‫‪Vol 6 No.

2 2022‬‬

‫رینمۺاینزیۺیکۺاشرعیۺںیمۺہفسلفۺووجدتی‬

‫‪EXISTENTIALISM IN THE POETRY OF MUNEER NIAZI‬‬

‫‪۱‬۔رادشاخم‬
‫‪۲‬۔ڈارٹکانزہیۺرپونی‬
‫‪۳‬۔ہتفگشۺمیلح‬
‫‪ABSTRACT‬‬

‫‪The ideas and attitudes that emerged in the Western literary movements of the twentieth century, and which‬‬
‫‪influenced many famous poets and writers. Existentialism is also an important attitude in these movements.‬‬
‫‪Existentialism, like other ideologies and attitudes, is a product of the West. After gaining strength in the West, it‬‬
‫‪flourished in Urdu literature. Writers and poets of every age, from Socrates to the present, have somehow been‬‬
‫‪influenced by this theory. In the West, Kirkigard is the founder of this ideology. It was strengthened by Nietzsche,‬‬
‫‪Hegel and Heidegger, and elevated by Sartre.Faiz Ahmed Faiz, Non Meem Rashid, Meera Ji, Majeed Amjad and‬‬
‫‪Munir Niazi are important poets who accept the effects of existence in Urdu. Munir Niazi's poetry contains‬‬
‫‪elements such as sadness, despair, Soliloquy, fear, loneliness and death. This background illustrates the existence‬‬
‫‪of Munir Niazi. Munir Niazi has his own unique identity in Urdu literature as an existential poet. His deeds will‬‬
‫‪be remembered in Urdu for a long time‬‬

‫دیلکیۺاافلظ‪:‬رینماینزی‪،‬ووجدتی‪،‬رفایسیسن‪،‬رجینم‪ ،‬ژاكۺاپكۺاسررت‪ ،‬وخدالکیم‬

‫وسیبںیۺدصیۺیکۺرغمیبۺادیب ۺرحتوکیںۺںیم ۺنجۺرظنوویںۺاورۺروویںۺےن ۺمنجۺایل ۺاور ۺیئکۺانومرۺرعشاۺاورۺادابۺوکۺاسۺرظنےیۺےنۺ اتمرثۺایک ۺ۔ ۺامۺںیمۺ"ووجدتی"ۺیھبۺاکیۺامہۺروہیۺےہ ۺوجۺہک ۺاباقدعہۺ‬
‫اکیۺےفسلفۺیکۺلکشۺ"ہفسلفۺووجدتی"ۺںیمۺںیمہۺاتلمۺےہ۔ۺ"ووجدتی"ۺاکۺانلۺےتیلۺیہۺیئکۺوساالتۺذنہۺںیمۺڑھکےۺوہاجےتۺںیہۺاثمكۺےکۺوطرۺرپۺووجدتیۺایۺووجدۺایکۺےہۺ؟ۺامہرےۺووجدۺاکۺدصقمۺاوربلطمۺایکۺےہۺ؟ۺبجۺومۺ‬
‫تۺیہۺااسنمۺاکۺدقمرےہۺ وۺاےۺدیپاۺرکےنۺاکۺافدئہۺایکۺاھت‪،‬ۺاںیہنۺۺدیپاۺرکےتۺوتقۺامۺےۺوشمرہۺایکۺایگۺاھتۺہکۺںیہن۔ۺاسۺرطحۺےکۺوساالتۺووجدتیۺےکۺاسھتۺکپچۺےگٔۺںیہۺ۔ۺامۺوساالتۺرپۺابتۺرکےنۺےۺےلہپۺرضرویۺ‬
‫ےہۺہکۺووجدتیۺیکۺاترخیۺرپۺرصتخۺرظنۺنا یۺیکۺاجےئ۔‬

