Κείμενα για τα ΜΜΕ(5).

doc

1.Χατζηγιάννη, Σπύρου «Ταμπλόϊντ εμμονές… Παράξενα «κίτρινες»» περιοδικό «Ε»

τεύχος 1025, Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 52-54. [σελ.6-8]

2. Κοτζιά, Νίκου «Τίνος είναι το κράτος, βρε παιδιά;» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 22. [σελ. 8-9]

3.Μαραβέγια, Ναπολέοντος «Πως φτάσαμε στη σημερινή κρίση» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 22. [σελ. 9-10]

4.Δελαστίκ, Γιώργου «Ανοιξαν οι πύλες της κολάσεως» κείμενο δημοσιευμένο (25

Νοεμβρίου 2010) στο tvxs.gr, tvxs.gr/print/71820, ημερομηνία πρόσβασης 26
Νοεμβρίου 2010. [σελ.10-12]

5.Ρούση, Γιώργου «Το τελειωτικό χτύπημα κατά του πανεπιστημίου» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 2010, σελ.23.[σελ. 12-14]

6.Σταματόπουλου, Γιώργου «Πολιτικός, λαϊκός πολιτισμός» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Σάββατο 4 Δεκεμβρίου 2010, σελ.6.[σελ. 14-15]

7.Ξενάκη, Κίττυ «Στρατιώτες του Wikileaks» εφημερίδα «Τα Νέα» Σάββατο 11

Δεκεμβρίου 2010, σελ. 51.[σελ. 15-16]

8. «Ο 2οετής κύκλος και τα «νέα μέσα»» εφημερίδα «Πριν» Κυριακή 19

Δεκεμβρίου 2010, σελ.7. [σελ. 16-17]

9.Παυλόπουλου, Γιώργου «Η μεγάλη κρίση στα ΜΜΕ» εφημερίδα «Πριν» Κυριακή

19 Δεκεμβρίου 2010, σελ.6,7. [σελ.17-20]

10. «Καταγγελία από τούς εργαζόμενους στην «Ε»-ΟΧΙ ΣΤΗ ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΣΤΟΝ
ΤΥΠΟ» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 1,2.
[σελ. 20-22]

11. «Το τέλος των αυταπατών»-ΘΕΜΑ- « Τσουνάμι οι εξελίξεις» εφημερίδα «Πριν»

Κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2010,σελ.6. [σελ.22]

12.Πλωρίτη, Μάριου «Οι «μαγείες» των δημοσκοπήσεων» εφημερίδα «Το Βήμα»-

Νέες Εποχές, Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2000,σελ. Β2(14). [σελ.23-24]

13.Καζαλόττι,Ελιζαμπέτα «Κάθε σκάνδαλο κοστίζει δεκαπλάσια στους φτωχούς»

εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, 8 Ιανουαρίου 2011, σελ. 30. [σελ.24-26]

14. Φακατσέλη,Αχιλλέα «Η κρίση γεννάει εθνικισμό» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-

Κόσμος, Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2010.[σελ.26-28]

15.Αρανίτση, Ευγένιου «Περί των αντικειμενικών αξιών» περιοδικό «Επτά», 9

Ιανουαρίου 2011, Νο 477, σελ.23. [σελ.28-30]

1
16. «Την κόλαση που έρχεται στα ΜΜΕ περιγράφει ο Θεοχάρης Φιλιππόπουλος,
με επιστολή του στους εργαζόμενους των «Αττικών Εκδόσεων», στο κουρδιστό
πορτοκάλι, kourdistoportocali.com/default.aspx?pageid=4434, ημερομηνία
πρόσβασης 15 Ιανουαρίου 2011. [σελ.30-32]

17.James K.Galbraith, συνέντευξη με τον , του Πολυχρονίου, Χρόνη, περιοδικό

«Εψιλον» τεύχος 1031, Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2011, σελ. 39-44. [σελ.32-39]

18.Κοτζιά,Νίκου «Ποιος φτιάχνει, αλήθεια, τα μνημόνια;» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011, σελ. 22. [σελ. 39-40]

19.Γρηγόρη, Βαγγέλη, συνέντευξη με τον καθηγητή Αγροτικής Κοινωνιολογίας

Αντώνη Μωϋσίδη, περιοδικό «Εψιλον» τεύχος 1032, 23 Ιανουαρίου 2011, σελ.7-20.
[σελ. 40-48]

20.Παξινού Χ.Δημητρίου «Ένα παραμύθι για τον κακό γείτονα» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011, σελ. 16. [σελ.48-50]

21.Κωσταρέλου, Ελένη «Πως γίναμε κοινωνία των δύο άκρων» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, Σάββατο 292 Ιανουαρίου 2011, σελ. 28. [σελ.50-55]

22. Brady,Tom «Η ζωή μετά το Facebook» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»- New York

Times, Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011, σελ. 6. [σελ. 55-56]

23.Φακατσέλη,Αχιλλέα «Η «μεγάλη αδελφή» του θείου Σαμ» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011, σελ.35.[σελ. 56-57]

24. Κοτζιά,Νίκου «Αλλοδαποί ύμνοι για τον δανεισμό και το μνημόνιο» εφημερίδα
«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011, σελ.22. [σελ.57-58]

25.Χριστοδουλόπουλου,Γιώργου «Θέλουμε να μας λένε την αλήθεια;» περιοδικό

«Εψιλον» 4 Ιουλίου 2010, τεύχος 1003, σελ. 53-56.[σελ.58-64]

26. «Καράβια βγήκαν στη στεριά» , πηγή εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Κουρδιστό

Πορτοκάλι, kourdistoportocali.com/default.aspx?pageid=4602., ημερομηνία
πρόσβασης 30 Ιανουαρίου 2011.[σελ. 64-75]

27.Kωστόπουλου, Τάσου «Πανεπιστημιακό άσυλο στο «γύψο»» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 13 Φεβρουρίου 2011, σελ.26. [σελ.75-77]

28. Ξυδάκη,Νίκου Γ. «Ξεκούρδιστη κοινωνία» δημοσιευμένο στην εφημερίδα

«Καθημερινή» και αναδημοσιευμένο στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Σάββατο
12 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 55.[σελ. 77-78]

29. Βρανά, Ρούσσου «Εκχωρώντας την κυριαρχία της χώρας, υποθηκεύεις τον
εθνικό πλούτο» δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Τα Νέα» και αναδημοσιευμένο
στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 55.[σελ. 78-79]

2
30.Μάτση,Αλίκη «528 ΜΚΟ στο τραπέζι» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Τρίτη 15
Φεβρουαρίου 2011, σελ. 17. [σελ. 79]

31. Πολυχρονιάδη, Μπ. «Οι γλεντζέδες κατάντησαν σπιτόγατοι» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 11.[σελ. 79-82]

32. Μανιάτη, Σωτήρη «Δημιουργούν υπεραξίες, τα’ κονομάνε άλλοι…» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Σάββατο 19 Φεβρουαρίου 2011, σελ.24.[σελ. 82-83]

33.Haberler, όπως ειδήσεις. Μαύρα χαμπέρια και για τα τουρκικά ΜΜΕ» του
Αγγελίδη, Δημήτρη, περιοδικό «Ε» τεύχος 1034,Κυριακή 6 Φεβρουαρίου 2011, σελ.
64-71. [σελ. 83-96]

34. «Η μεγάλη κρίση θα ξεκινήσει από τις ΗΠΑ» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 19 Μαρτίου 2006, σελ.8-9.[σελ. 96-97]

35. Μυλωνάκη, Γεωργία «Προσωπικές «εξομολογήσεις» Προσωπικές

διαφημίσεις…» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2007, σελ.
50.[σελ. 97-98]

36. Σιούτη, Βασιλική «Οι ΜΚΟ των φίλων και των γνωστών» εφημερίδα
«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011 , σελ. 26.[σελ. 98]

37. Ετήσια μερίδια σταθμών, 1990-2100.[σελ. 98-101]

38. Ξανθάκη, Χρήστου «Το δελτίο της οργής» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Κυριακή
20 Φεβρουαρίου 2011, σελ.61.[σελ. 101-103]

39. Mανιάτη,Σωτήρη «Μην τον είδατε τον πολιτισμό;» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Σάββατο 26 Μαρτίου 2011, σελ.24.[σελ. 103-106]

40. Σασλόγλου,Ιζαμπέλα «Ο,τι φουσκώνει, ξεφουσκώνει» περιοδικό «Εψιλον»

τεύχος 1037, 27 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 26. [σελ. 106-107]

41. Λούκα, Μαρία «Xρεοκρατία-Ένα ντοκιμαντέρ με παραγωγό τον ίδιο τον

τηλεθεατή» περιοδικό «Εψιλον» τεύχος 1041, 27 Μαρτίου 2011, σελ. 40,41. [σελ.
107-109]

42. Κύρα Αδάμ, Διευθύντρια «Ελευθεροτυπίας» «Οι ΣΣΕ και η Ελευθεροτυπία»,

εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Πέμπτη 7 Απριλίου 2011, σελ. 3.[σελ. 109]

43. Βαγγέλη Παναγόπουλου, Διευθυντή «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» «Εγκλημα

και τιμωρία» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Πέμπτη 7 Απριλίου 2011, σελ. 3.[σελ.110]

44.Κουφόπουλου, Βασίλη «Να δεις τι σου’χω για μετά» δημοσιευμένο στο

edromos.gr και αναδημοσιευμένο την Τετάρτη 13/4/2011 στο tvxs
(tvxs.gr/print/82219 ) (ημερομηνία πρόσβασης 15/4/2011). [σελ. 110-112]

3
45. Μπάμπη, Μιχάλη «Σάπιοι οι οίκοι αξιολόγησης και με σφραγίδα της Γερουσίας»
εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Παρασκευή 15 Απριλίου 2011, σελ. 19. [σελ.112-114]

46. «Ασύδοτοι ( και ατιμώρητοι) «αξιολογητές»-Κύριο άρθρο-εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»Παρασκευή 15 Απριλίου 2011,σελ.2.[σελ. 114-115]

47. Ζιώτης, Χρ. «Οι πραγματικές διαδρομές των 110 δις ευρώ»εφημερίδα
«Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, Σάββατο 16 Απριλίου 2011, σελ.23. [σελ. 115-116]

48.Βαλαβάνη, Νάντια «Για κοινωνικό έλεγχο του χρέους» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»Παρασκευή 15 Απριλίου 2011,σελ.10.[σελ.116-117]

49.Κοντογιώργη, Γιώργου «Το πολιτικό σύστημα εξέθρεψε το πρόβλημα»

εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, 6 μαρτίου 2011, σελ. 15.[σελ.117-119]

50.Κοτζιά, Νίκου «Το μεγαλύτερο σκάνδαλο της σύγχρονης Ελλάδας» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011, σελ.22.[σελ. 119-120]

51. Γελάνταλι, Μιχαήλ «Ελληνική μιζέρια τύπου Αφρικής» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 6 Μαρτίου 2011, σελ. 9.[σελ. 120-123]

52.Κοτζιά, Νίκου «Αποκαλύψεις για τη μεθόδευση της εκποίησης» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2011, σελ.22.[σελ. 123-124]

53.Λούκα,Μαρία «ΜΜΕ: Οικονομική κατάρρευση, διαπλοκή και infotainment»,

avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=564567, αναδημοσιευμένο στο
syspeirosi.wordpress.com/2010/09/16/μμε-οικονομική-κατάρρευση-διαπλοκή-κ/,
ημερομηνία πρόσβασης 26/3/2011.[σελ.124-125]

54. «Η πρώτη κυρία(Κάρλα) και ο αλήτης»-Η φιλική σχέση της συζύγου του
προέδρου της Γαλλίας με έναν 53χρονο άστεγο, Βήμα-online, Τετάρτη 23
Δεκεμβρίου 2009, στο tovima.gr/default.asp?
pid=2&ct=2&artId=306178&dt=23/12/2009, ημερομηνία πρόσβασης 23/12/2009.
[σελ. 125-126]

55.Χαϊμαντά, Σόνια «Ιδού οι κλειδοκράτορες των καναλιών» περιοδικό “ad

business”Δευτέρα 14 Φεβρουαρίου 2011, τεύχος 724, σελ.14-16.[σελ. 126-131]

56. Ρούφολο, Τζιόρτζιο «Ο φετιχισμός της ποσότητας» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 8 Νοεμβρίου 209, σελ. 39. [σελ. 131-133]

57. Φιτουσί, Ζαν-Πολ «Οι μετρήσεις της ποιότητας» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 8 Νοεμβρίου 209, σελ.26, 39. [σελ.133-135]

4
58.Μιχάλη, Μπάμπη «Πέπλο σιωπής στη Wall» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-
Οικονομία, 6 Μαρτίου 2011, σελ.8. [σελ. 135-136]

59.Γιαλκέτση, Θανάση «Προς μια κομμουνιστική κοινωνία της γνώσης» περιοδικό &
7, εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Κυριακή 10 Αυγούστου 2003, Νο 91.[σελ.136-140]

60. Καρατζιού, Ντίνας και Ζέρβα,Χρ. «Κινήματα ανυπακοής με πολιτική αυτονομία»

εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Κυριακή 6 Μαρτίου 2011, σελ. 41. [σελ. 140-142]

61.Halimi, Serge «Μυστικά και διαρροές» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-Le Monde

diplomatique,Νο 674, Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011, σελ.Α1.[σελ.142-144]

62. «Εντυπωσιακή απαξίωση των κομμάτων»-Ο Ηλ.Νικολακόπουλος εξηγεί τις αιτίες

που οδηγούν στην αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, στο
tovima.gr/default.aspx?pid=6525@1a=1@aid=394304, ημερομηνία πρόσβασης
8/4/2011.[σελ. 144-146]

63. Βατού, Ερση «Αμερικανικές ΜΚΟ : εκπαιδεύοντας τους αντιφρονούντες σε

Μ.Ανατολή-Β.Αφρική» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Σάββατο 16 Απριλίου 2011,
σελ.16.[σελ. 146-147]

64.Κουκιάδης, Ι «Νόμος είναι πιά το δίκιο του μετόχου» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 30 Απριλίου 2011, σελ. 37.[σελ.147-148]

65.Βρανά, Ρούσσου « «Μηχανισμός διάσωσης» σημαίνει μηχανισμός αφαίμαξης

του πλούτου μιάς χώρας» δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Τα Νέα» και
επαναδημοσιευμένο στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Σάββατο 16 Απριλίου 2011,
σελ. 63.[σελ. 148-149]

66.Λινάρδου, Γεωργία «Κι’όμως, οι Ελληνες άλλαξαν!» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Σάββατο 23 Απριλίου 2011, στο enet.gr/?i-news.el.politikh&id=269963,
ημερομηνία πρόσβασης 2 Μαϊου 2011.[σελ.149-153]

67. Χατζηστεφάνου, Αρη «Μέρες μαφίας στα ΜΜΕ» δημοσιευμένο στην εφημερίδα
«Πρίν» και αναδημοσιευμένο στο syspeirosi.wordpress.com/2011/05/02/μέρες-
μαφίας-στα-μμε/#, ημερομηνία πρόσβασης 3 Μαϊου 2011.[σελ.153-155]

68.Μανιάτη, Σωτήρη «Ανάκαμψη, εκτός συνόρων» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Σάββατο 16 Απριλίου 2011, σελ. 24.[155-156]

69. Πάντζου, Χριστίνα -Eric Toussaint «Η ιδέα ότι δεν υπάρχει θέμα μείωσης του
χρέους είναι απολύτως ψευδής» συνέντευξη στο περιοδικό «Εψιλον» τεύχος 1045,
30.4.-1.5.2011, σελ. 33-35.[156-160].

