Esej

Chłopiec w pasiastej piżamie

Etniczność żydowska
Yelyzaveta Kulish, Amerykanistyka, 1 rok

Bardzo ważnym i kontrewersyjnym tematem społecznym oraz historycznym jest

historia narodowości żydowskiej. Zwłaszcza te tragiczne wydarzenia, z jakimi zmierzyła się
ona podczas II Wojny Światowej. Dla mnie osobiście ten temat zawsze był bardzo
interesujący i kiedy wybierałam, o czym napiszę ten esej, nie miałam żadnych wątpliwości.
Również ze względu na moje zainteresowanie historią społeczności żydowskiej, wybrałam
ten przedmiot. Warto powiedzieć, że oglądałam wiele filmów, w których w centrum
wydarzeń znajdowało się życie Żydów i problemy, z którymi oni się borykali. Myślałam
między kilkoma filmami, które chciałabym zaprezentować i wybrałam taki, którego fabuła
jest bardzo wstrząsająca.
Więc, w tym eseju chciałabym opowiedzieć o filmie pod tytułem “Chłopiec w
pasiastej piżamie” (“The Boy in the Striped Pyjamas”). Znicznijmy od tego, że opowiem
troche ogólnej informacji. Po pierwsze, jest to historyczny film fabularny w reżyserii Marka
Hermana na podstawie powieści irlandzkiego pisarza Johna Boyne'a o tym samym tytule.
Filmowanie odbyło się w Budapeszcie. Film miał premierę 12 września 2008 roku w
Wielkiej Brytanii.11 Co dotyczy książki, na którą był oparty film, była ona opublikowana po
raz pierwszy w 2006 roku. Powieść została od razu nominowana do kilkudziesięciu nagród
literackich, w tym do British Book Award. Na całym świecie sprzedano ponad 9 milionów
egzemplarzy powieści, przetłumaczonych na ponad 50 języków. Od 2007 do 2008 roku
książka była najlepiej sprzedającą się książką w Hiszpanii i znalazła się na szczycie listy
bestsellerów New York Times.2 Być może książka zdobyła taką popularność dzięki trafnośći
wybranego tematu. “Chłopiec w pasiastej piżamie to książka o Auschwitz”, ale z niezwykłej
perspektywy - to jest świat nazistowskiego obozu koncentracyjnego dla Żydów oczami
dziecka
Nic dziwnego, że było postanowiono nakręcić film oparty na tak popularnej powieści.

1
https://www.gradesaver.com/the-boy-in-the-striped-pajamas/study-guide/the-boy-in-the-
striped-pajamas-film - informacja o filmie oraz dacie premiery filmu
2
https://johnboyne.com/book/the-boy-in-the-striped-pyjamas-6/ - informacja o książce
3
http://jameshorner-filmmusic.com/exclusive-interview-mark-herman-boy-striped-pajamas/ -
interview with Mark Herman
Reżyser - Mark Herman - jest najbardziej znany szczególnie z tej pracy. Ten film jest
uważany za jego najlepszą pracę.3 W tym dramacie sytuacja społeczności żydowskej pod
czas wojny jest dobrze pokazana poprzez dialogi między bohaterami: to, jak oni mówią, o
czym, ich intonacja i wygląd. W tym filme nie ma efektów specjalnych, co nadaje obrazowi
autentyczności. Akompaniament muzyczny zlewa się ze scenami na ekranie i tworzy cały
obraz. Muzyka i kostiumy są idealnie dopasowane, co oddaje otoczenie. Atmosfera jest taka:
dużo szarości, mało jasności, często deszcz i dużo ciszy. Co dotyczy obsady, to była ona
dobrze dobrana. Główne role zagrali Jack Scanlon i Asa Butterfield. W tym wieku nie każdy
będzie mógł grać i nadal okazywać odpowiednie emocje. Inni aktorzy zaangażowani w
kręcenie tego filmu: David Theulis, Vera Farmiga, David Gaiman, Rupert Friend oraz Sheila
Gencock.42 Akcji toczy się w tylko dwóch lokacjach, ale to nie ogranicza fabuły, film nadal
pozostaje bardzo interesującym i napiętym – to dowodzi, że historia, przedstawiona w dzieje
jest ważniejsza niż liczba lokacji i miejsc, w których kręcono sceny. Narracja fabuły jest
liniowa, a dialogi proste. Film przeznaczony jest dla szerokiej publiczności, w wieku 13 lat i
starszych, zgodnie z zaleceniami przed obejrzeniem.