‫ۺوہےۺےہۺ "ووجدتیۺ" یکۺاالطصحۺویرپۺےۺامہرےۺاہںۺ‬

‫درگیۺرظنویںۺاورۺروویںۺیکۺۺرطحۺووجدتیۺیھبۺرغمبۺیکۺدیپاوارۺےہۺاورۺرغمبۺںیمۺانتورۺدرتخۺےننبۺےکۺدعبۺاردوۺادبۺںیمۺدالخ ٔ‬
‫یچنہپۺےہۺرغمبۺںیمۺرقساطۺےۺرکیلاتاحكۺ رۺدورۺےکۺرعشاۺوۺادابۺںیمۺووجدیۺصان رۺ ےتلۺںیہۺنکیل اسۺےفسلفۺیکۺانشتخۺاکۺرہساۺ"رکک گارڈ" ےکۺانلۺاجاتۺےہ۔ۺاسۺےکۺدعبۺےشطنۺاورۺلگیہۺےنۺاسۺوکۺوقتتیۺدیۺہکبجۺژاكۺاپكۺ‬
‫اسررتۺےنۺاسۺرظنےیۺوکۺسجۺادنازۺےۺشیپۺایکۺوہۺارفنادتیۺاکۺاحلمۺےہ۔ۺسجۺیکۺوہجۺےۺاسۺےکۺےفسلفۺوکۺرہشتۺیلمۺ۔اورۺویں"ۺہفسلفۺووجدتیۺ"ےکۺانلۺےۺاجانۺایگۺ۔ۺ‬

‫رفایسیسنۺۺزابمۺںیم ۺاسۺےک ۺےیل ۺ‪Existence‬ۺ‪،‬ۺرجینمۺںیمۺ‪،Existenz‬ۺارگنزییۺںیم ۺ‪Existentialist‬ۺاورۺاردوۺںیمۺووجدتیۺیک ۺاالطصحۺاخص ۺوۺاعلۺےہۺاسۺوکۺوموجدتیۺیھب ۺاہک ۺاجاتۺےہۺ‬

‫راےۺاہیںۺدرجۺیکۺاجیتۺںیہۺاسۺنمضۺںیمۺاقیضۺاجودیۺاکیۺہگجۺےتھکلۺںیہۺ‬
‫درگیۺرظنویںۺاورۺروویںۺیکۺرطحۺٓاجۺکتۺووجدتیۺیکۺاجعمۺاورۺیمتحۺرعتفیۺنیعتمۺںیہنۺوہیکسۺاتمہۺضعبۺرکفمنیۺیکۺ ٔ‬

‫"ۺامتلۺووجدیۺوھتڑےۺتہبۺاالتخفۺےکۺاسھتۺااسنمۺیکۺالٹۺٓازادیۺےکۺربملعدارۺںیہۺ۔ۺاسۺےیلۺہکۺامۺےکۺزندکیۺااسنمۺاکۺووجدۺوج رۺرپدقملۺےہۺ‬
‫۔ۺاہڈیئرگیۺےکۺاہںۺووجدۺیکۺہیۺاوم تۺز ضۺزین یۺاوم تۺےہۺ۔‬

‫______________________________________‬

‫یپۺاچیۺڈیۺاردوررسیچۺاکسرل‪،‬ہبعشٔۺاردو‪،‬رسدحویوینریٹسۺاشپور‬ ‫‪.1‬‬
‫یپۺاچیۺڈی‪،‬وگرٹنمنۺاکجلۺونمیۺویوینریٹسۺلصیفۺٓاابد‬ ‫‪.2‬‬

‫‪43‬‬
 ‫‪Vol 6 No.2 2022‬‬

‫یپۺاچیۺڈیۺاردوررسیچۺاکسرل‪،‬ہبعشٔۺاردو‪،‬رسدحویوینریٹسۺاشپور‬ ‫‪.3‬‬
‫اھکےۺاجیتۺ‬
‫ۺاسررتۺےنۺاسۺںیمۺیقطنمۺاوم تۺاکۺااضہفۺرکۺدایۺ۔ۺنکیلۺہیۺاوم تۺایۺٓازادیۺاسۺےکۺاہںۺاہنتیئۺاورۺوگہشۺینیشنۺےہۺ۔ۺدورسوںۺیکۺرظنںیۺاےۺ ٔ‬
‫ںیہۺاسۺےکۺربسکعۺینرلشۺےکۺاہں ۺہیۺدورسوںۺےک ۺلیمۺوجكۺیکۺیلھکۺدوعتۺےہ ۺ۔ جیسیرزےکۺزندکی ۺقلطمۺٓازادیۺنکممۺںیہنۺ۔ ۺ رۺہلصیف ۺااسنمۺ‬
‫ےکۺاےنپۺاحالتۺیکۺامغزیۺرکاتۺےہۺاورۺاسۺیکۺونعمتیۺامۺاحالتۺیہۺیکۺرنیہۺتنمۺوہیتۺےہ"۔ۺ(‪)۱‬‬

