Ap 9 Las Q4 - 2

9
Araling Panlipunan
Ikaapat na Markahan
LEARNING ACTIVITY SHEET
Republic of the Philippines
Department of Education
REGION II – CAGAYAN VALLEY
COPYRIGHT PAGE
Learning Activity Sheets in ARALING PANLIPUNAN
(Grade 9)
Copyright © 2020
DEPARTMENT OF EDUCATION
Regional Office No. 02 (Cagayan Valley)
Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500
“No copy of this material shall subsist in any work of the Government of the Philippines. However,
prior approval of the government agency or office wherein the work is created shall be necessary for
exploitation of such work for profit.”
This material has been developed for the implementation of K to 12 Curriculum through the
Curriculum and Learning Management Division (CLMD). It can be reproduced for educational
purposes and the source must be acknowledged. Derivatives of the work including creating an
edited version, an enhancement of supplementary work are permitted provided all original works are
acknowledged and the copyright is attributed. No work may be derived from this material for
commercial purposes and profit.
Consultants:
Regional Director : BENJAMIN D. PARAGAS, PhD, CESO IV, DepED R02
Assistant Regional Director : JESSIE L. AMIN, CESO V, DepED R02
Schools Division Superintendent : FLORDELIZA C. GECOBE PhD, CESO VI, SDO Quirino
Asst. Schools Division Superintendent : MARY JULIE A. TRUS PhD, SDO Quirino
Chief Education Supervisor, CLMD : OCTAVIO V. CABASAG, PhD, DepED R02
Chief Education Supervisor, CID : JORGE G. SADDUL, SR., SDO Quirino Development
Team:
Writers: MARELYN T. DAQUIOAG, T-III, Victoria High School
YSMAEL G. VILLAMOR, MT-I, Maddela Comprehensive High School
JOSALIE R. ULEP, T-III, San Isidro Integrated School
NARCISO R. CARDENAS, JR., T- III, Cab. Nat’l School of Arts & Trade
ROSE MARY A. SALADINO, T-I, Aglipay High School
NEIL MARC G. TOMAS, T-I, Dumabel Integrated School
PHAEBE R. EUGENIO, T-I, Saguday National High School
JESTER A. TUKLING, T-III, Cabaruan Integrated School
Content Editors: RODOLEO C. ESPIRITU, PhD, Education Program Supervisor–AP, SDO Quirino
DOMINGO G. RADAM, MT- I, Aglipay High School
Language Editors: SHERLY C. CAINGUITAN PhD, Education Program Supervisor - English, SDO Quirino
FE G. BUCCAHAN PhD, Education Program Supervisor -Filipino, SDO Quirino
Illustrator: DOMINGO G. RADAM, MT-I, Aglipay High School
Focal Persons: RODOLEO C. ESPIRITU, PhD, Education Program Supervisor–AP, SDO Quirino
FELIMENDO M. FELIPE, LR Supervisor, SDO Quirino
RONALD T. BERGADO, PDO, SDO Quirino
MA THERESA F. TAMAYAO, SEPS-AP Coordinator, CLMD, DepEd R02
RIZALINO G. CARONAN, LR Supervisor, CLMD, DepEd R02
Printed by: Curriculum and Learning Management Division

DepEd, Carig Sur, Tuguegarao City
Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times ii
Table of Contents
Compentency
Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang Page number
kaunlaran ................................
1
Natutukoy ang ibat-ibang gampanin ng

mamamayang Pilipino upang makatulong sa 15
pambansang kaunlaran. .................................
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng

agrikultura, tulad ng pangingisda, paghahalaman, 26
paghahayupan, at paggugubat ................................
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sector ng

agrikultura, Pangingisda at paggugubat
................................ 36
Nabibigyang halaga ang mga patakarang pang-
ekonomiya na nakatutulong sa sektor ng agrikultura
(industriya ng agrikultura, pangingisda, at 45
paggugubat ................................
Nabibigyang-halaga ang mga gampanin ng sektor ng

industriya at mga patakarang pangekonomiyang 54
nakatutulong dito ................................
Nabibigyang-halaga ang mga ang mga gampanin ng

sektor ng paglilingkod at mga patakarang pang- 61
ekonomiyang nakatutulong dito ................................
Nabibigyang halaga ang mga gampanin ng impormal

na sektor at mga patakarang pangekonomiya na 72
makatutulong dito ................................
Nasusuri ang pang-ekonomikong ugnayan at

................................
patakarang panlabas na nakakatulong sa Pilipinas 80
Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang kaunlaran .( AP9 MELC Q4.1)

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times iii
ARALING PANLIPUNAN 9
Pangalan: _______________________________________ Lebel:_ 9

Seksyon : ________________________________________ Petsa: ____________
GAWAING PAGKATUTO
Konsepto at Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran
Panimula (Susing Konsepto)
Ano ang kahulugan ng pag-unlad? Masasabi ba nating iba ito sa salitang pagsulong?
Sa aklat ni Feliciano R. Fajardo na Economic Development (1994), malinaw niyang
inilahad ang pagkakaiba ng pagsulong at pag-unlad. Ayon sa kanya ang pag-unlad ay isang
progresibo at aktibong proseso. Ang pagsulong ay bunga ng prosesong ito. Kung gayon, ang
pagsulong ay produkto ng pag-unlad. Halimbawa, ang makabagong pamamaraan ng
pagatatanim ng palay ay kinapapalooban ng isang proseso, at ito ay pag-unlad. Ang resulta
nito ay mas maraming ani, at ito ang pagsulong.
Kung ang isang bayan o lalawigan ba ay may pag-unald, nakatutulong ba ito sa
pagangat ng ekonomiya ng isang bansa? Paano mo masasabi ito masasabi?
Ang sektor ng agrikultura, industriya at paglilingkod gayundin ang impormal na
sektor at kalakalang panlabas, ay may mahalagang papel na ginagampanan upang
maisakatuparan ang pambansang kaunlaran.
Kasanayang Pampagkatuto
Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang kaunlaran. (AP9MSP-IVa-2, MELC Q4.1)
Gawain 1: Kantahan Tayo

Panuto: Pakinggan/ Basahin ang awiting “Masdan Mo ang Kapaligiran” (Asin)
https://genius.com/Asin-masdan-mo-ang-kapaligiran-lyrics
Wala ka bang napapansin Mga batang ngayon lang isinilang

Sa iyong mga kapaligiran? May hangin pa kayang matitikman? May
Kay dumi na ng hangin mga puno pa kaya silang aakyatin May
Pati na ang mga ilog natin mga ilog pa kayang lalanguyan?
Hindi na masama ang pag-unlad Bakit 'di natin pagisipan

At malayu-layo na rin ang ating narating Ang nangyayari sa ating kapaligiran
Ngunit masdan mo ang tubig sa dagat Hindi na masama ang pag-unlad
Dati'y kulay asul ngayo'y naging itim Kung hindi nakakasira ng kalikasandarating
Ang mga duming ating ikinalat sa hangin Ang panahon mga ibong gala
Sa langit huwag na nating paabutin Ay wala nang madadapuan
Upang kung tayo'y pumanaw man Masdan mo ang mga punong dati ay kay tatag
Sariwang hangin sa langit natin matitikman Ngayo'y namamatay dahil sa 'ting kalokohan
Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times

Mayroon lang akong hinihiling Lahat ng bagay na narito sa lupa
Sa aking pagpanaw sana ay tag-ulan Biyayang galing sa Diyos kahit nong ika'y wala
Gitara ko ay aking dadalhin upang pa
Sa ulap na lang tayo magkantahan Ingatan natin at 'wag nang sirain pa
Pagkat pag kanyang binawi, tayo'y mawawala
na
Pamprosesong Tanong:
1. Paano inilarawan ang kalikasan noon at ngayon batay sa awit?
Noon Ngayon
Kulay ng tubig Dagat
hangin
puno
Gawain 2: Laro Ko, Ibahagi Ko.

Panuto:Tingnang mabuti ang mga larawang ng larong lahi na nasa ibaba pagkatapos sagutin
ang mga tanong na nasa iaba.
1. Naranasan mo bang laruin ang mga ito? Oo o hindi?
2. Kung oo, alin sa mga larong ito ang iyong naranasan?
3. Kung hindi, ano ang alam mong laro sa kasalukuyan?
4. Ang pagkakaroon ba ng gadget tulad ng cellphone ay palatandaan ng pag-unlad ng
technolohiya?
Gawain 3. I-Check Mo!

Panuto: Lagyan ng tsek(/) kung ang nasa bawat aytem ay palatandaan ng kaunlaran.
_____1. sementadong daan
_____2. nagtataasang gusali
_____3. limitadong pinagkukunang yaman
_____4. mataas na pasahod sa mga manggagawa
_____5. may disiplina sa sarili
1. Naniniwala ka ba na kapag may disiplina ang bawat isa ay uunlad ang bansa? Oo o hindi.
Gawain 4: Evolution - Explanation

Panuto: Bigyang-pansin ang diyagram na nasa ibaba na nagpapakita ng pagbabago ng mga
instrumentong ginagamit sa pakikipagtalastasan. Pagkatapos sagutin ang mga tanong
sa ibaba.
Instrumento sa pakikipagtalastasan
radyo
cellphone
computer
1. Paano ipinakita sa diyagram ang pag-unlad sa larangan ng teknolohiya ang pagbabago
ng mga instrumento sa pakikipagtalastasan?
RUBRIKS - Batayan sa pagbibigay ng puntos

5 puntos 4 na puntos 3 puntos 2 puntos 1 puntos
Nilalaman Napakahusay Mahusay Di-gaanong Hindi mahusay Walang
ang ang mahusay ang naisagot.
pagpapaliwanag. pagpapaliwanag ang pagpapaliwanag.
. pagpapaliwanag.
Repleksyon:
1. Ang aking natutunan ay _________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Ang gustong gusto kong gawain ay

_____________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Ang gusto ko pang gawin ay

_________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Susi ng pagwawasto sa mga tanong:
Gawain 1: Kantahan Tayo
Noon Ngayon
Kulay ng tubig Dagat Kulay asul naging itim
hangin Sariwang hangin Hindi sariwang hangin/

mabahong hangin
puno Maraming puno Kakaunti na ang mga puno.
Gawain 3. I-Check Mo!

1. /
2. /
3. X
4. /
5. /
Mga Sanggunian:
Aklat:
Ekonomiks Araling Panlipunan Modyul para sa Mag-aaral
Ekonomiks Mga Konsepto at Aplikasyon - Batayang Alat sa Araling Panlipunan, Ikaapat na
Taon
Websites
https://www.slideshare.net/sirarnelPHhistory/aralin-20-konsepto-at-palatandaan-ng-
pambansangkaunlaran
https://genius.com/Asin-masdan-mo-ang-kapaligiran-lyrics
Inihanda ni:
YSMAEL G. VILLAMOR
May Akda
Araling Panlipunan 9

Pangalan: _______________________________________ Lebel: 9
Seksyon :_______________________________________ Petsa:______________
GAWAING PAGKATUTO
KONSEPTO AT PALATANDAAN NG PAMBANSANG KAUNLARAN
Panimula (Susing konsepto):
Ayon sa mga ekonomista. mahirap ang karamihan ng bansa sa daigdig ngayon. Nakakaranas
ng kasalatan, gutom, sakit, at kahirapan ang karamihan ng mga tao. Higit na maiksi ang
buhay ng mga tao sa mahihirap na bansa kaysa sa mga tao na nakatira sa mauunlad na
bansa..
Ang Kahulugan ng salitang pag-unlad kung pagbabatayan ang diksyunaryo ay ang pagunlad
at pagbabago mula sa mababa tungo sa mataas na antas ng pamumuhay, isa itong
nangangahulugan ng pagsulong.
Sa aklat ni Feliciano R. Fajardo na Economic Development (1994), malinaw niyang inilahad
ang pagkakaiba ng pag-unlad at pagsulong. Ayon sa kanya ang Pag-unlad ay isang progresibo
at aktibong proseso, at ang pagsulong ay produkto ng pag-unlad. Halimbawa, ang
makabagong pamamaraan ng pagtatanim ng palay. Ito ay proseso ng pag-unlad. Ang resulta
naman nito ay mas maraming ani, ito ay pagsulong.
Ayon naman kina Michael P. Todaro at Stephen C. Smith sa kanilang aklat na Economic
development (2012) ang dalawang magkaibang konsepto ng pag-unlad ay: Ang Tradisyunal
na pananaw at Makabagong pananaw. Sa tradisyunal na pananaw, binigyang diin ang pag-
unlad bilang pagtatamo ng mataas na income per capita . Sa makabagong pananaw naman,
isinasaad na ang pag-unlad ay dapat kumatawan sa malawakang pagbabago sa buong
sistemang panlipunan mula sa di kaaya-ayang kondisyon ng pamumuhay tungo sa
kondisyon na mas kasiya-siya..
Sa akdang “Development as Freedom” (2008) ni Amartya Sen, kanyang ipinaliwanag na ang
kaunlaran ay matatamo lamang kung “mapapaunlad ang yaman ng buhay ng mga tao
kaysa sa yaman ng ekonomiya nito”. Upang matamo ito, mahalagang bigyang pansin ang
pagtanggal sa mga ugat ng kawalang kalayaan tulad ng kahirapan, diskriminasyon, hindi
pagkakapantay-pantay at ng iba pang salik na naglilimita sa kakayahan ng mamamayan.
Kasanayang Pampagkatuto at koda:

Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang kaunlaran. (AP9MSP-IVa-2, MELC Q4.1)
Gawain 1: MIND POWER. Pansinin ang mga larawan. Suriing mabuti ang kalagayan ng
bawat larawan. Bigyan ng malikhaing pamagat ang bawat larawan.
Pic.2: Pamagat:
Pic.1: Pamagat:

Pic.3: Pamagat: Pic.4: Pamagat:
Pamprosesong tanong:
1. Ano ang iyong napuna sa mga larawan? Alin ang higit na nakapukaw ng iyong pansin?
Bakit?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Alin sa mga larawan ang ninanais mong maging kalagayan ng iyong lipunan at ng ating
bansa?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Batay sa mga larawan, malinaw na ang buhay sa Pilipinas ay

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Gawain 2. SIGLAKAS NG PAG-IISIP. Sagutin ang sumusunod batay sa iyong binasang
teksto.
1. May pagkakatulad ba ang pagsulong at pag-unlad? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Kailan masasabing maunlad ang isang bansa?

__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Ano ang pagkakaiba ng tradisyunal na pananaw ng pag-unlad at makabagong pananaw

nito?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
4. Sang-ayon kaba sa konsepto ni Todaro na ang pag-unlad ay dapat na kumatawan sa

malawakang pagbabago sa buong sistemang panlipunan?pangatwiranan.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
5. Sa iyong sariling pagtataya, maunlad na ba ang

Pilipinas? Pagtibayin
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.
Gawain 3. OO o HINDI? Sagutin ang mga sumusunod na tanong na may kinalaman sa

pagunlad. Lagyan ng tsek ( / ) ang kolum na sinasang-ayunan mo.
PAHAYAG OO HINDI
1. May pag-unlad kung may mga nagtataasang gusali at
naglalakihang kalsada.
2. May pag-unlad kung lumalaki ang GNP at GDP ng isang
bansa.
3. May pag-unlad kung may mga makabagong teknolohiya at
makinarya?
4. May pag-unlad kung may demokrasya.
5. May pag-unlad kung napangangalagaan ang kapaligiran.

6. May pag-unlad kung tumataas ang export ng isang bansa.
7. May pag-unlad kung dumarami ang dayuhang mangangalakal.
PAHAYAG OO HINDI
8. May pag-unlad kung ang bayan ay naging lungsod.
9. May pag-unlad kung may mataas na pasahod.
10. May Pag-unlad kung may trabaho ang mga mamamayan.
1. Alin sa mga pahayag ang higit mong nararanasan sa iyong lipunan?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Sa iyong palagay, ano kaya ang nagiging balakid sa pagpapatuloy ng pag-unlad ng pag-
unlad sa sumusunod na aspekto (Pumili ng isa at pagtibayin)
● Kultural
● Sosyal(lipunan)
● Politikal
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Balikan ang larawan sa Gawain 1. Maari mo bang sabihin kung ano ang palatandaan ng
pagunlad sa isang bansa? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
4. Paano mo nakikita ang iyong sarili limang taon mula ngayon bilang kabahagi ng mga
palatandaan ng pag-unlad na iyong tinukoy?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
5. Sa iyong sariling pagtataya, ano ang iyong pakahulugan sa pangkabuhayang pag-unlad?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Gawain 4. JUMBLED LETTERS
Gamit ang mga pinaghalo-halong letra, tukuyin ang mga konsepto at salitang
inilarawan ng sumusunod na pahayag. Isulat ang nabuong salita sa kahon sa ibaba.
1. Isang multidimensyunal na proseso na kinapalooban ng malaking pagbabago. Isa itong

kaisipang maaaring may kaugnayan din sa salitang pagsulong.
DALNUGAP
2. Paggamit ng mga makinarya at makabagong teknolohiya sa paglinang ng mga industriya at

pinagkukunang-yaman.
SSSNNIIIAADUSYONTRIY
3. Sinusukat ang halaga ng mga yaring produkto at serbisyo na nalikha sa loob ng isang
panahon.
AUOPGSLNG
4. Ang itinuturing na tunay na yaman ng isang bansa.