Aby zrozumieć, co dzieje się w filmie, ważne jest, aby wiedzieć, co dokładnie dzieje
się z narodowością żydowską w czasie, który jest tam pokazany. W sumie naziści
zorganizowali w Europie 30 obozów.5 Pierwszy obóz koncentracyjny w Niemczech został
otwarty w 1933 roku. Ostatni z aktywnych został zdobyty przez wojska sowieckie w 1945
roku. Pomiędzy tymi dwiema datami - miliony torturowanych więźniów, którzy zginęli z
powodu katorżniczej pracy, uduszeni w komorach gazowych, rozstrzelani przez esesmanów.
Obozy zagłady to nazistowski niemiecki obozy koncentracyjny, które specjalizują się w
masowej zagładzie (Vernichtung) osób niechcianych w III Rzeszy i na podbitych terytoriach.
Ofiarami obozów byli w większości Żydzi, ale także Romowie (Cyganie), Słowianie,
homoseksualiści, rzekome upośledzenia umysłowe i inni. Obozy zagłady odegrały kluczową
rolę w Holokauście. Główne obozy znajdowały się w okupowanej przez Niemców Polsce 6 i
obejmowały Auschwitz, Bełżec, Chełmno, Majdanek, Sobibór i Treblinka. W szczytowym
momencie kompleks Auschwitz, najbardziej znany z miejsc, mieścił w swoim obozie zagłady
(Auschwitz II lub Birkenau) 100 000 osób. Komory z trującym gazem mogły pomieścić

24
https://www.imdb.com/title/tt0914798/fullcredits - full cast and crew
5
https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/nazi-camps - informacja o obozach
6
Fr. Henryk Maria Malak - Shavelings in Death Camps: A Polish Priest's Memoir of
Imprisonment by the Nazis, 1939-1945, 2012
jednorazowo 2000 osób, a 12 000 można było zagazować i spalić każdego dnia. Więźniowie
uznani za zdolnych do pracy byli początkowo wykorzystywani w batalionach do pracy
przymusowej lub do ludobójstwa, dopóki nie zostali praktycznie zapracowani na śmierć, a
następnie eksterminowani. Utworzenie tych obozów zagłady oznaczało zmianę w polityce
nazistowskiej.73 Począwszy od czerwca 1941 roku, wraz z niemiecką inwazją na Związek
Radziecki, Żydzi na nowo podbitych terenach byli łapani i wywożeni do pobliskich miejsc
egzekucji, takich jak Babi Jar na Ukrainie, i zabijani. Początkowo używano mobilnych
jednostek zabijania. Proces ten był niepokojący dla miejscowej ludności, a także trudny do
utrzymania dla jednostek. Ideą obozu zagłady było odwrócenie tego procesu i zapewnienie
ruchomych ofiar – transportowanych koleją do obozów – oraz stacjonarnych ośrodków
zagłady, w których duża liczba ofiar mogłaby zostać zamordowana przez znacznie mniejszą
liczbę personelu.8 Na przykład personel Treblinki liczył 120 osób, przy czym tylko 20–30
pracowników należało do SS, nazistowskiego korpusu paramilitarnego. Załoga Bełżca liczyła
104 osoby, w tym ok. 20 esesmanów. Zabijanie w każdym z ośrodków odbywało się za
pomocą trującego gazu. Chełmno, pierwszy z obozów zagłady, w którym 8 grudnia 1941 r.
rozpoczęło się zagazowanie, korzystał z furgonetek gazowych, których tlenek węgla udusił
pasażerów. Auschwitz, największy i najbardziej zabójczy z obozów, używał Cyklonu-B.