70. Σεβαστάκη, Δημήτρη, Α «Η αφρισμένη κούραση» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Τετάρτη 4 Μαϊου 2011, σελ.9.[160-161]

5
1.Χατζηγιάννη, Σπύρου «Ταμπλόϊντ εμμονές… Παράξενα «κίτρινες»» περιοδικό «Ε»
τεύχος 1025, Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 52-54.

Σελ.52.

Αν δεν φιλοξενούνταν σε ένα από τα πλέον «κίτρινα» ταμπλόϊντ της Ευρώπης με την
μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα στη Βρετανία… Αν δεν συντελούσαν στην δημιουργία μιας
εκδοτικής αυτοκρατορίας, αυτής του Ρούπερτ Μέρντοχ. Αν δεν προπαγάνδιζαν συντηρητικές
πολιτικές… Τότε τα κορίτσια στην τρίτη σελίδα της “Sun” δεν θα αφορούσαν κανέναν άλλον
πέρα από το λογιστήριό της. Εδώ και 40 χρόνια, όμως, συμβαίνει το αντίθετο. Ένα φαινόμενο
του Τύπου; Ενας υπολογισμένος κοινωνικο-πολιτικός φαρισαϊσμός στη χώρα του φλέγματος.

Σελ.53.

Η 17 Νοέμβρη είναι μια ιδιαίτερη ημερομηνία για τη φλεγματική πολιτική ζωή, την κουλτούρα
η

και τα ΜΜΕ της Αγγλίας. Την ημέρα εκείνη του 1970 ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας “The
Sun” Λάρι Λαμπ βομβάρδισε τα μάτια των αναγνωστών της εφημερίδας με τα γυμνά στήθη της
20χρονης γερμανίδας Στέφανι Ραν που φιλοξενήθηκαν στη σελίδα 3 της εφημερίδας,
φωτογραφημένα από τον Μπέβερλι Γκούντγουεϊ. Από τότε το λάιτ πορνό ευρείας κυκλοφορίας
αυτού του είδους καθιερώνεται στη συγκεκριμένη σελίδα. Όπως και η σκανδαλοθηρική ,
ταμπλόιντ δημοσιογραφία της “Sun”, που χλευάζει τη δεοντολογία. Μέσα σ’ έναν μόνο χρόνο
6
από το εγχείρημα του Λαμπ, οι πωλήσεις της “Sun” εκτοξεύθηκαν από τα 1.5 εκατομμύρια
αντίτυπα στα 2.1 εκατομμύρια, κάνοντας τον ιδιοκτήτη του εντύπου, σημερινό μεγιστάνα των
ΜΜΕ, αυστραλο-εβραίο Ρούπερτ Μέρντοχ να μην πιστεύει στα μάτια του.

Η σελίδα 3 ήταν η πλατφόρμα πάνω στην οποία ο Μέρντοχ έστησε και χρηματοδότησε
μετέπειτα, μέσω των εσόδων από τις πωλήσεις και διαφημίσεις της “Sun”, τη σημερινή του
παντοκρατορία στα παγκόσμια ΜΜΕ, ( που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει το δορυφορικό SKY
και το τηλεοπτικό συντηρητικό κανάλι Fox News στις ΗΠΑ), καθώς και την πολιτική του
επιρροή σε Αγγλία και Αμερική. Αρχικά οι αντιδράσεις απέναντι στην σελίδα ήταν πολύ
έντονες, αν σκεφτεί κανείς μάλιστα ότι-έναν μήνα πριν από την παρθενική εμφάνιση της
σελίδας 3- η Ζερμέν Γκρίρ κυκλοφορούσε το «Θηλυκός ευνούχος», τη βίβλο του φεμινισμού. Η
Γκρίρ δήλωνε τότε ότι η “Sun” του Λαμπ «ανατρέπει τις ηθικές αξίες της εργατικής τάξης με
τον πιο κυνικό τρόπο». To θέμα είναι, βέβαια, αν η εν λόγω σελίδα απλώς αντανακλά και
αναπαράγει ή όχι τον πολύ ιδιαίτερο συντηρητισμό της εργατικής βρετανικής τάξης από τη
στιγμή που η χώρα έπαψε να είναι μεγάλη και τρανή ως αυτοκρατορία. Ο καθηγητής
δημοσιογραφίας Ρόι Γκρινσβάλντ , πρώην δεξί χέρι του Λαμπ στη “Sun” , τονίζει, φέρ’ ειπείν,
ότι «οι Λάμπ και Μέρντοχ πίστευαν πως οι αναγνώστες και όχι οι δημοσιογράφοι πρέπει να
αποφασίζουν για το τι θα δημοσιεύεται. Η φιλοσοφία της “Sun” ήταν και είναι ότι δίνει στον
κόσμο αυτό που θέλει, το οποίο συνοψίζεται στο τρίπτυχο «σεξ, σκάνδαλα και αθλητικά»».

Κλειδί στη στρατηγική του Λάμπ ήταν να προκαλεί πολιτικούς και μεσήλικες να ασκήσουν
κριτική στη σελίδα 3 και να παρουσιάζει έπειτα την εφημερίδα ως προστάτη μιας νέας,
απελευθερωμένης σεξουαλικά, γενιάς που χόρευε στους ρυθμούς των Ρόλινγκ Στόουνς. Αυτά,
στη θεωρία πάντα. Στην πράξη η σελίδα 3 και η “Sun” πρέσβευαν και πρεσβεύουν τη χειρότερη
πλευρά του συντηρητισμού στα πολιτικοκοινωνικά δρώμενα της Αγγλίας. Για παράδειγμα, στις
17 Νοεμβρίου του 1989 ο τίτλος άρθρου στη γειτονική σελίδα 2 ανακοίνωνε χωρίς αιδώ «Και
επίσημα : Το στρέιτ σεξ δεν μπορεί να σε μολύνει με AIDS», υποδεικνύοντας τους
ομοφυλόφιλους ως τους μόνους που απειλούνται από την ασθένεια. Υποστήριξε , επίσης,
φανατικά τη Θάτσερ, αντιμαχόταν πάντα την Ε.Ε , έκανε ολόκληρη εκστρατεία υπέρ του
πολέμου στο Ιράκ, χαρακτηρίζει τεμπέληδες τους Αγγλους ανέργους κ.λ.π. Και, δυστυχώς, παρ’
όλα αυτά, από το 1978 είναι η μεγαλύτερη σε κυκλοφορία εφημερίδα της Βρετανίας.

Το βαρύ πυροβολικό της προπαγάνδας αυτού του είδους διαστρεβλωμένης ενημέρωσης είναι η
συγκεκριμένη σελίδα και οι λεζάντες στις φωτογραφίες των «καυτών» κοριτσιών. Μέχρι το
2003 μιλούσαν λακωνικά για τις απλοϊκές ιδέες τους. Το 2003, όμως, μια γυναίκα , η Ρεμπέκα
Γουέιντ, γίνεται αρχισυντάκτρια και τιτλοφορεί τη λεζάντα “News in briefs” ( τα νέα των
εσωρούχων ) , ενώ το περιεχόμενο της αποκτά φιλοσοφικό και πολιτικό περιεχόμενο και
πηγάζει- όχι από τα χείλη τους, αλλά- από την εκάστοτε ιδεολογικοπολιτική γραμμή της
συντακτικής ομάδας της εφημερίδας. Π.χ. , στις 3 Φεβρουαρίου 2004 η 22χρονη Ζωή από το
Λονδίνο δήλωνε : «Δεν χρειάζεται να είσαι διπλωμάτης για να καταλάβεις ότι ο κόσμος μας θα
είναι πολύ καλύτερος χωρίς τον Σαντάμ Χουσεϊν. Πρέπει να είμαστε υπερήφανοι γι’αυτά που
έχουμε καταφέρει», αναφερόμενη στην πολεμική σταυροφορία του Μπλερ στο Ιράκ.
Παράλληλα, η Γουέιντ δεν έκανε τίποτα για ν’ αλλάξει τη σελίδα αυτή που προσβάλλει τη
γυναικεία , αλλά και την αντρική αξιοπρέπεια , πέρα από το να προσλάβει ως φωτογράφο την

7
Αλισον Γουέμπστερ το 2006 και να απαγορέψει την είσοδο αντρών στο ημίγυμνο «μοναστήρι»
του στούντιο της σελίδας 3.

Το «καρότο» που ελκύει τις κοπέλες στη σελίδα είναι, φυσικά, τα λεφτά. Ακόμη και μια μέτριας
δημοτικότητας κοπέλα βγάζει τουλάχιστον 35.000 ευρώ ετησίως από τη σελίδα. Η Γουέιντ,
όπως και η Γουέμπστερ , δηλώνουν ότι οι κοπέλες επιλέγουν συνειδητά και ευχαριστιούνται τη
δουλειά. Η Λίμπι Περς, δημοσιογράφος της “Times” (ιδιοκτησίας Μέρντοχ) ανέφερε επίσης ότι
: «Είναι διασκεδαστικό. Τα κορίτσια είναι χαμογελαστά και συμπαθητικά». Το 2003, όμως, ο
Τζούλιαν Τζόουνς παρουσίαζε στο ντοκιμαντέρ του “The Curse of Ρage 3” ( η κατάρα της
σελίδας 3) την εξάρτηση πολλών κοριτσιών από τα ναρκωτικά και τη βία των συντρόφων τους
απέναντί τους. Ενώ το 2008 η νικήτρια του ετήσιου διαγωνισμού ομορφιάς της σελίδας “Page
3 idol” , η 19χρονη φοιτήτρια Τζένι Γκράντ θα αυτοκτονήσει . ” , Η “Sun” στο επικήδειο

Σελ. 54.

άρθρο της, αναφέρει χωρίς ίχνος ντροπής ότι «Οι μπάτσοι ανακάλυψαν το σώμα της
μελαχρινής που κρεμάστηκε». Η φωτογραφία του άρθρου είναι άλλο ένα σέξι πορτραίτο του
θύματος, που φοράει ένα μπικίνι, και τα κορίτσια της σελίδας εκφράζουν τα συλλυπητήριά τους
επίσης με μια σέξι αμφίεση.

Παρόλο που το ’94 ο Μέρντοχ δήλωνε ότι «οι μέρες της σελίδας ίσως είναι μετρημένες», τίποτα
δεν κουνά τη σελίδα από τη θέση της. Εκτός αν έχει να κάνει, βέβαια, με την πολιτική
προπαγάνδα του Μέρντοχ. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2009 η σελίδα 3 μετακόμισε στην 7, γιατί στις 5
πρώτες σελίδες η “Sun” ανακοίνωνε την υποστήριξή της στους Συντηρητικούς. ( Και στις 5
Μαϊου φέτος 16 κορίτσια επιδείκνυαν γυμνά την υποστήριξή τους για τους Τόρις την παραμονή
των εκλογών).

Με τη σειρά τους οι Συντηρητικοί αποδεικνύουν την απόλυτη υποκρισία τους με τη στάση τους
απέναντι στη σελίδα 3. Ενώ ο Κάμερον κάνει μια εκστρατεία κατά της πρώιμης
σεξουαλικοποίησης των παιδιών ( ανέφερε ότι οι στίχοι της Λίλι Αλεν δεν είναι καλοί για τα
παιδιά του… ) και για επιστροφή στις οικογενειακές αξίες, μέχρι στιγμής όχι μόνο κρατά σιγήν
ιχθύος για το ζήτημα, αλλά συμπεριέλαβε και στη λίστα των «ηρώων του περιβαλλοντικού
αγώνα για το 2006» τη νικήτρια του “Page 3 idol” του 2004 Κίλεϊ Χέϊζελ, για τα σχόλιά της περί
περιβαλλοντικής ευαισθησίας στη “Sun” ! Τον έπεισε σίγουρα το γεγονός ότι από το 1979 ο
εκάστοτε υποψήφιος που υποστηρίζει το έντυπο έχει χρισθεί πρωθυπουργός. (Και το γεγονός
ότι ο υπεύθυνος της επικοινωνιακής πολιτικής των Τόρις και σύμβουλος του Κάμερον , Αντι
Κάουλσον , ήταν παλιότερα συντάκτης της “Sun” και κατηγορούμενος τώρα για μια σειρά
τηλεφωνικών υποκλοπών.)Και το 2009 ο πολιτικός των Τόρις, Ντέιβιντ Τέιλορ, έγινε έξω
φρενών για το καυτό ημερολόγιο με κορίτσια της σελίδας 3 που είχε κρεμασμένο στο γραφείο
του.