OAT
5. Sa pamamagitan ng mga salik na ito, nagagamit nang mas episyente ang iba pang
pinagkukunang yaman upang mas maparami pa ang mga nalilikhang produkto at serbisyo
ng sa gayon ay susulong at uunlad ang isang bansa.
HIYALONOTEK AT OBASYOINN
Gawain 5. POWER THINKING. Basahin at suriin ang mga nilalaman ng dayagram na

‘power box’. Dito masusubok ang iyong kakayahan na balangkasin ang mga
impormasyon/konseptong iyong nabasa.
KONSEPTO NG PAG -UNLAD
Kahulugan ayon kay Feliano Kahulugan ayon kay Kahulugan ayon kay
Fajardo Todaro at Smith Feliano Fajardo
Kailan masasabing may pag - Kailan masasabing may Kailan masasabing may
unlad? pag-unlad? pag-unlad?
Pagsasara:
Sa pag-aaral ng pagsulong sa ekonomiya ng mga bansa, kailangang malaman ang
kahulugan ng salitang pag-unlad. Kung pagbabatayan natin ang diksyunaryo, ang pag-unlad
ay ang pagbabago mula sa mababa tungo sa mataas na antas ng pamumuhay. Isa itong
kaisipan na nangangahulugan ng pagsulong. Masasabing may pag-unlad sa isang bansa
kapag bumababa ang bahagdan ng kahirapan at natutugunan ang pangunahing
pangangailangan sa pamamagitan ng mabilis na takbo ng ekonomiya, pantay-pantay na
pamamahagi ng bunga ng kaunlaran, industriyalisasyon, pagpigil sa pagdami ng
populasyon, at kabuuang kaunlarang pantao.
Mga Sanggunian:
Aklat:
Ekonomiks_ikasiyam na baitang, Araling Panlipunan

Unang edisyon 2015
Viloria, E., Cruz, N., Rillo, J.& Lim ,A.(2000). Ekonomiks: Batayang Aklat
Para sa ikaapat na taon
Fajardo, F.(1994) Economic Develpoment. 3rd Edition, Manila: Navotas Press
Todaro, M.P.& Smith S.C.(2012)Economic Development. 11th edition, USA,

Pearson
Websites:
https;//www.google.com.ph/search/q=clip+art+arrow+man&espv=2&tbm
www.photobucket.com
Mga Susi ng Pagwawasto sa mga tanong:
Gawain 1
1. Pic 1: ‘Salamin ng kahirapan, Kailan maiibsan’
2. Pic.2:’Maunlad na bayan, Pangarap ng bawat mamamayan’
3. Pic.3: ‘Ang bisig kung di iunat, di kikita ng pilak’
4. Pic.4: ‘Sa dulo ng landas ng kahirapan’
1. Larawan ng kahirapan at kasaganaan. Ang higit na nakapukaw ng aking pansin ay ang

larawang pang-apat dahil sa kanyang murang edad ay kailangan niyang tiisin ang hirap at
mabahong amoy ng basura.
2. Ang malikhaing pamagat na napili ko at ninanais ko na maging kalagayan ng lipunan
ay ang ‘Maunlad na bayan Pangarap ng bawat Mamamayan’ dahil bawat tao ay ninanais na
mabuhay na kasiya-siya .
3. Batay sa mga larawan, ang Pilipinas ay masasabing papaunlad pa lamang kung ating
pagbabatayan ay ang antas ng pamumuhay dahil marami pa din ang salat sa buhay sa
kadahilanang walang mapasukang maayos na trabaho.
Gawain 2.
1. Wala. Ayon kay Feliciano Fajardo, malinaw niyang inilahad ang pagkakaiba ng Pag-
unlad at Pagsulong. Ayon sa kanya ang Pag-unlad ay isang progresibo at aktibong proseso.
Ang Pagsulong ay ang bunga ng prosesong ito.
2. Masasabing maunlad ang isang bansa kung lumalaki ang GNP at GDP nito, may
trabaho at mataas na sahod ang mga mamamayan.
3. Sa tradisyunal na pananaw, binigyang diin ang pag-unlad bilang pagtatamo ng
patuloy na pagtaas ng antas ng income per capita nang sa gayon ay mas mabilis na
maparami ng bansa ang kanyang output kaysa sa bilis na pagdami ng populasyon. Sa
makabagong pananaw naman, isinasaad na ang pag-unlad ay dapat na kumatawan sa
malawakang pagbabago sa buong sistemang panlipunan at masiguro mula sa di kaaya-ayang
kondisyon ng pamumuhay tungo sa kondisyon na mas kasiya-siya.
4. Oo, sumasang-ayon ako sa pananaw ni Todaro, dahil mahalaga ang bawat gampanin
ng mga mamamayan kayat dapat na ituon o bigyang pansin ang ibat-ibang pangangailangan
at nagbabagong hangarin ng tao upang ang buhay ay kapakipakinabang at kasiya-siya.
5. Sa aking pagtataya, ang bansang Pilipinas ay papaunlad pa lamang sa kadahilanang
mataas pa rin ang bilang ng walang trabaho at sa di mataas na kita na tinatawag na Gross
National Product at Gross Domestic Product.
Gawain 3.
1. Ang unang pahayag ang higit kong nararanasan sa kasalukuyan. May pag-unlad kung
may mataas na gusali at malawak na kalsada.
2. Sa aking palagay ang isa sa mga nagiging balakid sa pagpapatuloy na pag-unlad ay
politika dahil ang mga leaders natin ay hindi nagkakasundo o walang pagkakaisa kung
minsan o dinaman ay madalas dahil mayroon silang sariling ‘agenda’.
3. Sa mga larawan sa Gawain 1, isa sa mga palatandaan na may pag-unlad ay may
nagtataasang gusali na ibig sabihin ay may pag-unlad na nararanasan ang isang lugar.
4. Paglipas ng limang taon mula ngayon ay nakikita ko ang aking sarili na may
magandang trabaho at mataas na sahod.
5. Ang aking pakahulugan sa pangkabuhayang pag-unlad ay ang masasabing ang bansa
ay patungo sa tinatawag na industriyalisasyon.
Gawain 4.
1. PAG-UNLAD
2. INDUSTRIYALISASYON
3. PAGSULONG
4. TAO
5. TEKNOLOHIYA AT INNOBASYON
Gawain 5.
1. Feliciano, Fajardo..Ang pag-unlad ay isang aktibong proseso.

-Masasabing may pag-unlad pag may mga daan, sasakyan, kabahayan, gusali,
pagamutan, bangko, paaralan at marami pang iba.
2. Todaro at Smith. May dalawang konsepto ng pag-unlad, ang tradiyunal na pag-unlad at

makabagong pag-unlad.
-Masabing may pag-unlad kung bawat mamamayan ay masiguro sa paglayo mula sa
dikaaya-ayang kondisyon ng pamumuhay tungo sa kondisyong kasiya-siya.
3. Sen. Matatamo lamang ang kaunlaran kung ‘Mapapaunlad ang yaman ng buhay ng mga
tao kaysa sa yaman nito.
-Masasabing may pag-unlad kung bibigyang pansin ang pagtanggal sa mga ugat ng
kawalang kalayaan tulad ng kahirapan, diskriminasyon, hindi pagkakapantay-pantay at ng
iba pang salik na naglilimita sa kakayahan ng mga mamamayan.
Inihanda ni:
YSMAEL G. VILLAMOR
May Akda
Araling Panlipunan 9
Pangalan: __________________________________________ Lebel: 9

Seksyon: __________________________________________ Petsa:_____________

GAWAING PAGKATUTO
GAMPANIN NG MGA PILIPINO TUNGO SA PAMBANSANG KAUNLARAN
Panimula (Susing konsepto):

Hindi uunlad ang isang bansa kung hindi tutulong ang kanyang mamamayan. Bawat isa ay
may gampanin sa pag-unlad ng bansa. Maaaring ang pagbibigay ng kontribusyon sa
pagunlad ng bansa ay sa pamamagitan ng pansariling pagsisikap o sama-samang
pagtutulungan. Ang paglaya sa kakapusan ng bawat isa ay isang paraan na maaring gawin
ng isang indibidwal sa pamamagitan ng matalinong pamamahala ng pananalapi. Kailangan
ng sama-samang pagkilos ng lahat ng mamamayan. Maaaring gawin ang sumusunod
bilang ilan sa mga istratehiya upang makatulong sa pag-unlad ng bansa.
MAPANAGUTAN. Ang pagkakaroon ng kultura ng tamang Pagbabayad Ng Buwis ay
makakatulong upang magkaroon ang pamahalaan ng sapat na halagang magagamit sa mga
serbiyong panlipunan tulad ng libreng edukasyon, murang pangkalusugan at iba pa.
Makialam. Ang mali ay labanan, ang tama ay ipaglaban. Mahalagang itaguyod ng mga
mamamayan ang kultura ng pagiging tapat sa pribado at publikong buhay. Hindi katanggap
tangap ang pananahimik at pagsasawalang kibo ng mamamayan sa maling nagaganap sa
loob ng bahay, sa komunidad, sa paaralan, pamahalaan, at sa trabaho.
MAABILIDAD. Bumuo o sumali sa kooperatiba. Pagnenegosyo. Hindi dapat manatiling
manggagawa lamang dapat sikaping maging negosyante upang tunay na kontralado ng
Pilipino ang kabuhayan ng bansa at hindi ng mga dayuhan.
MAKABANSA. Ang aktibong pakikilahok sa pamamahala ng barangay, gobyernong lokal,
pambansang pamahalaan upang maisulong ang mga adhikain at umunlad ang bansa.
MAALAM. Ugaliing pag-aralan ang mga programang pangkaunlaran ng mga kandidato
bago pumili ng tamang iboboto. Ang pag-unlad ay hindi magaganap kung ang pamahalaan
lamang ang kikilos. Maaring manguna ang mga mamamayan sa pagbuo at Pagpapatupad
ng mga Programang Pangkaunlaran ng sa gayon ay mapaunlad ang ating komunidad.
Kasanayang Pampagkatuto at koda:

1. Natutukoy ang iba’t-ibang gampanin ng mamamayang Pilipino upang makatulong sa
pambansang Kaunlaran.( AP9MSP-IVb-3, MELC Q4.2)
Gawain 1: ANO ANG PWEDE KONG GAWIN

Panuto: Sagutin ang sumusunod na tanong gamit ang mga konseptong natutuhan sa binasang
teksto.
1. Datapwat seryoso ang pamahalaan na labanan ang korapsyon, patuloy pa rin ang maling
paggasta ng kaban ng bayan. Bilang isang mapanagutang mag-aaral, paano ka
makakatulong upang masugpo ito?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Maraming tao na ang nagpatunay na hindi hadlang ang kahirapan upang magtagumpay
sa kahit anumang negosyo. Ilan sa mga ito ay sina Lucio Tan, Henry Sy, at Manny Villar.
Bilang isang Maabilidad na mag-aaral paano ka makapag- aambag sa ekonomiya ng
bansa kahit sa maliit na pamamaraan ?
___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Maliban sa nabanggit na halimbawa, paano mo ipinakikita ang iyong pagiging

makabansa?
________________________________________________________________________
___
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
4. Ang pagboto ay isang obligasyon ng mga mamamayan ng bansa. Hindi natatapos sa

pagboto ang obligasyong ito. Kinakailangang makilahok ang bawat isa sa mga proyektong
pangkaunlaran. Bilang isang mag-aaral, paano mo ginagamit ang iyong pagiging maalam
sa pagpili ng mga pinuno at pakikilahok sa mga gawaing pampaaralan at
pampamayanan?
________________________________________________________________________
___
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
5. Gaano kahalaga ang pagbabayad ng buwis ng bawat mamamayan?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Gawain 2. ITO ANG PANATA KO.

Ang pagkakaroon ng maunlad na bansa na ekonomiya ang hangarin ng maraming
bansa sa daigdig. Ilan lamang sa maraming gampanin ang inilalahad sa teksto. Sa mga
gampaning inisa-isa sa iyong tekstong binasa, pumili ka ng isang gampanin. Gumawa ka ng
isang panata at isulat ito sa loob ng status box sa ibaba.
Status
____________________________________________
Public Post

1. Bakit mo napiling gawing panata ang nasabing gampanin?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Ano-anu ang handa mong gawin para sa ika-uunlad ng ating bayan? Pangatwiranan.
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Paano mo ihahanda ang iyong sarili para maging isang mapanagutan, maabilidad,
makabansa, at maalam na mamamayan ng Pilipinas sa hinaharap?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Gawain 3. Tara Na’t Magbasa!

Basahin at unawain ang editoryal gamit ang mga pamprosesong tanong. Bigyang
puna ang nilalaman ng artikulo.
EDITORYAL – Umangat ang Ekonomiya, Dumami ang Jobless

(Pilipino Star Ngayon) February 13,2014
Hindi tugma and nangyayari sa bansa kung ang kalagayan ng buhay ng mga Pilipino
ang pag-uusapan. Noong nakaraang taon, umangat daw ng 7.2 bahagdan ang ekonomiya ng
Pilipinas at pumangalawa sa China. Maraming nasiyahan nang marinig ang balitang ito.
Napakagandang balita dahil pumangalawa sa bansang may magandang ekonomiya.
Pero nang lumabas ang survey ng Social Weather Stations (SWS) kamakailan na 12.1
milyong Pilipino ang walang trabaho, marami ang nadismaya at hindi makapaniwala.
Noong 2012, umangat daw ng 6.6% ang ekonomiya at tuwang tuwa ang pamahalaan, at ang
pag-angat daw ng ekonomiya ay dahil sa maayos at mabuting pamamahala.
Maaaring gumaganda ang ekonomiya nang dahil sa maayos na pamumuno, pero

ano naman kaya ang dahilan na marami pa rin ang walang trabaho? Ang Presidente ng
bansa ay nagtaka kung bakit tumaas ang unemployment rate at ang sagot ng kanyang
kabinete ay dahil sa sunod-sunod na kalamidad na tumama sa bansa ang dahilan kung
kaya’t tumaas ang bilang ng walang trabaho.
Ang problema sa unemployment ay nagbubunga ng iba pang problema. Tiyak na

tataas ang krimen at marami ang magugutom. Sa nangyayaring ito, dapat nang tutukan ng
pamahalaan ang pagpapaunlad sa agricultural sektor para makalikha ng mga trabaho. Sa
sector na ito maraming makikinabang. Nararapat din namang rebisahin o ibasura ang
contractualization.

1. Ano ang nilalaman ng editoryal?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________.
2. Sa iyong palagay, ano-ano ang posibleng dahilan kung bakit maraming Pilipino pa rin
ang walang trabaho sa kabila ng sinasabing pag-angat ng ekonomiya ng bansa.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________.
3. Batay sa iyong nabasang artikulo, masasabi mo ba na may pag-unlad sa bansa? Ipaliwanag

ang sagot.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________.
4. Ano ang epekto ng kawalan ng trabaho ayon sa artikulo?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________________.
5. Sa panahon ng pandemya na COVID 19, maraming negosyo ang nagsara kaya may mga
nawalan ng trabaho. Ano ang ginawa ng gobyerno upang magkaroon ng pansamatalang
ikabubuhay ng mga nawalan ng trabaho?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________________.
Gawain 4: MAGSURI TAYO!

Sa gawaing ito, susuriin ang isang awiting pinasikat ni Noel Cabangon. Inilalahad sa awitin
ang mga simpleng pamamaraan upang matawag tayong “Mabuting Pilipino”. Gawing gabay
ang mga tanong sa gilid ng mga kahon sa pag-unawa at pagninilay sa ating aralin.
Ako’y Isang Mabuting Pilipino Maaring panoorin ang video sa
Noel Cabangon youtube upnag masundan ang himig ng
awit.
Ako’y isang mabuting Pilipino
http://www.youtube.com/watch?v=hkfo
Minamahal ko ang bayan ko
Tinutupad ko ang aking mga
tungkulin
Sinusunod ko ang kanyang mga
alituntunin
Bumababa’t Nagsasaakay ako sa tamang sakayan
Tumatawid ako sa tamang tawiran (Nagbaba ako sa tamang babaan)
Sumasakay ako sa tamang sakayan ‘di nakahambalang parang walang pakialam
Pumipila at di nakikipagunahan Pinagbibigyan kong mga tumatawid sa kalsada
At di ako pasiga-siga sa lansangan Humihinto ako ‘pag ang ilaw ay pula.
Chorus:
Pagkat ako’y isang mabuting Pilipino
Minamahal ko ang bayan ko
Sumasakay at bumababa
Tinutupad ko ang mga tungkulin Sinusunod
ka ba sa tamang sakayan?
ko ang kanyang mga alituntunin.
uCzj178

Ano -anong mga tuntunin at alituntunin
sa paaralan ang sinusunod mo?
‘Di ako nangongotong o nagbibigay ng lagay

Tiket lamang ang tinatanggap kong ibinibigay
Ako’y nakatayo doon mismo sa kanto at di
Paano ka makatutulong nagtatago sa ilalaim ng puno
sa pangangalaga ng
ating kapaligiran? Di ako nagkakalat ng basura sa lansangan
‘di bumubuga ng usok ang aking sasakyan
Inaayos ko ang mga kalat sa basurahan
Inaalagaan ko ang akin kapaligiran
Gaano kahalaga ang

pag-aaral sa iyo?
Lagi akong nakikinig sa aking mga
magulang
Kaya’t pag -aaral ay aking pinagbutihan
‘di ako gumagamit ng bawal na gamot
O kaya’y tumatambay sa eskwela ‘y di
pumapasok

Ipinagtatanggol ko ang aking karangalan
‘pagkat ito lamang ang tangi kong kayamanan
Di ko binebenta ang aking kinabukasan
Ang boto ko’y aking pinapahalagahan Bakit mahalaga ang
pagkakaloob ng tapat na
Ako’y isang tapat at totoong lingkod ng bayan serbisyo sa mga tao?
Pabor o lagay ay di ko pinapayagan
Tapat ang serbisyo ko sa mamamayan
Di ko binubulsa ang pera ng bayan
Ipinagtatangol ko ang mamamayng Pilipino

Mga karapatan nila kinikilala ko
Iginagalang ko ang aking kapwa tao
Ipinaglalaban ko ang dangal ng bayan ko.
1. Ano ang pangkalahatang mensahe ng awitin?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.
2. Paano mo maiuugnay ito sa pagtatamo ng kaunlaran?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.
3. Kanino kayang tungkulin ang inilahad sa awitin?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.
4. Ano ang impliksyon nito sa pambansang kaunlaran?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.
5. Paano ka makakatulong sa pag-unlad ng bansa bilang isang mabuting Pilipino? Pagtibayin.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.

