber merkezlerine.

Uc ya da dört yalarinda bir çocuk annesiyle yerde
bada
kurmu karlkl oturuyorlar.
Belli ki anne ayn konuda çocuu uyarmaktan usanm, bk-
kin bir ses tonuyla çocuuna öyle sesleniyor:
"Bak seni bu konuda son kez uyaryorum. Komayacaksn,
oyuncak atmayacaksn, zplamayacaksn."
Çocuk yant veriyor:
Oturmaktan çok skldm
Anne rica ediyor:
"O zaman benimle konuurken dikkatini bana
ver, konuyu
kapatalm.
Çocuktan gelen cevap:
"Dikkatimi vermeyeceim, o benim! O
benim dikkatim.
O benim dikkatim! Onu sana veremem."
Önce kahkaha attm. Sonra üzerinde düündüm.
Benim, senin, onun..
Etrafimdaki kimsenin o çocuktan
fark yoktu aslnda.
Evet, dikkatimizi bakasna vermek,
karmzdakini din-
lemek konusunda en az o üç yandaki
çocuk kadar cimri ve
-122-
isteksiziz.. Dikkatimiz bizim dikkatimizdi, onu kimseyle pay-

laamaz, bakasna kaptramaz, iyi bir dinleyici olamazdk.
Belki de en büyük iletiim problemimiz buydu bizim.
Anlamak iin dinlemiyorduk da cevap

vermek için dinliyorduk daha çok.
Ya da Freud'un
yanitn bilerek sordugu
soruda ünledii gibi:
"Karnizdakini dinliyor musunuz yoksa
konumak için sra m bekliyorsunuz?"
Oysa iki kulak bir agzmz olduuna
göre, yaradlmiz ya da Yaradan imiz
bize dinlemeyi konumaktan daha
çok tavsiye ediyor.
"Sema'y çoumuz Allah'i anma, zikretme, cezbe haline bü

rünme diye biliriz, oysa bir anlam da kulak vermek, dinlemek
ve iitmektir.
DINLEMEK!
iletisim canda bu kadar iletiimsiz kalmamzin esas ne-
deni iletisimin, dinlemek denen bu altun kuraln inatla sürekli
inememiz olabilir mi?
-123
Sana Güzel Diyorlar,
Sakin Olma30
Ne hikmetse pandemi günlerinde tüm dünyada güzelle-

me arzusu pik yapti. Uluslararas Estetik ve Plastik Cerrahi
Dernei'ne göre bu yl kadnlar ve erkekler paralarn en çok
botoksa harcad. Zaten yeterince gerilmemiiz gibi...
Hayr, gerçekten anlamadm ben. Yarna çkabileceimizin
garantisi yokken koronaya kar hayrdr bu kusursuzluk tela?
"Hzh yaa genç öl, cesedin yakkl olsun" diyen James
Dean bile 2020'yi yaasa önceliklerini gözden geçirirdi gibime
geliyor.
Bize ne oluyor?
Kimi kiriklklarndan arnm bir yüz, kimi kalkk kalar,
kimi bolca dolgu istedi. Dolgucularn çounluunun "Evren
boluk kabul etmez" teorisine kendisini fazla kaptrm olan
lardan olutuunu tahmin ediyorum.
Sonuç olarak bu yl 13 milyondan fazla ameliyatsz estetik
operasyonu yapld. Geçtiimiz yila göre yüzde 7,6 daha fazla
bir art söz konusu... En çok yaplan ameliyatsiz ilem ise bo-
toks ve dolgu.
30. Özdemir Asaf.
-124-
Ameliyatsz estetiklerde olduu gibi ameliyath estetiklerde

de bu yil hayli art var. Geçtiimiz yla oranla bu yil yüzde 7
orannda daha fazla ameliyatl estetik yapld.
Ameliyath operasyonlarda göüs büyütme birinci srada.
Gögüs büyütme ilemini ya aldrma ve gözkapa kaldrma
takip ediyor.
Buraya kadar her ey yolunda ancak sik durun!
Maske takmadimzan, takmaya da hiçbir zaman niyetli ol-
madmzn belgesini açklyorum:
Bu yil en çok burun ve burun ucu estetik ameliyatlar
yapildi!
O burun hokka olacak, o maske, o burnun altunda kalacak!
Sunu hemen söyleyeyim, eer estetik merakls birisi ol-
saydim kesinlikle "Beni Türk doktorlarna emanet edin'" der-
dim. Çünkü gerçekten Türkiye, bu konuda dünya genelinde
bir hayli iddial... O kadar ki yurtdndan hasta kabul eden
üçüncü ülkeyiz.
Bir kere operasyonlar, yurtdndaki birçok ülkeye göre çok
daha ucuz. Hizmet kalitesi de bir o kadar yüksek... Burun este-
tiine bakldnda da dünya genelinde Türkiye en çok ameliya-
tin yapld ülke... Onun için yiidi öldüreceksek bile hakkn
teslim edelim.
Türkiyedeki ahane doktorlara, estetisyenlere bir lafmz
yok. Onlar dünyann en iyileri... Sorun artk zorbala dönüen
güzellik dayatmas yüzünden gencecik yanda harçndan bi-
riktirdii üç kurula bu ii merdiven alt dahi olsa halletmek
1steyenlerde.. Dayatlm bir güzellik hülyasyla hayat kâbusa
dönenlerde, döndürülenlerde..
Simdi hiçbir yorum katmadan son bir ayda elimden geçen
haberleri kronolojik olarak size siralayacam:
-125-
Ece Uner / Haysiyet
Izmirde yaayan genç bir kadn Konak'ta bir güzellik mer-

kezine gitti. Gençlik as1 yalanna kanp yüzüne 200 ine yap-
trd. Operasyonun ardndan fenalanca kendini hastanede
buldu. Sözde mucize iksirle gençlemesini umduu yüzü tann-
maz hale geldi.
ilemi yapan kii hanmefendinin alerjik olduunu, astm
hastas olduunu bilmiyordu. Hanmefendi sonradan uzman-
lardan örendi ki doktorun yapaca ii, yani enjeksiyonu, gü-
zellik salonlarnn yapma yetkisi yok. Maalesef yüzünün yedek
parçasi da...
Uzunca bir süre botoks yaptrdktan ksa bir süre sonra fe-
nalaan ve kaldrld hastanede hayatn kaybeden 38 yan-
daki kadn konutuk.
Yurtdindan gelen ilaçlarn, yani merdiven alt ilaçlarn
buna sebep olabilecei üzerinde duruldu.
Orada kadna ne enjekte edildi?
Hangi ilem yapldi?
Bu ilemin estetikle bir ilgisi var miyd?
Soruturuluyor.
Türkü barlarda sahne alan bir adam (bilinen bir türkücü)
Bahçelievlerde özel bir hastaneye gitti. Amac gözlerini kontrol
ettirip bir gözlük numaras almakt.
Doktorun iddiasna göre gözlük numaras yazldi, adam
da yaptrd. Tedaviden sonra doktordan ilginç bir teklif geldi.
"Yüzün çökük' dedi adam. "Bizim buraya estetik cerrah gel
mi, kampanyamz var. Gel yüzünü gerdirelim, 15 ya genç
letirelim seni."
Adam da teklifi kabul etti. Ameliyattan sonra gözlerine ina-
namad. Daha dorusu artk sadece %50 görebilen gözlerine
doal olarak inanamad..
-126-
Ece Oncr // Haysiyct
Yüzü tannmayacak haldeydi. Iddiasna göre ameliyata este-

tik cerrah deil, göz doktoru girmiti. Günün sonunda yüzün-
deki kesi izleriyle ve %50 görme kaybyla kalakald. Sahnelere
veda etti. Olay yargya tad.
Belçikada yaayan 35 yandaki kadn, ani verdii kilolar
nedeniyle artk bel ars yapan göüslerini küçültmek için tav-
siyeler ve sosyal medyadan gördüü reklamlar üzerine ameliyat
olmaya karar verdi. Küçültmek için bçak altna yatti göüsle-
rinden birini kaybetti.
"Gögsümün dokusu dahi hepsini boaltklar ve gösüm
kadnhk hissini unuttuu için mecbur küçük bir ey koydular
içine" diye anlatyor. Arlar dayanlmaz iddetteydi. iddiasi-
na göre silikon gösüne deil kaburga kemiine konulmutu.
Ameliyattan sonra genç kadnn gösünde derin yaralar olutu.
iddiaya göre estetik merkezinin sahibi ac içindeki kadna "Su
f geçer" dedi.
Dünyada da benzer eyler oluyordu elbette.
"Meksikal Kim Kardashian" lakapl Instagram modeli Jo-
selyn Cano, Kolombiyada baarsz bir kalça ameliyat sonrasn-
da hayatun kaybetti. Güzeller güzeli kadn henüz 30 yandayd.
Alman sosyal medya fenomeni Josi Maria (24), tatil için git-
tii Ispanyadaki Büiyük Kanarya Adasi'nda halk arasnda "man-
ken hastali olarak bilinen ve "sfr beden" olma isteiyle geli-
en anoreksiya nervoza nedeniyle hayatn kaybetti.
Çok mu kararttm içinizi?
"Evet' deil mi?
O zaman biraz da magazin ve iyi haberle devam edelim..
Herkes o burnu yaptrmak isteyince talep patlamas yaand!
Estetik cerrahlar hangi istee yetieceini bilemedi.
Estetisyenlerin ve cerrahlarn kaps ite tam olarak bu iki
sihirli kelimeyle çalnyor:
-127-
"Prenses burnu."
Prenses burnu biraz kavisli gelip, hokka gibi olabilir. Daha düz
bir burun, çok açl bir burun, iyi bir burun olarak görülmüyor.
Kalkk burun da öyle..
Eline beendii ünlünün resmini alan doktorun kapsna
dayaniyor.
"Beni bu prensese dönütür!"
Size alt alta kaç tane estetik facias haberi dizdim. Örnekler
verdim.
Güzellemeye çalrken yüzünü, ifadesini kaybeden güzeller
güzeli kadnlardan, erkeklerden bahsettim...
Günümüzün en iddetli
dayatmalarndan biri güzellik...
Hatta bana sorarsanz insan
bedenine yönelmi bir faizm.
Kitle iletiim araçlarinn sundugu
güzellik modeli niye akajmza tek
kurunlu bir tabanca gibi dayanyor?
Biz bu Rus ruletini oynamak
zorunda myz?
Benim asl derdim ne biliyor musunuz?

Sosyal medya özellikle Instagram ve türevleri ideal bir gü-
zellik reçetesi sunuyor, her gün ve yeniden... Hatta özellikle gü
zellik uygulamalar yoluyla..
Her sabah uyandnda kendinden baka bir yeni kadn
çkarabiliyorsun... Daha fenas bunu gidip talep ettiinde,
-128-
iyisinden kötüsüne, merdiven altsndan en lüksüne bütün

güzellik merkezleri verdiin parann karlinda iyi kötü bir
hizmet sunuyor.
Ozellikle sosyal medya, güzel olma algsn çok deitirdi.
Yaplan filtrelerden estetiklere kadar herkes birbirine benzeme-
ye balad.
Farkh olmak isteyen herkes ayn oluyor!
Estetik cerrahlarna göre de durum böyle..
"Küçük burunlu kadnlar güzeldir, Hollywood yanakl ka-
dinlar güzeldir fikri çok youn olduu için kadnlar da maale-
sef bu fikre yöneldiler" diyor uzmanlar.
Bir kere uzmanlara göre erken yata yaplan estetik ameli-
yatlarnin ileriki yalarda salk sorunlar yaratma olasl da
yüksek..
Olaanüsti giüzellik, ince duyarlhklar olan erkeklerin bir
kadn çekici bulmalarma engel olur aslnda. Bir yüzün ar
mükemmellikte olmas, o yüzün sahibini nesnelletirmeye ve bir
estetik nesne olarak zevkle seyredebilmek için ondan uzak dur-
maya iter bizi. Resmi güzele âk olanlar yalnzca alklar ve bak-
kal çraklardr. Resmi güzeller kamusal anntlardr. Insann kisa
bir süre, uzaktan seyredecei ilginç nesnelerdir. Onlarm yannda
insan kendisini àsk gibi deil, turist gibi hisseder" der Jose Or-
tega Y Gasset.31
Buifadelerden ilk bakta alnacak, bu ifadeleri kyasya
eletirecek ya da "Hiçbir kadn nesneletirilemez" diyecek çok
insan bulunur elbet.
Ben onlardan birisi deilim. Olmamamn yegâne sebebi ka-
din bedenine dayatlan mükemmellik zorbalnn o bedenler-
de sebep olduju tahribat hikàyelerine bire bir tank olmam..
31. Jose Ortega Y Gasset, Sevgi Ustiüne, YKY, Çev.

Yurdanur Salman.
-129
Ortega Y Gasset'in de çok güzel anlatti gibi insan mükem-

mellikle kolay kolay ba kuramaz, onda kendinden bir ey bu-
lamaz, dahas ona yaklaamaz. Ontolojik olarak bu böyle...
Ayrica size bir sr vereyim mi?
Kusursuz görünen ey göze estetik gelmiyor.

Dogal olmayan hiçbir eyi insan beyni güzel
olarak algulamyor.
Dogallk, güzellikten daha önemli..
Modern heykelin kurucusu olarak kabul edilen ünlü heykel-

tra Rodin ne diyor biliyor musunuz?
"Sunlar çirkindir: Sahte olan, yapay olan, ifadeli olmak ye-
rine güzel olmaya çalian, ruhtan ve gerçeklikten yoksun her
sey yalan söyleyen her ey."
Modern zamanlarn bize dayatti güzellik kalb sizce de

Rodin'in çirkinlik tanmna girmiyor mu?
130
Horgörü
Istanbul Bilgi Universitesi bir aratrma yaparak toplumdaki ku-

tuplamann boyutlarn ortaya koydu. "Türkiyede Kutuplamann
Boyutlar 2020" adndaki çalmann dikkat çeken sonuçlar var.
Peki aratrmadan çkan en önemli sonuç ne?
insanlar birbirlerinden srf baka bir siyasi partiden olduk-
lar için nefret ediyor. Görüleri alnan insanlar, kendilerini
uzak hissettikleri parti taraftarlaryla i yapmak istemiyor. Ço-
cuklarnn arkadalk yapmasn veya "o parti" taraftarlarndan
biriyle evlenmesini de istemiyorlar.
insanlar yakn hissettikleri partinin taraftarlarnn büyük
oranda vatansever, ülke yararna çalhan, onurlu, açk fikirli,
zeki ve cömert olduklarn düünüyor.
Uzak hissedilen partinin taraftarlarna yönelik bak açis
ise öyle: Onlar büyiük oranda kibirli, banaz, zalim ve bencil.
Ayrica bu kiilerin ikiyüzlü olduu ve Türkiye için tehdit olu-
turduunu düünüyorlar.
Hemen hemen her konuda bir partizan ayrma ve dierini
ötekiletirme var.
i buralara kadar gelmi.
Aratrmann bilimsel koordinatörü Istanbul Bilgi Üniversi
tesi Uluslararas flikiler Bölümü Öretim Uyesi Prof. Dr. Emre
Erdoan, sosyal medya etkisine dikkat çekiyor.

Peki sosyal medya etkisi kutuplamann neresinde?
Göbeinde!
-131-
Cünkü sosyal medya, kutuplama ateine körükle giden

"Yanki Odalari'n artriyor.
Nedir o yank odalari?
Profesör Emre Erdoan'in deerlendirmesi u:
"Sosyal medyada da sadece kendilerine benzeyenleri takip
edip, arkadalarm kendilerine benzeyenlerden seçiyorlar
Ve de Filtre Balonlarr'na dikkat çekiyor:
"Sosyal medyanm algoritmalarmn yarattr Filtre Balonla-
da göz öninde tutulursa; sosyal medya, vatandaslar bir tek
kendi dorusumun sahici olduu yanilgrsna siirüklüyor. Kendi-
sinden farkl düstünenlere rastladndaysa bu durum 'anormal,
hastalklr ya da 'sapkn' göziükiüiyor. Bu da farklh taraflar arasn-
da diyalog kurmay imkânsz hale getiriyor."
Feci deil mi?
Ufacik tefecik, içi dolu turucuk adalar.
ideolojik bilgi adacklar..
Anakaradan kopuk ideolojik bilgi adacklar..
Anakaradan kastm da hakikat!
Çok acayip deil mi, hakikati aryoruz ama kedinin kuyru-
unu kovalamas gibi biz hakikati kovaladkça o bizden kaçyor.
Wayne W. Dyer'in Hatal Alanlarnz diye bir kitab vardr.
Kitaptan bir fabl:
"Biyük bir kedi, kendi kuyruunu kovalayan kiüçiük kediye

sorar: Neden kuyruunu kovaliyorsun?' Yavru kedi cevaplar:
Mutlu olmak istiyorum ve mutluluun kuyruum olduunu
düüniyorum. Bu nedenle onu kovalyorum, yakaladmda
mutluluu da yakalayacam.
32. Wayne W. Dyer, Hatals Alanlaruz, Profil Kitap.
-132-
Ece Uner 1 Haysiyet
Bunun ardndan yal kedi güliümser ve Gençken ben de

mutluluun kuyruum olduuna karar vermitim. Ama sonra
sunu fark ettim ki, ne zaman onu kovalasam benden uzaklar-
yor, ne zaman kendi iime baksam hep pesimden geliyor' der"
Bizim mutuluumuz da hakikate ulamak ama kedinin

kuyruunu kovalamas misali bir kasrdöngünün içerisindeyiz.
Bu kadar kutuplamken, herkesin hakikati kendineyken
hakikate ulamak nasil olacak?
Dorular ve yanllar, gerçekler ve yalanlar bu derece melez-
lenmiken biz hakikati nasl bulacaz?
Hele partizanlk gözümüzü kör etmiken.
Körlük demiken hani bir hikâye vardr belki bilirsiniz:
Altu tane kör adam filin neye benzediini merak ederler ve
günün birinde fili tanmak için hayvanat bahçesine giderler.
Tlki karnna çarpp "Bu fil, duvardan baka bir ey deil der.
Îkincisi diine dokunur, "Fil denilen ey, mzrakm aslnda"

diye düünür. Uçüncüsü sokulup kivrml hortumunu tutunca
"Fil dediin olsa olsa bir ylandr" kararn verir..
Dördüncüsü, elini filin dizine sürer ve onun bir "aaç" oldu-
una hükmeder. Beincisi, kulan eller ve filin aslnda bir yel-
tesadüfen kuyruuna
paze olduu fikrine kaplr. Altncis, filin
dolanp, "Bu düpedüz bir halattr" sonucuna varr.
Herhangi bir
Ideolojik körlüün de bundan fark var mi?
fil!
meseleyi fil gibi düünün. Yani mesele,
fille temas etmesi ve fili, fil-
O meseleyi ele alrken körlerin
gibi biz de meselenin kendisi
den baka her eye benzetmesi
türlü kanya varmiyor muyuz?
yani hakikat dnda her
toplumda kutuplamann boyutlarnn yüksek düzeyde
Ite bu.
olmasnn yol açt en tehlikeli sonuç
Hakikatten uzaklamak.
-133-
Ve de aynizamanda hakikatsizlik.
Resmin bütününü görmek, olaylar geni kapsaml ve derin-
lemesine bir perspektifle birlikte ele almak diye bir ey zaten
kalmad. Ama birakn hakikat konusunda uzlamay aklselim-
le tartamyoruz bile.
Hele sosyal medyada... Özellikle de orada. Bir mesele sosyal
medyaya dütüü andan itibaren geçmi olsun.
Ruhuna el Fatiha!
Twitter ahalisinin kutuplama düzeyini anlatrken Psikiyatr ve
Psikoterapist Dr. Agâh Aydn "Sizinle ayn fikirdeyim dediinizde
bile sizinleaynfikirde deilim diyen insanlarn says çok artt:" diyor.
Bizde geometrik olarak artto ayr ama ayni zamanda çai-
mizin da sorunu kutuplama.
Evrensel bir sorun..
Netflix yapim 2020 Bit Artk filminde bu konuya dair çok
katldim bir cümle duydum:
"Tartsma konusu ister Trump olsun ister Brexit ya da bilim
ya da cinsiyet ya da gerçekliin ta kendisi. Taraflar hemfikir ola-
miyor, hemfikir olmamakta da hemfikir olamyor. Hatta ve hatta
anlasmazhklarnn anlalamayacak kadar anlamsiz olduu ko-
nusunda da hemfikir olamyorlar"
Velhasil:
Hakikati ararken ideolojik çkmaz sokaklarda

kaybolduk, birbirimizi bulamadk, göremedik.
Birbirimizi göremedikçe de:
Hosgörü toplumuyken horgörü toplumu olduk.
-134
Yaamak Için Gülümseyin
Neden daha çok gülmemiz gerektiini anlatan birçok rasyo-

nel yaz var. Sahmza faydalarn uzun uzun anlatan bilimsel
makaleler de var tabii. Özetle kendini seven, kaliteli yaamak
isteyen, ne yapar eder güler.
Gülmeli..
Bir kere rutinden çalp hayata eklemenin bir yöntemi gül-
mek... Oldukça devrimci bir eylem.. Sizi mutsuz etmek isteyen
herkese ve her arta kar bir direni hatta bir kafa tutma hali.
Ama daha da önemlisi, gülmek yaamak demek. Bu gerçei yü-
züme tokat gibi vuran bir hikâye örendim.
O hikayeyi sizinle paylamak istiyorum:
"Beyaz adam bir gün Afrikada bir kabileye misafir olur.

Kabile reisi ona hem etrafi gezdirir hem de gösterdii yerle-
rin hikáyelerini anlatr. Sonunda stra mezarla gelir.
Beyaz adam çok sarr. Zira mezar talarnn bazla-
rinda 1, bazlarnda 200, bazlarnda 900, bazlarnda
600, bazlarnda 5000' yazdn görür.
-135
Ece Uner Haysiyet
Tabii ki dayanamaz ve sorar:

Ölmülerinizden bazlarnn 5000 yl yasadna inan-
mam beklemiyorsunuz herhalde? Mezar talarnda gördü-
im 1 ler, 300'ler, 5000 ler ne anlama geliyor?
Kabile reisi yant verir:
Biz, doduklarndan itibaren kabile üyelerimizin sadece
güldükleri anlar hesaplariz. Ömrünün sonuna kadar kaç
defa güldüiyse o kadar yaad sayarz'
Uzunca süren bir sessizliin ardndan beyaz adam gü-
lümser.."
-136
Dert, Devaya Davettir
Mevlana Mesnevi'sinde dert ve derman hakknda bakn ne

diyor:
"Sen sanir mstn ki dert kötüdür? Hayr! Dert devaya bir

davetiyedir. Dert ve dükünlük yer alçama benzer, deva ise
suya. O yüzden nerede dert varsa deva oraya koar. Neresi al-
çaksa su oraya akar. O halde derdini sey, ilahi rahmeti celbe-
den krmkinm nimet bil. Zira ilahi yardm ihtiyaca göre tecelli
eder. Dertli ol ki o seni iyiletirsin, fakir ol ki doyursun. Gör
miiyor musun, o ipek aizh bebek domadkça annenin me
mesi kupkuru. Ne zaman ki bebek azn açar, Cenab-1 Hak o
az beslemeye anne memesini memur eder. Çocuk biyiüyüp
eli aya tutmaya balaynca ona; madem artk àciz deilsin
git de artk ekmek ye derler. Bebek gibi àáciz ol, tam bir teslimi-
yetle Hakka azm aç! Ta ki sana sebep memelerinden
kar
süt gibi nimetler aksn."
Mevlana'nn Mesnevi'sinden bu bölümü sizinle paylamak is-

tedim çünkü hayat yolculuunun hrçn yollar bazen insanlar
ulamak istedikleri duraa varmadan önce inmeye zorlar. Ara
duraklarda inmek isteyecek kadar çaresiz, yorgun, bahtsz hisse-
debilir insan... "Durdurun dünyay inecek var" demek istersiniz.
-137-
Ece Uner// Haysiyet
Böylesi zamanlarda dert-deva ilikisine bir de Mevlana'nn bak-

tui yerden bakmak ifalandrr.
Sifademiken aklma geldi:
Niye grip olanlara "Sifay kaptn" denir bilir misiniz?
ünkü grip olunca yorgun ve zehirlenmi metabolizma
kendini dinlenmeye alr. Kontrollü çalr.
Grip olunca halsiz kaldnz için bol bol dinlenirken vü-
cudunuzun harekete ayrd enerjiyle toksin yakarsnz. Oksü-
rük, geniz aknts sayesinde tüm üst solunum yollarn temiz-
lersiniz. Itahnz kesildii için sindirim organlarnzn bakm
ve onarm da salanr. Grip bolca terletir, bolca su içirir. Dola-
m düzenler. Hem gripken bol bol uyursunuz bir kere. Uyku
borcu hayatta en zor ödenen borçlardan biridir. Özetle grip i-
falandirr. Yani siz hastalandnzda aslnda ifay kaparsnz,
ifalanrsnz.
Maneviyata inanmyorsanz bile bu elle tutulur gözle görü-
lür örnek "Dert devaya davettir" sözünü doruluyor.
Dert size misafirlie gelirken arkasndan gelmesi için deva-
ya da basbaya davetiye gönderiyor.
Biraz kendinizi hesaba çektiinizde göreceksiniz.

Içinize döndüünüzde ve dikkatlice
baktiinzda yenilgilerinizin,
yanilgularnzin, dibe çökülerinizin,
yediginiz vurgunlarn gerçek
potansiyelinize kavumanzda ne büyük
vesileler oldugunu anlayacaksnz.
Bir siz var sizden içeri ve o tahmininizden
çok ama çok daha güçlü...
-138-
Ece Uner Haysiyet
Bir de bilgeler bilgesi doann bize örettikleri var.

Garip ama bir o kadar etkileyici anekdotlar.. Onlar sadece
derdin devaya davet olduunu anlatmakla kalmyor, derdi ve
devay bir bütün olarak görmemizi salyor.
Devay bulabilmek için derde bakmak gerektiini öretiyor.
Haydi buyurun:
Mesela donan insan karla ovarlar. En bilindik kurtarma
yontemlerinden biridir.
Hiç hamur yourdunuz mu?
Yoururken civik civk elinize yapr ya, o civik hamuru eli-
nizden en iyi çkaran ey yine undur. Evet, suyla deil... Civik
ekmek hamuru unla temizlenir.
Panzehir mesela.. Yani bir zehrin etkisini önleyen veya yok
eden madde, genelde yine ayn zehirden elde edilir.
Karadut lekesini bir tek karadut aacnn kendi yapraklar
temizler.
Insan da meyve veren bir Gövdesindeki ya-
aaçtr aslnda.
ralarn ilac ya dallarndadr ya yapraklarnda... Bütün mesele
devay uzakta aramamakta..
Derdinden korkmayan, onunla

yüzleen, derdinin gözünün içine
bakabilen, onunla baran,
daha da ötesi onunla hemhal
olabilen devasn da buluyor.
Ustelik o deva galiba derdin
kaynagndan geliyor.
-139
Cehennem Zebanileri
Etrafimizda radyasyon yayan insanlar var. Bizi sürekli aai

çeken.. .
Sokakta, iyerinde, evde... Kisacas her yerde rastlayabilir-
siniz bu tiplere. Ama ben katiyen onlara beddua etmiyorum.
Düünsenize, o kii, o kafay 24 saat o bedenin üzerinde ta-
imak zorunda... Ne büyük bir 1straptr kim bilir. Benim ede-
bileceim herhangi bir beddua o istrabn yannda hafif kalr.
Cennet bir ruh haliyse eer, o kii, 24 saat cehennemi yayor.
Çünkü o kafay, o sürekli kötücüllük üreten, problem çkaran,
ramsar, ykc, hastalkl kafay bedeninin tam da üzerinde
taiyor.
Evet, bizzat kendi bedeninin üzerinde...
Bundan daha büyük bir ceza olabilir mi?
Bana verebilecei maksimum zarar benimle geçirecei za-
manla snrl... Kendine verdii zararsa sinrsz..
Bardan sürekli bo tarafn gören, etrafindakilere de böy-
le gösteren, hep gizli bir gündemi olan, sürekli
hesap yapan,
yikmdan beslenen bu ruh ve kan emici canl türünü, nerede
görseniz tanrsnz.
Hepiniz elbet hayatinzda birkaç kez
toslamsnzdr bun-
lara. Bu habis tür, gittii yere huzursuzluk ve
uursuzluk ta
mak konusunda çok ehil olduunu bildiinden
sk sk mekán
-140
deitirerek bir tür gövde gösterisi yapmaktan da zevk alr.

Çünkü her nerede deilse mutluluun ve zaferin orada oldu-
guna inanr. Yani her daim "her nerede deilse" orada olmak
ister. "Her neye sahip deilse" ona sahip olmak ister.
Ustelik bu oyuncak zaferleri, bakalarnn hayal kirklklar,
baka yerlerin ykntlar arasndan devirmek gibi bir saplanti-
si da vardir. Üzeri cesetlerle dolu yollarda yürümeyi sever, gide-
cei yerlere, o cesetlere basa basa gitmek ister.

Peki, bedeninin üzerinde tadi, kötücüllüe kirac o ka-
fayla dünyann öbür ucuna da gitse varaca yer neresidir?
Unlü air Kavafis'in enfes bir iiri vardr: "Bu Kenttir Gidip
Gidecein Yer."
öyle der iirde:
baka denize giderim dedin

"Bir baska ülkeye, bir
Bundan daha iyi bir baka ehir bulunur elbet.
Her çabam kaderin olumsuz yargstyla kar karya
-bir ceset gibi- gömili kalbim...
ülkede?
Aklim daha ne kadar kalacak bu çorak
baksanm
Yüzümü nereye çevirsem, nereye
kara ykntlarn görüyorum ömrümiün
ülkede...
bouna bunca yln tiükettiim
bulamazsn
Yeni birilke bulamazsn, baska bir deniz
bu ehir arkandan gelecektir.
Sen gene sokaklarda dolaacaksn.
ayni:
diüsecek saçlarina.
Aynmmahallede koacaksn, aynm evlerde kir
geleceksin sonunda, baka bir sey
Donip dolap bu ehre umma.
burada, bu kösecikte
Ömriünü nasl tükettiysen
bütiün yeryiiziünde."
öyle tükettin demektir,
-141
Ece Oner ll Haysiyet
Yani sen o kafay, o bedeninin üzerindetadkça dünyann

öbür ucuna da gitsen ayn sürgün hayat yaayacak, ayn düün-
celerde hapsolacaksn.
Kafann içi, senin hapishanen olacak.
O hapishane de senin cehennemin...
Bundandr ki Pir Sultan Abdal, "Cehennem dediin, dal
odun yoktur. Herkes ateini buradan götürür" der.
Birakn da u etrafna radyasyon yayan insanlar, kendi kafa-
larnn içindeki cehennemde yansnlar.
-142-
Kirk
Türk destanlarnda krk says çok önemlidir.

Kirk yiitler, krk kzlar, krk haramiler...
Masallarda düünler krk gün krk gece sürer, bir yastkta
kirk yl artuyla...
Bir fincan kahvenin krk yl hatr vardr.
Bir eyi krk kere tekrar edersen gerçekleir.
Bir ite olgunlamak ustalamak ya da murat edilen seviyeye
gelebilmek için "krk firn ekmek yemek" gerekir.
Aklmzn ucundan geçmeyen eylere "Krk yl düünsem
aklma gelmez" deriz mesela.
Koronayla mhlanan "karantina" kelimesi
zihnimize
Venedikte veba salgn srasnda limana giren gemilerin 40 gün
bekletilmesinden geliyor. "Karantina" kelimesi Latincede "40" an-
lamna gelen "quarantenadan türetilmi.
Doumda da ölümde de kiinin "krknn çkmas" bekdenir.
aman inanna göre ruh, bedeni 40 gün sonra terk eder.
Nuh tufannn 40 gün süren yamurlardan sonra olutuu-
na, Hz. Musa'nn Sina Dainda 40 gün tutulduuna, Hz. Isa'nn
çölde 40 gün geçirdiine, Hz. Ademin çamurunun 40 gün yo-
rulduuna inanlr.
Sufinin 40 günlük inzivaya katlanmas art vardr.
Hz. Muhammede 40 yanda peygamberlik verilmitir ve
Islam dininin douu srasnda ona ilk balananlarn 40 kii
olduu bilinir.
-143-
Alevilikte 40'lar Meclisi ya da 40'lar Cemi inanc

vardr.
Anadoluda sevgi, yemek araclyla tabaklarda sunulur ve
yemek istemeyenlere "Sofrann hatrna 40 lokma" denir.
40 lokma ile doymak, tasavvufta tamama ermek, tamamlan-
mak için kullanlr.
Tasavvuf, din, salk, edebiyat, gastronomi,
astronomi..
Tüm bu alanlarda bir eyi tamamna erdirme,
olgunlatr-
ma, bütünleme adna bir ölçü birimi gibidir 40.
Sporda ise maratonu tamamlamadan hemen önceki son
engeldir.
Maraton koanlar en çok 40'inc

kilometrede, yani maratonu tamamlamadan
hemen önce "duvara çarpma ya da
"duvara toslama" etkisinden korkarlar.
Sporcu beyindeki glikozu (enerji için
kullanlan basit eker) tamamen tüketince
vücut kiprdamaz, ne yapsa kprdayamaz.
Orackta kalakalr. Parçalara ayrlm gibidir.
Insan hayat da fena halde
maratona benzer.
Ve 40 ya; bir duvara toslama
yadr.
Ya tosladin duvar üstüne ykilr ya da
o korku duvarlar
alr.
Hayatn tan sonra balamasi,
40
senin 40'a kadar dalan parçalarn

ustalikla toparlamana
bagldr.
-144
iki
iki önemlidir.
ikincilik de..
Yillar evvel bir reklam afii görmütüm. Ünlü bir marka
"ikinciyiz" diyordu. "Bizi seçin!"
"Iyi de ikinciysen niye seni seçeyim?" demeye kalmadan de
vam ediyordu slogan:
"Bu yüzden daha çok çalyoruz."
Yani birinci olmak için!
Birincilikte kibir vardr, ikincilikte ise çaba...

