‫خانواده برابر‬

‫شروط ضمن عقد راهی است برای‬

‫با‬ ‫كاهش نابرابری حقوقی ميان‬
‫همسران در خانواده‪ .‬راهی كه در‬
‫چارچوب قوانين و شرايط موجود هم‬
‫شروط ضمن عقد‬ ‫قابل استفاده است‪« .‬همسری»‬
‫وبسايتی است غيرانتفاعی‪ ،‬برای‬
‫كمک به شما در ايجاد شرايطی‬
‫مطلوبتر در زندگی زناشويی؛ از طريق‬
‫ثبت شروط ضمن عقد‪ .‬ما تالش‬

‫س‬‫هم‬
‫میكنيم اين شروط را به زبان ساده‬

‫ری‬
‫معرفی كرده و ابعاد قانونی و‬
‫مذهبی‪ ،‬و نيز روش ثبت آنها را شرح‬
‫دهيم‪.‬‬
‫‪www.Hamsari.net‬‬

‫‪Hamsari.net‬‬
‫«همسری» آماده ارائهی مشاورهی رایگان برای شماست‪.‬‬

‫ما را دنبال کنید‪:‬‬

‫در این دفترچه میخوانید‪:‬‬

‫شروط ضمن عقد‬

‫نحوه ثبت شروط ضمن عقد‬
‫باورهای نادرست درباره شروط ضمن عقد‬
‫استفتا از بعضی مراجع درباره شروط ضمن عقد‬
 ‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‬ ‫آﯾﺖ اﷲ اﻟﻌﻈﻤﯽ اراﮐﯽ ﻧﯿﺰ در رﺳﺎﻟﻪ ﻋﻤﻠﯿﻪ ﺧﻮد آوردهاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﯾﺎ ﻋﻘﺪ ﻻزم دﯾﮕﺮى ﺑﻪ زن ﺧﻮد وﮐﺎﻟﺖ دﻫﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮ او‬
‫آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺶ روي ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮔﺰﯾﺪهاي از راﯾﺞﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮوط دﯾﮕﺮي وﺟﻮد‬ ‫ﻣﺜﻼً ﻣﻌﺘﺎد ﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮔﺮدد‪ ،‬از ﻃﺮف ﺷﻮﻫﺮ ﺻﯿﻐﻪ ﻃﻼق ﺟﺎرى ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺲ اوﻟﻮﯾﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد‬ ‫اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد و ﻋﻘﺪ و ﻃﻼق ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي و اﻗﺪام درﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﻣﺸﺎور ﺣﻘﻮﻗﯽ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫آﯾﺖ اﷲ اﻟﻌﻈﻤﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 1119‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﻣﻘﺮر ﻣﯽدارد‪:‬‬
‫»اﮔﺮ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﯾﺎ ﻋﻘﺪ ﻻزم دﯾﮕﺮى ]زن[ ﺷﺮط ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫»ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻋﻘﺪ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ از ﻃﺮف ﺷﻮﻫﺮش ﺧﻮد را ﻃﻼق دﻫﺪ ﻋﯿﺒﻰ ﻧﺪارد و در ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد‬
‫ازدواج ﯾﺎ ﻋﻘﺪ ﻻزم دﯾﮕﺮ ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮط ﺷﻮد ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬زن دﯾﮕﺮ ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ در ﻣﺪت‬
‫ﻧﯿﺰ ﺣﻖّ ﻃﻼق ﮔﻔﺘﻦ را دارد وﻟﻰ ﺑﺨﻮاﻫﺪ زن را از وﮐﺎﻟﺖ ﻋﺰل ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﮐﺎﻟﺖ ﺷﺮط ﺷﺪه‬
‫ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻏﺎﯾﺐ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺗﺮك اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺣﯿﺎت زن ﺳﻮءﻗﺼﺪ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺳﻮء رﻓﺘﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪«.‬‬
‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﻮد‪ ،‬زن وﮐﯿﻞ و وﮐﯿﻞ در ﺗﻮﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﺛﺒﺎت‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﺷﺮط در ﻣﺤﮑﻤﻪ و ﺻﺪور ﺣﮑﻢ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺧﻮد را ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺳﺎزد‪«.‬‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﺷﻮراى ﻋﺎﻟﻰ ﻗﻀﺎﯾﻰ ﻃﻰ ﻣﺼﻮﺑﻪاي ﺳﺎزﻣﺎن ﺛﺒﺖ اﺳﻨﺎد و اﻣﻼك ﮐﺸﻮر را ﻣﻮﻇﻒ‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ در دﻓﺘﺮﭼﻪﻫﺎي ﻧﮑﺎﺣﯿﻪ )ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ( ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﺳﺮدﻓﺘﺮان ﻗﺮار ﻣﻰﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ آورده ﺷﻮد و ﺳﺮدﻓﺘﺮﻫﺎ را ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ آن ﺷﺮاﯾﻂ را ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻣﻮرد ﺑﻪ زوﺟﯿﻦ‬
‫ﺗﻔﻬﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮﻃﻰ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ زوﺟﯿﻦ واﻗﻊ و ﺑﻪ اﻣﻀﺎ آنﻫﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط‬
‫ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ آورده ﺷﺪهاﻧﺪ )ﺷﺮوط ﯾﺎزدهﮔﺎﻧﻪ ﭼﺎﭘﯽ(‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎص ﺿﻤﺎﻧﺖ‬
‫اﺟﺮاﯾﯽ دارﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞاﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺷﺮوط دﯾﮕﺮي را در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ درج ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺮوط‬
‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت وﮐﺎﻟﺖﻧﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮطﻫﺎي زﯾﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮوﻃﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﻨﺪﻫﺎي ازدواج ﻗﯿﺪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﯾﯽ و اﺟﺮاﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺎر ﻗﻀﺎﯾﯽ ﻣﺘﻮن ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻮع‬