Gawain 5: I PUSH NATIN ‘YAN!
Bilang isang Pilipino .paano ka makapag-aambag sa pag-unlad ng bansa bilang mabuting
mamamayan nito? Ilahad ang iyong kasagutan gamit ang isang campaign slogan. Gamiting
gabay ang rubrik sa pagsasagawa ng gawain.
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG CAMPAIGN ISLOGAN

Pamantayan Deskripsyon Puntos Nakuhang
Puntos
Nilalaman Ang ginawang campaign slogan
ay mabisang nakapanghikayat sa 20
mga makakabasa nito
Pagkamalikhain Ang paggamit ng mga angkop at
malallalim na salita
(matalinghaga) ay akma sa mga
15
disenyo at biswal na
presentasyon upang maging
magagnda ang islogan
Kaangkupan sa tema Angkop sa tema ang ginawang
10
slogan
Kalinisan Malinis ang pagkakagawa ng
5
slogan
KABUUANG PUNTOS 50
PAGSASARA
Inilahad ng araling ito ang mga iba’t-ibang gampanin ng mamamayang Pilipino at
sama-samang pagkilos ng mga ito tungo sa pambansang kaunlaran. Bilang mga mamamayan
ng Pilipinas, nararapat lamang na makiisa at aktibong makisangkot sa mga gawain at
tungkulin ng bawat mamamayan upang makapag-ambag tayo sa pag-unlad ng bansa.
Mga Sanggunian:
Aklat:

Ekonomiks_ikasiyam na baitang, Araling Panlipunan
Unang edisyon 2015
Viloria, E., Cruz, N., Rillo, J.& Lim ,A.(2000). Ekonomiks: Batayang Aklat
Para sa ikaapat na taon
Websites:
Pilipino Star Ngayon, 2014, Retrieved from http://www.philstar.com /psn-opinyon

/2014/02/13129873/editoryal-umangat ang ekonomiya –dumami ang jobless on Nov 15,
2014.
Mga Susi ng pagwawasto sa mga tanong:
Gawain 1.
1. Kagaya ng nabasa kong teksto, isa sa mga gampanin ng isang mamamayan para sa
pag-unlad ng bansa ay ‘MAKIALAM’, ibig sabihin, ang mali ay labanan, ang tama ay
ipaglaban. Paglaban sa anomalya at korapsyon maliit man o malaki sa lahat ng aspekto ng
lipunan at pamamahala. Mahalagang itaguyod ng mga mamamayan ang kultura ng pagiging
tapat sa komunidad, paaralan, at pamahalaan.
2. Bilang isang mag-aaral ay pwede akong makapag ambag sa ekonomiya sa
pamamagitan ng pagnenegosyo sa pamamagitan ng pag-oonline ng mga produkto, maging
reseller o di naman ako mismo ang gagawa ng produkto at ako ang magbebenta.
3. Naipapakita ko ang aking makabansa sa pamamagitan ng pagtangkilik ng sariling atin
at pakikilahok sa pamamahala gaya ng barangay upang maisulong ang mga adhikain at
pangangailangan ng mamamayan.
4. Bilang isang mag-aaral magagamit kang pagiging isang maalam sa pagpili ng iboboto
sa pamamagitan ng pagkilalang maigi sa mga kandidato at alamin ang mga programa kung
ito ay angkop sa bawat mamamayan. Pakikilahok sa mga gawain sa barangay
nagboboluntaryo sa paglilinis, tinutupad ko ang mga alituntunin ng pamahalaan at maging
isang mabuting Pilipino.
5. Ang pagbabayad ng buwis ng bawat mamamayan ay isang tungkulin upang
magkaroon ang pamahalaan ng sapat na halagang magagamit sa mga serbisyong panlipunan
tulad ng libreng edukasyon, murang programang pangkalusugan at iba pa.
Gawain 2:
*ang napili kong gampanin ay ‘MAKABANSA’
Status:
Panata: Maisulong ang adhikain at pangangailangan ng mga Pilipino.
1. Napili kong panata ang nasabing gampanin sa kadahilanang ito ang nagiging sagabal
sa pagunlad ng ating bansa kung ating bigyang pansin kung bakit napakabagal ang pag-unlad
at pagsulong ng bansa dahil sa kawalan ng pagmamamahal sa sariling bansa.

2. Bumoto ng tama, magbayad ng buwis, bumili ng sariling atin, yan ang pwede kong
gawin upang umunlad ang ating bayan.
3. Maihahanda ko ang aking sarili upang maging isang mapanagutan, maabilidad,
makabansa, at maalam na mamamayan ng Pilipinas sa hinaharap sa pamamagitan ng
pagiging isang responsable at maging isang mabuting Pilipino.
Gawain 3. :
Cloud 1: Paminsan-minsan sumasakay at bumaba ako sa tamang sakayan at babaan
Cloud 2 : Pagsusuot ng uniporme at I.D. sa pagpasok at sa loob ng paaralan, hindi pagliban sa
klase, at pagrespeto sa mga kinauukulan sa paaralan.
Cloud 3. Makakatulong ako sa pangangalaga ng kapaligiran sa pamamagitan ng di
pagkakalat ng mga basura at pagsunog nito, magtanim ng mga punong kahoy, makilahok sa
mga programang pangkapaligiran.
Cloud 4. Mahalaga ang pag-aaral sa akin dahil naniniwala ako na ang edukasyon ang
magpapalaya sa akin sa kahirapan at magkaroon ng magandang kinabukasan.
Cloud 5. Mahalaga ang pagkakaloob ng tapat na serbisyo sa mga tao dahil ito ay isang
responsibildad ng mga namumuno o namamahala na ipagkaloob ang isang tunay at tapat na
serbisyo tungo sa kaunlaran na pamayanan.
1. Ang pangkalahatang mensahe ng awitin ay tungkol sa mga katangian kung paano

maging isang mabuting Pilipino.
2. Maiuugnay ito sa pagtatamo ng kaunlaran dahil hihikayat ng awiting ito ang bawat
mamamayan kung paano maging isang mabuting Pilipino
3. Inilahad sa awiting ito ang tungkulin ng bawat mamamayan sa lipunan na maging
isang tapat at mabuting Pilipino.
4. Ang implikasyon nito sa pambansang kaunlaran ay pag-angat ng buhay ng bawat
mamamayan at pagkakatoon ng kaaya-ayang ekonomiya ng bansa.
5. Makakatulong ako sa pag-unlad ng bansa bilang isang mabuting Pilipino sa
pamamagitan ng pagmamahal sa bayan at pagtupad sa tungkulin at pagsunod sa mga
alituntunin.
Inihanda ni:
YSMAEL G. VILLAMOR
May-akda

Pangalan: ________________________________________ Lebel: 9
Seksiyon: _________________________________________ Petsa: ____________
GAWAING PAGKATUTO
SEKTOR NG AGRIKULTURA
Kumusta ka na? Handa ka na ba sa talakayan natin ngayon? Nasubukan mo na bang

mamasyal sa mga probinsiya? Nakita mo ba ang malalawak na taniman at ang mga
magsasaka na nagtatrabaho doon? Nasisip mo ba kung ano ba ang nagagawa ng ating mga
magsasaka?
Maraming sektor ang bumubuo sa ating ekonomiya. Batay sa iyong sagot, nariyan ang
sector pang-agrikultura, sector ng industriya, at ng pangangalakal. Mayroon din tayong sector
ng serbisyo at pampubliko. Mayroon din tayong tinatawag na impormal na sector na siyang
kinabibilangan ng napakaraming grupo ng taong nagnenegosyo subalit hindi naitatala. Ano
nga ba ang kanilang gampanin sa lipunan? Isang pangunahing sector ng ekonomiya ang
agrikultura. Ang sector agrikultura ay binubuo ng espesyalisasyon at gawaing
pamproduksyon na nababatay sa heyograpiya o lokalidad at pisikal na aspeto ng isang lugar.
Dito nagkakaroon ng kasanayan ang mga tao batay sa kanilang kapaligiran at ang nagiging
uri ng hanapbuhay ay nakatuon sa mga gawaing dulot ng kalikasan. Karaniwang ang
produkto ay iyong tinatawag na produktong primarya, o mga likas na produkto at hilaw na
sangkap na galing sa kalikasan at hindi pa dumadaan sa pagproproseso. Ito ang dahilan kung
bakit tinatawag din ang sector na ito na sector primarya. Malaking bahagdan ng ating
ekonomiya ay nabibilang pa rin sa sector ng agrikultura. Sinasabing ito ang sector na
nagtataguyod sa malaking bahagi ng ekonomiya dahil ang lahat ng sector ay umaasa sa
agrikultura upang matugunan ang supply ng pagkain ng bansa, at mga hilaw na kagamitan na
kailangan sa industriya. Nahahati ang sector ng agrikultura sa paghahalamanan,
paghahayupan, pangingisda at panggugubat. Paghahalamanan. Maraming mga
pangunahing pananim ang bansa tulad ng ang palay, mais, niyog, tubo, saging, pinya, kape,
mangga, tabako at abaka. Ang mga pananim na ito ay iniluluwas sa ibang bansa. Tinatayang
noong 2001, umaabot sa P 287.43 bilyon ang halaga ng palay, mais at iba pang pangunahing
pananim ng Pilipinas. Kasama rin sa paghahalaman ang produksyon ng gulay, halamang ugat
at halamamng mayaman sa hibla (fiber) sa gawaing pangagrikultura ng bansa. Ilang
halimbawa nito ang pagtatanim ng mani, kamoteng kahoy, kamote, bawang, sibuyas, kamatis,
repolyo, talong, kalamansi. Mahalaga rin ang naitutulong ng mga produktong ito sa
ekonomiya.
Paghahayupan. Ang paghahayupan naman ay binubuo ng pag-aalaga ng kalabaw, baka,

kambing, baboy, manok at pato. Ang paghahayupan ay nakatutulong sa pagsupply ng ating
mga pangangailangan sa karne at iba pang pagkain. Upang mapigilan ang pagbaba ng bilang
ng mga kalabaw, itinatag sa pamamagitan ng ng Batas Republika Bilang 7307 ang Philippine
Carabao Center na mangangasiwa ng pagpaparami at pagpapaunlad ng populasyon ng
kalabaw bilang katulong sa pagsasaka at pinagkukunan ng karne, gatas at katad. Ang
paghahayupan ay gawaing pangkabuhayan na kinabibilangan ng ating mga tagapag-alaga ng
hayop. Mayroon din mga pribadong korporasyon na nasa ganitong hanapbuhay.
Pangingisda. Itinuturing ang Pilipinas bilang isa sa mga pinakamalaking tagatustos ng isda
sa buong mundo. Katunayan ang isa sa pinakamalaking daungan ng mga huling isda ay nasa
ating bansa. Maaring ang pangingisda ay pangingisdang komersyal, munisipal at aquaculture.
Sa mga ito, ang aquaculture ang pinakamalaki ang naitala sa kabuuang produksyon ng
pangisdaan na 87.80 bilyong tonelada (42.74 bahagdan) noong 2001. Kasunod nito ang
pangisdaang munisipal (30.84 bahagdan) at komersyal (26.79 bahagdan). Bahagi rin ng
pangingisda ang panghuhuli ng hipon at sugpo, kasama na rin ang pag-aalaga ng mga
damong dagat na ginagamit sa paggawa ng gulaman.
Paggugubat. Ang paggugubat ay isang pangunahing pang-ekonomikong gawain sa

agrikultura. Patuloy na nililinang natin ang ating mga kagubatan bagamat tayo ay nahaharap
sa suliraning ng pagkaubos ng ating kagubatan. Mahalaga kasi itong pinagkukunan ng ating
supply ng plywood, tablet, troso, at veneer. Bukod sa mga nabanggit na produkto,
pinagkakakitaan din ang mga produkto na hindi kahoy tulad ng rattan, nipa, anahaw,
kawayan, pulot-pukyutan at dagta ng almaciga.
Learning Competency with code

Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, tulad ng pangingisda, paghahalaman,
paghahayupan, at paggugubat (AP9 MELC Q4.2)
Gawain 1: LARAWANG KUPAS!

Suriin ang mga larawan at sagutin ang mga pamprosesong tanong.

Gawain 2: PAG
-ISIPAN MO!
Maari mong igrupo ang mga gawaing magkakasama? Ano ano ang tawag sa kinabibilangan
nila?
Paghahayupan pagmimina
paggugubat paggawa sa pabrika
pagtatanim/ pagsasaka pagtitinda at pagtitingi
panggagamot pagtatrabaho sa pamahalaan
Pamprosesong Tanong
1. Ilarawan ang nakita mo sa larawan.

2. Anong mensahe ang mabubuo mo sa larawan? Ipaliwanag.
Gawain 2: PAG-ISIPAN MO!
Maari mong igrupo ang mga gawaing magkakasama? Ano ano ang tawag sa mga sektor na
kinabibilangan nila?
paghahayupan pagmimina paggugubat

paggawa sa pabrika pagtatanim/ pagsasaka
pagtitinda at pagtitingi panggagamot
pagtatrabaho sa pamahalaan pagtrotroso
paghahalaman
Gawain 3: LARAWAN KILALANIN!

Isulat ang bahaging ginagampanan ng bawat gawaing napakaloob sa sector ng agrikultura.
GAWAIN ______________
GAWAIN
______________

GAWAIN
A ______________
G
I GAWAIN
K _______________
U
1. Ano-ano ang bumubuo sa sektor ng agrikultura?
2. Paano nakatutulong ang sektor ng agrikultura sa pamumuhay ng tao sa komunidad?
3. Sa iyong palagay, sapat ba ang naitutulong o pagtugon ng agrikultura sa mga
pangangailangan ng maraming Pilipino? Bakit?
4. Iugnay ang papel ng sektor ng agrikultura sa pagkakamit ng kaunlaran ng bansa.
Gawain 4: PAGPAPALALIM NG KAALAMAN

Punan ang mg kahon ng ibang ibang kabuhayang nabibilang sa sector agricultura

Sektor ng Agrikultura
dito
Ang mga iba’t ibang gawain nakapaloob
Gawain 5: PICTO-GUHIT
1. Ipakita / Iguhit ang ideya tungkol sa agrikultura.

2. Ipaliwanag ang nabuong ideya na may kaugnayan sa agrikultura.
Gawain 6: LOOP FOR A WORD

Bilugan ang mga salita saloob ng kahon na may ginagampanan sa larangan ng agrikultura.
B D A R D N I
F E O S O I E
A N D A E P L
R R E T U A D
C L A S P S A
G D O H K M F
D T I L A S B
Gawain 7: CONCEPT WEB

Punan ng tamang batas sa loob ng kahon.
Mga batas na
may gampanin
sa Agrikultura
Gawain 8: I-DRAWING NATIN ‘TO

Gumawa ng poster kung paano kung paano mapapanatiling matatag ang sector ng
agrikultura sa bansa.
Gawain 9: IKONEK MO

Natuksan ko na ang ginagampanan ng sector ng agrikultura sa ay
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
_________
Gawain 10: IDEYA – KONEK!
Bakit sinasabi na malaking gampanin ng agrikultura sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng

ibansa?
Repleksyon:
1. Ang aking natutunan ay
_____________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________.

________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________.
Mga Sanggunian:
Bernard R. Balitao, et al., 2017, Ekonomiks, Metro Manila, Vibal Group, Inc., 2015,363-2-
380.
Website:
“Project EASE,” Department of Education ,September 5, 2014,
https://lrmds.deped.gov.ph/

Susi ng Pagwawasto sa mga Tanong:
Gawain 1: Larawang Kupas!