Η σελίδα 3, λοιπόν, ζει και βασιλεύει αυτήν τη στιγμή στην Αγγλία. Και η Βασιλική Ακαδημία
των Τεχνών θα παρουσιάσει φέτος μια έκθεση του 84χρονου καλλιτέχνη Γκούσταβ Μέτζιγκερ,
που για τρείς μήνες θα συλλέγει και θα δημιουργήσει εικαστικά κολάζ με τις εικόνες των
κοριτσιών της σελίδας (με βάση τις φωτογραφίες της σελίδας). Η υπεύθυνη της έκθεσης
Πηνελόπη Κέρτις δήλωσε ότι «επιλέξαμε αυτό το θέμα, γιατί αντανακλά πολύ καλά τον τρόπο
8
με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την αγγλική κουλτούρα τώρα». Και την παγκόσμια κουλτούρα,
θα’ λεγε κανείς, γιατί η σελίδα έχει βρει μιμητές σε διάφορες άλλες εφημερίδες του πλανήτη.

Το σίγουρο είναι ότι τα λόγια του μακαρίτη πλέον εμπνευστή της σελίδας Λαμπ το 2000 για το
αποκαλυπτικό… παιδί του παρουσιάζουν τη γυμνή αλήθεια της ιστορίας : «Βοήθησα να γίνει η
σελίδα 3 μέρος της καθημερινής γλώσσας επικοινωνίας της χώρας. Τώρα εύχομαι να μην το είχα
κάνει…».

2. Κοτζιά, Νίκου «Τίνος είναι το κράτος, βρε παιδιά;» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 22.

Στην Ελλάδα, το κράτος που συγκροτήθηκε μετά την Επανάσταση του 1821 ήταν σαφώς πιο
μικρό από τον χώρο όπου έκανε ο ελληνικός καπιταλισμός την πρωταρχική του συσσώρευση.
Αφού έλληνες έμποροι, εφοπλιστές και βιοτέχνες κινούνταν με άνεση και πετυχημένα σε όλο το
μήκος και το πλάτος της αγοράς της οθωμανικής αυτοκρατορίας και όχι μόνο. Το νεοελληνικό
κράτος έφερε πάνω του τη σφραγίδα των κομματαρχών της «παλιάς Ελλάδας». Τη σφραγίδα
της μεταπρατικής ελληνικής αστικής τάξης. Του ελέγχου του ξένου παράγοντα.

Ακόμα χειρότερα έγιναν τα πράγματα μετά την Κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο. Το ελληνικό
κράτος έγινε το κράτος των διώξεων, του αυταρχισμού και «της προστασίας του πολίτη από
τον κομμουνιστικό κίνδυνο». Πάνω στο ελληνικό κράτος επικάθησαν και το διοικούσαν οι
νικητές του εμφυλίου. Ελληνες και ξένοι. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν επίσης οι
μαυραγορίτες και συνεργάτες των Γερμανών, οι λαθρέμποροι, εκείνοι που έκλεψαν την
περιουσία των διωχθέντων , είτε στη διάρκεια του πολέμου (των Εβραίων και των
αντιστασιακών), είτε στη διάρκεια του Εμφυλίου και των μετέπειτα χρόνων (ιδιαίτερα των
αριστερών, δηλαδή δημοκρατικών πολιτών ) . Το κράτος αυτό έθρεψε αυταρχικές και βαθιά
συντηρητικές δοξασίες, μηχανισμούς, λειτουργίες. Γέννησε και παρήγαγε τους πραξικοπηματίες
σε Ελλάδα και Κύπρο. Το κράτος εχθρός του λαϊκού στοιχείου. Αυτό που ονομάστηκε
ποικιλόμορφα «πελατειακές σχέσεις».

Σήμερα ζούμε στην Ελλάδα και πάλι έναν ιδιόμορφο αντικρατισμό. Ούτε φιλελεύθερο, ούτε
αριστερό, αλλά ούτε καν συντηρητικό. Στην Ελλάδα καταγράφεται το μεγαλύτερο παράδοξο, να
εμφανίζει ο κυρίαρχος λόγος ως κύριο υπαίτιο για τα χάλια του ελληνικού καπιταλισμού, που
δεν είναι καν καπιταλισμός της προκοπής, τον δημόσιο υπάλληλο. Υπό κατηγορία βρίσκεται ο
νοσοκόμος, ο θυρωρός του υπουργείου, ο δάσκαλος και ο πιλότος της πολεμικής αεροπορίας.
Μάλιστα ο ιδιότυπος ελληνικός νεοφιλελευθερισμός φαντάζεται ότι η όλο και πιο πολύπλοκη
σύγχρονη κοινωνία θα μπορούσε να κυβερνηθεί με ένα όλο και πιο απλό και μικρό κράτος.
Πίσω απ’ αυτή την επίθεση κρύβεται ο πραγματικός υπεύθυνος : οι δυνάμεις που
χρησιμοποίησαν το ελληνικό κράτος ως λάφυρο, ως πηγή εύκολου κέρδους μαζί με τους
πολιτικούς εκπροσώπους τους. Διότι το πρώτιστο πρόβλημα του ελληνικού Δημοσίου είναι ότι
έχουν επικαθήσει επ’ αυτού μεγάλα συμφέροντα που σαν βδέλλες έζησαν απ’ αυτό.
Κρατοφαγοπότες επιχειρηματίες. Ανομα αεριτζίδικα συμφέροντα. Και αφού έκαναν πάρτι πάνω
στο σώμα του κράτους, αφού το οδήγησαν με τις λεηλασίες που έκαναν (χάρη σε μια πολύ
συγκεκριμένη πολιτική προμηθειών, δημόσιων δαπανών, επιδοτήσεων, απάτης και φοροκλοπής
που επέβαλε το πολιτικό σύστημα), τώρα ανακαλύπτουν ότι για όλα φταίνε οι δημόσιοι
9
υπάλληλοι συλλήβδην. Προκειμένου δε να πείσουν επικαλούνται τους δημόσιους υπάλληλους
που οι ίδιοι λάδωσαν, όλους όσους έκαναν συνένοχούς στο σύστημα που έστησαν.

Σε τελευταία ανάλυση, το ελληνικό κράτος και οι παθολογίες του δεν είναι τίποτα άλλο παρά
προϊόν της ποιότητας των δυνάμεων που ηγεμόνευσαν επ’ αυτού. Που το κατείχαν και το
χρησιμοποίησαν σαν λάφυρο. Αφού λήστεψαν , τώρα εμφανίζονται ως οι παρθένες που γεμάτες
παράπονο ανακάλυψαν τις αμαρτίες του κόσμου. Έναν κόσμο που στην πραγματικότητα
εκείνοι διέφθειραν. Εκείνοι έφτιαξαν κατ’ εικόνα και ομοίωσή τους. Πρώτη φορά στην ιστορία
τα αφεντικά του συστήματος καταγγέλλουν τους διεκπεραιωτές των υποθέσεών τους.

3.Μαραβέγια, Ναπολέοντος «Πως φτάσαμε στη σημερινή κρίση» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 22.

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’90, οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούσαν ότι οι λιγότερο
αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία)μπορεί να ήθελαν να
συμμετάσχουν στην νομισματική ένωση (ευρωζώνη) αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θα
μπορούσαν να εκπληρώσουν τα κριτήρια της ονομαστικής σύγκλισης (πληθωρισμός,
δημοσιονομικό έλλειμμα, χρέος) που επέβαλε η Συνθήκη Μάαστριχτ.

Όταν οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε κατάφεραν, περισσότερο με πολιτικά κριτήρια,
να γίνουν μέλη της νομισματικής ένωσης (ευρωζώνη) , ενώ έπρεπε να συνεχίσουν την
προσπάθεια τήρησης των κριτηρίων ονομαστικής σύγκλισης, χαλάρωσαν την προσπάθεια και
ξέφυγαν από τους περιορισμούς, παρά το γεγονός ότι είχαν υπογράψει το Σύμφωνο
Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που επέβαλλε το δημοσιονομικό έλλειμμα να μην ξεπερνά το 3%
του ΑΕΠ. Οι περιορισμοί αυτοί είχαν τεθεί προφανώς για να μην χρειασθούν οι λιγότερο
αναπτυγμένες χώρες να ζητήσουν από τις αναπτυγμένες μεταφορά δημοσιονομικών πόρων στο
πλαίσιο μιας κοινής δημοσιονομικής πολιτικής, που όχι μόνο δεν υπήρχε, αλλά με ρητή διάταξη
στη Συνθήκη του Μάαστριχτ απαγορευόταν οποιαδήποτε χρηματοδοτική συνδρομή.

Η δημοσιονομική εκτροπή μαζί με τη χαλαρή εισοδηματική πολιτική χωρίς στενή σύνδεση με

την παραγωγικότητα, στις προαναφερόμενες χώρες και ιδίως στην Ελλάδα, οδήγησαν σε
σταθερά υψηλότερο πληθωρισμό από τον μέσο όρο της ευρωζώνης και, συνεπώς, σε
συστηματική υποχώρηση της ανταγωνιστικότητάς τους έναντι των αναπτυγμένων χωρών. Το
αποτέλεσμα ήταν οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες να συσσωρεύουν εξωτερικά ελλείμματα
αυξάνοντας τις εισαγωγές τους, ενώ το αντίθετο συνέβη με τις αναπτυγμένες . Η σταθερά
αυξανόμενη κυρίως καταναλωτική ζήτηση για εισαγωγές των πρώτων, υποβοηθούμενη και από
τα χαμηλά επιτόκια, έτρεφε τις εξαγωγές των δεύτερων χωρίς την δυνατότητα της υποτίμησης
του εθνικού νομίσματος, όπως γινόταν στο παρελθόν σε ανάλογες περιπτώσεις.

Η κατάσταση αυτή ουσιαστικά εξυπηρετούσε τις αναπτυγμένες χώρες ( Γερμανία, Ολλανδία,

Γαλλία , κ..α) ει βάρος των λιγότερο αναπτυγμένων, οι οποίες συνέχιζαν να συσσωρεύουν
εξωτερικά ελλείμματα υποβοηθούμενες και από την έλλειψη συναλλαγματικού περιορισμού
χάρις στο κοινό νόμισμα. Το μέγεθος του προβλήματος δεν γινόταν εύκολα αντιληπτό, γιατί η
αυξημένη ζήτηση στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες συντηρούσε μια σημαντική ετήσια αύξηση
10
του ΑΕΠ και εξασφάλιζε μια γενικευμένη ευημερία χωρίς να «ανησυχεί» κανείς , παρά τη
συνεχή συρρίκνωση της εγχώριας αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής εξαιτίας του
διεθνούς ανταγωνισμού και της μείωσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των οικονομιών
τους. Οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες ξύπνησαν από το «γλυκό ύπνο» , όταν το δημοσιονομικό
έλλειμμα ξεπέρασε κάθε όριο λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης και της ολιγωρίας των
κυβερνήσεών τους και αποκαλύφθηκε πλέον ότι και το έλλειμμα εξωτερικών πληρωμών ήταν
εξίσου δυσθεώρητο.

Και η κατηγορία προς τις κυβερνήσεις των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών, ότι ήταν ανίκανες
να συγκρατήσουν τους πολίτες τους από την κατανάλωση χωρίς να διαθέτουν αντίστοιχη
παραγωγική ικανότητα και η αγανάκτηση μπροστά στην αναλγησία των αναπτυγμένων χωρών,
οι οποίες δεν υποστηρίζουν τώρα τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, είναι σωστές, αλλά δεν
βοηθούν στην επίλυση του σημερινού προβλήματος , που μπορεί να οδηγήσει στη διάλυση της
ευρωζώνης. Θα ήταν προτιμότερο, εφόσον οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες έχουν υιοθετήσει
πλέον αυστηρές πολιτικές λιτότητας, οι περισσότερο αναπτυγμένες να τις υποστηρίξουν με την
μεταφορά πόρων σ’ αυτές, αναγνωρίζοντας ότι σ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας έχουν
πολλαπλά επωφεληθεί από την «ανικανότητά» τους να εφαρμόσουν κατάλληλες πολιτικές.

4.Δελαστίκ, Γιώργου «Ανοιξαν οι πύλες της κολάσεως» κείμενο δημοσιευμένο (25

Νοεμβρίου 2010) στο tvxs.gr, tvxs.gr/print/71820, ημερομηνία πρόσβασης 26
Νοεμβρίου 2010.

Στον ..19ο αιώνα επιστρέφουν οι εργασιακές σχέσεις στην Ελλάδα μετά την απόφαση της
κυβέρνησης Παπανδρέου να υποκύψει στις απαιτήσεις των ξένων επικυρίαρχων της πατρίδας
μας και να καταργήσει ουσιαστικά τις κλαδικές συμβάσεις εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Η
αναγόρευση ως υπέρτατων των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των κλαδικών χωρίς
«ανάρμοστους περιορισμούς» στις ζημιογόνες επιχειρήσεις αλλά και σε εκείνες που
παρουσιάζουν σοβαρή μείωση του κύκλου εργασιών τους έχει δραματικές συνέπειες για τις
αποδοχές των υπαλλήλων τους.

Σε απλά ελληνικά αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις θα μπορούν να μειώνουν όσο θέλουν και
όσες φορές θέλουν τους μισθούς των εργαζομένων σε αυτές! Τον ένα μήνα π.χ. 10% , τον
επόμενο μήνα άλλο ένα 10% μείωση, το επόμενο εξάμηνο νέα μείωση 20% ή ό,τι τέλος πάντων
νομίζει ανά πάσα στιγμή ο κάθε επιχειρηματίας ότι τον συμφέρει να κάνει σχετικά με τους
μισθούς του κάθε εργαζόμενου στην επιχείρησή του.

Ανοιξε τις πύλες της κολάσεως για τους εργαζόμενους και στον ιδιωτικό τομέα δηλαδή η
κυβέρνηση Παπανδρέου με αυτή τη στάση της. Δίνει τη δυνατότητα στους εργοδότες ακόμη και
μεγάλους και παλιούς εργαζόμενους , που αυτή τη στιγμή τους αμείβουν π.χ. με 1.500 ή 2.000
ευρώ , να τους ρίξουν στα …740 ευρώ.