Majdanek i Auschwitz były także ośrodkami niewolniczej pracy, natomiast Treblinka, Bełżec
i Sobibor były poświęcone wyłącznie zabijaniu. W ciągu 10 miesięcy działalności hitlerowcy
zamordowali od 1,1 mln do 1,3 mln ludzi w Auschwitz, 750 000-900 000 w Treblince i co
najmniej 500 000 w Bełżcu. Zdecydowaną większość ofiar stanowili Żydzi. Treblinka,
Sobibór i Bełżec zostały zamknięte w 1943 r., a ich zadanie zostało zakończone, gdy polskie
getta zostały opróżnione, a ich Żydzi zabici. Auschwitz 9
nadal przyjmował ofiary z całej
Europy, aż do nadejścia wojsk sowieckich w styczniu 1945 roku.
Zaczynając oglądać ten film, rozumiałam, że to nie będzie łatwo, bo bardzo trudno
zrozumieć, że takie rzeczy rzeczywiście kiedyś się zdarzyły. Film jest bardzo niepokojący, a

37
Carla Mooney - The Holocaust: Racism and Genocide in World War II, Nomad Press,
2017
8
Jeffrey HERF - The Jewish Enemy, Harvard University Press, 2009
Peter Longerich - Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews, OUP Oxford,
2010
9
Yisrael Gutman, Michael Berenbaum - Anatomy of the Auschwitz Death Camp, United
States Holocaust Memorial Museum,Indiana University Press, 1998
im dalej ogłądamy, tym bardziej staje on niepokojący. Koncepcja filmu polega na tym, że nie
ma złych narodów, są źli ludzie, bez względu na to, jak trywialnie może to zabrzmieć. Akcja
toczy się w czasie wojny, w tym strasznym okresie historii, w którym szczególnie wyraźnie
widać stosunek ludzi do siebie. W tej histirii nam przedstawione takie bohatery: Bruno jest
głównym bohaterem książki. Jako młody niemiecki chłopiec i syn starszego oficera SS,
Bruno byłby zgodnie z prawem członkiem Hitlerjugend. Uczęszczałby do niemieckiej szkoły,
w której uczniowie regularnie składali przysięgi Hitlerowi i gdzie antysemicka propaganda
przenikała każdy element programu nauczania. Dzieciom uczono, że wojna jest powodem do
dumy, ponieważ oznaczała, że Niemcy staną się ponownie wielką potęgą. Charakterystyka
Bruno utrwala przekonanie, że większość niemieckich cywilów nie wiedziała, co się wokół
nich dzieje. W rzeczywistości opinia publiczna w Niemczech i w okupowanej Europie
doskonale zdawała sobie sprawę, że ludność żydowska jest prześladowana, zmuszana do
emigracji i ostatecznie deportowana. Było też wielu, którzy wiedzieli, że mordowano Żydów.
Wielu Niemców skorzystało z Holokaustu, ponieważ żydowskie mienie i dobytek było u nich
odebrano i oddano „etnicznym” Niemcom. Mniejszość niemieckich cywilów sprzeciwiała się
ideologii nazistowskiej. Władze nazistowskie szybko i brutalnie stłumiły opór wobec reżimu.
Shmuel jest młodym żydowskim chłopcem. Jako publiczność wiele się dowiadujemy o
Bruno, więc w naszej wyobraźni staje się on prawdziwym małym chłopcem. Jednak Shmuel
jest przedstawiany tylko jako jednowymiarowa ofiara. Shmuel nie ma osobowości ani
indywidualności, więc publiczność nie buduje z nim emocjonalnej więzi. Oznacza to, że
widzu trudniej jest wczuć się w Szmula i jego sytuację.