Magkakaibang sagot
Gawain 2: Pag-Isipan Mo
Sektor ng Agrikultura Sektor ng Industriya
Paghahayupan Pagmimina
Paghahalaman Panggagamot
Pagtatanim/ pagsasaka Pagtitinda/ Pagtitingi
Pagtrotroso/ paggugubat Pagtratrabaho sa pamahalaan
Paggawa sa pabrika
Gawain 3: Larawan Kilalanin
1. Pagsasaka
2. Pangingisda
3. Paghahalaman
4. Pagtrotroso
Gawain 4: Pagpapalalim ng Kaalaman

Magkakaibang sagot
Gawain 5: Picto-Guhit
Magkakaibang sagot
Gawain 6: Loop for a Word

DAR BFAR
DA DENR
Gawain 7: Concept Web

In any order
Land Registration Act ng 1902

Batas Republika Bilang 1160
Agricultural Land Reform Code
Batas Republika Blg. 1190 ng 1954
Agricultural Land Reform Code
Atas ng Pangulo Blg. 27
Inihanda ni:
Rose Mary A. Saladino

May Akda
Pangalan: _________________________________________ Lebel: 9
Seksyon: __________________________________________ Petsa: ____________

GAWAING PAGKATUTO
Ang aralin ay tungkol sa dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura, pangingisda

at paggugubat.
Kasanayang Pampagkatuto at Koda
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sector ng agrikultura, Pangingisda at

paggugubat - AP9 MELC Q4.3
Gawain 1- BOKABULARYO
Panuto: Isaayos ang mga letra upang mabuo ang salita na may katumbas na
pagpapakahulugan sa tabi nito.
1. T U R A K I R A G L U
Sektor ng ng ekonomiya na nauukol sa paghahalaman at pagaalaga ng hayop
2. L A N G A M H A P A H A
Tumutukoy ito sa mga produksiyon ng mga pananim
3. H A P A N H A P A G Y U
Ito ay binubuo ng pag-aalaga ng mga hayop, malawak ang industriya nito sa bansa
4. I S G I N G P A N D A
Tinutukoy nito ang pangangalaga sa itinuturing na pinamalaking tagatustos ng isda sa

bansa
5. B A T A G G U P G U
Ito ay ang pangangalaga sa mga parte ng kabundukan
Gawain 2 – ITAPAT MO SA LARAWAN
Magbasa Muna

Agrikultura
Ang bansang Pilipinas ay isang islang agricultural at ito ang pinakamalaking sektor na
nagaambag sa ikalalago ng ekonomiya. Sa kabuoang 7100 isla ng bansa ay may malaking
bahagdan ng agrikultura, binubuo ito ng: paghahalamanan, paghahayupan, pangingisda, at
paggugubat. Ang Paghahalaman sa bansa ay malaking kontribusyon sa pambansang kita, ilan
sa mga pananim ay ang mga sumusunod: palay, mais, niyog, tubo, saging, pinya, kape,
mangga, tabako, at abaka. Ang Paghahayupan ay ang pagaalaga ng mga baka, kalabaw,
baboy, kambing, manok, pato at iba pa na nagsusuplay ng karne para sa pang-arawaraw na
pangangailangan ng tao. Ang pangingisda sa Pilipinas ay itinuturing na isa sa pinakamalaking
tagatustos ng isda sa mundo, ilan sa mga lamang tubig na inaalagaan ay ang Bangus, Tilapya,
Hipon, Alimango at iba pa. At ang huli ay ang paggugubat, ang paggawa ng plywood, torso,
table at veneer ay ilan lamang sa produktong nagmula sa pagtrotroso.
Panuto: Isulat sa tapat ng larawan pagkatapus ng numero kung anong subsector ng agrikultura
ang inilalahad ng larawan.
1. ____________________________________________
2. ____________________________________________
3. ___________________________________________

4. ___________________________________________
Gawain 3 – IPARES ANG HALAGA

Ang Agrikultura ay mayroong lima na kahalagahan sa ekonomiya: una, ito ay ang
pangunahing pinagkukunan ng pagkain, pangalawa ay pangunahing pinagkukunan ng
trabaho, pangatlo ay pinagkukunan ng mga materyales upang makabuo ng isang produkto,
pang-apat ay pinagkukunan ng kitang panlabas, at ang panglima ay ang pinagkukunan ng
mga manggagawa mula sa agrikultura patungo sa industriya.
Panuto: Basahin ang mga sitwasyon at isulat sa patlang kung ano sa limang kahalagahan ng
agrikultura ang nailahad.
Sitwasyon Kahalagahan
1. Palay, Mais at Kamote ang pangunahing
pagkain ng mga Pilipino.
2. Palay, Mais, Kamote ay mga hilaw na
produkto upang gawing sangkap sa pagkain
3. Nailuluwas palabas ng bansa ang produktong
saging at mangga mula sa Davao
4. Sa malawak na sagingan nagtratrabaho ang
karamihan sa Tagum City.
5. Marami ang manggagawa na nasa mga
makinarya ng malawak na pinyahan ng
Delmonte sa Mindanao upang gawing juice, suka
at iba pa.
6. Ang mga Pilipino ay mahilig magtanin ng
mga gulay sa kanilang mga bakuran upang may
libreng pagkain sa hapag kainan.
7. Ang huling produkto ng troso ay mga upuan,
lamesa, aparador at iba pa.
8. Ang Golden Harvest Company ay nagluluwas
ng bigas sa ibang bansa
9. Maraming mga laborers ang naka-empleyo sa
malalawak na lupain
10. Ang mga hilaw na produkto kagaya ng
Pinya, Bigas, at Tubo ay may mga paktorya para
sa huling produkto kung saan marami ay
trabahador

Gawain 4 – DAHILAN AT EPEKTO
Mga Dahilan at Epekto ng Suliranin sa Agrikultura
Ang mga hilaw na sangkap para sa paggawa ng iba’t ibang mga huling produkto ay halos
galing sa sector ng agrikultura kung kayat nagkakaroon ito ng malaking suliraning
nakakaapekto sa ekonomiya. Ang mga suliraning ito ay ang sumusunod: sa Pagsasaka, una ay
ang pagliit ng lupang sakahan, pangalawa ay paggamit ng teknolohiya, pangatlo ay
kakulangan ng mga pasilidad at imprastraktura sa kabukiran, pangapat ay kakulangan ng
suporta sa iba pang sector, panglima ay pagbibigay prayoridad sa sector ng industriya, pang-
anim ay pagdagsa ng mga dayuhang kalakal, at ang pampito ay climate change. Sa
Pangingisda ang mga suliranin na kinahaharap ng sub-sektor na ito ay: una ay mapanirang
operasyon ng malalaking komersyal na pangingisda, pangalawa ay epekto ng polusyon sa
pangingisda, pangatlo ay lumalaking populasyon ng bansa, at ang panghuli ay kahirapan sa
hanay ng mga mangingisda. Sa Pagugubat naman ay ang mabilis na pagkaubos ng likas na
yaman ng kagubatan.
Panuto: Ang mga suliranin ng mga sub-sektor ng agrikultura na nakalahad sa itaas ay

magsisilbing mga kasagutan sa mga katanungan na nasa ibaba. Suriing mabuti ang mga
pangungusap na naglalahad ng mga suliranin ng bawat sector at isulat sa patlang kung ano
ang sub-sektor na tinutukoy at ang kaakibat na suliranin nito.
1. Ang mga punong kahoy tulad ng Narra at Molave ay unti-unti nang nauubos.
____________________________________________________________________
2. Ang dating lupang tinataniman ng mga magsasaka ay nagiging komersyal na dahil sa
pagpapatayo ng mga gusaling pang industriya.
_____________________________________________________________________
3. Hindi masyadong binibigyang pansin ng mga sector ng manggagawa, industriya at
pananalapi ang sector ng agrikultura
_____________________________________________________________________
4. Tuwing naaabutan ng tagulan ay nahihirapang magpatuyo ng ani ang mga magsasaka,
ganun din na ang mga nagtatanim ng mga gulay ay nabubulukan dahil walang
pagimbakan.
_____________________________________________________________________
5. Ang mga nagtatanim dito sa ating bansa ay nangangailangan ng ilang mga advance
technology kagaya ng mga sasakyang pantanim, pag-abono o pag-ani.
_____________________________________________________________________
6. Ang mahabang araw ng tag-araw, ganun din ng tag-ulan ay nakapagdudulot ng
problema sa mga nagtatanim.
_____________________________________________________________________
7. Ang mga malalaking barko na ginagamit sa pangingisda ay nakakasira ng ilang

lamang dagat, nasisira din nito ang ilang mga korals na tahanan ng mga isda.
_____________________________________________________________________
8. Ang mga dumi ng tao mula sa mga tahanan at pabrika na malapit sa mga katubigan ay
nakakasira sa pag-aalaga ng isda.
_____________________________________________________________________

9. Ang pagdating ng mga dayuhan sa bansa ay nagbibigay pahirap sa mga maliliit na
nangangapital dahil di nila kayang tumbasan ang presyo sa mas murang halaga.
_____________________________________________________________________
10. Nahihirapang maibaba ng mga magsasaka ang ani nilang produkto mula sa
kabundukan.
____________________________________________________________________
10. Naapektuhan ang mga watershed areas dahil sa unti unting pagkaubos ng mga puno.
_____________________________________________________________________
GAWAIN 5 – PAG-UNAWA SA BATAS
Magbasa at mag-unawa
Ang gawain ito ay mga paraan upang maprotektahan ang mga pinagkukunang yaman
lalong lalo na sa sector ng agrikultura. Ito ay ang mga batas na binalangkas ng mga
mambabatas ng bansa upang mapaunlad ang Sektor ng Agrikultura.
1. Land Registration Act ng 1902

Ito ay sistemang torrens sa panahong pananakop ng mga Amerikano kung saan ang
mga titulo ng lupa ay ipinatalang lahat.
2. Public Lands Act Ng 1902
Nakapaloob dito ang pamamahagi ng mga lupaing pampubliko sa mga pamilya na
nagbubungkal ng lupa ang bawat pamilya ay maaaring mag may-ari ng hindi hihigit
sa ektarya ng lupain.
3. Batas Republika 1160
Nakapaloob dito ang pagtatatag sa national resettlement and rehabilitation
administration (narra) na pangunahing nangangasiwa sa pamamahagi ng mga
lupain para sa mga rebeldeng nagbalik loob sa pamahalaan.
4. Batas Republika Blg. 1190 ng 1954
Ito ay batas na nagbibigay-proteksiyon laban sa pang-aabuso, pagsasamantala, at
pandaraya ng mga may-ari ng lupa sa mga manggagawa.
5. Agricultural Land Reform Code
Ito ay simula ng isang malawakang reporma sa lupa na nilagdaan ng dating Pangulong
Diosdado Macapagal noong ika-8 ng Agosto 1963. Ayon sa batas na ito, ang mga
nagbubungkal ng lupa ang itinuturing na tunay na may-ari nito.
6. Atas ng Pangulo Blg. 2 ng 1972
Itinadhana ng kautusan na isailalim sa reporma sa lupa ang buong Pilipinas noong
panahon ni dating Pangulong Marcos.
7. Atas ng Pangulo Blg. 27o blg. 27
Kaalinsabay ng Atas ng Pangulo Blg. 2 ay ipinatutupad ang batas na ito na sinasabing
magpapalaya sa mga magsasaka sa tanikala ng kahirapan at paglillipat sa kanila ang
pagmamay-ari ng lupang sinasaka.
8. Batas Republika Blg.6657 Ng 1988
Ang batas na ito ay kilala bilang Comprehensive Agrarian Reform Law (CARL) na
inaprubahan ni dating Pangulong Corazon Aquino noong ika-10 ng Hunyo, 1988.
Ipinasailalim ng batas na ito ang lahat ng publiko at pribadong lupang agrikultural.
Hindi sakop ng CARL ang mga lupa na ginagamit bilang
❖ liwasan at parke

❖ mga gubat at reforestration area
❖ mga palaisdaan
❖ tanggulang pambansa
❖ paaralan
❖ simbahan
❖ sementeryo
❖ templo
❖ watershed, at iba pa
Repleksyon:
1. Ang aking natutunan sa araling ito ay __________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Ang gustong gusto kong gawain ay ____________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________.
3. Ang gusto ko pang gawin ay _________________________________________________

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
______________________________________________________.
Mga Sanggunian:
MGA AKLAT
Balitao, Bernard E., Martiano D. Buising, Edward D.J. Garcia, Apollo D. De Guzman,
Juanito L. Lumibao Jr., Alex P. Mateo, And Irene J. Mondejar, Ekonomiks, Metro
Manila, Vibal Group, Inc., 2000, pp 403-422
Evelina M. Viloria., Nilda B. Cruz., Julia D. Rillo., Alice L. Lim., Ekonomiks, SD
Publication, Inc., 2000, 239-248
Balitao, Bernard., Cervantes, Meriam dR., Rillo, Julia D., Ong, Jerome A., Nolasco, Liberty
I., Ponsaran, John N., Ekonomiks Mga Konsepto at Aplikasyon, Quezon City, Vibal
Pubishing House, Inc. 2012, 320-331
MGA WEBSITES
http://pubs.iclarm.net/resource_centre/WF_783.pdf
https://agriculture1440.wordpress.com/testimonial/a-big-fan-of-yours-2/ https://www.facebook.com/JEBE-HOG-
FARM-105765600841016/
Susi ng pagwawasto sa mga tanong:

Gawain 1- BOKABULARYO
1. Agrikultura
2. Paghahalaman
3. Paghahayupan
4. Pangingisda
5. Paggugubat
Gawain 2- ITAPAT MO SA LARAWAN
1. Pagtataniman
2. Paghahayupan
3. Paggugubat
4. Pangingisda
Gawain 3- IPARES ANG HALAGA
1. Ang agrikultura ay pangunahing pinagkukunan ng pagkain
2. Pangunahing pinagkukunan ng trabaho
3. Pinagkukunan ng mga materyales upang makabuo ng isang produkto
4. Pinagkukunan ng kitang panlabas
5. Ang pinagkukunan ng mga manggagawa mula sa agrikultura patungo sa
industriya.
6. Ang agrikultura ay pangunahing pinagkukunan ng pagkain
7. Pangunahing pinagkukunan ng trabaho
8. Pinagkukunan ng mga materyales upang makabuo ng isang produkto
9. Pinagkukunan ng kitang panlabas
10. Ang pinagkukunan ng mga manggagawa mula sa agrikultura patungo sa
industriya
Gawain 4. DAHILAN AT EPEKTO
1. Paggugubat
2. Pagsasaka 3. Pagsasaka 4. Pagsasaka
5. Pagsasaka
6. Pangingisda
7. Pangingisda
8. Pagsasaka
9. Pagsasaka
10. Paggugubat
Gawain 5 – PAG-UNAWA SA BATAS
Inihanda ni:
NARICISO R. CARDENAS, JR. May-

akda
Pangalan: _______________________________________ Lebel: 9 Seksyon:

_________________________________________ Petsa: ____________

GAWAING PAGKATUTO
Mga Patakaran sa Pagpapaunlad ng Sektor ng Agrikultura

Pinagtuunan sa nakaraang aralin ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng
agrikultura sa larangan ng pagsasaka, pangisdaan at paggugubat. Ang pagliit ng lupang
sakahan, kakulangan ng mga pasilidad at imprastruktura, climate change, epekto ng polusyon,
lumalaking populasyon, at mabilis na pagkaubos ng mga likas na yaman ay ilan lamang sa
mga suliraning kinakaharap ng sektor ng agrikultura. Dahil sinasabing “backbone” o gulugod
ng ekonomiya ng bansa ang agrikultura, mahalaga na mapaunlad ang sektor agrikultura.
Kung mapapataas ang produksyon sa agrikultura, mapapataas din ang kita ng mga taong
nabibilang sa sektor na ito. Sa gitna ng mga suliranin, sinisikap ng pamahalaan at ng
pambansang ekonomiya na mapataas ito. Isang patakarang ipinatutupad ng pamahalaan ang
industriyalisasyon sa mga gawaing pansakahan.
Maraming batas at programa ang pamahalaan na ginawa upang mapalakas ang sektor
ng agrikultura. Hindi maitatanggi ang kasalukuyang kalagayan ng agrikultura at ng mga
mamamayang dito umaasa. Ang mga suliraning kinakaharap nito ay bunga ng mga nakaraan
at kasalukuyang desisyon na ginawa ng mga mamumuno ng bayan, gayundin ng mga
mamamayan na naging mapang-abuso sa likas na yaman ng bansa. Dahil dito, dapat nang
mapag-ibayo ang implementasyon ng mga batas at programa upang masiguro ang kaayusan
sa sektor ng agrikultura.
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang mabibigyan mo ng halaga ang mga patakaran
at programang pang-ekonomiya na nakatutulong sa sektor ng agrikultura.

Nabibigyang halaga ang mga patakarang pang-ekonomiya na nakatutulong sa sektor
ng agrikultura (industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat). (MELC WEEK 4 -
AP9 Q4.4)
Panuto
Ang mga gawaing nakapaloob sa LAS na ito ay para sa Ika-4 linggo ng Q4. Ang Gawain 1 at
2 ay isasagawa ng mag-aaral para sa unang araw. Ang Gawain 3 at 4 ay nakalaan para sa
ikalawang araw at ang Gawain 5 bilang huling gawain ay nakatakda sa ikatlong araw. Ang
bahaging repleksiyon ay mahalagang maisagawa ng mag-aaral sa nakatakdang araw ng ICL.
Gawain 1: BATAS I-MATCH!

Panuto: Hanapin sa hanay B ang inilalarawan sa hanay A. Isulat ang titik ng tamang sagot sa
unang kahon.
SAGOT HANAY A HANAY B

1. Batas na nagbibigay-proteksiyon laban sa A. Atas ng Pangulo
pangaabuso, pagsasamantala, at pandaraya ng Blg. 27
mga may-ari ng lupa sa mga manggagawa.
2. Kilala sa tawag na Comprehensive Agrarian
Reform Law (CARL) na inaprubahan ni dating B. Land Registration
Pangulong Corazon Aquino. Act ng 1902
3. Nakapaloob dito ang pamamahagi ng mga
lupaing pampublilko sa mga pamilya na C. Atas ng Pangulo
nagbubungkal ng lupa ng hindi hihigit sa 16 na Blg. 2 ng 1972
ektarya ng lupain.
4. Itinadhana nito na sasailalim sa reporma sa lupa D. Public Land
ang buong Pilipinas noong panahon ni dating ng
Pangulong Marcos. 1902
5. Ito ay sistemang Torrens sa panahon ng
pananakop ng mga Amerikano na kung saan E. Agricultural Land
ang mga titulo ng lupa ay ipinatalang lahat. Reform Code
6. Isinasaad nito na bawat pamilya ay
makapagtitira ng di hihigit sa limang ektarya F. Batas Republika
ng lupa. Ang bawat anak ng may-ari ay Blg. 6657 ng 1988
bibigyan ng tatlong ektarya ng lupa kung sila
mismo ang magsasaka nito. G. Batas Republika
7. Nakapaloob dito ang pagtatatag sa National Blg. 1160
Resettlement and Rehabilitation
Administration (NARRA) na pangunahing H. Batas Republika
nangangasiwa sa pamamahagi ng mga lupain Blg. 1190 ng 1954
para sa mga rebeldeng nagbalik loob sa
pamahalaan I. Philippine
8. Ipinatutupad ang batas na ito na sinasabing Fisheries Code of
magpapalaya sa mga magsasaka sa tanikala ng 1988
kahirapan at paglilipat sa kanila ng
pagmamayari ng lupang sinasaka J. Agricultural Farm
9. Nilagdaan ni dating Pangulong Diosdado Code
Macapagal kung saan itinuring ang mga
nagbubungkal ng lupa bilang tunay na K. Batas Republika
nagmamay-ari nito at inalis din nito ang Blg. 1900
sistemang kasama.
10. Ito ang itinadhana ng pamahalaan na
naglilimita at naglalayon ng wastong paggamit
sa yamang pangisdaan ng Pilipinas.
Gawain 2- DAYAGRAM NG KAHALAGAHAN!