‫ہکبجۺاکیۺہگجۺژاكۺاپكۺاسررتۺووجدتیۺےکۺ قلعتۺےتھکلۺںیہۺ۔‬

‫"ووجدتیۺوہۺرطزۺرکفۺےہۺسجۺںیمۺووجدۺوج رۺرپۺدقملۺاھجمسۺاجاتۺےہ''۔(‪)۲‬‬

‫درہجۺٓاراۺاسۺابتۺیکۺوگایہۺدیتیۺںیہۺہکۺااسنمۺٓازادۺدیپاۺوہاۺےہۺ نکیلۺوتقۺاورۺاخالتۺےنۺاےۺاپدنبۺرکدایۺےہۺدورسیۺابتۺوجۺاسررتۺاتہکۺےہۺوہۺہیۺہکۺااسنمۺےلہپۺدیپاۺوہاۺےہۺاورۺداینۺںیمۺٓاےنۺےکۺ‬
‫دعبۺاسۺےن ۺاینپۺراہۺوخدۺوجتزیۺیکۺےہۺوہۺہیۺیھبۺےتھکلۺںیہۺہکۺبجۺوکیئ ۺاکررگیۺوکیئۺزیچۺانبۺاتۺےہۺ وۺاسۺےکۺذنہۺںیمۺوکیئۺہنۺوکیئۺاخہکۺرضورۺوہاتۺےہۺنکیلۺاہلل ۺاعتیل ۺےنۺبجۺااسنمۺوکۺقیلختۺرکانۺاچاہۺ وۺاہللۺےکۺذنہۺںیمۺوکیئۺ‬
‫اخہکۺوموجدۺںیہنۺاھت(‪)۳‬ۺہکلبۺاےۺانبےنےکۺدعبۺزنیمۺرپ کنیھپۺدایۺےہۺابۺااسنمۺیہۺرپۺرصحنمۺےہۺہکۺوہۺسجۺرطحۺاچےہۺاینپۺزدنیگۺانبۺاتکسۺےہۺ۔درالصۺاسررتۺ ‪ Atheistic existentialism‬ۺاھتۺاہللۺاعتیلۺۺیکۺذاتۺ‬
‫ےۺرکنمۺاھتۺبتۺیہۺ وۺاہکۺےہۺہکۺااسنمۺڑچیکۺںیمۺدیپاۺوہاۺےہۺاورۺاسۺےبۺدخاۺداینۺںیمۺااسنمۺاالیکۺےہۺ۔ۺوہۺااسنمۺیکۺدیپاشئۺوکۺوضفكۺاتھجمسۺےہۺ۔‬

‫ووجدتی ۺوک ۺوسیبی ۺدصی ۺںیم ۺوقتتی ۺیلم ۺ و ۺارگنزیی ۺنیفنصم ۺےک ۺالعوہ ۺاردو ۺداں ۺہقبط ۺیھب ۺاس ۺیک ۺرطف ۺرابغ ۺوہا ۺاور ۺاس ۺےک ۺارثات ۺوبقك ۺےیک ۺ۔ ۺسج ۺیک ۺاھچپ ۺ ر ۺدور ۺےک ۺرعشا ۺاوراداب ۺےکۺ‬
‫ۺیھبںیہ۔ۺنجۺےکۺاہںۺہفسلفٔۺووجدتیۺیکۺاھچیۺاھچپۺداھکیئۺدیتیۺےہ۔‬
‫الکومںۺںیمۺاتلمۺںیہۺایہنۺںیمۺاکیۺانلۺرینمۺاینزیۺاک ۺ‬

‫رینمۺاینزیۺیکۺاشرعیۺاکۺرعہصۺفصنۺدصیۺرپۺطیحمۺراہۺ۔ۺاوہنںۺےناردوۺاورۺاجنپیبۺزابمۺںیمۺۺاشرعیۺیکۺاورۺامۺدوونںۺزابونںۺےکۺانومرۺرعشاۺںیمۺامشرۺوہےتۺےہۺ۔ۺوہۺۺاکیۺےکۺاسكۺےھتۺہکۺامۺےکۺ‬
‫وادلۺاکۺااقتنكۺوہاۺامۺیکۺرپورشۺامۺیکۺوادلہۺےنۺیکۺ۔ۺامۺیکۺوادلہۺیھبۺھڑ ےنۺےۺعف ۺریتھکۺیھتۺسجۺاکۺارثۺرنیمۺاینزیۺرپۺھڑا۔‬

‫رینماینزیۺرشابۺون یشۺےکۺاعدیۺےھتۺاورۺزایدہ ۺرشابۺےنیپۺیک ۺوہجۺےۺاسسنۺیکۺامیبریۺالتبمۺوہۺےگٔۺسجۺیکۺوہجۺےۺ‪۲۶‬ۺدربمسۺ‪۲۰۰۶‬ۺءۺںیمۺامۺیکۺزدنیگۺاہرۺےھٹیب۔ۺاوہنںۺےنۺوجۺھچکۺیھبۺقیلختۺایکۺوہۺامۺےکۺانلۺوکۺ‬