Μάλιστα μέχρι να δημοσιευθεί μετά από ένα δεκαήμερο το πλήρες κείμενο του Μνημονίου-3,
όπως θα το εγκρίνουν η ΕΕ και το ΔΝΤ, δεν είμαστε καθόλου βέβαιοι αν θα ισχύει προσωρινά
ακόμη και το κατώτατο όριο των 740 ευρώ της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας

11
ή αν θα έχει καταργηθεί αμέσως και αυτό, όπως απαιτούν η ΕΕ και το ΔΝΤ ώστε οι μισθοί να
πέσουν στο …500ρικο ή και πιο χαμηλά!

Πρέπει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου έχει ήδη υπογράψει στο Μνημόνιο-2 της
6ης Αυγούστου 2010 ότι «η κυβέρνηση διασφαλίζει ότι οι συμβάσεις σε επίπεδο επιχείρησης
υπερισχύουν των κλαδικών συμβάσεων» και ότι «η κυβέρνηση αποσύρει τη διάταξη που
επιτρέπει στο υπουργείο Εργασίας να επεκτείνει όλες τις κλαδικές συμβάσεις σε εκείνους που
δεν εκπροσωπούνται στις διαπραγματεύσεις (Κεφάλαιο 1, υποκεφάλαιο 4, «Διαρθρωτικές
μεταρρυθμίσεις», παράγραφος «Για την ενίσχυση των θεσμών της αγοράς εργασίας»).

Αφ’ ης στιγμής η κυβέρνηση έχει υπογράψει αυτά τα πράγματα χωρίς καμία επιφύλαξη, δεν
υπάρχει περίπτωση η ΕΕ και το ΔΝΤ να μην απαιτήσουν τελικά την πλήρη και άνευ όρων
εφαρμογή τους, ακόμα και αν τώρα επιτρέψουν στην κυβέρνηση να διατηρήσει κάποιο φύλλο
συκής για μερικούς μήνες προκειμένου να την διευκολύνουν να περάσει αυτό το εφιαλτικό
μέτρο. Ένα μέτρο το οποίο θα αλλάξει για πάντα τη ζωή των εργαζομένων στη χώρα μας,
καταβαραθρώνοντας τους μισθούς και το βιοτικό τους επίπεδο. Είναι όντως αποκαρδιωτικό το
φαινόμενο να εφαρμόζει μια τέτοια πολιτική η κυβέρνηση Παπανδρέου, την οποία έφεραν
θριαμβευτικά στην εξουσία πρωτίστως οι εργαζόμενοι και τα υπόλοιπα ασθενέστερα
οικονομικά στρώματα, πιστεύοντας τις διακηρύξεις της για καλυτέρευση της ζωής τους.

Αν η κυβέρνηση ενδιαφερόταν πραγματικά να βοηθήσει επιχειρήσεις που βρίσκονται σε

δυσκολίες, έχει πολλούς άλλους τρόπους να το κάνει. Είναι γελοίο το επιχείρημα που
προβάλλουν σοβαροφανώς ορισμένοι ότι δήθεν η Ελλάδα υστερεί σε ανταγωνιστικότητα
εξαιτίας του εργασιακού κόστους. Αφού η χώρα μας είναι … 14 η (!) στους μισθούς μεταξύ των 15
χωρών της «παλιάς» ΕΕ. Εχουμε δηλαδή τους χαμηλότερους μισθούς σε ολόκληρη τη Δυτική
Ευρώπη πλην της Πορτογαλίας και θα τους κόψουμε κι από πάνω;

Χρειάζεται πολύ «σοσιαλιστικό» μυαλό για να καταλάβει κανείς ότι αυτή η πολιτική οδηγεί τους
εργαζόμενους σε εξαθλίωση και την αγορά σε καταβαράθρωση; Ανόητοι είναι δηλαδή οι
έμποροι και οι επαγγελματοβιοτέχνες που τάσσονται αναφανδόν εναντίον της κατάργησης των
κλαδικών συμβάσεων; Θέλουν να πληρώνουν περισσότερο τους υπαλλήλους τους χωρίς λόγο ή
απλούστατα καταλαβαίνουν ότι, αν εκατομμύρια εργαζόμενοι φτωχύνουν, οι ίδιοι θα κλείσουν
τις επιχειρήσεις τους;

ΤΡΟΪΚΑ

Νοοτροπία κατακτητών

ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΑΝ τη χρήση της … ελληνικής (!) γλώσσας οι «γκαουλάϊτερ» της τρόικας της ΕΕ,
του ΔΝΤ και της ΕΚΤ στη συνέντευξη Τύπου που έδωσαν χθες στην Αθήνα. Αρνήθηκαν να
παραστεί διερμηνέας , απαιτώντας οι Ελληνες δημοσιογράφοι να τους απευθύνονται μόνο στα
αγγλικά και αγνόησαν επιδεικτικά ερώτηση που υποβλήθηκε στα ελληνικά! Προφανώς οι
υπάλληλοι της ΕΕ και του ΔΝΤ αισθάνονται ότι απολαμβάνουν εξουσιών αντίστοιχων με
εκείνες της … γερμανικής «κομαντατούρας» κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής! Αφού
όμως αυτή η βαθύτατα ταπεινωτική για την Ελλάδα συμπεριφορά τους γίνεται ανεκτή, γιατί να
μη συμπεριφέρονται ως κατακτητές;
12
5.Ρούση, Γιώργου «Το τελειωτικό χτύπημα κατά του πανεπιστημίου» εφημερίδα
«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 2010, σελ.23.

Ζούμε σε μια εποχή που λόγω της ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων, της
αναγωγής της επιστήμης σε άμεση παραγωγική δύναμη και της κυριαρχίας της γενικής
διάνοιας στην παραγωγή, απελευθερώνεται όλο και με ταχύτερους ρυθμούς άμεση ζωντανή
εργασία , με συνέπεια να αυξάνεται ο χρόνος που θα μπορούσε να αφιερωθεί στην ανάπτυξη
της κοινωνικής προσωπικότητας. Αυτό σημαίνει ότι η ίδια η σύγχρονη παραγωγή προσφέρει τη
δυνατότητα μαζικής και μακροχρόνιας εκπαίδευσης.

Σε αντίθεση με αυτή τη δυνατότητα, η ελληνική κυβέρνηση, όπως οι αστικές ανά τον κόσμο
κυβερνήσεις, υποκύπτοντας και ως προς αυτό στις ανάγκες της αγοράς, ή της οικονομίας
(διάβαζε του κεφαλαίου ) , αποφάσισε να τελειώνει μια κι έξω με το δημόσιο πανεπιστήμιο.

Μπροστά στην επιχειρούμενη από τη σημερινή κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ μεταρρύθμιση, οι

μεταρρυθμίσεις που επιχείρησε η προηγούμενη κυβέρνηση αν και κινούνταν προς την ίδια
κατεύθυνση φαντάζουν με μικρές νοθείες. Αυτό που επιχειρείται τώρα , είναι η ολοκληρωτική
κατεδάφιση του δημοσίου πανεπιστημίου.

Το κείμενο «διαβούλευσης» της υπουργού Παιδείας ευθαρσώς ξεκινάει διακηρύσσοντας

εκείνο που πρέπει να ανατραπεί. Τι είναι αυτό; «τις τελευταίες δεκαετίες στόχος ήταν η μαζική
ανώτατη εκπαίδευση χωρίς ουσιαστικές διαφοροποιήσεις».

Αυτή πρέπει να αντικατασταθεί :

-Από σχολές πολλών ταχυτήτων που, αντί να παράγουν ολοκληρωμένους επιστήμονες με

κριτική σκέψη, θα παρέχουν τις όποιες πρακτικές δεξιότητες απαιτεί το κεφάλαιο.

Αυτή η μεταρρύθμιση , διάλυση, θα συντελεστεί μέσω :

-Της βαρύγδουπα αποκαλούμενης «πολυτυπίας και της ιδιαίτερης ταυτότητας» κάθε ιδρύματος,
που σημαίνει της διάλυσης του παγκοσμίως επί αιώνες καθιερωμένου ενιαίου πανεπιστημιακού
μοντέλου.

-Της διοικητικής υποταγής του πανεπιστημίου στο κεφάλαιο μέσω των συμβουλίων, στα οποία
θα συμμετέχουν εξωπανεπιστημιακοί και τα οποία προτείνεται να αντικαταστήσουν τις
συγκλήτους ως προς τις στρατηγικές αποφάσεις, μεταξύ των οποίων και την επιλογή του
πρύτανη.

-Της οικονομικής υποταγής στο κεφάλαιο μέσω της δημοκρατικοφανούς οικονομικής

αυτοτέλειας των πανεπιστημίων από το κράτος, και της μερικής χρηματοδότησής τους από
ιδιωτικές επιχειρήσεις, δηλαδή της μετατροπής των δημόσιων πανεπιστημίων σε ΠΑΕ.

-Ευέλικτων προγραμμάτων σπουδών κατ’ επιλογήν, που στο όνομα της δήθεν ελεύθερης
επιλογής των φοιτητών , θα καταργούν τους παγιωμένους με επιστημονικά κριτήρια
επιστημονικούς κλάδους, ή θα τους αχρηστεύουν μέσω της «οριζόντιας κινητικότητας».

13
-Της υποβάθμισης των θεωρητικών επιστημών και της βασικής έρευνας στις θετικές επιστήμες,
στο βαθμό που αυτές θα χρηματοδοτούνται ανάλογα με τη ζήτηση που έχουν από την αγορά.

Π.χ. μια έρευνα για το ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο θα θάβεται όσο αυτό απαιτούν οι 7 αδελφές
του πετρελαίου ή οι αυτοκινητοβιομηχανίες και το ίδιο θα συμβαίνει με κάποιο φάρμακο κατά
του καρκίνου από τις φαρμακοβιομηχανίες. Οσο για της θεωρητικές επιστήμες, από τώρα
προκαλώ όποιον ενδιαφερόμενο να μου χρηματοδοτήσει όχι δα την έρευνα που τελειώνω για τη
σύγκρουση Μαρξ-Μπακούνιν ως προς το σοσιαλιστικό κράτος, αλλά μιαν άλλη του τύπου «η
ανεργία ως παράγοντας επαναστικοποίησης της αλλοτριωμένης συνείδησης»!!!

-Της διάλυσης της σημερινής ιεραρχικής διάρθρωσης του ΔΕΠ και της αντικατάστασής της από
μια ανομοιογενή ( διαφορετική για κάθε ίδρυμα) καινούρια, η οποία θα κρατά σε
επαγγελματική και επιστημονική ομηρεία διαρκείας τις κατώτερες βαθμίδες ( καταργούνται οι
λέκτορες, ενώ αίρεται η μονιμότητα των επίκουρων).

-Της πλήρους εξάρτησης του ακαδημαϊκού προσωπικού από τις ορέξεις του κεφαλαίου, τόσο
όσον αφορά στα οικονομικά του όσο και στο μέλλον του μια και αυτό θα αξιολογείται όχι με
αυστηρά επιστημονικά κριτήρια, αλλά με κριτήρια αγοράς.

-Της αναστολής των καθηκόντων των μελών του διδακτικού προσωπικού , η οποία προτείνεται
για να ενισχυθεί και με αυτόν τον τρόπο η αλληλεξάρτηση των Ιδρυμάτων με το κεφάλαιο και
την εξουσία.

-Της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων , που θα εξαρτάται μεταξύ άλλων από την
προσέλκυση πόρων και από άλλα ποσοτικά κριτήρια τα οποία σε τίποτε δεν έχουν να κάνουν με
την επιστημονικότητά τους.

-Της ιδιωτικοποίησης της φοιτητικής μέριμνας.

-Της ένταξης του ελληνικού πανεπιστημίου στην ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση.

Όλα τα παραπάνω βρίσκονται, όπως λέει και η ανακοίνωση του Συλλόγου διδασκόντων του
Παντείου, «σε ευθεία αντίθεση με τις αρχές του δημόσιου, αυτοδιοικούμενου, οικονομικά
βιώσιμου και ακαδημαϊκού πανεπιστημίου», πλήττουν τα ίδια του τα θεμέλια.

Ενάντια πρώτα απ’ όλα σε όλα τα παραπάνω, και όχι μόνον ούτε κυρίως ενάντια στην επίθεση
κατά των υπηρετούντων στις πιο χαμηλές βαθμίδες ( 407, λέκτορες, επίκουρους) του
υπάρχοντος προσωπικού , τους οποίους εκτιμώ ότι η υπουργός δολίως θα σπεύσει να
ικανοποιήσει με ευνοϊκές μεταβατικές διατάξεις για να κάμψει την αντίστασή τους, πρέπει να
στραφεί συντονισμένα το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας με μπροστάρηδες τους φοιτητές.
Αν δεν το πράξουμε θα είμαστε συνυπεύθυνοι για το άμεσα επερχόμενο τέλος του
πανεπιστημίου.

6.Σταματόπουλου, Γιώργου «Πολιτικός, λαϊκός πολιτισμός» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Σάββατο 4 Δεκεμβρίου 2010, σελ.6.

14
Οι πολιτικοί, οι περισσότεροι εννοείται εξ αυτών, δεν φαίνονται να πολυσκάνε για το πως η
κοινωνία θα αντέξει στην πολεμική επίθεση του κράτους εναντίον της. Ετσι επιδίδονται με
άνεση στη στωμυλία, την παλιλλογία, τις ασυναρτησίες , την υποκρισία και άλλα ενοχλητικά
μπας και γλιτώσουν το πολιτικό τομάρι τους. Αλλά και τα κόμματα πάσχουν από πολιτικές
προτάσεις ικανές να απαλύνουν τις πληγές της κοινωνίας ή να οδηγήσουν τους πολίτες στην
ανυπακοή, την αντίσταση ή, γιατί όχι, στην εξέγερση.

Ουδείς ενδιαφέρεται να αναδείξει ό,τι μας συνενώνει, ή να το διασώσει. Συνδικάτα για τα

πανηγύρια, πανεπιστήμια αδρανή, διανόηση κουρασμένη (;) , απογοητευμένη (;), ολίγη (;),
πάντως στη σιωπή. Και-διαβάζουμε-το υπουργείο Ανάπτυξης ( γελάει ή κλαίει κανείς και μόνο
στο άκουσμά του ) σχεδιάζει να βάλει λουκέτο σε αγροτικούς συνεταιρισμούς ώστε να αλω
νίζουν ανενόχλητοι οι μεσάζοντες ( αιμοδιψείς και ανήθικοι).