Panuto: Punan ang dayagram sa ibaba sa pamamagitan ng paglalagay ng mga kaalaman o
impormasyon tungkol sa kahalagahan ng mga iba’t ibang patakaran at programa sa sector ng
agrikultura.

Kahalagahan ng mga Patakaran at
Programang Pangkaunlaran sa
Community
Sustainable
Pagtatayo ng Livelihood
Fishery Forest
CARL 2003 Assistance
mga daungan Research Management
Program
Strategy
( CLASP )
Gawain 3- Thumbs Up, Thumbs Down

Panuto: Pulsuhan ang mga sumusunod na pahayag na may kinalaman sa mga patakaran at
programa sa sektor ng agrikultura. Sumasang-ayon ka ba sa mga sumusunod na pahayag?
Lagyan ng tsek (/) sa bahaging thumbs up kung ang pahayag ay wasto at thumbs down naman
kung walang katotohan ang pahayag.
PAHAYAG Thumbs Thumbs

Up Down
1. Ang pagsasagawa ng pananaliksik sa sektor ng agrikultura ay
magdudulot ng pagbaba ng produksiyon.
2. Ang pagpapatitulo ng lupa ay nagsimula sa panahon ng mga
Amerikano.
PAHAYAG Thumbs Thumbs
Up Down
3. Ang wastong paglinang ng mga likas na yaman ay
naisasagawa sa pamamagitan ng pagtuturo sa mga
mamamayan.
4. Sa kabila ng mga naipasang batas, marami pa rin ang
nagmamay-ari ng mga malalawak na lupaing agrikultural sa
bansa.
5. Ang mga gubat at reforestation area ay kabilang sa mga lupang

ipinamahagi sa ilalim ng CARL.
6. Ang pagtatayo ng mga daungan ay nakatutulong sa mga
mangingisda.
7. Hinihikayat ng Sustainable Forest Management Strategy ang
squatting at huwad na pagpapatitulo ng lupa.
8. May pag-unlad sa buhay ng maraming Pilipino kung gawing
lupang komersyo ang mga lupang agrikultural.
9. Ang Atas ng Pangulo Blg. 27 ang nagpalaya sa mga magsasaka
sa tanikala ng kahirapan.
10. Ang implementasyon ng mga patakaran at programa ay
nararapat na pag-ibayuhin upang masiguro ang kaayusan sa
sektor ng agrikultura.
Gawain 4. RIPPLES OF KNOWLEDGE

Panuto: Punan ang hanay ng mga patakaran o programang pang-ekonomiya ayon sa mga
naibigay na sitwasyon, inaasahang magiging epekto nito, at ang ahensiya ng
Pamahalaang nangangasiwa rito.
SITWASYON MGA PATAKARAN AHENSIYA INAASAHANG

O PROGRAMANG NG MAGING
PANG-EKONOMIYA PAMAHALAAN EPEKTO
❖ Pagpapatayo ng
Sistema ng
patubig, daan,
at post harvest
facilities.
❖ Pagliit ng
lupang
sakahan dahil
sa land
conversion
❖ Pagbibigay ng
lupang sakahan
Gawain 5. Spoken Poetry, My Advocacy Campaign

Panuto: Sumulat ng isang spoken poetry (isang malayang pagsulat) bilang advocacy
campaign upang palakasin ang sektor ng agrikultura. Mahalagang mailahad dito ang mga
pansariling pananaw kung paano makatutulong ang mga kabataan sa pagharap ng mga
suliranin at mapauunlad ang sektor ng agrikultura.
Rubric sa Pagsulat ng Spoken Poetry

Napakagaling Magaling Katamtaman Nangangailangan ng
(10) (8) (6) pagsasanay
(4)
Napakalalim at Malalim at Bahagyang may Mababaw at literal
makahulugan ang makahulugan ang lalim ang ang kabuuan ng
kabuuan ng tula. kabuuan ng tula. kabuuan ng tula. tula.
Gumamit ng Gumamit ng ilang Gumamit ng 1-2 Wala ni isang
simbolismo/ simbolismo/ simbolismo na pagtatangkang
pahiwatig na pahiwatig na nakalito sa mga ginawa upang
nakapagpapa bahagyang mambabasa. Ang makagamit ng
isip sa mga nagpaisip sa mga mga salita ay simbolismo.
mambabasa. mambabasa. May digaanong pili.
Piling-pili ang mga ilang piling salita
salita at pariralang at pariralang
ginamit. ginamit.
Gumamit ng May mga sukat at May Walang sukat at
napakahusay at tugma ngunit may pagtatangkang tugma kung may
angkop na angkop bahagyang gumamit ng sukat naisulat man.
na sukat at tugma. inkonsistensi. at tugma ngunit
halos inkonsistent
lahat.
Para sa Pagsasakatuparan ng mga Ibang Gawain
Puntos Deskripsyon Nakuhang

Puntos
5 Kung wasto at napunan lahat ng Gawain
4 Kung wasto ngunit kalahati lamang ang napunan na gawain
3 Kung wasto ngunit sangkapat lamang ang napunan na gawain
2 Kung kalahati ang mali at napunan na Gawain
1 Kung mali lahat ang Gawain
Repleksyon:
1. Ang aking natutunan ay ____________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________.

__________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
________________________________________________________.
3. Ang gusto ko pang gawin ay ________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________.
Mga Sanggunian:
MGA AKLAT/JOURNALS
Bernard R. Balitao, et al., 2017, Ekonomiks, Metro Manila, Vibal Group, Inc., 2015,72-83.
MGA WEBSITES
“Project EASE,” Department of Education ,September 5, 2014, https://lrmds.deped.gov.ph/

details/683.
“Curriculum Implementation and Learning Management Matrix,” Department of Education,

May 2020
http://depedsouthcotabato.org/wpcontent/uploads/2020/05/Attach1 K to 12-
Curriculum-Implementation-and-Learning-ManagementMatrix.pdf.
Gawain 1
1.H 6.F
2.F 7.G
3.B 8.A

4.C 9.E
5. 10.I
Gawain 3
1.Thumbs down 6. Thumbs up
2.Thumbs up 7. Thumbs down
3.Thumbs up 8. Thumbs down
4. Thumbs up 9. Thumbs down
5. Thumbs down 10. Thumbs up
Inihanda ni:
JESTER A. TUKLING
May-akda
Pangalan: __________________________________________________ Lebel: 9

Seksyon: __________________________________________________ Petsa: __________
GAWAING PAGKATUTO
SEKTOR NG INDUSTRIYA
Panimula (Susing Pagkatuto)

Ang sektor ng industriya ay isa sa may napakalaking gampanin sa pag-unlad ng bansa. Ito ay
nakapagbibigay ng maraming trabaho sa mamayang Pilipino at nakadadagdag sa kita ng
bansa.
Makabagong makinarya ang ginagamit upang mas mapabilis ang produksiyon upang
makasabay sa mabilis na takbo ng ekonomiya. Pabrika, minahan, konstruksiyon at utilities ay
ilan lamang sa kabilang sa sektor ng industriya na ang layunin ay matugunan ang
pangangailangan ng mamamayan. Halimbawa nito, ang mga gulay na sobra ang supply sa
merkado na naibalitang itinatapon na ng mga magsasaka, kung may kakayahang iproseso ang
mga ito at gagawing panibagong produkto ay makatutulong sa pagbawas ng mga nasisira at
nasasayang na mga hilaw na materyales. Isa sa mahalagang gampanin ng sektor ng industriya
ay ang pagproseso ng mga hilaw na materyales upang makabuo ng bagong produkto.
Nahahati ang sektor ng industriya sa mga sumusunod:
1. Ang Pagmimina ay paraan ng pagkuha, pagpoproseso at pagbebenta sa pamilihan ng
mga yaring produkto ng nakukuhang mga yamang-mineral, yamang di-metal at enerhiya
na matatagpuan sa mga bundok, kapatagan, baybayin at maging sa karagatan.
2. Ang Pagmamanupaktura ay tumutukoy sa pagbabagong anyo ng mga bagay na
ginagamitan ng mga kemikal na pamamaraan upang makalikha ng isang produkto sa
pamamagitan ng makina o kamay na isinasagawa sa pabrika o bahay. Pangunahin sa
nalilikha nito ang mga pagkain na nagmumula sa hilaw na kagamitan.
3. Ang konstruksyon ay tumutukoy sa industriya ng pagtatayo ng mga tulay, kalsada,
pagawaan, pabrika, gusali, mga tirahan at iba pang mga istruktura at imprastraktura. Ito
ay itinuturing na mga fixed capital kung saan ginagawa ang mga produkto.
4. Utilities (kuryente, gas at tubig), Dahil sa matinding pangangailangan ng mga
mamamayan ng mga batayang serbisyo para sa tubig, kuryente, at gas, kinakailangan na
pag-ibayuhin ang pagpapaunlad ng sub sector ng utilities.
Sa mga pagsasanay makikita ang ginagampanang papel ng sektor ng industriya sa kalakalang
panloob at panlabas para sa ekonomiya ng bansa.

Nabibigyang-halaga ang mga gampanin ng sektor ng industriya at mga patakarang pang-
ekonomiyang nakatutulong dito. (AP9MSP-IVe-11)
Gawain 1: Noon at Ngayon

Panuto: Alamin ang mga kagamitan noon (kapanahunan ng magulang o lola o lolo) at
ihambing sa kasalukuyan.
Sitwasyon NOON NGAYON Epekto nito sa
pamumuhay
Pag-aani ng palay
Paglalaba
Pagpapadala ng
liham o mensahe

Transportasyon
Daan
Gawain 2: Transform!!
Panuto: Punan ang talaan at sagutin ang pamprosesong tanong.
Hilaw na materyal Tapos na produkto Saan ito ginagamit
Gatas mula sa baka
Mais
Tela
Electronics
Kahoy
1. Base sa pagsasanay, ano ang mahalagang tungkulin ng sektor ng indutriya sa mga

hilaw na materyales na matatagpuan sa bansa.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Magbigay ng talong makabagong makinarya na ginagamit upang mabilis na

maproseso ang isang hilaw na material.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Ano ang mabuting dulot ng pagkakaroon ng pabrika o mga pagawaaan ng hilaw na
materyales sa pamumuhay ng mga tao, lipunan at bansa.
Tao__________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
___________________________________.
Lipunan______________________________________________________________
_____________________________________________________________________
___________________________________.
Bansa________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
___________________________________.
Gawain 3: Step by Step

Panuto: Suriin ang bawat larawan o proseso at magbigay ng iyong sariling pananaw sa
mabuting dulot ng sub-sektor ng industriya.
Minahan Pagpapanday/hi alahas Ibebenta sa mall

nihinang
Ang mabuting dulot ng mga sektor ng industriya ay _______________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________.
________________________________________________________________________
Gawain 4: Alamin mo!
Panuto: Tukuyin at suriin ang mga produkto na nasa loob ng kahon kung anong sektor ng
industriya ito kabilang. Isulat sa loob ng bawat .
Pagmamanupaktura
Pagmimina
Sektor ng Industriya
Konstruksiyon Utilities
Paggawa ng face shield Canned goods

Pagkumpuni ng mga tulay Paghahanap ng deposito ng langis
Serbisyo ng kuryente Pagpapanday ng alahas
Paghuhakay ng ginto Paggawa ng sapatos
Pagpapatayo ng paliparan Serbisyo ng tubig

Gawain 5: Gaano Kahalaga?
Panuto: Punan ang bawat kahon ng kahalagahan ng sektor ng idustriya.
INDUSTRIYA
KAHALAGAHAN
SEKTOR
Pagmimina
Pagmamanupaktura
Konstruksiyon
Utilities
Pamantayan sa pagatataya
5 na puntos- Nailalahad ang kabuuang diwa at malinaw ang pagpapaliwanag sa mga punto
ng mga katanungan.
4 na puntos- Mahusay ang pagkakalahad ng diwa ngunit hindi buo at naipapaliwanang ang
mga punto ng mga katanungan.
3 na puntos- Nailahad ang diwa at naipalaliwanang ang mga punto ngunit kulang
2 na puntos- Kung sangkapat ang paglalahad ng mga punto ng mga katanungan
1 na punto- Kung mali o walang kaugnayan sa mga katanungan ang sagot
Repleksyon:
1. Ang aking natutunan ay
______________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________.

_____________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
______________________________________________.
3. Ang gusto ko pang gawin ay _______________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________.

Mga Sanggunian:
Aklat:
“Sektor ng Industriya” , Ekonomiks Araling Panlipunan Modyul para sa Mag-aaral,
Department Education
Castillo, Nancy A., Sektor ng Agrikultura (Hati at Kahalagahan), Strategic Intervention
Material, Division of Zamboanga City, Department of Education, 2018
Sektor ng Agrikultura, Industriya at Pangangalakal, Araling Panlipunan IV Project EASE,
Websites
Rivera, Arnel O., Aralin 22 Sektor ng Industriya, Slideshare.net, 2018 from
https://www.slideshare.net/sirarnelPHhistory/aralin-22-sektor-ng-industriya?
qid=03c8f860d9b3-44ca-a4ad-b5c28df892d4&v=&b=&from_search=2
Susi sa Pagwawasto sa mga tanong:

Gawain 4: Gawain 5:
Sektor ng Industriya
Pagmimina
Pagmimina- Nakapagbibigay ng mga trabaho,
- nakadadagdag sa kita ng bansa, at napoproseso ang mga
Paghuhakay ng ginto yamang mineral
-
Paghahanap ng deposito ng Pagmamanupaktura- nakapagbibigay ng mga trabaho.
Langis Ang mga hilaw na material ay nabubuong bagong
produkto, naproproseso ang mga kagamitang
Pagmamanupaktura makatutulong upang mapadali ang mga trabaho
- Konstruksiyon-mas napapabilis ang trasportasyon ng

Paggawa ng face shield mga produkto at ng mga lakas-paggawa sa kanilang
- trabaho, nagkakaroon ng capital goods ang pamahalaan
Canned goods
- Utilities- nakatutulong sa mga pangangailangan sa
Paggawa ng sapatos
- pangaraw-araw na pamumuhay at mga bahay-kalakal.
Pagpapanday ng alahas Halimbawa nito ang tubig, kuryente at langis
Konstruksiyon
-
Pagpapatayo ng paliparan
-
Pagkumpuni ng mga tulay
Utilities
-
Serbisyo ng kuryente
-
Serbisyo ng tubig
Inihanda ni:
JOSALIE R. ULEP
May-akda

Pangalan: ________________________________________ Lebel: 9

Seksyon: _________________________________________ Petsa: _______________
Gawaing Pampagkatuto
SEKTOR NG PAGLILINGKOD

Ang lahat ng tao ay may mga pangangailangang dapat matugunan. Kabilang dito ang pagkain, damit,
tirahan, at edukasyon. Ang mga ito ay hindi kayang ipagkaloob ng iisang sektor lamang. Kailangan
din natin ng mga serbisyo kagaya ng transportasyon, komunikasyon, at edukasyon.
Ang mga pagkain tulad ng mga gulay, prutas, karne, at isda ay nagmumula sa sektor ng
agrikutura. Ang mga pangangailangan natin tulad ng damit ay nagmumula naman sa sektor ng
industriya. Subalit anong sektor naman ng ating ekonomiya ang nagkakaloob ng ating mga
pangangailangang tulad ng transportasyon, komunikasyon, at edukasyon? Sa ganitong aspekto
pumapasok ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod. Kung kaya’t ang pangunahing
pokus ng araling ito ay ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod at mga patakarang
pangekonomiyang nakatutulong dito.
Ang “Human Capital” ay isang sektor na nagpapasulong sa ekonomiya ng Pilipinas. Sa
kasalukuyan, hindi lamang ang dami ng kalakal o produktong nilikha ang sukatan ng pag-unlad ng
bansa at isa sa nagpapasigla sa ekonomiya ay ang nagmumula sa sektor ng paglilingkod. Maraming
bansa ang nangangailangan ng paglilingkod sapagkat masasabi na ang ilan ay sagana sa likas na
yaman ngunit kapos naman sa lakas-paggawa, dahilan kung bakit kailangang umangkat ang mga
bansa ng mga manggagawa mula sa iba’t ibang karatig nitong bansa. Upang matugunan ang demand
ng ibang bansa sa kakulangan ng mga propesyonal at mga manggagawang may kasanayan, ang
pamahalaan ay nanghihikayat sa mga mamamayan na maglingkod doon bilang mga OFW. Ilan sa
pamantayan ng paglilingkod ng mga Pilipino sa ibang bansa ay ang pagiging “world class” o
“mahusay at dekalidad” sa iba’t ibang larangan.
Sa iyong pagtahak sa landas ng kaalaman sa araling ito, ikaw ay sa iba’t ibang gawaing
pampagkatutu upang lubos na maunawaan at mai[ahayag ang kaalaman tungkol sa araling ito.
Learning Competency with code:

Nabibigyang-halaga ang mga gampanin ng sektor ng paglilingkod at mga patakarang
pangekonomiyang nakatutulong dito (AP9 MELC Q4.6)