Charakterystyka Szmula ukazuje żydowskie ofiary jako bierne i nieodporne. Jednak
żydowski opór istniał zarówno w obozach koncentracyjnych i obozach zagłady, jak i poza
nimi. W Auschwitz-Birkenau grupie Sonderkommando (żydowskich więźniów zmuszanych
do straszliwej pracy polegającej na zapędzaniu ludzi do komór gazowych, a następnie
usuwaniu zwłok) udało się wysadzić w powietrze jedno z krematoriów i zabić kilku
strażników. Ważne jest, aby ludzie zrozumieli, że naród żydowski nie szedł na śmierć, nie
próbując się ratować.
Ralf, ojciec Bruno, był żołnierzem podczas Wielkiej Wojny (I wojny światowej), a podczas II
wojny światowej Hitler awansował na komendanta armii niemieckiej. Przenosi rodzinę do
Auschwitz, gdzie kieruje obozem. Ojciec jest surowy i onieśmielający, ale wyraża czułość
wobec swojej rodziny. W końcu zgadza się na powrót rodziny do Berlina, choć pozostaje w
Auschwitz, aby kontynuować swoje obowiązki dla Hitlera. Elsa jest matką Bruna;
Matka Bruna jest żoną ojca, komendanta armii niemieckiej. Matka bardzo kocha Gretel i
Bruno, ale staje się surowa, gdy zadają zbyt wiele pytań lub narzekają na przeprowadzkę.
Odmawia rozmowy z Bruno o wojnie i mówi, że to nie jest temat do właściwej rozmow.
Gretel jest dwunastoletnią siostrą Bruno, którą Bruno nazywa „beznadziejnym przypadkiem”.
Czuje, że jest znacznie mądrzejsza i bardziej dojrzała niż Bruno i często z niego drwi. Gretel
ma obsesję na punkcie zmieniającej się polityki II wojny światowej i zaczyna śledzić postępy
niemieckiej armii za pomocą pinezek na mapach na jej ścianie. Staje się znacznie bardziej
indoktrynowana retoryką antysemicką niż Bruno i mówi Bruno, że są oni „przeciwieństwem”
Żydów po drugiej stronie płotu.
Furor jest szefem Ralpha, który wysyła go do służby w odległym obozie.
Historia rozwija się następująco: Bruno, zmuszony jest opuścić rodzinny Berlin i
przenieść się z rodziną do małego niemieckiego miasteczka. Powodem przeprowadzki jest
awans ojca chłopca. Bruno jest teraz synem jednego z przywódców obozu koncentracyjnego.
Chłopiec nie lubi tego miasta, bo jest tam nudne, ponure i przygnębiające. Na podwórku nie
ma nawet rówieśników. Wkrótce Bruno znajduje coś dziwnego - osadę, w której wszyscy
mieszkańcy noszą pasiaste piżamy. Propaganda silnie wpłynęła na obywateli Niemiec,
dlatego Bruno oglądał wiele filmów ideologicznych. Na ich podstawie wywnioskował, że
ludzie w piżamach mieszkają na swego rodzaju farmie, gdzie pracują i żyją w dość
sprzyjających warunkach, gdzie nic nie ogranicza ich wolności. Nie mając nic do roboty,
bohater często przechodzi obok ogrodzenia tej „farmy” i podczas jednego ze spacerów
spotyka chłopca o imieniu Szmul, który jest takiego samego wieku, jak i on. Dzieci zaczynają
się zaprzyjaźniać, komunikować, grać w warcaby przez płot. Ojciec Bruna nie popiera
działań syna, a chłopiec musi ukrywać swoje spacery do obozu. Ale nie tylko niemieckie
dzieci nic nie wiedzą o prawdziwych okropnościach wojny. Matka Bruna często narzeka na
dziwny zapach w mieście. Kiedy dowiaduje się, że ciała spalone w krematoriach tak pachną,
postanawia od razu zabrać dzieci jak najdalej stąd. Bruno idzie na spotkanie z przyjacielem,
aby się pożegnać. Ale Shmuel wpadł w kłopoty - jego tata zniknął. Bruno zdaje sobie sprawę,
że nie może zostawić przyjaciela w tej sytuacji. Przez tunel przenika przez ogrodzenie i
przebiera się w pasiastą piżamę. Chłopiec zaczyna rozumieć, jak różne są jego myśli na temat
„farmy” i rzeczywistego stanu rzeczy. Zachęcony przez Szmula Bruno kontynuuje
poszukiwania swojego zaginionego ojca. Kiedy rodzice Bruno alarmują o synu, Bruno wraz z
kolegą i innymi więźniami ginie w komorze gazowej.