Σε ανάλογες ιστορικές περιόδους η διανόηση στράφηκε στον λαϊκό πολιτισμό, εκεί που
συναντώνται τα προσωπικά βιώματα και οι αγωνίες με το εθνικό-κοινωνικό συλλογικό, με
θαυμαστά ομολογουμένως αποτελέσματα. Ας θυμηθούμε τους Εγγονόπουλο, Τζούλιο Καϊμη,
Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Πικιώνη, Τσαρούχη και λοιπούς. Γιατί η γνώση του λαϊκού, της
παράδοσης, αποκτά μόνο τότε, καθολικότητα, οικουμενικότητα.

Η λαογραφία βεβαίως έχει κατηγορηθεί ότι υπηρέτησε την ιδεολογία του εθνικισμού ή ότι την
εκμεταλλεύτηκαν φασιστικά καθεστώτα. Δεν είναι άμοιρη αλήθειας αυτή η κατηγορία, αφορά
όμως τον χοντροκομμένο λαϊκισμό και όχι τον βαθύτερο λαϊκό πολιτισμό του πένθους, της
χαράς και του φιλότιμου ( υπάρχει αλήθεια κάποιος που μπορεί να μεταφράσει τη λέξη φιλότιμο
σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα;).

Αντιθέτως, η ανθρωπολογία αυτοπροβάλλεται ως η επιστήμη που αντιστρατεύεται τον

εθνοκεντρισμό της λαογραφίας. Επ’ αυτού βεβαίως έχει απαντήσει δεόντως ο καθηγητής
Γ.Μερακλής, δείχνοντας πόσο σπουδαίο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει στην εθνική
αυτογνωσία η ανάλογα προσαρμοσμένη επιστημονική λαογραφία.

Να, όμως, που κι ένας νεότερος, ο καθηγητής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Βαγγέλης Αυδίκος, ρίχνει άπλετο φως στο κρίσιμο αυτό ζήτημα με τη μελέτη του «Εισαγωγή
στις σπουδές του λαϊκού πολιτισμού-Λαογραφίες-Λαϊκοί Πολιτισμοί-Ταυτότητες» ( εκδ.
Κριτική). Αντιπαρέρχεται τις ιδεοληψίες της τάχα μου εθνοκεντρικής λαογραφίας από τη μια
και της δήθεν διεθνιστικής ανθρωπολογίας από την άλλη και υπεισέρχεται όχι μόνο στο λαό της
υπαίθρου, αλλά και σε διάφορες ομάδες των αστικών κέντρων, αφού όλοι πλέον επηρεάζονται
από τους νόμους της αγοράς.

Γνωρίζει ότι όσο υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι, οι πολιτισμοί είναι αδύνατο να ταυτίζονται
και ότι κάθε προσπάθεια για ομογενοποίηση ενεργοποιεί τη διαδικασία της διαφοροποίησης.

Οι πολιτικοί, λοιπόν [ και η (πολιτική) ιδεολογία], δεν φαίνονται ικανοί να δώσουν απάντηση
πειστική στα ερωτήματα που προέκυψαν από τη νεοφτώχεια. Αρα χρειαζόμαστε τους
καθηγητές και μια επιστροφή στην ολιγάρκεια ως αντίδοτο στον χυδαίο έως τούδε
15
καταναλωτισμό μας, καθαρή συνείδηση δηλαδή , αχειραγώγητη , σε αρμονία με τους
κοινωνικούς ( φυσικούς;) νόμους ( το ομαδικόν, το κατά παράδοσιν, το αυθόρμητο όταν αυτά
οδηγούν στη συλλογικότητα είτε σε αγροτικό είτε σε αστικό περιβάλλον). Υπάρχει, σήμερα,
λαϊκός πολιτισμός; Ναι, απαντά ο καθηγητής.

7.Ξενάκη, Κίττυ «Στρατιώτες του Wikileaks» εφημερίδα «Τα Νέα» Σάββατο 11

Δεκεμβρίου 2010, σελ. 51.

Οι Ανώνυμοι απειλούν με διασπορά απόρρητων αρχείων στο Διαδίκτυο.

Με τις ιστοσελίδες της ολλανδικής αστυνομίας και εισαγγελίας τα έβαλαν χθες οι Ανώνυμοι,
εκδικούμενοι προφανώς για τη σύλληψη ενός 16χρονου που ομολόγησε- σύμφωνα με τις αρχές-
ότι συμμετείχε στις κυβερνοεπιθέσεις κατά της MasterCard και της Visa. Παράλληλα με την
«Επιχείρηση Αντίποινα», όμως, οι χακτιβιστές διαφημίζουν και μια Επιχείρηση Leakspin-κάτι
σαν στροβίλισμα διαρροών.

Κύριοι, στην καλύτερη περίπτωση, τους μαυρίσαμε το ένα μάτι. Το παιχνίδι άλλαξε. Το ίδιο
πρέπει να κάνουμε και με τις στρατηγικές μας. Αρχίστε να ψάχνετε στο Wikileaks. Βρείτε τις
καλύτερες, λιγότερο γνωστές διαρροές που μπορείτε. Ανεβάστε συνόψεις, μαζί με ολόκληρη την
πηγή. Ενθαρρύνετε τον αναγνώστη να διαβάσει περισσότερο. Φτιάξτε μονόλεπτα ή δίλεπτα
βίντεο στο YouTube χρησιμοποιώντας παραπλανητικά tags .Δημοσιεύστε αποσπάσματα των
διαρροών παντού… Δεν φοβούνται τα LOIC ( το λογισμικό που χρησιμοποιείται στις επιθέσεις
άρνησης παροχής υπηρεσιών). Φοβούνται την έκθεση. Η διασκέδαση αρχίζει…».

Είναι το μήνυμα στο πόστερ που δημοσίευσαν χθες οι Ανώνυμοι, αυτή η άμορφη ομάδα
χακτιβιστών που έχει βάλει στο στόχαστρο τις τελευταίες ημέρες, κυρίως από τη σύλληψη του
Τζούλιαν Ασάνζ και μετά, όλες εκείνες τις εταιρείες, τους οργανισμούς, τους θεσμούς και τα
πρόσωπα που εκλαμβάνει ως εχθρούς του Wikileaks και του ιδρυτή του. Επειτα από την
υπηρεσία on line μεταφοράς χρημάτων PayPal, την ελβετική τράπεζα PostFinance, τη
σουηδική εισαγγελία , χθες έστρεψαν την κυβερνο-οργή τους εναντίον των ιστοσελίδων της
αστυνομίας και της εισαγγελίας στην Ολλανδία: όπως έγινε γνωστό νωρίς το πρωί της
Πέμπτης, έπειτα από «πληροφορίες που έλαβαν» , αστυνομικοί της δίωξης ηλεκτρονικού
εγκλήματος συνέλαβαν στο σπίτι του στη Χάγη ένα 16χρονο. Ο νεαρός ομολόγησε «επιθέσεις
κατά της Visa και της MasterCard» και «πιθανότατα είναι μέλος μιας μεγαλύτερης ομάδας από
χάκερ». Η ολλανδική αστυνομία συνεργάζεται με το FBI στις έρευνες, δήλωσε εκπρόσωπος
της εισαγγελίας, και αναμένεται να προχωρήσει σε «πολλές ακόμα συλλήψεις». Αν ο 16χρονος
κριθεί ένοχος, λένε οι ειδικοί, αντιμετωπίζει ακόμα και εξαετή φυλάκιση.

«Ιντερνετική μη βία». Στο κύριο άρθρο της πάντως η “Guardian” , ένα από τα πέντε διεθνή
έντυπα που συνεργάζονται με το Wikileaks, διατυπώνει μια διαφορετική άποψη για τους
Ανώνυμους : «Μπορεί να κατηγορηθούν για πολλά πράγματα –όπως για ανωριμότητα ή ότι
ακολουθούν το αγελαίο ένστικτο. Η εκστρατεία τους όμως είναι το κυβερνο-ισοδύναμο της μη
βίαιης δράσης ή της κοινωνικής ανυπακοής. Επιφέρει περισσότερο αναστάτωση παρά ζημιά.
Προκαλώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις εταιρείες πιστωτικών καρτών και τους ξενιστές
ιστοσελίδων , τους υπενθυμίζουν πως το καλό τους όνομα δεν εξαρτάται μόνον από το πώς τις

16
βλέπει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αλλά και από το πώς διατηρούν την ανεξαρτησία τους στα μάτια
των χρηστών».

8. «Ο 2οετής κύκλος και τα «νέα μέσα»» εφημερίδα «Πριν» Κυριακή 19

Δεκεμβρίου 2010, σελ.7.

Ουσιαστικά, σήμερα κλείνει ο κύκλος που άνοιξε πριν από μια εικοσαετία, με την ορμητική
εισβολή των ιδιωτών στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα. Στη διάρκειά της, δημιουργήθηκε μια
«φούσκα μέσα στη φούσκα», με βασική ευθύνη των αφεντικών του κλάδου-τα οποία σώρευσαν
πλούτο και συγκέντρωσαν απίστευτη πολιτική και επιχειρηματική ισχύ, ταυτόχρονα όμως
οδήγησαν στην απαξίωση της δημοσιογραφίας και των προϊόντων τους, ενώ ενεπλάκησαν σε
ένα άγριο και πανάκριβο ανταγωνισμό μεταξύ τους με στόχο την κυριαρχία στο ( μέχρι
πρότινος) Ελντοράντο των ΜΜΕ.

Οι μεγάλοι πρωταγωνιστές και κερδισμένοι αυτής της περιόδου είναι ταυτόχρονα οι

πραγματικοί υπεύθυνοι για τη σημερινή εικόνα του κλάδου : Από μηχανή κερδοφορίας και
ξεπλύματος μαύρου χρήματος έχει μετατραπεί σε μαύρη τρύπα χρεών, ενώ από πηγή
πληροφόρησης και ενημέρωσης έχει μετεξελιχθεί σε μηχανισμό απολύτως κατευθυνόμενης
προπαγάνδας και εκτέλεσης πολιτικών συμβολαίων, με στόχο την επιβολή της κυρίαρχης
πολιτικής της αστικής τάξης και την τιθάσευση όλων ανεξαιρέτως των διαφωνούντων.

Τώρα, όλοι αυτοί επιχειρούν να αναμορφώσουν το τοπίο προς όφελός τους. Ανάμεσα στα άλλα,
αχόρταγοι όπως ήταν πάντα, διεκδικούν ακόμη και τώρα παροχές από την κυβέρνηση, ενώ την
ίδια στιγμή απολύουν εκατοντάδες και μειώνουν τους μισθούς. Κι αυτή η κυβέρνηση, όπως
πάντα, δεν τους χαλάει το χατίρι-γνωρίζοντας, εκτός των άλλων, ότι τα ΜΜΕ είναι σήμερα, μαζί
με τους μηχανισμούς καταστολής, τα πιο σταθερά της στηρίγματα . Ετσι, τους τάζει
εκατομμύρια από το ΕΣΠΑ, αναστέλλει ( όπως φαίνεται ) την επιβολή ειδικής εισφοράς 20%
στις τηλεοράσεις, τους μειώνει το συντελεστή φορολόγησης από 24% σε 20% ( όπως και με
όλες τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα ), συνεχίζει να κάνει τα … στραβά μάτια στις απλήρωτες
εισφορές προς τα ασφαλιστικά ταμεία και πολλά ακόμη.

Οσο για το δικαίωμα στην ενημέρωση, που θεωρητικά θα έπρεπε στην εποχή του Ιντερνετ και
των νέων τεχνολογιών να υπηρετείται πολύπλευρα, αποτελεί το μεγάλο θύμα όλης αυτής της
εικοσαετίας-μαζί, φυσικά, με τους χιλιάδες εργαζόμενους οι οποίοι βλέπουν την ανεργία να
ξεπροβάλλει απειλητική πίσω από το κατεστραμμένο κάστρο των αυταπατών τους. Ο
καθημερινός βιασμός των συνειδήσεων, της λογικής και του πολιτισμού από τα αποκρουστικά
δελτία ειδήσεων ( κρατικά και ιδιωτικά ) , τα δεκάδες σήριαλ και ριάλιτι-εκτρώματα ( εγχώρια
και εισαγομενα ) , δημιουργούν ένα εφιαλτικό τοπίο , διαστρεβλώνοντας συστηματικά την
πραγματικότητα.

Η ανάγκη να βρεθούν τρόποι και δρόμοι που θα αποκαταστήσουν τη ροή της ενημέρωσης προς
τα λαϊκά στρώματα είναι σήμερα, στην εποχή του Γιωργάκη, του μνημονίου και της τρόικας ,
πιο επιτακτική από ποτέ. Αναμφίβολα δε, η ευθύνη των εργαζομένων στα ΜΜΕ, είναι μεγάλη
και ο ρόλος που πρέπει να αναλάβουν σε αυτή τη προσπάθεια καθοριστικός. Σε αυτό το
πλαίσιο, είναι απαραίτητο να γίνει εξαντλητική και συγκεκριμένη συζήτηση για το εάν και μέχρι

17
που υπάρχει δυνατότητα παρέμβασης και αλλαγής των συσχετισμών στο σημερινό
καταθλιπτικό τοπίο των ΜΜΕ,

9.Παυλόπουλου, Γιώργου «Η μεγάλη κρίση στα ΜΜΕ» εφημερίδα «Πριν» Κυριακή

19 Δεκεμβρίου 2010, σελ.6,7.

Σελ.6.