Birincilikte kayg vardr.
Birinciligi kaybetme kaygs...
Ikincilikte umut vardir.
Birinci olma umudu...
Bu yüzden iki önemlidir.
Herkes ikinci ans hak eder diye bir klie bile vardr. Asln-
da bu doum ve ölüm için de geçerli.
-145-
Unlü yazar Mark Twain insann iki doum günü olduunu

söylüyor mesela:
Doduunuz gün ve neden doduunuzu anladnz gün.."
Her insann iki ölümiü vardr" diyor bayldm yazar Ernest

Hemingway: "Biri öldiiünde, ikincisi ismin son kez söylendiinde."
Iki önemlidir.
ikiye dikkat!
-146
Gitmesine Izin Vermediiniz eyler
Sizden Kaçar
Bazlar dünyaya alacakl geliyor. Hatta o kadar alacakl

geliyor ki özel mülkiyet kavramna kendisini fazla kaptryor.
Gerçek, sahkl, haysiyetli bir bireysellie kavuamayacak ka-
dar çok. Kendisini sahip zannedenler kendisi dndaki her eyi
eya zannediyor ve üzerindeki mülkiyet hakkn dayatarak, ke-
serek, parçalayarak, yok ederek kanthyor. Her türlü insan ili-
kisindeki "Ya benimsin ya topran" ilkellii ite bu habis kay-
naktan besleniyor.
Oysa "Benimdir" dediimiz

an kaybediyoruz.
Ne çocuk, ne e, ne i,
ne toprak ne para bizimdir aslnda.
Ustelik sürekli olarak kendini
dayatma ve alacakl olma hali
"özel mülkiyetimiz sandmiz
her eyi bizden uzaklatryor.
Ve sonunda gitmesine izin
vermedigimiz her ey bizden kaçyor.
-147
Alçaklar Dümekten Korkmaz
"Alçak olan kimse dümekten korkmaz" diyor Aristo.

Ben de soruyorum:
Alçaklar dümekten korkmaz m gerçekten?
"Bir karga neden kartala konar?"
Haberin ba buydu ve doal olarak benim de dikkatimi
çekti. Sonrasnda da fotoraf gördüm. Îhtiaml ve asil bir kar-
taln üzerine konmu kuzguni bir karga..
Kaliforniyal fotorafç Phoo Chan'in çektii "kartala konan
karga" fotorafi., gören herkeste büyük bir merak uyandrmi-
ti. Evet, fotoraf gerçekti, fakat düündüünüzden farkl bir
hikáyesi vard... Ustelik fotorafa bakan herkesin ama herke-
sin ilk izlenimi bakayd. Herkeste baka bir düünce ve duygu
uyandryordu.
Karganin derdi kartaln srtna yerleip zahmetsiz bir yolcu-
luk yapmak deildi aslnda.
Maya Wei-Haasin National Geographicte yer alan haberi
ne göre, Cornell Ornitoloji Laboratuvari'ndan karga davrani
uzman biyolog Kevin McGowan, fotoraftaki kargann muh-
temelen bir hava saldrsnn ortasnda olduunu gözlemledi ve
"Kuslar bölgelerine sahip çkan hayvanlar. Kargalar da, Napol-
yon kompleksleri varmçasna, daha büyük bir ku kendi alan-
larna girdii zaman didiip dalamaya hazrlanyorlar" dedi.
-148-
Normalde bu tür karlamalarda kularn birbirine çok yakla-

madiin hatrlatt.
Fakat bu karga tabular ykm!
Asl sorulmas gereken soru u: Bu tuhaf durum karsnda
kartal neden hiç oral olmuyor?
Kartal, kargaya hiç aldr etmiyor. Çünkü ona ayracak
vakti yok.
Avci kularn en büyüü ve ihtiamlSi olan kartal, sürekli
dier kular tarafndan taciz ediliyor aslnda. Hatta bazen pe-
indeki kular o kadar inatç oluyor ki, dardan baknca, kar-
tallar bir sivrisinek sürüsü tarafndan takip ediliyormu gibi
görünüyor.
Bir baka rivayete göreyse; bir kartal gagalamaya cesaret
eden tek ku kargadr.
Cünki sürüsünden güç alr. Bir kez musallat olursa, kartaln
üstüne oturur ve boynunu isirarak onu taciz eder. Ancak kartal
yanit vermez, karga ile savamaz; zaman veya enerji israf etmez.
Isterse bir tek hamlede kargann kafasn koparabilir ama bunu
yapmaz. Mizac izin vermez.
Onun yerine tüm o bilindik asaletiyle yapt tek bir ey var-
dr; kanatlarni açar ve göklerde yükselmeye balar. Uçu ne kadar
yüksekse, kargann nefes almas o kadar zorlar ve karga oksijen
eksikliginden sersemleyerek düer. Kartallar yüksekten uçar ve
kartallarn uçtuu yüksek irtifada hiçbir karga yaayamaz.
Dolaysiyla alçaklarda uçmaya ak olanlarda yükseklik
korkusu vardr.
Ve eer bir defa yükselme firsat yakalarsa, alçaklar da dü-
mekten korkar!
Bu iki hikâye de bata çaltm medya sektörüne ve "bi-
leik kaplar teorisi" mantyla her sektöre, siyasete ve öznesi
insan olan her eye uyarlanabilir.
-149
Eger kargalar tarafndan taciz edilen

bir kartalsanz; kanatlarnizi açn
ve uçun. Sürekli daha yüksee..
Gerçek bir kartaln her zaman
uyank ve tetikte olmas gerekir.
Ayrica tevazuu elden brakmamas
ve her ne kadar yüksekten
uçsa da alçakgönüllülügü de
korumas lazmdr.
Bata çaltm medya sektörü ve "bileik kaplar teorisi""

mantiiyla her sektörde, siyasette ve öznesi insan olan her alan-
da eer kendinizi kartal olduunuz fikrine fazla kaptrrsanz,
sistemin daha büyük kartallar sizi alrlar ve en tepeye çkarr-
lar. En tepede olduunuza en
inandnz anda da sizi oradan
aai brakrlar.
Neden mi?
Yere çakilmann etkisiyle fazla parçalara
ayrln ki sizi yeme
si daha kolay olsun diye!
33. Fizikte birleik kaplar kural ya da dier bir deyisle

birleik kaplar yasas vardir.
Kaplar birleikse, kaplarn sivi düzeyinde fark
olumaz, su tüm kaplarda ayn düzeyde
kalr. Düzey yükselir ve alçalr. Bu bir fizik kural ya da
yasas, ayn zamanda toplumsal
bir kural ve bir toplum yasasdr.
-150
Kimse Vazgeçilmez Deildir
"Mezarlklar vazgeçilmez insanlarla doludur."
Bu sözün gerçek sahibi kim hâlå bilinmiyor ama tabii ki sö-

zün doru olduu gerçeini deitirmiyor bu durum.
Kar-koca, e-dost, akraba, sivil-siyasi hi fark etmez.. ayet
etrafinizda vazgeçilmez olduunu iddia eden biri ya da birileri
varsa, elinizde ne var ne yok sakince yere brakn ve hemen oradan
uzaklan. Aksi takdirde toksik, kan emici bu karakterler ve on-
larn narsis, bencil hezeyanlaryla ba etmeniz mümkün deildir.
Bir de yanlarnda kalp onlara destek çkarak, kibir gibi bü
yük bir günaha da ortak olmu ya da onay vermi olursunuz.
Sakn ha!
Bakn size güzel bir örnek:
Charles Bukowskinin eski sevgilisine notu olarak bilinen
bir not vardr. Notta aynen öyle yazar:
"Biliyor musun Linda, hiç kimse vazgeçilmez deildir.

Ve
hiç kimse kendini vazgeçilmez sanan biri kadar aptal deildir.

Süphesiz uhayatta verdiim en doru karar, kendini vazge-
oldu."
çilmez sanan bir aptaldan uzaklamak
Siz de hayatta bunun gibi doru kararlar verin.
-151
Yalnzlhk Ölümcil
Japonya, dünyann tartmasz en büyük güçlerinden biri..

Dünyann en gelimi tülkelerinden... Hatta dünyann en büyük
ve en güçlü üç ekonomisinden biri..
Yüksekörenim diplomasna sahip vatanda oran dünyada
birinci srada. Yani en fazla okumu vatandaa sahip ülke..
Dünyann en güçlü ordularndan birine sahip ayrca... Çok
yüksek bir yaam standard ve "Insani Gelime Endeksi" var.
Nüfusu, dünyadaki en yüksek yaam beklentisine sahip... Sine
masi, animesi, müzik endüstrisi, zengin mutfa ve dünyann
en ileri teknolojisi gibi "sradan" özellikleri saymiyorum bile...
Ancak!
Bir problem var.
Dünyann en önde gelen "yaam" standartlarna sahip bu
ülkede birçok insan 1srarla "ölnmek" istiyor!
Günde ortalama 80-90 kii intihar ediyor.
Japonyaya iim gerei G-20 zirvesine katlmak üzere git-
mitim. Bir grup gazeteciyle Fuji Yanardai'nn eteklerinden
geçerken örendim bu ac gerçei. Çünkü orada bir intihar
ormani var...
Evetdoru duydunuz!
Aokigahara (
intihar Orman...
-152-
Japonyada Fuji Yanardai'nin kuzeybatsnda yer alan 35 ki-

lometrekarelik bir ormandan bahsediyorum.
Etrafinda paslanm ya da üzerini kaplayan tozdan artik
görünmeyen arabalar olduunu da örendim. Çünkü insanlar
evlerinden ya da ilerinden hiçbir ey olmam ya da olmaya-
cakm gibi çkyorlarm ve arabalarn Fuji'nin eteklerindeki
intihar Ormaní'na çekiyorlarmi. Sonra da arabadan inip or
mann derinliklerinde kayboluyorlar, genellikle kendilerini
agaç dallarna asyorlarm.
Korku filmi gibi deil mi?
Tüyler ürperten bir trajedi..
Sebebini sorduumda insanlarn ar mükemmeliyetçi ya-
pisi, öteki hayatlara yani reenkarnasyona olan inançlar..
"Bu defa mükemmel olamad, baaramadm, bir dahaki se-
fere mükemmel olacak" fikrinden ve yalnzlklarndan söz edil
di bana. Hatta ve hatta yalnzlk öyle bir boyuttaym ki çare
olarak bazen önemli günleri ya da doum günlerini kutlamak
için aile kiralyorlarm. Yani doum gününde yalnz olmamak
için, birine ya da birilerine, ailenmi gibi davranmalar için
para veriyorsun.
Ailesi ve ar-
40 yillik akraba gibi birlikte mum üflüyorsunuz.
kada olmayanlar istenen özelliklerde e, çocuk, torun, arkada
Japon-
ve evcil hayvan kiralyorlarm. Eceliyle ölenler için de
(GIM
ŠR) ve "ölüm" an-
cada "yalnizlk" anlamna gelen "kodoku"
"ko-
lamna gelen "si" (5E) kelimelerinin birleiminden oluan
kullanlhyormu.
dokui" (GM3R FE) yani "yalnz ölüm" terimi
insanlar-
Japonyada yalnz yaadklar evlerinde vefat eden
Yani yaanan ölümlerden
dan günlerce haber alnamiyormu.
hiç kimsenin haberi bile olmuyor.
anlatmak amacyla kul-
Ite bu ar dramatik ölüm biçimini
lanliyormu "kodokui" kelimesi...
-153-
Düünün artk... Yalnz ölümler öylesine çok ki artk sosyo-

lojik bir kavram haline gelmi bu durum.
Türkiyeye döndükten sonra sosyal medyadan Japonca "ku-
çisabii" (0RLL) diye bir sözcükörendim. Çevirisi "yalnz
az" ve "bir eyler attrma arzusu" anlamnda kullanlryor.
Yani aslnda kii aç filan deil, fakat az
yalnz ve kendine bir
yolda aryor. Yalnz doum günleri ve ölüm günleriyle binlerce
"yalniz aiz"
Ayn gün haber merkezlerine öyle bir haber ulat:
Japonyada ekim aynda intihardan ölenlerin saysi, bir yl
boyunca koronavirüsün neden olduu Covid-19 hastalndan
ölenlerin saysn at.
Japonya Emniyet Müdürlüü'nün açklamasna göre ülkede
2020 Ekim aynda yaamlarna son verenlerin says 2 bin 153.
Salik Bakanli'nn verilerine göre salgnn bandan kasm
ayna kadar Covid-19dan ölenlerin says ise 2 bin 87.
Japonya adn oluturan "Kanji" karakterleri "güne" ve
"köken" anlamna gelir.
Ancak eldeki verilere göre ülke insan ülke isminin kendi-
sine vaat ettiini yaayamyor. Aksine Japonlarn önemli bir
bölümü ruhen karanlkta ve dünyaya kök salmak konusunda
kukular var.
154
Hastalk Yoktur, Hasta Vardr
Bu hastalkta moral çok önemli!

Eskiehir ehir Hastanesi'nde görevli olan ve koronavirüsü
yenmeyi baaran Dahiliye Uzman Doktor Mehmet Karakoç
hastal boyunca yaadklarn anlatt.
Dr. Karakoç "Bu hastalkta moral çok ama çok önemli..
Morali ne kadar yüksek tutarsan atein o kadar düüyor ve bu
laboratuvar deerlerine de yansiyor" dedi.
Bir haber daha vereyim:
Kalbini saran kanseri moralle yendi!
Izmir'in Bayrakl ilçesinde yaayan 68 yandaki Zülay Gün-
düz, 12 yl önce yilba gecesi kuru öksürükle gitii hastanede
akcier kanserinin üçüncü evresinde olduunu örendi. Dok-
torlarn "Ílk kez böyle bir hastalkla karlayoruz. Kanser hüc-
resi sol gögsün alundaki bolukta balayp kalbi sarm" söz-
leriyle sarsild. "En fazla 8 ay yaar" sözüne ramen moralini
bozmad, inatla kanserle savat. Kanser, kalbini örümcek aj
gibi sarmit.
Altukemoterapi, 36 radyoterapi ald. Hiçbirini aksatnmad.
Radyoterapinin altnda ark söyleyip oynad. Ug yl sonra has-
tali tamamen yendiini örendi.
Haber merkezlerine öyle çok "moralle yendi" balkl haber-
ler geliyor ki inanamazsniz.
-155-
100 yanda koronavirüsü yenenler, kanseri iki kez üst üste

alt edenler ve daha niceleri..
Bir kere hepsine geçmi olsun!
Ama geçmi olsunun ötesinde baka bir anlam var bunun.
"Bir hastal tedavi ettiinde kazanabilir ya da kaybedebi-
lirsin. Ama bir insan tedavi ettiinde sana garanti veriyorum,
sonuç ne olursa olsun kazanacaksn"
Kaçnz Robin Williams' Patch Adams'in bu efsanevi repli-
gini hatrlhyor, parmak kaldrsn!
Peki ya tibbin babas Hipokrat'in "Hastalk yoktur hasta var-
dir sözünü hatrlayanlar?
Yani "Hastalnz ne?" deil, "Hasta olan kim?" yaklami...
Zira Hipokrat'a göre: "Hastalk yoktur, hasta vardr. Hastalar
somuttur ve hastaltn özellii olan belirtileri hiçbir zaman ayn
ölçüde göstermezler. Hasta, içinde bulunduu zamann ve ikli
min etkilerine olduu kadar atasal geçmiin etkilerine de
baldr.
Ahlm yaam biçimi, mizaç, beslenme, morfolojik tipe ilikin
farklhlhklar, yüz ifadeleri, ter, idrar,
dk deisiklikleri, uyku, rüi-
yalar vs. dikkate alnmak suretiyle, hastaln gidiinin nasl bir
durum alaca önceden söylenebilir"
Kaygi: Midemizi
Korku ve endie: Böbreklerimizi
Kizgnhk ve sinir: Karacierimizi
Geçmii unulamama: Safrakesemizi
Nefret ve krgnlk: Kalbimizi
Üzüntü: Akcierlerimizi
Agr dügünmek: Dalamz
Kafaya akma: Sindirim sistemimizi
Yalnzhk: Tiroit bezimizi etkilermi.
-156
Vücut belli ki zihnin söyledii her

eyi duyuyor.
Zihni ona göre konuturmak lazm..
Vücudu yaralamayacak ekilde...
Ruhumuza saklanan hastalklar, bedenimizde
saklambaç oynuyor. Sobelemek için saklanan
hastalklar görmek, görmek için de ruhumuza
bakmak gerekiyor.
Kukusuz bu saptamalar hastalklarmzin çounun
psikoloji temelli olduu tezine dayanyor.
Hastalik ne olursa olsun o hastalin tedavisinde kullanlan

psikolojik tekniklerin önemine bir örnek vereyim:
Ibni Sina...
Dou'nun ålimlerine düünürlerine göre "reislerin,
ve
hükümdarlarn eyhidir" ibni Sina... Batlilarn söyleyiiyle,
Avicenna..
Batr'nn bilim insanlar ve düünürlerine göre "filozoflarn
"Biüyük Üstat"
prensidir" o. Hekimlerin önderi olarak bilinir ve
ismi ile tannir.
ala-
Islamin Altn Ça'nn en önemli hekimi... Felsefe ve tip
Hastala-
ninda çok sayda eser vermi büyük bir ilham kayna.
rin tedavi ederken
genellikle psikolojik tekniklerden yararlan-
d rivayet edilir.
En çarpc örneklerinden biri de anlatacam u hikâyedeki
gibidir:
gelir. Yetersiz beslenmeden bir deri
Bir hastas Íbni Sina'ya
Yemek yemeyi de reddetmektedir.
bir kemik kalmtr.
-157
Ece Uner /1 Haysiyet
ibni Sina ona "Neden?" diye sorduunda, kendisinin her an

kurban edilmeye hazr bir inek olduunu iddia eder. Kendini
inek zannediyordur. Hatta kasap kasap dolar ve kesilerek eti-
nin daitlmasn talep eder.
Ibni Sina sonunda kasap önlüünü giyip kasap klna girer,
elinde biçayla hastay kesmek istermiçesine yaklar ve onu
yoklamaya balar. Sonra kendisini çok zayf ve çelimsiz bul-
duunu ancak kuvvetlenirse onu kesebileceini söyler. Bunun
üzerine hasta, yemeklerini yiyip, ilaçlarn içmeye balar. Kisa
sürede salna kavuur ve sanrlarndan da kurtulur.
-158
Meslek Hastah m?
Meslek Bir Hastalhk mi?
Peki, siz hiç Bernardino Ramazzini ismini duydunuz mu?

Duymadiysanz hemen tantraym:
1633 ylnda domu 1714'te ölmü ltalyan bir doktor.
Meslek Hastalklar kitabnn yazar.. Ilginç biri... ve içi
saglhi kavramnn babas olarak biliniyor. Çünkü Ramazzini
hastalarna "Naslsn? Nasl hissediyorsun?" diye sormadan
önce "Hangi ite çalyorsun?" diye soruyormu. 52 iko-
lundaki en yaygn hastalklar tek tek betimlemi ve sonunda
insanlarn hastalklaryla meslekleri arasnda çok net bir ba
olduunu ortaya koymu.
Sahi siz hangi meslektensiniz?
-159
Zaman Paradr, Para da Zaman
"Le temps cest de largent."
Fransizca bir deyim..

"Zaman paradr" anlamna geliyor.
Ne demek zaman paradr?
Bugüne kadar duyduum en güzel açlmn sizlerle pay-
laacam.
Az sonra!
Tam adi Jose Alberto Mujica Cordano..
Biz onu Jose Mujica olarak tanyoruz.
Hatta biz onu, dünyann en fakir devlet bakan olarak bi-
liyoruz.
20 Mays 1935 Montevideo, Uruguay doumlu..
Sosyalist!
2009 Bakanlik Seçimleri'nde Uruguay Devlet Bakan oldu.
2010 ylnda göreve balad, 2015 ylna kadar görevini
sürdürdü
Bakan seçildikten sonra bakanlk sarayna tanmay red-
dedip, 2012 ylnda bakanlk sarayn evsizler için snma evi
yapti.
"Devlet bakan halkann nasl yaadn görmeli' diyordu.
Aylik maa 12 bin dolard.
-160
Ece Uner / Haysiyet
Maanin %90in hayr kurumlarna baslad.

Dünyann en fakir lideri olarak biliniyor.
Tek mal varl 1987 model bir Volkswagen Beetle.
"Zengin olmak isteyen eninde sonunda ruhunu eytana satar"
diyordu 31 Ekim 2015'te Hiürriyet gazetesinden Çnar Oskay'a
verdigi röportajda.
Kirlenmenin tüketim medeniyetinin bir sonucu olduunu,
zengin olmak isteyen insann, eninde sonunda ruhunu eytana
satmasi gerekeceini düünüyordu.
Caimzn hastali olan tüketimin, bir örümcek a gibi,
hepimizi yakaladna inanyordu.
"Muthuluu, bitmek bilmeyen bir itahla birseylersatm almak-
ta santyoruz. Böyle bir sistemde bozulmak çok kolay" diyordu.
Düünceleriyle uyum içinde bir yaam sürdü. Yani, düün-
düü gibi yaad, yaadi gibi de düündü. Dahas, düüncele
riyle insanlarn hayatlarna dokundu.
O insanlardan biri de benim...
Hayat denilen kapal kutunun kilidini açabilecek bir anahtar
verdi bana.
O anahtar ne miydi?
"Zaman paradr, para da zamandr" sözünün ne anlama gel-
diini onun sayesinde idrak ettim.
Bak açs desem az kalr.
Bana bir "bak asi" yapt saylir.
Söyle ineleyici bir eyler:
"Yoksulluu savunmuyorum. Sadelii savunuyorum.
Gereksiz ihtiyaçlarla, bir israf da icat ettik.
almalsn ve atmalsn!
Siürekli
hayatlarmiz-
Attiimzda ve aldmzda boa harcadimz,
para
dr aslnda. Çünkiü bir eyi satn aldmzda, karslinda
-161
vermiyoruz. Verdiimiz, vaktimizdir. O paray kazanmak için

harcadmnz vaktimiz.
Aradaki farksa, yaam1 satm alamazsnz.
Yasam akp gider. Hayat bosa geçirmek, özgürlüünü kaybet-
mek korkunç bir eydir" dedi Mujica.
Zaman paradr, para da zamandr.

Zamanniz ne için harcadnza dikkat edin.
Cünkü eninde sonunda harcadniz,
sizin öz hakiki hayatnz.
-162
Liyakat mi, Sadakal mi?
Sadakat: lçten bahlhk, salam, güçlü dostluk...

Liyakat: Bir kimsenin i verilmeye uygunluu, yararlk
durumu, kifayet.
Son yillarda en çok tarttmz kavramlar bunlar.
Birisi yeni bir görevegeldiinde hangi parametreyle geldi?
Birisi yüksek bir mevkie atandinda, bu atama, o kiinin liya-
kati mi, sadakati mi göz önünde bulundurularak gerçekletirildi?
Daha da ötesi, liyakat profesyonelligi, tarafszl, nesnellii,
adaleti simgelerken, sadakat, i bilmezlii, taraf tutmay, adam
kayrmay ifade eder hale geldi.
Elbette yüksek bir mevkie geldiimizde alacamiz kararla-
1,o mevkie nasl geldiimiz belirliyor.
Yanl kararlar, yolsuzluk batandaki bürokratlar, kirli ili-

kiler, ülke yönetimini ve medyann kontrolünü ellerinde tutan
oligarklar.
Ukraynann en zengin oligarklarndan biri olan Petro
Poroenko'nun 5 yillk iktidar böyle geçti.
Halkm içinden, dürüst, prensip sahibi ve akll biri devlet bas-
kan seçilirse ne olur?
Ukraynada devlet bakanl seçimlerinde ipi göüsleyen
komedyen Vladimir Zelenskiy'nin barolünde olduu "Halkn
Hizmetkâr" dizisinin tanitm bu sözlerle balyordu.
-163-
Bakent Kievde caddelerde Vladimir Zelenskiy'nin fotora-

finin bulunduu ve üzerinde "Halkn Bakan" yazan reklam
afileri, ilk kez 2015 ylnda ortaya çkmt. Ônce anlam verile
meyen bu reklamlarn, Zelenskiy'nin barolünde olduu "Hal-
kin Hizmetkâr" adl yeni televizyon dizine ait olduu anlald
Dizide Zelenskiy'nin canlandrdi tarih öretmeni Vasiliy
Goloborodko, bu sistemden yaka silken halkn oylaryla devlet
bakan seçiliyordu.
Koruma ordusu olmadan, bisikletle bakent sokaklarnda
gezen, yolsuzluklara sava açan Devlet Bakan Goloborodko
karakteri, ülkede milyonlarn sevgilisi haline geldi.
Televizyonda reytingi 20 milyona ulaan diziyi, Youtubeda
100 milyona yakn kii izledi.
Ve sonra dizi gerçek oldu!
Zelenskiy, Halkn Hizmetkâr Partisi'nden adayln koydu.
Sonra da Ukrayna'nn 41 yandaki en ünlü komedyeni Vla-
dimir Zelenskiy, ilk kez adm atti siyaset sahnesinde ksa süre
içinde büyük bir halk desteini arkasna alarak devlet bakan
seçildi.
Büyük halk desteinden kastm; yüzde 73,21.
Seçildiinde Zelenskiy'nin oy oran yüzde 73,21di.
Zelenskiy halk selamlad, ardndan parlamentoda yemin
ederek görevine resmen balad.
Dünya ve tabii Türkiye liyakat mi, sadakat mi diye
tartia-
dursun, Zelenskiy göreve balarken tek bir talimat verdi:
"Odalarnzda benim resmimin olmasn istemiyorum.
Devlet bakan ikona deildir, idol
deildir. Oraya benimkinin
yerine çocuklarnzn fotorafn asn ve ne zaman bir karar
alacak olursanz onlarn gözlerinin
içine bakarak aln."
-164-
Futbolun Büyücüsü Maradona
2020'nin bize att kazklardan biri daha...

Maradona öldü!
Takildm kaldm.
Atlatamyorum.
Belki yazarsam geçer..
Deneyeceim.
Oldükten sonra mezar tana ne yazlmasn istedigi sorul-
duunda öyle cevap vermiti Maradona:
"Futbola teekkürler. O bana hayatta en biüyük hazz, en büi-
yiük özgiürlüü veren spor. Sanki ellerinle gökyiüziüne dokunmak
gibi.. Topa teekkürler."
Halbuki olmas gereken tam tersiydi. Yani asl topun ve fut-
bolun Maradona'ya teekkür etmesi gerekirdi.
Eduardo Galeano Gölgede ve Güneste Futbo adl kitabn-
da, "Putbolun öyküsi, zevkten zorunluhua uzanan hizünlü bir
öykiüdür" der.
Sporun teknokratlar, futbolu srf sürate ve güce dayal,
mutlulua bo vermi, fantezinin geliemedii, cüretin yasak
landi bir spor dal haline getirdiler. Bereket çok ender de olsa
halà sahalarda kurallarn dna çikarak, Srf bedensel bir zevk
34. Eduardo Galeano, Gölgede ve Giüneste Futbol, Can Yaynlar, Çev. Mehmet Necati Kutlu.
-165
Ece Uner I/ Haysiyet
uruna, yasaklanm özgürlük serüvenine atlan; rakip takm,

hakemi ve tribünlerdekileri ahlandran biri çkyor.
Ayn kitabn Maradona'ya ayrd bölümünde ise "Bu
adam, kazanmay zorunlu kilan asrm sonlarndaki bu souk
ve zevksiz futbola, oynadi güzel oyunuyla renk katan ender
simalardan biri olarak her zaman hatrlanacaktr" diye ifade
eder durumu.
Ite tam da bu gerekçelerle asl topun ve futbolun
Maradona'ya teekkür etmesi gerekirdi, Maradona'nn onlara
deil...
Kimdir peki bu Maradona?
Bir kere sunu hemen söyleyeyim, o, Tanri'nn ayn anda hem
eliyle hem de elinin tersiyle dedii bir adamd.
30 Ekim 1960 tarihinde Arjantinde dodu.
Arjantin.
Ulkenin ismi Latincede yer alan ve gümü anlamna gelen
Argentumdan geliyor.
Arjantin'in yar gümü yar karanlk rahminden doan yl-
dizdr Maradona... Hayatnn ön izlemesini doumu srasnda
hepimize sunmutur aslnda.
"Dona Tota, gün doarken, Lagus Mahallesi'nde bir has-

taneye geldi. Karnnda bir bebek tayordu. Esikte yere atlm
bir yrldiz buldu, toka biçimindeydi.
Yildiz bir yanndan parldyordu, en
dier yanndansa
yfak bir ik huzmesi bile sizmyordu.
Bu yere diüsen bütün yldzlara olur, yerde yuvarlanrlar:
Bir taraflar gümüstür, hep birlikte diünya gecelerini ay-
dnlatrlar; dier taraflarysa tenekeden baka bir ey deildir
Avucunda sikti o gümiüsten ve tenekeden yldiz doumda
-166-
Dona Totaya elik etti. Yeni doana Diego Armando Mara-

dona ad verildi"35
Bir tarafi gümüten bir taraf tenekeden yldz..

Maradona.
Tezatlarn adam ömrü boyunca ya siyaht ya beyaz.
Hiçbir zaman gri olmad.
Buenos Aires'in yani güzel havalarn kötü artlarnda do
du. Bir içi snf banliyösünde.
Kemik tozu fabrikasnda düük ücretli bir ite çalan ba-
bas Diego Sr. Maradona Güney Amerikada yaayan yerli top
luluklarndan birine mensuptu. Ev içisi olarak çalan annesi
nam dier Dalma'nin atalar ise Güney Italyadan Arjantine
goç etmiti.
Kizlderili-italyan kökenli bir Arjantinliydi Maradona.
Villa Fiorito'nun gecekondu mahallesinde büyüdü. Dört kz
çocuunun ardndan gelen ilk erkek çocuktu. Sekiz çocuun
beincisi...
küçücükken
Evlerinde elektrik ve ebeke suyu yoktu. Daha
açmaktan hurda satmaya
para kazanabilmek için taksi kaps
kadar yapmad i kalmad.
Jonathan Wilson,
Ingiltere'nin The Guardian gazetesinden
söyle bir anekdot paylar:
yürümeye baladi dönemde,

"Bir gece, hentiz yeni yeni
birfosseptik çukuruna diütiü. Days Cirilo bir
Maradona açk çaltyor,
çukurdan çkmas için ona yardm etmeye
yandan boktan yu-
bir yandan da asasesleniyordu: Diegito, ban
karda tut"
Sel Yaynclk, Çev. Bülent Kale.
5. Eduardo Galeano, Zamann Aizlar,
-167
Ece Uner / Haysiyet
Bu cümle, Maradonann alametifarikasn da anlatr aslnda.

Fosseptik çukurundayken bile bam dik tutabilmek!
Hatta Maradona "Sinaloa" belgeselinde izlediimiz ve hepi-
mizin tüylerini diken diken eden "takmnin kaybettii anlar
daki liderlii" tam olarak bu özelliiyle ilintilendirilebilir. Kay-
bedenin yannda oluu da... Hatta kaybedegelmi insanlarn,
takmlarn, ehirlerin kaderini deitirip balarn dik tutmala-
rina vesile olmas da..
Neyse biz devam edelim:
Onun için en güzel oyuncak futbol topuydu, dier çocuk
oyunlarn sevmezdi. Kestaneden futbol topu yapt, portakal ve
mandalinadan da... Hatta çok sonradan milli takmdan arka-
dalar itiraf etti. Mesela Jorge Luis Burruchaga, onun portakal-
la mandalinayla yapt hareketlerin yarsin bile futbol topuyla
yapamadklarn söyledi.
Argentinos Juniors'un koçu, onu A takma aldnda henüz
16 yanda bile deildi. ilk maçna çkmas için kadroya dahil
etti ve onu oyuna alrken "Haydi Diego! Nasl biliyorsan öyle
oyna" diye fisildad kulana.
O günden itibaren hayatnn sonuna kadar nasl biliyorsa
öyle oynad. Hayat kazananlarn, aslarn takmndaysan oyun-
du. Yoksa oyun moyun deildi.
O kazananlardan biriyken bile kaybedenlerden yanayd,
onun için de oyunu hiç kuralna göre oynamad.
Nasil biliyorsa öyle oynad.
Arjantin'in en fakir mahallesinden çkp dünyann en pahal
transferine imza att.
5milyon sterlin!
Barselona'ya giderken hayatnn kurtulduunu
düünüyor-
du. Özgürletiini düünüyordu, oysa
oynad futbol, tutsak
-168-
edilmiti. Katalanlarla anlaamad. Orada kokainle tant, he-

patit kapti.
Sonunda 1983'ün Eylülünde "Bilbao Kasabr onun ayak bi-
leini krd. Barselonada soldu. Napolide yeerdi, her açdan...
7,5 milyon dolara rekor bedelle Napoliye imza att srada
haber kanallar öyle anons etti:
"talya'nm ve hatta Avrupa'nn fakir ehri, dünyann en pa
en
hal futbolcusunu transfer ediyor!