‫دصویںۺکتۺزدنہۺرےنھکۺےکۺےیلۺاکیفۺںیہ۔ۺ‬

‫رینماینزیۺیکۺاشرعی ۺںیم ۺدرگیۺرکفیۺوخںویبںۺےکۺباق ےلۺںیمۺووجدتیۺاکۺہلغۺزایدہۺرظنۺۺٓااتۺےہۺ۔ ۺاسۺیکۺوہج ۺہیۺےہۺہکۺنپچبۺںیمۺوادلۺاکۺاسہیۺرسۺےۺاھٹۺایگۺاھت ۺ‪،‬ۺدورسیۺگنجۺمیظعۺےکۺوہانلکۺ‬

‫احملتۺ‪،‬ۺرشا وںۺیکۺوہجۺےۺرھگۺے ۺاکنےنلۺاکۺدھکۺاورۺرحتکیۺٓازادیۺےسیجۺوااعقتۺےھتۺامۺوااعقتۺیکۺوہجۺےۺامۺےکۺادنرۺوخف‪،‬ۺڈرۺ‪،‬ۺاہنتیئ‪،‬ۺایدۺراگتفںۺاورۺرکبۺذاتۺیسیجۺایفیکتۺدیپاۺوہۺیگٔۺسجۺےنۺرینمۺاینزیۺوکۺتہبۺ‬
‫ھچکۺےنہکۺرپۺوبجمرۺایکۺانچہچنۺاینپۺووجدۺےکۺ قلعت ۺیھبکۺیھبکۺوہۺوساتچۺںیہۺہکۺںیمۺوہںۺیھب ۺایۺںیہنۺوہںۺ۔ۺہیۺوساكۺاںیہن ۺووجدیۺےفسلفۺےکۺ برکۺرکۺدےہ ۺےہۺاورۺوہۺاےنپۺالکلۺںیمۺووجدۺیکۺوموجدیگۺاورۺہنۺوہےنۺےکۺ قلعتۺویںۺ‬
‫اکپرۺاےتھٹۺںیہۺہک۔ۺ‬

‫ںیمۺوہںۺیھبۺاورۺںیہنۺیھبۺہیۺبجعۺابتۺےہۺ‬

‫ہیۺاسیکۺربجۺےہۺںیمۺسکۺےکۺاایتخرۺںیمۺوہں(‪)۴‬‬

‫رینماینزی ۺیکۺاشرعیۺںیمۺووجدیۺصان رۺوکۺلیکشتۺدےنی ۺواالۺالہپۺرصنعۺاہنتیئ اورۺوخفۺےہۺوجۺامۺیکۺاشرعیۺںیمۺامنایںۺرظنۺٓاات ۺےہۺامۺاکۺوخفۺاورۺڈرۺاسۺیکۺاہنتۺرہۺاجےنۺیکۺوہجۺینبۺےہۺوہۺبسۺںیمۺرےتہ ۺوہےئۺ‬

‫وخدۺوکۺاہنتۺےتھجمسۺےہۺاسۺےیلۺوہۺاےلیکۺنپۺاکۺاکشرۺداھکیئۺدےتیۺےہ۔امۺےکۺالکلۺںیمۺوریامۺوہگجں‪،‬ۺاکھٹونںۺ‪،‬ۺوطافونںۺاورۺابدوابراںۺاکۺذرکۺاسۺیکۺاہنتیئۺیکۺۺوصتریۺۺیشکۺرکاتۺںیہۺ۔ۺامۺیکۺاہنتیئۺےکۺ قلعتۺاافشقۺادمحۺےتھکلۺںیہ۔ۺ‬

‫"وہ ۺاےنپ ۺرھگاےن ۺاک ۺاکی ۺاڑگا ۺوہا ۺ ہچ ۺاھت ۺ۔ ۺسج ۺیک ۺاکشںیت ۺ ے ۺ ے ۺرک ۺاب ۺگو ۺدور ۺے ۺٓاےن ۺ ےگ ۺےھت ۺاور ۺرھگ ۺےکھچک ۺارفاد ۺہی ۺیھبۺ‬
‫۔۔۔۔۔۔ ۺوسےنچ ۺ ےگ ۺےھت ۺہک ۺارگ ۺرینم ۺہن ۺرےہ ۺ و ۺینتک ۺوتبیصمں ۺے ۺاکی ۺیہ ۺابر ۺاجنت ۺلم ۺاجیت۔۔۔۔۔رھگ ۺےک ۺگووگں ۺےن ۺاخوم یش ۺاک ۺبرہۺ‬
‫اامعتسكۺرکےکۺاسۺےۺعطقۺقلعتۺرکۺایلۺگو ۺتہبۺےھتۺاورۺوہۺاالیک"(‪)۵‬‬