Gawain 1: On the Job!
Suriin ang mga larawan na nasa ibaba. Ano ang trabaho ng mga makikitang tao sa
larawan? Ipaliwanag ang iyong batayan. Ang mga trabahong ito ba ay may kinalaman sa
pagunlad ng ekonomiya ng ating bansa? Pangatwiranan. Isulat sa bahaging inlilaan na
makikita ang iyong kasagutan.
https://www.pinclipart.com/downpngs/hxohTm_en
https://www.pinclipart.com/downpngs/iTooTJT_dr https://www.pinclipart.com/downpngs/im
wiRi_g
gineering-clipart
-contractor
-construction
-worker
-
awing-teacher
-clip-art-boy-teaching
-clip-art/ raphic
-stock-partners-hosted
-telephony
-
cartoon-png-download/
introducer
-clip-art/
https://www.pinclipart.com/pindetail/omJwmR_
png-free-library
-farmer
-agriculture
-clip-art- https://www.pinclipart.com/pindet https://www.pinclipart.com/downpngs/owmTxT_clip
transprent/ ail/ibxbxbR_reporter
-png-clipart/ art-of-doctor
-clip-art-doctor
-clipart
-png/
________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________.
Gawain 2: Pagtukoy sa Kaalaman
Basahin at unawaing mabuti ang mga katanungan, tukuyin at isulat sa patlang ang titik
ng wastong sagot.
______ 1. Ang sektor na ito ay bahagi ng ekonomiya na ang pangunahing gawain ay malinang
ang buong kakayahan at kasanayan sa isang particular na gawain upang
makapagbigay ng paglilikod.
a. Agrikultura b. Industriya c. Paglilikod d. Impormal na sektor
_____ 2. Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa inclusive growth ng sektor ng
paglilikod?
a. Makalikha ng maraming trabaho
b. Mapalakas ang human capital sa pamamagitan ng pagbibigay ng kalidad sa
edukasyon.
c. Mahusay na estratehiya sa pagplaplano
d. Maging pasibo sa mga gawaing paglilikod
_____ 3. Sa ilalim ng Presidential Decree No. 442 o Labor Code of the Philippines, isinasaad
ang mga sumusunod maliban sa __________________.
a. Magtakda ng proteksiyon sa paggawa
b. Itaguyod ang industriyalisasyon
c. Karapatan ng mga manggagawa
d. Hanapbuhay para sa lahat
_____ 4. Ito ang batas na nakilala bilang Republic Act 6715 o mas kilala sa tawag na Herrera
Law na nagtakda ng paglikha ng maraming trabaho sa pamamagitan ng gawaing
kontraktuwal na empleyado. Ang nasabing bastas ay _____________.
a. Pagsasapribado o Privatization
b. Retail Trade Act
c. Parity Rights
d. Contractualization
_____ 5. Alin sa mga sumusunod ang kabilang sa gawaing Business Process Outsourcing
(BPO)?
a. Serbisyo ng pamahalaan c. Call center
b. Real Estate d. Turismo
_____ 6. Ang Republic Act 6825 o Compensation and Position Clarification Act ay mas
kilala sa tawag na ______________.
a. Business Process Outsourcing c. Salary Standardization Law
b. Contractualization Law d. Precedential Decree 442
_____ 7. Ito ay isang uri ng paglilingkod na nakapagbigay ng isang milyong trabaho at
umabot sa $15 bilyon ang naibigay na kita sa bansa.
a. Banking c. Legal Services

b. Edukasyon d. Business Process Outsourcing
_____ 8. Ang sektor ng paglilingkod na ito ay nakapagbibigay ng mataas na bahagdan na kita
ng GDP mula dekada ’90 hanggang sa kasalukuyan. Lumago ang sektor ng
paglilingkod dahil sa tatlong oportunidad na may malaking ambag sa kaunlaran ng
bansa maliban sa _______.
a. May kaugnayan sa information technology
b. Paglinang sa kakayahan at kaalaman sa teknikal, managerial, at entrepreneurial
c. Paglago ng Turismo
d. Paglilingkod ng pamahalaan
_____ 9. Ito ay isa sa mga ahensiyang nangangasiwa sa pagunlad ng sektor ng paglilingkod.
a. DENR b. ILO c. DND d. PNP
_____ 10. Isa sa mga suiranin ng pamahalaan sa pagtaas ng kita ng paglilingkod o human
capital ay ang _________.
a. Kawalan ng hanapbuhay c. Kawalan ng mga mamumuhunan
b. Walang katatagang political d. Mahinang kalidad ng edukasyon
Gawain 3: BATAS-PAGLILINGKOD
Batay sa iyong binasang teksto ukol sa mga benepisyo ng mga manggagawa ayon sa batas,
kompletuhin ang nilalaman ng graphic organizer sa ibaba. Pagkatapos ay sagutin ang Guide Question
Sheet.
Batas: Mahalagang Probisyon:
Batas na
nangangalaga
sa karapatan
ng mga
manggagawa
ng Pilipino

1. Sa mga nabanggit na probisyon, alin ang maituturing mong pinaka-nakabubuti sa mga
manggagawa? Pangatwiranan.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Paaano makabubuti sa mga manggagawa ang napiling probisyon?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Alin sa mga probisyon ang sa palagay mo ang nakakaligtaan o napapabayaan ng

kinauukulan? Ipaliwanag.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Ano ang kontraktuwalisasyon? At ano ang epekto nito sa mga manggagawang

Pilipino?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5. Alin sa mga karapatan na binanggit ng ILO ang sa palagay mo ay hindi

naisasakatuparan sa bansa? Paano ito maaaring mapalakas o maipalaganap?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Larawan: Dahilan:
_____________________________
. _____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
________________________ _____
_____________________________
_____________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Gawain 4: Suliranin at Suriin

Sa bahaging ito ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang mag-aaral ang mga nabuo mong
kaalaman ukol sa sektor ng paglilingkod. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa sektor ng
paglilingkod upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.
Suriin ang mga larawan at pagnilayang mabuti ang mga ito pagkatapos ay isulat ang sa tingin
mo ay dahialan kung bakit nangyayari ito sa kasalukuyan.
Larawan: Dahilan:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
http://www.freeclipart.com/news/opinion/
-of -philippine
-braindrai
-in-just-_____________________________
on -sunda-255.htmlttp://http://ghistorians.wordpress.com/2012/03/30/
pinoy w s n -drai
e y 8 brain n
Larawan: Dahilan:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
http://tutuontherun.com/
-filipino
-teacher-are-leavin-th -coop
why s g e /
1. Ano ang kaugnayan ng edukasyon sa pag-unlad ng bansa?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Paano nakakaapekto sa isang bansa ang pagbagsak ng kalidad ng edukasyon?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Bakit dumarami ang bilang ng mga manggagawang Pilipino na nangingibang-bayan partikular

na ang labor skilled worker at propesyonal?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________
4. Sa iyong palagay, magiging maunlad ba ang ekonomiya ng isang bansa kung sisiguraduhin ng
pamahalaan na mapapangalagaan ang kapakanan ng mamamayan?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Gawain 5: PAGLILINGKOD-POSTAL
Susulat ka ng isang BUKAS NA LIHAM para sa tanggapan ng Pangulong Duterte. Ang liham
ay dapat na maglalaman ng mga natutuhan, reyalisasyon, at opinyon mo tungkol sa sektor ng
paglilingkod sa pag-unlad ng ekonomiya ng bansa. Maglagay ka ng iyong mga mungkahing programa
para sa kagalingan ng mga manggagawang Pilipino sa kabila ng kinahaharap nating COVID-19
pandemic.
RUBRIK PARA SA BUKAS NA LIHAM
NAKUHANG
PAMANTAYAN DESKRIPSIYON PUNTOS
PUNTOS
Pagkilala sa sarili Maliwanag na nailahad ang lahat
ng mga tanong at isyung nalutas at
hindi nalutas, at nakagawa ng 25
kongkreto at akmang kongklusyon
batay sa pansariling pagtataya.
Paglalahad ng sariling Napakaliwanag ng paglalahad ng
25
saloobin sa paksa saloobin sa paksa.
Natukoy ang lahat ng mga
Pagpapahalagang
pagpapahalagang natalakay sa 25
natalakay sa aralin
paksa.
Pagsasabuhay ng mga Makatotohanan ang binanggit na 25
pagpapahalagang paraan ng pagsasabuhay ng mga
natutuhan sa paksa pagpapahalagang natutuhan sa
paksa.
KABUUANG PUNTOS 100
Repleksyon:
1. Ang aking natutunan ay _____________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________________.

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________________________________________________________.
3. Ang gusto ko pang gawin ay ________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________.
Mga Sanggunian:
MGA AKLAT
Bon, Charo B., at Bon, Rosa Belle R., Ekonomiks sa Makabagong Panahon, JO-ES
Publishing House Inc., 388 McArthur Highway,Dalandanan, Valenzuela City,
Philippines: 2015
Balitaw, Bernard R., Buising, Martiniano D., Garcia, Edward D.J., De Guzman, Apollo D.,
Lumibao Jr., Juanito L., Mateo, Alex P. at Mondeja, Irene J., EKONOMIKS Araling
Panlipunan – Modyul para sa Mag-aaral, Vibal Group, Inc., 5th Floor, Mabini
Building, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City, Philippines: 2015
MGA WEBSITES
https://www.slideshare.net/sirarnelPHhistory/aralin-23-sektor-ng-paglilingkod
https://www.slideshare.net/Arjei12/sektor-ng-paglilingkod-132048963
https://prezi.com/umvm3uahbcn7/aralin-30-sektor-ng-paglilingkod/ https://brainly.ph/question/544287
https://www.youtube.com/watch?v=C8bV1a0JN58 https://www.youtube.com/watch?v=5SG0R-
9_DIA

Gawain 1: On the Job!

Gamitin ang Rubrik sa pagbibigay ng marka sa pamprosesong tanong upang basehan sa
pagbibigay ng marka sa gawaing ito.
Gawain 2: Pagtukoy sa Kaalaman

1. c
2. d
3. b
4. d
5. c
6. c
7. d
8. d
9. b
10. c
Gawain 3: Ibase ang pagwawasto ng mga kasagutan sa Artikulo XII, Seksyon 3:

Katarungang panlipunan at mga karapatang pantao paggawa ng 1987 Philipines
Constitution. Maaaring basahin ang buod nito sa Ekonomiks 9 Araling
Panlipunan Modyul para sa Mag-aaral sa pahina bilang 469 – 473.
Gawain 4: Gamitin ang Rubrik sa pabibigay ng marka sa pamprosesong tanong upang

basehan sa pagbibigay ng marka sa gawaing ito.
Rubrik Para sa Pagbibigay ng Marka sa mga Pamprosesong Tanong

5 points Kung wasto at napunan ang katanungan ng mga mahahalagang impormasyon
na kinakailangan o hinihingi. Maayos ang pagkakalahad ng bawat ideya.
4 points Kung wasto ngunit may mga ideyang hindi nakaakma sa katanungan. Maayos
ang pagkakalahad ng bawat ideya.
3 points May koneksyon ang ideya ngunit hindi sapat upang mapunan ang hinihinging
kasagutan sa katanungan.
2 points Ang mga ideya ay may punto ngunit malayo sa dapat tema ng katanungan.

1 point Kung ang mga sadyang magulo at wala sa punto ang mga ideyang isinagot sa
katanungan.
0 point Kung walang isinagot.
Inihanda ni :
NEIL MARC G. TOMAS

May-akda
ARALING PANLIPUNAN
Pangalan: __________________________________________ Lebel: 9
Seksyon: ___________________________________________ Petsa: ______________
GAWAING PAGKATUTO
ANG IMPORMAL NA SEKTOR: MGA DAHILAN AT EPEKTO NITO SA

EKONOMIYA

Sa nakaraang mga aralin, iyong naunawaan ang mga bahaging ginagampanan ng mga
sektor ng agrikultura, industriya, at paglilingkod upang matugunan ang mga pangangailangan
ng ekonomiya at makamit ang pambansang kaunlaran. Subalit, hindi masasabing
komprehensibo ang pag-aaral ng ekonomiya ng isang bansa kung hindi natin maibibilang ang
pagsusuri ng tinatawag nating impormal na sektor sapagkat maraming mga mamamayan ang
kabilang dito. Kaugnay nito, ang pangunahing pokus ng araling ito ay ang impormal na sektor
ng ekonomiya. Upang higit mong maunawaan ang mga konseptong nakapaloob sa paksang
ito, ikaw ay haharap sa mga impormatibong tekstong siyang magbibigay sa iyo ng mga
impormasyon at mga mapanghamong gawain na pupukaw sa iyong interes at magdudulot ng
kaalaman.
Sa inilahad na economic development model ni W. Arthur Lewis, sinasabing nagmula ang

paggamit ng konsepto ng impormal na sektor. Inilarawan niya ito bilang uri ng hanapbuhay na
kabilang sa mga bansang papaunlad pa lamang (developing countries). Partikular sa mga ito ang uri ng
trabahong hindi bahagi ng makabagong sektor ng industriya. Subalit, ang pormal na pagsisimula ng
mga ekonomista at iskolar sa paggamit ng konseptong ito ay nagsimula noong 1970’s dahil sa
isinagawang pag-aaral ni Keith Hart, isang antropolohistang Ingles na nagsuri ng mga gawaing pang-
ekonomiya ng mga taong naninirahan sa Acrra, Ghana. Ginamit ni Hart ang konseptong ito upang
ilarawan ang uri ng hanapbuhay ng mga tao rito. Ito ay sinangayunan ng International Labour
Organization (ILO) batay sa kanilang isinagawang First ILO World Employment Mission sa Kenya,
Africa noong 1972. Batay sa resulta ng kanilang misyon, nalaman nilang marami ang mga may
hanapbuhay na nasa labas ng regular na industriya o ng itinatakda ng batas. Kaugnay nito, ang
International Labor Organization (ILO) ay gumawa ng resolusyon upang magkaroon ng
pandaigdigang batayan sa paglalarawan ng impormal na sektor. Sa isinagawang 15th International
Conference of Labor Statisticians noong Enero 19-28, 1993 sa Geneva, Switzerland, ayon sa ILO, ang
impormal na sektor ay nagtataglay ng malawak na katangian. Ito ay binubuo ng mga yunit na
nagsasagawa ng pagbuo ng produkto at serbisyo na may layuning makalikha ng empleyo o trabaho at
magdulot ng kita sa taong lumalahok dito. Ang mga gawain dito ay naisasagawa dulot ng mababang
antas ng organisasyon, hindi pagsunod sa itinatakdang kapital at pamantayan, at napakaliit na antas ng
produksiyon. Ang mga kasapi sa pagsasagawa ng mga gawain sa produksiyon sa ilalim nito ay
kadalasang mga kamag-anak o malalapit na kaibigan. Ito ay walang pormal na pagsunod sa mga
patakarang itinakda ng pamahalaan.
Kaugnay nito, noong Abril 2008, nagsagawa ang National Statistics Office (NSO) ng Informal
Sector Survey (ISS). Ito ang kauna-unahang pambansang surbey tungkol sa impormal na sektor sa
Pilipinas. Batay rito, lumabas na mayroong halos 10.5 milyong tao ang kabilang sa impormal na
sektor. Ang tinatawag na self-employed ay humigit-kumulang 9.1 milyong katao at ang mga
employers ay nasa 1.3 milyong katao. Maliban pa rito, sa isinagawang Labor Force Survey (LFS) ng
taong ding iyon (Abril 2008), lumabas na mayroong 36.4 milyong tao ang kabilang sa lakas-paggawa
at 30% nito ay kabilang sa mga informal sector operator. Sa kabuuang bilang na ito, 2/3 ay mga
kalalakihan at, kung ibabatay naman sa edad o gulang, ¾ o 75% ay nasa 35 gulang pataas.
Sa kabilang dako, ayon sa papel ni Cleofe S. Pastrana, isang kawani ng National Economic
and Development Authority (NEDA), na pinamagatang “The Informal Sector and Non-Regular
Employment in the Philippines”, sa isang kumperensiya sa Tokyo, Japan noong Disyembre
1517, 2009, kaniyang binigyang-diin ang impormal na sektor ay nakatutulong sapagkat
nakapagbibigay ito ng empleyo o trabaho sa mga mamamayan. Ito ay nagdudulot din ng
pagkakalikha ng mga produkto at serbisyong tutugon sa ating mga pangangailangan. Ang kita
ng impormal na sektor ay hindi naisasama sa kabuuang Gross Domestic Product (GDP) ng
bansa subalit tinataya na ang halaga ng produkto at serbisyo mula rito ay nasa 30%.
Samantala, ayon naman sa IBON Foundation, isang non-government organization
(NGO), na nagsasaliksik tungkol sa mga usaping sosyal, politikal, at ekonomiko ng bansa,
ang impormal na sektor ay paraan ng mga mamamayan lalo na ang kabilang sa tinatawag na
“isang kahig, isang tuka” upang magkaroon ng kabuhayan lalo na sa tuwing panahon ng
pangangailangan at kagipitan. Inilalarawan din nito ang pag-iral ng kawalan ng hanapbuhay
at ang kahirapan ang siyang nagtutulak sa tao na pumasok sa ganitong uri ng sitwasyon.
Maliban pa rito, ayon sa artikulo ni Cielito Habito sa Philippine Daily Inquirer (PDI) noong
Enero 21, 2013, kaniyang sinabi na ang tinatayang kabuuang bahagdan ng impormal na
sektor sa GDP ay 40%. Tinawag niya rin ang impormal na sektor bilang underground
economy o hidden economy. Ilan sa mga halimbawa ng mga taong kabilang sa sektor na ito
ay ang mga nagtitinda sa kalsada (sidewalk vendor), pedicab driver, karpintero, at mga hindi
rehistradong operasyon ng mga pampublikong sasakyan (colorum). Kabilang din sa sektor na
ito ang mga gawaing ipinagbabawal ng batas tulad ng prostitusyon, ilegal na pasugalan,
pamimirata (piracy) ng mga optical media gaya ng compact disc (CD) at digital video disc
(DVD). Kaugnay nito, ang sumusunod ay mga karaniwang katangian ng impormal na sektor:
• Hindi nakarehistro sa pamahalaan;
• Hindi nagbabayad ng buwis mula sa kinikita;
• Hindi nakapaloob sa legal at pormal na balangkas na inilatag ng pamahalaan
para sa pagnenegosyo.
Sa pangkalahatan, hindi lamang sa ating bansa mayroong impormal na sektor. Ito ay
nagaganap kahit sa iba pang bansa sa daigdig. Ang pag-iral nito sa iba’t ibang bansa ay
kakikitaan lamang ng pagkakaiba-iba nito ayon sa lawak, dami, at pangkalahatang sistema ng
operasyon. Gayumpaman, hindi maikakaila ang kontribusyon nito sa pag-unlad ng
ekonomiya ng bansa, partikular na sa pagbibigay ng empleyo o hanapbuhay sa mga
mamamayan.
Learning Competency with code

Nabibigyang halaga ang mga gampanin ng impormal na sektor at mga patakarang
pangekonomiya na makatutulong dito. (AP9MSP-IVh-16, MELC Q4.7)

Gawain 1: PICTURE-SURI at Iba Pa
A. Tukuyin at isulat sa patlang ang mga hanapbuhay ng mga sumusunod na larawan sa ibaba.
1. 2.
__________________ _________________
3. 4.
__________________ __________________
B. Piliin ang letra ng tamang sagot at isulat sa patlang.