‫‪1‬‬ ‫‪24‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
 ‫اﺳﺘﻔﺘﺎ از ﻣﺤﻀﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻗﺪس ﺳﺮه‪:‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﻋﺒﺎرات و ﮐﻠﻤﺎت ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي از ﺳﻮي دادﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در زﻣﺎن اﺟﺮاي ﺷﺮط‪،‬‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ را اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮوط ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﻘﺪس رﻫﺒﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ دام ﻇﻠﻪ‬ ‫‪ 9‬ﺷﺮط اﺷﺘﻐﺎل‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﻃﻼق ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮد ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ و ﺗﺸﻮﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮوﻫﯽ از زﻧﺎن ﻣﺒﺎرز‬ ‫ﻃﺒﻖ اﺻﻮل ﮐﻠﯽ ﺷﺮﻋﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬رﯾﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده از ﺧﺼﺎﯾﺺ ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻣﺎده‬
‫اﯾﺮان ﺷﺪه و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺣﻖ ﻃﻼق ﻧﺪارﻧﺪ و از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫‪ 1117‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻘﺮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زن ﺧﻮد را از ﺣﺮﻓﻪ ﯾﺎ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮادي ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﯽ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﯾﺎ ﺣﯿﺜﯿﺎت ﺧﻮد ﯾﺎ زن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ روﺷﻨﯽ در اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺷﻐﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ ،‬در ﻗﺎﻧﻮن آورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺟﻮاب‪:‬‬ ‫از اﯾﻦ ﻣﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎت وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺷﺎرع ﻣﻘﺪس راه ﺳﻬﻠﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﺎن زﻣﺎم ﻃﻼق را‬
‫»زوج‪ ،‬زوﺟﻪ را در اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻐﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺠﺎب‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح اﮔﺮ ﺷﺮط ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ وﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻃﻼق‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺨﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ دﻟﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺮوط‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﯾﺎ ﻣﺜﻼً زن دﯾﮕﺮي ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زن وﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻃﻼق‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺷﺮط ﮐﻪ در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ در ﻗﺎﻟﺐ رﺿﺎﯾﺖﻧﺎﻣﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫دﻫﺪ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽآﯾﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد را ﻃﻼق دﻫﻨﺪ از‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺗﺼﻤﯿﻢ دادﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﺎﻧﻮان و دﺧﺘﺮان ﻣﺤﺘﺮم را ﺧﻮاﺳﺘﺎرم ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ اﺳﻼم و‬ ‫دادﮔﺎه ﻣﻨﻊ اﺷﺘﻐﺎل زن را ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﻐﺎﯾﺮت ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﯾﺎ ﺣﯿﺜﯿﺖ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد اﻣﻀﺎي‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ واﻗﻊ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﺮط ﻧﺸﺎن از آﮔﺎﻫﯽ و رﺿﺎﯾﺖ ﭘﯿﺸﯿﻦ زوج دارد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دادﮔﺎه در ﺟﻬﺖ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫‪ 7‬ذيﺣﺠﻪ ‪ 1399‬آﺑﺎن ﻣﺎه ‪58‬‬ ‫درﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫روح اﷲ اﻟﻤﻮﺳﻮي اﻟﺨﻤﯿﻨﯽ‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺗﺤﺼﯿﻞ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ رﯾﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد )ﻣﺎده ‪ 1105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ(‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ‬
‫اﻣﺮ دﺳﺘﺎوﯾﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪي آن ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎي واﻫﯽ ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺤﺼﯿﻞ زن‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺣﻖ ﺗﺤﺼﯿﻞ از ﺣﻘﻮق اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻫﺮ ﻓﺮد اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺗﺤﺼﯿﻞ اﻓﺮاد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫‪23‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺑﺮوز ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻠﺘﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اداﻣﻪي ﺗﺤﺼﯿﻞ‬ ‫»ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده« ﭼﯿﺰي ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺮاﺗﺮ از زن و ﺷﻮﻫﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬
‫در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﺮاي درج در ﺳﻨﺪ ازدواج ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫و ﺑﺮوﮐﺮاﺳﯽ ﮐﺸﻮري و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺣﻘﻮﻗﯽ اﻓﺮاد آن‪ :‬زن و ﺷﻮﻫﺮ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬دوﻟﺖ )ﺣﮑﻮﻣﺖ( در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫»زوج‪ ،‬زوﺟﻪ را در اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻪ زوﺟﻪ ﻻزم ﺑﺪاﻧﺪ و در ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫)ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﺎﻣﺸﺮوع‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﯾﺘﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﺎﺻﻞ از ﺻﯿﻐﻪ(‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ‬
‫اﯾﺠﺎب ﮐﻨﺪ ﻣﺨﯿﺮ ﻣﯽﺳﺎزد‪«.‬‬
‫ارث‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪ ٬‬ﮔﺎﻫﯽ ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺜﻞ وام‪ ،‬ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﮑﯽ‪ ،‬ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر و دهﻫﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪﮔﯽ زﯾﺎدي ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده دارد‪.‬‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﮑﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ زن و ﻣﺮدي ﻣﻮﻗﻊ ازدواج اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ )ﻣﻮارد ‪ 1106 - 1108‬و ‪ (1114‬ﻧﻔﻘﻪي زن ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ و ﺗﻬﯿﻪي‬ ‫ﯾﮏ از آنﻫﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن )در ﺻﻮرت‬
‫ﻣﺴﮑﻦ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺟﺰﺋﯽ از ﻧﻔﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زن ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻨﺰﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و در‬ ‫ﻓﻮت( را ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ زﻧﯽ ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ وﮐﺎﻟﺖ ﻃﻼق از ﻫﻤﺴﺮش ﻧﺒﯿﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮ اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت اﻣﺘﻨﺎع ﺣﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻔﻘﻪ از ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد را ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬رﯾﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﻣﺮد‬ ‫زن ﻣﻔﻘﻮد ﺷﻮد )ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬رﺑﻮده ﺷﻮد( و ﻫﯿﭻ ﻧﺸﺎﻧﯽ از زﻧﺪه ﯾﺎ ﻣﺮده ﺑﻮدن‬
‫اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﯾﻦ رﯾﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي‬ ‫او ﻧﺒﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر دادﮔﺎه ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‬
‫اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺮﺷﻤﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ »اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻨﺰل ﺑﻪ زن داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﺧﻮد و ﻫﻢ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺮاي ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪه ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮك ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ اﻣﺎ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻮاردي ﮐﻪ زوﺟﯿﻦ‪،‬‬ ‫از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﻬﯿﻼت زﻧﺎن ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‬
‫ﺳﺎﮐﻦ دو ﺷﻬﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده ﯾﺎ آﻧﮑﻪ زوﺟﻪ در ﺣﺎل ﺗﺤﺼﯿﻞ ﯾﺎ ﮐﺎر ﮐﺮدن در ﺷﻬﺮي ﻣﺘﻔﺎوت از آن ﺷﻬﺮي‬ ‫ﺧﺎﻧﻮار ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻣﺸﮑﻼت دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ دﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ زوج در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ در ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ازدواج ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺪه ﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮔﺮوﮐﺸﯽ ﯾﺎ ﺣﺮف ﺑﺪﺷﮕﻮن ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﯿﻢ و ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ زن دادهﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮي ﺳﺎﮐﻦ و درﻋﯿﻦﺣﺎل از ﺷﻮﻫﺮش ﻧﻔﻘﻪ ﺑﮕﯿﺮد زﯾﺮا‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎ‪ ٬‬اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﻫﻢ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﻧﯿﺎز ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﺳﺖ؛ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﺗﺮك ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ ﺷﺮط ﺑﻮده و ﻧﺸﻮز ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪،‬‬ ‫اﺣﺘﯿﺎط ﺷﺮط ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺟﻨﮓ و ﺑﺪه ﺑﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ازدواج ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦ‬
‫ﺷﺮﻃﯽ ﻻزماﻟﻮﻓﺎء اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ ﺷﺮط ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺻﻮرت ﺧﻮدداري ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ »ﺟﻨﮓ اول ﺑﻪ از ﺻﻠﺢ آﺧﺮ اﺳﺖ«؟‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﺷﻮﻫﺮ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﮑﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ در ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن‬
‫ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫»زوﺟﯿﻦ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺧﺎرج ﻻزﻣﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ و ﻣﺴﮑﻦ »ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ« )ﯾﺎ »ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر و اﻧﺘﺨﺎب زوﺟﻪ«( ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪22‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
‫ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار‪ ،‬ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﮏ ﺗﮏ اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﻣﻮرد آﻧﺎن ﻗﺎﻧﻮن اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮﻗﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺣﻖ ﻃﻼق ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زﻧﺎﻧﯽ داده ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻏﻠﯿﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻼق ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻗﺪر ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻗﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺣﻖ ﻃﻼق ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺮداﻧﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ دﭼﺎر اﺣﺴﺎﺳﺎت ﯾﺎ ﺧﺸﻢ ﯾﺎ ﺳﻮءﻇﻦ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﺎم زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺑﺎ زوﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﯾﺎ ﻣﻌﺎدل آن را‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﻼﻋﻮض ﺑﻪ زوﺟﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫‪» .6‬ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪي ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ! ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ازدواج را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺷﺮط و ﺷﺮوط و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻗﺮارداد«!‬
‫☑ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ »ﻗﺮارداد ازدواج« ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺟﺎاﻓﺘﺎده اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻓﺮاد‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺪﯾﻬﯽ و ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ دارﻧﺪ و ﻃﺒﻖ ﻗﺮاردادي‬
‫وارد ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﭘﯿﺶ ﻣﯽروﻧﺪ؛ در ﻣﻮرد ازدواج ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻓﻘﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﻔﺎف ﻧﺸﺪن ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﮐﺪورﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد و اﺣﯿﺎﻧﺎً ﻇﻠﻢ ﯾﺎ ﺗﻮﻗﻊ ﺑﯽﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ "ﻗﺮارداد ازدواج " ﯾﺎ ‪ marriage contract‬را در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺒﻮه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﯿﺪ‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻮاب روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺑﺎ ذات ازدواج و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻋﺎﻃﻔﯽ دو ﻧﻔﺮ در ﺗﻀﺎد اﺳﺖ‬
‫و زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﻠﺦ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﺳﺎس زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ »اﻋﺘﻤﺎد« و »ﻣﺤﺒﺖ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ اﺳﺎس ازدواج‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ ﭼﺮا اﺻﻼً ازدواج را ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟ ﭼﺮا »ازدواج«‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺟﺎي »ازدواج« ﺑﻪ ﻫﻢ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ ﻧﻤﯽورزﯾﻢ! اﮔﺮ »ﻧﻬﺎد‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده« را ﺑﻪ »راﺑﻄﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ دو ﻧﻔﺮ« ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﯽدﻫﯿﻢ اﺻﻼً ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ازدواج ﮐﻨﯿﻢ و آن را ﺛﺒﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ و وارد ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ و ﺗﻤﺎم ﻓﺮمﻫﺎ ﮐﻨﯿﻢ؟ ازدواج ﮐﺮدن در ﻣﻌﻨﺎي ﺷﺮﻋﯽ و ﻋﺮﻓﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آن‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮارداد ﺑﯿﻦ دو ﻧﻔﺮ‪ ٬‬ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آنﻫﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻠﮑﻪ در ﻗﺒﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﺌﻮل و‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان آﯾﻨﺪه و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺰرگ ﺗﺮﺑﯿﺖ و رﺷﺪ آنﻫﺎ‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫ﺮی‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ »اﻟﻒ« ﺷﺮاﯾﻂ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻣﻨﺪرج در ﺳﻨﺪ ازدواج )ﺷﺮوط ﭼﺎپ ﺷﺪه در ﺳﻨﺪ ﻧﮑﺎﺣﯿﻪ(‪» :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻃﻼق ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ زوﺟﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻃﺒﻖ ﺗﺸﺨﯿﺺ دادﮔﺎه ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻃﻼق ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺨﻠﻒ زن از‬
‫وﻇﺎﯾﻒ ﻫﻤﺴﺮي ﯾﺎ ﺳﻮء اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر وي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زوج ﻣﮑﻠﻒ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺼﻒ داراﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻮد را ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺷﺮط اﮔﺮﭼﻪ در ﻇﺎﻫﺮ در راﺳﺘﺎي ﺣﻤﺎﯾﺖ از زﻧﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻬﺎم و اﺟﻤﺎل در ﻋﺒﺎرات ﺷﺮط‬
‫و ﻣﺤﺪوده ﻣﻮﺳﻊ آن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮاﯾﯽ آن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ از زن ﻧﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﻀ ًﺎ ﻣﺸﮑﻼت او را اﻓﺰون ﻧﻤﺎﯾﺪ زﯾﺮا ﺳﺒﺐ ﻣﯽﮔﺮدد در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ ﻣﺜﻞ ﺳﻮء رﻓﺘﺎر ﯾﺎ اﻋﺘﯿﺎد‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬زن )ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺮس از ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻌﯿﺸﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﻃﻼق( ﺑﺠﺎي درﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫دﺷﻮار اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﺮادات اﯾﻦ ﺷﺮط اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ آن ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺶﻓﺮض‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اول اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ زوج ﺧﻮاﻫﺎن ﻃﻼق ﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ او اراﺋﻪﮐﻨﻨﺪه دادﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ ﻃﻼق ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻒ زن از وﻇﺎﯾﻒ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﯾﺎ ﺳﻮءاﺧﻼق و رﻓﺘﺎر وي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﻮء رﻓﺘﺎر و ﺳﻮء اﺧﻼق زوﺟﻪ ﻋﻠﺖ زوج ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﺛﺒﺎت آن‪ ،‬ﺷﺮط ﺗﻨﺼﯿﻒ داراﯾﯽ ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬و ﭘﯿﺶﻓﺮض ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت »ﺗﺎ ﻧﺼﻒ داراﯾﯽ« ﯾﺎ ﻣﻌﺎدل آن‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ درﺻﺪ اﻣﻮال زوج ﺗﺎ ﺳﻘﻒ ﭘﻨﺠﺎهدرﺻﺪ آن ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ آن‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ دادﮔﺎه ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ و در راﺳﺘﺎي اﯾﺠﺎد ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪﺗﺮ و ﻣﺴﺎويﺗﺮ‬
‫ﻣﯿﺎن زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﻮد‪:‬‬
‫»زوﺟﯿﻦ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺧﺎرج ﻻزﻣﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﻃﻼق ‪-‬اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾا ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ زن ‪ -‬ﺗﻤﺎم داراﯾﯽ ﮐﺴﺐ ﺷﺪه ﭘﺲ از‬
‫ﻧﮑﺎح و در ﻃﻮل اﯾﺎم زوﺟﯿﺖ‪ -‬اﻋﻢ از ﻣﻨﻘﻮل ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﻨﻘﻮل ‪-‬ﺑﺎﻟﺴﻮﯾﻪ ﻣﯿﺎن آنﻫﺎ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدد‪«.‬‬
‫‪4‬‬
‫ﺮی‬
 ‫☑ ﻧﮑﺘﻪي اول اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ زﻧﺎن را ذاﺗﺎً ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ و ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت درﺳﺖ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﯽ در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻧﯿﺰ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ راهﻫﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در آوردن ﺷﺮط ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال ﻫﻨﻮز ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪي روﺑﺮو اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ زﻧﺎن را ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﺣﻖ ﻃﻼق‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم داﺷﺘﻦ ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب در‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در ازاي ﺷﺮط ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال‪ ،‬ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺣﺬف ﻧﮕﺮدد ‪.‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮﮔﺰﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻘﺪ و ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ دادن و ﺑﻪ ﻋﻘﺪ دﯾﮕﺮي درآﻣﺪن‬
‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺬل ﯾﺎ اﺧﺬ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال ﮔﺮدد ‪).‬در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 15‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮدات اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬آﯾﺎ زﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ را ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫دراﯾﻦﺑﺎره ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ( ‪.‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻨﺪ زﯾﺮ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﻓﯽﻣﺎﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﺎن زن ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ دادﻧﺶ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ اﺳﺖ؟‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدد‪:‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢﺗﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف اﯾﻦ ﺑﺎور ﮐﻪ “ﺣﻖ ﻃﻼق را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ زﻧﺎن داد‪ ،‬ﭼﻮن اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ‬
‫»در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن وﻗﻮع ﻃﻼق‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺎﻟﺴﻮﯾﻪ اﻣﻮال ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻠﯽ ‪-‬اﻋﻢ از‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ”‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻮاﻃﻒ‬
‫ﺧﻮدداري و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ زوج از ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻣﻮاﻟﺶ ﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ زوﺟﻪ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﺎدري و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن اﻏﻠﺐ از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد در زﻧﺪﮔﯽ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و‬
‫اﻣﻮال ‪ -‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬زوﺟﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻃﻼق آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺧﻮد ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻼش ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﮑﯿﻪ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن ﻣﺮدان و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻋﺠﻮﻻﻧﻪي آنﻫﺎ در ﻃﻼق اﺷﺎره‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق‬
‫ﮐﺮد؟ )ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ وﺟﻮد ﺣﻖ رﺟﻮع در ﻓﻘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﺷﺮﻋﯽ و ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﺣﻖ ﻃﻼق ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ‬
‫ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺑﺸﻮد و ﺑﺮاي او ﺣﻘﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ زن‪ ،‬ﻃﻼق را ﺑﻼاﺛﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 1133‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪» :‬ﻣﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻘﺮر در اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺮدان در ﻃﻼق ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺸﻢ و اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺧﻄﺎ‬
‫دادﮔﺎه ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻃﻼق ﻫﻤﺴﺮش را ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ«‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮاي ﻃﻼق ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺎص‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ‪ ،‬راه ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻓﻘﻪ‪ ،‬ﻃﻼق ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ زن ﺧﻠﻊ و ﻣﺒﺎرات‬
‫ﻧﺪارد و ﻫﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از دادﮔﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ زن ﺗﻨﻬﺎ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻏﯿﺮ رﺟﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪.‬‬