Ηδη, πολύ πριν το καλοκαίρι, αρκετοί μεγαλοεκδότες και καναλάρχες προειδοποιούσαν ότι
«από τον Σεπτέμβριο θα χυθεί πολύ αίμα». Βεβαίως, κάποιοι από αυτούς επέλεξαν να
παρατείνουν μέχρι τότε την περίοδο της φαινομενικής γαλήνης, για να εξαπολύσουν στη
συνέχεια την επίθεσή τους. Ορισμένοι άλλοι φρόντισαν να προετοιμάσουν το έδαφος
κατάλληλα, προχωρώντας σε ανύποπτο χρόνο σε επιλεγμένες ( αν και όχι λίγες ) απολύσεις και
μειώσεις μισθών, χωρίς να δημιουργούν την εικόνα ενός γενικευμένου πογκρόμ-με αποτέλεσμα,
σήμερα, να έχουν πετύχει περισσότερα, προκαλώντας συγκριτικά λιγότερες αντιδράσεις.

Ούτως ή άλλως, πάντως, η ώρα της αλήθειας έχει φτάσει. Οι πάντες το γνωρίζαμε και αρκετοί,
σε πολλά σημεία, προβλέπαμε και περιγράφαμε με θαυμαστή ( όπως αποδεικνύεται σήμερα )
σαφήνεια τι συνέπειες που θα έχει. Παρ’ όλα αυτά, η συντριπτική πλειοψηφία πιάστηκε σχεδόν
στον ύπνο και αιφνιδιάστηκε από το «μπλίτζκριγκ» που εξαπέλυσαν τα αφεντικά. Ακόμη και οι
πιο πρωτοπόροι αγωνιστές, που όλο το προηγούμενο διάστημα διατυμπάνιζαν την ανάγκη
συγκέντρωσης δυνάμεων και προετοιμασίας για τον επερχόμενο πόλεμο, δεν βρέθηκαν σε
καλύτερη θέση. Οσο για τις συνδικαλιστικές ενώσεις του χώρου-για την ακρίβεια, τις
περισσότερες από αυτές-η γύμνια τους όχι απλώς αναδείχθηκε, αλλά είναι τρομακτικά
αποκρουστική.

Ασφαλώς, υπάρχουν εξηγήσεις και ελαφρυντικά ( αν και όχι άλλοθι ) για όλα αυτά. Εδώ,
άλλωστε, δεν έχουμε να κάνουμε με κάποιο τυχαίο κλάδο, αλλά με μια αυτοκρατορία η οποία
αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες του αστικού συστήματος, με καίριο ρόλο τόσο στις
πολιτικές ανακατατάξεις όσο και στην προσπάθεια «κατασκευής υπηκόων», οι οποίοι θα
δέχονται πιο εύκολα τα κάθε είδους μνημόνια και τους μικρούς και μεγάλους καθημερινούς
βιασμούς της ζωής μας. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος-πολύ περισσότερο από την εύκολη
κερδοφορία των περασμένων ετών και τη δυνατότητα ανάπτυξης παράλληλων και ημι-
παράνομων δραστηριοτήτων-που έκανε την αφρόκρεμα της ελληνικής ολιγαρχίας να εμπλακεί
ενεργά στα ΜΜΕ, κυριαρχώντας εξαρχής σε αυτά.

Κατά συνέπεια, οι εργαζόμενοι που απολύονται, εκβιάζονται ή απλώς συμμετέχουν σε

συνελεύσεις και καλούνται να ψηφίσουν υπέρ της μιας ή της άλλης πρότασης, έχουν συνείδηση
ότι απέναντί τους δεν βρίσκεται ένα οποιοδήποτε αφεντικό, αλλά ο Ψυχάρης, ο Μπόμπολας, ο
Αλαφούζος, ο Βαρδινογιάννης. Με άλλα λόγια, τα ισχυρότερα «τζάκια» του ελληνικού
κεφαλαίου, μαζί με το πολυάριθμό και καλοπληρωμένο επιτελείο τους, που δημιουργούν ένα
εξαιρετικά δυσμενή συσχετισμό δύναμης.

Τα όσα συνέβησαν στον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη τις τελευταίες 100 περίπου
δραματικές ημέρες είναι αποκαλυπτικά. Τον Σεπτέμβριο, ο Ψυχάρης ανάγκασε τους
δημοσιογράφους του Βήματος να καταγγείλουν την 48ωρη απεργία της ΕΣΗΕΑ, με δύο
18
εκβιαστικά επιχειρήματα : Πρώτον, ότι οι απολύσεις που είχαν γίνει ως τότε αφορούσαν μόνο
διοικητικούς και ο ίδιος εγγυόταν προσωπικά ότι δεν θα πειραχθούν οι δημοσιογράφοι. Και
δεύτερον , ότι εάν πραγματοποιούνταν η απεργία, θα έκλεινε το Βήμα-μάλιστα, είχε ετοιμάσει
και σχετικό πρωτοσέλιδο.

Η υποχώρηση εκείνη το μόνο που κατάφερε ήταν να δώσει στους μελλοθάνατους μια δίμηνη
περίπου παράταση ζωής. Διότι τον Δεκέμβριο, ο «εγγυητής» έκλεισε το Βήμα και προχώρησε
στις απολύσεις και προχώρησε στις απολύσεις και δημοσιογράφων-και δη, των περισσότερων
από όσους είχαν αντιταχθεί και αντισταθεί ενεργά στα σχέδιά του. Τότε, προς στιγμήν, οι
αυταπάτες έδωσαν τη θέση τους στην σκληρή πραγματικότητα και οι εργαζόμενοι έδειξαν να
κάνουν στροφή, στηρίζοντας την αγωνιστική εκδοχή-κάτι που αποτυπώθηκε κυρίως στην
ανάκληση των απολύσεων και τη μεγάλη συνέλευση που πραγματοποίησαν, δύο 24ωρα μετά το
λουκέτο.

Η αναλαμπή αυτή , όμως, αποδείχθηκε προσωρινή, όπως και η ανάκληση. Σε μία ακριβώς
εβδομάδα, ο Ψυχάρης ανακοίνωσε εκ νέου τις απολύσεις, ενώ οι εργαζόμενοι «άδειασαν»
ουσιαστικά τον εκπρόσωπό τους σε νέα συνέλευση. Το επιχείρημα που κατά κόρον και με
επιτυχία χρησιμοποίησαν οι εργοδοτικοί ήταν ότι κάποιοι ανταγωνιστές, με τις εκκλήσεις για
μποϊκοτάζ

Σελ.7.

του κυριακάτικου Βήματος , επιδιώκουν να κλείσει συνολικά το συγκρότημα και να χάσουν όλοι
τη δουλειά τους. Ωστόσο, θα ήταν αφέλεια να πιστέψει κανείς ότι κάτι τέτοιο θα περνούσε αν ο
φόβος, οι αυταπάτες και η τάση συμβιβασμού και υποταγής δεν εξακολουθούσαν να είναι τόσο
ισχυρές σε μεγάλο μέρος των εργαζομένων του ΔΟΛ-ειδικά δε στα Νέα, που σε καμιά στιγμή
δεν συμπαραστάθηκαν ενεργά στους συναδέλφους τους από το Βήμα, θεωρώντας προφανώς
ότι οι ίδιοι είναι «αθάνατοι».

Κάτι ανάλογο εκτυλίσσεται αυτό το διάστημα και στα περισσότερα άλλα μέσα, με πιο
χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ελευθεροτυπίας. Στην πιάτσα των ΜΜΕ, είναι γνωστό εδώ
και μήνες ότι η πάλαι ποτέ «εφημερίδα των εργαζομένων» αντιμετωπίζει σοβαρότατα
οικονομικά προβλήματα. Κυκλοφορεί δε ευρέως, με πηγές που ( για ευνόητους λόγους)
προέρχονται κυρίως από τους εργοδοτικούς κύκλους , ότι το κλείσιμό της είναι ζήτημα μηνών ή
και εβδομάδων.

Από την πλευρά της, η ιδιοκτήτρια Μάνια Τεγοπούλου διαψεύδει επισήμως αυτές τις φήμες.
Μάλιστα, την ώρα που οι περισσότεροι μεγάλοι εκδότες ζητούν από τις συνδικαλιστικές
ενώσεις να συνομολογήσουν στο έγκλημα, εγκρίνοντας τις μειώσεις μισθών και τις απολύσεις, η
ίδια τις καλεί να υπογράψουν άμεσα νέα σύμβαση με πιο δελεαστικούς όρους, καθώς ναι μεν
δεν θα δώσει αυξήσεις ούτε το 2010 ( που τελειώνει ) ούτε το 2011, όμως εγγυάται ότι δεν θα
θίξει τις συλλογικές συμβάσεις , θα διατηρήσει τις θέσεις εργασίας και δεν θα προχωρήσει σε
«ομαδικές απολύσεις»-πέρα, φυσικά, από τις περίπου 40 που έχει κάνει το προηγούμενο
διάστημα.

19
Σε όλα αυτά πρέπει κανείς να προσθέσει μια λεπτομέρεια : η ίδια απαιτεί από τις ενώσεις να την
εξαιρέσουν από τις απεργιακές κινητοποιήσεις, διότι σε διαφορετική περίπτωση απειλεί ότι θα
προχωρήσει σε λοκ-άουτ, δηλαδή θα κλείσει την εφημερίδα. Κι ενώ θα περίμενε κανείς ότι η
εξαπάτηση την οποία υπέστησαν οι εργαζόμενοι του Βήματος θα είχε δώσει ένα μάθημα σε
όλους, οι συνάδελφοί τους στην Ελευθεροτυπία, μέσα από τη δική τους συνέλευση, πιέζουν την
ΕΣΗΕΑ να δεχθεί τους όρους της εκδότριας και να κηρύξει εργασιακή ειρήνη στο δικό τους
μαγαζί και επανάσταση στα άλλα, που δεν συμφωνούν με τους συγκεκριμένους όρους.

Παρόμοια ήταν η εικόνα που επικράτησε και σε δύο μεγάλα κυριακάτικα φύλλα : το Πρώτο
Θέμα του Αναστασιάδη και τη Ρίαλ Νιούζ του Χατζηνικολάου. Εκεί, με δικές τους συνελεύσεις,
οι εργαζόμενοι αποκήρυξαν την 48ωρη απεργία της 17 ης-18ης Ιανουαρίου, με το επιχείρημα ότι
τα μέσα στα οποία εργάζονται δεν έχουν κάνει απολύσεις ή μειώσεις, ενώ οι εργοδότες τους
διαβεβαιώνουν ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα ούτε το 2011-αν και οι πάντες γνωρίζουν ότι αυτό
μπορεί να ανατραπεί από τη μια μέρα στην άλλη, με βάση τις γενικότερες εξελίξεις.

Ο πολυεπίπεδος κατακερματισμός των εργαζομένων στα ΜΜΕ-ανάμεσα σε δημοσιογράφους

και «άλλους», ανάμεσα στα διάφορα μαγαζιά , ανάμεσα στα μέλη και μη μέλη των ενώσεων-
συντεχνιών, ανάμεσα στα μπλοκάκια και τα μισθολόγια, ανάμεσα στους προνομιούχους του
ΕΔΟΕΑΠ ( ταμείο ασφάλισης) και τα λεγόμενα «νέα μέσα» που ασφαλίζουν τους υπαλλήλους
τους στο ΙΚΑ-καθιστά τον ορίζοντα πολύ πιο γκρίζο και υπονομεύει τις δυνατότητες
ουσιαστικής αντίστασης και απόκρουσης των αλλαγών που προωθούνται. Επίσης, διευκολύνει
τα αφεντικά των ΜΜΕ να βάλουν σε εφαρμογή πιο γρήγορα τα σχέδια που έχουν για την
επόμενη μέρα, όπου θέλουν να είναι παρόντα και κυρίαρχα, μην έχοντας απέναντί τους τα
ενοχλητικά δικαιώματα και τις διεκδικήσεις των εργαζομένων.

Την ίδια στιγμή, όμως, η κατάσταση αυτή αναδεικνύει και την μεγάλη αναγκαιότητα να
δημιουργηθούν νέες μορφές οργάνωσης των εργαζομένων στη βιομηχανία των μέσων
ενημέρωσης, καθώς οι υπάρχουσες δεν είναι απλώς παλιές, γραφειοκρατικές και
σκουριασμένες, αλλά έχουν μετατραπεί πρακτικά σε σύμμαχο των εργοδοτών και του κράτους,
σε οργανικό τμήμα του αντιδραστικού μηχανισμού των ΜΜΕ. Κι αυτό είναι κάτι που δεν
αναιρείται από την τακτική επιλογή της ανοχής στην ΕΣΗΕΑ και τις άλλες ενώσεις σε αυτή τη
φάση, στο όνομα της ύπαρξης θεσμικά ενός φορέα ο οποίος θα είναι σε θέση να
διαπραγματεύεται την υπογραφή κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας.

Το αίτημα της συγκρότησης ενός μαζικού, ταξικού και ανεξάρτητου από όλους τους
μηχανισμούς συνδικάτου όλων των εργαζομένων στα ΜΜΕ αποτελεί απαίτηση των καιρών και
πρέπει να αναδειχθεί σε αίτημα πρώτης γραμμής από το σύνολο της αγωνιστικής,
ριζοσπαστικής πτέρυγας του κινήματος. Η καθυστέρηση είναι ήδη μεγάλη, όμως η παράτασή
της μπορεί να αποδειχθεί εγκληματική.

10. «Καταγγελία από τούς εργαζόμενους στην «Ε»-ΟΧΙ ΣΤΗ ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΣΤΟΝ
ΤΥΠΟ» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010, σελ. 1,2.

Σελ.1.
20
Η «Ε» κυκλοφορεί σήμερα κανονικά το φύλλο της Παρασκευής με όλες τις ειδήσεις του
τελευταίου 48ωρου που πέρασε, σε αντίθεση με άλλες εφημερίδες που κυκλοφορούν σήμερα
είτε υτα κυριακάτικα φύλλα τους είτε τα καθημερινά, ενοποιημένα με τις εκδόσεις του
Σαββάτου.

Η ΕΚΤΡΟΠΗ να κυκλοφορούν κυριακάτικα φύλλα ημέρα Παρασκευή ή και ενισχυμένες

εκδόσεις Σαββάτου ημέρα Παρασκευή, γίνεται ουσιαστικά κατά παραβίαση της48ωρης
απεργίας, που έχουν κηρύξει η Ενωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών και οι
συγγενείς ενώσεις των τυπογράφων

Σελ.2.