‫‪44‬‬
 ‫‪Vol 6 No.2 2022‬‬

‫رینمۺیکۺاشرعیۺںیمۺاہنتیئۺ اکۺذرکۺدتبرجیۺامتۺرظنۺٓااتۺےہۺامۺوکۺنتۺاہنتۺرکےنۺںیمۺدرگیۺگووگںۺےکۺاسھتۺاسھتۺامۺےکۺرھگۺواگوۺاکۺیھبۺاہھتۺاھتۺاکیۺاثمكۺدںیھکیۺ۔ۺ‬

‫لپۺلپۺیلجبۺکمچۺریہۺےہۺاورۺولیمںۺاہنتیئۺےہ‬

‫ےنتکۺنتجۺےیکۺےنلموکۺرھپۺیھبۺینتکۺدوریۺےہ‬

‫ےتلچۺےتلچۺاہرۺایگۺںیمۺرھپۺیھبۺراہۺادوھریۺےہۺ‬

‫اھگلئۺےہۺٓاوازۺوہاۺیکۺاورۺدكۺیکۺوبجمریۺےہۺ(‪)۶‬‬

‫رینمۺاینزیۺیکۺاہنتیئۺامۺیکۺیلہپۺںویبیۺیکۺااچکنۺومتۺ‪،‬المزتمۺےۺرفاری‪،‬ۺنپچبۺںیمۺوادلۺاکۺاسہیۺرسۺےۺا ھٹۺاجانۺاورۺرھگواگوۺںۺیکۺدعلۺدیپسچلۺیکۺوہجۺینبۺ۔ایسۺاہنتیئۺےنۺاںیہنۺۺوحفۺںیمۺالتبمۺرکۺدایۺ‬
‫یہیۺوحفۺامۺےکۺووجدیۺصان رۺاکۺدورساۺڑباۺوحاہلۺےہۺ۔ۺدعلۺظفحتۺ‪،‬ۺاہنتیئۺاورۺاعمرشیتۺانااصنویفںۺوکۺدشتۺےۺوسحمسۺرکانۺامۺےکۺوحفۺاورۺڈرۺاکۺابثعۺانبۺامۺیکۺاشرعیۺےۺدنچۺاکیۺاثمںیلۺوطبرۺومنہنۺشیپۺیکۺاجریہۺںیہۺ‬
‫۔ۺ‬

‫رجہ وںۺاکۺوخفۺاھتۺرپۺششکۺہنہکۺباقلۺ‬

‫ایکۺاھتۺسجۺوکۺمہۺےنۺوخدۺدویارۺاجدہۺرکۺایل (‪)۷‬‬

‫دےھکیۺںیہۺوہۺرگنۺہکۺایھبۺوہںۺوخفۺںیمۺ‬

‫وہۺوصرںیتۺیلمۺںیہۺہکۺڈرۺاجےئۺٓادیمۺ(‪)۸‬‬
‫ی‬
‫‪۱۹۴۷‬ء ۺںیم ۺاوہنں ۺےن ۺرجہت ۺرکےک ۺاج ۺرہشوں ۺںیم ۺوھگےتم ۺوہےئ ۺوخد ۺوک ۺمیسقت ۺایک ۺ۔ ۺاور ۺوہ ۺاینپ ۺذات ۺںیم ۺمگ ۺوہ ۺےئگویکہکن ۺبج ۺاہنتیئ ۺاینپ ۺدحںی ۺاپر ۺرکے ۺ و ۺااسنم ۺاےنپ ۺذایت ۺدھک ۺدرد ۺاور ۺرکب ۺںیم ۺالتبم ۺوہ ۺاجات ۺےہۺ‬
‫۔اہنتیئ ۺاوروخفۺوۺڈر ۺ ےکۺالعوہۺامۺےک ۺووجدی ۺلیکشت ۺاکۺرسیتا ۺڑبا ۺوحاہلۺرکبۺذاتۺیھب ۺےہ۔ ۺوہۺبسۺھچک ۺوہےنۺےکۺابووجدۺیھب ۺاالیکۺےھت ۺ۔ۺوہۺبجۺاایتخراتۺاکۺطلغ ۺاامعتسكۺدےتھکیۺاورۺزگرےۺوہوںۺیکۺایدۺٓایتۺ و ۺوہۺتہبۺ‬
‫ردیجنہۺوہاجےت۔ٓازادۺرایتسۺںیمۺدیقۺیکۺزدنیگۺاورۺاجاجبرکبےۺملظۺوۺمتس‪،‬ۺوہانلیکۺاورۺرپناشیاینںۺۺدےتھکیۺ وۺڑھبکۺاےتھٹۺ۔ۺاںیہنۺہیۺرکبۺذاتۺڈےنسۺاتگلۺ۔ۺاےنپۺدوھکں‪،‬ۺدردوںۺاورۺرکبۺذاتۺاکۺااہظرۺویںۺرکےت۔ۺ‬