Ta tragedia dotyczy przede wszystkim tego, jak straszną i bezwzględną rzeczą jest
wojna. Nie oszczędza żadnej ze stron, ani dzieci, ani dorosłych, ani wojska, ani cywilów.
Przez tysiące lat historii ludzie nie wyciągnęli głównej lekcji: nie ma nic gorszego niż wojna.
Ale są rzeczy silniejsze od niej. To światło duszy dziecka, jej szlachetność i czystość
impulsów. Brunona i Szmula połączył wiek, samotność i dziecinna naiwność. Ale ich
przyjaźń okazała się tak silna, że Bruno zaryzykował krok w nieznany świat i nie wycofał się,
nawet gdy rozpoznał jego prawdziwą istotę. Należy zauważyć, że ta przyjaźń to nie tylko
wolnego chłopca z więźniem. To jest przyjaźń między Niemcem a Żydem. Jednym z przesłań
filmu jest potępienie podziału ludzi na wyższych i niższych przez etniczność i narodowość.
Za pomocą filmów propagandowych Hitler był w stanie przekonać swój naród, że wszyscy
Żydzi bez wyjątku są źli i ingerują w budowę ich wielkiego państwa, w którym wszystkim
będzie dobrze. Mały Bruno, choć wychowany w warunkach ideologii, nie śpieszy się, by
ślepo jej uwierzyć. Początkowo bał się Szmula, ale potem zdał sobie sprawę, że jest
całkowicie bezpieczny i zaczął krytykować słowa i czyny domowników. Matka Bruna nie
wiedziała nic o okropnościach, które dzieją się niedaleko ich domu, o tym, jaki dym
wydobywa się z kominów. A kiedy jej mąż zaczął się kłócić, pozostała wierna przekonaniu,
że szczęścia nie można budować na cudzym nieszczęściu. Tym samym film pokazuje nam,
że nie wszyscy Niemcy byli faszystami i że są w pewien sposób także ofiarami - ofiarami
ideologii. Na przykład siostra Bruno. Lalki zostawiła w piwnicy i ozdobiła ściany plakatami z
nazistowskimi symbolami w oczekiwaniu na lepszą przyszłość. To właśnie dziecko stało się
głównym bohaterem z powodu dziecięcego pragnienia zrozumienia, gdzie jest dobro, a gdzie
zło. Wraz z nim spojrzamy na sytuację z trzeciej strony i rozumiemy, że wszędzie jest dobro i
zło, że wszyscy cierpieli w najgorszej wojnie w historii ludzkości. Że najstraszniejszym
potworem na planecie jest sam człowiek. I nie ma nikogo szlachetniejszego niż człowiek.
Moment kulminacyjny przypada na sam koniec filmu, gdy zostaje dziesięć minut, a
wydarzenia zaczynają się rozwijać w zawrotnym tempie. Ale do samego końca dzieło tchnie
nadzieją i dobrocią. Nawet w tak trudnym czasie chłopcy, Żyd i jego „przeciwieństwo”, choć
są tym samym, są przyjaciółmi. Shmuel w głębi duszy wierzy, że wróci do rodzinnej Polski.