Dünyann en iyi futbolcular îtalya'nn kuzey devlerine (Mi-
lan, Juventus, Inter) gitmek için can atarken, o italya'nn güne-
yini seçti. Tuhafbir seçimdi ya da baka seçenei yoktu.
Napoli...
Baarlh bir takm deildi. Baarl olmas beklenen bir takm
da deildi. Ama Maradona zoru seviyordu, zor da onu..
En ar hakaretleri iittiinde ne hissettiinin sorulduu bir
röportajda "Sorun yok, aksi halde her ey çok kolay olurdu, ha-
yat böyle bir ey" diye yantlad.
Hayat böyle bir ey...
Hayat zor bir ey..
Napoli, Ítalya'nn Afrika'syd. Kibirli ve kendini beenmi
kuzey tarafindan sürekli aailanan, hakarete
urayan...
öfkele-
Bu Diegoya göre büyük bir hakszlkt. Duruma çok
öfkesi oldu. Îtalyan
niyordu. Zaten onu ateleyen kvlcm da bu
futbolunun farkl bir ritimde oynandn, futbolcularn çok
oynamak için teknii
sert olduunu fark etti. Ancak daha hzl
Tekniiyle son sürat
bir kenara brakp kosa bir ie yaramazd.
oynasa bu sefer teknii bir ie yaramazdi. Ortasn
bulmas ge-
hiçbir kas beynin
rekiyordu. Hiçbir fiziksel avantaj yoktu. Ama
iyi kullanyordu
yerini tutamazd ki bunu herkesten
-169
Onun diger serveti de sezgileriydi. Ona göre futbol, zaten

bir sezgi ve aldatma oyunuydu. Yani bu oyun, onun oyunuydu.
Napolililer aileleriyle ve çocuklaryla ilgilenmiyorlard. Teki
gilendikleri ey her pazar Napoli'nin daha dorusu Maradona'nn
nasil oynadiyd.
Îtalyada geçirdii 8 yla iki Serie A (1987-1990) ampiyon-
luu sidrd. 10 Mays 1987de Napoli, ilk Serie A ampiyon-
luunu yakaladinda artk bütün Napolililerin baucunda bir
Isa'nn, bir de Diego'nun resmi vard. ehir halk onu ruhunda
ve kalbinde yar tanr konumuna getirmiti.
Kendisine tapan bu ehrin insanlarinn kalbinde Aziz Ma-
radona oluvermiti.
Fakir ve ezilmi Napoli halk hayat yrtamadkça gidip tri-
bünde kendini "Maradona!" diye yrtyordu. Gerçek hayatta iç
çekmeye bile izni olmayanlar onun sayesinde statta kükreye-
biliyordu. Maçlara giderken aldklar her bilet birer büyük ik-
ramiyeye dönüüyor, Maradona kazandkça onlar kendilerini
zengin ve ayrcalkl hissediyordu. Bu rüya tüm maçlar boyunca
sürüyordu. Zira Napolililer yaayabildikleri tek gerçek hayat o
rüyada yayordu.
Ayrica yine Napolideyken bir UEFA Kupas ampiyonluu
(1989) ve Arjantin Milli Takm ile 1986 Dünya
Kupas zafe
riyle dünya futbolunun zirvesine adn yazdrd. Hatta rivayete
göre Maradona'nn Çizmede yar tanr ilan
edildii ylda, onun
yüzünden gölgede kalan harika futbolcu Roberto Baggio'nun
annesi Papadan nafile yardm bile istemiti. Baggio bir numara
olamadi ama sonradan Budist oldu.
Maradona'ysa Papa'y hiç sevmedi.
-170-
"Evet, Papaya kar çktgim dogru. Neden mi?

Vatikan a gittiimde oradaki çatlarn
saf altindan olduunu gördüm.
Sonra Papa nin vaazn dinledim.
Diyordu ki:
Kilise, yeryüzündeki tüm fakir çocuklar
için üzüntü duyuyor.
Külahma anlat!
Samimiysen kilisenin altn kaplama tavann
sat önce amigo, sonra bir eyler yap.
- Diego Maradona
Onun Italyada olduu dönemde Ferrari sadece krmz

renkte üretiliyordu. Maradona siyahn istedi. "Siyah Ferrari
istiyorum" dedi. Sonra yar arabasna klima ve teyp taktrd.
Elbette birisi Maradona efsanesinden bahsedecekse tek ba-
bile yeterli..
ina Ingiltere maçndan bahsetmesi
FIFA Dünya Kupas 1986.
Yer: Meksika.
Çeyrek Final.
Arjantin-ingiltere
Futbol asla sadece futbol olmadii gibi bu maç da asla sadece
bir maç deildi. Bu bir çarpma hatta savat. Çünkü bu maçtan
4 yl önce Falkland Sava'nda Ingiltere belki de
20-0 kazanmt.
Maradona öyle ifade etmiti durumu:

"Bu maç bizim için bir final gibiydi. Çünkü bir takma kar
Maçtan önce futbo-
deil, bir ülkeye kar kazanm olacaktk.
söyleyip duruyorduk,
lun Falkland Sava'yla ilgisi olmadn
-171
orada birçok Arjantinli çocuk ölmütü. Onlar ku yavrula-

n gibi öldürmülerdi. Bu bir rövan olacakt. Sanki Malvinas'n
intikamn alacaktk. Yaptmz röportajlarda hepimiz, bunlar
birbirine kartrmamak lazm; futbol ve politika ayr eylerdir
filan diyorduk, ama yaland hepsi, düpedüz yalan! Ite bunun
için, sanrm attm gol, golden öte bir eydi."
Zaten Maradona'nn oynad futbol hiçbir zaman sadece
futbol olmad. Onun att goller ya tarihten alnan birer rövan
ya da düzene bir bakaldryd.
Dakikalar 51'i gösterdiinde Ingiliz futbolcu Steve Hodge
topu kendi ceza sahasnda havalandrd. Kaleci Peter Shilton
ile birlikte topa yükselen 1,65 boyundaki Maradona, uçtu ve
kendisinden 18 cm uzun olan Shiltoni aarak topu alara
gönderdi!
Maradona, kariyerindeki tek kafa golünü eliyle att.
Dört dakika sonra..
Topa ve hayata hep sol ayaiyla vuran on numara adam sag
kanattan ilerledi. Yedi Ingiliz futbolcu ve kaleci Shilton'i çalm-
layarak yüzyln golünü att.
mucize annda maç anlatann dilinden "Kozmik bir
uçurtma gibisin, hangi gezegenden geldin sen?" cümleleri dö-
külüyordu.
Biliyor muydunuz?
Sanki o günleri görmüs gibi, daha küçücükken, mahalle ta-
kim "Estrella Roja" (Krmiz Yldz) için oynarken bir deneme
maç sirasnda onu izleyen "Los Cebollitas" (Minik Soanlar)
takminin antrenörü Francisco Cornejo onun için, "Sanki
ba-
ka bir gezegenden gelmi gibiydi" demiti.
Íngiltere'yi 2-1 yenen Arjantin, finalde Bat Almanyay da
3-2 maglup ederek kaptan Maradona
önderliinde Dünya Ku-
pasi zaferi kazand.
-172-
Ece Oner / Haysiyet
Yillar sonra "Tanri'nn eli" ile ilgili bir itirafta bulundu

Maradona:
"Bazen ilk atthm, elimle attm
gol daha çok houma gi-
diyor. O sralarda söyleyemediimi imdi söyleyebilirim artk, o
dönemde golü Tanri'nn eli diye açklamtm. Ne Tanr's yahu
Basbaya Diego'nun eliydi! Sanki îngilizlerin arka ceplerinden
cüzdanlarn yürütüyordu. Ayn ingilizlerin yüzyllar boyunca
dünyann arka cebinden yürüttüklerinin yannda laf mi olur?"
Ancak...
Futbol sahasnda mucizeler, özel hayatnda skandallar yara-
tiyordu. PFutbol endüstrisi ve medyann dinmek bilmeyen itah
Maradona'y yiyip bitiriyordu.
Çinediini yutmadan tüküren bu canavar çark, hiçbir za-
yflik belirtisi göstermek istemeyen "fosseptik çukurundayken
bile bani dik tutmasi gereken" bu adama feleini artmit.
Napolideyken, Barselona dönemlerinde kullanmaya bala-
Maradona, günlerce süren
di kokainin bamls haline gelen Pazar maçlar sonras ta-
uyuturucu partileri düzenliyordu.
hafta ortasna kadar
kimla akam yemei ve onu takip eden ve
temizlenmeye bal-
süren partiler... Çaramba günü yeniden
yor,ar antrenmanlar yapyor ve pazar gününe hazrlanyordu.
kokain kullanm do-
Böylesi bir ksrdöngüye girmiti. Ar
tevatüre göre onun yerine
ping testlerinde çkmyordu çünkü
baka birileri çiini veriyordu.
döndü.
Sonra bir gün rüzgâr tersine
Kupas Ítalyada oynanyordu. Îtalyan Federas-
1990 Dünya
ve Italyay Napolide kar
yonu, büyük bir hata yapti. Arjantin
getirdi. Maradona'lh Arjantin'i Napolide Italya'yla kar-
karya
bir hesap hatasyd.
latrmak... Bu tahminlerin ötesinde
Arjantin'i tuttu. Ve Arjantin, yar
Napoli halk Ítalya'y deil
finalde Napolide Îtalya'y yendi.
-173
Ece Uner / Haysiyet
Buraya kadard.
Maradona artk "çizmeyi" amt.
1990 Dünya Kupasi'nda ev sahibi ülkeyi saf d brakan Ar-
jantinli, artk Çizme'nin en kötü çocuu olmutu.
Italya'nin en nefret edilen adam haline geldi birden. Îtalyan
gazetelerinde "Seytan Napolide Yayor" manetleri atlyordu
artk. O zamana kadar uyuturucu bamlln dert etmeyen
medya ve futbol endüstrisinin patronlar, Maradona'nn ipini
çekti.
Napoli mafyas Camorra'yla bai, örgütle ilikisi, uyuturu-
cu ve hayat kadn istedii telefon kaytlar birer birer
ortala
döküldü.
Davalar balad. Milyon euroluk davalar..
Pembe dizi resmen gerilim filmine döndü. Kaderin ne bü-
yük bir cilvesidir ki bütün bunlar olurken
ezamanl olarak ilk
kez 1991de doping testi kitabna uygun olarak
yapld. Kazan-
maktan baka bir ey bilmeyen Diego, belki de ilk kez
çiini
yasalara göre yapt.
Ve kaybetti.
Tarihin enar doping cezas ona verildi.
15 ay futboldan men edildi.
1992de, 85 bin kii tarafndan
çilklarla karland
Napoliden yapayalnz ve sessizce ayrld. Napolideki
hayat as
hnda tüm hayatnn bir özetiydi. Kan kilisedeki
sunaa konup
aziz mertebesine yükseltildikten sonra oradan
ve paramparça edilen asi ruh...
aa
braklan
Asi, düzenbaz, kahraman, aziz, kurban...
1994 Dünya Kupasi'nda da herkesten
iyi oynad, eskiye ve
iyiye dönüü çartriyordu
oyunu. Ama bu sefer de efedrin
kullandii için milli formaya veda etmek
zorunda kald.
-174
Bu arada bir ey daha denedi.

Buenos Aires'teki evinin önünde gazetecilere pompal tü-
fekle ate etti. Hapis cezas ald, ceza ertelendi.
1995 ylnda taraftar olduu Boca Juniors'a geri döndü ve
iki yil orada oynamaya balad. Maradonann Boca Juniors ta-
raftarlar için efsanelemesi ile La Bombonera Stadyumu'nun
giriine öyle yazld:
Dinim Boca, Tanrm Maradona, Mabedim La Bombonera."
Cünkü o sahadayken fakirlik, ezilmilik, kayp ve yas saha d-

inda kalyordu. Yedek kulübesinde bile deil, sahann dnda...
Jimmy Burns'ün Tanri'nn Eli/Futbolun Kayan Yildiz

Maradona'nn Yaam adh kitabnda öyle yazar:
"Maradona muzaffer bir tavrla kollarm gökyiüzüne kal-

dirdii anda, her yeri kaplayan bir kiükreme onu selamlyor:
Maradona! Maradonal' diye çilk attyor taraftarlar. Ustün-
de, Ho geldin Diego' yazan devasa bir balon sahaya iniyor
Descamisados' yani 'Gömleksizler' için bunun bir büyüden
fark yoktur. Maradona gibi göçmen-Kizlderili melezi yok-
sul snftan gelen Boca Juniors taraftarnn da ateli ritüelle
rinden daha kolay fark edildii bir yer yoktur. Bu tarafiarla-
nefes alr, çünkü inanacak
rin çou futbol için yaar, futbolla
baka bir seyleri kalmamstr."
Maradona 1997de profesyonel kariyerine, Boca Juniors for-

masn giyerken son verdi. Onun için "Hasta" dediler, onun için
"Ii bitt" dediler. Yani saha dna atldnda, hayattan da ko-
parttlar onu.
-175
Ece Uner / Haysiyet
Peki, ne oldu?
Neden bitti?
Neden bu kadar erken bir ölüm ferman verildi onun için?
Her ne kadar kendisi "Futbol hayatm söndiürnnek isteyebilir
ler ama hikâye devam ediyor. Futboldan hiç anlamayan Blatter
ya da Havelange (dönemin FIFA yöneticileri) Maradona'y biti.
remez. Benim hikâyem, insanlar elendirmek için sahaya çkan
bir futbolcunun hikáyesidir. Havelange ya da Blatter böyle bir
seyi hayatlarnda yapamazlar" dese de bitti.
Niye kirmiz kartlarn en acmaszn gösterdiler ve sadece
sahann deil, hayatn da dna ittiler onu?
Bu sorularn says1z cevab vard.
Bir kere zaten tarihin en iyi futbolcusu olmak büyük bir gü-
naht, bedeli en ar ekilde ödenmeliydi. Ayrca o efsane bir
oyuncu olduu kadar efsane bir oyunbozand! Hem dünya dü-
zeninin hem futbolun ike üzerine kurulu olduunu firsat bul-
dukça haykrd. Sol ayayla oynad ve bilindik tüm düzenlerin
sol yannda durdu.
Mesela Amerikada futbol öle vakti kzgn günein altnda
oynaniyordu ve bunu mecbur kilan Amerikan televizyon lobi-
sinin mutlak hâakimiyetiydi. Emperyalizmden ve sömürü düze-
ninden zaten iliklerine kadar nefret ediyordu.
Amerika ve Kübadan ayn anda ödül
aldnda kameralara
kar o bilindik hareketi çekti ve Amerika ödülünü bir tarafina
soksun, ben Küba'nmkini alacam" dedi. Kübay ilk
kez 1987de
ziyaret etti. Fidel Castro ile güçlü bir dostluk kurdu. Sosyal dev-
let anlayn savundu,
eit ve adil düzen istedi.
Bunu bedenine de kazd zaten. Kolunda
Ernesto Che
Guevara'nn ünlü portresi, bacanda Fidel
Castro'nun dövmesi
vard.
-176
Ece Oner / Haysiyet
Fidel'in ölümünden sonra, "O benim için bir baba gibiydi.

Arjantin kaplar suratma kapatrken Küba bana kollarm açt.
Ölüm haberini aldmda cehennemdeymiim gibi aladm" dedi.
Hatta güçlü bir dostluk kurduu Küba'nn devrimei lideri
Fidel Castrodan tam 4 yl sonra onunla ayn gün (25 Kasm)
hayatn kaybetti.
Apolitik deildi, zeki ve hazrcevapt. Dünyann bir yerle
rinde rencide edilmesi gereken bir ikiyüzlülük varsa Maradona
onu bulurdu.
Kokain kulland için Japonya'nn kendisine vize vermeme-
si üzerine, Hiroima'ya atlan atom bombasna gönderme ya-
parak "Evet, kokain kullandm ama hiç deilse Amerikallar gibi
binlerce masum insan öldürmedim demiti mesela.
Daha neler neler demiti de...
Ölümünden bir ay kadar önce kiisel Instagram hesabndan
bir paylam yaparak Arjantindeki askeri diktatörlük
dönemin-
Plaza
de çocuklar gözaltnda kaybedilen kadnlarn kurduu
Carlotto'nun do-
de Mayo Anneleri Dernei Bakan Estela de
um gününü kutlamt.
dü-
"Sosyalistim" diyordu, otoriteyle sorunu vard. Kurulu
zenin aababalarn eletirmeyi alkanlk
edinmiti. Bu suç da
affedilecek türden deildi tabi!
çomak sokuyordu.
Sorduu sorularla sürekli ar kovanna
deyimiyle "insanlar satn almaya ve ne isterlerse onu
Onun
türlü satn alamyordu.
yaptrmaya alm yöneticiler" onu bir
oyunculard, yöneticiler
Halka mutluluk veren, zevk veren
ve sonra da yasalarn on-
Jutbolcular sayesinde oraya geliyorlar
yararlanmaya kalkyorlard." Burada
lara dayatmak için bundan
oyuncular arada ezilip gidiyordu.
büyük bir hakszlk vard ve
örgütlenmeliydiler.
Ona göre birlik olmal,
Spinoza'nn Etika'sn okuyordu.
-177
Eti-i senin kemii benim bu düzenden tiksiniyordu.

"Son anda..."diyordu. "Maçn hakemini deistiriyorlar, pazar
günü oynayacan söyliüyorlar, takmm ona göre hazrlyyorsun,
sonra cuma oynatyorlar. Nedenmis? Çiünkü maç televizyondan
veriliyormu. Tam mafya. Futbol mafyas!"
Kimse onu susturamyordu. Arjantinliler için "Çok kiskanç
insanlardr" diyordu. "Bana izin verildi ama, antrenör sertifikas
verilmedi. O kadar çok cahil, aptal, salak var ki, bu sertifikay
alamayacam söylüyorlar" Hatta tam olarak u sözlerle anlat
yordu Arjantinlinin kiskançln: "Futbol deil kiskançlhk bizim
milli sporumuz.
Nasl kiskanmasnlard ki?
Arjantin'in altn çocuuydu o..
"Arjantin gümü demekti. Gümüten, altn bir çocuk do-
masnda bir terslik vard. Gümü kendi dourduu altn ks-
kanmt. Ama onun sandnn aksine olsa olsa fazlasyla akan
bir hayranlikla bezenmi bir kskançlk olabilirdi bu.
Jimmy Burns Arjantinlilerin, Maradona'nn oyun tarzna
"siir" adn verdiklerini söylüyordu kitabnda. Ahmet Tüzün'ün
sahane ifadesiyle: "Evet Maradona, futbolun airiydi, mein top-
la iir yaziyordu. Ama Eflatun'un Devlet'inde
olduu gibi, FIFA
devletinde de airlere yer yoktu."
Hele bu airler hadlerini aarak, uluslararas hukuku ku-
i
rallarnin neden futbola uygulanmadndan tutun da oyuncu-
larn, çokuluslu futbolun devasa servetinin gizli hesaplarn ne
den bilmediine, Havelange'in su topundan
baka hiçbir toptan
anlamayacandan, top nedir diye sorsan gösteremeyeceinden
tutun, FIFAnn tannm bürokrat Joseph Blatter'in
hayatnda
bir kez olsun aya topa dememesine ramen siyahi
oförlerin
sürdüü 8 metrelik limuzinlerden neden inmediine kadar sor-
guluyorsa hiç anslar yoktu.
-178-
Ece Oner / Haysiyet
Hem de hiç..
Zaten o da sk sk bunu göze aldin ima ediyordu. FIFAnn
uzaktan kumandayla oynatabilecei bir futbolcu deildi. "FIFA
ailesine dahil olmaktansa öksüz kalrim daha iyi" demilii bile
vard.
Öksüz kald da zaten. FIFA onu evlatlktan reddetti.
Yine de "Kendinizi kurban gibi hissediyor musunuz?" soru-
suna, "Hayr, her tiürliü hakstzltn karsndaym, yine olsa yine
yaparm" yantn veriyordu. Oynarken kontrol edilemezdi ama
konuurken hiç kontrol edilemezdi.
"Cinkü.." diyordu. "Aynaya baktmda, kendi kendime 'Ya-
kklsn Diego' diyorum. Ne düündüiümü söylemezsem, sa-
bahlar yataktan kalkamam.."
21 yillik futbol kariyeri boyunca 490 resmi maça çkan Ma-
radona, toplam 259 gol atti. Ama ne o goller yüzünden ne de
Dünya Kupas'nda Ingiltereye yüzyln golünü attu için... ike
üzerine kurulu bir dünya düzenine yüzylhn golünü atti için
taca çktu!
Tezatlarn adamyd Diego.
Bir kere iki kiiydi..
ediyordu
Kiisel antrenörü Fernando Signorini öyle tarif
onu:
güvensizlikleri
"Diego ve Maradona iki ayr kiiydi. Diego
futbol endüstrisinin
olan harikulade bir çocuktu. Maradona ise
ve medyann talepleriyle yüzlemek için
yarattu bir karakter-
di. Maradona herhangi bir zayflk
belirtisi gösteremezdi. Bir
gün ona Diego'yla dünyann öbür
ucuna gidebileceimi ama
Maradona'yla tek bir adm bile atmayacam
söyledim."
Ayni anda hem bir kahraman

hem bir anti kahramand.
büyüleyici futboluyla afyonlarken kendini zehirliyordu.
Halki
altnda eziliyordu.
Belki biraz kendi ahsiyeti biraz da öhreti
-179
Ece Uner /l Haysiyet
Böylesi bir arln altndan kalkmak için seçilebilecek en

yanl yöntemi seçmi, kokaine balamt. Napolideyken eh
rin efendisi olan mafyann elinde bir nevi tutsakt ama her iste
dii anda kokaine ulamakta özgürdü.
Aslnda 20'li yalarnn banda hayatna girmiti bu bam-
hl... Diego; Maradona'nn parlak futbol kariyerinin sonunu
getirmek isteyenlerin eline büyük bir koz verdi.
Maradona futbol patronlarnn bir ters manevrasyla
Marakoka'ya dönüüverdi. Maradona üphesiz pek çok kii için
tartmal bir figürdü, üstelik bunun sebebi sadece neredeyse
tüm futbol hayat boyunca devam eden uyuturucu bamll
deildi.
1984-2004 yllar arasnda evli kald Claudia Villafañe ile
iki çocuklar vard ama onlarn dnda en az alt çocuun daha
babas olduu söyleniyordu.
Gençler için iyi bir örnek olmadi, uyuturucu müptelas
ve zaaflar olan bir adam olduu, antipatik olduu, istikrarsz
oldu, ona hiç i verilmemesi gerektii söylendi durdu. Bütün
bu tartmalara kendi adma bir cevap verebilirim.
Mesela, 1984 yilnda Maradona, hasta bir çocuk için Napoli
ve FlFAya yardm maç teklifinde bulunmu, teklifi reddedi-
lince çocuun evinin karsnda bir maç düzenlemiti. Maç
4000 kii izlemi, gerekli para toplanmt. Eer illa ki yaptuklar
gençler tarafindan örnek alnacaksa bu da bir örnekti.
Ayrica tüm o saylan kötü alkanlklarinn bedelini en ar
ekillerde pein ve indirimsiz olarak ödedi. Kötü örnek olabi-
lecei söylenen gençler de bu bedeller ödenirken hepsine teker
teker sahit oldu. Böyle yaparsanz böyle olur...
Mesaj alnd!
Ünlü futbolcu Francesco Totti "Diego'nun yaptiklari
Play Stationda bile yapamazsnz. Gördüüm, izlediim en iy'
-180-
oyuncu oydu" demiti. Gerçekten de ayana dolanabilen tek

bir rakibi yoktu.
Diego'nun ayana biri dolandysa o kii yalnz ve sadece
Maradona'yd. Kendisine ramen ayakta ve hayatta kalmaya ça-
liiyordu. Belki egosu, bedeninin ödeyemeyecei çekler yazdi.
Ama o karlksz çeklerin hepsi için kalbine hacizlerin en
kondu. Milyonlarn kalbini kazand ama kendi kalbini kaybet-
ar
ti. Yillarca pek de dostça davranmad kalbi, yllarn sonunda
karsna ba düman olarak çkt.
2000 ve 2004 yllarnda iki kez kalp rahatsz sebebiyle
hastaneye kaldrld. 2020 Kasminn banda beyin ödemi yü-
zünden geçirdii ameliyatn ardndan 25 Kasm 2020 tarihinde
hayatn kaybetti.
Ölümünün ardndan yaplan otopside ölüm sebebinin "akut
kalp yetmezliine balh akut akciger ödemi" olduu ifade edildi.
20. yüzyln en popüler profesyonel futbolcusu hep amatör
kalmti.
"Putbolda her ey elenmekten geçiyor. Eer hafia boyunca
dalga geçemiyorsan, elenemiyorsan, pazar giünü sahadan giüler
yüzle ayrilman çok zordur Eger hafta gergin geçerse, maç güniü
kesinlikle çuvallarsm..." diyordu. "Ozgürlüümiü ben kendim ka-
zandm, ele geçirdim. Kampa gitmeden önce, sevgilimle sevisiyor-
dum, ama pazar giünü top ayaklarmda küçücük oluveriyordu.
Her sey orada, sahada bitiyor!"
Dünyann gelmi geçmi en futbolcusu olmas yetmez,
iyi
biz niye bu kadar balandk ki bu uyuturucu baimls adama?

Çünkü iliklerine kadar gerçekti.
Samimi, kendiliinden ve gerçek..
Olduu gibi...
181
Gérard Depardieu hayranln açklarken öyle diyor:

"Beni biyüliüyor, onu seyrederken kendimden geçiyorum.
Çok kendiliinden, ama ayn zamanda çok teatral bir yan var"
Sanki kendinden bahseder gibi deil mi?
"Gercein rengi gridir.." der André Gide. "Siyah ya da beya-
zim. Asla gri olmayacam" dedi Maradona... Ve Gidein tezinin
aksine Maradona, son derece gerçekti.
Zaaflar ve güçlü yanlaryla neyse oydu. Ruhu kirld ama
yaralarn göstermekten hiç çekinmedi. Milyonlarn önünde
hüngür hüngür alayan, seven, sevilen, nefret eden, nefret edi
len, aldatan, aldatlan..
Biz gibi yani..
Bazen kâfir, bazen münkir, bazen asil, bazen asi...
Tüm renkler onda vard. O futbolun ruhu ve gökkuayd.
Çok aglad, çok alatt.
Ve Kizlderili atalarnn da dedii gibi:
"Gözlerde ya olmasayd, o ruh o gökkusajna sahip olamazd."
Ezilenin ezene, sömürülenin sömürene
bakaldrsyd. O gol-
leri yazd, biz "Tanr'nn eli" diye okuduk.
"Yaamam Tanr'nn emriydi, doduum harabe de..

Yokluktan düzlüe çkmann basit bir örneiydim sadece."
- Diego Maradona
-182-
Ayn Gemideyiz
"Bu pandemide hepimiz ayn gemide deiliz, eitsizlik çok

fazla hayata mal oluyor" bahkh bir haber analizi okudum In-
dependent Türkçede. Ian Hamilton adh bir gazeteci tarafindan
kaleme alnmt haber.
"Bu pandemide hepimiz ayn gemide deiliz, bunu ispat et
mek için Birleik Krallhk Ulusal Istatistik Ofisi'nin yaymlad
son verilere bakmak yeterli" diyordu. Elindeki istatistie göre,
Ingiltere'nin en yoksul bölgeleri, en az yoksul olan bölgelere
göre iki buçuk kat daha fazla ölüm oranna sahipmi.
"Her 100 bin kiiden 123'ünün hayatn yitirdii Güney Bat
Ingiltere'ye kayasla Yorkshire ve Humberda her 100 bin kiide
320 ölüm kaydediliyor. Gallerdeki ztlhk da ayn
derecede aci-
gerçekleen
masz... En az yoksul alanlarda her 100 bin kiide
560 ölüm
285 ölüme kyasla, en yoksul alanlarda 100 bin kiide
kaytlara geçti" diyor.
ama etkileri snftan
Covid, snif gözetmeyen bir hastalk
Güneye kayasla kuzeyde Covid'e yakalanarak
baimsz deil.
fazla."
õlenlerin says, 100 bin kiide 12,4 daha
halklarn baz ortak
Hamiltona göre en zayf halkalarn ve
ya da barnmak
0zellikleri var. Barinmak zorunda kaldklar
için tek bulabildikleri yerinar kalabalk olmas, i güvenlii-
beslenmeden ve bakmszlktan kaynak-
nin olmamas, yetersiz
lh
salk sorunlar, yoksulluk..
-183-
Bu özelliklere sahip
kiilerin ortak özellii hayatta kalabil-
mek için ie gitmek dnda bir seçenekleri olmamas ve bunun
da paradoksal biçimde ölüm risklerini artrmas.
ingilterede durum buysa baka ülkelerde durum çok daha
korkunç olsa gerekti. Zaten beklenen haber de Birlemi
Milletlerden geldi:
"Önlem alnmazsa salgn, çatma, yoksulluk ve
ktla neden
olacak"
Demek ki neymi?
Ayni gemideymiiz.
Gemi batarsa, üst katta, güvertede seyahat eden zenginler de
alt kattaki kazan dairesindeki içiler de batacakm.
Zaten BM'nin açklamasnn ardndan da Dünya
Salk
Orgütü'nün açklamas geldi:
"Zengin ülkelerde alamalar devam ederken,
azgelimi tülke-
ler ise bekleyip izliyor"
Dünya Salk Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Dr. Tedros
Adhanom Ghebreyesus, yeni tip koronavirüs (Covid-19)
alarn-
nin yoksul ülkelere eit ekilde
datlmas çarsnda bulundu.
Ghebreyesus, bu açklamasnn daha çok yank
uyandr-
mas ve daha "duygusal" bir etkisi olabilmesi için de; Uluslara-
ras Ticaret Odasi'nn (ICC), "hükümetlerin, gelimekte olan
ülkelere Covid-19 asna eriim salamamas halinde küresel
ekonominin 9,2 trilyon dolara kadar zarar görecei" tespitini
animsatti.
Ghebreyesus, söz konusu zararn neredeyse
4,5 trilyon do-
larnin en zengin ülkelerde gerçekleeceine iaret eden, Ulus
lararas Çalma Orgütü'nün (1LO) yeni raporuna göre de sal-
ginin küresel igücü gelirinde 3,7 trilyon dolar
olacai tahmininde bulunulduunu hatrlatt. düüe neden
Sonuç olarak Ghebreyesus diyor ki:
-184
Covid-19 alarnn düük ve orta gelirli ülkelere de

eit e-
kilde daitlmas gerek.
Onun vurucu cümlelerini alta sralyorum buyurunuz efendim:
AS1 milliyetçilii, kisa vadeli siyasi hedeflere hizmet edebi-
lir. Ancak aslarn hakkaniyetle datlmasnm desteklemek, her
ülkenin kendi orta ve uzun vadeli ekonomik çrkarna olacaktr.
Salgn, her yerde sona erdirilinceye kadar hiçbir yerde bitire-
meyeceiz. u an dünyann azgelimi iülkeleri (alar) izler ve
beklerken, zengin ülkelerde alamalar devam ediyor. Her geçen
gün dinyann zenginleri ve yoksullar aras1ndaki uçurum daha
da biyüiyor"
Benim için kilit cümle u:
"Salgn, her yerde sona erdirilinceye kadar hiçbir yerde biti-
remeyeceiz."
Bu cümleyi ta devrinden bugüne kadar bütün insanlik hal-
lerine uyarlayabiliriz. A, gda, giyecek, yakacak, ne varsa.
Neye ihtiyaç varsa..
Dünyann ve toplumlarn en zayf halkasnn sorunlar en
ayricalkl kesimini de ilgilendiriyor.
Onlar iyi deilse sen de deilsin. Uzun vadede iyi olamazsn.
Unlü sosyolog Zygmunt Bauman'in Modernite, Kapitalizm,
Sosyalizm, Kiüresel Cada Sosyal Eitsizlik adl bir kitab var.
Yazar kitaba elektrik devresinden örnek vererek balyor. Bir
elektrik devresiar yüklendiinde ilk iflas edecek olan parçann
söylüyor.
sigorta oldujunu, bu sayede tüm sistemi koruduunu
yiüklendiinde, ilk iflas edecek

"Bir elektrik devresi ar göre
parça sigortadr. Sigorta, devrenin dier parçalarna
(hatta devrenin en az
yüksek voltaja daha az dayankldr
bilinçli olarak yerlestirilmitir.
dirençli parçasdr) ve sisteme
gerilinm sinrinn üzerine
Elektrik akm givenli kabul edilen
-185
çukti anda, sigorta dier bütün parçalardan önce yanarak

biüttin elektrik devresini ve devreden yararlanan sistemleri
kapatr ve bu sayede tesisatn kullanlamaz hale gelmesinien
geller. Yani sigorta sistemdeki dier parçalarn yanmasmi ve
tamiri müimkün olmayan kalc hasarlarn olumasnm engel
leyen bir giüivenlik aracdr. Fakat bu durum, aym zamanda
bütüin devrenin çahsabilirlii ve dayamkllnn, sigortanm
direncinden daha fazla olamayaca anlamma da gelir. Sigor-
ta yandi an sistem de durur.6
Dünyaca hali pür melalimizi bundan daha iyi anlatan bir

cümle bilmiyorum. Sosyal mesafe olsa da olmasa da insan sos-
yal bir hayvan olduuna göre iletken varlklarz.
Virüsü de, hastali da, mutsuzluu da, güçsüzlüü de, di-
rençsizlii de birbirimize iletiyoruz. Daha da önemlisi elektrik
devresi örneindeki gibi toplumun en zayf halkas "kendini
yakmak" pahasna yüksek voltaja maruz kaldnda sistemdeki
güçlü ve ayrcalkl katmanlarn yanmasn engeller ama dev-
re artk çalamaz hale gelir. Bir sistemin dayanklli en zayif
parçasnn dayankll kadardir.
Ite bu yüzden en zenginler sürekli a yaptrp dururken
fakirler öylece baksa da; salgn, dünyann en ücra köesinde
ki bir Afrika ülkesinde sona erdirilinceye kadar hiçbir yerde
bitmeyecek!
Küresel çada sosyal eitsizlik de öyle..
Çünkü salgndan hiçbir fark yok.
36. Zygmunt Bauman, Modernite, Kapitalizm,

Sosyalizm, Küresel Çada Sosyal Esi
lik, Say Yaynlar, Çev. E Doruk Ergun.
-186
Mavi Kelebeklerin Kanatlarmda
Gelen lahi Adalet
Takvimler 1995 ylnn 11 Temmuz'unu gösterdiinde tari-

hin en aci sayfalarndan biri açlyordu. Uç günde Srebrenitsada
8 binden fazla Bonak katledildi.
ikinci Dünya Savai'ndan sonra Avrupadaki en büyük kat-

liamd bu.
20. yüzyln en büyük ikinci katliam..
Dünyann gözü önünde yaanan soykrmin elbette bir öy-
küsü vardi.
Srebrenitsa soykarmna giden süreç Yugoslavya içsava ile
balad. Yugoslavya, Srbistan, Karada, Bosna Hersek, Hrva-
tistan, Slovenya ve Makedonyadan oluuyordu.
1991de Hrvatistan ve Slovenya bamsuzhklarn ilan etti.
Bosna Hersek de 1992de Yugoslavyadan ayrild. Içsava sira-
Sinda Bosnal Srplar, Müslüman Bonaklara yönelik etnik te-
mizlik balatt. Bu sirada Birlemi Milletler Srebrenitsa'y Bos-
naklar için güvenli bölge ilan etti.
Bonaklar silahsz ve savunmaszd. l1 Temmuz 1995'te
Ratko Mladiç komutasndaki Srp birlikleri Srebrenitsa'ya girdi.
Mladiç emrindeki askerlere öyle sesleniyordu:
-187-
Ece Uner II Haysiyet
Su anda 11 Temmuz 1995, Strp Srebrenitsa'sndayz. Türk-

lere kari olan isyann anisma Müslümanlardan intikam alma
vakti geldi"
Sirp askerlerin igali üzerine bir grup Tuzla'ya gitmek için
yola koyuldu.
Binlerce Bonak Potoçaride Hollandal askerlerin deneti
mindeki Birlemi Milletler Bar Gücü Karargâh'na snd.
Güvende olacaklarn düündüler ama öyle olmad.
Binlerce Bonak, kamp kuatan askerlere teslim edildi. e-
hir merkezinden alndlar. Kamyonlara doldurularak götürül-
düler. Elleri arkadan baland, aaçlarn arasnda kuruna dizi-
lerek katledildiler.
Evet, Avrupa'nn ortasnda gelimi Batl devletlerin gözleri
önünde îkinci Dünya Savar'nn ardndan Avrupa'nn en büyük
insanlk trajedisi yaand. Müslüman Bonaklar, Srplar tara-
findan soykurmauratldilar. Kuruna dizilen adamlarn eleri,
kizlar defalarca tecavüze urad. Bebeklerinin, çocuklarnn
boazlar kesildi.
"Anne, anne! Seni hâlá rüiyamda görüyorum abla, aabey
sizi hâlâ her gece rüjyamda görüiyorum. Yoksunuz, yoksunuz,
yoksunuz. Sizi aryorum. Sizi aryorum. Sizi aryorum. Nereye
gitsem sizi görüyorum" diyordu tüm ailesini kaybeden bir Bos-
nali, gazeteciye.
"Bebeim giünlerdir açt, alyordu. Strp asker onu susturma-
mi istedi. Susturmaya çalhtm. Susmad. Bebeim susmaynca
girtlan kesti ve kucaima verdi. Bak ben susturdum dedi bana"
diye anlatyordu bir anne, baka bir gazeteciye..
Bu feci katliamdan sonra geride kalanlarn tek bir beklentisi
vard:
Adalet.
Peki, ne oldu?
-188-
Adalet yerini buldu mu?