‫ریمیۺرطحۺوکیئۺاینپۺوہلۺےوہیلۺلیھکۺےکۺدےھکیۺ‬
‫ٹ‬
‫ی‬
‫اک ےۺھکۺاہپڑۺدوھکںۺےکۺرسۺہپۺلیھجۺےکۺدےھکیۺ(‪)۹‬‬

‫ریمےۺاپسۺارگۺیھبکۺریمیۺاہک یۺیھبۺونسۺ‬

‫ایکسسںۺیتیلۺوہاںیئۺر ہۺریہۺںیہۺ"ر""روہ(‪)۱۰‬‬

‫اجاتنۺوہںۺاکیۺاےسیۺصخشۺوکۺںیمۺیھبۺرینمۺ‬

‫پ‬
‫مغۺےۺ ھیرۺوہۺایگۺرگمۺیھبکۺروایۺںیہنۺ(‪)۱۱‬‬

‫درہجۺابالۺاراعرۺیک ۺرطحۺددعتدۺاراعرۺرینمۺاینزیۺےکالکلۺںیمۺ ےتلۺےہسجۺےامۺیکۺرکبۺذاتۺیکۺوخںوبںۺ یتکپۺےہۺ۔وہۺاےنپۺووجدۺںیمۺمگۺرےتہۺاورۺاہنتیئۺیکۺاذوتیںۺوکۺےتلیھجۺےتلیھجۺ"وخدۺالکیم''ۺ‬

‫یھبۺۺرکےتۺںیہۺوجہکۺٓاپۺےکۺووجدیۺصان رۺاکۺاکیۺاور ۺ ڑباۺوحاہلۺےہۺ۔ۺاعلۺوطرۺرپۺبجۺوکیئۺصخشۺبسۺھچکۺوھکۺاجےئۺاورۺاسۺےکۺاپسۺابیقۺھچکۺہنۺےچب ۺ‪،‬اسۺےک باتبۺدارۺدوتسۺوۺاابحبۺ‪،‬ۺرہتشۺدارۺاورۺرھگوا ے ۺبسۺ‬
‫ََۺ"وخدالکیمۺ"ۺاکۺاکشرۺوہۺاجاتۺےہۺااسیۺیہۺرینمۺاینزیۺےکۺاسھتۺیھبۺوہاۺدشدیۺاہنتیئۺیکۺوہجۺےۺوہۺوسچۺوۺاچبرۺںیمۺنگمۺرےنہۺ ےگۺ۔ۺاسۺتیفیکۺاکۺادنازہۺامۺےکۺبسحۺذلیۺزغكۺےۺایکۺاجاتکسۺںیہۺ۔ۺ‬
‫اےۺوھچڑۺدےۺ وۺ وہۺالزینۺ‬

‫‪45‬‬
 ‫‪Vol 6 No.2 2022‬‬

‫رمۺیھبۺاجوںۺ وۺتمۺروان‬

‫اانپۺاسھتۺہنۺوھچےٹۺاگ‬

‫ریتیۺریمیۺاچہۺاکۺدنبنھۺ‬

‫ومتۺےۺیھبۺںیہنۺوٹےٹۺاگۺ‬
‫پ ی‬
‫ۺںیمۺابدكۺاکۺ ھیسۺدبكۺرکۺ‬

‫ھجتۺےۺےنلمۺٓاوںۺاگۺ‬

‫ریتےۺرھگۺیکۺتھچۺرپۺ‬

‫مغۺےکۺوھپكۺااگوںۺاگ‬

‫بجۺ وۺایلیکۺیھٹیبۺوہۺیگۺ‬

‫ھجتۺوکۺوخبۺروالوۺاگۺ(‪)۱۲‬‬

‫رینمۺاینزیۺبجۺوکیئۺابتۺایبمۺرکےتۺےہ وۺےجہلۺیکۺافنتس‪،‬وظفلںۺیکۺدنبشۺاورۺۺرطزراگرشۺےۺوخبۺاکلۺےتیلۺےہ ۺویںۺاتگلۺےہۺےسجۺوکیئۺصخشۺاسےنمۺھٹیبۺرکوکیئ اہک یۺانساتۺوہ۔ۺوجۺرینمۺےکۺالکلۺیکۺاکیۺامہۺوخیبۺ‬