‫در ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎص ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺟﺪا ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻣﻮرد »ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج )ﺳﺨﺘﯽ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان وﺟﻮد اﺣﺴﺎﺳﺎت را ﻟﺰوﻣﺎً ﻧﻘﻄﻪﺿﻌﻒ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﺨﺸﯽ از وﺟﻮد‬
‫و ﻣﺮارت(‪ ٬‬و ﺧﻮدداري ﺷﻮﻫﺮ از ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻔﻘﻪ« اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮارد ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ؛ از‬
‫ﻫﺮ آدﻣﯽ اﺳﺖ و آدم ﺑﺪون اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت در‬
‫آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﯾﺎ اﻋﺘﯿﺎد ﻣﻀﺮ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮاده و ﯾﺎ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﻗﻄﻌﯽ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻖ‪ ،‬رﻧﺠﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دوام زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫زوج ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 5‬ﺳﺎل اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎزوﮐﺎر ﻓﻌﻠﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻀﺎﯾﯽ ﮐﺸﻮر‪٬‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ اﺣﺴﺎس و ﻋﺪم ﺑﯿﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و از ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ‪ ٬‬زﻧﺎن ﺑﺮاي ﻃﻼق ﺑﺎ‬
‫ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ درﺑﺎرهي اﯾﻦ ﺑﺎور ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ درﺑﺎرهي ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ دﻟﯿﻞ زﯾﺎد دﯾﮕﺮي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻄﺮح ﮐﺮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ اوﻟﯿﻪي ﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻫﻤﻪﮔﯿﺮ ﺑﻮدن و ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺣﯿﻄﻪ اﯾﻦ ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺧﺎرج ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در راﺳﺘﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﺮﮔﺮداﻧﯽ زﻧﺎن در دادﮔﺎهﻫﺎ‬
‫‪5‬‬ ‫‪20‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
‫☑ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﺸﺮي‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎري ﻧﯿﺰ ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ و ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻈﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫از ﻫﺮج و ﻣﺮج‪ ،‬وﺿﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻌﻠﻮل ﻋﻠﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﯿﺴﺘﯽ و‬ ‫»زوج ﺑﻪ زوﺟﻪ وﮐﺎﻟﺖ ﺑﻼﻋﺰل ﺑﺎ ﺣﻖ ﺗﻮﮐﯿﻞ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ زوﺟﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎن و ﺗﺤﺖ ﻫﺮ‬
‫ﭼﺮاﯾﯽﺷﺎن ﻋﻠﺖﻫﺎﯾﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آنﻫﺎ را در ﻗﺒﻞ از وﺿﻊ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ از ﺟﺎﻧﺐ زوج اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺧﻮد از ﻗﯿﺪ زوﺟﯿﺖ زوج ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﺴﻢ ﻃﻼق ـ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺧﻮد ﻗﻮاﻧﯿﻦ را ﻋﻠﺖ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﺎدر ﺧﻮد ﻧﯿﺎز‬ ‫اﻋﻢ از ﺑﺎﺋﻦ و رﺟﻌﯽ و ﺧﻠﻊ ﯾﺎ ﻣﺒﺎرات و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﯾﻖ اﻋﻢ از اﺧﺬ ﯾﺎ ﺑﺬل ﻣﻬﺮﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺪرش‪ ،‬و دﻟﯿﻞ و ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ادﻋﺎﯾﻤﺎن را اﯾﻦ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻀﺎﻧﺖ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ وﺟﻮد دارد‪ :‬اول – ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺮدان را از داﺷﺘﻦ ﺣﻖ ﻃﻼق‬
‫ﮐﻮدك ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺎ ﻣﺎدر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻐﻠﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد زﻧﺎن ﻫﻢ اﻣﮑﺎن ﻃﻼق ﮔﺮﻓﺘﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دوم‪ -‬ﻃﻼق ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫را وﺿﻊ ﮐﺮده‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﺎدر را ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﯿﺎزش ﺑﻪ ﭘﺪر داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻠﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﻌﻠﯽ ﻓﻘﻂ ﺣﻖ ﻣﺮد اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﻣﺜﻞ زوﺟﻪ وﮐﺎﻟﺖ‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﺎدر را ﺑﺎﯾﺪ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻌﻠﻮل اﯾﻦ ﻃﺮز‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺒﺎرت " ﺣﻖ ﻃﻼق ﺑﺮاي زوﺟﻪ" ﮐﺎﻣﻼً ﻏﻠﻂ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﺑﺎر ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﻮم –‬
‫ﻧﮕﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻠﺘﺶ‪.‬‬
‫اﯾﻦ وﮐﺎﻟﺖ ﺣﺘﻤﺎً و ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻼﻋﺰل و ﺑﺎ ﺣﻖ ﺗﻮﮐﯿﻞ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺎﻧﻮاده را ﻫﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاراﻧﯽ وﺿﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻗﻮاﻧﯿﻦ را ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺑﺎورﻫﺎ و ﯾﺎ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻋﻠﺖاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر‬
‫ﺗﻔﮑﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬دﻻﯾﻞ‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 3‬ﻣﺎده ‪ 18‬ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﺮاي اﺧﺬ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺘﺒﯽ ﺷﻮﻫﺮ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ آنﻫﺎ را ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و‬ ‫دارﻧﺪ‪) .‬زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن در ﺧﺎرج از اﯾﺮان ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﺷﺮط ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 19‬ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻌﺪ از ﺻﺪور ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﺟﺎزه ﺧﻮد ﻋﺪول ﮐﺮده و از‬
‫ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻓﻌﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺧﺮوج ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻋﻤﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺮاواﻧﯽ را اﯾﺠﺎد‬
‫ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاراﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رﺳﻤﯽ ﺧﺎﻧﻮاده را )ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ( ﺑﺮ ﻣﺤﻮرﯾﺖ رﯾﺎﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮد ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻﮐﺪام از ﺷﺮوط ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮاﺑﺮي ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮاي زن و‬ ‫ﺷﮑﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج ذﮐﺮ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﻣﺮد در ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻼف ذات ﻋﻘﺪ ازدواج ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬و درج اﯾﻦ ﺷﺮوط‪ ،‬از دﯾﺪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاران‬
‫ﻓﻌﻠﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»زوج ﺑﻪ زوﺟﻪ‪ ،‬وﮐﺎﻟﺖ ﺑﻼﻋﺰل ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اﺧﺘﯿﺎرات ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺟﺎزه‬
‫ﺷﻔﺎﻫﯽ ﯾﺎ ﮐﺘﺒﯽ ﻣﺠﺪد ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫»زﻧﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺣﻖ ﻃﻼق داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«!‬ ‫‪.5‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺻﻼﺣﺪﯾﺪ ﺧﻮد زن اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪6‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﺒﻞ در ﺧﺼﻮص ﻧﺤﻮه ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﮔﻔﺘﻪاﯾﻢ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺎن از ﺳﻮي اداره ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﮐﯿﺪاً ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از وﻗﻮع ﻋﻘﺪ‪ ،‬زوﺟﯿﻦ ﺑﻪ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮده‬
‫و در ﺳﻨﺪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي وﮐﺎﻟﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻨﻈﯿﻢ اﯾﻦ ﺳﻨﺪ‬
‫دو ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .1 :‬وﮐﺎﻟﺖ در اﻧﺠﺎم ﮐﻠﯿﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺟﻬﺖ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﯾﺎ اﻟﻤﺜﻨﯽ و ﯾﺎ ﺗﻤﺪﯾﺪ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ )ﻧﺎم ادارات و ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ در ﺳﻨﺪ ﻗﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ(‪ .2 .‬اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺪون ﻗﯿﺪ و ﺷﺮط زوج ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر زن ﺑﺎ ﻗﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺣﻖ ﻋﺪول از اﯾﻦ رﺿﺎﯾﺖ راﻫﻢ از ﺧﻮد ﺳﻠﺐ و ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ :‬در ﺧﺼﻮص ﺳﻔﺮ ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ‪ ،‬زﻧﺎن ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ اﺟﺎزه ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ زوﺟﯿﻦ ﭘﯿﺶ از ازدواج ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺼﻮري از ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻠﯽ در زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن‬
‫‪ 9‬ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺣﻀﺎﻧﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﮕﺎﻫﺪاري و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺟﺴﻤﯽ‪ ،‬روﺣﯽ‪ ،‬ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي اﻃﻔﺎل و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 1168‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ اﯾﺮان ﻫﻢ ﺣﻖ و ﻫﻢ ﺗﮑﻠﯿﻒ واﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ ‪.‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده‬
‫‪ 1169‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ و اﺻﻼﺣﯿﻪ آن ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ‪ 82‬ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻃﻔﻞ )ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ( ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه ﻣﺎدر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ )در اﯾﻦ دوران ﻧﻔﻘﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﭘﺪر اﺳﺖ‪ (.‬از ‪ 7‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺗﺎ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ‬
‫ﮐﻪ در دﺧﺘﺮﻫﺎ ‪ 9‬ﺳﺎل و در ﭘﺴﺮﻫﺎ ‪ 15‬ﺳﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻀﺎﻧﺖ ﺑﺎ ﭘﺪر اﺳﺖ و از ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﮔﯿﺮي در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﭽﻪ اﺳﺖ )وﻻﯾﺖ ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺳﻦ رﺷﺪ ﺑﺎ ﭘﺪر اﺳﺖ‪ (.‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه در اﺛﺮ ﻋﺪم ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﯾﺎ اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﯽ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدري‬
‫ﮐﻪ ﻃﻔﻞ ﺗﺤﺖ ﺣﻀﺎﻧﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و ﯾﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ ﻃﻔﻞ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫دادﮔﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﮐﻮدك ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻗﯿﻢ او ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي دادﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﺮ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻃﻔﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ ‪.‬اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻨﻮن‪ ،‬اﻋﺘﯿﺎد‪،‬‬
‫ﺳﻮاﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮدك و ﯾﺎ ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﯽ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬اﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص در ﻣﻮرد ﻣﺎدر‬
‫‪7‬‬
‫ﺮی‬
‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎي ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺬر‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اﻓﺮاد‪ ،‬ﺧﻠﻠﯽ در اﯾﻦ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﮑﻨﺪ و ﻃﺮﻓﯿﻦ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮد وﻓﺎدار ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﻘﺪ ازدواج ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺎﻃﻔﻪي ﻃﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺧﻠﻠﯽ در اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ آن اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺪون‬
‫ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﻫﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻗﺮارداد ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ و ﻋﺎﻃﻔﻪي ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬در‬
‫ﺗﻌﻬﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آنﻫﺎ ﺑﺮاي رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ درج ﺷﺪه در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﻌﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮدن‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬و ﺗﻐﯿﯿﺮ در‬
‫ﺧﻠﻖوﺧﻮ و ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻓﺮاد و دﭼﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬
‫ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺷﺎﯾﻊ در ﻃﻼق‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ﮐﻪ داﻣﻦﮔﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ و ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن ﻗﺎﺑﻞ رﻓﻊ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ زن را در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺘﯽ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫داﺷﺘﻦ ﺷﺮط وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮد و اﺛﺒﺎت ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ اﻓﺘﺎدن ﻓﺮد در ﯾﮏ‬
‫راﺑﻄﻪي ﺧﺸﻮﻧﺖزده‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﺎر آﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻼي ﺧﺎﻧﻤﺎنﺳﻮز اﻋﺘﯿﺎد را ﻧﯿﺰ‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺎ روﻧﺪ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺼﺮف ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ و ﺗﻔﻨﻨﯽ ﻣﻮاد روانﮔﺮدان‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽاي روزي‬
‫»ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ« ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ! ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﯾﺎدي در ﮐﻤﯿﻦ ﻣﺎ و راﺑﻄﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽاي ﮐﻪ در روزﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﺳﺘﻤﺎن را ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎز‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ از ازدواج ﺑﻪ ﻓﮑﺮ آن ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫‪» .4‬اﮔﺮ در ﺣﻘﻮق ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﺮد از زن ﻻﯾﻖﺗﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻌﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ!‬
‫ﺣﺘﻤﺎً دﻟﯿﻠﯽ داﺷﺘﻪ و ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﭼﯿﺰي ﻣﯽدوﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رو اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ«!‬
‫‪18‬‬
‫ﺮی‬
‫ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺣﺮف اول را ﻣﯽزﻧﺪ اﻣﺎ ﺣﺮف آﺧﺮ را ﻧﻤﯽزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮوط ﺑﺮاي ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف‬
‫ﻧﻈﺮي ﺑﯿﻦ زن و ﻣﺮد وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﺮاي وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ درﺳﺖ ﭘﯿﺶ‬
‫ﻧﻤﯽرود و ﻗﺮار اﺳﺖ ﺳﺎزوﮐﺎر ﺣﻞ اﺧﺘﻼف و اﺻﻮل ﮔﻔﺘﮕﻮ را روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻊ از اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﺤﺼﯿﻞ‪ ،‬ﺣﻖ اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﺣﻖ ﻃﻼق ﺷﻤﺎ در ﻫﻨﮕﺎم‬
‫اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ زﯾﺮ ﺳﺆال ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻋﻘﺪ ازدواج‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺑُﻌﺪ ﻋﺎﻃﻔﯽاي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮﻓﯿﻦ دارد‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﺮارداد »ﺣﻘﻮﻗﯽ« اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ را ﻣﻠﺰم ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ازدواج ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮﯾﺖ‬
‫زﻧﺎن و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي روﺣﯽ و رواﻧﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدان ﺣﻖ ﻃﻼق را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺑﻼً درج ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي روﺣﯽ و رواﻧﯽ ﻣﺮداﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺳﻮي دﯾﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎ »ﭼﻪ ﮐﺴﯽ« اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ‬
‫ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻫﺮ د ﻃﺮف راﺑﻄﻪ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در آﺧﺮ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺛﺒﺖ اﯾﻦ ﺷﺮوط و‬
‫ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﮑﺮده و ﺣﺘﯽ اﻋﺘﻤﺎد را ﻫﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»وﮐﺎﻟﺖ در اداره اﻣﻮر ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺸﺘﺮك«ﯾﺎ »وﮐﺎﻟﺖ در ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ« اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻨﻮز ﻓﺮزﻧﺪي ﻣﺘﻮﻟﺪ‬
‫‪» .3‬اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺻﻼ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮوط ﻧﯿﺴﺖ«!‬
‫☑ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ »ﻣﻦ ﻧﺎﻣﺰدم رو ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ آﺷﻨﺎﯾﯿﻢ«‪» ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺰرگ‬
‫ﺷﺪﯾﻢ؛ اﺧﻼق ﻫﻤﺪﯾﮕﻪ رو ﻣﯽدوﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮوط ﻧﯿﺴﺖ« ﯾﺎ »ﻣﻦ و ﻓﻼﻧﯽ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ‬
‫رو ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارﯾﻢ؛ ﻣﻦ ﺑﻬﺶ اﻋﺘﻤﺎد دارم«‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ ﻗﯿﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﯿﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ و اداره ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ و‬
‫ﻋﺎﻃﻔﯽ و ﻏﯿﺮﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ازدواج دارﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽاي از ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺶ روي آنﻫﺎﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﻗﻮﻟﻨﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش‪ ،‬دادن وﮐﺎﻟﺖ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان‪ ،‬واﮔﺬاري داراﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺎن و ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪد ﺣﻘﻮﻗﯽ دﯾﮕﺮ ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و در ﻣﻮارد‬
‫‪17‬‬
‫ﺮی‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻠﺐ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻣﺎدر در ﻣﺪت ﺣﻀﺎﻧﺘﺶ‬
‫ﺷﻮد ‪.‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 1170‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ازدواج ﻣﺠﺪد ﻣﺎدر در دورهاي ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺗﺤﺖ ﺣﻀﺎﻧﺖ او‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻠﺐ ﺣﻖ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه در ﻣﻮرد ﭘﺪر ﺻﺎدق ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ازدواج ﻣﺠﺪد ﭘﺪر در زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﺑﭽﻪ ﺑﺎ او اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻠﺐ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻓﺮزﻧﺪش ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪.‬ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻗﺎﺑﻞ واﮔﺬاري ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﻪ ﻣﺎدر _‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ 7‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺣﻀﺎﻧﺖ دارد_و ﭼﻪ ﭘﺪر_ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺣﻀﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪهاش اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ آن را‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ زﯾﺮا ﺣﻀﺎﻧﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻖ ﯾﮏ ﺗﮑﻠﯿﻒ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫از ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻮردي ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر در اﻧﺠﺎم ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد ﺑﻪ دﯾﮕﺮي وﮐﺎﻟﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﯿﻦ واﻟﺪﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻠﻒ ﺻﻠﺢ و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻃﻔﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻻزماﻻﺟﺮا اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﺗﻮاﻓﻘﯽ در ﺧﺼﻮص ﻓﺮزﻧﺪان و ﺣﻀﺎﻧﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﮑﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺜﯽ رﻓﻊ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زوﺟﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج ﯾﺎ ﭘﺲ‬
‫از آن )و ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮﻟﺪ ﻓﺮزﻧﺪ( درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و اداره اﻣﻮر ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ٬‬ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﯿﻦ‬
‫اﯾﻦ ﻫﺪف زوﺟﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮوط( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﻨﺪ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ در ﺳﻨﺪ ﻗﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد »در ﺻﻮرت داﺷﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪ« و اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎم و ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫او ﮐﺎﻣﻼ در ﺳﻨﺪ ﻗﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ وﮐﺎﻟﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﻠﯽ »وﮐﺎﻟﺖ در اﻧﺠﺎم ﮐﻠﯿﻪ اﻣﻮر« داده ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺲ از آن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺎم ادارات‬
‫ﭘﻠﯿﺲ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ و دﻓﺎﺗﺮ ﭘﻠﯿﺲ ‪ 10+‬و دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ‪ ،‬وزارت ﺧﺎرﺟﻪ و ادارات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ و ﮐﻠﯿﻪ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫و دﻓﺎﺗﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺸﻮر ادارات آﻣﻮزش و ﭘﺮورش و ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻣﻮﺳﺴﺎت‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻠﯿﻪ ﺷﻌﺐ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬اﻣﻮر ﺷﻌﺐ‪ ،‬دواﯾﺮ و ادارات ﻣﺮﮐﺰي و ﺗﺎﺑﻌﻪ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﯽ و اﻋﺘﺒﺎري اﻋﻢ از‬
‫دوﻟﺘﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ و اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﺟﻬﺖ ازدواج ﻓﺮزﻧﺪ دﺧﺘﺮ‬
‫‪8‬‬
‫ﺮی‬
 ‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺎدري ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺣﻖ از ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ƒ‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺘﻤﺎ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺪر در اﺟﺮاي‬ ‫‪» .2‬ﻃﺮﻓﺖ اﮔﺮ آدم درﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮطﻫﺎ ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ«!‬