Yaanan katliam 2007de soyknm kabul edildi.
Katliamn ba sorumlularndan Bosnalh Srp komutan Rat-
ko Mladiç, adaletten 16 yl boyunca kaçt.
Lakabi "Bosna Kasabi"yd.
2011de yakaland.
Soykirim dahil birçok suçtan müebbet hapis cezasna
çarptrld.
Mladiçe emri verenler, yani katliamn siyasi sorumlular Ra-
dovan Karaciç ve Slobodan Miloseviç'ti.. Eski Yugoslavya Dev-
let Bakan Slobodan Miloseviç.
2002 ylnda yarglanmaya balad. Soykrmla suçlanan Mi-
loseviç, yarglama süreci devam ederken hücresinde ölü bulun
du. Karaciç de yarglanmaktan 13 yl boyunca kaçt. Bu süreçte
manastrlarda ve maaralarda sakland söylendi.
2008de Belgradda bir otobüste yakaland. Soykrm dahil
eski
10 ayr suçtan 40 yl hapis cezas ald. Davalarn görüldüü
Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemesi, 1993te kurulmutu.
2017de kapanncaya dek 161 kiiyi yarglad.
görülen son
84sava suçlusunu mahkûm etti. Mahkemede
General Slobo-
durumada 20 yl cezas onanan Bosnalh Hirvat
dan Praljak, potasyum siyanür içerek
intihar etti. Praljak, Bos-
Müslümanlar üzerinde geri döndürülemez yaralar açmakla
nal
da suçlanyordu. Onun gibi
onlarca soykrm suçlusu ise hâlâ
yakalanamad.
Srebrenitsa soykrm ile ilgili
Bu arada Avrupa Birliinden
geldi. Açklamada "Modern Avrupa tarihinin en
bir açklama
olan Srebrenitsa soykrmn her
karanlk dönemlerinden biri
dendi. Ama bu arada ne
zaman hatrlamak ortak görevimiz"
oldu dersiniz?
-189
Ece Üner /I Haysiyet
Avrupa standartlarnda bir "çifte standart" örnei daha gördük;

Hollanda Yargtay'1 Bosnadaki savata Srebrenitsal 350 sivi-
lin Sirplar tarafndan öldürülmesinde Hollanda'nn sorumluluk
payn %30'dan %10a çekti.
Evet, doru anladnz!
Birlemi Milletler bünyesindeki Hollandal askerlerin gö-
rev yaptii üsse sinan 350 Srebrenitsal Bonak'in 13 Tem-
muz 1995'te askerlerce üsten çkarldn kabul etti Yarg-
tay ama Sirplar tarafndan katledilen bu kiilerin ölümünde
Hollanda'nn sorumluluk paynn yalnzca %10 olduuna hük-
metti. Çünkü Hollandal askerlerin Srplarn Bonak sivilleri
alikoymasna engel olamayacan iddia etti.
Yetti mi?
Yetmedi.
Srebrenitsa soykrmin inkår ettii ve Srp sava suçlular-
ni savunduu gerekçesiyle tepki çeken Avusturyal yazar Peter
Handke, 2019 Nobel Edebiyat Odülü'nü yine tüm Avrupa'nn

gözü önünde isveç'te ald. Edebiyat ödülünü Handke'ye ísveç
Kral 16. Carl Gustav büyük bir alayvala ile verdi.
Sonuç: Soykrm emrini verenler, tetii çekenler, grtlak ke-
senler, tecavüzcüler, toplu mezarlar kazanlar, katlettii insan-
larn evlerine yerleen yüzlerde kii bugün yine Avrupa'nn orta
yerinde krallar gibi yaiyor.
Yani adalet yerini bulmad.
Ama ilahi adalet yerini buldu. Zira ilahi adalette zamana-
mi yoktur.
Srebrenitsada öldürülen binlerce Bonak toplu mezarlara
gömülmütü. Aradan çeyrek asr geçmesine ramen hålâ binin
üzerinde soykrm kurbannn cesedine
ulalamamt. Srp
askerleri gözden ve üpheden uzak olsun diye toplu mezarlar
sehrin kilometrelerce uzana kazmt.
-190-
Hatta Sirplar toplu mezarlar bulunmasn diye onlar böl

genin bitki örtüsüyle uygun bitkilerle yeillendirmilerdi. O da
yetmemi toplu mezarlarn bulunmasnda kullanlan uydu re-
simlerinde manyetik deiskenlik taramasnn yaplmamas1 için
mezarlarn içine metal parçalar brakmlardi.
Sirplar böylesine profesyonelce ve ince hesaplar yaparak
planlamlard her eyi. Tek bir eyi hesaba katmamlard:
Mavi kelebeklerin kanatlarnda tayarak getirdii ilahi
adaleti...
Toplu mezarlarn bulunduu bölgede cesetlerin topra bes-
lemesi sonucunda "Artemis" adnda çiçekler açt. Çiçeklerin
coalmasyla birlikte sadece bu türle beslenen mavi kelebekler
bölgede hizla çoald. Ve mavi kelebekler takip edilerck 300den
fazla toplu mezara ulald.
-191-
Kod Adi: Khçbal
2001 ylyd.
Paris'teydim.
Arkadalarm çok ilginç bir filmden bahsettiler, "Haydi gi
delim" dedim.
Opération Espadon.
Filmin ad buydu.
Kiliçbalt Operasyonu.
Ya da Kod Ad: Kilçbal.
Amerikan derin devletini anlatyordu. ABD'nin, çok gizli

derin devlet ann silahl birimi olan kara hücre adl kontrge
rilla örgütünün lideri Gabriel ve arkadalarnn akllara zarar
maceralarl... Gabriel, yani derin devletin adamn, John Travol-
ta canlandryordu. Filmdeki u replii duyduumda tüyleri-
min diken diken olduunu hatrlyorum:
"Biz kendi uçaklarmz düüreceiz, kendi binalarmizi

bombalayacaz ve terörün acmasz yüzünü insanlara gös-
tereceiz. Böylece terörist devletlere saldrmak için arkamzda
kamuoyu destei olacak"
-192-
Ece Uner / Haysiyet
Filmde geçen bu sözlere büyük bir hayretle kulak verirken

cep telefonlarmzn sesini duymuyorduk tabii. Oysa anne ba-
balarmiz sinema binasndan çkp acilen eve dönmemizi isti-
yorlard o sirada.
Tarih 11 Eylüldü.
Dünyann deitigi gün...
Toplam 19 hava korsan aa yukar ayn saatlerde kalka
yapan dört yolcu uçan kaçrmt.
Uçaklardan biri Boston-Los Angeles uçuunu gerçekleti-
ren American Airlinesin 11 numaral seferini yapyordu. Ro-
tasn New Yorka çevirerek ehrin güneyindeki Dünya Ticaret
Merkezi'nin kuzey kulesine çarpt.
ikinci uçak Bostondan kalkp Los Angelesa giden United
Airlines'in 175 numaral sefer sayilh uçuuydu. Bu uçak da il-
kinden 17 dakika sonra Dünya Ticaret Merkezi'nin güney ku-
lesine çarpti.
Uçaklarn çarpmasnn ardndan kulelerde yangn çkt ve
yaklak iki saat sonra her iki kule de geride 1,8 milyon ton en-
kaz birakarak ykld.
2 bin 977
kii hayatn kaybetti. 6 binden fazla kii yaraland.
Dönemin ABD Bakan George W. Bush, olay "terör saldrs"
olarak nitelendirdi.
Saldiriy El-Kaide üstlendi.
Hani u yillar sonra ABD Eski Dileri Bakan Hillary
Clintondan gelen itirafla, Sovyetler Birliine kar savamas
kulaklarmzla iittii
için bizzat ABD tarafndan yaratldn
miz El-Kaide.
radikal gruplar 20 yl
Clinton'in "Su anda miücadele ettiimiz
istihbaratyla birlikte
önce biz olusturduk. El-Kaideyi Pakistan
devsirdik" cümlesinde sözü edilen El-Kaide..
-193
Tabii bu itiraf 2010'lu yllarda biraz gecikmeli geldiinden,

2001 yhndaki bu "ani ve beklenmedik" saldr ABD yönetimi
için El-Kaide adnda, daha önce hiç görmedikleri, duymadkla-
r, bilmedikleri bir öcünün düzenledii korkunç bir terör sald-
risiyd görünürde.
Bunu da dönemin Amerikan Bakan birinci aizdan açk
seçik ifade etti.
Irak hariç, ABD'nin diplomatik ilikisi bulunmayan ülkeler
dahil hemen her ülke saldrlarn ardndan ABD'ye destek açk-
lamas yapti.
Amerikan halk yeil k yakt.
ABD, önce Afganistan'i, daha sonra da Iraki "terörle müca-
dele stratejisi kapsamnda igal etti.
Irak...
Petrol zengini bu ülke "istikrar ve demokrasi" vaadiyle isgal
edildi.
Igale "Irak1 Özgürletirme Operasyonu" ad verildi. Ancak
bu askeri müdahaleden, çkartilan mezhepsel sava ve terör ey
lemlerinden dolay yüz binlerce sivil, hayatn kaybetti, milyar-
larca dolar harcand ve son olarak terör örgütü
DEAn ortaya
çkmasna zemin hazrland.
Ne diyordu John Travolta Kilçbal Operasyonu filminde?
Amerikan rüyasn sonsuza dek yaatabilmemiz için

Amerikan halkna terör korkusunu hissettirmemiz
lazm.
Hissettirebilmek için gerekirse ehirlerde
büyük çapta bomba-
lamalar yapacaz ki terör nedir anlasnlar."
Amerikann "milyonlarnn gelecei için

her zaman "binle-
rinden vazgeçebileceini mi ima ediyordu?
-194-
Ece Uner /I Haysiyet
11 Eylülde, El-Kaide ikiz kulelere girdiinde filmin neresin-

de kalmtk?
Hangi replikte?
Hatrladiniz mi?
Travolta öyle diyordu:
"Biz kendi uçaklarm1zi düsiüreceiz, kendi binalarmz

bombalayacaz ve terörün acmasz yüzünü insanlara gös
tereceiz. Böylece terörist devletlere saldrmak için arkamzda
kamuoyu destei olacak"
Film ertesi gün vizyondan kaldrild, iddet sahneleri içer-

dii gerekçesiyle..
Oysa yllardr seyrettiimiz Hollywood filmleriyle karla-
turldinda iddetten hiç nasibini almam bile saylabilirdi.
Peki film hangi ülkelerde vizyondan kaldrld dersiniz?
Siki durun!
Amerika ve ingilterede.
Irak isgalini balatan ve en büyük destekçisi olan iki ülke..
Evet, Irak'i ABD ve ingiltere öncülüündeki koalisyon güç-
leri igal etti.
Binlerce masum insan öldürüldü. Sonrasnda jeopolitik, et-
nik, mezhepsel çatmalar hiç bitmedi.
Dünya dönmeye devam etti ama asla eskisi gibi olmad.
Amerika'nn vicdanl ve düünen beyinleri bu igale ve În-
giltere desteine hiç anlam veremedi.
Amerika'nn yetitirdii en sra d belgeselcilerden Michael
Moore, Dude, Where's My Country? ad kitabnda öyle yazd:
"Haydi Amerikallarin Irak savana yeil k yakmas-

1 anlyorum. Biz cahil braklm bir
halkiz. Dünyann geri
-195-
kalan hakknda neredeyse hiçbir ey bilmiyoruz. Böyle bir

mazeretimiz var. Peki, siz Mr. Blair! (O zaman ingiltere Ba-
bakan Tony Blair, Irak savana destek veren kii.) Siz ne-
den desteklediniz bu sava? Sizin mazeretiniz neydi? Neden
Amerikannn poposunu bu kadar yaladnz?"
Moore altn vuruu u sözleriyle yapyordu:

"Size bir sey söyleyeyim mi Mr. Blair? 18-25 ya Amerika-
hlar arastnda yaplan bir aratrmada gençlerin %65'i Birlesik
Krall harita üzerinde gösteremiyor bile. Yani Amerika'nn
poposunu bu kadar yalaman1za ramen dilinizin nerede ol
duu konusunda en ufak bir fikrimiz bile yok."
Ve 2020'nin Eylül ayna vardimzda Amerikan Bakan
Donald Trump (yoksa sarn Amerikan rüyas mi demeli?) bir
itirafta bulundu:
"Ulkemizin verdii en kötü karar Ortadou'ya girmekti.
Ortadouda yüz binlerce insan öldürdiük. Her zaman dünyanm
her yerindeki en kanlh kum olduunu söylerim ve böyle olmast
gerekmiyordu."
Sayn Trump, itiraf etmeliyim ki AKINIM!
"Diinyann her yerindeki en kanlh kum mu dediniz gerçek
ten? Iyi de o kan o kuma kim aktt? Niye aktt? Ne diye aktti?
Aynalar'a7 da m bakmadnz?
Neredeyse, "Irak Savat'nm Batr nin petrolünü Dounun
kumlarnn altna koymu olan corafyanm yapm olduu bi
yük hatay diüzeltme ihtiyacmdan doduunu" bilmediinize
inanacaim.
37. Eduardo Galeano, Aynalar, Sel Yayncilk.
-196-
Sava Tüccarlar Bar Nöbetinde
"Bar Pinar Harekât, 9 Ekim 2019 tarihinde Türk Si-

lahl Kuvvetleri ve Suriye Milli Ordusu gruplar tarafindan
Suriye'nin kuzeyinde tek tarafl özerklik ilan eden Suri
ye Demokratik Güçleri'ne kar balatlan snr ötesi askeri
harekáttir.
Operasyonun amac, Türkiye'nin PKK ile balar nedeniyle
terör örgütü olarak tanmladi, ABD ve dierlerinin ise Irak
ve am Islam Devleti'ne kar bir müttefik olarak kabul ettii
Suriye Demokratik Güçleri'nin snr bölgesinden uzaklatrl-
mas, 30 kilometre derinliinde bir güvenli bölge oluturula-
rak 3,6 milyon civarndaki Suriyeli snmacnn bu bölgeye
yerletirilmesi olarak açkland.
Harekâtn baladn ilan eden Cumhurbakan Recep
Tayyip Erdoan, operasyonun 'PKK/YPG ve DEA örgütleri-
ne kar balatldnr' açklad ve amacnn "Türkiye'nin güney
etmek
Sinirnda oluturulmaya çallan terör koridorunu yok
olduunu bildirdi"38
Bati'nn, Bar Pinar Harekåti'na ilikin tutarsz tavr sürü-
Türkiye'yi
yordu. Dönemin ABD Bakan Trump tweet atm,
https://tr.wikipedia.org/wiki/Bar%C4%B19%6C59%9F_P%C49%6Blnar96C49%B1_
38.
Harek%C3%A21%C4%B1
-197-
yaptrimla tehdit etmiti. Almanya ve Fransadan ise harekât

durdurun çars gelmiti. O srada elini vicdanna koyan tek
kii NATo Genel Sekreteri'ydi. Stoltenberg "Müttefiklerimiz-
den en fazla Türkiye saldrya uradi" dedi. Teröre kar birlik
çagrisi yapt.
"Türkiye'ye büyük yaptrmlar geliyor."
ABD Bakan Trump dünyay Twitter üzerinden yönettii
için yine oradan açklama yapm, sava istemediini söylemi-
ti. Türkiye'yi yine büyük yaptrmlarla tehdit etmiti.
Fransa Cumhurbakan Macron ve Almanya Babakan
Merkel de ortak bir açklama yapmlard.
Türkiye'ye harekât durdurma çarsnda bulunmulard.
O srada gözler NATO'ya çevrildi ve NATO Genel Sekreteri
Jens Stoltenberg harekâta ilikin u cümleyi kurdu:
"Müttefiklerimizden en fazla saldrya Türkiye urad, terör
örgütüne kar birlii koruyalm"
Prof. Dr. Deniz Ülke Arboan Bati'nn bizi yine yeniden ki-
nad olayla ilgili tarihe öyle not dümütü:
"NATO Genel Sekreteri Stoltenberg Türkiye'nin meru gü-
venlik endielerinden ve sava boyunca üstlendii bedellerden
bahsederek ezber bozmu. NATO üyeliimizin ne kadar önem-
li bir savunma kalkan olduunu zaman daha sk gösterecek
bize. O kalkan ki, önce NATO üyelerine
kar lazm
"Ben bu filmi gördüm, banda aslan çkyor" dedim kendi
kendime. Sonra da filmi hzlca geri sardm.
Aklma Noam Chomsky'nin Bati'nn Yeni Standartlar Ko-
sova, Dou Timor ve Diünyaya Hükmeden Yeni
Kuak° kitabi
geldi:
39. Noam Chomsky, Bati'nin Yeni Standartlar Kosova, Dou Timor Hiük-
ve Dinyaya
meden Yeni Kuak, Everest Yaynlar, Çev. Ebru Kiliç.
198-
"24 Mart 1999da NATO'nun Strbistani bombalamastyla

yeni bir ça balyordu. Nitekim Tony Blair bu saldryla bir-
likte 'Hat yeni bir kuak çiziyor' diye ilan etmiti. "Yeni bir
kusak' tarafndan balatlan bu yeni ça' varl kendinden
menkul 'uluslararas topluluk, kayna ulusal smrlar aan
terörizm, standartlar duruma göre ayarlanan "insan hakla-
n' gibi gerekçelerle biyük güçlerin, öncelikle ABD'nin çikar
larn, biütin dünyanm selameti gibi göstermekten baka bir
yere çikmiyordu oysa.
Yeni aydnlanma çann ve bu çan yüksek ilkelerinin
doru' tercümesi buydu. ABD, her zaman kendi alglad çi-
karlar dorultusunda hareket edecekti; ABD'nin çkarlarna

ters diien durumlarda ise, baka ülkeler yükü srtlamak ve
faturay ödemek durumundaydlar.. Bu dorultuda, insan
haklarm savunmak adna baz ülkelerin egemenlii de ihlal
edilebilirdi. Ama bunu sadece aydnlanm devletler' yapabi-
lirdi; baka ülkelerin böyle bir eyi akllarndan
geçirmeleri
bile mümkün deildi."
Bu ahnty yaptm kitapta, bir zamanlar NATOda planla-

analisti Michael MccGwire
ma dairesinde hizmet veren, strateji
ise Kosova Sava srasnda unlar yazmti:
bir ittifakn kendine hem
"Tüm dünya ilk kez askeri-siyasal
oldu; o
hem jüri, hem de cellat rolünü biçtiine tank
yargiç, topluluk adna hareket
askeri-siyasal ittifak ki, uluslararas
kolektif yargisni güçlendirmek ama-
kendi
ettii iddiasyla, itmeye, uluslararas hukuku ayaklar
ciyla BMyi bir kenara
hazrd1. Bütün dünya, karSInda, kendini ah-
altna almaya yandan da hakikat konusunda
laki nutuklara kaptrm, bir
örgiütlenme; öldürme,
benzerleri kadar sar bir uluslararas
-199
sakatlama ve imha konusunda emsali olmayan, salt kendi as-

kerlerini riske atma isteksizliiyle snrlh bir teknik kapasiteye
sahip bir Batl ülkeler grubu göriüyordu0
Eldeki bilgiler 11inda bu oldukça

doru bir deerlendir
meydi. Dünya, ne yeni kuan suiistimallerinden ve ahlaki
amaçlarndan etkilenmi ne de ayn yeni
kuan NATO'nun
güvenilirliini salayarak yeryüzünü daha güvenli klma vaat-
leri sayesinde rahatlamtr.
NATO'nun herhangi bir ülke için en çok da NATO üyesi
baz ülkelere kar bir savunma kalkan oluu belli ki tarihte
çeitli örneklerle tekerrür etmi. Bat cephesinde yeni bir
ey
yok...
"Yeni Kuak" da dahil!
Bu arada BM de hiçbir zaman sütten
çkma ak kak olma-
mi. Oylece kenara itilen, ezilen, büzülen, itilip kakilan bir hali
de yok BM'nin. Uluslararas hukuku ayaklar
altna alan kararlar
BMye ramen alnmyor görebildiim kadaryla.
Sanirim BM'ye ilikin düüncelerimi en iyi anlatan
sözler de
Eduardo Galeano'ya ait:
"Savaslar, Birlemi Milletler onaylad zaman iyi,

onaylamad zaman kötü oluyor. Peki bu lütfu kimler ba-
ilyor? Bu lütfu onlara kimler balyor?
Birlemi Millet-
ler bir Genel Kuruldan oluur. Hepimiz,
yani bütün ülkeler
oradayz. Ama bu sadece semboliktir.
Öneri verme yetkisi
var ama karar verme yetkisi yok. BMde
venlik Konseyidir. Ve Güvenlik
kararlar veren Gü-
Konseyi veto hakkna sahip
5 ülkeden oluur. Veto hakkna
sahip olmak demek karar
40. EduardoGaleano/https://www.dailymotion.com/video/x5t5zso
200-
Ece Uner// Haysiyet
verme hakkna sahip olmak demektir. Bu 5 ülke diünya bart-

$t için nöbet tutarlar. Ancak ayni zamanda diünyann en çok
silah üreten ve satan be ülkesidirler. ABD, Ingiltere, ransa,
Rusya, Cin.. Bizim, yani geri kalanlarn barn salama
görevi onlara ait... Savan tiüccarln yapiyorlar ama bars
da satyorlar"
Özetle yllardr en çok silah ticareti yapan ülkeler BMde

bar nöbeti tutuyor.
Yaman çeliki!
Yalan mi?
-201
Thomas Jefferson:
Eer gazetesiz bir hükümet ile hükümetsiz
bir gazele arasnda seçim yapmam
gerekseydi, ikincisini seçerdim
Herkes sustu.
Tarihteki en zeki Amerikan bakan, Amerika Birleik
Devletleri'nin en etkili kurucu babas konutu:
"Bazen insann kendisini yönetmesine giüvenilmemesi ge-

rektii söylenir. O zaman insann bakalarni yönetmesine
güvenilebilir mi? Veya insan yönetmesi için krallar
klina
bürünmüs melekler bulabilir miyiz? B1rakalm bunun cevabr
m tarih versin."
Amerika Birleik Devletleri'nin üçüncü

bakan, görevine
bu sözlerle balad.
Tüm insanlarn eit yaratldn savunan Amerikan
sIzlik Bildirgesi'nin asl yazar oydu.
Bam-
"Baris içinde köle olmaktansa, tehlike
içinde özgiür olmay
yelerim diyecek kadar bamszlk yanlsyd.
Kölelii kaldrd.
202-
Görevi bandayken yasalar sürekli daha da demokratik-

"Söz konusu
letirmeye çalt. En güçlü olduu dönemde bile,
kötü-
giç olduunda, insanlara hiçbir zaman giüvenme ve onlar
diyecek ve
lik yapmamalar için anayasann zincirlerine bala"
bunu uygulamaya koyabilecek kadar..
Dini özgürlükler için çok çaba sarf etti.
Endüstrilemeye kar çkt. Amerikan halknn tarmc ya-
Çiftçilerin yeryüzünün en deerli yurt-
pisin korumaya çalt.
talar olduuna inand. Bir de basn özgürlüüne inand. bu-
16 Ocak 1787de kaleme ald bir mektupta yazdklarn
anlayabileceini
günün dünyasnda görev yapan bir gazetecinin
iyi bilse bile... Tercüme etmekte
sanmiyorum. Ingilizceyi gayet
zorlanacandan deil, anlamakta zorlanacandan... Zira artk
bahsediyor...
gerçek olamayacak kadar ideal bir durumdan
hükümetsiz bir gaze-

"Eer gazetesiz bir hükümet ile
hiç duraksamadan
te arasnda seçim yapmam gerekseydi,
ikincisini seçerdim.
O ezber bozan bir devlet adamyd.

Ustelik iki kez
Koltuuna yapmad, kendi isteiyle ayrld.
ramen...
üst üste bakan seçilmi olmasna
"Zincirlerinden kurtulan hiçbir
Bakanliktan ayrlrken
benim iktidarn prangalarn çkarp atacam zaman
mahkm,
dedi.
hissedeceim ferahlamay yaayamaz"
iktidarn prangalarn bakalarna deil de
Iktidardayken
kendine takabilen tek bakand sanrm.
yaayamayacan söylerdi.
Kitaplar olmadan
zengin kütüphanesi Amerikan Kongre-
Bugün dünyann en
sindedir onun sayesinde...
-203
ABD Kongre Kütüphanesi, 38 milyonu kitap, 70 milyonu

elyazmas olmak üzere 164 milyon esere ev sahiplii yapyor.
Aslnda Kongre Kütüphanesi, 1800'de ABD Kongresi tara-
findan kurulmu. 1812 içsava'nda îngiliz askerlerinin çikar-
di yangnda tamamen harap olmu ve tüm koleksiyonunu
kaybetmi. Kütüphane, savan ardndan ABD Bakan Thomas
Jefferson'in kendi kütüphanesinde bulunan 6 bin 487 kitab kü-
tüphaneye bailamasyla adeta küllerinden domu.
Bu yüzden bugün Kongre Kütüphanesi'nin en eski binasve
ülkedeki en eski federal kültür yaps olarak kabul edilen bina,
Amerika Birleik Devletleri'nin ulusal kütüphanesi..
Ad da Thomas Jefferson Binas...
Sik durun!
1765'te 16 iline satn aldi Kuran-1 Kerim de Kongre
Kütüphanesi'nin Nadir Eserler Bölümü'nde duruyor.
Cumhurbakanl sözcüsü, tarihçi Dr. ibrahim Kaln, Ben,
Öteki ve Ötesi isimli kitabnda öyle anlatr:
...) Amerikan Devleti ile Islâm dünyas arasndaki ilk

resmi temas, Amerikan Bakan Thomas
Jeferson ile Tunus
Beyi Hamnmuda arasnda 1801 tarihli
yazmayla balar.
Amerikallarn ele geçirdii bir Tunus gemisinin
iadesini talep
eden Tunus Beyi, ihtilâf diplomatik
kanallardan çözmek için
1805 ylmda Washingtona bir elçi
gönderir. Sidi Süleyman
Mellimelliadm tayan Tunuslu elçi, 6 Aralk 1805 tarihin-
de Beyaz Sarayda yemee davet
edilir. Ramazan ay olmas
münasebetiyle
akan yemeini ancak giün batmndan sonra
yiyebileceini söyleyen Mellimelli,
böylece Beyaz Saraydaki
ilk iftar yemeinin
konuu olur. iftarda hazr bulunan John
Quincy Adams, Tunuslu elçinin
edep ve erkâna riayet ettiini
ve davranlarnin saygli'
olduunu söyler.
204-
Ece Uncr Haysiyet
Bu ziyaretin ardndan Jefferson, Tunus Beyi'ne bir mektup

yazar ve gemi meselesi karlkl bir anlamayla çözülür. Bu
hadiseden sonra Jefferson'm, Islâm ve Miüsliüiman dünyasyla
olan ilikisi yeni bir boyut kazanr.
Jefersonin Islama olan dini ve siyasi ilgisi, birtakm söy-
lentilerin yaylmasna da neden olur. Amerika'nn temsil etti-
gi Yeni Diünyann çoulculuk, cumhuriyetçilik ve esit haklar
iizerine kurulu olduuna inanan Jeffersonin, Müsliüman bir
elçiyi Beyaz Sarayda airlamast, bir Kuran tercimesi edine-
rek iizerinde tetkikler yapmas ve banaz bir Islâm kart tu-
tum içerisine girmekten kaçnmast, onun bir gizli Miüsliüman'
olduu suçlamasna zemin hazrlamtr.
Jeferson, Amerikan siyasi tarihinde Miüsliüman olduu id-
diasyla suçlanan ilk Amerikan bakandr"
9yanda Latince, Antik Yunanca ve Franszca örenen,

bu sira d
hem tarihçi, hem bilim adam, hem hukukçu olan
Amerikan bakannn en sira d özellii dier bakanlar
gibi
Kuran
Müslüman dünyay potansiyel düman ilan etmemesi,
okumas deildi.
kaleme ald Bam-
Kaderin bir cilvesi olarak, kendisinin
edilmesinden 50 yl son-
S1zk Bildirisi'nin 4 Temmuzda ilan
Temmuz günü, Amerika'nn 50. bamszlk yl
ra yine bir 4
onun en sira d
dönümünde hayatn kaybetmesi de deildi
özelligi..
hesaplayabilmesi, en iyi dansç-
Günes ve ay tutulmalarn
en vahi atlar eitebilmesi, bina
dan bile daha iyi dans etmesi,
da deil..
ve yol ina edebilmesi falan
O bir bahçvand.
Insan Yaynlar.
Öteki ve Ötesi,
41. Dr. Íbrahim Kaln, Ben,
-205
Tüm iktidar boyunca sansüre kar olmay doadan örendi:

"Hükümetler sansüre geçit vermemelidirler ve bu ancak
basnn özgür olmas ile olabilir. Eer erdemli bir hükûmet ise
kendisine kar yaplacak herhangi bir saldrdan korkmasna
gerek kalmayacaktr. Doa, insana ister dinin, ister politikann,
isterse de hukukun içinde olmak üzere doruyu bulup çkar-
mas için verilmitir"
Tüm dünyadan tohumlar toplad. Tohumlarnn
geliimini
1766-1824 yllar arasnda tuttuu "Bahçe Kitabr adl
günlüü-
ne kaydetti. Amerika Kitasi'nn tropik bölgelerinden, Afrikadan
gelen tohum ve bitkileri yetitirerek çeitlilii
artrd.
Jefferson, tüm bu bitkileri bir araya getirip
yetitirmeye ba-
lamadan önce acaba bakas tek bir yerde bu kadar
çok çeit
bitki yetitirmi midir hâlâ bilinmiyor.
"Çiftçiler yeryüzünün en deerli
yurttalardr" derdi. ileri
de dünyann en büyük probleminin
ktlk (gidada, doada ve
özgürlüklerde) olacan öngörmü bir
dâhiydi o.
Amerika'nn en bahtsz bakan John F. Kennedy
29 Nisan
1962de Bat Yarmkürede Nobel ödülü
kazanm kim varsa Be-
yaz Saraya davet etti. Nobel'in
Amerikal kazananlar onuruna
bir akam yemei verdi ve onlara
öyle seslendi:
"Bu oda, Thomas Jefferson tek
bana akam yemeini ye-
dii günden beri bu kadar yetenek, bilgi
ve birikimi bir arada
görmedi.
-206-
Ellerinde Hiç Demokrasi Kalmam
Dünya demokrasisinin beii..