λιθογράφων, προσωπικού και διανομέων Τύπου. Επειδή η απεργία γίνεται ακριβώς για να μην
κυκλοφορήσουν κυριακάτικα και σαββατιάτικα φύλλα.

Η ΑΠΕΡΓΙΑ αυτή αποσκοπούσε , κατ΄ αρχάς, να πιέσει τους ιδιοκτήτες των Μέσων Τύπου να
προσέλθουν σε υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας με τούς εργαζομένους και να
προειδοποιήσει εκδοτικά συγκροτήματα, που προχωρούν σε αθρόες απολύσεις
δημοσιογράφων, να σταματήσουν.

Στη συνέχεια, τη Δευτέρα η ΕΣΗΕΑ κάλεσε με επίσημη ανακοίνωση όσους εκδότες

συμφωνούσαν με την υπογραφή Σύμβασης να προσέλθουν σ’ αυτήν.

Η «Ε», που από τη περασμένη εβδομάδα έχει προσκαλέσει την ΕΣΗΕΑ για υπογραφή
Σύμβασης , πήρε την διαβεβαίωση ότι κάτι τέτοιο θα γινόταν ως χθες. Αλλοι ιδιοκτήτες
(κυριακάτικων κυρίως εφημερίδων) ακολούθησαν την «Ε» και άλλοι αρνήθηκαν μα
προχωρήσουν σε διάλογο.

ΑΥΤΗ η διαφοροποίηση θα είχε ως αποτέλεσμα , σύμφωνα με την πρόσκληση της ΕΣΗΕΑ, να

αρθεί η απεργία στην «Ε» και να κυκλοφορήσουν κανονικά τα φύλλα της αύριο και την
Κυριακή, σε αντίθεση με των βασικών της ανταγωνιστών, «Βήματος», «Νέων
Σαββατοκύριακου», «Καθημερινής» και «Εθνους», των οποίων οι ιδιοκτήτες και επιχειρηματίες
και άλλων συμφερόντων, πλην της δημοσιογραφίας, αρνούνται να υπογράψουν τη Συλλογική
Σύμβαση.

ΑΙΦΝΗΣ, αντί να προσέλθει η ΕΣΗΕΑ για υπογραφή με την «Ε», η πλειοψηφία του Δ.Σ της
ανέκρουσε πρύμναν και ανακοίνωσε ότι ποτέ δεν δεσμεύτηκε για υπογραφή Σύμβασης με
εκδότες! Ανέχτηκε επίσης σιωπηρά την έκδοση απεργοσπαστικών φύλλων Σαββάτου και
Κυριακής από εφημερίδες σήμερα, και επέμεινε σε απεργία και στην «Ε», η οποία δέχεται και
Συλλογική Σύμβαση και δεν κάνει μαζικές απολύσεις δημοσιογράφων.

ΑΠΟ όλη αυτή τη στάση της πλειοψηφίας του Δ.Σ της ΕΣΗΕΑ γίνεται φανερό ότι αυτή δεν
επιθυμούσε να αφήσει την απεργία να εξελιχθεί μόνο στους συγκεκριμένους εκδότες-
μεγαλοεπιχειρηματίες, κ.κ. Αλαφούζο, Μπόμπολα και Ψυχάρη. Αντίθετα, η γενίκευση της
απεργίας αυτούς άφηνε αλώβητους και θα έβλαπτε μόνον όποιον αρνιόταν να βγάλει
προκατασκευασμένο απεργοσπαστικό κυριακάτικο φύλλο σήμερα, Παρασκευή. Δηλαδή την
«Ε».
21
ΕΙΝΑΙ φανερό, επίσης, ότι η πλειοψηφία του Δ.Σ της ΕΣΗΕΑ, με την υπαναχώρησή της και την
εμμονή για απεργία και στην «Ε», αντί να υπηρετεί την υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης
Εργασίας , υπηρετεί τα συμφέροντα των τριών αυτών ιδιοκτητών, που και αρνούνται να
υπογράψουν Συμβάσεις και προχωρούν σε απολύσεις δημοσιογράφων.

Ο ΧΩΡΟΣ του Τύπου ήταν ανέκαθεν πεδίο απόπειρας εκμετάλλευσης της πληροφόρησης για
εξυπηρέτηση μεγάλων οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων από ιδιώτες.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ περίοδος, όπου πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα διψάνε για

κατεδάφιση εργασιακών και πολιτικών δικαιωμάτων δεκαετιών, είναι κρίσιμη.

ΕΙΝΑΙ θλιβερό και επικίνδυνο, λοιπόν, εργασιακά σωματεία να σύρονται σε αποφάσεις και
μεθοδεύσεις που εξυπηρετούν κάθε άλλον, παρά τους εργαζόμενους και την Εκφραση γνώμης.

ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ότι η πληροφόρηση είναι ακρογωνιαίος λίθος της Δημοκρατίας και δεν μπορεί
να υπηρετεί άλλα συμφέροντα από αυτά της δημοσιογραφίας, οι συντάκτες και όλο το
προσωπικό της «Ε» και της «Κ.Ε» , σε έκτακτη χθεσινή τους γενική συνέλευση, σχεδόν
ομόφωνα :

*κατήγγειλαν τη μεθόδευση της πλειοψηφίας του Δ.Σ της ΕΣΗΕΑ και την έμπρακτη
συμπόρευσή της με τα συμφέροντα των μεγαλοεπιχειρηματιών εκδοτών,

*ψήφισαν την de facto απαλλαγή τους από τη σημερινή και αυριανή απεργία και

*αποφάσισαν να εκδώσουν κανονικά την «Ε» αύριο Σάββατο και την «Κ.Ε» την Κυριακή,
υπηρετώντας τους αναγνώστες, τους πολίτες, τη δημοσιογραφία της πληροφόρησης και όχι τη
δημοσιογραφία της διαπλοκής.

11. ΘΕΜΑ «Το τέλος των αυταπατών»- « Τσουνάμι οι εξελίξεις» εφημερίδα «Πριν»
Κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2010,σελ.6.

Καταιγιστικές είναι οι εξελίξεις (και) στον χώρο των ΜΜΕ το τελευταίο διάστημα. Μέσα στους
επόμενους λίγους μήνες ή και πολύ πιο σύντομα, το τοπίο θα έχει αλλάξει ριζικά, με τη
συμβολή φυσικά των φοβερών και τρομερών όπλων που δίνουν στην εργοδοσία οι αντεργατικοί
νόμοι της κυβέρνησης και της τρόικας.

Ενδεικτικό των εξελίξεων είναι το γεγονός ότι , από τον Σεπτέμβριο μέχρι σήμερα, δύο πολύ
γνωστές εφημερίδες έβαλαν λουκέτο : πρόκειται για την Απογευματινή του
μεγαλοκατασκευαστή Σαραντόπουλου και το καθημερινό Βήμα της αυτοκρατορίας του ΔΟΛ, η
οποία βρίσκεται σήμερα στα χέρια του Ψυχάρη-ο οποίος, λίγο νωρίτερα, είχε σπεύσει να κλείσει
τον εκδοτικό οίκο «Ελληνικά Γράμματα». Τα δύο αυτά «κανόνια» ήρθαν να προστεθούν στο
κλείσιμο του Ελεύθερου Τύπου της Γιάννας Αγγελοπούλου, το καλοκαίρι του 2009, το οποίο
αποτέλεσε ουσιαστικά το καμπανάκι της εκκίνησης μιας περιόδου μεγάλων ανατροπών στον
κλάδο.

Πρόκειται για μια περίοδο η οποία, προτού κλείσει, είναι πιθανό να μας επιφυλάσσει
μεγαλύτερες εκπλήξεις- όπως, για παράδειγμα, την κατάρρευση της Ελευθεροτυπίας ή/και
22
κάποιου άλλου ιστορικού εντύπου, τη χρεοκοπία του τηλεοπτικού σταθμού Αλτερ και την
απαξίωση του Αντενα, η οποία ήδη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Διόλου δεν
αποκλείονται ,μάλιστα, και άλλα μπαμ εκεί όπου ελάχιστοι τα περιμένουν ή τα φαντάζονται.
Όπως δε εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς , όλα αυτά έχουν αυξήσει κατακόρυφα τον αριθμό
των ανέργων, τόσο στις τάξεις των δημοσιογράφων όσο και των άλλων ειδικοτήτων.

Ακόμη πιο δραματικές είναι οι εξελίξεις που αφορούν τις συνθήκες και τους όρους εργασίας. Ο
ωμός εκβιασμός του Γ.Αλαφούζου προς τούς εργαζόμενους του Σκάι να υπογράψουν ατομικές
συμφωνίες οι οποίες προβλέπουν μείωση των αποδοχών τους ακόμη και κάτω από τα επίπεδα
των συλλογικών συμβάσεων, ήταν μια κίνηση με πρωτίστως πολιτικό και δευτερευόντως
οικονομικό στόχο. Διότι αν ο Ελεύθερος Τύπος έπεισε τους ιδιοκτήτες ότι μπορούν να βγάλουν
την ίδια εφημερίδα με το μισό προσωπικό, έχοντας πρώτα απολύσει τους υπόλοιπους μέσω
λουκέτου, ο Σκάι αποτέλεσε τον προάγγελο της εφαρμογής των νέων εργασιακών σχέσεων και
των συμβάσεων σε επίπεδο επιχείρησης, προτού καν κατατεθεί ο σχετικός νόμος της
κυβέρνησης,-σύμφωνα με τον οποίο , παρεμπιπτόντως, οι ατομικές συμφωνίες στον Σκάι είναι
παράνομες.

Ετσι, σε λίγο καιρό, χιλιάδες εργαζόμενοι θα αναπολούν ως μακρινό παρελθόν τα «προνόμια»

που απολάμβαναν ( ή νόμιζαν ότι απολάμβαναν ) στον θαυμαστό κόσμο των ΜΜΕ. Ηρθε η
ώρα για τον καθένα να διαλέξει με ποιόν θα πάει και ποιόν θα αφήσει.

12.Πλωρίτη, Μάριου «Οι «μαγείες» των δημοσκοπήσεων» εφημερίδα «Το Βήμα»-

Νέες Εποχές, Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2000,σελ.Β2(14).

Πάντα δυσπιστούσα στις δημοσκοπήσεις, και ιδιαίτερα τις ελληνικές .Για τους εξής λόγους:
α) Ουκ ολίγοι συνέλληνες λένε «ανακρίβειες» (όπως ονομάζονται, επί το κομψότερον, τα
ψέματα), σε τέτοιες έρευνες. Αλλοι επειδή φοβούνται να δηλώσουν τα πολιτικά τους φρονήματα
( ναι, ναι, τα κατάλοιπα του εμφυλίου και η αστυνομοφοβία δεν έχουν εξαφανισθεί ).Αλλοι,
επειδή φοβούνται μήπως έχουν συνέπειες ( χάσουν τη θέση τους, δημόσια, δημοτική κ.λ.π.,
αυτοί ή τα παιδιά τους). Αλλοι, επειδή φοβούνται την …εφορία.

(Περιορίζομαι σε ένα περιστατικό, αυθεντικό και χαρακτηριστικό, μέσα στην αφέλειά του : Μια
κοπέλα που είχε πάρει μέρος σε μιαν απογραφή-μου το διηγήθηκε η ίδια-μπήκε σ’ ένα
μικροαστικό σπίτι, και αφού συμπλήρωσε τις τυπικές ερωτήσεις , ρώτησε την «ανακρινόμενη»
νοικοκυρά : «Πόσα δωμάτια έχει το σπίτι σας;» .»Τρία» απαντά η κυρία. Αλλά ήταν άνοιξη, οι
πόρτες ανοιχτές , και η κοπέλα είδε με μια ματιά πως τα δωμάτια ήταν τέσσερα: «Μα εγώ
βλέπω τέσσερα. Γιατί μου λέτε τρία;» Η άλλη τα ψιλοέχασε. «Ξέρω’γω ποια είσαι, κορίτσι μου;
Μπορεί να’σαι απ’την εφορία και να μου βάλουν παραπάνω φόρο, αν πω πως έχω
τόσα(!)δωμάτια»!

β) Οι δημοσκόποι έχουν τη δυνατότητα-αν θέλουν-να διατυπώσουν όχι μόνο τις ερωτήσεις αλλά
και τις απαντήσεις. Και, αυτό, τόσο με την επιλογή ( ταξική, επαγγελματική, χωρογραφική) των
2.000 ατόμων , τα οποία χρησιμοποιούν ως «δείγμα», που αυτοί θεωρούν «αντιπροσωπευτικό».
Οσο και με τα ερωτήματα που θέτουν, με τον τρόπο που τα συμπλέκουν , έτσι που συχνά

23
«υποβάλλουν» τις απαντήσεις, ιδιαίτερα στους διστακτικούς. Το οποίον, μπορούν όχι μόνο να
σφυγμομετρούν αλλά και, λίγο-πολύ, να χειραγωγούν τα «πειραματόζωα».

Και μη μού πείτε πως, χάρη στις προόδους της τεχνολογίας, είναι σε θέση να βγάζουν άσφαλτα
συμπεράσματα. Εδώ, στη Μέκκα της τεχνολογίας και των «γκάλοπ», τις ΗΠΑ, χρειάστηκαν 36
ημέρες για να βγάλουν άθροισμα και Πρόεδρο .Κι ένας απ’ τους λόγους ήταν πως με τα
«υπερτέλεια» ψηφοδέλτια, άλλον ήθελες να ψηφίσεις κι άλλον τρύπαγες ( «σταύρωνες», στα
καθ΄ ημάς)!