_____5. Siya ang naglarawan na ang impormal na sektor ay uri ng hanapbuhay ng mga taong
kabilang sa umuunlad na bansa.
A. W. Arthur Lewis B. Keith Hart C. Cleofe S. Pastrana D. Cielito Habito _____6. Siya
ang nagsabing ang impormal na sektor ay underground economy o hidden economy.
A. W. Arthur Lewis B. Keith Hart C. Cleofe S. Pastrana D. Cielito Habito _____7.
Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang underground economy?
A. nagtitinda sa kalsada B. pedicab driver C. karpintero D. Jollibee owner _____8. Siya
ang nagbigay-diin na ang impormal na sektor ay nakatutulong sapagkat nakapagbibigay ito
ng empleyo o trabaho sa mga mamamayan.
A. W. Arthur Lewis B. Keith Hart C. Cleofe S. Pastrana D. Cielito Habito _____9. Ayon
sa sarbey na ginawa ng NSO noong 2008, may 36.4 milyong katao ang kasali sa lakas-
paggawa, ilang bahagdan ang kabilang sa mga informal sector operator?
A. 20% B. 25% C. 30% D. 40%
_____10. “Ang impormal na sektor ay paraan ng mga mamamayan lalo na ang kabilang sa
tinatawag na “isang kahig, isang tuka”, anong NGO ang nagsabi nito?
A. IBON Foundation B. Phil.Daily Inquirer C. International Labour Organization D.
National Statisitcs Office
1. Saang lugar mo madalas makita ang mga nasa larawan?
2. Sa iyong palagay, maituturing ba silang bahagi sa ekonomiya?
3. Paano mo maiuugnay ang mga larawang ito sa ekonomiya at pamumuhay ng tao.

Gawain 2: READ ME!
Panuto: Basahin at unawain ang mga sumusunod na mga pangungusap upang masagutan ang
mga sumusunod pang gawain.
Sa inilahad na economic development model ni W. Arthur Lewis sinasabing nagmula

ang paggamit ng konsepto ng impormal na sektor. Inilarawan niya ito bilang mga uri ng
hanapbuhay na kabilang sa mga papaunlad na bansa. Katulad ng ating bansa kung saan tayo
ay napapabilang sa mga tinatawag na developing countries at maraming mga uri ng trabaho
ang hindi bahagi sa sektor ng industriya. Ilan sa mga halimbawa ng mga taong kabilang sa
sektor na ito ay ang mga nagtitinda sa kalsada, karpintero, pedicab driver, labandera, at mga
hindi rehistradong operasyon ng mga pampublikong sasakyan..
Kabilang din sa impormal na sektor ang underground economy. Ito ay tumutukoy sa
mga uri ng hanapbuhay na hindi nakukuwenta at hindi nakatala sa pamahalaan. Ang mga
ganitong negosyo at hanapbuhay legal man o illegal ay hindi nagbabayad ng buwis. Drug
trafficking, kidnapping, smuggling, illegal gambling, prostition, at black market ay ilan
lamang sa mga illegal na pinagkakakitaan ng malaki ng mga taong kasangkot dito.
Bagaman ito ay hindi rehistrado marami pa rin ang mga mabuting dulot ng
underground economy. Maraming mga manggagawa ang nagkakaroon ng pagkakataon na
maghanapbuhay at kumita sa tulong ng mga gawain na kabilang sa underground economy.
Isang oppurtunidad sa mga mahihirap na magkaroon ng dagdag na kita dahil sa impormal na
sektor. Dahil dito natutugunan ang mga kailangan ng mga mahihirap na tao. Ang mga
produktong isinu-supply ng nasa sektor na ito ay mas mura kaya naman malaki ang tulong
nito sa mga gipit sa salapi. Marami ang tumatangkilik dito pagkat bukod sa natutugunan nito
ang pangangailangan, nagbibigay din ito ng kasiyahan. Sumusigla ang mga pamilihan
sapagkat maraming manggagagawa at nagtitinda ng mga lokal na produkto. Sa katunayan
sumasakop sa 43% ng ating Gross National Product (GNP) kung gagamitin ang paraan ng
pagsukat ng mga hanapbuhay sa pormal na sektor.
Bagaman may mga advantages ang underground economy, mayroon din naman itong
mga disadvantages.
1. Mababang kalidad ng produkto.
2. Maaaring mapanganib sa kalusugan ng mamimili dahil hindi dumadaan sa
pagsusuri.
3. Hindi nakakaambag sa pondo ng pamahalaan pagkat ito ay hindi rehistrado.
4. Dumami ang nakikisangkot sa illegal na gawain dahil sa malaking kitang dulot nito
5. Nagkakaroon ng kaguluhan bunga ng ilegal na gawain ng tao.
6. Nagiging daan upang lumaganap ang korupsiyon dahil sa panunuhol ng mga taong
kasangkot sa ilegal na gawain maging ang mga nagtitinda sa kalsada na hinuhuli ng
awtoridad.
7. Nagkakaroon ng monopolyo ng isang produkto at serbisyo.
Gawain 3: MAALAALA MO KAYA?
Tukuyin ang sagot sa hanay A mula sa hanay B. Isulat sa pg sagot ang isulat sa
patlang. A B
___1. Isinusulong na gawing legal ang jueteng a. Hindi namomonitor ng pamahalaan
ang mga paninda

___2. Lumiliit ang koleksiyon ng buwis b. Murang presyo
___3. Hinuhuli ang mga nagtitinda sa bangketa c. Marami ang pumapasok sa
underground economy
___4. Maraming pekeng produkto d. Para madagdagan ang kita ng
pamahalaan
___5. Tinatangkilik ang paninda sa underground e.Upang mabawasan ang nasaasangkot
economy sa underground economy
Gawain 4: I-KONEK MO!

Panuto: Sumulat ng isang sanaysay patungkol sa maganda at hindi magandang dulot ng
impormal na sektor ngayong panahon na may COVID-19.
Rubrik sa Sanaysay
Gawain Katangi-tangi Mahusay Katamtaman
(Sanaysay) (5) 4 3
Maliwanag ang
mensaheng nais
iparating ng output
Gawain 5: PORMAl o IMPORMAL?

Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na pahayag at tukuyin kung tama o mali. Lagyan
ng salitang PORMAL ang patlang kung TAMA ang mensahe, at IMPORMAL kung ito ay
MALI.
__________1. Ang pormal na pagsisimula ng paggamit ng terminong “impormal na sektor”
ay pinasimulan ni Keith Hart noong taong 1973.
__________2. Ang International Labour Organization (ILO) ay nagpalabas ng pandaigdigang
batayan ng paglalarawan ng impormal na sektor.
__________3. Ang impormal na sektor ay tumutukoy sa yunit na nagsasagawa ng mataas na
antas ng organisasyon na may sinusunod na takdang kapital at pamantayan ng produksiyon.
__________4. Batay sa 2008 Informal Sector Survey (ISS), mayroong halos 10.5 milyon ang
kabilang sa impormal na sektor.
__________5. Ang impormal na sektor ay nakarehistro at sumusunod sa batas at pamantayan
ng pamahalaan.
__________6. Ang Asian Development Bank (ADB) ay nagsagawa ng pag-aaral tungkol sa
ekonomiya at impormal na sektor ng 162 bansa sa daigdig.
__________7. Ayon sa 2007 BLES NSO Report, ang impormal na sektor ay nakapag-ambag
ng 10-15% sa kabuuang Gross Domestic Product (GDP) ng ating bansa.
__________8. Inilarawan ng IBON Foundation ang impormal na sektor bilang sektor na
binubuo ng mga taong “isang kahig, isang tuka”.
__________9. Ang karaniwang katangian ng impormal na sektor ay hindi nakarehistro, hindi
nagbabayad ng buwis, at hindi nakapaloob sa legal at pormal na balangkas ng pamahalaan.
__________10. Ang impormal na sektor ay kilala rin bilang underground o hidden economy
Repleksyon:

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________ .
Mga Sanggunian:
Aklat: “Kahulugan at Kahalagahan ng

Ekonomiks”, Ekonomiks Araling Panlipunan Modyul para sa Mag-aaral, Department
Education
“Katuturan at Kahalagahan ng Ekonomiks” Project EASE, Araling Panlipunan IV.
Susi ng Pagwawasto sa mga tanong:
Gawain 1: PICTURE-SURI at Iba Pa
1.Pedicab driver 6. D
2.Talipapa vendor 7. D
3.Manghihilot 8. C
4.Labandera 9. C
5. A 10. A
Gawain 3: MAALAALA MO KAYA?

Sagot: 1.D 2.A 3.E 4.C 5.B
Gawain 5. PORMAL O IMPORMAL
1. IMPORMAL 6. IMPORMAL
2. PORMAL 7. IMPORMAL
3. IMPORMAL 8. PORMAL
4. PORMAL 9. PORMAL
5. IMPORMAL 10. PORMAL
Inihanda ni:

PHAEBE R. EUGENIO
May-akda
ARALING PANLIPUNAN
Pangalan: ________________________________________ Baitang: 9

Seksyon: _________________________________________ Petsa: _______________
Gawaing Pagkatuto
ANG PILIPINAS AT ANG KALAKALANG PANLABAS

“No man is an island.” Ito ay isang popular na kasabihang nagsasaad na walang tao sa
mundo ang maaaring mabuhay nang mag-isa. Nagpapatunay ito na sa buhay ay kailangan
natin ng karamay o kasama. Ang konseptong ito ay hindi lamang akma sa tao kundi maging
sa isang bansa. Sa larangan ng mga bansa, ang kasabihang ito ay makikita sa pampulitika,
panlipunan, at higit sa lahat sa pang-ekonomikong usaping na masasalamin sa pamamagitan
ng pakikipagkalakalan.
Kaugnay nito, ang araling ito ay patungkol sa kalagayan, kalakaran, at kahalagahan ng
kalakalang panlabas ng Pilipinas. May mga inihandang mapanghamong mga gawain at mga
tekstong babasahin na siyang makapagbibigay sa iyo ng mga kaalaman at impormasyon
upang mabigyang-linaw kung ano ang kalakalang panlabas at bakit ito nagaganap sa pagitan
ng Pilipinas at ibang bansa sa daigdig.
Ang kalakalang Panlabas ay isang mekanismo sa pagpapanatili ng magandang
pakikipag-ugnayan ng mga bansa. Hatid ng malayang kalakalan ang integrasyon ng kultura,
ekonomiya, politikal, at teknolohikal ng mga bansa sa daigdig. Sa pamamagitan ng malayang
kalakalan ang mga bansa ay bumubuo ng samahan o trading block. Ang kawalan ng
limitasyon o galing sa kalakalan ng kasapi ay higit na nagpapalawig ng malayang kalakalan.
Napapalakas ang komersyo at industriya ng mga kasaping bansa at napag-iigting ang
malayang paglipat ng manggagawa, kapital at pamumuhunan, ipinaiiral din ang mga
patakaran na nakapaloob sa pandaigdigang ekonomiya na nagtataguyod at nagsasaalang-
alang ng karapatan at kapakanan ng mamamayan.
Matapos mong malaman at matuklasan ang tungkol sa kalakalang panlabas ng
Pilipinas ay matutuhan mo din bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol
sa pangekonomikong ugnayan at patakarang panlabas na nakatutulong sa Pilipinas . Upang
higit na maging makabuluhan at mapukaw ang iyong interes, inaasahang magagabayan ka ng
mga inihandang Gawain kaya halina’t gawin at sagutin ang mga nakaatang na gawain.
Learning Competency with code:
Nasusuri ang pang-ekonomikong ugnayan at patakarang panlabas na nakakatulong sa

Pilipinas (AP9 MELC Q4.8)

Gawain 1: Hanap-Salita
Hanapin ang sumusunod na salita sa word box. Ang mga ito ay maaaring nasa anyo
pababa, pahalang, pataas, o pabaliktad. Maaring gumamit ng pangkulay (light-colors) upang
mabigyang diin ang iyong kasagutan. Pagkatapos ay sagutan ang nakahandang pamprosesong
katanungan.
PARNERSHIP DEREGULATION TARIPA

PAMUMUHUNAN LIBERALISASYON PRIBATISASYON
INDUSTRIYALISASYON EXPORT TEKNOLOHIYA
IMPORT TRADING BLOCK KAPITAL
I T H A R D X E T I L H P A L G I P
N R A S P D E R E G U L A T I O N A
D A P U T E X M O R T Y C O B O K R
U D D P R T P E R O L O N K E T S T
S I A E A R O R T S A R E P R E G N
T N N R D O R Y Y T O T E K A K R E
R G O F E M T T A E N H D N L N N R
I B Y A R A A R B K H G U O I O A S
Y L S G A I N O K R P H I W S L N H
A O A N E P B J L I U H I Y A O U I
L C S I S Y I I R M T F M E S H H P
I K I S T J S R U R I R P M Y I U M
S I T D A U T M A A R T O A O Y M I
A S A G D O A A O T P G R C N A U U
S H B N E P N Y L T S I T A P P M H
Y R I P B Y A K D R F A R K O K A T
O E R L K A P I T A L G E A L H P S
N R P U H K E T G M G K R T T T P A
1. Alin sa mga ito ang bago o hindi gaanong pamilyar sa iyo? Bakit?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.

2. Sa iyong sariling opinyon, paano kaya nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa ang mga
salitang iyong hinanap? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________.
Gawain 2: Cross Word
Punan ang hinihinging salita batay sa katanungan sa bawat bilang.
Pahalang
1. Samahan na nagtatakda ng mga patakaran para sa kalakalang pandaigdig.
2. Relasyong US-Pilipinas na nagpapalawig ng malayang kalakalan na itinakda mula
1945 hanggang 1974.
3. Pagbebenta sa mga pag-aari ng pamahalaan sa mga pribadong kompanya.
4. Kawalan ng control o subsidiya ng pamahalaan sa mga produkto.
5. Isa sa mga kelangan sa pamumuhunan.
6. Pag-alis ng hadlang sa kalakalan tulad ng taripa, lisensya, at iba pa.
Pababa
2. Samahang pangkalakalan o trading.
7. Ang ibinabayad sa pagluluwas at pag-aangkat ng produkto.
8. Pagpapalitan ng produkto sa kapwa produkto.
9. Itinakdang dami sap ag-aangkat ng mga produkto.

Gawain 3: Tuklasin: Ang larawang kupas
Pagmasdan ang larawan sa ibaba na may kaakibat na mensahe, unawaing mabuti ang
mensahe. Sagutan at gawing gabay ang mga katanungan na makikita sa ibaba upang
maihayag ang nabuong ideya sa iong isipan.
1. Ano ang ipinahihiwatig ng larawan?

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Paano mo mapapatunayan ang kasabihang, “No Man is an Island”? May pagkakatoon
ba sa iyong buhay na nangyari ito?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Kung hindi mangyayari ang nasa larawan ano sa palagay mo ang kasalukuyang
kalagayan ng ating bansa?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

4. Paano mo maiuugnay ang kasabihang “No man is an island” sa pang-ekonomikong
aspeto ng isang bansa?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5. Bakit mahalaga ang pakikipag-ugnayan at pakikipag-kalakalan ng mga bansa?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Gawain 4: Tanong ko, Sagot mo!
Matapos mabasa at mapagaralan ang mga teksto, sagutin ang mga katanungan bilang
pamprosesong kaalaman.

Ano-ano ang mga patakarang pang
-
Ano-anong pangyayari ang nagbibigay ekonomiko na nakaapekto sa pamumuhay ng
daad sa pandaigdigang kalakalan? mga Pilipino na dulot ng panlabas na

kalakalan?
KALAKALANG PANLABAS
Paano naaapektohan ng ugnayan at Nakatutulong ba ang malayang kalakalan

patakarang panlabas ang pamumuhay sa pang-ekonomikong kalagayan ng
ng mga Pilipino? bansa? Paano?
Gawain 5: I – Guhit Kaalaman
Magsaliksik tungkol sa kalagayan ng kalakalang panlabas ng Pilipinas. Batay sa mga

datos o impormasyon na inyong makukuha ay bubuo kayo ng mahahalagang impormasyon o
detalye at gagawa kayo ng sarili ninyong editorial cartoon. Kinakailangang ang mabubuo
ninyong balita ay naglalaman ng maayos na panimula kung saan ipinaalam ninyo sa
mambabasa ang paksa, ang katawan ng balita na siyang nagpapaliwang ng paksa, at ang
wakas kung saan mababasa ang inyong mga tagubilin o mungkahi tungkol sa paksa. Ang
inyong output ay mamarkahan gamit ang sumusunod na rubrik.