Yillar boyu nice medeniyeti o beikte sallad da sallad.
Uyuttu da büyüttü.
Baka ülkelerde onca darbe, soft darbe, içsava, d sava, i-
gal ve istila, dizayn ve provokasyon suçlamalaryla eletirilerin
odandaki süper güç.
ABD'den bahsediyorum evet.
Sonra garip bir ey oldu ve dünyay kartran ABD kart!
kongre
Dünyann bu en güçlü ülkesinin bakan resmen
bastrarak yönettii ülkede darbe yapmaya kalkt.
Dünya demokrasisinin neferi ve yegåne garantisi!
girdi. Donald
Amerika, kongre binasnn igaliyle oka
hazmede-
Trump, seçim sonuçlarn ve Bidenin kazanmasn
sürükledi. Seçilmi bakan Joe
meyince giderayak ülkeyi kaosa
sabote etmek için des-
Biden'in zaferini ilan edecei oturumu
kongre binasn igal
tekçilerini ayaklandrd. Trumpçlar da
ederek dehet saçtlar.
kez kendi topraklarnda gördük.
ABD askerini neredeyse ilk
büyüktü. Ülke, tarihinin en korkunç ve karan-
Çünkü tehlike
lhk günlerinden birini yaad. 200 yl
aradan sonra kongre igal
edildi.
207
Trump, Beyaz Saray önünde miting düzenledi. "Asla pes

etmeyeceiz!" dedi. Bu sözler kalabal iyice ateledi. Binler-
ce kii kongre binasna yöneldi. Kimi güvenlik bariyerini
at,
kimi düz duvara trmand. Sonunda kongre binasnn
kapsn
kirdilar
Öfkeli kalabaln arasnda kovboy kyafeti giyen de var-
di, boynuzlu kürk apka giyen, yüzünü Amerikan
bayrann
renklerine boyayan, Viking
klna giren de.. Bunlardan ba-
zilar polisle de çatt. Kongre binasn igal ettiler, genel kurul
salonunu basp, terör estirdiler.
Polis çaresiz kalnca, olaylar bastrmak için ulusal
muhafz-
lar göreve çarld. Ar silahl FBI SWAT ekipleri
kongre bina
sina giri yapti.
Gerginlik zirve noktasna
ulatinda Biden, "Bu bir pro-
testo deil, ayaklanna. Demokrasimiz
saldr altnda" dedi ve
Trump'tan destekçilerine "Eve dön" çars
yapmasn istedi.
Trump bu çarya Twitterdan paylat bir videoyla
kari-
lik verdi. Destekçilerine "Eve dönün" dedi.
Ardndan Twitter ve
Facebook, Trumpin hesaplarn askya ald.
Kongre igali toplam dört saat sürdü.
Îki adet boru bombas etkisiz hale getirildi.
Bakentte 24 saatlik sokaa çkma yasa ve 15 günlük acil
durum ilan edildi.
4 kii hayatn kaybetti.
52 kii gözaltna alnd.
Milyonlarsa tedirgindi.
Trumpin destekçileri, kongre binasnn önüne
yerletirmilerdi.
daraac bile
Kongre baskn için Bush, "Bakaldr"
dedi.
Biden ise "Ayaklanma'"
208-
Clinton, o bilindik 11 Eylül jargonunu bu kez kendi ülke

sindeki gelimelerle ilgili kulland ve "Ülke içindeki teröristler"
ifadesini kulland.
Çokça senatör ve vali olay "Darbe" diye adlandrd.
New York Valisi Cuomo "Baarsz bir darbe giriimidir"
dedi.
Libya ve Irak'taki arkadalar, Amerikadaki Cumhuriyetçi
Parti üyelerini arayarak "iyi misin?" mesajlar atyorlard.
Amerikal muhabirler yangn yerine dönen kongre binasi-
nin önünde çektikleri anonslarda "Buras Badat ya da
Käbil
deil, Washington ve Kongre binas" diye ünlüyorlard.
KARMA IS A BITCH!
Tek cümleyle onlarca yllk bir trajedinin tek saniyede traji-
komediye dönümesi gibi..
ol-
Bazilar sosyal medyada "Merak etmeyin ABDde darbe
edebilecek bir Ameri-
maz çiünkü Washingtonda bunu organize
kan elçilii yok" esprisi yapyordu.
"Se-
Unlü Hollywood yldz John Cusack Twitter hesabnda
yahat kis1tlamalarndan ötüriüi, bu sene Amerika darbeyi evinde
organize etmek zorunda kaldr" paylam yapt.
ettiklerinden
Bana göreyse bütün ülkelere demokrasi ihraç
ellerinde hiç kalmamt!
-209
Bundan Sonras Ate
Takvimler 25 Mays 2020 tarihini gösteriyordu. Akam sa-

atlerinde ABD'nin Minnesota Eyaleti'nin Minneapolis kentin-
de polis, bir ihbar ald. Îhbara göre siyahi bir adam sahte bir
banknot tayordu. Ekipler olay yerine gitti ve George Floyd'u
gördü. Siyahi adam aracndan indirildi. Beyaz polis memuru
Derek Chauvin'le göz göze geldi. Bu onun Azrail'ine ilk ve son
bakyd! Chauvin, Floyd'u kelepçeli ekilde yere yüzüstü yatr-
di, ikence balad. Siyahi adamn boynuna diziyle bastryordu.
Bütün dünyann gözü önünde, canl yaynda bir cinayet ile-
niyordu. Floyd "Nefes alamyorum!" diye bardkça cani polis
daha da bastryordu.
Öldürecekler beni!" diye bariyordu adam. Bu canl ci-
nayet sirasnda insanlarn kameralar kayttayd ama insanlk
kaytszd. Kimse ses etmiyordu, arada bir clz tepkiler duyulu-
yordu o kadar. "Nefes alamyorum!" diye inliyordu adam, daha
çok bastryordu polis...
Tüm dünyann gözü önünde sürdü bu ikence!
Tam 8 dakika 46 saniye boyunca beyaz bir polis memuru-
nun dizlerini siyahi bir adamn boynuna bastrmasn izledik.
Olan ey nefes kesiciydi, izleyenler açsndan da kurban açsn
dan da. 8 dakika 46 saniyenin sonunda 46 yandaki Floyd, son
nefesini vermiti.
210-
Insanlik da!
Polisin uzun süre ensesine diziyle basmasndan dolay da-
kikalarca "Nefes alamiyorum!" diye yalvaran bu adam kimdi?
1 metre 87 santimetre boyunda, 98 kilo
arlnda
güvenlik görevlisi. Barçl, masum yüz ifadesinde baskn bir
bir
mahzun hal vard. 1,87 boyunda ve 98 kiloda bir özel güven-

lik görevlisi olarak fazla savunmaszd. Hele polis tarafndan
gerçek bir suçlu ya da üpheli saylabilmek için fazlaca sa-
vunmas1z...
Cünkü aradan geçen bir siyahi bakana ve onca reforma
ramen "siyahlarn beyazlara sopa sallayabilecei tek yer hâlà
beyzbol sahalarydr'. Onun dinda oyunun kural belliydi; siya-
hiler beyazlar karsnda hep krlgan hep maluptu.
Peki bile isteye sirf ten rengi kendisininkine benzemiyor
diye bir siyahinin nefesini, en azlh rkçnn bile ar damarna ba-
sabilecek kadar canice kesmek için nasl bir bahaneye sarlmt
beyaz polis memuru?
Bahanesi uydu:
Uzerinde sahte 20 dolarhk bir banknot tayor!"
Fotoraf makinesinin merceine yaklatrdmzda 20 do-
larlhk banknotun üzerinde ABD'nin 7. Bakan olan Andrew
Jackson'i görüyorduk. Hani u yerlilere kar sert tutumu ve köle
sahibi olmasyla bilinen... Kizlderililere ve kölelere kar en aci-
maz kararlar alan gözya yollarnn mimar, Amerikan Ba-
idolü. "Aaa Trumpn
kan Andrew Jackson! Hani u Trumpin
Jackson takntsn bilmiyordum" demeyin sakn.
2017de koltuu dev-
ABD Bakan Donald Trump 20 Ocak
Jackson'in foto-
raldktan ksa bir süre sonra Oval Ofise Andrew
devralma kutlamalarnn da
rafni asmt. Hatta Trump'in görevi
banknotun kade-
Jacksonvari" olduu söylenmiti. 20 dolarlk
muamelesiyle iç içe geçmiti. Zira
ri Amerika'nn siyahilerine
-211
ABD'nin 44. Bakan Barrack Obama, görevi brakmadan önce

ABD'nin 7. Bakan Andrew Jackson'in fotorafinn 20 dolarlik
banknotun üzerinden kaldrlmas için uramt.
Obama yönetiminin kararyla 2016 ylnda ABD Hazine
Bakanlindan yaplan açklamaya göre, yeni 20 dolarlk bank-
notlarn ön yüzünde, kölelik karit Afrika kökenli Amerikal
Harriet Tubman'in portesine yer verilmesi kararlatrlmt.
2020 ylnda hayata geçirilmesi planlanan proje; ABD Bakan
Donald Trump'tan veto yemiti.
ABD basninda yer alan iddialara göre Bakan Trump'in,
"Ben bakan olduum sürece o fotoraf oraya konmayacak"
dedii örenildi. Anlayacanz Floyd'un ölüm sebebi olan
o 20 dolarlk banknot asla sadece 20 dolarlk bir banknot
deildi.
Sahte miydi?
Halà bilmiyorum ama altnda yatan mana oldukça gerçekti
onu biliyorum.
Sonra ne mi oldu?
Floyd'un ölümüne sebebiyet veren polis memuru Derek
Chauvin, cinayete teebbüsten tutukland.
Görüntüler sosyal medyada dalga dalga yayld.
Öfke de..
Binlerce kii "Nefes alamyorum!" eylemi
balatt.
Amerika ayaa kalkt!
Bu bir haysiyet krlmasnn ayaklanmasyd.
Yillardr devam eden irkç zulüm Amerika'nn siyahilerini
çok yormutu. Tansiyon yükseldikçe yükseldi,
yangn bütün
eyaletlere sçrad. Irkç cinayete isyan
atei hiç sönmedi. Cani
polisin dizi, Floyd'un boynuna dayandnda, bçak Afro-Ame-
rikallarn kemiine dayanmt çoktan.
-212
Ece Uner Haysiyet
Ayain boynuna dayayan, nefretli insandan nefret etmemek

biyiük ruhsal direnç ister" demiti ünlü Amerikal siyahi
yazar Ja-
mes Baldwin. Sanki tam da günün birinde beyaz polisin bir siya-
hinin boazna diziyle bastrarak onu boacan
öngörmü gibi..
Hem ABDde hem de bütün dünyada siyahi hareket için kalk
borusu saylan kitabnda unu da yazar:
"Eger her seyi kaybetmeyi göze almazsak bizi bekleyen

sey u kehanetin gerçeklemesidir: Artk su yok, bundan
sonrasi ates."2
Amerika tam da onun öngördüü gibi yangn yeriydi.

Ve bundan sonras sadece ve sadece ateti!
Bakanlik seçimleri gerçekleti.
Biden-Harris ikilisi seçildi. Trump ve "gururlu çocuklar"
sonucu kabul etmedi. Ar sac, göçmen kart, siyahi dü-
mangururlu çocuklar" gururlarn ayaklar altna alarak her
türlü aklabanl yaptilar.
Yaktlar, yktilar.
Amerika bir kez daha yangn yeriydi!
Ama bu defa yangnin ateiyle bir meale yakld. Demok
mücadelesine
ratik ina adna ne varsa; eitlik, özgürlük, adalet
bir umuttu bu meale, irkçln karanlnaysa bir
misilleme..
Siyahi bir televizyon yorumcusu öyle diyordu alayarak:

baba iseniz ve
"Bir göçmen, bir Müslüman, bir siyahi, bir
nihayet nefes ala-
ABDde yayorsanz rkç bir bakann gidii
bileceiniz bir balangc gibi görünür."
yarnn
George Floyd'a srf
Devletin polisi tarafindan "nefesi kesilen"
verilmemiti ancak az
Syahi olduju için kendini savunma hakk
YKY, Çev. Kivanç Güney.

42. James Baldwin, Bundan Sonras Ales,
213-
zamanda çok ey deimi, ilk kez bir siyahi ABD'nin savunma

bakan olabilmiti. Savunmasz milyonlarca Amerikal siyahiden
ilk siyahi Amerikalh Savunma Bakani'na hzlh bir geçi...
Emekli general Lloyd Austin, ABD'nin ilk siyahi Savunma
Bakan oldu.
Biden-Harris ikilisini Beyaz Saray'a tamakta hayati rol oy-
nayan kiiyse bir baka kadn, üstelik bir baka siyahi kadnd:
Stacey Abrams.
Ve evet sonuç olarak ABD, ilk siyahi, kadn ve Asyalh bakan
yardimcisn seçti: Kamala Harris...
Her ikisi de göçmen olan Hintli bir anne ve Jamaikal bir
babann kzyd Kamala. Amerikan siyasetinde beyaz adam ta-
rafindan domine edilmi 200 yllk bir gelenei ve bariyeri yerle
bir ederek gelmiti. Çeitlilii ve kapsaycil kucaklayacana
söz verdi.
Ünlü televizyoncu Christiane Amanpour tarihe u notu
dütü:
"Kamala Harris, ilk kadn bakan olarak tüm normlara geri
dönüs garantisiydi ve tüm normlara hakikat de dahildi"
Post-truth'un yani hakikat ötesi yalanlarn beii bir ülke
için sk bir öngörüydü bu. ABD'nin hem ilk kadn hem de ilk
siyahi bakan yardmcs seçilerek tarihe geçen Kamala Harris,
Washingtonda yemin ederek göreve balad.
Yemin toreninde batan ayaa mor giyinmiti. Mor renk,
Cumhuriyetçi krmzs ve Demokrat mavisinin
karm oldu-
undan her eyden önce birlik mesajyd. Daha da ötesi, mor
renk vurgusu, bir kadnn, bir siyahi kadnn Amerikan ve do
laysiyla dünya siyasetine damga vurmaya hazrlanan gücüne
ve feminist harekete vurguydu. Boynuna genellikle siyah inci
takan bu kadn, irkçlin elini siyahlarn boynundan çekmeyi
vaat ediyordu.
-214
Martin Luther King in efsanevi "Bir hayalim var" konumasi

gerçek mi oluyordu?
"Eski kölelerin evlatlaryla eski köle sahiplerinin evlatla-
r, Georgia'nn kizil tepelerinde kardelik sofrasna birlikte mi
oturacaklard?"
Birbirlerine srt çevirmek yerine yüzlerini birbirlerine mi
döneceklerdi?
Kim bilir.
"Bir hayalim var" sözü üzerinden çok zaman geçmi-
ti. Kadin, siyahi, aznlk, göçmen, feminist biri dünyann ve
Amerikann daha ne kadar "ötekisi" olabilirdi bilmiyorum ama
artik barol onundu.
Bu bir film miydi gerçek mi?
Hayal miydi hayal krkl mi?
"Bundan sonras ate" miydi, "O"ndan sonras tufan mi?
Onu da zaman gösterecekti.
-215
Ayn Kuman ki Ayr Yüzüyüz
ve Birlikte Güçlüyüz
20 Aralk Aziz Nesin'in doum günü...

Onu anmak için yazdklarn okuyordum. Çarpc fikirleri
ve cümleleri elbette saymakla bitmez. Ama algda seçicilik
mi-
dir nedir aralarndan bir tanesi dierlerinden daha çok dikka-
timi çekti.
"Ayn kâidn arka ve ön yüzleri gibiyiz. Sonsuza dek
bera-
ber; ama hiçbir zaman birbirlerini görmeyen..."
Uzun süredir bizi bize bu kadar iyi anlatan
baka
bir cümle
okumamtm.
Acaba tam olarak hangi tarihte kaleme
almt bu satrlar?
Madmak Olay'ndan sonra mi?
Aziz Nesin'in ba hedef olduu o vahim
gün. Aydnln ka-
ranla, sevginin nefrete yenildii o gün, tarihe Sivas Katliami,
Sivas Olaylar, Madmak Katliam ya da
Madmak Olay olarak
geçmiti.
2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas'ta Pir Sultan Abdal enlikle-
ri düzenlenmiti. O sirada, Madmak Oteli,
radikal islamc bir
grup tarafindan yakld. Çounluu Alevi 33
yazar, ozan, düü-
nür yanarak can verdi.
-216-
Ece Uner / Haysiyet
Takvimler 2 Temmuz 1993ü gösterdiinde gözü

dönmü
bir güruh, "Cumhuriyet Sivas'ta kuruldu, Sivas'ta yklacak. La-
iklere ölüm. Yaasun eriat ve Sivas Azize mezar olacak!" slo-
ganlar atyordu.
Memleketin orta yerinde onlarca kiiyi yakarak katlettiler.
Koca devlet toplamda 60-70 kiiyi onlarn elinden kurtarama-
di. 51 kii olaylardan kendi olanaklaryla, ar
yaralarla kurtul-
du. Aralarunda olaylarn ba hedefi Aziz Nesin de vard. Ítfaiye
merdiveniyle kurtarlmaya çallrken "Asil öldürülecek kii
burada!" diye bard merdivendeki görevli.
"Tam kurtuluyorum derken artk sirat köprüsünde gibiy-
dim. Devam etsem linç, geri dönsem cehennem vardi" diye an
latyor o an Nesin.
Merdivenden itfaiye arac etrafinda toplanan kart görülü
kalabala doru itildi. Onu lins giriiminden araya giren po-
lisler kurtard. Tarihimizin utanç vesikas Madmak Olay'yla
Aziz Nesin'in bata alntladm cümlesinin ne gibi bir ba-
lantisi var?
Anlatacam....
Îktidarlar, Türkiye'nin dardan müdahale ve provokasyona
açk bir ülke olduunu savunageldi çounlukla. Hatta bu konu-
da çok çarpc bir cümle de okumutum bir kaynakta: "Türkiye
biyüdükçe budanr, kurudukça da sulanr"3
Yani Türkiye jeopolitik olarak o kadar stratejik bir nokta-
da ki ne tam olarak büyüyüp gelimesine izin verilir ne de tam
olarak kuruyup gitnmesine. Tabii bu d müdahalelere tamamen
açik, etken deiledilgen bir Türkiye tezinden yola çklarak re-
ferans alnabilecek bir cümle.
Peki bu denli kirlgan ve d müdahalelere açk olmas
için
lürkiye'nin en zayf karn nedir? Ne olagelmitir?
43. Prof. Dr. Cengiz Kuday
-217
Bu sorunun cevab ayn zamanda Türkiye'nin en güçlü yan-

dr. Yani Türkiye'nin en güçlü yan ayn zamanda en zayf kar-
nidr kanmca...
Nedir o?
Türkiye'nin etnik, mezhepsel, kültürel mozaii biriciktir ve
kiskanlacak kadar çeitlilii ve güzellii içinde barndrr.
Ama ayni zamanda Türkiye sadece jeolojik olarak bir dep-
rem ülkesi deildir, ayn zamanda jeopolitik olarak da bir dep-
rem ülkesidir. Etnik, mezhepsel onca fay hattnn üzerinde
durmaktadr ve yer yer suni müdahalelerle bu fay hatlaryla
oynanmaktadr.
Profesör Deniz Ülke Arboan'in çok isabetli tespitiyle, böl-
gemiz 3 temel fay hatt üzerinden krlabilir; mezhepsel, jeopo-
litik, etnik.
Ve yine onun deyiiyle, "çok renkli, çok kültürlü, çok inanç-
h bir corafyann her bir metrekaresini dinamitleyecek kadar
sosyolojik bomba var buralarda'
Daha önce benzerlerini defalarca gördüümüz, Sivas'tan,
Çorumdan, Maratan tandmz kirli eller yine Alevi canla-
rimza dokunmak istiyordu! Çirkin, faist bir saldr yaand
izmirde. Gaziemirde Alevi bir ailenin kapsna çarp iareti
kondu ve "Defol Alevi" yazld.
Ve daha yeni 2021'in Ocak ay bitmeden Yalovada Alevi
ailelerin evleri iaretlendi. Evlerin kaplarna, kan çartran
karmz boyayla çarp iareti konuldu.
Uzerinde yaamaya çaltm1z fay hatlar bazen içeriden
bazen diardan müdahalelerle bizi sallyor. Sallanyoruz. Adi-
na Türkiye denen binay da temelini de salam tutmann yolu,
iaretlenen her kapinn bizim kapmz olduunu bilmek. Zira
iaretlenerek birlik ve bütünlüümüzün yüzüne kapatlmaya
çallan tüm kaplar aslnda bize açlyor!
-218
Halihazrda isizlik, insan haklar, ekmek, adalet, basn öz-

gürlüü gibi gerçek gündemleri olan bir ülkede
karde kavga-
siyla kaybedilecek vakit yok.
Aziz Nesin'in yaznn banda alntladm, "Ayn
kâdn
arka ve ön yiüzleri gibiyiz. Sonsuza dek beraber; ama hiçbir za-
man birbirlerini görmeyen" cümlesi bu "karde kavgas"
tuzai-
na neden düegeldiimizin de iyi bir özeti gibidir.
Madmak Olay ve sonrasndao denli iddetli olmasa da te-
kerrür eden utanç vesikalarnda birbirimizi "görmüyor" oluu-
muzun büyük pay olduuna inanyorum.
Farkinda misnz? Meseleleri ele al biçimimiz çou zaman
etnik mezhepsel bazl bir ideolojik körlük içeriyor. Yaadi-
miz ve yarattimz birçok yapay problemin kayna da bu!
Saramago'nun deyiiyle, "körlük, umudun tükendii bir dünya-
da yaamak' ise eer, ideolojik körlüümüzle o dünyay esas biz
yaratryoruz kendimize, kendi ellerimizle.
Cuvaldiz bakasna batrmadan önce ineyi kendine batr-
mayan her türlü iliki biçimi ve her mahalle maalesef çkmaz
sokak.
Hep de öyleydi.
Ismet Özel, "Yolumuz birbirimizi anlamaktan geçmiyorsa,
hiçbir yere varamayacaiz demektir" diyor.
Birbirimizi anlamak içinse birbirimizi "görmek' zorundayz!
Sosyolog Zygmunt Bauman, çamzn anahtar cümlesinin,
"Düünüyorum, o halde varm yerine artk, "Görülüyorum,
o halde varm" olduunu savunur. Görülmek artk bir varolu
meselesidir. Olmak ya da olmamak meselesidir.
Güney Afrikadaki Zulu kabilesinde selamlama ekli
Sawubonadr. Tam olarak anlam, "Seni görüyorum'dur! Dier
insani görmenin ve erdemleri ve kusurlar ile kabul etmenin
-219
bir ilanidr. Bu karlamaya cevap olarak insanlar genellikle

"Shiboka" der, yani "Senin için varm"!
Yani bir kâadn arka ve ön yüzü ya da ayn kuman iki ayr
yüzü olmak yedir.
Ayn hammaddeden.
Bir kuman iki ayr yüzü!
Bir ters, bir düz, kâh pürüzlü kâh pürüzsüz.
Ama sökülse bile diki tutturabilen.
Yüz yüze gelebilen.
Birbirini görebilen".
220-
Akta, Savata ve
Bulata ldeal Devlet
"Korona günlerinde ideal devlet nasl olmaldr?" sorusuna

da bir hayli kafa yorduk çok ükür ki.
Bilimadamlar tam bir kapanmadan bahsediyor, hatta bu-
nun art olduunu önemle duyuruyordu. Lakin bunun yükü
ekonomik olarak kaldrlabilecek gibi deildi. Daha dorusu
bunun yükünü ekonomik olarak kaldrmak önceliimiz deil-
di. Yani eldeki kayna toplumsal destek için kullanmak öncelik
deildi..
Listenin ön sralarnda zorlu dönemi atlatmalar için baz
ülkelere hibe edilen paralar, IMF borcu ödenen ülkeler, içeride
Esnafa ve vatan-
vergi borcu silinen "daha eit" firmalar vard.
devlet destei mümkün
daa tam bir kapanma" için gerekli
görünmüyordu.
Peki devlet neydi?
Devlet iyilikti, dostluktu.
Devlet emekti.
diünyann haya-
Platon, mehur Devlet'inde, "Insann hayat
findan daha önemlidir. Asl bilgi dünyay deil,
insan bilmektir"
diyordu. Kendi insann..
-221
Mesela Thomas More, Ütopya adl eserinde ideal devleti

anlatrken "Diizen bozukluunun, hakszn, yoksulluun tek
nedeni, ulusal servetin tam bir eitlik içinde bölüsilememesidir.
Maln mülkün kiisel bir hak olduu, her seyin parayla ölçüldügü
bir diüzende toplhumsal adalet hiçbir zaman gerçekleemez" diyor-
du. Uluslar olarak ancak ve illa ki birlik bütünlük içinde daya-
niarak atlatabileceimiz bir illet vard. Onun için de toplumsal
adalet, ulusal servetin eit bölüülmesi ve devletin yardm çok
önemliydi. Ve bu bir "ütopya" deildi, olmamalyd.
Farabi de ideal Devlet'inde "Insanlar, mutluluu elde etmek
için birbirlerine yardm eden tophum, erdemli, mükemmel bir
millettir diyordu. Eh bizim insanmiz bu tanma uyuyordu.
Belediyeler yardm kampanyalaryla para topluyordu.
Neden olamad?
Cünkü belediyelerin ba toplamas hukuksuz bulunmu,
hesaplar bloke edilmiti. Muhalif partinin belediyelerinin aevi
hesaplar da bloke edilmiti. Hesaplarn bloke edildii bir siyasi
hesaplama ya da üzüm yemek mi bac dövmek mi karmaas-
nin sonucu olarak ihtiyaç sahipleri ihtiyaçlar karlanamadan
sahipsiz kalyordu.
John Locke "devlet"i, insanlarn
doutan sahip olduklar
yaam, özgürlük ve mülkiyet gibi doal haklarnn korunmas
için bir araya gelip anlaarak kurduklar bir aygt olarak
tanm-
lar. Yani insanlarn doal haklarn devlet çineyemez.
Cigneyemezdi deil mi?
Thomas Hobbes, Leviathanda "Herhangi bir
kiinin güçsiiz-
leri ihmal etmesi merhametsizlik olduu gibi bir devletin egeme-
ninin, onlar, kiisel hayrseverliin tesadiüfüne
maruz brakmas
da öyledir der.
Ileri kiisel hayrseverliin tesadüfüne brakmak mi?
222
Yani Haluk Levent mi?

Onun yetimeye çalt yardm ve ba kampanyalar mi?
Allah ona ömürler versin.
Erdemli yaamak, 83 milyonun hakk!
Akta, savata, bulata...
lyi günde kötü günde, hastalkta salkta, varlhkta ve yokluk-
ta ölüm bizi ayrana dek..
Devlet aygiti da tpk birey gibi her daim Thoma
Campanella'nn Güne Ülkesi'ndeki gibi çalmalyd:
Kendisine yaplmasn istemedii bir eyi bakalarna yap-
mayarak; kendisine yaplmasn istedii her eyi bakalarna
yaparak..
Yani haysiyetle..
-223
Ussal Mesafe
Ankara'nin WUHANKARA olduu zamand, salgnn ba-

kentte son sürat yayld günler... Ankarada bir pavyonda ter
likle direk dans yapan maskesiz orta yal amcalar gördük.
Baka bir adreste milletin vekili 1500 kiilik düün yapnca mil-
let de kendi düününde halay çekerken maskeyi halay
bann
mendili olarak kullandi.
Koronay d güçlerin bir oyunu olarak gören de vard, koca
bir yalan olduuna inanan da.
Kimi maske takmamak için direniyor, kimi karantinadan
kaçp toplum saln tehlikeye atiyordu. Pandemi kurallar
basitti ama uzmanlara göre bazlar ya egoist ya da ciddi anlam-
da kiilik bozukluu yayordu. Ibirliine
yanamyor, bencilce
davranyorlard. Yaplan bir aratrmaya göre Türkiye, pandemi
sayesinde sosyopat kiileri de yakndan
tanma imkânn buldu.
Tedbire uymayan, kurallar hiçe sayanlar
aslnda ciddi kiilik
bozukluu yaayanlard. Pandemi öncesi gizlenmeleri kolayd
ama pandemiyle hemen kendilerini eleverdiler.
Kurallara uymayp, virüsle mücadeleyi
zorlatrdkça biz de
kendilerini yakndan tanma firsati bulduk.
Bazen yaptklarna
sinir olarak, bazen gülerek, bazen yaptklari
ya da yapmadklar
yüzünden bizzat hastalanarak..
-224
Ece Uner 1 Haysiyet
Salgn önceleri bir turnusol kâd vazifesi gördü. Aklls

delisi, tedbirlisi tedbirsizi, düüncelisi bencili, paranoya kay-
gisiZ içimizde ne varsa kim varsa çkt meydana.
Ardindan bencillik, hoyratlk ve bireycilik üçü bir arada for-

mülüyle kucamza hiper bireycilii yerletirdi. Kabalatkça
kabalatk, hoyratlatkça hoyratlatumz bir girdaba dütük
Salginin artusyla belirsizlik çoald.

Belirsizlik çoaldkça ekonomi kötye gitti.
Ekonomi kötüye gitikçe isizlik tavan yapt.
Umitsizlik ortalkta zaten kol geziyordu,
hayatlarmzn merkezini mesken tuttu.
iyice
Son tahlilde bir bakasyla aramiza sosyal
mesafe koysak da, salgnla aramza ussal
ve ruhsal mesafe koyamadk.
Aklimiz kaçrdk!
Dorular ve yanllar birbirine girdi.
dorularla yanllarn, hakllarla hakszlarn, hak-
Ite yine
bebekleri
SIzlk yapanlarla hakszla urayanlarn matruka
merkezine
gibi birbiriyle iç içe geçtii bir günde bizim haber
bir görüntü ulat.
vodvili bundan daha iyi anlatan bir olay
Içinde yaadmz
derece mahcup, biro
olamazd. Görüntüde yal bir adam son
kadar utangaç bir yüz ifadesiyle anlatyor:
kuyruunda bekliyordum, önümdeki adam
Markette kasa
gelecektim ama döndü arkas-
cart diye yellendi, duymazlktan
ni bana sordu. 'Sesi duydun mu?
225-
Ece Uner 1/ Haysiyet
Evet' dedim. 'O zaman sosyal mesafeni koruyamamsn' dedi.

Daha sonra dayanamad tekrar sordu: 'Kokuyu da aldn m?'
Evet dedim.
O zaman masken bir
ie yaramyor, yaknda koronavirüse
yakalanrsn' dedi. Sonra tekrar döndü arkasna bakt, 'Ite sizin
gibiler yüzünden. dedi. 'Koronavirüs yaylhyor. Sanki yellenen
o deil de benmiim gibi utandm yani."
-226-
Uzaktan Eitim Bize Çok Uzak
Okullar açlal daha birkaç gün olmadan uzaktan eitim alt-

yapsi tam anlamyla çökmütü. Eriim yüzünden veliler, ö-
retmenler, örenciler perian olmutu..Sinir krizleri geçirenler
bile vard.
Büiyükehirlerdeki veli ve öretmenler:
"EBA dediler herkes hiücum etti, sistem çöktiü"
"Istanbulun merkezinde oturan bir veli olarak burada da in-
ternet çekmiyor."
Ailelerin imkân olsa bile internete balanamyorlar çünkü
elektrik kesik.
Cocuklar buna hazr deil, veliler hazr deil, sistem tam
oturmus deil" diyorlard.
Koronavirüs salgn nedeniyle milyonlarca örenci okullar
kapal olduu için uzaktan eitim sistemiyle örenim hayatun
sürdürmeye çalyordu. Bilgisayar, tableti ya da interneti ol-
mayan örenciler ise eitimlerini almakta güçlük çektii için
maduriyet yayordu.
Sonra yürek parçalayan o görüntü dütü sosyal medyaya:
Bir örencinin, annesinin telefonundan öretmenine att
mesajin ekran görüntüsü...
Oretmenim, annemin interneti az kalm derse giremicem."
-227-
Ardndan 8yandaki Çnar, babasnn telefon kotas yet-

medii için EBAya balanamad. Komudan internet çekmek
için çatya çkt babas. O da babasnn peinden çkt. Çnar
o çatidan dütü ve hayatn kaybetti. Sonra herkes merak
etti;
acaba EBA eriimi internet kotas kapsam
dnda tutulsa öl-
meyebilir miydi?
Yetmedi bir görüntü daha dütü haber merkezlerine..
Hakkâri Yüksekova'ya bal Sarta köyünden.
Kimi ilkokul, kimi lise, kimi üniversite örencisiydi. Hep-
si salgn yüzünden eitime evlerinden, uzaktan devam
etmek
zorundayd. Kimi üniversite snavlarna hazrlanyordu, kimi
Türk müzii devlet konservatuvar örencisiydi. Ama köyde
in-
ternet yoktu! Peki, onlar nerede ders yapyordu dersiniz?
Damda...
Uzaktan eitime evlerinden deil, köyün bir kilometre
uza-
indaki bir ahrn damndan katlyorlard.
60-70 örenci..
"Zorundayz ama üüyoruz" diyorlard.
Bir kilometre yol gelip dadaki bir
ahrn damnda ders gö-
rebiliyorlard sadece. Çünkü bulunduklar köyde
hiçbir ekilde
ebeke çekmiyordu ve bundan kaynakl internet de çekmiyordu.
imdilik o damda idare ediyorlard ama hepsi kara kara dü-
sünüyordu; havalar souyunca ne olacak?
Türkiyede bu sorunu yaayan onlarca
köyden sadece bir ta-
nesiydi Sarta köyü.
Ezamanl olarak Milli Eitim Bakanlindan "Uzaktan
timde Çinden sonra dünya ikincisiyiz" ei
eklinde bir açklama
geldi.
Anlayacanz uzaktan eitim konusunda iddialydk.
Ama eitime uzaklk konusunda
daha da iddialydk!
228
Tepetaklak
Takvimler 22 Eylül 2020'yi gösteriyordu. Aylardr beklenen

gün nihayet gelip çatmt. Yüz yüze eitim balamt.
Malum pandemi nedeniyle uzun süre yüz yüze eitim
balayacak m balamayacak m diye konumutuk. Ardn-
dan 31 Austos'ta uzaktan eitime geçmitik. Ilk günden yani
31 Austos'tan 22 Eylüle kadar zaten bir kaostur gitti.
Ve 22 Eylülde bir kez daha örenci ve öretmenler ekran

bandayd ders yapmak için.
Ancak o da ne!
Kisa ad "EBA" olan eitim biliim a çöktü. Orenci ve ö-
de "Çok kalabalk!"
retmenler sisteme giri yapamadhi gibi, bir
Google altyap-
uyarsiyla karlat. Zaten özel okullar aylardr
Sini kullanyordu, geriye bir tek
devlet okullar kalyordu EBA
Türkiyedeki
kullanan. Aylardr uzaktan eitimi konuuyorduk,
ogrenci says da belliydi (18 milyon)..
O zamana kadar ne yaplmti?
Kalabalk öngörülememi miydi?
Kafamzda onlarca soru vard.
Milli Eitim Bakan'ndan gelecek
bir açklama bekliyorduk.
Beklenen açklama hiç beklenmedik

bir ekilde geldi. Milli
Egitim Bakan daha ilk günden eitim
biliim ann çökmesini
deerlendirdi. Doru duydunuz.
ok olumlu bir haber olarak
-229-
Ece Uner// Haysiyet
Bakan "Bu bizim için olumlu bir haber, demek ki inanlmaz

bir talep var" dedi.
Belli ki Tersine Dünya Okulu'ndan" alnacak daha çok ders
vard.
Aylardr uzaktan eitimi konuurken ve Türkiyedeki ören-
ci sayis da belliyken sistem ilk günden çöktü ve bu çok olumlu
bir olay olarak deerlendirildi.
Bardan dolu tarafn görmek bak açs gerektirirdi ama
bo bardan dolu tarafin görebilmek için yepyeni bir bak
as gelitirmi olmak lazmd.
Zihnimiz.açlsn, olaylar daha salikl deerlendirelim isti-
yorsak o adan olmamz artt!
A demiken, salk demiken, Salk Bakanl, günlük
korona virüs verilerini açklad tabloda 29 Temmuzda dei-
iklik yapt.
Günlük vaka says yerine hasta says yaynlanmaya
balad.
Bu deiiklikle "GERÇEK VAKA SAYILARI GÍZLENÍYOR
MU?" tartmas daha da alevlendi.
Saglhk Bakan, ekim banda kameralarn
karsna geçti ve
"Her vaka hasta deildir" dedi. Belirti göstermeyen pozitif va-
kalarn koronavirüs tablosunda yer almadin açklad.
Avrupada vaka says ile hasta saysi ayn
anlam ifade edi-
yordu ancak Türkiyede semptom göstermeyenlere
de test yapl-
masiyla birlikte "semptomlu pozitif" ve "semptomsuz
pozitif
olmak üzere iki farkl sonuç çkt ortaya.
Semptomsuz pozitifler vaka, semptomlu
olan pozitifler ise
hasta olarak tanmland. Salk Bakani'nn
hasta ve vaka saysi
ile ilgili açklamalar hem tp
dünyasnda hem de kamuoyunda
çok tartild. "Her vaka hasta
deil ancak her hasta bir vaka
44. Eduardo Galeano, Tepetaklak ve Tersine
Dünya Okulu, Sel Yaynclik.
230
kuram felsefe ve mantk derslerine konu olabilecek potansiyele

sahipse de biz kymetini bilemedik. Çünkü anlayamadik!
"Ne vakalar gördük üstünde hastalk yok, ne hastalar gör-
dük içinde vaka yok"' gibi bir ey miydi?
Korona tablosunda bir süredir vaka deil de hasta says yer
aldiindan Türkiye genelinde toplam kaç pozitif vaka olduu-
nu bilmiyorduk. Gerçi test pozitif çkarsa ama semptom gös-
termiyorsan hasta deilsin, test negatif çkarsa ama semptom
varsa yine hasta deilsin, yani hasta olmak öyle her yiidin
harc deil...
Ama yine de bilmek istiyorduk vaka says iddia edildii gibi
hasta saysnn 20-30 kat olabilir miydi? Kimi bilim insanlarna
göre "evet" kimilerine göre "hayr"!
Peki neden?
Partizanlk yapmaksZin, siyaset üstü bir deerlendirmeye
aldmz, sevdiimiz, güvendiimiz, benimsediimiz o güzel
insan Sayn Salk Bakanmz bize bunu neden yapmt?
Neden yanltilmtk?
Bakan yantlad. "Yaptm ama bir sor niye yaptm?" dercesi-
ne cevap verdi bu soruya.
"Halkn sal kadar ulusal çkarlar da korumam gereki
yordu" dedi.
Peki ölçülemeyen ey yönetilebilir miydi?
de olsa ef-
Kamu sal söz konusu olunca ulusal çkar için
faflik arka plana atilabilir miydi?
güven kayb iül
ayet ulusal çkardan kast ekonomi idiyse,
kaybettirmez miydi?
keye ekonomik olarak daha fazla
sormak mubah deildir.
Tersine Dünya Okulu'nda çok soru
dolar kurundaki arta
Soru demiken, Maliye Bakanmz,
Ben iin
soru üzerine "Kur benim için önemli deil.
likin bir
-231
o tarafina bakmyorum. Kurun kontrolü bizim elimizde" dedi

ama o bunlar söylerken dolar neredeyse 8 TL olmutu.
Madem kontrol onun elindeydi neden kontrol etmemiti ki?
Kur neredeyse 8 TL olmutu. Hem bakanmz belki döviz ku-
runa bakmyordu ama airin de dedii gibi, "Sen bana bakma
ben senin baktn yerde olurum" dercesine dolar bakt her
yerdeydi.
Cep telefonlar, bilgisayarlar, beyaz eya, akaryakt, ineden
iplie her eyin fiyat, döviz kuru artkça artyordu. Tarm ürü
nü, sanayi ürünü, el ürünü... Her ürünün içinde dolar girdisi
vard.
Tarmda bahçeyi sulayan pompa, tarlay süren traktör, ürü-
nü tayan kamyon mazot yakyordu. Gübre ithal girdiyle üreti-
liyordu. Unu öüten deirmen, tayan kamyon, ekmei piiren
firin dolarla ithal edilen yaktlar kullanyordu. Sanayi ürünle
rinin tamamnda deiik oranlarda ithal girdi vard. Elektrik,
gaz, dolmu, otobüs ücretleri dolara endeksliydi.
Ite onun için dolar fiyatnn yükselmesi sadece döviz borç-
lularn deil, Türk paras kullananlarn tamamn ilgilendiri-
yordu. Türk paras deer kaybettikçe hayat pahalanyordu.
Ama olsun.. Tersine Dünya Okulu'nda biz dolara bakmi
yorduk! Çünkü o okulda biz dersimizi bedava alyorduk.
-232-
Tersine Dünya Okulu'nda
Yeni Bir Gün
2023 hedefimiz açklanmt:

Ay'a gidiyoruz!
Hepimizin gösünü kabartan gurur verici bir gelimeydi bu.
Hatta uzaya gönderilecek ilk Türk bile araniyordu.
Tesadüfen ayn gün hakiki yerli ve milli üretimimiz simit
%25 zamlanmt.
Biz de uzaya gidecek ilk Türkü gökte ararken
yerde bulmutuk.
Evet simit erken davranm, bizden önce Aya gitmiti.

625 zamla....
Ay'a giden ilk Türk simit olmutu!
hayali daha da güzeldi.
Bütün hayaller güzeldi. Ay'a ayak basma
ayaklar daha yere basan
Ancak Ay'a ayak basmadan önce
bir meselemiz vard; esnafin durumu...
kongrelerin topland günlerdi.
Rekor katlml kalabalk
restoranlar kapal tutuluyordu. Es-
Yine de tedbir amaçl kafe ve
içinde can çekiiyor, kan alyordu ama olsundu.
naf borç harç
zaten. Pandemiye kadar gitmilerdi, geri
Olsa "dükkân senin'di
geleceklerdi... Ne olmutu yani?
esnaf daraladursun. Devletin resmi haber
Sorun yoktu. Türk bir ha-
önemli ve son derece isabetli
ajansi olan Anadolu Ajans
bere imza atmiti.
-233
Haber öyleydi:
Japon esnafi zor durumda"
Evet Anadolu Ajans1, çileke Japon esnafnn dertlerini din-
ledi. Kiyafet satics Ojima, kafe iletmecisi
ef Yukimoro, pirinç
krakeri satcs Toyona, manav Hamana ve çiçekçi Suzuki Pulit-
zerlik haberin özneleriydi.
Ayn günlerde Türkiye Dans Sporlar Federasyonu, 56 sa-
atlik "bale antrenörlüü" program açt. Bale
eitimi verebile-
cek yeterlilik için en az 14 yl eitim gerekiyor olabilirdi
ama
bizler için zor diye bir ey yoktu, imkâns1zsa biraz zaman
d1: 56 saat kadar!
alr
Ha bu arada bale bir spor deil sanatt ama olsundu. Bu da
ihmal edilebilir ufack bir detayd zaten.
Aklma yllar evvel Yiit Özgür'ün çizdii bir karikatür gel
di. Nasreddin Hoca banda kavuu, üzerinde balet
kostümü
"battement tendu" duruundadr (ayan alt yere sürülerek
en son point durumuna getirildii temel bale hareketi) ve göle
maya çalmaktadr. Hocay gören balet gayet ciddi bir
ekilde
Sorar:
"Hoca, hiç kuu gölü maya tutar m1?"

Hoca hemen bir frape yapar (ayan atak
ekilde öne doru
gerilip çekilmesi ile yaplr) ve yant verir:
"Ne bileyim girdik bi b... ama."
Neyse TDSF de benzer eyler düünmü olacak ki saatlik
56
"bale antrenörlüü"' programn ertelediini
açklad.
Tersine Dünya Okulu'nda yaananlar inmdilik
bunlard..
234-
Siyasetin Ucuz Ekmek Kavgas
Konu, son zamanlarda Türkiye'nin en çok üzerinde durul-

mas gereken gündem maddesiydi:
Türkiye Firnclar Federasyonu Bakan Halil fbrahim Balc,
ekmek fiyatlarna yüzde 15 zam yaplacan açklad.
Balci'nn açklamasna ilk tepki MHP lideri Devlet
Bahçeliden geldi. Bahçeli, zamm vicdani bulmad ve tepki ola-
rak "Askida ekmek projesini balatyorum" dedi.
Yani firna gittiinizde iki ekmek paras ödüyorsunuz fakat
bir adet ekmek alyorsunuz. Ekmekleri de satn alrken unu
diyorsunuz: "Iki ekmek, birisi askda.."
iki ekmek aldysanz üç ekmek paras ödüyorsunuz. Ar
dindan firn sahibi sizin için askaya yani ekmeklerin biriktii
noktaya bir adet ekmek brakyor. Gün içinde ihtiyac olan biri
gelip askda ekmek olup olmadin soruyor. Eer askda ekmek
varsa bu kii ekmei ücret ödemeden alabiliyor.
Konu buydu...
arda tepkiler
Askida ekmek kampanyasna muhalefetten art
geldi. Siyasette "ekmek kavgasi" balayverdi.
açan proje" dedi tiye
CHP lideri Kemal Klçdarolu "Çir
alarak.
"Eve ekmek götüremeyen dar
lyi Parti lideri Meral Akener
Böyle vicdanszlk
gelirliye gelince askda ekmek kampanyas..
olur mu?" diye sordu.
235
MHP lideri Bahçeli "Vay ekmeksizler vay.." dedi ve ekledi:

"Milletin ekmeine göz koyacak kadar namertsiniz!"
CHP lideri devam etti:
"On sekiz ylda gelinen rezillii bundan daha iyi dünyaya
anlatamazdnz. Sayn Bahçeli'ye yürekten teekkür ediyorum"
iyi Parti lideri "Hayaller doalgazla zengin
olmu Türkiye,
gerçekler askda ekmek kampanyas" diye sürdürdü polemii.
MHP lideri tonunu daha da sertletirdi ve "Bizi eletiren
arlatanlarn evlerinde ekmek yoksa onlara da gönderecek cö-
mertlik bizde vardr" dedi.
Aç insanlarn karnn doyurmak kahramanlk, bu insanlarn
neden aç olduunu sormak arlatanlk myd?
Türkiye bunu tartyordu, liderler de..
Saadet Partisi Genel Bakan TemelKaramollaolu, MHP'nin
balatt askda ekmek kampanyasna Victor Hugo'nun "Siz
yardm edilmi yoksullar istiyorsunuz, biz ise ortadan
kaldrlm
yoksulluk" sözleriyle tepki gösterdi.
Kimileri Che'nin "Muhtaç birakp yardm etmek
planlanm
cinayettir" sözünü paylayor, kimileri "Nankörlük ediyorsu-
nuz, zor zamanlar atlatmak ancak paylamak,
dayanmayla
olur" diyordu.
Yardm kampanyalar elbette bir toplumsal
dayanma mo-
deli olarak ve duyarlilik göstergesi olarak
deerliydi. Ancak te-
mel ihtiyaçlar yardmla halletmek kymetli olsa
da uzun vadeli
bir çözüm olabilir mi? Böylesi sorunlara sistematik çözümler
bulmak gerekmiyor mu?
Sokaktaki adamn emei niye askya
"Askida ekmek" elbette sevgiydi,
alnmt?
emekti ama ekmek aski
ya çkana kadar vatandan ekmek
paras konusu niye askiya
alnmit?
-236
Bunlarin altnda yatan sebepleri de sorgulamak gerekti...

Zira TUIKe göre vatanda, askda ekmek deil, ekmek pa-
ras derdindeydi.
Türkiye istatistik Kurumu (TÜIK) verilerine göre, 2002den
bu yana ülke genelinde toplam 4 bin 801 kii geçim siknts
yüzünden yaamna son vermiti. Ayn sebepten yaamna son
verenlerin says son 5 yilda 1370 kiiye ulat.
Bu trajik istatistiin gazetelerde yerini aldi gün, Orduda
65 yanda bir vatanda, ekmek paras için yol kenarnda 5-10
kilo bezelye satp rizkn kazanmak isterken, zabtalar tarafn-
dan az burnu krlmt. Adamcaz kan revan içinde kalmt.
Suçu yol kenarnda bezelye satmakt. Yol kenarnda buz gibi bir
tan üzerinde oturuyordu.
Ekmeini tatan çkarabilirdi belki ekmeine kan dorama-
salard.
Gözümün önünden gitmiyordu hali.
Sonra düündüm.
Ben küçükken, ekmek aslann agzindayd.

Ben büyürken midesine inmiti,
ekmek aslann midesindeydi.
Simdilerde artk aslan da aç olsa gerekti.
Sonrasnda olaylar geliti.

Malatyada bulunan Cum-
Partisinin 7. Olaan Kongresi için
Tayyip Erdoan'in esnafla diyalou dikkat
hurbakan Recep
belirten vatanda Erdoan'a, "Isiziz.
çekti. Servisçi olduunu
ekmek götüremiyoruz" dedi. Erdoan "Bu bana çok
Evimize
abartil geldi" yanitn verdi.
237
Ece Uner / Haysiyet
Olay takip eden hafta Cumhurbakan, AK Parti'nin Grup

Toplantis'nn ardndan gazetecilerin sorularn yantlad. Er-
doan, MHP lideri Devlet Bahçeli'nin "askda ekmek kampan-
yas" balattklarn duyurmasnn ardndan gelen eletiriler ve
Malatyada bir esnafin kendisine söyledii "Eve ekmek götüre-
miyoruz" sözlerini kastederek öyle konutu: "Böyle bir ey var
mi Türkiyede? Bugün evine ekmek götüremeyen diye bir ey
Türkiyede var mi? inanyor musunuz buna?"
Sonra lyi Parti lideri Meral Akener bir tweet atti, "Peki, as
kda ekmek kampanyas balatan küçük ortann bundan ha-
beri var m Sayn Erdoan?" diye sordu.
Bütün bu gelimeler olurken Türkiye anlamazln nereden
kaynaklandin bulmaya çalyordu. Büyük ihtimalle "eve ek-
mek götürememek" deyiminin tercümesinde bir sorun vard.
"Eve ekmek götürememek" acaba:
a. Bakkaldan bir ekmek bile alamayacak durumda olmak

b. Evin geçimini salayamayacak durumda olmak
c. Ekmek götürebilecei bir evi bile olmamak
d. Yukardakilerin hepsi
miydi, neydi?
Kim hangi seçenee inanmak istiyor kimse bilmiyordu, se-

çeneklerden hiçbiri karn doyurmuyordu herkes bunu biliyordu.
Derken olaylar geliti.
Bir gün yine milletvekilleri oturmu mecliste dinlenirken,
pardon dinlerken, CHP Grup Bakanvekili Engin Altay kürsüde
"Millet aç, midesine kuru ekmek
dnda bir ey girmiyor dedi.
AK Parti sralarndan yükselen bir sesten yant geldi:
238
"O zaman aç deiller"

Sesin sahibi AK Parti Denizli Milletvekili
ahin Tinden ba-
kas deildi.
ister istemez herkes, "Tin"in (Ruh) ksa bir
süreliine Marie
Antoinette'in ruhu tarafndan rehin
alndn düündü.
Hani u "Ekmek bulamyorlarsa pasta yesinler" dedii sani-
lan Fransa Kraliçesi...
Firsat bulmuken bu yanl da düzelteyim. XVI. Louis'nin
taç giyme töreni, Paris'teki ekmek ktlnn dorua
ulat es-
nada, Reimsde gerçekleir. Bu dönemde söylenmi olan "Ek-
mek bulamyorlarsa pasta yesinler" (Qu'ils mangent de la bri
oche) sözü, ya Marie Antoinette'i kötülemek ya da sözü popüler
yapmak amacyla Marie Antoinettee mal edilmitir. Onun tara-
findan söylendiine dair hiçbir kant yoktur.
Zaten sözün asl da ekmek bulamayan bol tereyal ekmek
yesin gibi bir eydir. (Brioche; içinde bol tereya, eki maya
ve yumurta bulunan Fransz kahvaltlarnin vazgeçilmezi bir
ekmektir.)
Neyse biz konumuza dönelim...
Tin'in Antoinette'in etkisi altunda kalarak ya da hiçbir etki al-
tinda kalmayarak verdii cevap neydi bir kez daha hatrlayalm:
"Millet aç, midesine kuru ekmek dnda bir sey girmiyor!"
"O zaman aç deiller!
Bu esnada, sradan vatanda, bakkallarda 2 TL olan ekme-
gi 1 TLye Halk Ekmek'ten almak için uzun kuyruklar olutu-
ruyordu.
Büfelerin önündeki kuyruklar uzadkça uzuyordu. Partiler
ucuz ekmek kavgasna tututukça konu da..
ülkesi ola-
Ucuz" bir ekmek kavgasna tutuan tek G-20
bilirdik.
239
Mobil büfelerden sonra yeni Halk Ekmek Büfeleri de vatan-

dan hizmetine sunulacak myd sunulamayacak mydi?
Askda ekmekten sonra araçla ekmek datmna çklabile-
cek miydi çklamayacak myd?
Artik vatandan ekmeiyle oynamak olmazd, zira bu siya-
set üstü bir meseleydi.
Maksat firncy dövmek deil, ekmek yemekti.
Deil miydi?
Ihtiyaç da, talep de vard. Bu ucuz ekmek kavgasndan halka
ekmek mutlaka çkmalyd.
Çikmalyd iyi ho da..
Konu bu deildi.
Yine oyuna geliyorduk.
Günlük siyasi tartmalarla uyutulup uyandiimzda "yar
dim edilmi yoksullar" olarak buluyorduk kendimizi...
Oysa "ortadan kaldrlm yoksulluk"5 deil miydi uyank
insann rüyas?
45. "Siz yardm edilmi yoksullar istiyorsunuz.

Biz ise, ortadan kaldrlm yoksulluk.
O yüzden anlaamyoruz"
-
Victor Hugo
-240-
Giderilmesi Gereken En Acil Ihtiyaç:
Halaym Geldi Tutamyorum
Yil 2020.
Aylardan aralk....
Uzun süren tartmalarn, ödenen ar bedellerin ve can ka-
yiplarnn ardndan nihayet Bilim Kurulu ve kamuoyu, hükü
ikna
meti en azndan hafta sonlar tam kapanma konusunda
edebilmiti.
Haber, haber merkezlerine ulatnda Salk Bakan, tatsz
beri can
bir açklama yapyor, "Bugün, pandemi baladndan
diyordu.
kaybnn en yüksek oranda yaand gün
göre son 24 saatte
16 Aralik Çaramba gününün tablosuna
toplam can kayb
240 kii koronavirüsten hayatn kaybetmi,
17 bin 121e yükselmiti.
merkezlerimize ulaan asl ha-
Rakamlar açklanrken haber
ber neydi?
iki aile, geçtii-
Ankarada ayni apartmanda oturan komu
firsat bilmi, kaplarnn arasna
miz hafta sonu kstlamasn
Koronaya kar halaya duran aile
hali serip halay çekmilerdi.
üyelerinden onlarca kii virüse yakalanmt.
Evet, kapanmaysa tam
kapanmayd ite...
Fakat dar çkama-
Evlerindeydiler, bir yere gitmemilerdi.
gezememek zor geliyordu.
mak, istedikleri yerleri
-241
Ama bir dakika!

Bunun bir çaresi vard. Ünlü Türk düiünürü Mahmut
Tuncer'in de isabetli olarak tespit ettii üzere "mantk sizi A nok-
tasndan B noktasna götürebilirdi, halay ise her yere"
Ite gitmek istedikleri her yere gidebilmek için acil bir ihti
yaçlar vard!
Halaylar gelmiti.
O ihtiyacn bir an önce giderilmesi gerekiyordu. Halaya
durmadan duramazlard ve dairelerinin arasndaki koridora
hal sererek halay çektiler.
Tabii ki bu korona için de bulunmaz bir firsatt.
O da halaya katld. Halay ba olarak...
Elbette her halay banda olmas gereken özellikler onda da
vard:
ileri teknik, üstün liderlik, kitleleri peinden sürükleme
ye-
tenei ve halayn kaderini belirleme özellii... Bunlar sayesinde
aile bireylerinin tamamna bulat!
-242-
Kâr Manzarasi
Hayat eve sid, sidrild mecbur..

Esnaf iyerini kapatt. Müzisyenler aç da kal-
isiz kald,
mamak için enstrümanlarn satt. Ísizlik artt, çocuklar egi-
timden uzaklat. Milyonlar virüs daha fazla yaylmasn diye
fedakârhk etti. Pardon feda etti birçok eyi. Onlar feda ederken
birileri de kâr etti.
Öyle bir fedakârlik yani birileri feda ederken birileri kâr etti.
Özetle koronavirüs daha bitmedi ama daha vazifesi gördü. Zen-
gin daha zengin, fakir daha fakir, ayricalkl daha ayricalkl,
madur daha madur, güçlü daha güçlü oldu. Sade vatandasa
bu arada iyice sadelesti. Her sene Uludadan kar manzaralar
getirirdik ekranlara. Bu sene kâr manzaras getirmek nasip oldu
huzurlarnza.
Ama huzurunuzu biraz kaçracak manzaralard... Zira kar
deilse de her türlü kâr vard görüntülerde. Ha akl kâr mi
deil..
Aksine aklmzla alay eder gibi..
Var
Ihmalkârlk vard, cüretkârlk vard, ziyankârlk vard.
olu vard ama enmühimi 5 yldzl bir çifte standart vard.
Ozetle yine birilerine sevdann yollar
birilerine kurunlard.
keyfi akam korona
Uludadaki otellerde hafta sonu kar
partisi vard.
243-
O partilerdeyse ne maske ne de mesafe. Kendini müziin

ritmine kaptran cotu da cotu. Korkunç bir kalabalk, balk
istifi insanlar... Ine atsan yere dümez o derece... Tatilcilerin ve
tabii ki tesislerini onlara açanlarn vurdumduymazlklar, tüm
zorluklara ramen evine kapanp kurallara uyarken olanlar te-
levizyonlarndan izleyen herkesi isyan ettirdi.
Insann aklna ister istemez u soru geliyordu: Sade vatan-
da tek bana sokakta dolarken, ceza yiyen yiyeneyken, Ulu-
dadaki kalabalk korona partisi de neyin nesiydi? Acaba ceza-
lara kar da sürü baikl mi vard?
Hakl sorumuz yanitn hemen buldu ükür!

Uludadaki manzara ertesi gün deiti. Virüs partisine ev
sahiplii yapan tesise 85 bin lira ceza kesildi.
-244
Kardan Adam Oluyor Ama Bazlarindan
Adam OImuyor
Uzun bir aradan sonra hasret kaldimz kar yai gerçekle-

miti. Kar yadkça sevinç katlanm, katlandkça coku artmt.
Insanlar kar o kadar özlemi, o kadar özlemiti ki cadde-
ye çkp çiftetelli oynayan m istersiniz, kardan adamla halay
çeken mi?
Yurdun dört bir yannda bir enlik havas...
Üzerinde incecik ortla dar çkan, kar banyosu yaparken
çayla içini 1s1tan da vard, aaçlardan karlar üzerine silkele-
yen de...
Hiçbir hususta buluamayan Türkiye kar keyfinde bulutu.
Kar altnda denize giren, güre tutan, artk ne ararsanz...
Kar coskusunda kimse snr tanmad!
Snir tanmad derken "snr tanmadr'nn ne demek oldu-
unu bilmek istemezsiniz.
Ögle saatleriydi, Ístanbul Kartalda yaayan Sava Akban
5 yandaki kz kardan adam yapmak istedi. Babas da kzn
kirmad, bir aracn üzerinde gördüü karlar toplad.

Topladi karlar birletirdi ve güzel bir kardan adam yapt-
lar. Akam olduunda gidip evlerine yattlar. Sabah kalktkla-
rinda bir de baktilar ki, bin bir emekle yaptklar kardan adam
ortada yok.
-245
Ece Uner I/ Haysiyet
"Bir arkadan srtlayarak götürdüünü gördük" dedi görgü

tanklar.
Kardan adam çalnmt!
Türkiye'nin ilk kardan adam hirszl kaytlara böylece
geçmi oldu. Eskiehirde de birkaç arkada çok güzel iki tane
kardan adam yaptlar. Sonra bir de baktlar ki kardan adamlar
yklmi. Bir adam gelmi, kardan adamlar tekmeleye tekme-
leye ykmi.
Kardan adam madurlarnn ona bir mesaj vard:
"Maalesef kardan adam olabiliyor ama bazlarndan adam
olamiyor herhalde.
Ve bu olaydan sadece bir hafta sonra bu defa da kardan ka-
din çalndi.
Doru duydunuz. Güvenlik kameralarnn ahitliinde bir-
kaç kii srtlanp kardan kadn kaçrd. Biz de bu vesileyle
bir
kez daha anladk ki Türkiyede kardan bile olsan
kadn olmak
zordu!
-246-
Üzerinden Gegemediimiz
Köprülere Borçlandik
"Kirk günlük sokaa çkma yasanda geçmediimiz köp-

rülere ve yollara 673 milyon lira ödedik" diye bir haber çarpt
gözüme.
CHP Zonguldak Milletvekili ve TBMM KIT Komisyonu
üyesi Deniz Yavuzylmaz demi ki: "Sözlemelere mücbir sebep
maddesi konulmad için 40 gün süreyle bo kalan geçi ga-
rantili tünel ve köprülerin paras1 vatandan cebinden çkt. Îki
köprü ve tünel için 40 günde 9 milyon 761 bin araç garantisi
vard. Hiçbiri geçmedii için fatura Hazine'ye, dolaysyla da
vatandan srtna bindi"
Yani iddias doruysa geçmediimiz yollara da köprülere de
para ödedik.
Ama biz bunu hep yapyoruz. Fitratmzda var.
-247
Ece Uner /1 Haysiyet
Açlmadigmiz denizlerde
boguluyoruz, duymadmiz seslerden
sagir oluyoruz, ait olmadmz
yerlerden kovuluyoruz, sapmadimz
yollarda kayboluyoruz, ilemediimiz
suçlardan hüküm giyiyoruz, aklmizin
ermedii ilerden deliriyoruz,
çekemedigimiz ziyafetlerden
zehirleniyoruz, tanmadmz
insanlara yabanclayoruz, topraga
salamadmiz köklerimizden
koparlyoruz.
Ve ansizn!
Yaamadmz bir hayattan ölüyoruz.
248
Dali midir Deli midir?
Topluca delirmitik. Böylesi bir dünyada akl olan delirirdi

zaten.
Bakaca bir seçenek yoktu. Ama delirdiimize dair hâlâ de-
lil arayanlar vardysa aranan delillerden biri daha bulunmutu.
Halkmizin akl ve ruh, ruh ve sinir sain temilen bir etkin-
lik gerçekletirildi.
Ispanyol ressam Salvador Dali.. Sürrealizm yani gerçe-
küstücülük akmnn öncülerinden... 30. ölüm yldönümünde
istanbulda ilginç bir yöntemle anld. Anisna lokma döküldü.
istanbul'un orta yerinde acayip bir kalabalk... Hepsi de
Dali'nin hayr lokmasn bekliyor.
"Bu aci hepimizin, Allah'tan rahmet diliyoruz sevdiklerine
sabirlar" diyorlar.
Sabah uyandnda Salvador Dali'nin lokmasn yiyecei
aknda olmayan onlarca kii toplanm afiyetle yiyor. Kimisi
Çok güzel, ruhuna desin" diyor, kimisi, "Topra bol olsun,
mekân cennet olsun" diye ünlüyor.
Gerçeküstücü eserleri kadar ilginç ve uçuk kiilii ve 50 san-
lIspanyol ressam
timi akn biyiyla da hafzalarda yer etmi
taniyan da lokmann tadn çkaryor, tanimayan da..
Bu ilginç fikir sanatsever bir arkada grubunun aklna gelmi!
249
Amaçlar kültürel mirasn yaatmak ve tanmayanlara Sal

vador Dali'yi tantmakm. Unlü ressamn ölümünün üstünden
30 yil geçse de onlar acsn hâlà yüreklerinde tayorlarmi.
Dali'nin ruhuna el Fatiha diye hayr lokmas datan gençler
"Rahmetli aramzda olsayd o da bu performansla gurur duyar-
d' diyorlar.
Artik arkadalar sürrealizmin dibini mi siyrm yoksa di-
bini siyirrken lokmann, sürrealizm, kendi zirve noktasn mi
görmü ona siz karar verin.
Bu arada kiisel kanaatim, rahmetli aramizda olsayd bu
performansla kesin gurur duyard hatta artryorum, "Sürre-
alizm benim" diyen rahmetli Dali, bu iddiasndan artk vaz-
geçebilirdi.
Zira, ayet bedenlenmi bir sürrealizm var ise onun ad Dali
deil Türkiyedir.
Allah kabul etsin!
-250
2020 Simülasyonuna Veda
Canniz mi skkn?
Hadi bir oyun oynayalm!
Sessiz film.
Sessiz çünkü üzerine konuulabilecek pek bir ey yok. Nor-
mal artlarda, normal bir ülkede gerçek olamaz çünkü. Hem
e
yerli hem yabanc CGP
Alt kelime...
KORONA
GUNLERINDE
ESENYURT'TA
UGANDA
GUZELLIK
YARISMAS
Miss Uganda ve Esenyurt...

Gelecek nesillerin bu ikisi arasndaki balanty anlamas
çok önemli... Günümüz neslinin de...
resmi rakamla-
2020'nin Kasm ayiyd. Salk Bakanli'nin
hasta says 3 binden fazlayd. Ar
Tina gre tespit edilen yeni
artyordu.
hasta saymz da kayplarmz da
-251
Elbette gerçek rakamlar resmi rakamlarn bir hayli üzerin-

deydi. Kimilerine göre 10 kat kadar fazla hem de.. Zira normal
zamanlarda bile kiisel alana dikkat eden ve tedbirlere bire bir
uyan ülkelerde günlük vaka says 25 binlerde açklanyorken;
gazeteni, omzunun üzerinden seninle okuyan, para çekerken
hesabni ensene kafasn dayamak suretiyle seninle birlikte kont-
rol eden samimi, sicak, koca yürekli güzel insanlarn ülkesinde
bu rakamn yalnzca 3 bin olduuna inanmak kolay deildi.
Hastane önlerinde oluan metrelerce Covid-19 test kuyruk-
lar ve bakanln sonunda pes ederek "temasl ama semptom
göstermeyenlere" test yaplmayacan açklayacak kadar zor
durumda olmas bize gösteriyordu ki durum sanldndan ve
açklanandan çok daha feciydi.
Virüs yükünü düüren en önemli araç maskeydi. Tedbirlere
uyarak mücadeleye güç verindi. Mümkünse evde kaln, sosyal-
lemeyin, fazla samimi olmaynd.
Gel gör ki daha birkaç gün önce Esenyurt'ta dardan koko-
reççi gibi görünen bir pavyon çkm ortaya. Kokoreççi görü-
nümlü pavyona polis, baskn düzenlemiti.
Yetmemi, Esenyurt'ta alnan tedbirlere uyulmadi için
yaklak iki hafta önce bir gece kulübü mühürlenmiti. Ancak
o gece kulübünün hiç aralksz faaliyetlerine devam ettii ö-
renildi. Hatta kapal olmas gereken elence mekânnda "Miss
Uganda" güzellik yarmas bile düzenlendi
Doru anladnz!
Kokoreççinin kapsndan bambaka bir boyuta baka birev
rene kap açld...
Sosyal medyada yaynlanan görüntülerde, güzellik yar-
masnda konser ve parti verildii de görüldü. Birincilik için
yaranlar podyumda yürürlerken, izleyicilerin sosyal mesafe
kuraln hiçe sayarak yarmay izledii de görüntülere yansidi.
252-
Ece Uner/ Haysiyet
Yarma sonunda davetliler ve yarmaclar, dakikalarca

dans etti.
Olayn duyulmasnn ardndan haberi izleyen, dinleyen
kimi vatandalar, 2020 simülasyonuna bu seviyede veda
etti.
Daha dorusu burada elendi.
2021'e daha zinde balamak, kafasn biraz
olsun toparlamak
için dinlenmeye çekildi. Kimileri Miss Ugandann vizyonsuz-
luk olduunu, Esenyurt'ta Miss World'ün gerçekletirilebilece
gini, zira orada yaayan yabanc saysnn bunu fazlasyla hak
ettiini, kimileriyse koskoca "Miss Uganda" organizasyonu-
nu Esenyurt'ta düzenleme giriimciliinin eletirilmek yerine
ödüllendirilmesi gerektiini savundu.
Bu sirada "Miss Uganda" kim seçildi?
Kimse bilmedi.
-253
Devletten Devlete Rüvet
1994'te çok acayip bir olay yaandi.

Emlak Bankas Genel Müdürü Engin Civan rüsvet almaktan
tutukland.
Rüveti veren bir iadamyd: Selim Edes...
Nerede ve ne kadar rüvet verdiini mahkemede açklad.
Engin Civan sordu:
"Bana verdiin rüvetin belgesi var m1?"
Edes bu soruyu öyle yantlad:
"Rüsvetin belgesi mi olur pe....nk!"
Anlayacanz rüvetler önceleri belgelenmiyordu ve kii-
den kiiye, kiiden kuruma ya da kurumdan kuruma veriliyor-
du. Ancak 2020 yil her anlamda "Bi dur bir ey deniyorum" ylh
olduu için, rüvet tarihinde ilk kez devletten devlete ve belgeli
olarak verildi.
2020 Ekiminde Sudan Maliye Bakanl, ABD'nin Sudan'i
"Terörü Destekleyen Ülkeler" listesinden çkartmak için talep
ettii 335 milyon dolar transfer ettiklerini açklad.
-254-
Elbet Bir Bildiimiz Var
Sülün Osman!
Türkiye'nin bilinen ilk en ünlü dolandrics...
1923 yilnda dodu Osman Ziya Sülün.
Türk halk onun adin ilk 1948 ylnda Fatih'te tuttuu yeni
evin sahibini dolandrnca örendi.
Tramvay, Galata Kulesi, kent meydanndaki saatler, ehir
hatlar vapurlar gibi kamu mallarn satarak ya da kiraya vere
rek efsaneye dönütü.
20 Nisan 1962de hapisteyken "Alnteri ile Yaamak" konulu
konferans verdii bile söylenmektedir.
Galata Köprüsü'nü satmak üzereyken tesadüfen yakaland.
1984'te öldü.
Tosun!
Nitelikli dolandrcilk nedeniyle kirmz bültenle aranan
Türk giriimci..
1991 ylinda dodu Mehmet Aydn.
"Egoman takma adyla rap albüm yapt.
2016 yilndaÇiftlikbank ad irketi kurdu.
Bir arazide 35 bin hayvann olduu dev bir tesis kuracan
iddia etti.
-255
Ece Oner// Haysiyet
Görkemli bir açl da yapt.