‫☑ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎﯾﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺎور ﻏﻠﻂ ﻃﺮف ﻫﺴﺘﯿﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﮐﺎر‬
‫اﯾﻦ وﮐﺎﻟﺖ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻮدش اداره اﻣﻮر را در‬
‫دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﯿﻨﯽ )ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﺎن ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ زن‬
‫زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ دادﮔﺎه و اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﮑﺸﻪ ﮐﻪ دﯾﮕﻪ اون زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪاره«!‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺴﺎرت ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫»ﺑﺎﯾﺪ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺖ دﻗﺖ ﮐﻨﯽ وﮔﺮﻧﻪ ﻫﺰار ﺗﺎ ﺷﺮط ﻫﻢ ﺑﮕﺬاري ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪاره«! »اﮔﻪ ﻣﺮدي ﺑﺨﻮاد‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را از اﯾﺮان ﺧﺎرج ﮐﻨﻨﺪ در‬ ‫ƒ‬
‫ﺟﻠﻮي آزادي زﻧﺶ رو ﺑﮕﯿﺮه‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮدش را ﻣﯽﮐﻨﻪ و ﮐﺎري ﺑﻪ ﺷﺮوط ﻧﺪاره«! »وﻗﺘﯽ ﻃﺮﻓﺖ ﺟﺰو‬
‫وﮐﺎﻟﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اي اﺟﺎزه ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر و ﻣﻮارد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اداره ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ و وزارت‬
‫اﺧﻼﻗﺶ ﺑﺎﺷﻪ ﮐﻪ زن اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺑﺪه و ﺷﺎﻏﻞ ﺑﺎﺷﻪ و ‪ ...‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ را ﻧﯿﺰ ﺛﺒﺖ رﺳﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪا از ﺑﺎر ﺣﻘﻮﻗﯽاي ﮐﻪ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدن‬
‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺶ از ازدواج‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﺪهآلﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫‪ 9‬اﺟﺎزه ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮادهي ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﻀﺎي ﯾﮏ ﺗﻌﻬﺪ ﺣﻘﻮﻗﯽ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ ﻓﺮزﻧﺪان و در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺑﺎ زوج اﺳﺖ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن اﯾﻦ‬
‫ﭘﯿﺶزﻣﯿﻨﻪ اي دارد و ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ درﺑﺎره اﻣﻀﺎ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﻧﮑﺮدن ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﻓﻀﺎﯾﯽ ذﻫﻨﯽ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫را ﺑﯿﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ‪ ،‬اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر و ﻏﯿﺮه را ﺑﻪ‬
‫»زوج ﺑﻪ زوﺟﻪ وﮐﺎﻟﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ در ﻫﺮﻧﻮع اﻋﻤﺎل ﺟﺮاﺣﯽ ﻻزم و ﻣﻘﺘﻀﯽ ﮐﻪ وﮐﯿﻞ ﺻﻼح‬ ‫ﺣﻖ زن ﺑﺪل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻪ اﻣﺘﯿﺎزي ﮐﻪ ﺑﻪ وي اﻋﻄﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ زﻧﯽ ﺿﻤﻦ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ و ﯾﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺰﺷﮑﯽ و درﻣﺎﻧﯽ اﯾﺠﺎب ﮐﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺧﻮد وﮐﯿﻞ و ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺸﺘﺮك‬ ‫ﻋﻘﺪ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺷﺮط ﺗﺤﺼﯿﻞ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺤﺼﯿﻞ وي ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﯾﯽ‬
‫در آﯾﻨﺪه اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪«.‬‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮﻫﺮش اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ را ﺑﺮاي وي اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﺶ و اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻦ زوﺟﯿﻦ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﻣﮑﺎن رخ دادن دارد‪ .‬ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﮐﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪،‬‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺑﺎرداري ﯾﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺑﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد اﯾﻦ ﺷﺮوط دارد‪ ،‬در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺮ دو ﻃﺮف‬
‫ﮔﺮوه ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﺎرداري ﯾﮑﯽ از ﺣﻘﻮق زﻧﺎن اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺪن ﺧﻮد را‬
‫ﯾﮏ راﺑﻄﻪ درﺑﺎرهي ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮدي‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي »ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً« اﺟﺎزهي اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت و‬
‫دارﻧﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون ﻧﻈﺮ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد و ﯾﮏﺳﻮﯾﻪ‪ ،‬درﺑﺎره ﺑﺎرداري و ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از آن‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﻧﺪارد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون وﺟﻮد ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻨﺶﻫﺎ و اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ زوج را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺤﻖ داﻧﺴﺘﻪ و ﮔﺮوﻫﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ را‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪهي ﯾﮏ ﻃﺮف راﺑﻄﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫در راﺑﻄﻪ دوﺳﻮﯾﻪ و ﺑﺎ رﺿﺎﯾﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪16‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
 ‫ﺑﺎورﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ درﺑﺎرهي ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‬ ‫اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﻓﻘﻬﺎ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻣﮑﺎن ﺷﺮط‬
‫‪» .1‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪارﻧﺪ«!‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺶ از ازدواج در ﺧﺼﻮص ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺑﺎرداري‪ ،‬ﻣﺪت‬
‫آن و دﻓﻌﺎت ﺑﺎرداري ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮ آﯾﻨﺪه ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮده و در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‬
‫اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ از زﺑﺎن اﻓﺮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺷﻨﯿﺪهاﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺪاولﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎي‬ ‫☑‬ ‫ﺗﺎ در آﯾﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺷﺮﻋﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه زن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎره ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ رواج دارد‪ .‬رﯾﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎوري را ﺑﺎﯾﺪ در‬
‫ﻧﺤﻮه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺮوط ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺷﺮط ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﺣﻖ ﺗﻤﮑﯿﻦ‬ ‫‪9‬‬
‫در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ و ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ ﮐﺎﻣﻼً ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻓﻘﻬﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﺣﻖ ﺗﻤﮑﯿﻦ را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫و در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﯿﺪﺗﺮﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻤﮑﯿﻦ ﺑﺎﻟﻤﻌﻨﯽ اﻻﺧﺺ ﯾﻌﻨﯽ زن در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺟﻨﺴﯽ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮش ﻣﺎﻧﻌﯽ اﯾﺠﺎد‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﻢ در ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬اﻟﻔﺎظ ﺑﺎر ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻﯽ دارﻧﺪ و ﺣﺬف ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﻫﺮ ﮐﻠﻤﻪاي‬ ‫ﻧﮑﻨﺪ ‪.‬ﺗﻤﮑﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﻘﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ زن از ﺷﻮﻫﺮش ﺗﻤﮑﯿﻦ ﻧﮑﻨﺪ در آن ﺻﻮرت ﻧﺎﺷﺰه‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻔﺎوت زﯾﺎدي در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن دﻗﺖ داﺷﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﻣﺴﺘﺤﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻔﻘﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از دادﮔﺎه اﺟﺎزه ازدواج‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎراﯾﯽ ﺷﺮوط ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮع آنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺷﺮط ﺗﺤﺼﯿﻞ و اﺷﺘﻐﺎل از‬ ‫ﻣﺠﺪد ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻤﮑﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺗﺤﺖ ﻫﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪،‬‬
‫ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﻪ‬ ‫در وﺿﻌﯿﺖ ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي زن ﻋﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮج اﺳﺖ و ﻣﺸﮑﻼت روﺣﯽ و‬
‫زﻧﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن دادرﺳﯽ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﺨﺖ اﺛﺒﺎت ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج‪ ،‬ﻃﻼق ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺟﺴﻤﯽ دارد‪ ،‬از اﯾﻦ ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ ‪.‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ زن ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﺬارد‪،‬‬
‫و از راﺑﻄﻪ آزاردﻫﻨﺪه ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق را ﺑﺎ ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻞ و ﻣﺪرﮐﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﻤﮑﯿﻦ را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج در ﺧﺼﻮص‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺣﻖ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي دارد و اﯾﻦ اﻣﮑﺎن‬
‫اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻤﮑﯿﻦ در ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺘﺄﻫﻞ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ آن را‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آﺛﺎر ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮاي زن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﺴﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮﻃﯽ را در ﻫﻨﮕﺎم ازدواج ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وي را‬
‫ﻣﻤﻨﻮعاﻟﺨﺮوج ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺧﺮوج را رﻓﻊ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ‬
‫ﻋﻘﺪ ﻧﯿﺰ ﻫﯿﭻﮐﺪام ﺻﻮري و ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري وﺟﻮد دارد ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫☑ ﻧﺤﻮه ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط‬
‫از آنﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺛﺒﺘﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺳﻨﺪ ازدواج ﯾﮏ ﺳﻨﺪ رﺳﻤﯽ اﺳﺖ و ﻣﻨﺪرﺟﺎت آن ﻻزماﻻﺟﺮاﺳﺖ و ﺿﻤﺎﻧﺖ‬
‫در اﻧﺘﻬﺎ دوﺑﺎره ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﻨﺪ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮاي آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر را داﺷﺘﻪ‬ ‫اﺟﺮاﯾﯽ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﺷﺮط )ﮐﻪ ﺧﻼف ﻗﻮاﻋﺪ آﻣﺮه ﯾﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻋﻘﺪ ازدواج ﻧﺒﺎﺷﺪ( و ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دﻗﯿﻖ و ﺑﺎ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﯽ ﭘﯿﺶ از ﺛﺒﺖ‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﯾﻦ ﺳﻨﺪ درج ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زوﺟﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻗﺴﻤﺖ "ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮاﯾﻂ"‬
‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ آنﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺷﺮط دﯾﮕﺮي ‪-‬اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﺷﺮوط ﺗﺎﯾﭗ ﺷﺪه در ﺳﻨﺪ‪ -‬ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﺮوط ﻋﻠﯽاﻟﻘﺎﻋﺪه‬
‫‪15‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
‫ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻻزماﻻﺟﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ درج ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ زن ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ آن اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺣﻖ ﻃﻼق‪،‬‬
‫اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﺗﺤﺼﯿﻞ و ‪ ...‬در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻋﻤﺎل ﺳﻠﯿﻘﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻗﻀﺎت و ﺑﺮﺧﯽ روﯾﻪﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ ﻗﻀﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﮐﺎﻓﯽ را ﻧﺪارد‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺢ ﻗﺎﻧﻮن‪،‬‬
‫ﻗﻀﺎت از ﭘﺬﯾﺮش و اﺟﺮاي اﯾﻦ ﺷﺮوط‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي آن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻗﺎﻧﻮن زن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻋﻤﺎل آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮدداري ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﻋﻘﺪ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ‬
‫ﺷﺮوط ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮده و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺷﺮط ﺳﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﻣﺆﮐﺪا ﻣﻨﺎﺳﺐ آن را ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ دﻓﺎﺗﺮاﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﻣﻮﻇﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﺳﻨﺪي ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ را‬
‫ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﺳﺮﺑﺎز زدن از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﺮدﻓﺘﺮداران ﺑﺎ دﻻﯾﻞ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ از ﺛﺒﺖ اﯾﻦ ﺷﺮوط ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ از آن دﻓﺘﺮ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ‬
‫ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻫﺮ ﺳﻨﺪي از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻨﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﯿﺴﺖ و درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺳﺮدﻓﺘﺮداران ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر ﺷﺎﻫﺪ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺎه زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ زن ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﻃﻼق‪ ،‬ﺣﻀﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال و ‪ ...‬ﺗﻤﺎم ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮد را ﺑﺒﺨﺸﺪ؛ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﻨﺪي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﻫﻢ‬
‫دارد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪاي ﺛﺒﺖ ﺷﺮط ﯾﺎ ﺷﺮوﻃﯽ را ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ زن ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮد را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺒﺨﺸﺪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ و ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪.1 :‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺷﺮوط در ﺳﻨﺪ ازدواج اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﮐﻤﯽ دارد‪ .2 .‬ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط را ﺣﺘﻤﺎً در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ .3 .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻘﺪ‬
‫رﺳﻤﯽ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻨﺪ ازدواج ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪.4 .‬ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ زﻣﺎن ﭘﺲ از ﻋﻘﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪) .‬ده‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﺲ ازدواج( ‪ .5‬ﻣﺘﻦ ﺷﺮوط را از ﻗﺒﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮده و در ﻣﻮرد آن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ وﮐﯿﻞ و ﮐﺴﺐ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .6 .‬از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫ﺷﻮﯾﺪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ را اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .7 .‬ﺳﻨﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﭘﯿﺶ از اﻣﻀﺎ ﺣﺘﻤﺎً ﻣﺠﺪداً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ در آن ﻗﯿﺪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ﺮی‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺳﺎل اﺳﺘﻔﺎده ارزﺷﺶ ﻧﺼﻒ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﺑﯽارزش و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﺑﺮاي زن ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻋﺮﻓﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺧﺎﻧﻮاده زن ﺑﺮاي او ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در اﯾﺮان در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺪود ‪ 50‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ( اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺑﺮاي زن ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه زﻣﺎﻧﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻬﺮﯾﻪ اﻫﺮم ﻓﺸﺎر دﯾﮕﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن ﻣﺜﻞ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﯾﺎ ﻃﻼق را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻓﻮق‪،‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﻮد ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺷﻐﻠﯽ ﺑﺮاي زﻧﺎن در اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﺒﻌﯿﺾ در اﺷﺘﻐﺎل و دﺳﺘﻤﺰد از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺎن ﭘﺲ از ازدواج ﯾﺎ ﻣﺎدر ﺷﺪن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬اﺟﺎزه ﯾﺎ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﻘﻮق ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺎ اﺻﻼح ﻧﺸﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮي ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﺣﺬف ﻣﻬﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺠﺎ و‬
‫ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫ﺮی‬
‫واﻗﻌﯿﺖ اول اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺎن ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ازدواج ﺧﺎﻧﻪدار ﻫﺴﺘﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻣﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎر در ﺧﺎﻧﻪ در اﮐﺜﺮﯾﺖ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ وﻇﯿﻔﻪ زﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎﺑﻪ ازاي ﻣﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬از آن ﺳﻮ‪ ،‬ﻣﺮدان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در‬
‫ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬درآﻣﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻣﻮال ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻌﺪ‬
‫از ‪ 20‬ﺳﺎل زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬زﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﺮدﻟﯿﻠﯽ از ﻫﻤﺴﺮش ﺟﺪا ﺷﻮد ﯾﺎ ﻫﻤﺴﺮش او را ﻃﻼق دﻫﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﻫﯿﭻ اﻧﺪوﺧﺘﻪاي از زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎرج ﺷﻮد ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺳﻬﻤﯽ از اﻣﻮاﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺮد ﮐﺴﺐ ﮐﺮده‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬در ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎﺻﯽ اﻣﮑﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ‬
‫اﺟﺮتاﻟﻤﺜﻞ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺒﻠﻎ اﻧﺪﮐﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖ دوم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد زوﺟﯿﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺛﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﮐﺮد اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻗﺎﻧﻮن و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻣﮑﺎن ﻓﺮار از آن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ و ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاي‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻬﺮﯾﻪ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﻣﺮدي ﻫﯿﭻ ﻣﻠﮏ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﯾﺎ ﻫﺮ‬
‫ﻣﺎل دﯾ ﮕﺮي ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رﺳﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺗﻌﻬﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ‬
‫در ﺻﻮرت ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺤﺚ ارث زوﺟﯿﻦ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻓﻮت زوج‪ ،‬ارث زن ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻫﺸﺘﻢ اﻣﻮال ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﻮت زن ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﮐﺜﺮ ازدواجﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺮگ دوام‬
‫دارﻧﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﻃﻼق ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺮط ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد )ﭼﻮن ﻃﻼﻗﯽ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد( و ﭘﺲ از ﻓﻮت ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﻧﺎﭼﯿﺰي از اﻣﻮال ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ارث ﺑﻪ زن ﻣﯽرﺳﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﭘﺮرﻧﮓ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ از‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﺦ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ ﻋﺮف‬
‫ﻧﯿﺰ »وﻇﯿﻔﻪ« زن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در ﺻﻮرت ﻃﻼق زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ‬
‫‪13‬‬
‫ﺮی‬
‫ﭼﺮا ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻫﺪي ﻋﻤﯿﺪ؛ وﮐﯿﻞ ﭘﺎﯾﻪ ﯾﮏ دادﮔﺴﺘﺮي‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﻋﻘﺪ ازدواج‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ آن را ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﮑﻠﻒ اﺳﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از اﻣﻀﺎي ﻗﺮارداد ازدواج‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻪ زن ﻣﻄﺎﻟــﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن را ﺑﭙﺮدازد‪).‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﻋﻨﺪاﻟﻤﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﻮدن(‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﻘﻬﺎ‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻀﻊ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺘﻊ ﺟﻨﺴﯽ از زن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﻌﺎﻻن ﺣﻘﻮق زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻬﺎد ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺗﻮﻫﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ زﻧﺎن و ﻧﻘﺶ آنﻫﺎ در ازدواج‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ اﻣﺎ دﻻﯾﻠﯽ ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از آن ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از دﻻﯾﻞ ﺷﺮﻋﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ‬
‫دﻻﯾﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ٬‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮاي زن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ‪ ٬‬در ﺻﻮرت ﺟﺪاﯾﯽ زن و ﻣﺮد‪ ،‬زن ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺧﺴﺎرت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﺮدان ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺠﺪد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ وﻟﯽ زﻧﺎن ﺑﯿﻮه ﺑﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﺟﻮاﻧﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﺸﺎن ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﻬﺮﯾﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺒﺮان‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي زن و وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ آﯾﻨﺪه اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ دﻻﯾﻞ و ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت‬
‫در واﻗﻊ رﯾﺸﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدﺳﺎﻻري دارﻧﺪ ﮐﻪ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻦ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺑﺎﮐﺮه را ﮐﻢارزشﺗﺮ از‬
‫زن ﺟﻮان و ﺑﺎﮐﺮه ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ واﺳﻄﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ او وارد ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺳﺆال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺬف ﮐﺮد؟ آﯾﺎ زﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ در زﻣﺎن ﻋﻘﺪ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫ﻧﮑﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﺲ از آن ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮد را ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ؟ اﯾﻦ ﺳﻮاﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ آن ﺳﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﯿﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﻣﻬﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﺪون‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن در ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﯾﺎ اﺟﺘﻤﺎع را دﯾﺪ‪ .‬ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ‬
‫زﻧﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد و ﻧﻪ در ﯾﮏ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺰوﻟﻪ و اﯾﺪه آل‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ﺮی‬
‫واﻗﻌﯿﺖ اول اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺎن ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ازدواج ﺧﺎﻧﻪدار ﻫﺴﺘﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻣﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎر در ﺧﺎﻧﻪ در اﮐﺜﺮﯾﺖ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎ وﻇﯿﻔﻪ زﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎﺑﻪ ازاي ﻣﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬از آن ﺳﻮ‪ ،‬ﻣﺮدان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در‬
‫ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬درآﻣﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻣﻮال ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻧﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻌﺪ‬
‫از ‪ 20‬ﺳﺎل زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬زﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﺮدﻟﯿﻠﯽ از ﻫﻤﺴﺮش ﺟﺪا ﺷﻮد ﯾﺎ ﻫﻤﺴﺮش او را ﻃﻼق دﻫﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﻫﯿﭻ اﻧﺪوﺧﺘﻪاي از زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎرج ﺷﻮد ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺳﻬﻤﯽ از اﻣﻮاﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺮد ﮐﺴﺐ ﮐﺮده‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬در ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎﺻﯽ اﻣﮑﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ‬
‫اﺟﺮتاﻟﻤﺜﻞ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺒﻠﻎ اﻧﺪﮐﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖ دوم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد زوﺟﯿﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ و‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺛﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﮐﺮد اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻗﺎﻧﻮن و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻣﮑﺎن ﻓﺮار از آن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ و ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاي‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻬﺮﯾﻪ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﻣﺮدي ﻫﯿﭻ ﻣﻠﮏ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﯾﺎ ﻫﺮ‬
‫ﻣﺎل دﯾ ﮕﺮي ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رﺳﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺗﻌﻬﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ‬
‫در ﺻﻮرت ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺤﺚ ارث زوﺟﯿﻦ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻓﻮت زوج‪ ،‬ارث زن ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻫﺸﺘﻢ اﻣﻮال ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﻮت زن ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﮐﺜﺮ ازدواجﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺮگ دوام‬
‫دارﻧﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﻃﻼق ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺮط ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد )ﭼﻮن ﻃﻼﻗﯽ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد( و ﭘﺲ از ﻓﻮت ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﻧﺎﭼﯿﺰي از اﻣﻮال ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ارث ﺑﻪ زن ﻣﯽرﺳﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﭘﺮرﻧﮓ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ از‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﺦ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ ﻋﺮف‬
‫ﻧﯿﺰ »وﻇﯿﻔﻪ« زن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در ﺻﻮرت ﻃﻼق زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ‬
‫‪13‬‬
‫ﺮی‬
‫ﭼﺮا ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف ﻧﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻫﺪي ﻋﻤﯿﺪ؛ وﮐﯿﻞ ﭘﺎﯾﻪ ﯾﮏ دادﮔﺴﺘﺮي‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﻋﻘﺪ ازدواج‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ آن را ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﮑﻠﻒ اﺳﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از اﻣﻀﺎي ﻗﺮارداد ازدواج‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻪ زن ﻣﻄﺎﻟــﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن را ﺑﭙﺮدازد‪).‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﻋﻨﺪاﻟﻤﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﻮدن(‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﻘﻬﺎ‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻀﻊ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺘﻊ ﺟﻨﺴﯽ از زن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﻓﻌﺎﻻن ﺣﻘﻮق زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻬﺎد ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺗﻮﻫﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ زﻧﺎن و ﻧﻘﺶ آنﻫﺎ در ازدواج‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺪهاي دﯾﮕﺮ اﻣﺎ دﻻﯾﻠﯽ ﺑﺮاي ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از آن ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از دﻻﯾﻞ ﺷﺮﻋﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ‬
‫دﻻﯾﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ٬‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮاي زن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ‪ ٬‬در ﺻﻮرت ﺟﺪاﯾﯽ زن و ﻣﺮد‪ ،‬زن ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺧﺴﺎرت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﺮدان ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺠﺪد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ وﻟﯽ زﻧﺎن ﺑﯿﻮه ﺑﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﺟﻮاﻧﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﺸﺎن ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﻬﺮﯾﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺒﺮان‬
‫ﺧﺴﺎرت ﺑﺮاي زن و وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ آﯾﻨﺪه اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از اﯾﻦ دﻻﯾﻞ و ﺗﻮﺟﯿﻬﺎت‬
‫در واﻗﻊ رﯾﺸﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدﺳﺎﻻري دارﻧﺪ ﮐﻪ زن ﻣﻄﻠﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻦ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﺑﺎﮐﺮه را ﮐﻢارزشﺗﺮ از‬
‫زن ﺟﻮان و ﺑﺎﮐﺮه ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ واﺳﻄﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ او وارد ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺳﺆال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺬف ﮐﺮد؟ آﯾﺎ زﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ در زﻣﺎن ﻋﻘﺪ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫ﻧﮑﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﭘﺲ از آن ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮد را ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ؟ اﯾﻦ ﺳﻮاﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ آن ﺳﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﯿﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﻣﻬﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﺪون‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن در ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﯾﺎ اﺟﺘﻤﺎع را دﯾﺪ‪ .‬ﻣﻬﺮﯾﻪ را ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ‬
‫زﻧﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد و ﻧﻪ در ﯾﮏ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺰوﻟﻪ و اﯾﺪه آل‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫ﺮی‬
‫ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻻزماﻻﺟﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ درج ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ زن ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ آن اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺣﻖ ﻃﻼق‪،‬‬
‫اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﺗﺤﺼﯿﻞ و ‪ ...‬در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻋﻤﺎل ﺳﻠﯿﻘﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻗﻀﺎت و ﺑﺮﺧﯽ روﯾﻪﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ ﻗﻀﺎﯾﯽ‪،‬‬
‫ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﮐﺎﻓﯽ را ﻧﺪارد‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺢ ﻗﺎﻧﻮن‪،‬‬
‫ﻗﻀﺎت از ﭘﺬﯾﺮش و اﺟﺮاي اﯾﻦ ﺷﺮوط‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي آن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻗﺎﻧﻮن زن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻋﻤﺎل آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮدداري ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﻋﻘﺪ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ‬
‫ﺷﺮوط ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ ﺛﺒﺖ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮده و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺷﺮط ﺳﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﻣﺆﮐﺪا ﻣﻨﺎﺳﺐ آن را ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ دﻓﺎﺗﺮاﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﻣﻮﻇﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﺳﻨﺪي ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ را‬
‫ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﺳﺮﺑﺎز زدن از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﺮدﻓﺘﺮداران ﺑﺎ دﻻﯾﻞ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ از ﺛﺒﺖ اﯾﻦ ﺷﺮوط ﺳﺮﺑﺎز ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ از آن دﻓﺘﺮ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ‬
‫ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻫﺮ ﺳﻨﺪي از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻨﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﯿﺴﺖ و درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺳﺮدﻓﺘﺮداران ﺑﺮاي ﺣﻀﻮر ﺷﺎﻫﺪ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺎه زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ زن ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﻃﻼق‪ ،‬ﺣﻀﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺼﯿﻒ اﻣﻮال و ‪ ...‬ﺗﻤﺎم ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮد را ﺑﺒﺨﺸﺪ؛ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﻨﺪي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي ﻫﻢ‬
‫دارد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪاي ﺛﺒﺖ ﺷﺮط ﯾﺎ ﺷﺮوﻃﯽ را ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ زن ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮد را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ ﯾﺎ‬
‫ﺑﺒﺨﺸﺪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺖ و ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪.1 :‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺷﺮوط در ﺳﻨﺪ ازدواج اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﮐﻤﯽ دارد‪ .2 .‬ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط را ﺣﺘﻤﺎً در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ .3 .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻋﻘﺪ‬
‫رﺳﻤﯽ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻨﺪ ازدواج ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪.4 .‬ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ زﻣﺎن ﭘﺲ از ﻋﻘﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪) .‬ده‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﺲ ازدواج( ‪ .5‬ﻣﺘﻦ ﺷﺮوط را از ﻗﺒﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮده و در ﻣﻮرد آن ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ وﮐﯿﻞ و ﮐﺴﺐ ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .6 .‬از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫ﺷﻮﯾﺪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ را اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .7 .‬ﺳﻨﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﭘﯿﺶ از اﻣﻀﺎ ﺣﺘﻤﺎً ﻣﺠﺪداً ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﯾﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ در آن ﻗﯿﺪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫ﺮی‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺳﺎل اﺳﺘﻔﺎده ارزﺷﺶ ﻧﺼﻒ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮي‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﺑﯽارزش و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﺑﺮاي زن ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻋﺮﻓﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺧﺎﻧﻮاده زن ﺑﺮاي او ﺟﻬﯿﺰﯾﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در اﯾﺮان در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺪود ‪ 50‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ( اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺑﺮاي زن ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه زﻣﺎﻧﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻬﺮﯾﻪ اﻫﺮم ﻓﺸﺎر دﯾﮕﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن ﻣﺜﻞ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﯾﺎ ﻃﻼق را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻓﻮق‪،‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دﯾﮕﺮي ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﻮد ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺷﻐﻠﯽ ﺑﺮاي زﻧﺎن در اﺟﺘﻤﺎع و ﺗﺒﻌﯿﺾ در اﺷﺘﻐﺎل و دﺳﺘﻤﺰد از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺎن ﭘﺲ از ازدواج ﯾﺎ ﻣﺎدر ﺷﺪن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬اﺟﺎزه ﯾﺎ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﻘﻮق ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺎ اﺻﻼح ﻧﺸﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮي ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﺣﺬف ﻣﻬﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺠﺎ و‬
‫ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫ﺮی‬
 ‫ﺑﺎورﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ درﺑﺎرهي ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‬ ‫اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎم ﻓﻘﻬﺎ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻣﮑﺎن ﺷﺮط‬
‫‪» .1‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪارﻧﺪ«!‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺶ از ازدواج در ﺧﺼﻮص ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺑﺎرداري‪ ،‬ﻣﺪت‬
‫آن و دﻓﻌﺎت ﺑﺎرداري ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮ آﯾﻨﺪه ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮده و در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‬
‫اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ از زﺑﺎن اﻓﺮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺷﻨﯿﺪهاﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺪاولﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎي‬ ‫☑‬ ‫ﺗﺎ در آﯾﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺷﺮﻋﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه زن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎره ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ رواج دارد‪ .‬رﯾﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎوري را ﺑﺎﯾﺪ در‬
‫ﻧﺤﻮه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺮوط ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺷﺮط ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﺣﻖ ﺗﻤﮑﯿﻦ‬ ‫‪9‬‬
‫در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ و ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ ﮐﺎﻣﻼً ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻓﻘﻬﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬ﺣﻖ ﺗﻤﮑﯿﻦ را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫و در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻔﯿﺪﺗﺮﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻤﮑﯿﻦ ﺑﺎﻟﻤﻌﻨﯽ اﻻﺧﺺ ﯾﻌﻨﯽ زن در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺟﻨﺴﯽ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮش ﻣﺎﻧﻌﯽ اﯾﺠﺎد‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﻢ در ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬اﻟﻔﺎظ ﺑﺎر ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻﯽ دارﻧﺪ و ﺣﺬف ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﻫﺮ ﮐﻠﻤﻪاي‬ ‫ﻧﮑﻨﺪ ‪.‬ﺗﻤﮑﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﻘﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ زن از ﺷﻮﻫﺮش ﺗﻤﮑﯿﻦ ﻧﮑﻨﺪ در آن ﺻﻮرت ﻧﺎﺷﺰه‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻔﺎوت زﯾﺎدي در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن دﻗﺖ داﺷﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﻣﺴﺘﺤﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻔﻘﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از دادﮔﺎه اﺟﺎزه ازدواج‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎراﯾﯽ ﺷﺮوط ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮع آنﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺷﺮط ﺗﺤﺼﯿﻞ و اﺷﺘﻐﺎل از‬ ‫ﻣﺠﺪد ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻤﮑﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺗﺤﺖ ﻫﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪،‬‬
‫ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﻪ‬ ‫در وﺿﻌﯿﺖ ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي زن ﻋﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮج اﺳﺖ و ﻣﺸﮑﻼت روﺣﯽ و‬
‫زﻧﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن دادرﺳﯽ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺳﺨﺖ اﺛﺒﺎت ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج‪ ،‬ﻃﻼق ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺟﺴﻤﯽ دارد‪ ،‬از اﯾﻦ ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ ‪.‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ زن ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﺬارد‪،‬‬
‫و از راﺑﻄﻪ آزاردﻫﻨﺪه ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ و ﺟﺎﯾﮕﺎه وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق را ﺑﺎ ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻞ و ﻣﺪرﮐﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﻖ ﺗﻤﮑﯿﻦ را ﻣﺤﺪود ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج در ﺧﺼﻮص‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺣﻖ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي دارد و اﯾﻦ اﻣﮑﺎن‬
‫اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻤﮑﯿﻦ در ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺘﺄﻫﻞ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ آن را‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آﺛﺎر ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮاي زن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﺴﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮﻃﯽ را در ﻫﻨﮕﺎم ازدواج ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬وي را‬
‫ﻣﻤﻨﻮعاﻟﺨﺮوج ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺧﺮوج را رﻓﻊ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ‬
‫ﻋﻘﺪ ﻧﯿﺰ ﻫﯿﭻﮐﺪام ﺻﻮري و ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري وﺟﻮد دارد ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫☑ ﻧﺤﻮه ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط‬
‫از آنﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺛﺒﺘﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺳﻨﺪ ازدواج ﯾﮏ ﺳﻨﺪ رﺳﻤﯽ اﺳﺖ و ﻣﻨﺪرﺟﺎت آن ﻻزماﻻﺟﺮاﺳﺖ و ﺿﻤﺎﻧﺖ‬
‫در اﻧﺘﻬﺎ دوﺑﺎره ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﻨﺪ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮاي آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر را داﺷﺘﻪ‬ ‫اﺟﺮاﯾﯽ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﺷﺮط )ﮐﻪ ﺧﻼف ﻗﻮاﻋﺪ آﻣﺮه ﯾﺎ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻋﻘﺪ ازدواج ﻧﺒﺎﺷﺪ( و ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دﻗﯿﻖ و ﺑﺎ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﯽ ﭘﯿﺶ از ﺛﺒﺖ‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﯾﻦ ﺳﻨﺪ درج ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زوﺟﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻗﺴﻤﺖ "ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮاﯾﻂ"‬
‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ و ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ آنﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺷﺮط دﯾﮕﺮي ‪-‬اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﺷﺮوط ﺗﺎﯾﭗ ﺷﺪه در ﺳﻨﺪ‪ -‬ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﺮوط ﻋﻠﯽاﻟﻘﺎﻋﺪه‬
‫‪15‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
 ‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺎدري ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺣﻖ از ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ƒ‬
‫ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻣﯽﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺘﻤﺎ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺪر در اﺟﺮاي‬ ‫‪» .2‬ﻃﺮﻓﺖ اﮔﺮ آدم درﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮطﻫﺎ ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ«!‬