‫وصترۺیکۺاجیتکسۺںیہ۔ۺ‬

‫ی‬
‫رینمۺاینزیۺیکۺاشرعیۺںیمۺووجدیۺرکیپۺاکۺاپوچناںۺڑباۺوحاہل ۺینوییسۺےہۺوہۺاہللۺاعتیلۺےۺاینپۺزدنیگۺاکۺرازۺوپےتھچۺےہۺہکۺریمیۺ زدنیگۺاکۺبلطمۺوۺدصقمۺایکۺےہۺےھجمۺویکںۺدیپاۺایکۺ؟امۺوساالتۺاکۺوجابۺاجۺیکۺلکشۺ‬
‫ںیمۺاسےنمۺٓااتۺےہۺ وہۺےتھکلۺںیہۺ۔ۺ‬

‫ریمیۺمشچۺتسمۺاکۺدوھاکۺےہزدنیگۺ‬

‫اےۺربۺذواالجلكۺاتبۺایکۺےہۺزدنیگۺ‬

‫ےبۺوسدۺااظتنرۺںیمۺرمانۺےہۺزدنیگۺ‬

‫اکۺرہشۺایبنجۺاکۺامتہشۺےہۺزدنیگۺ(‪)۱۳‬‬

‫ۺرینمۺاینزیۺےکۺزندکیۺزدنیگۺاکیۺےبۺ ینعۺزیچۺاورۺدوھہکۺےہۺااسنمۺرتہبۺےۺرتہبنیۺیکۺالتشۺںیمۺالبٓرخۺرمۺیہۺاجاتۺںیہۺ۔‬

‫ۺرینمۺیکۺاشرعیۺاکۺاکیۺاورۺوجدیۺوحاہلۺایدۺراگتفںۺےہۺ۔ۺایدںیۺہنۺ رفۺاۺ سۺیکۺارفنادیۺےہۺہکلبۺاامتجتیعۺاکۺروپۺیھبۺدارۺیتیلۺںیہۺ۔ۺوجۺگو ۺامۺےۺہ ےڑےۺوہےئۺےہۺامۺیکۺایدۺوکۺوہۺدشتۺےۺوسحمسۺرکےتۺوہےئۺاکیۺ‬

‫ہگجۺوہۺویںۺوگایۺوہےتۺںیہۺ۔ۺ‬

‫ایبنجۺےۺزنمںیلۺاورۺراگتفںۺیکۺایۺدۺ‬

‫اہنتویئںۺاکۺز رۺےہۺاورۺمہۺںیہۺدووتسںۺ(‪)۱۴‬‬

‫‪46‬‬
 ‫‪Vol 6 No.2 2022‬‬

‫درہجۺابالۺاراعرۺےۺویںۺولعملۺوہاتۺۺےہہکۺرینماینزیۺاہجںۺاخقلۺاکانئتۺےۺزدنیگۺاورۺووجدۺےکۺ قلعتۺاےنپۺووجدۺیکۺےبۺونعمتیۺاورۺاتیلص ۺرپۺ ثحۺوۺارکارۺںیمۺےہۺواہںۺہ ےڑےۺگووگںۺیکۺایدوںۺاکۺسکعۺیھبۺوخبۺایبمۺرکۺ‬

‫راہۺےہۺوجہکۺامۺےکذایتۺرجتابتۺوۺاشمدہاتۺےۺڑجاۺوہاۺےہۺ۔ۺاہنت یئ‪،‬ۺوخفۺ‪،‬ۺڈرۺ‪،‬ۺووجدتیۺیکۺاتیلصۺ‪،‬ۺوخدالکیمۺ‪،‬ۺرکبۺذاتۺ‪،‬ۺےبۺ ینیۺاورۺنامیش یۺالصۺںیمۺاسۺۺابتۺاکۺتوبتۺرفامہۺرکاتۺےہۺہکۺرینمۺاینزیۺووجدتیۺدنسپۺقیلختۺ‬
‫اکرۺےھتۺامۺےکۺاہںۺہفسلفۺووجدتیۺےکۺامتلۺصان رۺاکۺربالمۺااہظرۺاتلمۺےہۺےسجۺۺاوھنںۺےنۺینفۺاہمر وںۺےۺدمعہۺاجہمۺانہپایۺےہ۔ۺ‬

