METODYKA PRACY

KOREKCYJNO –
WYRÓWNAWCZEJ
 Każde dziecko to bogactwo różnych zachowań, możliwości intelektualnych i cech
osobowości. W dzisiejszych czasach wiele dzieci boryka się z różnymi zaburzeniami, które
w znaczący sposób wpływają na ich trudności w prawidłowym nabywaniu umiejętności
i umiejętności w szkole, jak również utrudniają ogólne funkcjonowanie dziecka w relacjach
interpersonalnych.
Zaburzenia te są główną przyczyną niepowodzeń szkolnych, które rzutują na harmonijny
rozwój młodego człowieka. Ponieważ młody człowiek nie jest jeszcze ukształtowany
emocjonalnie, takie niepowodzenia mogą przydarzyć się każdemu. Mogą być one
spowodowane jakimś nieoczekiwanym wydarzeniem np. śmierć członka rodziny, rozwód
rodziców, wtedy to uczeń traci motywację do nauki, ponieważ nie umie poradzić sobie
z trudną sytuacją, która go zaskoczyła i na którą nie był przygotowany. Wiek dojrzewania
może być również przyczyną niepowodzeń szkolnych. Młodzi ludzie często próbują
przekraczać granice, zarówno w szkole, jak i w domu, buntują się i nie chcą się uczyć. Ważne
jest, aby w porę dostrzec moment wystąpienia oraz przyczynę niepowodzeń szkolnych.
Mniej narażone na niepowodzenia szkolne są dzieci, które wychowują się w prawidłowej
atmosferze domu rodzinnego oraz te, które idąc do pierwszej klasy szkoły podstawowej
nabyły dojrzałość szkolną, czyli gotowość przede wszystkim emocjonalną do podjęcia nauki
w szkole.
Jest wiele przyczyn niepowodzeń szkolnych a źródło ich może tkwić w:
 Samym dziecku - obniżone możliwości umysłowe, zaburzona percepcja wzrokowa,
słuchowa, sprawność grafomotoryczna, orientacja przestrzenna, koordynacja
wzrokowo – słuchowa, lateralizacja, wady wymowy, uszkodzenie lub ograniczenie
aparatu wzrokowego lub słuchowego, przewlekła choroba, brak motywacji do nauki,
zaburzenia dynamiki procesów psychofizycznych, nadpobudliwość psychoruchowa
lub zahamowanie psychoruchowe, zaległości w nauce, specyficzne trudności w nauce
czytania i pisania.
 Środowisku rodzinnym – alkoholizm rodziców, rozwód, śmierć członka rodziny,
narodziny nowego członka rodziny, nadużycia seksualne wobec dziecka, niski poziom
moralny i kulturalny rodziny, złe warunki materialne i mieszkaniowe, brak pomocy
dziecku w nauce, wadliwe metody wychowawcze.
 Środowisku szkolnym – odrzucenie przez kolegów, niekorzystny klimat emocjonalny
w klasie, zerwanie przyjaźni, presja rówieśników lub starszych kolegów, brak lub
nieprawidłowa relacja nauczyciel – uczeń1

Aby nie dopuścić do niepowodzeń szkolnych dziecka, należy je uważnie obserwować

interesować się jego problemami oraz postępami lub trudnościami w nauce. Gdy rodzic
zauważy trudności najlepszym działaniem jest rozmowa z dzieckiem, z nauczycielami, ale
przede wszystkim wspierać oraz motywować dziecko do przełamania trudności. Jeśli
problem z trudnościami w nauce zostanie zauważony szybko i zostaną wdrożone powyższe
działania, jest duża szansa, że zostanie on zlikwidowany w zarodku. Lecz jeśli, mimo włożonej
1
Kupisiewicz.Cz, Niepowodzenia dzieci w nauce szkolnej W: Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja Innowacja,
Warszawa, 1997, s. 450 - 451
pracy dziecka, rodzica, nauczyciela trudności będą nadal się utrzymywać, należy zwrócić się
do specjalistów z poradni psychologiczno – pedagogicznej, gdzie dziecko z zaburzeniami
i odchyleniami rozwojowymi zostanie objęte diagnozą i terapią pedagogiczną. Poradnie
psychologiczno – pedagogiczne zajmują się również profilaktyką. Nie jest łatwo określić
granicę pomiędzy terapią a profilaktyką, ponieważ zabiegi terapeutyczne zmierzające do
wyrównania dysharmonii rozwoju i wyrównywania opóźnień,, stają się profilaktyką w
stosunku do zaburzeń wtórnych2
Terapią pedagogiczną nazywamy całokształt odziaływań pedagogicznych stosowanych
wobec dzieci, mających specyficzne trudności w uczeniu się. Praca terapeutyczna polega
głownie na udziale i zaangażowaniu dziecka podczas zajęć korekcyjno – kompensacyjnych
prowadzonych przez specjalistów w tej dziedzinie, polegającej na ukierunkowaniu z jednej
strony na korekcji, czyli usprawnianiu zaburzonych funkcji, z drugiej na kompensacji, czyli
wspomaganiu tych funkcji, które rozwijają się dobrze, tak aby mogły one wspierać obszary
zaburzone oraz mogły je zastąpić. Nadrzędnym celem terapii pedagogicznej jest stworzenie
możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieci,
pamiętając o możliwościach indywidualnych każdego z nich. Podmiotem terapii
pedagogicznej jest terapeuta, który posiada wiedzę i umiejętności w zakresie terapii
pedagogicznej. Jego zadaniem jest stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji
psychomotorycznych dziecka, wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach
ucznia, eliminowanie niepowodzeń szkolnych, oraz ich emocjonalnych i społecznych
konsekwencji3.