‫☑ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎﯾﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﺎور ﻏﻠﻂ ﻃﺮف ﻫﺴﺘﯿﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﮐﺎر‬
‫اﯾﻦ وﮐﺎﻟﺖ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻮدش اداره اﻣﻮر را در‬
‫دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﯿﻨﯽ )ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﺎن ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ زن‬
‫زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ دادﮔﺎه و اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﮑﺸﻪ ﮐﻪ دﯾﮕﻪ اون زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪاره«!‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺴﺎرت ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫»ﺑﺎﯾﺪ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺖ دﻗﺖ ﮐﻨﯽ وﮔﺮﻧﻪ ﻫﺰار ﺗﺎ ﺷﺮط ﻫﻢ ﺑﮕﺬاري ﻓﺎﯾﺪهاي ﻧﺪاره«! »اﮔﻪ ﻣﺮدي ﺑﺨﻮاد‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را از اﯾﺮان ﺧﺎرج ﮐﻨﻨﺪ در‬ ‫ƒ‬
‫ﺟﻠﻮي آزادي زﻧﺶ رو ﺑﮕﯿﺮه‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮدش را ﻣﯽﮐﻨﻪ و ﮐﺎري ﺑﻪ ﺷﺮوط ﻧﺪاره«! »وﻗﺘﯽ ﻃﺮﻓﺖ ﺟﺰو‬
‫وﮐﺎﻟﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اي اﺟﺎزه ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر و ﻣﻮارد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اداره ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ و وزارت‬
‫اﺧﻼﻗﺶ ﺑﺎﺷﻪ ﮐﻪ زن اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺑﺪه و ﺷﺎﻏﻞ ﺑﺎﺷﻪ و ‪ ...‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﺧﺎرﺟﻪ را ﻧﯿﺰ ﺛﺒﺖ رﺳﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪا از ﺑﺎر ﺣﻘﻮﻗﯽاي ﮐﻪ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﯽﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدن‬
‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺶ از ازدواج‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﺪهآلﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫‪ 9‬اﺟﺎزه ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮادهي ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﻀﺎي ﯾﮏ ﺗﻌﻬﺪ ﺣﻘﻮﻗﯽ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ ﻓﺮزﻧﺪان و در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺑﺎ زوج اﺳﺖ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن اﯾﻦ‬
‫ﭘﯿﺶزﻣﯿﻨﻪ اي دارد و ﻫﻤﯿﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ درﺑﺎره اﻣﻀﺎ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﻧﮑﺮدن ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﻓﻀﺎﯾﯽ ذﻫﻨﯽ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫را ﺑﯿﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ‪ ،‬اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر و ﻏﯿﺮه را ﺑﻪ‬
‫»زوج ﺑﻪ زوﺟﻪ وﮐﺎﻟﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ در ﻫﺮﻧﻮع اﻋﻤﺎل ﺟﺮاﺣﯽ ﻻزم و ﻣﻘﺘﻀﯽ ﮐﻪ وﮐﯿﻞ ﺻﻼح‬ ‫ﺣﻖ زن ﺑﺪل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻪ اﻣﺘﯿﺎزي ﮐﻪ ﺑﻪ وي اﻋﻄﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ زﻧﯽ ﺿﻤﻦ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ و ﯾﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺰﺷﮑﯽ و درﻣﺎﻧﯽ اﯾﺠﺎب ﮐﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺧﻮد وﮐﯿﻞ و ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺸﺘﺮك‬ ‫ﻋﻘﺪ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺷﺮط ﺗﺤﺼﯿﻞ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺤﺼﯿﻞ وي ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﯾﯽ‬
‫در آﯾﻨﺪه اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪«.‬‬ ‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮﻫﺮش اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ را ﺑﺮاي وي اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﺶ و اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻦ زوﺟﯿﻦ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﻣﮑﺎن رخ دادن دارد‪ .‬ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﮐﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪،‬‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺑﺎرداري ﯾﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺑﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد اﯾﻦ ﺷﺮوط دارد‪ ،‬در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺮ دو ﻃﺮف‬
‫ﮔﺮوه ﺑﺴﯿﺎري ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺑﺎرداري ﯾﮑﯽ از ﺣﻘﻮق زﻧﺎن اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺪن ﺧﻮد را‬
‫ﯾﮏ راﺑﻄﻪ درﺑﺎرهي ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮدي‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﺮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي »ﻗﺎﻧﻮﻧﺎً« اﺟﺎزهي اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت و‬
‫دارﻧﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون ﻧﻈﺮ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد و ﯾﮏﺳﻮﯾﻪ‪ ،‬درﺑﺎره ﺑﺎرداري و ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از آن‬
‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را ﻧﺪارد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون وﺟﻮد ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻨﺶﻫﺎ و اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ زوج را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺤﻖ داﻧﺴﺘﻪ و ﮔﺮوﻫﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ را‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪهي ﯾﮏ ﻃﺮف راﺑﻄﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫در راﺑﻄﻪ دوﺳﻮﯾﻪ و ﺑﺎ رﺿﺎﯾﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪16‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
‫ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺣﺮف اول را ﻣﯽزﻧﺪ اﻣﺎ ﺣﺮف آﺧﺮ را ﻧﻤﯽزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮوط ﺑﺮاي ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼف‬
‫ﻧﻈﺮي ﺑﯿﻦ زن و ﻣﺮد وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﺮاي وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ درﺳﺖ ﭘﯿﺶ‬
‫ﻧﻤﯽرود و ﻗﺮار اﺳﺖ ﺳﺎزوﮐﺎر ﺣﻞ اﺧﺘﻼف و اﺻﻮل ﮔﻔﺘﮕﻮ را روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻊ از اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﺤﺼﯿﻞ‪ ،‬ﺣﻖ اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﯾﺎ ﺣﻖ ﻃﻼق ﺷﻤﺎ در ﻫﻨﮕﺎم‬
‫اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ زﯾﺮ ﺳﺆال ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻋﻘﺪ ازدواج‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺑُﻌﺪ ﻋﺎﻃﻔﯽاي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮﻓﯿﻦ دارد‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﺮارداد »ﺣﻘﻮﻗﯽ« اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ را ﻣﻠﺰم ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ازدواج ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮﯾﺖ‬
‫زﻧﺎن و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي روﺣﯽ و رواﻧﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدان ﺣﻖ ﻃﻼق را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺑﻼً درج ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي روﺣﯽ و رواﻧﯽ ﻣﺮداﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺳﻮي دﯾﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻤﺎ »ﭼﻪ ﮐﺴﯽ« اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ‬
‫ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻫﺮ د ﻃﺮف راﺑﻄﻪ را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در آﺧﺮ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺛﺒﺖ اﯾﻦ ﺷﺮوط و‬
‫ﺗﻮاﻓﻖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﮑﺮده و ﺣﺘﯽ اﻋﺘﻤﺎد را ﻫﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»وﮐﺎﻟﺖ در اداره اﻣﻮر ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺸﺘﺮك«ﯾﺎ »وﮐﺎﻟﺖ در ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ« اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻨﻮز ﻓﺮزﻧﺪي ﻣﺘﻮﻟﺪ‬
‫‪» .3‬اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺻﻼ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮوط ﻧﯿﺴﺖ«!‬
‫☑ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ »ﻣﻦ ﻧﺎﻣﺰدم رو ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ آﺷﻨﺎﯾﯿﻢ«‪» ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺰرگ‬
‫ﺷﺪﯾﻢ؛ اﺧﻼق ﻫﻤﺪﯾﮕﻪ رو ﻣﯽدوﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮوط ﻧﯿﺴﺖ« ﯾﺎ »ﻣﻦ و ﻓﻼﻧﯽ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ‬
‫رو ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارﯾﻢ؛ ﻣﻦ ﺑﻬﺶ اﻋﺘﻤﺎد دارم«‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ ﻗﯿﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﯿﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ و اداره ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ و‬
‫ﻋﺎﻃﻔﯽ و ﻏﯿﺮﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ازدواج دارﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽاي از ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺶ روي آنﻫﺎﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻢ اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﻗﻮﻟﻨﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش‪ ،‬دادن وﮐﺎﻟﺖ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان‪ ،‬واﮔﺬاري داراﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺎن و ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪد ﺣﻘﻮﻗﯽ دﯾﮕﺮ ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و در ﻣﻮارد‬
‫‪17‬‬
‫ﺮی‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻠﺐ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻣﺎدر در ﻣﺪت ﺣﻀﺎﻧﺘﺶ‬
‫ﺷﻮد ‪.‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 1170‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ازدواج ﻣﺠﺪد ﻣﺎدر در دورهاي ﮐﻪ ﮐﻮدك ﺗﺤﺖ ﺣﻀﺎﻧﺖ او‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻠﺐ ﺣﻖ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه در ﻣﻮرد ﭘﺪر ﺻﺎدق ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ازدواج ﻣﺠﺪد ﭘﺪر در زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﺑﭽﻪ ﺑﺎ او اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻠﺐ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻓﺮزﻧﺪش ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪.‬ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻗﺎﺑﻞ واﮔﺬاري ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﻪ ﻣﺎدر _‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ 7‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺣﻀﺎﻧﺖ دارد_و ﭼﻪ ﭘﺪر_ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﺣﻀﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪهاش اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ آن را‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ زﯾﺮا ﺣﻀﺎﻧﺖ ﮐﻮدﮐﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﻖ ﯾﮏ ﺗﮑﻠﯿﻒ اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫از ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻮردي ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر در اﻧﺠﺎم ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد ﺑﻪ دﯾﮕﺮي وﮐﺎﻟﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﯿﻦ واﻟﺪﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻠﻒ ﺻﻠﺢ و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻃﻔﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻻزماﻻﺟﺮا اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﺗﻮاﻓﻘﯽ در ﺧﺼﻮص ﻓﺮزﻧﺪان و ﺣﻀﺎﻧﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﮑﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺜﯽ رﻓﻊ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زوﺟﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج ﯾﺎ ﭘﺲ‬
‫از آن )و ﺣﺘﯽ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮﻟﺪ ﻓﺮزﻧﺪ( درﺑﺎره ﻧﺤﻮه ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ و اداره اﻣﻮر ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ٬‬ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﯿﻦ‬
‫اﯾﻦ ﻫﺪف زوﺟﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺮوط( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﻨﺪ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ در ﺳﻨﺪ ﻗﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد »در ﺻﻮرت داﺷﺘﻦ ﻓﺮزﻧﺪ« و اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎم و ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫او ﮐﺎﻣﻼ در ﺳﻨﺪ ﻗﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ وﮐﺎﻟﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﻠﯽ »وﮐﺎﻟﺖ در اﻧﺠﺎم ﮐﻠﯿﻪ اﻣﻮر« داده ﻣﯽﺷﻮد و ﭘﺲ از آن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺎم ادارات‬
‫ﭘﻠﯿﺲ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ و دﻓﺎﺗﺮ ﭘﻠﯿﺲ ‪ 10+‬و دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ‪ ،‬وزارت ﺧﺎرﺟﻪ و ادارات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ و ﮐﻠﯿﻪ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎ‬
‫و دﻓﺎﺗﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺸﻮر ادارات آﻣﻮزش و ﭘﺮورش و ﻣﺪارس دوﻟﺘﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻣﻮﺳﺴﺎت‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻠﯿﻪ ﺷﻌﺐ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬اﻣﻮر ﺷﻌﺐ‪ ،‬دواﯾﺮ و ادارات ﻣﺮﮐﺰي و ﺗﺎﺑﻌﻪ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﯽ و اﻋﺘﺒﺎري اﻋﻢ از‬
‫دوﻟﺘﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ و اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﺟﻬﺖ ازدواج ﻓﺮزﻧﺪ دﺧﺘﺮ‬
‫‪8‬‬
‫ﺮی‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﺒﻞ در ﺧﺼﻮص ﻧﺤﻮه ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﮔﻔﺘﻪاﯾﻢ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬
‫دﻟﯿﻞ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺎري از زﻧﺎن از ﺳﻮي اداره ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﮐﯿﺪاً ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از وﻗﻮع ﻋﻘﺪ‪ ،‬زوﺟﯿﻦ ﺑﻪ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮده‬
‫و در ﺳﻨﺪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪاي وﮐﺎﻟﺖ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻨﻈﯿﻢ اﯾﻦ ﺳﻨﺪ‬
‫دو ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .1 :‬وﮐﺎﻟﺖ در اﻧﺠﺎم ﮐﻠﯿﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم ﺟﻬﺖ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﯾﺎ اﻟﻤﺜﻨﯽ و ﯾﺎ ﺗﻤﺪﯾﺪ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ )ﻧﺎم ادارات و ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ در ﺳﻨﺪ ﻗﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ(‪ .2 .‬اﻋﻼم رﺿﺎﯾﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺪون ﻗﯿﺪ و ﺷﺮط زوج ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر زن ﺑﺎ ﻗﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺣﻖ ﻋﺪول از اﯾﻦ رﺿﺎﯾﺖ راﻫﻢ از ﺧﻮد ﺳﻠﺐ و ﺳﺎﻗﻂ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮه ‪ :‬در ﺧﺼﻮص ﺳﻔﺮ ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ‪ ،‬زﻧﺎن ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اﯾﻦ اﺟﺎزه ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ زوﺟﯿﻦ ﭘﯿﺶ از ازدواج ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺼﻮري از ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻠﯽ در زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن‬
‫‪ 9‬ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺣﻀﺎﻧﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﮕﺎﻫﺪاري و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺟﺴﻤﯽ‪ ،‬روﺣﯽ‪ ،‬ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي اﻃﻔﺎل و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎده ‪ 1168‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ اﯾﺮان ﻫﻢ ﺣﻖ و ﻫﻢ ﺗﮑﻠﯿﻒ واﻟﺪﯾﻦ اﺳﺖ ‪.‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده‬
‫‪ 1169‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ و اﺻﻼﺣﯿﻪ آن ﻣﺼﻮب ﺳﺎل ‪ 82‬ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻃﻔﻞ )ﭘﺴﺮ و دﺧﺘﺮ( ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه ﻣﺎدر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ )در اﯾﻦ دوران ﻧﻔﻘﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﭘﺪر اﺳﺖ‪ (.‬از ‪ 7‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺗﺎ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ‬
‫ﮐﻪ در دﺧﺘﺮﻫﺎ ‪ 9‬ﺳﺎل و در ﭘﺴﺮﻫﺎ ‪ 15‬ﺳﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻀﺎﻧﺖ ﺑﺎ ﭘﺪر اﺳﺖ و از ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫ﮔﯿﺮي در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﭽﻪ اﺳﺖ )وﻻﯾﺖ ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺳﻦ رﺷﺪ ﺑﺎ ﭘﺪر اﺳﺖ‪ (.‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه در اﺛﺮ ﻋﺪم ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﯾﺎ اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼﻗﯽ ﭘﺪر ﯾﺎ ﻣﺎدري‬
‫ﮐﻪ ﻃﻔﻞ ﺗﺤﺖ ﺣﻀﺎﻧﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و ﯾﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ اﺧﻼﻗﯽ ﻃﻔﻞ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫دادﮔﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﮐﻮدك ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻗﯿﻢ او ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي دادﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﺮ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﻀﺎﻧﺖ ﻃﻔﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ ‪.‬اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻨﻮن‪ ،‬اﻋﺘﯿﺎد‪،‬‬
‫ﺳﻮاﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻮدك و ﯾﺎ ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﯽ واﻟﺪﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬اﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص در ﻣﻮرد ﻣﺎدر‬
‫‪7‬‬
‫ﺮی‬
‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎي ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺬر‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اﻓﺮاد‪ ،‬ﺧﻠﻠﯽ در اﯾﻦ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﮑﻨﺪ و ﻃﺮﻓﯿﻦ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮد وﻓﺎدار ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﻘﺪ ازدواج ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺎﻃﻔﻪي ﻃﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺧﻠﻠﯽ در اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ آن اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺪون‬
‫ﺛﺒﺖ ﺷﺮوط ﻫﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻗﺮارداد ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ و ﻋﺎﻃﻔﻪي ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬در‬
‫ﺗﻌﻬﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آنﻫﺎ ﺑﺮاي رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ درج ﺷﺪه در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﻌﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺮاي ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮ ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮدن‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬و ﺗﻐﯿﯿﺮ در‬
‫ﺧﻠﻖوﺧﻮ و ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻓﺮاد و دﭼﺎر ﺷﺪن ﺑﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬
‫ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺷﺎﯾﻊ در ﻃﻼق‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ﮐﻪ داﻣﻦﮔﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎري از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ و ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن ﻗﺎﺑﻞ رﻓﻊ ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ زن را در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺘﯽ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫داﺷﺘﻦ ﺷﺮط وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮد و اﺛﺒﺎت ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ اﻓﺘﺎدن ﻓﺮد در ﯾﮏ‬
‫راﺑﻄﻪي ﺧﺸﻮﻧﺖزده‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﺎر آﺳﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻼي ﺧﺎﻧﻤﺎنﺳﻮز اﻋﺘﯿﺎد را ﻧﯿﺰ‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺎ روﻧﺪ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺼﺮف ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ و ﺗﻔﻨﻨﯽ ﻣﻮاد روانﮔﺮدان‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽاي روزي‬
‫»ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ« ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ! ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﯾﺎدي در ﮐﻤﯿﻦ ﻣﺎ و راﺑﻄﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽاي ﮐﻪ در روزﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﺳﺘﻤﺎن را ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎز‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ از ازدواج ﺑﻪ ﻓﮑﺮ آن ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫‪» .4‬اﮔﺮ در ﺣﻘﻮق ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻣﺮد از زن ﻻﯾﻖﺗﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻌﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ!‬
‫ﺣﺘﻤﺎً دﻟﯿﻠﯽ داﺷﺘﻪ و ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﭼﯿﺰي ﻣﯽدوﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رو اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ«!‬
‫‪18‬‬
‫ﺮی‬
‫☑ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﺸﺮي‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎري ﻧﯿﺰ ﺑﯽﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫در ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ و ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻈﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫از ﻫﺮج و ﻣﺮج‪ ،‬وﺿﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻌﻠﻮل ﻋﻠﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﯿﺴﺘﯽ و‬ ‫»زوج ﺑﻪ زوﺟﻪ وﮐﺎﻟﺖ ﺑﻼﻋﺰل ﺑﺎ ﺣﻖ ﺗﻮﮐﯿﻞ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ زوﺟﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎن و ﺗﺤﺖ ﻫﺮ‬
‫ﭼﺮاﯾﯽﺷﺎن ﻋﻠﺖﻫﺎﯾﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ آنﻫﺎ را در ﻗﺒﻞ از وﺿﻊ اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ از ﺟﺎﻧﺐ زوج اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺧﻮد از ﻗﯿﺪ زوﺟﯿﺖ زوج ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﺴﻢ ﻃﻼق ـ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺧﻮد ﻗﻮاﻧﯿﻦ را ﻋﻠﺖ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﺎدر ﺧﻮد ﻧﯿﺎز‬ ‫اﻋﻢ از ﺑﺎﺋﻦ و رﺟﻌﯽ و ﺧﻠﻊ ﯾﺎ ﻣﺒﺎرات و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﯾﻖ اﻋﻢ از اﺧﺬ ﯾﺎ ﺑﺬل ﻣﻬﺮﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺪرش‪ ،‬و دﻟﯿﻞ و ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ادﻋﺎﯾﻤﺎن را اﯾﻦ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻀﺎﻧﺖ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ وﺟﻮد دارد‪ :‬اول – ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺮدان را از داﺷﺘﻦ ﺣﻖ ﻃﻼق‬
‫ﮐﻮدك ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺎ ﻣﺎدر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻐﻠﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد زﻧﺎن ﻫﻢ اﻣﮑﺎن ﻃﻼق ﮔﺮﻓﺘﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دوم‪ -‬ﻃﻼق ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫را وﺿﻊ ﮐﺮده‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﺎدر را ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﯿﺎزش ﺑﻪ ﭘﺪر داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻠﺖ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﻌﻠﯽ ﻓﻘﻂ ﺣﻖ ﻣﺮد اﺳﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﻣﺜﻞ زوﺟﻪ وﮐﺎﻟﺖ‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﮐﻮدك ﺑﻪ ﻣﺎدر را ﺑﺎﯾﺪ در ﺟﺎي دﯾﮕﺮي ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻌﻠﻮل اﯾﻦ ﻃﺮز‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺒﺎرت " ﺣﻖ ﻃﻼق ﺑﺮاي زوﺟﻪ" ﮐﺎﻣﻼً ﻏﻠﻂ اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﺑﺎر ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﻮم –‬
‫ﻧﮕﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻠﺘﺶ‪.‬‬
‫اﯾﻦ وﮐﺎﻟﺖ ﺣﺘﻤﺎً و ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻼﻋﺰل و ﺑﺎ ﺣﻖ ﺗﻮﮐﯿﻞ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺎﻧﻮاده را ﻫﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاراﻧﯽ وﺿﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻗﻮاﻧﯿﻦ را ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺑﺎورﻫﺎ و ﯾﺎ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ ﺑﺎورﻫﺎ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻋﻠﺖاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر‬
‫ﺗﻔﮑﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬دﻻﯾﻞ‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻨﺪ ‪ 3‬ﻣﺎده ‪ 18‬ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﺮاي اﺧﺬ ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺘﺒﯽ ﺷﻮﻫﺮ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ آنﻫﺎ را ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و‬ ‫دارﻧﺪ‪) .‬زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن در ﺧﺎرج از اﯾﺮان ﺳﺎﮐﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﺷﺮط ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ( و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 19‬ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻌﺪ از ﺻﺪور ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﺟﺎزه ﺧﻮد ﻋﺪول ﮐﺮده و از‬
‫ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻓﻌﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺧﺮوج ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻋﻤﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺮاواﻧﯽ را اﯾﺠﺎد‬
‫ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاراﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رﺳﻤﯽ ﺧﺎﻧﻮاده را )ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ( ﺑﺮ ﻣﺤﻮرﯾﺖ رﯾﺎﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ در ﻗﺎﻟﺐ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮد ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻﮐﺪام از ﺷﺮوط ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﻀﻤﯿﻦﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮاﺑﺮي ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮاي زن و‬ ‫ﺷﮑﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج ذﮐﺮ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﻣﺮد در ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻼف ذات ﻋﻘﺪ ازدواج ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬و درج اﯾﻦ ﺷﺮوط‪ ،‬از دﯾﺪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاران‬
‫ﻓﻌﻠﯽ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»زوج ﺑﻪ زوﺟﻪ‪ ،‬وﮐﺎﻟﺖ ﺑﻼﻋﺰل ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اﺧﺘﯿﺎرات ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺟﺎزه‬
‫ﺷﻔﺎﻫﯽ ﯾﺎ ﮐﺘﺒﯽ ﻣﺠﺪد ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫»زﻧﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺣﻖ ﻃﻼق داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ«!‬ ‫‪.5‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺻﻼﺣﺪﯾﺪ ﺧﻮد زن اﺳﺖ‪«.‬‬