Sosyal medya oyunu olan FarmVilleden esinlenilen Çift
lik Bank'ta, oyuncular farkl altn deerlerine sahip çeitli
çiftlik hayvanlar satn alabiliyordu. Ömürleri 365 gün olan
hayvanlar için yem ve depo masrafi da yapmanz gerekiyor-
du. Bu masraflar karlamak için ve yetitirdiiniz hayvanlar
karlnda para kazanmak için dijital ödeme sistemlerini
kullanabiliyordunuz. Oyunda satn alhnan hayvanlarn ve ya-
pilan üretimin ise Türkiye'nin farkl yerlerinde açlan çiftlik-
ler, et ve süt üretimi yapan tesislerde hayata geçirilecei vaat
ediliyordu.
Ayn zamanda bu tesislerden elde edildii iddia edilen ürün-
ler, açlan bayilerde sata çkarld. Satn alnan hayvanlardan bir
yl içinde edilecek kâr ise en az yüzde 100 olarak açklanmt.
Sonra Tosun'un dolandric olduu ortaya çkt.
132 bin 222 kiiyi dolandrd. 1 milyar 200 milyon lirayla
kayplara kart.
Madurlar be kurusuz kalsa da, Tosuncuk lüks yaamna
devam etti.
Türkiyeden kaçtktan sonra Uruguay ve Dubaide görüntü-
lendi ama nerede olduu tam olarak bilinmiyor. Kendisi bura-
larda olmasa da lüks yatlarda çekilmi fotoraflar, son model
cipleri ve spor arabalarnn resimleri geldi.
Tosun için Interpol de harekete geçti.
interpol'ün "most wanted" en çok arananlar listesine girdi.
Çiflikbankin Tosun'u, bugüne kadar o listeye giren 42 Türkten
biri oldu.
Bu arada Çiftlikbank madurlar ikinci kez dolandrld.
Nasl mi?
Olay öyle geliti:
-256-
istanbulda 1650 kiiye "Çiftlikbank'taki

paranz geri alabi-
liriz dendi. Bu vaatle madurlardan yine para istendi. Ustelik
kii ba ortalama 500-1000 TL para elden teslim alnd.
Ardndan "Zeynep Bank" dolandricil...
Bir kuaförde sekreter olarak çalan Zeynep Özkara iddiaya
göre "Eski bankacym, paranza para kataym" dedi, çevresin-
dekileri kandrp milyonlarca lirayla kayplara
kart.
Sonra ünlü bir et restoran sahibinin eski damad...
Boandiini gizledi ve "Birlikte et ticareti yapalm" diyerek
birçok kiiyi dolandrd. ikinci Tosuncuk vakasnda ortada
15-20 milyon liralk vurgun vard.
Ha bir de postmodern bir Sülün Osman vakas var.
Ne zengin dinledi, ne garip...
Küçük esnafi da dolandrd, fiyakal irketleri de...
Ístanbulda da vurgun yapt, Ankara Izmirde de.
210 sabka kaydyla Sülün Osman'a rahmet okutan adam,
polisi bile akna çevirdi. Liste kabarkt. Alt alta koyunca ilek
bir restorann gün sonu z raporu gibi... Metrelerce uzunlukta
bir sabka kayd..
Neredeyse Türkiye'nin her ilinde mahkeme kayd vard.
Bankalardan kamu kurumuna, irketlere kadar dolandrma-
15 adres
di kimse kalmad. Milyonlarca lira vurgun yapt.
deitirdi.
Lakabi Sülün Osmand.
65 yandaki dolandric yakaland.
mahallede saklanyor"
"Sülün Osman Bayrampaada bizim
diyen biri ihbar etti onu.
içinde olanla...
Bütün bunlar Türkiyede sadece birkaç ay
devirler deiiyor
Peki nasl oluyor da mevsimler deiiyor,
hiç geçmiyor?
ama Sülün Osman'larn, Tosuncuk'larn modas
257-
Ece Uner l1 Haysiye!
Asnda bedava peynir sadece fare kapannda bulunur, an-

cak biz inatla aldandimza göre elbet bir bildiimiz vardr
diye düünürken imdadma Aziz Nesin yetiti.
Kütüphanemden bir kitap gözümü Gd Gidr gdklad.
Onun içinden de bir hikâye...
"Elbet Bir Bildiimiz Var"
Gümülüke yolunuz düerse köy tarafinda Nejat Ilere ait
bir kitapç vardr. Muhteem bir yer. Onun adna dükkán ile-
ten bir beyefendi bulunuyor orada ama adn imdi hatrlaya
madm beni balasn lütfen.
2018'in yazyd, gide gele sohbet koyulamt. Memleket
meseleleri falan derken konu Aziz Nesine geldi. Beyefendi de
bize Aziz Nesin'in muhteem eseri Gdt Grdi'nn ilk basksn
hediye etti. Paha biçilmez bir hediye.. Canm skildkça okuyup
bazen tatl tatl bazen de ac ac tebessüm ediyorum.
Gelelim aydnlanma yaadm hikâyesine..
"Elbet Bir Bildiimiz Var"
Kahramanmz bir kzla tanr, üçüncü gününde de ev-
lenme karar alr. Kiz, iyi bir ailenin kzdr. Namuslarna ar
dükündürler. Kiz sürekli, "Gel beni ailemden iste!" der. Adam
da hemen ertesi akam onu babasndan isteyebileceini söyler.
Ertesi akamüzeri, çat kap gelir. Aile adam buyur eder eve..
Kahveler içilir, sohbetler edilir.
Gel gelelim genç adam evlenmekten hiç söz açmaz. Akam
olur. Sofra kurulur, yemek yenir, yemekten sonra kahveler içilir
ama evlilik bahsi hâlá açlmaz. Vakit artuk çok geç olur. Aile,
adam kovmak yerine buyur eder yine.
"Yataniz hazr" derler.
Adam, kz da koluna alp yatak odasna girmesin mi?
46. Aziz Nesin, Grd Gudh, Karikatür Yaynlar Mizah Serisi: 3, s. 3.
-258-
Kizn babasnn tepesi atar birden.

"Hayrdr?" diye sorar.
Genç adam soukkanl bir tavrla "Dur canm sen" der.
Baba "Olur mu hiç?" dedikçe, "Dur sen, nene lazm, dur.
Allah Allah. Dur yahu! Elbet bizim de bir bildiimiz var. Dur
bakalm diye tekrarlar. "Elbet bizim de bir bildiimiz var ca-
nim. Durun bakalm. Bekleyin hele."
Oylesine kendinden emin söylüyordur ki bunlar, kzlar
kendi evlerinde, hem de gözlerinin önünde bir yabancyla ger-
dee girerken, ana baba akn akn arkalarndan bakakalrlar.
Sonra sabah olur ve kzn babas sorar:
"Eee, ne olacak bakalm?"
Tabii ayni cevab alr:
"Elbet bizim de bir bildiimiz var"
Kahvaltisn da o evde bir güzel eder. Sonra "Allahasmarladk"
der. Bir daha ortalarda görünmez.
Bir ara bir kuma maazasna dadanr.
"Indir u kuma topunu" der.
Topu kolunun altna koyduu gibi tüyer. Kumaç, peinden
koar, otomobile binerken koluna yapp sorar sormasna ama
yine ayn tandk cevab alr:
"Allah Allah. Nene lazm senin? Dur bakalm. Dur, dur ba-
kalm. Bekle! Elbet bizim de bir bildiimiz var"
Kumasç ikna olur da bizimkini bir daha kumaçda görebil-
mek mümkün olmaz.
Bir gün tramvaya biner, biletçiye "Ver u para çantasn!"
der.
"Niye vereyim?"
"Ver sen ver!"
o tanidik cevap gelir:
Niye vereyim canim?" falan derken
-259-
Ece Uner / Haysiyet
"Nene lazm senin? Elbet bizim de bir bildiimiz var"

Biletçi, boynundan para çantasn çkarp verir. Bizimki çan-
tay alp iner. Öyle kaçarak koarak uzakamak da yok. Ken-
dinden emin, yoluna gider ama gidi o gidi..
Derken, bir akamüzeri cezaevine getirilir. Ufak tefek bir
olan... Otuz beinde var ama yirmi be ancak gösteriyor. Göz-
leri ine ba kadar küçük, cin gibi bir ey.. Öyle konukan da
deil. Iki gün kouta sesi soluu çkmadan durur.
Ucüncü gün bombas patlar ama.
Mahkûmlardan gözüne kestirdii birine gider ve "Elli lira
ver!" der.
Mahkûm sorar tabii o parayla ne yapacani.
"Ver sen, ver yahu! Ver diyorum"
Mahkûm israrla sorar eder ama onun da payna ayn bilin-
dik cevap düer:
"Allah Allah, ver be kardeim. Nene lazm, ver sen! hâlâ du-
ruyor. Versene birader! Elbet bizim de bir bildiimiz var"
Adam da acaba bildii nedir diye merak eder ve paray bir
güzel uzatr.
Akamüzeri nöbetçi gardiyana, "Aç u kapy!" der.
Bakas dese gardiyan suratna iki tokat atar. Ama ona "Ne
olacak? diye sorar.
"Allah Allah. Aç sen yahu.. Elbet bizim de
bir bildiimiz var.
Ag bakalm" yantn alnca kou kaps bir güzel açlr.
"Gel benimle beraber!"
"Ne olacak?"
"Gel sen yahu, gel!"
O önde, gardiyan arkada bahçeye
çkarlar.
"Aç u kapy!"
"Neden?
-260-
"Aç yahu sen nene lazm senin? Aç bakalm, ne olacak? Elbet

bizim de bir bildiimiz var, aç sen!"
Gardiyan açar kapy çünkü sonrasnda ne
olacan merak
eder.
Adam elini kolunu sallayarak gider ve bu hikâye de burada
biter!
Hikâyeden önce "Bu kadar üst üste dolandrlyoruz ama el-
bet bizim de bir bildigimiz var" diye düünen ben, hikáyeden
sonra aydinlanyorum. Meer bizim deil de asl bizi doland-
ranlarn "elbet bir bildii varm"!
Aziz Nesin Ustaya saygyla...
261
Dolandrichkla Bir Dünya Markas
Baz dolandrcilarda ciddi bir istikrar ve disiplin gözlemli-

yorum. Çizgilerinden asla ödün vermiyorlar. Ve sanldi gibi
kural tanmaz falan deiller, aksine kendi koyduklar o "en kat
ahlaksizlik kurallarna" harfiyen uyuyorlar.
Siradaki fikramz, affedersiniz haberimiz Kayseriden:
Kayseride sahte para bast için tutuklanan ahs, tuttuu
avukat sayesinde serbest kald. Avukat ücretini yine sahte pa-
rayla ödeyerek dolandriclkta çIr açt.
Kayseride 10yllk avukat Metin Polat "kalpazanlik" ve "dolan-
dricilk" suçlarndan lzmir 13'üncü Ar Ceza Mahkemesi'nde
tutuklu yarglanan Ibrahim B.nin vekili oldu.
Bir kez Ibrahim Blyi ziyaret için, iki kere de müvekkilinin
durumalar için Kayseriden Izmire gitti. Bir kez de onu cezae-
vinde ziyaret etti. Davann 2'nci durumasnda da ibrahim B.yi
tahliye ettirdi. Durumann ardndan íbrahim Biden
parasni
aldi. Fakat banknotlarn arasnda sahte
100 TL olduunu fark
edince, paray bir uzmana gösterdi.
Parann sahte olduunun
kesinlemesi sonrasnda
aknk yaad.
-262
Polat, meslek hayatnda ilk kez dolandrldn söylüyor.

"Müvekkilimi aradmda parann sahte olduunu söyledim.
fbrahim Bey de 'Aabey bende öyle eyler olmaz' dedi. Ben de
paray birkaç yere baktrdm, 1a tuttum, parann sahte oldu-
gu ortaya çkt. Paray da saklamay düünüyorum. Bir avukat
olarak ilk defa dolandrldiim için paray bu ekilde hatra ola-
rak saklamak istiyorum" diyor.
-263
Kadin Katillerini
Ödülle Cezalandrma
Kadn cinayetleri neden bitmiyor?

Bu soruya yant gibi iki karar çkt yargdan.
2020 Ekim aynn son günleriydi. Gencecik iki kadnn ka-
tillerine tahrik indirimi uyguland. Iki caninin cezas da dü-
ürüldü.
Sedef Berberolu, Mulada yayordu. Boanma aama-
Sindaki kocas Lütfü Safa Berberolu onu
bakasnn
aracnda
gordü diye pompalyla vurup öldürdü. Cani koca yargiland,
arlatrlm müebbet hapis cezasna çarptrld. Ancak Yar-
gitay, tahrik indirimi uygulanmad gerekçesiyle karar bozdu.
Yeniden yarglanan koca, tahrik indirimi
ald. Cezas 31 yla
indirildi.
Bir dava ve sonucunda çkan
7 yl sonra ite böyle bozuldu.
arlatrlm müebbet cezas
Sedef Berberolu ve geride kalan ailesi yeniden öldü.

Istanbul Esenyurt'ta yaayan 29
yandaki Elif Özde Uzun'u
öldürüp cesedini üç gün bavulda saklayan
katil zanls sevgili
için de benzer bir karar çkt. Haksz tahrik
indirimi uygulanan
sevgilinin cezas müebbet hapisten 18
yla dütü.
-264-
Ece Dner / Haysiyet
Böylesi kararlar yüzünden, manetlerde de hzl bir deiim

yaaniyordu!
"BIR KADIN KATILINE DAHA CEZA VERÍLDÍ" yerine
"BIR KADIN KATILÍNE DAHA ÖDÜL VERÍLDÍ" maneti
aliyordu.
Ve bu manetlerle ezamanl olarak Türkiyede kadn olmak
zorlaurken kadn ölmek giderek kolaylayordu.
265
Kadinlarn Maç Kazanma Umudu
Ayse Tugba Arslan.

45 yandayd.
iki çocuk annesiydi.
Boandi kocas onu saturla bandan yaralad.
44 gün youn bakmda hayata tutunmaya çalt.
45'inci gündü ama olmad, tutunamad hayata.
45 ya art 45 günlük komann ardndan gitti ama eceliyle de
ölmedi. Hayr, bu paramparça gidi ecel falan deildi. Boand-
i kocas tarafndan tehdit ediliyordu. Bir deil, iki deil... Tam
23 kez dilekçe yazd. Suç duyurusunda bulundu.
Kendi elyazsyla yazd son dilekçede, "Bu sahstan dur-
madan öliüm tehdidi alyorum, ölümüm gerçekleince mi yardm
edeceksiniz?" diye sordu.
Bu can yakc soruya cevap gelmeyince, ölüm göz göre göre
geldi.
Atti saysiz yardm çiun, "kurtarn beniferyadnt" zama-
ninda duyan olmaynca, eski kocas tarafindan satrla öldürüldü.
Soru u:
Aye Tuba Arslan'i aslnda kim öldürdü?
O günlerde farkl mahallelerin kadnlar,
farkndalk yarat-
mak için kramponlar giydi, sahaya indi.
266
olmad hiçbir zaman.

Evet, futbol asla sadece futbol
Futbolla hiç ilgisi olmayan kadnlard onlar. Kimi evde ça-
marni, kimi çocuunu, kimi sabaha yetiecek iini birakt.
geldi.
Atalar ve Petrol mahallelerinde yaayan kadnlar, iddete
I
dikkat çekmek için yeil sahalarda top koturdu.
Kadna kar iddete "dur" demek için kouyorlard.
Topu kameralara gösterip "Ekonomik iddetin, psikolojik
iddetin, cinsel iddetin, fiziksel iddetin karsndayz ve onu
ayamizn altna alyoruz" dediler.
Kadnlarn ayaklarnn altundaki mein top alarla bulutu-
unda mesaj da muhatabyla bulumu muydu?
Bilmem.
Ben iimi salama alaym:
Ayse Tuba Arslan ve katledilen yüzlercesi adna "erkek ada-
Tetin anlayabilecei ekilde soraym; hakemin genellikle kar
takim tuttuu bir maçtayz. Haliyle sürekli krmz kart görü-
yoruz. Maçn sonunda yedi kii kalsak ükredecek hale geldik
farknda misniz?
-267
Kaçnc Yarana Bastn?
Bugün kaçnc yana bastn deil!

Bugün kaçnc yarana bastn?
Türkiyede yaayan kadnlarn doum günlerinde artik bu
sorunun sorulmasn öneriyorum.
Kadna ya sorulmaz ya hani..

Sormayn!
Onun yerine yarasini sorun.
Çünkü iddete ugrayan ve
urad
orantisiz iddetten bedenine
ve ruhuna
ald yara izleriyle kurtulan
o kadar çok kadn var ki bu ülkede.
Kadinn yaras, onun bir savatan daha
sa
kurtulduunun en somut nianesi...
Yara izi demek
yaam izi demek.
Bu kez de
Aydndan geldi korkunç görüntüle...
Özlem Kamac, 22 yanda, üç çocuk
annesi...
-268-
Evlilii boyunca hep iddet gördü. Alkol bamls kocas,

icki içti dövdü, hamileyken ikence etti, aldatt.
"Affet dedi
sonra yine dövdü.
Özlemin canna tak edince boanma davas açt. Kocas da
o
tanidik "Son bir kez bulualm" bahanesiyle eve döndü ve genç

kadna yine deheti yaatti.
Saçlarni yoldu, elindeki sigaray genç kadnn vücuduna
basturd, onu yakt, kalan saçlarn çocuklarnn gözü
önünde
makasla kesti.
Sonra da ifadesinin ardndan serbest birakld.
ol-
Dolaysiyla Özlem'in can güvenlii yok.. Hapishanede
da kendisi.. Üs-
mas gereken kocasyken hapis hayat yaayan
bedenindeki ve ruhundaki onulmaz yaralarla...
telik
"Yaamak yaralanmaktr" der Cemil Meriç.
ramen yayor
Yaadi onca iddete ve aldi onca yaraya
kadnlarmiz... Yaralanmak da yaamaktr o halde.
sa kadnlar,
izi, her eye ve herkese
ramen "Ben hayattaym,
Her bir yara
hayatta kaldm" demektir.
bir meydan okuma!
Ne büyüleyici, ne büyük, ne güçlü
hilafina!
Hukuksuzluun, cezaszln, erkek adaletin
Kadmlar adnda enfes bir kitap var. Orada
Kurtlarla Kosan
der ki:
yillarla deil de, savastan kalm

"Kadnlarn yalarm
izleriyle saymalar daha iyi bir
fikirdir!
yara
Ya sizce?
Çev. Hakan
Atalay.
Yaynlar,
Kadnlar, Ayrint
47.C
Clarissa P. Estes, Kurtlarla Koan
269
Cehennem Ac Çektiimiz Yer Deil,
Aci Çektiimizi Kimsenin Duymad Yerdir
Muglada polis ve jandarma be gündür üniversite örenci

si Pinar Gültekin'i aryordu. Ama maalesef Pnar'in dirisi deil
ölüsü bulundu. üpheli polise sorgusunda suçunu itiraf etti.
Evli ve bir çocuk babas Cemal Metin Avc, onu öldürüp çöp
variline att. Pnar'in gülüleri öldü, hayalleri öldü, annesi öldü,
babas öldü.
27 yandayd Pinar Gültekin, üniversitede iktisat bölümü
örencisiydi. Onu katleden adamsa eski sevgilisiydi. Adam evli
bir kiz çocuk babasyd... Canice hisle ac çektirerek gerçekle-
tirdii kati, kskançlii gerekçe göstererek savundu.
"Ayrldiktan sonra yeniden birlikte olmak istedim, kabul
etmedi. Bir akam yemei yiyelim diye ikna ettim. Bakas ile
ilikisi olduunu söyleyince krize girdim" dedi.
Once Pinarla tarttin, onu dövdükten sonra da boarak
öldürdüünü itiraf etti. Ustelik vahet, cinayetle de bitmiyordu.
Cinayetten sonra da devam etti. Pnar ölünce vahette ikinci
perde açld. Cemal Metin Avc cesedi önce yakt. Sonra çop
variline sokup üzerine beton döktü. Bulunmasn diye de sarp
bir araziye atti.
-270
itfaiye ekipleri özel aparatlarla beton dökülen varilin içinde-

ki cesedi çkard. Ceset otopsi için adli tup kurumuna gönderil
diinde sadece küllerden müteekkildi.
Annesi dava sirasnda hâkime öyle sordu:
"Hakim bey, sizin kznz var mi? Yaklarak öldürüldü mü?
Hiç kiznzn külünü öpüp koklamaya çaltnz mi?"
O gün benim doum günümdü. 21 Temmuz... Pinar'in kat-
lediliinin basna yansid gün..
Doum günümde bile çok ac çekiyordum.
Biz kadinlar Türkiye' nin tümkadnlar,

birbirimize görünmez sicimlerle baglyz.
Hangi partiden olduumuz, hangi takm
tuttugumuz, hangi aileye dodugumuz hiç
fark etmez. Birimiz zulme uradnda dieri
de çaresizlik hissediyor çünkü insan, ancak
baka insanlar aracliyla insan oluyor.
Onun için biz birbirimize görünmez

sicimlerle balyz. Birimizin acis hepimizin
ortak acisina denk düüyor. Ve birimiz
öldürüldügünde bu dierinin de tam olarak
öldürülebilecegi anlamna
ayni gerekçelerle
geliyor. Sradaki ben olabilirim.
olabilir.
Sen olabilirsin. En yakn arkadan
Birimiz güvende deilse hiçbirimiz
gövende deil..
-271
Ayn ekilde katillerimiz de birbirine görünmez sicimlerle

bal ve onlarn da partisi, tuttuu takm, ailesi fark etmez..
Onlar da bizi katlettiinde bu dierinin de tam olarak ayn ge-
rekçelerle bizi katledebilecei anlamna geliyor.
Ve onlardan biri güvendeyse hepsi güvende.
Ac çekiyoruz ve kimse duymuyor. "Cehennem ac çektii-
miz yer deil, ac çektiimizi kimsenin duymadi yerdir" derler.
Cehennemdeyiz artk duyun bizi..
272-
Bir Kadnn On Yarglanmas
Gazi Universitesi örencisi ule Çet, 29 Mays 2018de, An-

karadaki bir plazann 20'nci katndan düerek yaamn yitir-
mi, olayla ilgili Çaatay Aksu ve Berk Akand hakknda
dava
açlmit.
Vaka bir intihar miyd? Yoksa cinayet mi?
bi-
Iki yldr bu soruya yant aranyordu. O srada yeni bir
20'nci
lirkii raporu girmiti ule Çet'in dosyasna. Bir plazann
Heyet,
katndan dümü, üpheli ekilde hayatn kaybetmiti.
bulgusu yok"
ule'nin psikolojik durumunu incelemi, "Intihar
demiti.
incelediler ve
Evet, ölümünden önceki psikolojik durumunu
intihar bulgusu olmadna kanaat getirdiler.
Uc psikiyatri uzmannn bilirkii raporu
davann seyrini de-
gitirebilecek cinstendi.
Berk Akand, "cinayet" ve "nitelikli
Sanklar Çaatay Aksu ve
cinsel saldr" suçlarndan tutuklu
yarglanyorlard. Bu sirada
O rapor 16 Ekimde görülecek duruma
öncesinde mahkemeye
konusunda dos-
Sunuldu. Heyet, "maktulün intihar edebilecei
söyledi.
yada bir bilgi ve gözlemin" olmadn
antidepresan ilacn nörolojik hastalklarn te-
ete yazlan çekilen raporda, "Inti-
davisinde de kullanlabileceine dikkat
denildi.
har riski olsayd hastaneye yatrilrdi"
-273
Ece Uner / Haysiyet
Incelemenin sonunda, ule'nin maddi sorunlarna ramen,

mücadele etmeye devam ettii, intihar etmesi için youn bir
ümitsizlik duygusu içinde olmad ortaya çkti.
Ozgecan Arslan cinayetinden sonra kendi sosyal medya he-
sabna öyle yazmt ule:
"Kadin, karnna koca bir dünya sdrd, siz dünyanza bir
kadn sidramadniz"
Bu satrlar yazdktan 3 yil sonra hayattan koparld. Yalnz
bir farkla...
Sadece bu dünyaya deil, öbür dünyaya da sdramadk
ule'yi. Rahat vermedik, vermediler.
Zira öldükten sonra yarglamas pardon ön yarglamas
balad!
Kendisi, psikolojisi, bekâreti, ne içtii, neden orada olduu,
neden o saatte orada bulunduu, babasnn ona neden sahip
çkmadi, hepsi sorguland.
Bu arada dava ertelendikçe ertelendi. Ama unutturulamad.
Aksine ertelendikçe ezberlendi. Bir emsal haline geldi. Artik
bu davann her bir detay mh gibi aklmzda... Bu dava taci-
ze urayan, sömürülen, öldürülen, süründürülen her kadnn
davas oldu.
Kadinlarn, bakalarnca dokunulmamas, sayg gösterilme-
si gereken iffeti ve namusu oldu. Yani o dava artk bir arz-talep
deil bir rz-talep meselesine dönüitü.
Tecavüze uram, öldürülmü, yaam hakki elinden aln-
mi kadnlar artk "namus"laryla yarglanamayacaklard.
Kadnlarn öldürüldükten sonra bile tartmaya açlan na-
muslari artk tartmaya kapalyd. Birçok caniye, tecavüzcüye,
katile kap açan "namus" anahtar, namus bekçilerinin elinden
alnmi, kadnlara iade edilmiti. Artk kadnlar, erkeklerin
hikayelerine ya da uydurduklar hikâyelere hapsolmayacakt.
-274-
Bce Uner // Haysiyet
"Kadnlarn katilleri hapse girmez çünkü cezaevlerinin anah-

tarlar onlardadr" önermesi artk çöptü.
En azindan bu davay yakndan takip eden, sahip çkan vic-
danlarda bu böyleydi.
"Maktulün intihar edebilecei konusunda dosyada bir bilgi
ve gözlemin olmadn söyleyen rapor kritikti. Sonrasnda
bu
bilirkii raporu davann seyrini ule lehine etkiledi.

Saniklardan Çaatay Aksu hakknda "kasten öldürme" su-
yok-
çundan müebbet, "cinsel saldrr" ve "kiiyi hürriyetinden
sun klma" suçlarndan 12 yl 6 ay ve sank Berk
Akand hakkn-
gerekçe-
da ise Aksu'ya bu suçlarn ilenmesinde yardm ettii
siyle verilen 18 yl 9 ay hapis cezasn yasaya uygun
bulan daire,
dairesi,
sanklarn tutukluluk halinin devamna hükmetti. Ceza
oybirliiyle ald karar...
Bu arada 2020'nin son aynda ule Çetin
ölümüyle ilgii
Fakültesi
davada bilirkii olarak yer alan Gazi Universitesi Tip
Ender
Psikiyatri Anabilim Dali'nda görevli Prof. Dr. Mustafa
Taner (49), evinde tavana iple asl halde ölü bulundu.
rapo-
Hani ule Çetin ölümüyle ilgili hazrlanan bilirkii
Tunda Çet'in intihar edebileceine dair dosyada
herhangi bir
ve gözlemin bulunmadinin belirtildii
raporda imzas
bilgi
bulunan profesör.
-275-
Kadin Olmak Zor,
Kadin Ölmek Kolay
Türkiyede kadn olmak zor ama kadn ölmek kolay... Bunu

niye söylüyorum çünkü imdi art arda dört haber vereceiz,
üçü kadn cinayeti... Dördüncüsü de yine çocuunun gözleri
önünde bçaklanarak ölümden kl pay kurtulan bir kadn..
Bu haberleri üst üste vereceiz çünkü birini görmeyen die-
rini görsün, dierini duymayan öbürünü fark etsin diye...
Duymadm, görmedim, bilmiyorum olmasn!

Biz kadnlar ölmezden gelemiyoruz, siz de görmezden
gelmeyin.
Duyduk duymadk demeyin!
Türkiye de kadnlar ölüyor.
Ustelik birer ikier degil sanki bir
savataynmçasna
onlarca, yüzlerce...
Oysa farknda misniz?

Bir kadn ortadan ikiye bölerseniz
yarsI annedir, yarisi ço
cuk.. Ve bir kadn katlederseniz
hem bir anne hem bir çocugu
-276
katletmi olursunuz. Yani sizi "adam edebilecek" her eyi, her

seyinizi... te bu yüzden bu toplum bu konuda bir türlü adam
olamiyor.
imdi balayalm mi?
12 yllk evli, yllik iddet nmaduruydu. 5 çocuu zarar
12
görmesin diye sustu, sustu... Ama canna tak edince boanmaya
karar verdi. Bir zamanlar "kocam" dedii adam peine dütü.
Evini basp çocuklarnn gözü önünde onu katletti.
Ikinci hikâyeye geçelim: Henüz 36 yandayd Sibel Çetinel..
Kocasi sürekli iddet uyguluyordu. Çocuklarna zarar gelmesin
diye susmutu. Ama dayanamad. Geçen yl boanma davas
açti. Sonu ölüm oldu. Cani adam onu yeni evine kadar takip
etti. Çocuklarnn gözü önünde öldürdü. Geriye sevgi evlerine
alnan be küçük çocuk bir de gözü yal baba kald.
Ayn günün bir haberi yine Ankaradan geldi. Cani
dier
adam tartti eini önce bodu sonra bçaklad. Üstelik poli-
se de "Karm öldürdüm gelin beni aln" diye ihbarda bulundu.
Dört çocuunu annesiz brakt. Dört çocuundan ve hayattan
yirtilp atlan kadnn ismi Sibel Köksald.
Geçelim üçüncü olaya... Ankara Polatlida kaydedildi kor-
kunç görüntüler. Emekli uzman çavuun elindeki bçakla, 7 ya-
indaki çocuun gözleri önünde dehet saçt ortaya çkt.
Ve ite ayn günün son haberi:
Yürek yakan bir baka kadn cinayetinin haberi var srada..
Cani adam "Karm beni aldatyor" dedi. Cezaevinden kaçp ei-
nin evine gitti. Íçeri molotofkokteyli atp yangn çkard.
Can
talihsiz kadn pompal tüfekle ate açarak
havliyle diar çkan
katletti.
-277
Öldürülmekten Korkmuyorum,
Yeter ki Çocuklarmn
Gözü Önünde Omasin
Çok garip bir olay yaadm. Bir kadn, hakknda uzaklatr-

ma karar aldrttui kocasndan mütemadiyen ölüm tehditleri
alyor.
Aldi tehditlerde öyle yazyor:
"Emine Bulut gibi öleceksin ve haberini de Ece Uner sunacak"
Bahsettigim kadnn yardm eihina elbette kulak verdik.
Sosyal medya sayesinde adamn attu tehdit mesajlar hzla ya-
yildi, gerekli merciler harekete geçti.
Yalnz burada beni korkutan ve öfkelendiren birkaç ey var:
1. Bir erkek, bir kadnn ölüm/yaam hakkn elinde tutabi-

lecek kadar adalete ya da adaletsizlie güvenebiliyor ama
ta 1934te seçme ve seçilme hakkn elde eden Türk kad-
ni, bugün yaam hakkn seçemiyor.
2. Nasil ki eskiden Romada Colessiumda imparator, kölele-

ri birbiriyle ya da çeitli vahi hayvanlarla dövütürdük
ten sonra yere düen kurbana son hamleyi yaptrmadan
önce elinin baparmana aa (öldür) ya da yukar (ya-
at) yön vermek suretiyle "yaasn" ya da "ölsün" kararni
-278-
Ece Uner / Haysiyet
veriyorduysa artk baz erkekler de kadnn yaam ya

da ölüm hakkn bizzat tekelinde tuttuuna kani olmu
vaziyette.
3. Buna ek olarak nasl ki Romada Colessiumda bu faali-
yet halk elendirmek için bizzat inmparator tarafindan
düzenleniyorsa, Türkiyede baz erkekler can almay bir
elence ritüeline hatta ova dönütürmü durumda.
Bakn ne diyor kadn tehdit ederken:

"Emine Bulut gibi öleceksin ve haberini Ece Uner sunacak."
Dikkat ederseniz cinayetle ilgili nasl bir ölüm ekli düü-
nüldüü ve bu iin televizyondaki görünümünün nasl olaca
ve haberin kim tarafndan sunulaca bile kararlatrlm.
Peki Emine Bulut gibi ölmek ne demek?
KIsaca bir hatrlayalm..
Olay 18 Austos'ta Kirkkalede yaand. 42 yandaki Fedai
Baran ve 38 yandaki Emine Bulut 4 yil önce boanmt. Íkili
iddiaya göre 10 yandaki kzlarnn velayetini konumak için
bir kafede bulutu. Cani adam, biçakla eski einin boazAn kesti.
Olay 10 yandaki kzlarnn gözü önünde oldu.
Emine Bulut'un boaznn kesilme an, "Olmek istemiyo-
ve çaresizce çrpnan küçük kznn "Lütfen
ölmne
rum" çil
anne! feryadyla akllara kaznd.
Tum Türkiye günlerce alad bu travmatik görüntüye.
Taksiye binerek olay yerinden uzaklaan cani ise,
kendisi-
ni kanlar içinde gören taksicinin ne olduunu

somas üzerine
"Mal kestim" diye yant verdi.
katlederek
Erkek sahip, diisi üzerindeki mülkiyet hakkn
üzerindeki
kantlad. Kadn mal olarak gören zihniyetin, kadn
ünlemesiyle mutuland.
sözde mülkiyet hakk "Mal kestim"
-279
Ece Unerl/ Haysiyet
Hayati yrtamayan canilerin gidip en yaknndakini yrtma-

S... Bazen de yrtp hayattan kopartmas böyle böyle mümkün
oldu.
Kadinin mal muamelesi gördüü tablo, durdurulamayan bir
kadn kirmna sebep oldu ancak Emine Bulut bir milatt.
Artuk caniler, potansiyel katiller sevgililerine ya da eski ele-
rine "Seni Emine gibi öldüreceim" demeye balad.
Emine Bulut gibi boaz kesilerek öldürülmesi planlanan
potansiyel maktuller de "Öldürülmekten korkmuyorum, sa
dece çocuklarmn gözü önünde Emine Bulut gibi öldürülmek
istemiyorum" açklamasn yapmaya baladlar.
Olmekten korkmuyor kadnlar, düüncbiliyor musunuz?