‫ارغلض ۺرینم ۺاینزی ۺیک ۺاشرعی ۺاک ۺاطمہعل ۺرکےن ۺے ۺہیۺہجیتن ۺاذخ ۺوہات ۺےہ ۺہک ۺام ۺیک ۺاشرعی ۺںیم ۺہفسلف ۺووجدتی ۺےک ۺامتل ۺصان ر ۺ ےتل ۺںیہ ۺوج ۺہن ۺ رف ۺہفسلف ۺووجدتی ۺوک ۺاراقتءۺدےنی ۺںیم ۺاعموم ۺناتب ۺوہیگ ۺہکلب ۺرنیمۺ‬
‫اینزیۺوکۺدوجدیۺرعشاءۺیکۺفصۺںیمۺڑھکےۺرکےنۺےکۺےیلیھبۺاکیفۺںیہۺ ۔ۺرشمیقۺووجدیۺۺرعشاءۺںیمۺدیجمۺادجم‪،‬ۺمۺلۺرادشۺ‪،‬ۺریمایجۺاورۺضیفۺےکۺالعوہۺرینمۺاینزیۺےنۺیھبۺاسۺےفسلفۺںیمۺاانپۺگواہۺونماایۺےہۺوجۺاقرنیئۺادبۺاکیۺ‬
‫دمتۺکتۺایدۺرںیھکۺےگ۔ۺ‬

‫ۺ ۺوحاہلۺاجت‬

‫‪۱‬۔ۺاقیضۺاجودی‪،‬ۺووجدتیۺ‪،‬ۺنشکفۺاہوسۺ‪،‬الوہرۺ‪۲۰۱۸‬ءۺ‪،‬صۺ‪۱۸‬‬

‫پ‬
‫‪۲‬۔ۺژاكۺاپكۺاسررتۺ‪،‬ۺادبۺ‪،‬ۺہفسلفۺاورۺووجدتیۺرمہبتۺاخدلۺومحمد‪،‬ۺراگراشتۺ بلیشرزۺالوہرۺ‪۲۰۱۷‬ء‪،‬ۺص‪۳۲۳‬‬

‫‪۳‬۔ۺااضی‪،‬ۺص‪۴۹۸‬‬

‫‪۴‬۔ۺرنیمۺاینزیۺ‪،‬ۺایلکتۺرینمۺ‪،‬ۺہبتکمۺرینمۺ‪،‬ۺالوہرۺ‪،۱۹۸۳‬ۺص‪۲۷۵‬‬

‫پ‬
‫‪۵‬۔ۺرینمۺاینزیۺ‪،‬ۺایلکتۺرینمۺ‪،‬ۺینرواۺ بلیشرز‪،‬ۺالوہرۺ‪،۲۹۸۶‬ۺصۺ‪۲۳‬‬

‫‪۶‬۔ۺااضی‪،‬ۺص‪۱۹۵‬‬

‫‪۷‬۔ۺااضی‪،‬ۺصۺ‪۳۰۴‬‬

‫‪۸‬۔ۺرنیمۺاینزیۺ‪،‬ۺھچۺرگنۺدروازےۺ‪،‬ۺدوتسۺیلبپۺزنشیکۺ‪،‬ۺاالسلۺٓاابدۺ‪،‬ۺ‪،۲۰۰۸‬ۺص‪۸۱‬‬

‫پ‬
‫‪۹‬۔ۺرینمۺاینزیۺ‪،‬ۺایلکتۺرینمۺ‪،‬ۺینرواۺ بلیشرز‪،‬ۺالوہرۺ‪،۲۹۸۶‬ۺص‪۸۱‬‬

‫‪۱۰‬۔ۺااضی‪،‬ۺصۺ‪۲۰۵‬‬

‫‪۱‬ا۔ۺرنیمۺاینزیۺ‪،‬ۺایلکتۺرینمۺ‪،‬ۺہبتکمۺرینمۺ‪،‬ۺالوہرۺ‪،۱۹۸۳‬ۺص‪۲۸۷‬‬

‫‪۱۲‬۔ۺااضی‪،‬ۺص‪۳۰۸‬‬

‫‪۱۳‬۔ۺااضی‪،‬ۺص‪۳۰۹‬‬

‫‪۱۴‬۔ۺرینمۺاینزی‪،‬ۺلگنجۺںیمۺدکنھۺ‪،‬ۺوگراۺیلبپۺزنشیکۺالوہرۺ‪،‬ۺ‪۱۹۹۷‬ۺصۺ‪۹۹‬‬

‫‪47‬‬