LATERALIZACJA i jej usprawnianie

Lateralizacja to przewaga dominacji jednej ze stron ciała. Prawidłowy przebieg procesu

lateralizacji zależy od stanu dojrzałości tkanki mózgowej. Proces ten postępuje równolegle
do dojrzewania centralnego układu nerwowego. 4 Większość osób ma lateralizację
prawostronną, czyli prawa ręka, noga, oko dominują podczas wykonywania różnych
czynności. Oczywiście są również ludzie, którzy dominującą mają lewą stronę ciała – to
lateralizacja lewostronna i nie jest ona odchyleniem rozwojowym.
O zaburzeniach lateralizacji mówimy wtedy, gdy dziecko ma lateralizację:
skrzyżowaną – przewaga czynności narządów ruchu i zmysłu, nie po tej samej stronie a po
obu stronach ciała np.: OL – RP – NL lub OP – RL – NP.
nieustaloną – słabą – występuje, gdy brak jest dominacji poszczególnych narządów zmysłu
i ruchu np.: oburęczność, obuoczność, obunożność.

2
Nartowska H, Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka, Wsip, Warszawa, 1980, s.173.
3
Czajkowska I, K. Herda, Zajęcia kompensacyjno – korekcyjne w szkole, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa, 1996, s.66
4
Bogdanowicz M, Leworęczność u dzieci, WSiP, Warszawa 1998, s. 36
Prawidłowy rozwój lateralizacji ma istotne znaczenie dla właściwego rozwoju ruchowego,
intelektualnego i emocjonalnego. Rozwój lateralizacji rozpoczyna się już w okresie
niemowlęcym. Pod jego koniec zazwyczaj jedna z rąk osiąga przewagę funkcjonalną. W
okresie przedszkolnym uwidacznia się dominacja ręki, ucha i pola widzenia. Dominacja
czynności ruchowych ustala się do 6 roku życia. Proces ten u większości dzieci zostaje
zakończony pomiędzy 7 a 10 rokiem życia. Za nieprawidłową uznaje się lateralizację
nieustaloną po 10 roku życia. Dzieci, u których dojrzewanie w zakresie stronności ruchowej
jest opóźnione, zwykle cierpią również z powodu opóźnienia rozwoju ruchowego i
napotykają liczne trudności w nauce. Ukształtowanie się niewłaściwego modelu
lateralizacji prowadzi do pojawienia się znacznych trudności w nauce czytania i pisania.
Występują one przede wszystkim u uczniów z lateralizacją nieustaloną oraz
5
lewostronnych. Poza bezpośrednimi trudnościami w opanowaniu materiału
zaburzenia lateralizacji mogą wywoływać równie istotne negatywne następstwa
psychologiczne. Dziecko może utracić wiarę w siebie, jego osobowość może ulec deformacji.
Częstym błędem rodziców jest wymuszanie pisania prawą ręką u dziecka, które ma już
wyraźnie wykształconą lateralizację lewostronną. Lepszym rozwiązaniem dla dobra dziecka
jest pozwolenie na pisanie ręką lewą oraz utrwalanie w dziecku przekonania, że jego
umiejętności nie są przez to gorsze niż innych dzieci. Dobrze obrazuje ten pogląd zasada
przytoczona przez R. Zazzo: „Ogólnie przyjętą zasadą jest dążenie do dopomożenia dziecku
w osiągnięciu prawidłowej lateralizacji. Jeżeli lateralizacja jest niezdecydowana lub też
nieznacznie lewostronna, należy dziecko przyuczać do praworęczności. Ale – w przypadku
najmniejszych choćby zaburzeń – należy naukę przerwać lub też ewentualnie powrócić do
lateralizacji lewostronnej po zasięgnięciu opinii specjalisty.” 6
Do najczęstszych objawów zaburzeń lateralizacji należą:
 W zakresie pisania – mylenie liter o podobnych kształtach, przestawianie i błędne
odtwarzanie liter, pismo lustrzane, zniekształcenia graficzne strony pisma.
 W zakresie czytania – przestawianie liter i cząstek wyrazowych, zamiana kolejności
liter, czasem nawet wyrazów, opuszczanie wiersza, wolne tempo czytania,
odczytywanie wyrazów od prawej do lewej strony, odczytywanie cyfr w sposób
lustrzany.
 W zakresie rysowania – zmiany kierunku w rysunku, często błędne (dotyczy to
również rysowania figur geometrycznych i szlaczków).7