RUBRIK PARA SA EDITORYAL CARTOON
Pamantayan Pananda Puntos Natamong

Puntos
Naipakita at naipaliwanag nang mahusay ang
kaangkupan editorial cartoon batay sa inilahad
Nilalaman 20
na balita tungkol sa kalagayan ng kalakalang
panlabas ng Pilipinas.
Pagkamalikhain at Maliwanag at angkop ang mensahe sa
pagkamasining ng paglalarawan ng konsepto kung kailan at bakit 20
editorial cartoon nakikialam ang pamahalaan sa pamilihan.
Kabuuang
presentasyon at Malinis, maayos, at mahusay sa
10
kahusayan ng pagpapaliwanag ang kabuuang larawan.
editorial cartoon
Repleksyon:
1. Ang aking natutunan ay ____________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
______________________________________________.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
___________________________________________________.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
____________________________________________________.
Mga Sanggunian:
MGA AKLAT
Bon, Charo B., at Bon, Rosa Belle R., Ekonomiks sa Makabagong Panahon, JO-ES
Publishing House Inc., 388 McArthur Highway,Dalandanan, Valenzuela City,
Philippines: 2015
Balitaw, Bernard R., Buising, Martiniano D., Garcia, Edward D.J., De Guzman, Apollo D.,
Lumibao Jr., Juanito L., Mateo, Alex P. at Mondeja, Irene J., EKONOMIKS Araling
Panlipunan – Modyul para sa Mag-aaral, Vibal Group, Inc., 5th Floor, Mabini
Building, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City, Philippines: 2015
MGA WEBSITES
https://www.slideshare.net/sirarnelPHhistory/aralin-25-kalakalang-panlabas-97962778
https://takdangaralin.ph/kalakalang-panlabas/
https://lrmds.deped.gov.ph/detail/6093 https://www.youtube.com/watch?v=AoX3tYQl7sU
https://www.youtube.com/watch?v=VOsufpXDCKE https://www.youtube.com/watch?
v=buwbPZiNye4
https://www.youtube.com/watch?v=1Y0NNRDzyKs
Inihanda ni :
NEIL MARC G. TOMAS May-

akda
Gawain 1: Hanap salita

I T H A R D X E T I L H P A L G I P
N R A S P D E R E G U L A T I O N A
D A P U T E X M O R T Y C O B O K R
U D D P R T P E R O L O N K E T S T
S I A E A R O R T S A R E P R E G N
T N N R D O R Y Y T O T E K A K R E

R G O F E M T T A E N H D N L N N R
I B Y A R A A R B K H G U O I O A S
Y L S G A I N O K R P H I W S L N H
A O A N E P B J L I U H I Y A O U I
L C S I S Y I I R M T F M E S H H P
I K I S T J S R U R I R P M Y I U M
S I T D A U T M A A R T O A O Y M I
A S A G D O A A O T P G R C N A U U
S H B N E P N Y L T S I T A P P M H
Y R I P B Y A K D R F A R K O K A T
O E R L K A P I T A L G E A L H P S
N R P U H K E T G M G K R T T T P A
Gawain 2: Cross Word
Q
U
O
T

A
Rubrik Para sa Pagbibigay ng Marka sa mga Pamprosesong

Tanong
5 points Kung wasto at napunan ang katanungan ng mga mahahalagang

impormasyon na kinakailangan o hinihingi. Maayos ang
pagkakalahad ng bawat ideya.
4 points Kung wasto ngunit may mga ideyang hindi nakaakma sa
katanungan. Maayos ang pagkakalahad ng bawat ideya.
3 points May koneksyon ang ideya ngunit hindi sapat upang mapunan
ang hinihinging kasagutan sa katanungan.
2 points Ang mga ideya ay may punto ngunit malayo sa dapat tema ng
katanungan.
1 point Kung ang mga sadyang magulo at wala sa punto ang mga
ideyang isinagot sa katanungan.
0 point Kung walang isinagot.

ARALING PANLIPUNAN
Pangalan: ________________________________________ Lebel: 9

Seksiyon: _________________________________________ Petsa: ____________
GAWAING PAGKATUTO
Ang Pilipinas at ang Kalakalang Panlabas

“No man is an island.” Nagpapatunay ito na sa buhay ay kailangan natin ng karamay o
kasama. Ang konseptong ito ay hindi lamang akma sa tao kundi maging sa isang bansa. Sa
larangan ng mga bansa, ang kasabihang ito ay makikita sa pampulitika, panlipunan, at higit sa
lahat sa pang-ekonomikong usaping na masasalamin sa pamamagitan ng pakikipagkalakalan.
Ayon sa Oxford Dictionary of Economics, ang kalakalang panlabas ay tumutukoy sa
pagpapalitan ng mga produkto at serbisyo ng mga bansa. Pangunahing layunin nito ay
matugunan ang mga pangangailangan. Nagaganap ang ganitong ugnayan ng mga bansa dulot
ng kakapusan sa likas na yaman at iba pang mga salik upang maisagawa ang produksiyon.
Halimbawa, ang ating bansa ay sagana sa mga produktong agrikultural subalit salat naman
tayo sa produktong langis at petrolyo kung kaya’t tayo ay umaasa sa produksiyon ng ibang
bansa. Ang ganitong sitwasyon ang nagbibigay ng batayan kung bakit umiiral ang kalakalang
panlabas.
Bago pa man dumating ang mga Espanyol, ang mga sinaunang Pilipino ay
nakikipagpalitan na ng kalakal sa ilalim ng sistemang barter sa mga Arabo, Tsino, Hapones,
Indian, at iba pang dayuhan. Sa ilalim ng sistemang ito, ang batayan ng pagpapalitan ng
kalakal o produkto ay nakabatay ayon sa kung ano ang pangangailangan at kagustuhan ng
isang bansa.
Sa kabilang dako, kaalinsabay ng pagbabago ng panahon at pag-unlad ng disiplina ng
pag-aaral ng ekonomiks ay sumibol ang iba’t ibang mga teorya o pananaw ng mga
ekonomista tungkol sa kalakalang panlabas na siyang nagdulot ng malawakang pagbabago
mula sa sistemang barter noong sinaunang panahon. Ang absolute advantage at comparative
advantage theory ang nagiging batayan ng mga bansa para sumali sa pandaigdigang
kalakalan. Ang isang bansa ay masasabing may absolute advantage sa pagprodyus sa isang
kalakal kung nakakalikha ito ng mas maraming bilang ng produkto gamit ang mas kaunting
salik ng produksyon kumpara sa ibang bansa. Samantala, ang isang bansa ay masasabing may
comparative advantage sa pagprodyus sa isang kalakal kung ito ay magkakaroon ng
espesyalisasyon sa paglikha ng kalakal. Ang isang bansa ay may comparative advantage sa
produksyon kung marami itong mapagkukunan ng paggawa, lupa at kapital na ginagamit sa
produksyon ng naturang produkto. Upang maunawaan ang takbo ng kalakalang panlabas ng
isang bansa ay sinusuri ang tinatawag nating Balance of Payment (BOP), na siyang
nagsisilbing sukatan ng pandaigdigang gawaing pang-ekonomiya ng isang bansa. Ito rin ang
nagpapakita ng talaan ng transaksiyon ng isang bansa sa iba’t ibang bahagi ng mundo.
Samantala, ang Balance of Trade (BOT) naman ay makukuha sa pamamagitan ng
pagbabawas ng halaga ng kalakal na inaangkat (import) sa halaga ng kalakal na iniluluwas
(export).
Sa pagtatapos ng araling ito inaasahang ikaw ay nakapagtataya ng kalakaran o
sitwasyon ng kalakalang panlabas ng Pilipinas, napahahalagahan ang bahaging ginagampanan
ng kalakalang panlabas sa ekonomiya ng ating bansa, at nasusuri ang ugnayan at mga
patakarang pang-ekonomiya ng Pilipinas sa iba’t ibang samahan o organisasyong may
kinalaman sa kalakalang pandaigdig

Nasusuri ang pang-ekonomikong ugnayayan at patakarang panlabas ng na
nakatutulong sa Pilipinas. (MELC WEEK 10-AP9 )
Panuto
Ang mga gawaing nakapaloob sa LAS na ito ay para sa Ika-10 linggo ng Q4. Ang Gawain 1
at 2 ay isasagawa ng mag-aaral para sa unang araw. Ang Gawain 3 at 4 ay nakalaan para sa
ikalawang araw at ang Gawain 5 bilang huling gawain ay nakatakda sa ikatlong araw.
Gawain 1: LARAWAN-SURI
Panuto: Suriing mabuti ang edirotorial cartoon at sagutin ang mga pamprosesong tanong.
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang ipinapakita sa larawan?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
.
2. Batay sa larawan, pagkomparahin ang export at import ng ating bansa?
_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_______.
3. Anong mga hakbang ang nararapat gawin ng ating bansa upang bumuti ang takbo ng
kalakalang panlabas ng Pilipinas?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_______.
Gawain 2: PHILIPPINE ECONOMIC TIES: Logo Natin, Alamin at Talakayin
Panuto: Punan mo ng mahahalagang impormasyon ang dayagram na nasa ibaba upang

maikompara ang pakikipag-ugnayan ng ating bansa sa mga samahang pandaigdig.
Layunin ng Pagkatatag ng Mga Samahang Pangunahing Tulong na

Samahan Pangekonomiko Naidulot sa Ekonomiya ng
Pilipinas

Gawain 3- KALAKALAN NG KAALAMAN
Panuto: Basahin ang mga sumusunod na pahayag sa Hanay A at hanapin ang tamang na
sagot sa Hanay B.
Sagot Hanay A Hanay B

1. Ang tawag sa sistema ng pagpapalitan ng mga A. WTO
produkto at serbisyo ngmga bansa sa daigdig.
2. Ito ay ang buwis na ipinapataw sa mga B. Quota

produktong inaangkat.
3. Ang pagluluwas ng mga produkto patungo sa iba’t C. APEC

ibang bansa sa daigdig.
4. Ang tawag sa pag-aangkat o pagbibili ng produkto D. Kalakalan

sa ibang bansa.
5. Ito ay ang takdang dami ng mga produkto na E. Absolute

maaaring iluwas sa isang bansa. advantage
6. Isang organisasyong pangkalakalan na itinatag F. Taripa

upang isulong ang malayang kalakalan sa
pagitan ng mga bansa sa daigdig.
7. Ang samahan ng mga bansa sa Asya Pasipiko na G. Export

naglalayong paunlarin ang ekonomiya ng mga
kasaping bansa sa pamamagitan ng pagiibayo ng
kalakalan.

8. Ang samahan ng mga bansa na nagtatag ng H. R.A. 7731
tatlong pangunahing komunidad na
kinabibilangan ng Political & Security
Community, Economic Community, at
SocioCultural Community na siyang magiging
batayan ng ugnayan ng mga kasaping bansa.
9. Ito ay isinabatas upang mapalawak ang operasyon I. ASEAN

ng mga dayuhang bangko sa pamamagitan ng
pagtatayo ng ng mga sangay nito.
10. Batayan ng kalakalang panlabas kung saan ang J. R.A 7721

isang bansa nakakalikha ng mas maraming
bilang ng produkto gamit ang mas kaunting salik
ng produksyon kumpara sa ibang bansa. K. Import
Gawain 4: PUNTO DE VISTA!
Panuto: Basahin at unawain ang mga pahayag na may kaugnayan sa kalakalang panlabas ng
Pilipinas sa talahanayan. Tukuyin kung ito ba ay DAPAT O DI-DAPAT na umiral sa atin at
sa ibang bansa at pagkatapos ay ipaliwanag ang inyong naging tugon.
Pahayag Dapat Di-dapat Paliwanag

1. Pagiging palaasa ng
mga Pilipino sa mga
dayuhang produkto.
2. Pakikpag-ugnayan ng
ating bansa sa mga
samahang
pandaigdig.
3. Mas mataas na import
kaysa export.
4. Pagpapatupad ng mga
batas, patakaran o
programang may
kaugnayan sa
kalakalang panlabas.
5. Diskriminasyo sa
sistemang
pangkalakalan.
Gawain 5: PANATA NG MABUTING MAMAMAYAN

Panuto: Ikaw ay aatasang bumuo ng isang “panata” na naglalaman ng kung papaano ka
magiging mabuting kabahagi upang mapaunlad ang ekonomiya ng ating bansa. Bigyang-tuon
ang sumusunod sa paggawa ng Panata ng Mabuting Mamamayan.
a. Komprehensibong nagpapahayag ng mga pamamaraan kung paano magiging

kabahagi sa kaunlaran ng bansa;
b. Napapangatwiranan kung bakit kailangan tayong maging kabahagi upang
isulong ang kaunlaran ng ating bansa.
c. Kahalagahan sa pagtataguyod at paghihimok sa pagiging matalinong
mamimili at mapanagutang negosyante.
PANATA NG ISANG MABUTING KABATAAN
_____________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
_
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________
_
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
________________________________________.
Rubrik sa Pagpupuntos
Para sa mga Pagsulat ng Panata/Pamprosesong Tanong

Puntos
5 Magaling ang kawastuhan ng ideya, organisado at malikhain ang
paglalahad ng ideya batay sa paksa
4 Lubhang kasiya-siya ang kawastuhan ng ideya, organisado at
malikhain ang paglalahad ng ideya batay sa paksa
3 Kasiya-siya ang kawastuhan ng ideya, organisado at malikhain
ang paglalahad ng ideya batay sa paksa
2 Hindi gaanong kasiya-siya ang kawastuhan ng ideya, organisado
at malikhain ang paglalahad ng ideya batay sa paksa
1 Dapat pang linangin ang kawastuhan ng ideya, organisado at
malikhain ang paglalahad ng ideya batay sa paksa
Para sa Pagsasakatuparan ng mga Ibang Gawain


Puntos
5 Kung wasto at napunan lahat ng gawain
4 Kung wasto ngunit kalahati lamang ang napunan na gawain
3 Kung wasto ngunit sangkapat lamang ang napunan na gawain
2 Kung kalahati ang mali at napunan na Gawain
1 Kung mali lahat ang Gawain
Repleksyon:

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________________________________________________.
_____________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________________________________________________________.

__________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_____________________________________________________.
Mga Sanggunian:
MGA AKLAT/JOURNALS
Bernard R. Balitao, et al., 2017, Ekonomiks, Metro Manila, Vibal Group, Inc., 2015,72-83.
MGA WEBSITES
“Curriculum Implementation and Learning Management Matrix,” Department of Education,

May 2020,
http://depedsouthcotabato.org/wpcontent/uploads/2020/05/Attach1_K-to- 12-
Curriculum-Implementation-and-Learning-ManagementMatrix.pdf.
“Kalakalang Panlabas”, Slideshare,February 24,2014,
https://www.slideshare.net/rhodzcabuang . /kalakalang -panlabas-exportimpor Susi
ng Pagwawasto sa mga Tanong:
Gawain 3: Kalakalan ng Kaalaman

1. D 6. A
2. F 7. C
3. G 8. I
4. K 9. J
5. B 10. E
Gawain 4: Punto de vista

1. Di-dapat
2. Dapat
3. Di-dapat
4. Dapat
5. Di-dapat
Inihanda ni:
JESTER A. TUKLING
May Akda

Ap 9 Las Q4 - 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ap 9 Las Q4 - 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

9

LEARNING ACTIVITY SHEET

Republic of the Philippines

Printed by: Curriculum and Learning Management Division

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times ii

Natutukoy ang ibat-ibang gampanin ng

pambansang kaunlaran. .................................

Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng

paghahayupan, at paggugubat ................................

Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sector ng

Nabibigyang-halaga ang mga gampanin ng sektor ng

nakatutulong dito ................................

Nabibigyang-halaga ang mga ang mga gampanin ng

ekonomiyang nakatutulong dito ................................

Nabibigyang halaga ang mga gampanin ng impormal

makatutulong dito ................................

Nasusuri ang pang-ekonomikong ugnayan at

Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang kaunlaran .( AP9 MELC Q4.1)

Pangalan: _______________________________________ Lebel:_ 9

Konsepto at Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran

Panimula (Susing Konsepto)

Gawain 1: Kantahan Tayo

Wala ka bang napapansin Mga batang ngayon lang isinilang

Hindi na masama ang pag-unlad Bakit 'di natin pagisipan

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times

Gawain 2: Laro Ko, Ibahagi Ko.

Gawain 3. I-Check Mo!

Gawain 4: Evolution - Explanation

RUBRIKS - Batayan sa pagbibigay ng puntos

2. Ang gustong gusto kong gawain ay

3. Ang gusto ko pang gawin ay

Kulay ng tubig Dagat Kulay asul naging itim

hangin Sariwang hangin Hindi sariwang hangin/

Gawain 3. I-Check Mo!

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times

KONSEPTO AT PALATANDAAN NG PAMBANSANG KAUNLARAN

Panimula (Susing konsepto):

Kasanayang Pampagkatuto at koda:

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times

3. Batay sa mga larawan, malinaw na ang buhay sa Pilipinas ay

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times

1. May pagkakatulad ba ang pagsulong at pag-unlad? Ipaliwanag.

2. Kailan masasabing maunlad ang isang bansa?

3. Ano ang pagkakaiba ng tradisyunal na pananaw ng pag-unlad at makabagong pananaw

4. Sang-ayon kaba sa konsepto ni Todaro na ang pag-unlad ay dapat na kumatawan sa

5. Sa iyong sariling pagtataya, maunlad na ba ang

Gawain 3. OO o HINDI? Sagutin ang mga sumusunod na tanong na may kinalaman sa

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times

5. Sa iyong sariling pagtataya, ano ang iyong pakahulugan sa pangkabuhayang pag-unlad?

Gawain 4. JUMBLED LETTERS

1. Isang multidimensyunal na proseso na kinapalooban ng malaking pagbabago. Isa itong

2. Paggamit ng mga makinarya at makabagong teknolohiya sa paglinang ng mga industriya at

4. Ang itinuturing na tunay na yaman ng isang bansa.

Gawain 5. POWER THINKING. Basahin at suriin ang mga nilalaman ng dayagram na

Ekonomiks_ikasiyam na baitang, Araling Panlipunan

Todaro, M.P.& Smith S.C.(2012)Economic Development. 11th edition, USA,

Mga Susi ng Pagwawasto sa mga tanong:

1. Larawan ng kahirapan at kasaganaan. Ang higit na nakapukaw ng aking pansin ay ang

1. Feliciano, Fajardo..Ang pag-unlad ay isang aktibong proseso.

2. Todaro at Smith. May dalawang konsepto ng pag-unlad, ang tradiyunal na pag-unlad at

Pangalan: __________________________________________ Lebel: 9

Note: Practice Personal Hygiene protocol at all times

GAMPANIN NG MGA PILIPINO TUNGO SA PAMBANSANG KAUNLARAN