‫‪19‬‬ ‫‪6‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
 ‫☑ ﻧﮑﺘﻪي اول اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ زﻧﺎن را ذاﺗﺎً ﻣﻮﺟﻮداﺗﯽ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ و ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت درﺳﺖ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﯽ در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻧﯿﺰ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ راهﻫﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در آوردن ﺷﺮط ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال ﻫﻨﻮز ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪي روﺑﺮو اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ زﻧﺎن را ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﺣﻖ ﻃﻼق‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم داﺷﺘﻦ ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب در‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در ازاي ﺷﺮط ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال‪ ،‬ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺣﺬف ﻧﮕﺮدد ‪.‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮﮔﺰﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻘﺪ و ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ دادن و ﺑﻪ ﻋﻘﺪ دﯾﮕﺮي درآﻣﺪن‬
‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺬل ﯾﺎ اﺧﺬ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال ﮔﺮدد ‪).‬در ﺻﻔﺤﻪ ‪ 15‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮدات اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬آﯾﺎ زﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ را ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫دراﯾﻦﺑﺎره ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ( ‪.‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻨﺪ زﯾﺮ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﻓﯽﻣﺎﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﺎن زن ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ دادﻧﺶ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ اﺳﺖ؟‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدد‪:‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢﺗﺮ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف اﯾﻦ ﺑﺎور ﮐﻪ “ﺣﻖ ﻃﻼق را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ زﻧﺎن داد‪ ،‬ﭼﻮن اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ‬
‫»در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن وﻗﻮع ﻃﻼق‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺎﻟﺴﻮﯾﻪ اﻣﻮال ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻠﯽ ‪-‬اﻋﻢ از‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ”‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻮاﻃﻒ‬
‫ﺧﻮدداري و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ زوج از ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻣﻮاﻟﺶ ﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ زوﺟﻪ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‬ ‫ﻣﺎدري و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن اﻏﻠﺐ از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد در زﻧﺪﮔﯽ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و‬
‫اﻣﻮال ‪ -‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬زوﺟﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻬﺮﯾﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻃﻼق آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺧﻮد ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻼش ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﮑﯿﻪ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪن ﻣﺮدان و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻋﺠﻮﻻﻧﻪي آنﻫﺎ در ﻃﻼق اﺷﺎره‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط وﮐﺎﻟﺖ در ﻃﻼق‬
‫ﮐﺮد؟ )ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ وﺟﻮد ﺣﻖ رﺟﻮع در ﻓﻘﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ﺷﺮﻋﯽ و ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﺣﻖ ﻃﻼق ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ‬
‫ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺑﺸﻮد و ﺑﺮاي او ﺣﻘﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ زن‪ ،‬ﻃﻼق را ﺑﻼاﺛﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 1133‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ‪» :‬ﻣﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻘﺮر در اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺮدان در ﻃﻼق ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺸﻢ و اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺧﻄﺎ‬
‫دادﮔﺎه ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻃﻼق ﻫﻤﺴﺮش را ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ«‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮاي ﻃﻼق ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺎص‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ‪ ،‬راه ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻓﻘﻪ‪ ،‬ﻃﻼق ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ زن ﺧﻠﻊ و ﻣﺒﺎرات‬
‫ﻧﺪارد و ﻫﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از دادﮔﺎه درﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ زن ﺗﻨﻬﺎ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻏﯿﺮ رﺟﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ(‪.‬‬
‫در ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎص ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺟﺪا ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ دو ﻣﻮرد »ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج )ﺳﺨﺘﯽ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮان وﺟﻮد اﺣﺴﺎﺳﺎت را ﻟﺰوﻣﺎً ﻧﻘﻄﻪﺿﻌﻒ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﺨﺸﯽ از وﺟﻮد‬
‫و ﻣﺮارت(‪ ٬‬و ﺧﻮدداري ﺷﻮﻫﺮ از ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻔﻘﻪ« اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮارد ﻋﺴﺮ و ﺣﺮج ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ؛ از‬
‫ﻫﺮ آدﻣﯽ اﺳﺖ و آدم ﺑﺪون اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﺑﺮاز اﺣﺴﺎﺳﺎت در‬
‫آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﯾﺎ اﻋﺘﯿﺎد ﻣﻀﺮ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻮاده و ﯾﺎ ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﻗﻄﻌﯽ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻖ‪ ،‬رﻧﺠﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دوام زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫زوج ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 5‬ﺳﺎل اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎزوﮐﺎر ﻓﻌﻠﯽ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻀﺎﯾﯽ ﮐﺸﻮر‪٬‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ اﺣﺴﺎس و ﻋﺪم ﺑﯿﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و از ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ‪ ٬‬زﻧﺎن ﺑﺮاي ﻃﻼق ﺑﺎ‬
‫ﻧﮑﺘﻪي ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ درﺑﺎرهي اﯾﻦ ﺑﺎور ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ درﺑﺎرهي ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﮑﻪ دﻟﯿﻞ زﯾﺎد دﯾﮕﺮي ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻄﺮح ﮐﺮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻞ اوﻟﯿﻪي ﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻫﻤﻪﮔﯿﺮ ﺑﻮدن و ﻋﻤﻮﻣﯿﺖ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺣﯿﻄﻪ اﯾﻦ ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺧﺎرج ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در راﺳﺘﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﺮﮔﺮداﻧﯽ زﻧﺎن در دادﮔﺎهﻫﺎ‬
‫‪5‬‬ ‫‪20‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
‫ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار‪ ،‬ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﮏ ﺗﮏ اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﻣﻮرد آﻧﺎن ﻗﺎﻧﻮن اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮﻗﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺣﻖ ﻃﻼق ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زﻧﺎﻧﯽ داده ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻏﻠﯿﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻃﻼق ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻗﺪر ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻗﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺣﻖ ﻃﻼق ﻓﻘﻂ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺮداﻧﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪ دﭼﺎر اﺣﺴﺎﺳﺎت ﯾﺎ ﺧﺸﻢ ﯾﺎ ﺳﻮءﻇﻦ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﺎم زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺑﺎ زوﺟﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﯾﺎ ﻣﻌﺎدل آن را‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﻼﻋﻮض ﺑﻪ زوﺟﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫‪» .6‬ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪي ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ! ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ازدواج را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺷﺮط و ﺷﺮوط و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻗﺮارداد«!‬
‫☑ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ »ﻗﺮارداد ازدواج« ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺟﺎاﻓﺘﺎده اﺳﺖ و ﺑﺮاي اﻓﺮاد‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺪﯾﻬﯽ و ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ دارﻧﺪ و ﻃﺒﻖ ﻗﺮاردادي‬
‫وارد ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﭘﯿﺶ ﻣﯽروﻧﺪ؛ در ﻣﻮرد ازدواج ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻓﻘﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﻔﺎف ﻧﺸﺪن ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﮐﺪورﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد و اﺣﯿﺎﻧﺎً ﻇﻠﻢ ﯾﺎ ﺗﻮﻗﻊ ﺑﯽﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ "ﻗﺮارداد ازدواج " ﯾﺎ ‪ marriage contract‬را در اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺒﻮه ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﯿﺪ‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻮاب روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺑﺎ ذات ازدواج و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻋﺎﻃﻔﯽ دو ﻧﻔﺮ در ﺗﻀﺎد اﺳﺖ‬
‫و زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﻠﺦ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﺳﺎس زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ »اﻋﺘﻤﺎد« و »ﻣﺤﺒﺖ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ اﺳﺎس ازدواج‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ ﭼﺮا اﺻﻼً ازدواج را ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟ ﭼﺮا »ازدواج«‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺟﺎي »ازدواج« ﺑﻪ ﻫﻢ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ ﻧﻤﯽورزﯾﻢ! اﮔﺮ »ﻧﻬﺎد‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده« را ﺑﻪ »راﺑﻄﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ دو ﻧﻔﺮ« ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﯽدﻫﯿﻢ اﺻﻼً ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ازدواج ﮐﻨﯿﻢ و آن را ﺛﺒﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ و وارد ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ و ﺗﻤﺎم ﻓﺮمﻫﺎ ﮐﻨﯿﻢ؟ ازدواج ﮐﺮدن در ﻣﻌﻨﺎي ﺷﺮﻋﯽ و ﻋﺮﻓﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آن‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮارداد ﺑﯿﻦ دو ﻧﻔﺮ‪ ٬‬ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آنﻫﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻠﮑﻪ در ﻗﺒﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﺌﻮل و‬
‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان آﯾﻨﺪه و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺰرگ ﺗﺮﺑﯿﺖ و رﺷﺪ آنﻫﺎ‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫ﺮی‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﻨﺪ »اﻟﻒ« ﺷﺮاﯾﻂ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻣﻨﺪرج در ﺳﻨﺪ ازدواج )ﺷﺮوط ﭼﺎپ ﺷﺪه در ﺳﻨﺪ ﻧﮑﺎﺣﯿﻪ(‪» :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫ﻃﻼق ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ زوﺟﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻃﺒﻖ ﺗﺸﺨﯿﺺ دادﮔﺎه ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻃﻼق ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺨﻠﻒ زن از‬
‫وﻇﺎﯾﻒ ﻫﻤﺴﺮي ﯾﺎ ﺳﻮء اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر وي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زوج ﻣﮑﻠﻒ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺼﻒ داراﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻮد را ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺷﺮط اﮔﺮﭼﻪ در ﻇﺎﻫﺮ در راﺳﺘﺎي ﺣﻤﺎﯾﺖ از زﻧﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻬﺎم و اﺟﻤﺎل در ﻋﺒﺎرات ﺷﺮط‬
‫و ﻣﺤﺪوده ﻣﻮﺳﻊ آن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮاﯾﯽ آن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ از زن ﻧﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﻀ ًﺎ ﻣﺸﮑﻼت او را اﻓﺰون ﻧﻤﺎﯾﺪ زﯾﺮا ﺳﺒﺐ ﻣﯽﮔﺮدد در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ ﻣﺜﻞ ﺳﻮء رﻓﺘﺎر ﯾﺎ اﻋﺘﯿﺎد‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬زن )ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺮس از ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻌﯿﺸﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﻃﻼق( ﺑﺠﺎي درﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫دﺷﻮار اداﻣﻪ دﻫﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﺮادات اﯾﻦ ﺷﺮط اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ آن ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺶﻓﺮض‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اول اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ زوج ﺧﻮاﻫﺎن ﻃﻼق ﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ او اراﺋﻪﮐﻨﻨﺪه دادﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ ﻃﻼق ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻒ زن از وﻇﺎﯾﻒ زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﯾﺎ ﺳﻮءاﺧﻼق و رﻓﺘﺎر وي ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﻮء رﻓﺘﺎر و ﺳﻮء اﺧﻼق زوﺟﻪ ﻋﻠﺖ زوج ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﺛﺒﺎت آن‪ ،‬ﺷﺮط ﺗﻨﺼﯿﻒ داراﯾﯽ ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬و ﭘﯿﺶﻓﺮض ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت »ﺗﺎ ﻧﺼﻒ داراﯾﯽ« ﯾﺎ ﻣﻌﺎدل آن‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮﯾﻦ درﺻﺪ اﻣﻮال زوج ﺗﺎ ﺳﻘﻒ ﭘﻨﺠﺎهدرﺻﺪ آن ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ آن‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ دادﮔﺎه ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ و در راﺳﺘﺎي اﯾﺠﺎد ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪﺗﺮ و ﻣﺴﺎويﺗﺮ‬
‫ﻣﯿﺎن زن و ﺷﻮﻫﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﻮد‪:‬‬
‫»زوﺟﯿﻦ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺧﺎرج ﻻزﻣﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﻃﻼق ‪-‬اﻋﻢ از آﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﯾا ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ زن ‪ -‬ﺗﻤﺎم داراﯾﯽ ﮐﺴﺐ ﺷﺪه ﭘﺲ از‬
‫ﻧﮑﺎح و در ﻃﻮل اﯾﺎم زوﺟﯿﺖ‪ -‬اﻋﻢ از ﻣﻨﻘﻮل ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﻨﻘﻮل ‪-‬ﺑﺎﻟﺴﻮﯾﻪ ﻣﯿﺎن آنﻫﺎ‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدد‪«.‬‬
‫‪4‬‬
‫ﺮی‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺑﺮوز ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﮑﻠﺘﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اداﻣﻪي ﺗﺤﺼﯿﻞ‬ ‫»ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده« ﭼﯿﺰي ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺮاﺗﺮ از زن و ﺷﻮﻫﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬
‫در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﺮاي درج در ﺳﻨﺪ ازدواج ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫و ﺑﺮوﮐﺮاﺳﯽ ﮐﺸﻮري و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺣﻘﻮﻗﯽ اﻓﺮاد آن‪ :‬زن و ﺷﻮﻫﺮ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ‪ ،‬ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬دوﻟﺖ )ﺣﮑﻮﻣﺖ( در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫»زوج‪ ،‬زوﺟﻪ را در اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻪ زوﺟﻪ ﻻزم ﺑﺪاﻧﺪ و در ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ‬
‫)ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﺎﻣﺸﺮوع‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﯽﺗﺎﺑﻌﯿﺖ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﯾﺘﯿﻢ‪ ،‬ﮐﻮدﮐﺎن ﺣﺎﺻﻞ از ﺻﯿﻐﻪ(‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ‬
‫اﯾﺠﺎب ﮐﻨﺪ ﻣﺨﯿﺮ ﻣﯽﺳﺎزد‪«.‬‬
‫ارث‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪ ٬‬ﮔﺎﻫﯽ ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺜﻞ وام‪ ،‬ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﮑﯽ‪ ،‬ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر و دهﻫﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ در ﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪﮔﯽ زﯾﺎدي ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده دارد‪.‬‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺴﮑﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ زن و ﻣﺮدي ﻣﻮﻗﻊ ازدواج اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ )ﻣﻮارد ‪ 1106 - 1108‬و ‪ (1114‬ﻧﻔﻘﻪي زن ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ و ﺗﻬﯿﻪي‬ ‫ﯾﮏ از آنﻫﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن )در ﺻﻮرت‬
‫ﻣﺴﮑﻦ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺟﺰﺋﯽ از ﻧﻔﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زن ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻨﺰﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ و در‬ ‫ﻓﻮت( را ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ زﻧﯽ ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ وﮐﺎﻟﺖ ﻃﻼق از ﻫﻤﺴﺮش ﻧﺒﯿﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮ اﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت اﻣﺘﻨﺎع ﺣﻖ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻔﻘﻪ از ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد را ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ از ﻧﻈﺮ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬رﯾﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﻣﺮد‬ ‫زن ﻣﻔﻘﻮد ﺷﻮد )ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬رﺑﻮده ﺷﻮد( و ﻫﯿﭻ ﻧﺸﺎﻧﯽ از زﻧﺪه ﯾﺎ ﻣﺮده ﺑﻮدن‬
‫اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﯾﻦ رﯾﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي‬ ‫او ﻧﺒﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر دادﮔﺎه ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‬
‫اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺮﺷﻤﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ »اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻨﺰل ﺑﻪ زن داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﺧﻮد و ﻫﻢ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺮاي ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪه ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺸﺘﺮك ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ اﻣﺎ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﻣﻮاردي ﮐﻪ زوﺟﯿﻦ‪،‬‬ ‫از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺴﻬﯿﻼت زﻧﺎن ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‬
‫ﺳﺎﮐﻦ دو ﺷﻬﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده ﯾﺎ آﻧﮑﻪ زوﺟﻪ در ﺣﺎل ﺗﺤﺼﯿﻞ ﯾﺎ ﮐﺎر ﮐﺮدن در ﺷﻬﺮي ﻣﺘﻔﺎوت از آن ﺷﻬﺮي‬ ‫ﺧﺎﻧﻮار ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﻣﺸﮑﻼت دﯾﮕﺮي از اﯾﻦ دﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ زوج در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ در ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪ ،‬اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ازدواج ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺪه ﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮔﺮوﮐﺸﯽ ﯾﺎ ﺣﺮف ﺑﺪﺷﮕﻮن ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﯿﻢ و ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ زن دادهﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮي ﺳﺎﮐﻦ و درﻋﯿﻦﺣﺎل از ﺷﻮﻫﺮش ﻧﻔﻘﻪ ﺑﮕﯿﺮد زﯾﺮا‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎ‪ ٬‬اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﻫﻢ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﻧﯿﺎز ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن اﺳﺖ؛ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﺗﺮك ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ ﺷﺮط ﺑﻮده و ﻧﺸﻮز ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‪،‬‬ ‫اﺣﺘﯿﺎط ﺷﺮط ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺟﻨﮓ و ﺑﺪه ﺑﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ ازدواج ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺟﺰ اﯾﻦ‬
‫ﺷﺮﻃﯽ ﻻزماﻟﻮﻓﺎء اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ ﺷﺮط ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺻﻮرت ﺧﻮدداري ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬زن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ »ﺟﻨﮓ اول ﺑﻪ از ﺻﻠﺢ آﺧﺮ اﺳﺖ«؟‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﺷﻮﻫﺮ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﮑﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ در ﺧﺎﻧﻪاي ﮐﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن‬
‫ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬

‫»زوﺟﯿﻦ ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﺧﺎرج ﻻزﻣﯽ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ و ﻣﺴﮑﻦ »ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ‬
‫ﻃﺮﻓﯿﻦ« )ﯾﺎ »ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر و اﻧﺘﺨﺎب زوﺟﻪ«( ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪22‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
 ‫اﺳﺘﻔﺘﺎ از ﻣﺤﻀﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻗﺪس ﺳﺮه‪:‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﻋﺒﺎرات و ﮐﻠﻤﺎت ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي از ﺳﻮي دادﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در زﻣﺎن اﺟﺮاي ﺷﺮط‪،‬‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ را اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮوط ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﻘﺪس رﻫﺒﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ دام ﻇﻠﻪ‬ ‫‪ 9‬ﺷﺮط اﺷﺘﻐﺎل‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﻃﻼق ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮد ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ و ﺗﺸﻮﯾﺶ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮوﻫﯽ از زﻧﺎن ﻣﺒﺎرز‬ ‫ﻃﺒﻖ اﺻﻮل ﮐﻠﯽ ﺷﺮﻋﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬رﯾﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده از ﺧﺼﺎﯾﺺ ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻣﺎده‬
‫اﯾﺮان ﺷﺪه و ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺣﻖ ﻃﻼق ﻧﺪارﻧﺪ و از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫‪ 1117‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻘﺮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زن ﺧﻮد را از ﺣﺮﻓﻪ ﯾﺎ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮادي ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﯽ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﯾﺎ ﺣﯿﺜﯿﺎت ﺧﻮد ﯾﺎ زن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ روﺷﻨﯽ در اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺷﻐﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ ،‬در ﻗﺎﻧﻮن آورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺟﻮاب‪:‬‬ ‫از اﯾﻦ ﻣﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﻗﻀﺎت وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬ ‫ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺷﺎرع ﻣﻘﺪس راه ﺳﻬﻠﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﺎن زﻣﺎم ﻃﻼق را‬
‫»زوج‪ ،‬زوﺟﻪ را در اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻐﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺠﺎب‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح اﮔﺮ ﺷﺮط ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ وﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻃﻼق‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﺨﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ دﻟﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﻃﻼق ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺮوط‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺪرﻓﺘﺎري ﯾﺎ ﻣﺜﻼً زن دﯾﮕﺮي ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬زن وﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻃﻼق‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺷﺮط ﮐﻪ در دﻓﺎﺗﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ در ﻗﺎﻟﺐ رﺿﺎﯾﺖﻧﺎﻣﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ‬
‫دﻫﺪ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽآﯾﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد را ﻃﻼق دﻫﻨﺪ از‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺗﺼﻤﯿﻢ دادﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺑﺎﻧﻮان و دﺧﺘﺮان ﻣﺤﺘﺮم را ﺧﻮاﺳﺘﺎرم ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ اﺳﻼم و‬ ‫دادﮔﺎه ﻣﻨﻊ اﺷﺘﻐﺎل زن را ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﻐﺎﯾﺮت ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﯾﺎ ﺣﯿﺜﯿﺖ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد اﻣﻀﺎي‬
‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ واﻗﻊ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﺮط ﻧﺸﺎن از آﮔﺎﻫﯽ و رﺿﺎﯾﺖ ﭘﯿﺸﯿﻦ زوج دارد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دادﮔﺎه در ﺟﻬﺖ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬
‫‪ 7‬ذيﺣﺠﻪ ‪ 1399‬آﺑﺎن ﻣﺎه ‪58‬‬ ‫درﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫روح اﷲ اﻟﻤﻮﺳﻮي اﻟﺨﻤﯿﻨﯽ‬
‫‪ 9‬ﺷﺮط ﺗﺤﺼﯿﻞ‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ رﯾﺎﺳﺖ ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه دارد )ﻣﺎده ‪ 1105‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ(‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ‬
‫اﻣﺮ دﺳﺘﺎوﯾﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪي آن ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪﻫﺎي واﻫﯽ ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺤﺼﯿﻞ زن‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺣﻖ ﺗﺤﺼﯿﻞ از ﺣﻘﻮق اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻫﺮ ﻓﺮد اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺗﺤﺼﯿﻞ اﻓﺮاد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫‪23‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
 ‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‬ ‫آﯾﺖ اﷲ اﻟﻌﻈﻤﯽ اراﮐﯽ ﻧﯿﺰ در رﺳﺎﻟﻪ ﻋﻤﻠﯿﻪ ﺧﻮد آوردهاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﯾﺎ ﻋﻘﺪ ﻻزم دﯾﮕﺮى ﺑﻪ زن ﺧﻮد وﮐﺎﻟﺖ دﻫﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮ او‬
‫آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺶ روي ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮔﺰﯾﺪهاي از راﯾﺞﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮوط دﯾﮕﺮي وﺟﻮد‬ ‫ﻣﺜﻼً ﻣﻌﺘﺎد ﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮔﺮدد‪ ،‬از ﻃﺮف ﺷﻮﻫﺮ ﺻﯿﻐﻪ ﻃﻼق ﺟﺎرى ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺲ اوﻟﻮﯾﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد‬ ‫اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد و ﻋﻘﺪ و ﻃﻼق ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮي و اﻗﺪام درﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﻣﺸﺎور ﺣﻘﻮﻗﯽ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫آﯾﺖ اﷲ اﻟﻌﻈﻤﯽ ﺗﺒﺮﯾﺰي ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎده ‪ 1119‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ ﻣﻘﺮر ﻣﯽدارد‪:‬‬
‫»اﮔﺮ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح ﯾﺎ ﻋﻘﺪ ﻻزم دﯾﮕﺮى ]زن[ ﺷﺮط ﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ وﻗﺖ‬
‫»ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻋﻘﺪ ازدواج ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻋﻘﺪ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ در ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ از ﻃﺮف ﺷﻮﻫﺮش ﺧﻮد را ﻃﻼق دﻫﺪ ﻋﯿﺒﻰ ﻧﺪارد و در ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮد‬
‫ازدواج ﯾﺎ ﻋﻘﺪ ﻻزم دﯾﮕﺮ ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮط ﺷﻮد ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬زن دﯾﮕﺮ ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ در ﻣﺪت‬
‫ﻧﯿﺰ ﺣﻖّ ﻃﻼق ﮔﻔﺘﻦ را دارد وﻟﻰ ﺑﺨﻮاﻫﺪ زن را از وﮐﺎﻟﺖ ﻋﺰل ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﮐﺎﻟﺖ ﺷﺮط ﺷﺪه‬
‫ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻏﺎﯾﺐ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺗﺮك اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺣﯿﺎت زن ﺳﻮءﻗﺼﺪ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺳﻮء رﻓﺘﺎري ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪«.‬‬
‫زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﻮد‪ ،‬زن وﮐﯿﻞ و وﮐﯿﻞ در ﺗﻮﮐﯿﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﺛﺒﺎت‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﺷﺮط در ﻣﺤﮑﻤﻪ و ﺻﺪور ﺣﮑﻢ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺧﻮد را ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺳﺎزد‪«.‬‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﺷﻮراى ﻋﺎﻟﻰ ﻗﻀﺎﯾﻰ ﻃﻰ ﻣﺼﻮﺑﻪاي ﺳﺎزﻣﺎن ﺛﺒﺖ اﺳﻨﺎد و اﻣﻼك ﮐﺸﻮر را ﻣﻮﻇﻒ‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ در دﻓﺘﺮﭼﻪﻫﺎي ﻧﮑﺎﺣﯿﻪ )ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ( ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﺳﺮدﻓﺘﺮان ﻗﺮار ﻣﻰﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺷﺮوط ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ آورده ﺷﻮد و ﺳﺮدﻓﺘﺮﻫﺎ را ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ آن ﺷﺮاﯾﻂ را ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻣﻮرد ﺑﻪ زوﺟﯿﻦ‬
‫ﺗﻔﻬﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮﻃﻰ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ زوﺟﯿﻦ واﻗﻊ و ﺑﻪ اﻣﻀﺎ آنﻫﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮط‬
‫ﺿﻤﻦ ﻋﻘﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ آورده ﺷﺪهاﻧﺪ )ﺷﺮوط ﯾﺎزدهﮔﺎﻧﻪ ﭼﺎﭘﯽ(‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎص ﺿﻤﺎﻧﺖ‬
‫اﺟﺮاﯾﯽ دارﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞاﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪ ﺗﻮﺻﯿﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺷﺮوط دﯾﮕﺮي را در ﻋﻘﺪﻧﺎﻣﻪ درج ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اﺳﻨﺎد رﺳﻤﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺮوط‬
‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت وﮐﺎﻟﺖﻧﺎﻣﻪ ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮطﻫﺎي زﯾﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮوﻃﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﻨﺪﻫﺎي ازدواج ﻗﯿﺪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﯾﯽ و اﺟﺮاﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺎر ﻗﻀﺎﯾﯽ ﻣﺘﻮن ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻮع‬