Bruno wierzy, że Szmul pewnego dnia wyjdzie zza ogrodzenia i przyjedzie go odwiedzić w
Berlinie . Zakończenie historii wprawia wielu w zakłopotanie. Bruno kopie tunel pod drutem,
wczołguje się do obozu, po czym wraz ze Szmulem szuka zaginionego ojca Szmula. Obaj
chłopcy zostają wciągnięci w grupę więźniów zabieranych do komory gazowej, gdzie
wszyscy zostają zamordowani. Emocjonalny punkt ciężkości tej historii skupia się na
rodzinie Bruna i jej nieszczęściu, gdy zdają sobie sprawę, co stało się z ich synem. Uwagę
czytelnika pozostaje przeżycie komendanta obozu koncentracyjnego i jego żony, której syn
zginął w tragicznym wypadku. Ponieważ historia koncentruje się na rodzinie Bruna, nie
porusza ona głównej tragedii Holokaustu: że nikogo z osób w komorze gazowej nie powinno
tam być. Ze względu na sposób, w jaki postać Szmula została przedstawiona, jego postać nie
wzbudza sympatii tak, jak robi to Bruno. Shmuel reprezentuje 1,5 miliona dzieci 104
zamordowanych przez reżim nazistowski w Auschwitz-Birkenau, w obozach zagłady w
okupowanej Europie i na polach śmierci, na których miliony cywilów rozstrzelano do
masowych grobów, ale sympatia widza jest skierowana do komendanta nazistowskiego
obozu koncentracyjnego i jego rodzina. Ale chodzi też o to, że w końcu wojna nikogo nie
oszczędza. Nawet syn jednego z przywódców obozu koncentracyjnego nie mógł uciec od jej
permisywnej władzy. Oczywiście możemy powiedzieć, że film w pewnym sensie oferuje
nam otwarte zakończenie, bo nie znamy dalszych poczynań rodziny Bruno i ich wniosków.
Ale bez względu na to, jak silny jest ten film, wciąż otrzymał wiele zasłużonej
krytyki. Niemniej jednak trzeba zrozumieć, że film jest fikcją i został nakręcony zgodnie z
książką. Oznacza to, że nie wszystkie wydarzenia będą odpowiadały prawdziwej historii. Ten
film z pewnością stanowi wciągającą i poruszającą historię dla ludzi zafascynowanych
Holokaustem. Zawiera również kilka scen prowokujących do myślenia i zachęca widza do
przejrzenia przez nazistowski mundur i ojca, męża i człowieka poza nim. To jednak samo w
sobie jest jednym z głównych problemów związanych z tą historią. Bruno, jako dziecko w
wieku szkolnym mieszkające w Niemczech i syn ważnego żołnierza, zachowuje się tak,
jakby nigdy nie słyszał o Żydach ani Hitlerze. 11 Wydaje się, że nie rozumie wojny, która
toczy się wokół niego, ani problemów z nią związanych. Jest to niemożliwe, ponieważ Bruno
byłby prawdopodobnie zaangażowany w grupę Hitler Youth, a jako 10-latek musiałby
dołączyć do grupy nieletnich Hitler Youth. Chodziłby do szkoły, w której składane Hitlerowi
były na porządku dziennym. Antysemityzm był wówczas jawnie nauczany w szkołach.
Nawet niewielka wiedza o żydowskich prześladowaniach byłaby nieunikniona. Dekret z 13
września 193312 nakazywał nauczanie dziedziczności i wiedzy rasowej (Vererbungstheorie
und Rassenkunde) w niemieckim szkolnictwie podstawowym, średnim i wyższym.