Gerçeklestiginde çocuklar orada olsun istemiyorlar.
Bir de mümkünse cinayet, boazlar kesilmek
suretiyle gerçeklemesin.
Ve caniler de giderek daha fazla boaz keserek ve bunu ova

dönütürerek büyük kanallarn ana haberlerinde kendilerine
yer bulma derdine dütüler.
Kötüligin effafn adh eserinde Baudrillard "Giinümizde
kitleleri harekete geçiren bulamadr" derken elbette koronavi-
rüsten bahsetmiyor.
Kötülüün bulaclindan bahsediyor. Kötülük dalga dalga
yaylyor. Elbette medyann viral gücünün ve içeriindeki id-
detin zehirleyicilii bulac...
Çünkü "mehuriyet çagr'nda her ey ovdan ibaret.
Hatta bata verdiim örnekteki gibi baz cinayet ve tecavüz-
ler de öyle... Ekrann anaforuna kaplmak diye bir gerçek var.
-280
Adaletsizliin pratie döküldüü ve onunla yaayan

toplumlar tiim gözeneklerinden siddet terler. Biütün göze-
neklerinden siddet terleyen bir dünyada da iddet iddeti
douruyor. Siddeti bir görsellikmi gibi satan ve onu tüke-
tim nesnesine döniüstiüren siddet endüstrisi için de kazanç
douruyor"8
Hatrlayn bir ceza davas, 1995 yl boyunca Kuzey Amerika

televizyonlarnn satti en baarl ürün oldu.
Iki cinayetle suçlanan atlet O.J. Simpson'in bitmek bilmez
duruma celseleri kanallarn bütün program saatlerini tekeline
ald ve televizyon izleyicisini kendine esir etti.
Suçun gösteriye dönümesi de böylece tescillendi.
Sel Yaynclk, Çev. Biülent Kale.

Tersine Dünya Okulu,
48. Eduardo Galeano, Tepetaklak ve
281-
Caniler Adalete Güveniyor
Bana çürümülüün resmini yapabilir misin Abidin?

Resmini yapamam ama haberini verebilirim!
17 yandaki yeenine tecavüz ettii DNA raporuyla kant-
lanan Osman Çur, ilk durumada serbest brakld. Ve dahas
tahliye edildii cezaevi önünde de davul zurna ile karland.
Tecavüz san Çur'un tutuksuz yarglanacan örenen ço-
cuksa yaamna son vermeye kalkt.
Bu haber çürümenin haberiydi. Zira baka yasalara uyulma-
yan yerde çürüme tek yasa olurdu! O çürüme, ülkenin altn
oyard. O oyuktan insan hakka, hukuku ve insan onuru buhar-
lap uçard. Hakikat de... Geriye de bir dayanamz kalmazd.
Dayanaks1z da yaanmazd. Yaayamazdk.
Serbest biraklan tecavüzcüye davullu zurnal karlama ha-
berinin ertesi günüydü. Çürümülük cezasz biraklnca çürü-
yen ey kokmutu. Adalet bekletilince çürüme kokumulua
dönümütü. Biz de bu defa kokumuluun haberini verdik.
Haberde bir kadn alkoyma var, darp var, zorla uyuturucu
verme var, ikence var, tecavüz var, tecavüz esnasnda kadnn
annesini arayarak "Bakin ben u anda sizin kznza tecavüz
ediyorum" demek var, bütün bunlara maruz kalan
kadnin
yaamina son vermek isterken yüzde 99 engelli kalmas var.
282
Kadnn hukuk mücadelesini üstlenen avukatn da ayn eyleri

yaamakla tehdit edilmesi var.
Bu vahet ve iddet sarmalnda bir tek ne yok biliyor musunuz?
Adalet!
Çünkü bütün bunlar yapan cani serbest... Zaten sorun da
burada... Caniler adalete güveniyor, geç gelen ya da hiç gelme-
yen adalete...
Ertesi gün Adalet Bakan çok güzel bir konuma yapt. Bir
özeletiri konumas da diyebiliriz. Kamu vicdann yaralayan
kararlardan bahsetti, kendisinin de zaman zaman kararlara
katilmadn anlatt. Ve örnekler verdi, "Kaynar kazan kars-
nin, çocuunun üzerine döküyor serbest kalyor, süt kazanna
giriyor tutuklanyor" dedi eletirilmesi gereken kararlardan

bahsederken. Ve onu takip eden gün, süt kazanna girerek süt
banyosu yapan içiler hakknda 15 yila kadar hapis istemiy-
le dava açld, ayn saatlerde yeenine tecavüz eden Osman
Cur'un tahliyesine itiraz reddedildi.
283-
Asildin Ipe Kann Desin
"Asildan ipe kann desin'" derdi dedem.

Bir kadn seviyorsan tam sev, bir takm tutuyorsan tam tut,
bir davaya gönül veriyorsan tam ver..
Ne yapiyorsan yap, yaptnn hakkn ver.
Haysiyeti hatrla!
Çünkü haysiyet bunu gerektirir..
-284
Ates Cemberinde Akl TutulmasS
21 Haziran Pazar günüydü. Dünya önemli bir gök olayna

sahne olacakt.
"Ates Çemberi" ya da "Halkal Güne Tutulmas" olarak da
bilinen tutulma, gökyüzünde görsel bir ölen sunacakt. "Ate
Çemberi Güne Tutulmas" Türkiyeden de ksmen gözlenebi-
lecekti. En net haliyle Hakkâride izlenebilecekti.
O gün, ayn zamanda Babalar Günü'ydü de.
Son hediyesi olan gömlei üzerine giydi, kzn hayatnn
Ba-
baharnda defnettii mezarn bana gitti. Aye'siz geçen ilk
balar Gününde, üpheli bir ekilde yitirdii kznn ardndan
sadece adalet diledi.
evinde ölü
Erkek arkada olduu iddia edilen doktorun
yüksek mik-
bulunmutu Ayse Karaman. Genç kzn kannda
Ayse'yi tasarlayarak öldürme
tarda anestezi ilacna rastlanmi,
Suçundan yarglanmt sanik.
"bilinçli taksirle bir
Mahkeme heyeti sank Özgiür Tarhan'a
4 yl hapis cezas
kiinin ölümüne neden olmak" suçundan
cezay 3 yl 4 aya
verip sonra da iyi hal indirimi uygulam,
indirmiti.
-285
Ayse'nin babasnn haliyse hiç iyi deildi.

Once kizinn mezarn öptü, su döktü. Sonra da Ayse'nin ar-
dindan her gün öldü.
Ayn gün Kalam Park'nda dehet dolu anlar yaand.
Genç bir çift ve arkadalar, evlilik teklifi sürprizi için top-
lanmilard. O sirada iki grup arasnda balayan sözlü tartima
kavgaya dönütü. Kavgay görünce genç çift ve arkadalar, mü-
dahale edip ayrmak istediler, "Yapmayn!" dediler.
Ancak o müdahale kavgay daha da büyüttü. Gruptakiler
den biri silahna sarld ve ate etmeye balad. Sonra bir baka
grup belirdi parkta. Onlar da silahna sarld. Çatmada evlilik
teklifi sürprizi için parka gelen gruptaki iki kii ile diger grup-
tan bir kii yaraland.
Yaralilardan birinin durumu ard. Hayalini kurduklar o
en mutlu anlar kábusa dönüen çift, romantik bir yamur al
tunda ilelebet kavumay beklerken kurun yamurunda yarala-
nip hastanelik olmulard.
O Srada Sultanbeylide bir yol verme kavgas yaand. Kav
ganin taraflarndan biri bir kafeye sind. Diger sürücüyse
"Bekleyin, on dakikaya geleceim!" diyerek tehditler savurdu.
O cani, gerçekten dakikalar sonra geri döndü.
Pompal bir tüfekle...
Kafeye 20 yanda genç bir futbolcu girmiti tesadüfen.
Öfkeli adam pompal tüfeiyle etrafa rasgele ate ediyordu
durmadan. Belli bir hedefi yoktu.
20 yandaki futbolcu gencinse hedefi, hayalleri ve bir ge-
lecei vard; o kurunlardan biri kalbine isabet etmemi ol-
sayd ee..
Tarih 21 Haziran..
Ate Çemberi ya da Güne Tutulmas..
286
Ciplak gözle günee bakilamazd ama tutulma saat 06.45'te

balayacak ve en net ekilde Hakkâride izlenebilecekti.
Ve yukarida örneklerini sraladm ayn tarihte farkl yer-
lerde cereyan eden onlarca "Akl Tutulmas"
Çplak gözle Türkiye'nin her yerinden her saatte rahatlikla
izlenebilecekti.
Ates Çemberi bakiydi ve hatta hepimiz için baka tarihlerde
geçerliydi.
-287
Ülke Çocuklara Emanel,
Peki ya Çocuklar?
Adres istanbul.
Aylardan nisan...
Küçücük bir kz çocuu Küçükçekmecede kimlii belirsiz
bir sapiin saldrsna urad.
Olay söyle geliti:
Mahallenin çocuklar oyun oynuyorlard. Yanlarna gelen
bir sapk "Size para vereceim diyerek çocuklar kandrmak
istedi. Içlerinden biri, 4 yandaki o kiz çocuu kand bu teklife.
Sapk kaçt.
Minik kizn çihin duyanlar yardmna kotu ve onu has-
taneye kaldrd. Polis, sap bulmak için özel bir ekip kurdu.
Mahalleli ise öfkeli ve tedirgindi. Daha da ötesi isyandayd ve
eylem yaptlar
Kimisi çocuk tacizlerinin son bulmasn istedi, kimisi idam!
"Cocuklarmz sokaa salamaz olduk" dediler. "Brak so-
kaa oyun oynamaya göndermek, bakkala gönderemez olduk"
dediler.
Günlerden 23 Nisand!
Ve biz koca ülkeyi çocuklara emanet
ettiimiz bir bayram
gününde daha da üzülerek gördük ki çocuklar ülkeye emanet
edemiyoruz.
288-
Kisasa Ksas
Fransz filozof Jean Baudrillard tarafindan ortaya atld Si-

miülasyon Kuram...
Simdilerde Elon Musk "Gerçeklikte yasama ihtimalimiz mil-
yarda bir" diyor. Bir tür simülasyonda yaadmiz, bu dünya-
nin bir simülasyon olduunu savunuyor.
Özetle biz burada "bir ey deniyoruz'"
Siradaki olay haber merkezimize ulatnda bu simülasyon
denilen kavrama tam olarak inandm.
öyle ki:
Inanmas çok zor... Sizden biraz da utanyorum bu haberi
anlatrken ama bu da oldu.
gözü
Cansiz manken, damacana, otobüs durai derken,
bulundu.
dönmü bir sapk, elektrik direine cinsel istismarda
güven-
Ordu'nun Altnordu ilçesinde gecenin 23.00'ünde
yürürken bir anda
lik kameralarna yakalanan sapk, yolda
te-
durdu, elektrik direine sarld, sonra da bildiiniz diree
cavüz etti.
Evet, utanç verici, evet daha da ötesi irenç!
bulunan adam, bir ara-
Elektrik direine cinsel istismarda
gidince hiçbir ey olmami
banin geldiini görünce durdu, araç
yerden devam etti.
gibi istismara kald
-289
Mide bulandric eylemi mahalle sakinleri fark ettiler. Sapig

yakalamak için sokaa firladlar ama geç kaldlar. Çoktan "tas-
larn taraklarnr" toplayp gitmiti.
Benim de aklmda deli sorular kald.
Yakalansayd ne diyecekti?
"Kadmdan kzdan vazgeçtim alternatif akim seçtim!"
Hayr, bu sözle anlatlan eylem bu deil..
"Son giünlerde iüst üste yaplan elektrik zammn protesto ettim."
Hayr, bu da olamazd. Bir protesto için bile fazla risk içeriyor.
Ama tabii ki her tecavüz olaynda olduu gibi "olaan üp-
heli" kurband.
Dolaysyla sorular ona sormak lazmd.
1. Elektrik direinin o saatte orada ne ii vard?

2. Direk çok çplakt, etrafa fazla 1k saçyordu. Ee haliyle
de dikkat çekiyordu. Adam hakl olarak direkten elektrik
almi olabilir miydi?
3. Taciz esnasnda adam elektrik çarpmadina göre dire-
in rizasI mi vardi?
Aklma taklan son soru da uzunca bir süredir üzerinde çok

düündüümüz bir konuyla ilgili..
4. Ya kisasa kisas olsaydi?
-290
Her Makamda Liyakat art
Ismi Recep soyad Uyar.

Bursa Ulu Camii müezzini..
Camiye gelen turistlere, ezann makamlarn anlatt ama öy-
lesine deil... Her makam tek tek ve heyecanla anlatt. Sonra da
ezan be farkl makamda okudu.
Saba ile balad. Hicaz, Rast, Segâh ile devam etti ve Hüsey-
ni ile bitirdi. O güzel sesiyle öyle içli okudu ki. Üslubu öyle
etkileyiciydi ki turistleri ve dinlemeye gelenleri kendine hayran
birakt.
Kirik Türkçeleriyle "MAALLAH MAALLAH" deyip dur-
du turistler.
Hatta rehber dayanamad, tuttu müezzini alnndan ööptü.
Iinin ehli, iine adanm bu adam, o gün orada bulunan
herkesi büyüledi. O gün orada olmayan bizleri de..
Zira liyakat ve adanml, müezzinin ihya ettii o be ma-
kamda görmüs ve igal edilen her makamda özlemitik.
291
Zavadak Day
Zavadak Day'y çok sevdim.

220 promil alkollü bir adam!
Kaza yapmi, maddi-manevi zararda.
Ancak gerek "Neyin ecelinde?" sorusu, gerek krmzi 1kta
geçen hasm için kullandii "Devletin 1uklarndan faydalanma-
yan o!" ifadesi, gerek "Kirmizi ikta dursayd ben imdi evimde
yatr olacaktm" sitemiyle ve tabii altun vuruu "zavadak" ünle-
mesiyle gönlümde taht kurdu.
Adam kavram buluyor, gelitiriyor, trafik klar üzerinden
ideal vatanda-devlet ilikisi tanmlyor, kaderi, olaslklar ve
olasliksizlklar sorguluyor.
Ben 220 promil alkollü bir adamdan daha ne isteyebilirim,
ne bekleyebilirim?
Ne Platon'lar,Sokratesler, Marx'lar, Kierkegaard'lar,
Schopenhauerler, Kan'lar gördüm... Ashnda hiçbiri yoktular.
Zavadak Dayr'nn yannda hükümsüzdüler.
Buyurun, buraya brakyorum.
Karar sizin!
Zavadak Day:
"Oradan krmiz, BÎM'in oradan yeil k yanyordu. BIMin
oradan kar yoldan geçtim, kar yola geçtim, adam beni çarpt.
-292-
Zavadak dedi!
Ben de o heyecanla eyle vardm gettim köye doru. orda
durdum. Baktm teker de yok arabada. Ama tamam ben belki
alkollü olabilirim de, bu arkada neyin ecelinde?
Koronavirüsten mi kaçyor? Kimden kaçyor da yeil kta,
kirmiz ikta durmad da bene çarpt bene yanllkla...Derdin
ney yani, derdi ney, derdi?
Hay tamam ben zarhoum. Ben hadi geçebilirim tamam,
ben suçluyum da, u anda kanunen o suçlu! O suçlu yani!
Devletin 1klarndan faydalanmayan, devletin iklarna uy-
mayan o! Benim suçum ne? Girmiz kta dursayd ben varp
gideceidim evimde u anda yatr olacadm. Yatr olacadm,
yatr! Day inallah yüzün gözün gülmez de inallah! Kanu-
nu çineyen sensin, suçlu olan benim. Inallah yüzün güümez
day, inallah yolda belde kalrsn da bir daha dünyada yüzün
gülmez! Inallah kanunu çinediin gibi dünyadaki insanlar
yugar
da seni çiner. Hahahahahhahahah... Bu teker de teeeee
kadar gidiyyy
-293-
Türkler Kendilerini Mutluluklarda Kaybeder,
Aclarda Bulur
Kendi iinin patronu olmak isteyen, çiköfteci dükkân açi-

yor. Çünki çiköfte çok seviliyor. Artuk neredeyse adm ba bir
cigköfteci dükkân var. 0 kadar yaygn... Çünkü çok kazanç...
Öyle ki çigköfte tüketimi günde 600 tona çkm.
Genci yalisi herkesin bayldi bu lezzete talep o kadar çok
ki sadece Türk mutfann vazgeçilmezi deil, öhreti snirlar
ami durumda.
Amerika da dahil 50den fazla ülkede siköfte satlyor.
Bir hocam "Türkler kendilerini muthuluklarda kaybeder, aci-
larda bulur" derdi.
Anlalan oki "Tüm dünya aslnda Türk'tür" tezi çiköfteyle
iyice güçlendi.
-294
Ata Sporumuz, Umarell
Bizde ata sporudur. Özellikle emeklilik çandaki erkekler,

yol ve inaat çalmalarn yakndan izlerler. Ellerini arkada ka-
vuturmak suretiyle bir müsetti edasyla saatlerce kaz ya da
antiye alann tefti ederler. Hatta inaat çalmas hakkndaki
yüksek fikirlerini paylamaktan ve icap etmeyen tavsiyeler ver-
mekten de geri durmazlar.
Meer bunun tam olarak karlh Îtalyanlarda da mevcutmu.
Umarel...
Italya Bolonyada zamann inaat, kaz ve yol çalmalarn
izleyerek geçiren emeklilere halk arasnda böyle deniyormu.
Ne tesadüf.
Her neyse...
Yüzyillardr hüküm süren bu geleneimiz sonunda ilk mey
vesini verdi.
Bursada bir vatanda, balkondan izledii inaat kaz çal-
masinin gerçekletii alanda bir cisim fark etti. Vatanda, erken
Roma dönemine ait olduu sanlan mezar stelini çkarp yetki-
lilere teslim etti.
Ata sporumuz sa olsun yüzümüzü kara çkartmad, yüzyl-
lardir izliyorsak bir bildiimiz vard.
çalmas izleyen bir dede-
Bir yerde durup inaat, yol, kaz
miz varsa o dedeye sahip çkalm.
-295
Haysiyetli Son
Bizeayrlan Dünyann sonuna geldik.

Eh zaten bize ayrlan Dünya'nn sonunu da biz getirmitik.
Sira diger gezegenlere geldi.
Mesela Mars...
NASAnn uzay arac Perseverance (Azim), yedi aylk azimli
yolculuunu tamamlayp Mars'a indi.
Jezero adl kratere!
Kraterde milyarlarca yl önce dev bir göl olduu düünülüyor.
Onceki Mars görevlerinde, gezegenin yaanabilirligi üzerine
aratrmalar yaplmt halihazrda. Bu soruya da olumlu yant
alnmt.
Mars'ta yaanr mi yaanr!
"Azim" bu defa ilkel yaam formalarnn izini arayacak. Za-
ten tam da bunun için bir zamanlar devasa bir göl olan Jezero'ya
indirildi.
Bu arada sözünü ettiim kurumu krater gölünün Burdurda-
ki Salda Gölü ile benzer nitelikler tad
da düünülüyor.
NASAnin konuyla ilgili makalesinde "Jezero kraterine seya-
hat edemeyebilirsiniz ama dünyada ona en yakn yeri görmeye
gidebilirsiniz: Salda Gölü, Türkiye" ifadesi kullanlm.
Hani u mütemadiyen "Türkiye'nin Maldivleri" dedikleri
ama bir türlü sadece "Salda" diyemedikleri doa harikamz.
296-
Ece Uner / Haysiyet
Allah eksikliini yaatmasn. Bölgedeki dier göller gibi

çekilmesin, kurumasn, bozulmasn, bozmasnlar. Bembeyaz
kumu ve turkuvaz renkli suyuna halel gelmesin. içinde yüzen
sazan, ot bali, yosun bali, çamur bali, damal suyilan ve
ova kurbaalarna da.
Ama durun bir dakika!
Kurbaa m?
Simdi Mars'taki Jezero, ayet Salda gibiyse bizim kayp kur-
baa da orada olabilir mi?
Kayip kurbaadan kastm ne mi?
NASAnin yillar önce Virginiadan yaptii roket firlat sira-
sinda kameralara bir kurbaa taklmt ve bu olay o günlerde
çok konuulmutu.
Firlatilan roketin yaknlarnda havada uçan bir kurbaa
görüntüsü..
Hatrladinz m1?
NASA yetkilileri bunun, roketin firlatlmas sirasnda yarat-
t basnc azaltmak için doldurulan dev su havuzunda serinle-
meye çalan bir kurbaa olduunu tespit etmilerdi.
Kurbaa roketlerin atelenmesiyle beraber oluan dev ba-
Sincinetkisiyle onlarca metre havaya firlam ve ortaya da o
acayip görüntü çkmt.
Sonrasnda bizim garip kurbaann akbetini kimse bilemedi.
Acaba diyorum, Jezero da Salda gibiyse bizim kurbaa
oraya
yerlemi olabilir mi?

Umit edelim ki yerlemi olsun.
Siradaki hikâyem de ona gelsin:
Bir varmi, bir yokmu..
en derin, en
Turkuvaz suyu, bembeyaz kumuyla dünyann
milyonlarca kurbaa varmi.
temiz, en berrak gölünde yaayan
-297-
Ece Uner /I Haysiyet
Kimi zengin, kimi fakir, kimi zayf, kimi

iman, kimi güzel,
kimi çirkin, kimi küçük, kimi büyük...
Ancak bu kurbaalar birbiriyle hiç
anlaamazlarm. Bir-
birlerine barp dururlarm. Günlerden bir gün
gölün üze-
rinde uçmakta olan bir leylek gözüne kurbaalardan
birini
kestirmi. Dalm göle, kurbaay kapp götürmü. Sonra da
bir güzel yemi.
Dier kurbaalar arkasndan bakakalm..
Ertesi gün leylek yine gelmi. Bir kurbaa,
be kurbaa, on
kurbaa derken, kurbaalar beer onar kapp götürmeye de-
vam etmi.
Sonunda içlerindeki en yal ve bilge
kurbaa "Bu böyle git-
mez!" deyip bütün kurbaalar bir araya
toplam.
"Bakn sevgili kurbaalar, çok
dik. Hemen bir önlem almamz gerek.
ar
kayplar vermeye bala
Aklmda bir fikir var
diyecek olmu.
"Nedir? Nedir?" diye hep bir
azdan barm kurbaalar.
"Ha ." demi yal kurbaa. "Ite tam da budur. Böyle
racaksnz hep bir bai-
aizdan"
Bilge kurbaa, kalabaln akn baklar arasnda
konu-
masn sürdürmü:
"Bundan sonra birbirinize barmayacaksnz,
birlikte ba-
racaksniz!"
Anlamam kurbaalar.
"Bakin." demi yal kurbaa. "Leylek
geldiinde toplana-
caksinz ve birlik olacaksn1z. Sonra da
Viraklayacaksnz. Sesiniz çkt kadar
avazn1z
kulana ulasin, ulamakla kalma
yip sesiniz kulan delsin geçsin diye
de dik duracaksnz.
Banizi yere indirerek deil göe kaldrarak
Böylelikle leylein kulaklar baracaksnz.
sizin hakl çlnzdan sar
-298-
olacak. Sizden uzaklaabildii kadar uzaklaacak. Bir daha da

sizi yiyemeyecek."
"Eee sonra?" diye sormu merakl küçük bir kurbaa.
"Sonra gittii her yerde sizin hikâyenizi anlatacak, 'Orada,
o turkuvaz, o temiz, o berrak gölde dik bal kurbaalar var'
diyecek. 'Haysiyeti kurbaalar.. Öyle kolay lokma deiller. On-
lari yemeye kalkarsanz balarn göe dorultup avazlar çikti-
i kadar viraklarlar. Sar olacanz sanip, neye uradnz
sarrsniz ve hemencecik oradan uzaklarsnz. Sizi gökyü
zündeki yerinizden ederler. Yeryüzünün size ait olmamas gibi
gokyüzünün de size ait olmadn hatrlatrlar! Sevmem ama
saygi duyarm. Çünkü onlar haysiyetli kurbaalardr' diyecek"
Jezeroda ve Saldada...
Mars'ta ve Dünyada..
Ayni anda...
Kurbaalar birlik içinde kafalarn kaldrp göe bakmlar!
299
KAYNAKÇA
KONUMA ÖZGÜRLÜÜM OLMAZSA EKMEIMÍ

KIMIN ÇALDIINI NASIL ANLATACAIM?
https://tr.euronews.com/2020/01/29/aihm-de-bekleyen-
davalarda-turkiye-rusya-n-n-ard-ndan-ikinci-s-rada, https://
sarkac.org/2019/05/ifade-ozgurlugu-nedir
https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/128
4189-voltaire-ile-kandirmak
HERBOKOLOJI
Constantin Von Barloewen, Bilgiler Kitab, Çamizn Önemli
Diisince Insanlaryla Söyleiler, Versus Yaynevi
DÜNYANIN YARA BiRiMi

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46945215
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/mhpli-safet-sancakli-
600-vekilin-390i-obez-veya kilolu-41692737
AÇLIK
Birlemi Milletler'in bu raporu, Dünya Gida Program
(WFP), Gda ve Tarm Örgütü (FAO), Çocuklara Yardm Fonu
(UNICEF), Dünya Salhk Örgütü (DSÖ) ve Uluslararas Tarm-
sal Kalknma Fonu (1FAD) gibi BMye bal örgütlerin ibirli-
iyle hazrland.
-301
Ece Oner / Haysiyet
YAAMAK YARALANMAKTIR
@_sozola Söz Ola Twitterdan esinle
HORGÖRÜ
https://www.haberturk.com/video/haber/izle/kutuplasma-
toplumsal-cozum-bireysel/706544
https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/turkiyede-surekli-
buyuyen-bir-sorun-kutuplasma-6180150/
ALÇAKLAR DÜMEKTEN KORKMAZ

https://turkish.aawsat.com/home/article/2608801/do%C3
%A7-dr-ahmet-abay/kartallar-ve-kargalar
https://www.ntv.com.tr/yasam/bir-karga-neden-kartala-
konar,E-60OxBt9E6yAQyswEWd6A
MESLEK HASTALII MI?

MESLEK BIR HASTALIK MI?
Eduardo Galeano, Ve Günler Yürümeye Balad, Sel Yaynci-
hk, Çev. Süleyman Doru.
FUTBOLUN BÜYÜcÜsÜ MARADONA

https://www.gazeteduvar.com.tr/amp/gorkemli-kaybeden-
lerden-maradona-makale-1505855?_twitter_impression=true
https://birartibir.org/a-dan-x-e/945-hikáye-devam-ediyor
https://birartibir.org/a-dan-x-e/944-yoksullarin-ic-cekisi-
ve-sahalardaki-kukreyisi
https://m.bianet.org/1/137/235101-bir-futbol-efsanesinin-
ardindan-maradona
-302-
https://www.lanacion.com.ar/deportes/futbol/ diego-maradona-
nid2498829
https://www.lavanguardia.com/gente/20170216/4256576163/
maradona-rocio-ojeda-d10s.html
Maradona en Sinaloa- Belgesel Netflix
Diego Maradona-Belgesel (2019)
AYNI GEMIDEYÍZ
https://www.indyturk.com/node/306266/d% C3 %BC
nya/ds%C3 %B6-zengin-% C3%BClkelerde-a% C5%9F%
C4%B1lamalar-devam-ederken-az-geli%C5%9 Fmi%C5%9F
6C3%BClkeler-ise-bekleyip
https://www.indyturk.com/node/175291/d96 C39%BC
nya/bm % E2%80%99den-koronavir% C3% BCs-uyar
%C4%B1s%C4%B1-%C3%B6nlem-al%C4%BInmazsa-salg%
C46B1n-%C3%A7at %C4%B1%C5%9Fma-yoksulluk-ve-k%
C4%B19%C4%B1%C4%9Fa
https://www.indyturk.com/node/275616/yazar-
lar/kovidin-etkisi-s% C4%B1n%C4%BIftan-ba%C4
69F% C4% B1ms%C4%B1z-de% C4%9Fil-ve-yeni-%C3
%A7%C49%B1kan-sars%C4%B1c%C4%B1-rapor-bunun-kan%
C4%B1t%C4%B1
https://www.indyturk.com/node/305011/yazarlar/bu-
pandemide-hepimiz-ayn%C4%B1-gemide-de%C4%69Filiz-
e%C59%9Fitsizlik-%C3%A7ok-fazla-hayata-mal-oluyor
ELBET BÍr BiLDiiMIZ VAR

https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCI%C3%BCn_Osman
https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-43414402
-303-
ADALETSiZLiI
DEISTIREMEZSINIz
AMA
ADALETsizLiK
KARSISINDAKI
DURUUNUZU
DEITIREBILIRSINiz."
Haysiyet krgnlnn ayaklanmas, ruhun ayaklanmasdr.
Ayaklanabilen bir ruhsa, insann mucizesidir.
Insan insan yapan yegâne mucize...
Yaamaktaki efsun, insan ruhunun haysiyet okyanusuna dalmasyla bulunur
ancak.
Hakl, hakszn zorbali karsnda kendini kurban etmekten vazgeçtigi
gün kaderin maks döngüsü de deiir.
Kuzu, kurda av olmaktan bkmtr artk. Boyun emek yerine haysiyetini
korumak yolunu seçmitir. Pinarn suyunda onun da kurt kadar hakk
vardr çünkü.
Hirlayan kurdun keskin dilerinden ve tehdidinden korkarak yaamak da
bir tür intihardr ne de olsa...
Kuzular, kurda av olduklar masaln sonunu yeniden yazmak istiyor artk.
akirakli
b34 KDVden muaftur.
oESTER
oa
www.destekyayinlari.com
acebook.com/DestekYayinevi
twitter.com/destekyayinlari
eBo RESTEK
www.destekdukkan.com
9"786254"41 1762"

Ece Üner - Haysiyet

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ece Üner - Haysiyet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tuhaf Zamanlarda

DESTEK YAYINLARI: 1417

ECE UNER /HAYSÍYET

Her hakki sakldr. Bu cserin aynen ya da özet olarak hiçbir bölümü,

Imtiyaz Sahibi: Yelda Cumaliolu

Destek Yaynlar: ubat 2021 (5.000 Adet)

Deniz Ofset Çetin Koçak

Sertifika No. 48625

DESTER KARAKARGA BEYAZ BAYKUS genç DESTEK

YAZAR HAKKINDA /11

Korktukça Tutsak, Umut Ettikçe Özgürsün/32

Boaziçi Universitesi "Boun" Eme/48

Biz Nerede Yanl Yaptk?

Tuhaf Zamanlarda Yaayasn / 99

Mutlu Son Masal/116

Ben Bilmem Navigasyonum Bilir / 120

Dikkatimi isteme Benden Buz Gibi Sourum Senden / 122

Ellerinde Hiç Demokrasi Kalmam / 207

Akta, Savata ve Bulata ldeal Devlet / 221

Uzerinden Geçemediimiz Köprülere Borçlandk / 247

2020 Simülasyonuna Veda / 251

Elbet Bir Bildiimiz Var / 255

Kadn Katillerini Ödulle Cezalandrma/ 264

Kaçnc Yarana Bastn? / 268

Kadin Olmak Zor, Kadn Ölmek Kolay /276

Caniler Adalete Güveniyor/ 282

Her Makamda Liyakat art / 291

Türkler Kendilerini Mutluluklarda Kaybeder,

Haysiyetli Son / 296

Ozge Ece Uner, 21 Temmuz 1981de Istanbulda dodu. flk

Ece Uner ayrca Brükselde Avrupa Birlii konusunda

Beni babaannem büyüttü, çok sevdi fakat adabmuaeret

derler, bende durum tam tersi, ne zaman bir ylana

"Günein olsun gönlünde

Bir arkn olsun gönlünde

Bakalar için de bir diyecein olsun

Bu seneye damgasn vuran bir "Incnmsn Dedi" videosu var.

biz neden ona bu kadar tutulduk dersiniz?

Belki de televizyon izleyip gazete okudukça sonu hiç gel-

Haysiyet krgnlginn ayaklanmas,

Insan insan yapan yegâne mucize...

Mevlana nin "okyanus gibi bol haysiyet"

La Fontaine'in Masallari'n biliyorsunuzdur.3

1. Dag Solstad, Mahcubiyet ve Haysiyet, YKY, Çev. Banu Gürsaler Syvertsen.

Hak dediin kuvvetlinin hakkdr. Bir kuzucuk eilmi, bir

Kurt haksz yere hirladkça ve kuzuya doru ilerledikçe, ku-

Tarihin makús döngüsünü de...

Türkiye gündemi diye bir hadise var.

Evet, kendi oylaryla iktidara getirdikleri diyorum zira tarih

"Badanaci (Hitler'in badanaclk yapt da söylenir) yasal

Filler en zeki hayvan türlerinin banda gelir.

sonrasnda çaresizce kaderine raz oluyormu. Yillar geçip de ye

alnmas halinde yeilimsi parlak bir renkte olur ve oldukça de

ile pagodalar, iç içe geçmi bilmece toplar, Japonyada kemerlere

Halbuki Sartre'in dedii gibi "lnsan özgürliüe mahkümdur

"Tanri her insann gösiüne özgürlük sevdas dediimiz bir

Ama insanlar o kurtulu için mücadelede hayvanlar kadar

"insanlarm çou örgürliüiü gerçekten istemezler; çünkü

Hayvanlarn kendi aralarnda bir kast sistemi olsayd, üp-

Îngilterede Canl Etkinlikler Dernei, bakmevlerinde ka-

Brokenbrow'un yüzündeki koca tebessümü bir süreliine

Esaretin Bedeli filminde bize verilen reçeteye göre: "Kok

Biz insanlar çou zaman uykusuzluk çekeriz. Yeterince uyu-

Büyük bir gönüllülükle, ya bir sevgili,