5
Skibińska H, Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi mającymi trudności w nauce czytania i pisania,
Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2001, s. 117
6
Zazzo R, Rozważania dotyczące zagadnienia lateralizacji oraz próby do jej określania, WSiP, Warszawa 1998, s.
8
7
H. Skibińska, Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi mającymi trudności w nauce czytania i pisania,
Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2001, s. 119
 Usprawnianie lateralizacji przede wszystkim należy zacząć od przygotowania dziecka do
nauki pisania, a następnie wdrożyć do techniki pisania odpowiadającej potrzebom osoby
leworęcznej. Powinny być to zajęcia stymulująco – korekcyjne, których celem jest:
 Pobudzanie rozwoju ruchowego dziecka (w szczególności usprawnianie motoryki
rąk).
 Zachęcanie dziecka do rysowania i zajęć grafomotorycznych, dzięki którym dziecko
rozwija percepcję wzrokową i koordynację wzrokowo – ruchową.
 Kształtowanie orientacji przestrzennej.
 Ustalenie dominacji jednej z rąk – u dziecka oburęcznego wybór jednej z nich i jej
usprawnianie, jako ręki dominującej; u dziecka, które ma tendencję do posługiwania
się ręką lewą – usprawnianie jej.
W przypadku wdrażania do pisania lewą ręką, należy w szczególności ćwiczyć:
 Prawidłowy uchwyt narzędzia do pisania.
 Nawyki ruchowe, związane z postawą ciała, ułożeniem zeszytu, ręki i narzędzia
pisarskiego podczas pisania.
 Nawyki ruchowe, związane z kierunkiem pisania od lewej, ku prawej stronie.
 Regulowanie i kontrolę napięcia mięśniowego podczas zajęć grafomotorycznych.
 Umiejętność rozluźniania napięcia mięśniowego i odpoczynku.

Metody i techniki pracy muszą być różnorodne i ciekawe dla dzieci, prowadzenie zajęć
powinno mieć formę zabawy.
Najbardziej intensywnej pomocy powinno udzielać się dziecku sześcioletniemu i na
początku klasy pierwszej. Ćwiczenia powinny odbywać się indywidualnie lub w grupie 2-3
dzieci. Czas trwania zajęć nie powinien przekraczać 30 minut. Częstotliwość zajęć to 1-2 razy
w tygodniu pod kierunkiem nauczyciela i niemal codziennie pod kierunkiem rodziców, którzy
na bieżąco powinny mieć przekazywane przez nauczyciela wskazówki, jak wykonywać pracę
z dzieckiem w domu.8

Tak, jak pisałam na wstępie każde dziecko to bogactwo różnych zachowań, możliwości
intelektualnych i cech osobowości. ,,Mądry” rodzic, nauczyciel czy terapeuta wie, że każde
dziecko chce być kochane, akceptowane i doceniane za trud, jaki wkłada w swój rozwój
osobowości. Bez względu na deficyty, jakie dziecko posiada, aby wspomóc je w jak
najbardziej wszechstronnym rozwoju, należy w głównej mierze rozwijać mocne strony
dziecka, czyli jego uzdolnienia, możliwości i umiejętności.
W dzisiejszych czasach dzieci leworęczne nie są już traktowane inaczej niż ich praworęczni
rówieśnicy. Mimo to dzieci leworęczne mają trudności w codziennym życiu i rolą dorosłego
jest ułatwianie egzystencji poprzez podnoszenie ich sprawności ruchowej, koordynacji

8
M. Bogdanowicz, Leworęczność u dzieci, WSiP, Warszawa 1998, s. 166-167.
wzrokowo – ruchowej, pomoc techniczną związaną z nauką pisania lub obsługą urządzeń,
które są skonstruowane zazwyczaj dla osób praworęcznych min. Poprawne ułożenie zeszytu,
zmiana kierunku oświetlenia, poprawne ułożenie ręki podczas pisania.
Bardzo istotne jest aktywne uczestnictwo w terapii pedagogicznej, ale najważniejsze jest
kształtowanie u dziecka poczucia, że jest pełnowartościową osobą, nie różniącą się od
praworęcznego kolegi.

Bibliografia
Bogdanowicz M,, Leworęczność u dzieci” WSiP, Warszawa 1998, s. 36, 166,167

Czajkowska I, K. Herda,, Zajęcia kompensacyjno – korekcyjne w szkole”, Wydawnictwo Szkolne i

Pedagogiczne, Warszawa, 1996, s.66

Kupisiewicz.Cz,, Niepowodzenia dzieci w nauce szkolnej” W: Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja

Innowacja, Warszawa, 1997, s. 450 – 451

Nartowska H,, Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka” Wsip, Warszawa, 1980, s.173.

Skibińska H ,,Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi mającymi trudności w nauce czytania i

pisania” Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2001, s. 117, 119

Zazzo R ,,Rozważania dotyczące zagadnienia lateralizacji oraz próby do jej określania” WSiP,
Warszawa 1998, s. 8