Odbywało się nauczanie „czujności rasowej”, a dzieci uczono ich obowiązku rasowego
wobec „wspólnoty narodowej”. Zarówno polityka, jak i biologia stały się przedmiotami
4 10
Yisrael Gutman, Michael Berenbaum - Anatomy of the Auschwitz Death Camp, United
States Holocaust Memorial Museum,Indiana University Press, 1998
11
Hannah May Randall - The Problem with ‘The Boy in the Striped Pyjamas’, 31.05.2019
12
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19460610340 - informacja o
dekrecie z 13 września 1933
13
The Problems With The Boy in the Striped Pajamas as Holocaust Lit
obowiązkowymi.13 Uczniom przypomniano o rasach „godnych” i „niegodnych”, o hodowli i
chorobach dziedzicznych. Więc Bruno miałby przynajmniej trochę wiedzy o stanie
otaczającego go świata. To pozwala widzu wierzyć, że przeciętny obywatel Niemiec nie miał
wiedzy ani zrozumienia prawdziwej sytuacji, a gdyby tylko wiedzieli, zrobiliby coś. To po
prostu nieprawda. Wszyscy wiedzieli, że Żydom zakazano wstępu do miejsc publicznych,
wypędzano ich, zabijano lub więziono. Podobny problem dotyczy Szmula. Shmuel jest
przedstawiany jako bierny, co jest przeciwieństwem ofiar i ocalałych, którzy stawiali opór i
walczyli ze swoimi ciemiężcami.145 Niewielka pozostała ludność Oświęcimia i okolicznych
wsi z pewnością wiedziała, co się dzieje w Auschwitz. Najdłużej pełniący służbę oficer
obozu koncentracyjnego Auschwitz Rudolf Höss donosił w 1940 r., że „tutejsza ludność jest
fanatycznie polska i jak twierdzą źródła wywiadu, i tak jest gotowa przeciwstawić się
niemieckiemu personelowi SS”. Rzeczywiście, wielu miejscowych Polaków zaangażowało
się w przekazywanie dokumentów z obozu i ogólnie w przekazywanie informacji. Wykazy
zabitych, m.in. dane o populacji obozowej i nazwiska zabójców. Cztery niezwykłe fotografie
ukazujące proces masowego mordu, które zostały wykonane przez żydowskich więźniów,
zostały przemycone z obozu przez polski ruch oporu i przetrwały, aby opowiedzieć ich
historię. Członkowie polskiego ruchu oporu próbowali także przemycać do obozu żywność,
dostarczać lekarstwa i zachęcać listami partyzanckimi. Wśród tych, którzy z narażeniem
życia i swoich rodzin pomagali więźniom, byli Witold Pilecki i Henryk Dobrzański, którzy
zginęli z rąk nazistów za próbę powstania. Dowody tych, którzy zdecydowali się nie pozostać
widzami, wyraźnie pokazują, że Bruno i jego matka nie mogli twierdzić, że są niewinnymi
obserwatorami, jeśli było namacalne, że wiedzieli o okrucieństwach mających miejsce
zaledwie kilka mil od ich domu. Następne pytanie jest takie: skoro Bruno mógł dostać się pod
płot, dlaczego Szmul po prostu nie zszedł pod płot? Właściwie, dlaczego wszyscy po prostu
nie zrobili tego? Uczeni skrytykowali film za ukrywanie faktów historycznych dotyczących
Holokaustu i tworzenie fałszywej równoważności między ofiarami a sprawcami. Na przykład
zakończenie filmu ukazuje smutek rodziny Bruno, skłaniając widza do współczucia dla tych,
którzy dokonują Holokaustu. Michael Gray napisał, że historia jest mało realistyczna i
zawiera wiele nieprawdopodobnych scen, ponieważ dzieci zabijano zaraz po przybyciu do
Auschwitz, a nie miały możliwości komunikowania się z ludźmi na zewnątrz. Praktycznie
jedynym sposobem, w jaki przetrwałby wstępną selekcję, byłoby wybranie go do

5 14
Jedną książką dla gimnazjalistów jest Beyond Courage Doreen Rappaport, która podaje
dziesiątki przykładów oporu.
eksperymentów medycznych15. I nikt z obozów zagłady, dziecko czy nie, nie miałaby szansy
siedzieć przez dłuższy czas przy ogrodzeniu. Niektóre obozy były łagodniejsze, jak Bergen-
Belsen. Obozy te nie posiadały jednak komór gazowych. Gdyby film był o tym obozie, to
celowo szokujące zakończenie nie mogłoby się wydarzyć. Jednak w obozach
koncentracyjnych, zwłaszcza w Auschwitz, nazistowscy komendanci wiedzieli, jak tworzyć
narzędzia tortur, poniżenia i poniżenia. Zasady obozowe ograniczały nawet czas, jaki więzień
mógł spędzać na zwiedzaniu latryny. Zewnętrzna ochrona obozu podlegała oddziałowi SS
zwanemu „Batalionem Straży” lub Wachbatalionem. Strażnicy ci obsadzali wieże strażnicze
24 godziny na dobę i patrolowali ogrodzenia wokół obozu, uniemożliwiając więźniom
potajemną ucieczkę/wejście. W sytuacjach kryzysowych, takich jak powstanie więźniów,
Batalion Gwardii mógł zostać rozmieszczony w obozie. Batalion Gwardii został
zorganizowany na liniach wojskowych z dowódcą batalionu, dowódcą kompanii i plutonów,
a także podoficerami i szeregowymi żołnierzami SS. zakończenie filmu ukazuje smutek
rodziny Bruno, skłaniając widza do współczucia dla tych, którzy dokonują Holokaustu.