‫‪1‬‬ ‫‪24‬‬

‫ﺮی‬ ‫ﺮی‬
 ‫خانواده برابر‬
‫شروط ضمن عقد راهی است برای‬
‫با‬ ‫كاهش نابرابری حقوقی ميان‬
‫همسران در خانواده‪ .‬راهی كه در‬
‫چارچوب قوانين و شرايط موجود هم‬
‫شروط ضمن عقد‬ ‫قابل استفاده است‪« .‬همسری»‬
‫وبسايتی است غيرانتفاعی‪ ،‬برای‬
‫كمک به شما در ايجاد شرايطی‬
‫مطلوبتر در زندگی زناشويی؛ از طريق‬
‫ثبت شروط ضمن عقد‪ .‬ما تالش‬

‫س‬‫هم‬
‫میكنيم اين شروط را به زبان ساده‬

‫ری‬
‫معرفی كرده و ابعاد قانونی و‬
‫مذهبی‪ ،‬و نيز روش ثبت آنها را شرح‬
‫دهيم‪.‬‬
‫‪www.Hamsari.net‬‬

‫‪Hamsari.net‬‬
‫«همسری» آماده ارائهی مشاورهی رایگان برای شماست‪.‬‬

‫ما را دنبال کنید‪:‬‬

‫در این دفترچه میخوانید‪:‬‬

‫شروط ضمن عقد‬

‫نحوه ثبت شروط ضمن عقد‬
‫باورهای نادرست درباره شروط ضمن عقد‬
‫استفتا از بعضی مراجع درباره شروط ضمن عقد‬