Michael Gray16 napisał, że historia jest mało realistyczna i zawiera wiele
nieprawdopodobnych scen, ponieważ dzieci zabijano zaraz po przybyciu do Auschwitz, a nie
miały możliwości komunikowania się z ludźmi na zewnątrz. Badanie przeprowadzone przez
Centre for Holocaust Studies na University College London17 wykazało, że obraz „ma
znaczący i bardzo problematyczny wpływ na to, jak młod 6zi ludzie próbują zrozumieć tę
trudną przeszłość”. Jednak nowsze badania wykazały, że reakcje na film są silnie
ugruntowane w dotychczasowej wiedzy i przekonaniach widzów. Badanie przeprowadzone
przez pedagoga Michaela Graya wykazało, że ponad trzy czwarte brytyjskich studentów (w
wieku 13-14 lat) w jego próbce było zainteresowanych Chłopiec w pasiastej piżamie,
znacznie bardziej niż Dziennik Anny Frank. Film wywarł istotny wpływ na wiedzę i
przekonania dzieci na temat Holokaustu. Dzieci wierzyły, że opowieść zawiera wiele
przydatnych informacji na temat Holokaustu. Większość uważała, że opiera się na
prawdziwej historii. Odkrył również, że wielu uczniów wyciągnęło z filmu fałszywe wnioski,
na przykład sugerując, że zwykli Niemcy nie wiedzieli o Holokauście, ponieważ rodzina
Bruno o tym nie wiedziała, lub że Holokaust zakończył się, ponieważ nazistowskie dziecko

6 15
Eva Kor była dzieckiem, które przeżyło eksperymenty medyczne

Michael Gray - The Boy in the Striped Pyjamas: A Blessing or Curse for Holocaust
16

Education?, Pages 109-136 | Published online: 03 Jun 2015

17 https://www.ucl.ac.uk/ioe/departments-and-centres/centres/centre-holocaust-education
zostało przypadkowo zagazowane. Inni studenci wierzyli, że Żydzi zgłosili się na ochotnika
do pójścia do obozów, ponieważ zostali oszukani przez nazistowską propagandę, a nie
przymusowo deportowani.

Bibliografia:
1.Carla Mooney - The Holocaust: Racism and Genocide in World War II, Nomad Press,
2017
2. Jeffrey HERF - The Jewish Enemy, Harvard University Press, 2009
3. Peter Longerich - Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews, OUP Oxford,
2010
4. John Boyne - The Boy in the Striped Pajamas
5. The Boy in the Striped Pajamas Study Guide
6. Hannah May Randall - The Problem with ‘The Boy in the Striped Pyjamas’, 31.05.2019
7. Kassie Paul - The Boy in Striped Pajamas Historical Context, Miami University
8. The Problems With The Boy in the Striped Pajamas as Holocaust Lit
9. Yisrael Gutman, Michael Berenbaum - Anatomy of the Auschwitz Death Camp, United
States Holocaust Memorial Museum,Indiana University Press, 1998
10. Fr. Henryk Maria Malak - Shavelings in Death Camps: A Polish Priest's Memoir of
Imprisonment by the Nazis, 1939-1945, 2012
11. http://jameshorner-filmmusic.com/exclusive-interview-mark-herman-boy-striped-
pajamas/ - interview with Mark Herman