γ) Αλλά και οι χειραγωγούντες μπορεί να χειραγωγηθούν. Τις δημοσκοπήσεις τις

«παραγγέλλουν» κόμματα, εφημερίδες κλπ. Αν, λοιπόν, η δημοσκόπηση γίνει σε ευνοϊκές για
τον «παραγγείλαντα» συνθήκες, αν τα ερωτήματα διατυπωθούν με τον κατάλληλο τρόπο,
υπάρχει η δυνατότητα τα αποτελέσματα να είναι τα ποθούμενα από τον εντολέα…

Πολύ περισσότερο που- όπως είναι πασίγνωστο-πολλοί συμπατριώτες μας ψηφίζουν όχι υπέρ
ενός κόμματος, αλλά εναντίον κάποιου άλλου. Αν λοιπόν, η δημοσκόπηση «συμπέσει» με την
ώρα με την ώρα όπου ο «ένας» περνάει μια «κρίση», είναι αυτονόητο πως τη «λαϊκή ψήφο» θα
την κερδίσει ο «κάποιος άλλος» -όποιος κι αν είναι…. Ετσι, δεν τη γλίτωσε και ο Βαραββάς, στη
«δημοσκόπηση» που έκανε ο Πιλάτος στους Ιουδαίους;

Ετσι ή αλλιώς, η πρόσφατη δημοσκόπηση ήταν από τις πιο γλαφυρές. Αν την πιστέψουμε,
περισσότεροι Ελληνες προτιμούν τη ΝΔ για κυβέρνηση ( για κυβέρνηση, φυσικά) αλλά ακόμα
περισσότεροι θέλουν πρωθυπουργό τον κ.Σημίτη. Και ένα όχι αμελητέο ποσοστό συμπαθεί το
ανύπαρκτο ( κατά τη δημοσκόπηση) κόμμα του κ.Αβραμόπουλου.

Λογικό συμπέρασμα αυτού του παραλογισμού : Ιδανική κυβέρνηση θα ήταν ένας «μέγας
συνασπισμός» ( grosse Koalition, όπως στη Γερμανία, πριν μερικές δεκαετίες), με πρωθυπουργό
τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, αλλά με κυβέρνηση της ΝΔ, που ο πρόεδρός της θα ήταν
αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, στην οποία θα συμμετείχε ο πρόεδρος ενός αγέννητου κόμματος
( ως υπερυπουργός Εσωτερικών; ) ,αλλά με υπουργούς τους δημοφιλέστερους πασοκικούς κκ.
Γ.Παπανδρέου και Α. Τζοχατζόπουλο , στο Εξωτερικών και Αμυνας αντίστοιχα. Και με υπουργό
Δημοσίων Σχέσεων την κ.Γ.Αγγελοπούλου, πιθανότατα…

Χώρια που θα προκύψει θέμα «πνευματικής ηγεσίας», αφού -στη δημοσκόπηση, πάντα- ο
προφήτης της Ελλάδος Ελλήνων Χριστιανών κ. Χριστόδουλος υποσκελίζεται από τον πατριάρχη
Κων/πόλεως κ. Βαρθολομαίο…

Ακόμα πιο σκουληκομυρμηγκότρυπα θα είναι η πολιτική αυτής της πανελλαδικής κυβέρνησης.

Θα είναι υπέρ ή κατά της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που οι μισοί την υποστηρίζουν κι οι άλλοι την
κατακεραυνώνουν, επειδή-κατά τον προκαθήμενο-«κληρονόμησε την αθεϊα της Γαλλικής
Επαναστάσεως»; Υπέρ σκληρής πολιτικής απέναντι στην Τουρκία ή υπέρ μαλακής; Υπέρ των
εργαζομένων, που το ΠΑΣΟΚ τους διαφεντεύει εξ ορισμού, ως σοσιαλιστικό κόμμα, αλλά τους
«στενοχωρεί» ως κυβέρνηση, ενώ τους «αβαντάρει», εξ αντιπολιτευτισμού, η νεοφιλελεύθερη
ΝΔ;΄

Οπότε, άβυσσος άβυσσον επικαλείται…

24
Οσο φαιδρά κι αν είναι αυτά στον παραλογισμό τους, δεν μπορούν να κρύψουν μια δραματική
πραγματικότητα, που δεν είναι λιγότερο παράλογη:

Πολιτικοί και, συνακόλουθα, πολίτες, εφημερίδες, καναλο-παράθυρα δεν ασχολούνται

νυχθημερόν παρά με τα μηδαμινά, αφήνοντας σε ένα αόριστο αύριο τα σπουδαία….
«μεριμνούν και τυρβάζουν περί πολλά (ενώ) ενός εστί χρεία». Και αυτό το «ένα» είναι το παν…
η θέση της χώρας μας μέσα σ’ έναν κόσμο, που είναι «λόγω μεν δημοκρατικός, έργω δε
χρήματος και ισχύος αρχή». Η διαμόρφωση μιας πραγματικά εθνικής πολιτικής μέσα σ’ αυτόν
τον κόσμο-μιάς πολιτικής ειρηνικής, ενωτικής, κοινωνικά δίκαιης, παραγωγικής-δεν είναι
διόλου εύκολο εγχείρημα. Αλλά γίνεται ανέφικτη, όταν οι «ταγοί» μας κατατρίβονται σε
μικρολογίες, μωρολογίες, αλληλομαχίες, δημαγωγίες, «μαύρες μαγείες», μόνο και μόνο για
ψηφοθηρίες, και μάλιστα εκτός τόπου και χρόνου.

Ο κανόνας είναι παλιός και απλός : «Οι άξιοι πολιτικοί νοιάζονται για τις επόμενες γενεές. Οι
πολιτικάντηδες, μόνο για τις επόμενες εκλογές».

Διαλέγετε και παίρνετε.

13.Καζαλόττι,Ελιζαμπέτα «Κάθε σκάνδαλο κοστίζει δεκαπλάσια στους φτωχούς»

εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, 8 Ιανουαρίου 2011, σελ. 30.

Πόσο είναι το συνολικό κόστος για την ελληνική κοινωνία των οικονομικών σκανδάλων που
συγκλονίζουν τελευταία την χώρα; Σε αυτό το ερώτημα δεν έχει δοθεί μέχρι τώρα απάντηση.
Στη σκιά του Βατοπεδίου και του σκανδάλου της Siemens μια ομάδα πανεπιστημιακών
επιχειρεί, χρησιμοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία που παρέχει η σύγχρονη οικονομική
θεωρία να προσεγγίσει την προσοδοθηρία στην Ελλάδα και να υπολογίσει το συνολικό κόστος
που προκαλούν νοσηρά φαινόμενα όπως η διαφθορά, ο νεποτισμός , η αναξιοκρατία και το
πελατειακό κράτος.

Πρόκειται για μια έρευνα της οποίας τα πρώτα μεθοδολογικά ευρήματα αποκαλύπτουν σε όλο
τους το εύρος τις καταστροφικές συνέπειες της προσοδοθηρίας και της κακοδιοίκησης και
αναλύονται για την «Ε» από βασικούς συντελεστές της έρευνας.

«Ως προσοδοθηρία», εξηγεί η Ασπασία Τσαούση, λέκτορας Κοινωνιολογίας του Δικαίου στο
Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ, «ορίζουμε το πλέγμα εκείνο των νόμιμων ή παράνομων πρακτικών
στις οποίες επιδίδονται φυσικά ή νομικά πρόσωπα για να επηρεάσουν την κρατική πολιτική
προς ίδιον όφελος».

Οι συμβατικές μελέτες στον ελληνικό χώρο αναλώνονται στον υπολογισμό του πλούτου που
μεταβιβάζεται από τούς πολίτες στους προσοδοθήρες ( δωροδοκίες, παράνομες χορηγίες
κ.λ.π.).Εμείς υιοθετούμε μια διαφορετική, ευρύτερη προσέγγιση στην έννοια της κοινωνικής
ζημίας. Ξεκινάμε από την προϋπόθεση ότι το «κόστος της προσοδοθηρίας» συνίσταται
ουσιαστικά στην αύξηση του ακαθάριστου προϊόντος της χώρας που θα επιτυγχανόταν εάν οι
πόροι που καταναλώθηκαν ως άμεση ή έμμεση συνέπεια της προσοδοθηρίας ξοδεύονταν σε
επενδύσεις».

25
«Η μέτρηση του άμεσου κόστους από παράνομες πρακτικές που σχετίζονται με τη διαφθορά
του Δημοσίου είναι ένας βασικός παράγοντας , στον οποίο όμως πρέπει να προστεθούν και
άλλοι. Διαμορφώνεται έτσι μια φόρμουλα μέτρησης που συναρτά τη συνολική έκταση της
προσοδοθηρίας με το ακαθάριστο εθνικό προϊόν, τον πληθυσμό της χώρας, τον συνολικό
αριθμό των δημόσιων λειτουργών που προσλήφθηκαν με μη αξιοκρατικά κριτήρια και
απασχολούνται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τα ποσοστά απευθείας/αδιαφανών
αναθέσεων δημόσιων έργων σε ιδιωτικούς φορείς», υπογραμμίζει η κ. Τσαούση και διευκρινίζει:

Δρουν προσθετικά

«Στο κοινωνικό κόστος της προσοδοθηρίας θα πρέπει να προσθέσουν : το κόστος συντήρησης

αποτρεπτικών μηχανισμών κατά της προσοδοθηρίας, το κόστος διαμόρφωσης και συντήρησης
υπηρεσιών καταστολής ( αστυνομικών, δικαστικών ), το κόστος των μηχανισμών αποτίμησης
των ζημιών και το κόστος από την απώλεια ανθρωπίνου κεφαλαίου καθώς οι ενέργειες που
συνοδεύουν το ξέσπασμα ενός σκανδάλου (εξ)αντλούν πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο
(νομικών, λογιστών, οικονομολόγων, πολιτικών ) που αν δεν υπήρχε η προσοδοθηρία , θα
μπορούσε να προσανατολιστεί σε πιο παραγωγικές κατευθύνσεις».

«Σε περιπτώσεις σκανδάλων με ευρεία προβολή, όπως π.χ. του Βατοπεδίου», τονίζει ο Χάρης
Πεϊτσίνης, δικηγόρος και υποψήφιος διδάκτορας στον Τομέα Εμπορικού και Οικονομικού
Δικαίου στο Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ, «η συγκεκριμένη μεθοδολογία αποδεικνύεται πολύτιμη.
Ετσι, για τον υπολογισμό του συνολικού κοινωνικού κόστους τέτοιων φαινομένων, θεωρούμε
ανεπαρκή την τακτική μέτρησης της περιουσίας που μεταβιβάστηκε, δηλαδή αποκλειστικά του
πλούτου που «άλλαξε χέρια»».

Ολυμπιακά Ακίνητα

Αντίθετα, μόνο αν προστεθούν και άλλοι παράγοντες θα έχουμε πλήρη εικόνα της κοινωνικής
ζημίας : το διαφυγόν κέρδος που θα αποκόμιζε το Δημόσιο εάν εκμεταλλευόταν το Ολυμπιακό
Ακίνητο με ενοικίαση σε αγοραίες τιμές, τα ποσά που πιθανώς να διοχετεύτηκαν στο εξωτερικό
εξαιτίας του σκανδάλου ( και χάθηκαν έτσι από την εγχώρια αγορά) , οι συνολικές εργατοώρες
που απασχολήθηκαν οι δικαστικοί, λογιστικοί, εκτιμητικοί και κοινοβουλευτικοί μηχανισμοί για
τη διερεύνησή του , οι συνέπειες του σκανδάλου στην εικόνα της χώρας σε αλλοεθνείς
επενδυτές, η συσχέτιση της σκανδαλολογίας με τις διακυμάνσεις στο χρηματιστήριο αξιών
κ.ο.κ.».

«Οπου εφαρμόστηκε η σχετική μεθοδολογία τα πορίσματα προκάλεσαν σοκ», υπογραμμίζει ο κ.

Πεϊτσίνης και διευκρινίζει : «Εάν π.χ. το ποσό που κόστισε στο Ελληνικό Δημόσιο η αποτυχία
ενός και μόνο νόμου ( ενίσχυσης χρεοκοπημένων επιχειρήσεων, Ν.1386/1983) όπως
υπολογίστηκε το 2002, για τα έτη 1983-199, είχε καταναλωθεί την ίδια χρονιά σε άμεσες
δημόσιες επενδύσεις , η εθνική παραγωγικότητα θα αυξανόταν πάνω από 20 ποσοστιαίες
μονάδες !

Ερευνητές του εξωτερικού φτάνουν σε πιο ακριβή συμπεράσματα : γνωρίζουμε π.χ. πως η
αύξηση του δείκτη διαφθοράς κατά μία μονάδα (συρρίκνωση δηλαδή της διαφάνειας-χρηστής

26
διοίκησης κατά 0.78%) μειώνει τον ρυθμό ανάπτυξης του εισοδήματος των πτωχών κατά 7.8%
ανά έτος.

Οι Johnson, Kaufmann και Zodo-Lobaton (1998) βρήκαν ότι αύξηση της διαφθοράς σε μια
χώρα κατά 1 μονάδα ( σε μια κλίμακα από το 0 έως το 6, όπου το 6 δείχνει έλλειψη διαφθοράς)
οδηγεί σε μείωση του ΑΕΠ της χώρας αυτής κατά 0.84%!».

14. Φακατσέλη,Αχιλλέα «Η κρίση γεννάει εθνικισμό» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-

Κόσμος, Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2010.

Μπροστά στην απόγνωση που προκαλούν τα οικονομικά αδιέξοδα, οι ευρωπαίοι πολίτες ζητούν
καταφύγιο σε έννοιες όπως η πατρίδα, το έθνος και η φυλή, ενισχύοντας τους ακροδεξιούς
πολιτικούς σχηματισμούς.

Πολλοί παρομοιάζουν την Ευρώπη της οικονομικής κρίσης με καράβι σε τρικυμία. Αν

πρόσεχαν καλύτερα, θα έβλεπαν στο κατάστρωμα το πλήρωμα να διακπληκτίζεται αντί να
φροντίζει για τη σωτηρία του. Και το χειρότερο : Καπεταναίοι και αξιωματικοί να τρίβουν τα
χέρια για το γενικό χάλι. Η υπόθεση δείχνει να μπάζει νερά, διότι σε όλα αυτά δεν υπάρχει
φανερή λογική εξήγηση. Κι όμως, εκείνο που προκαλεί αυτόν τον προφανή παραλογισμό, είναι
η πολιτική διαχείριση της κρίσης , που έχει τη … λογική της. Η οικονομική κρίση του 2008, που
ξεκίνησε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού και έπληξε την Ευρώπη με πρόσθετη
σφοδρότητα, αποτέλεσε την αιτία και το πρόσχημα για τη σημερινή πολιτική διαχείρισή της,
δημιουργώντας αυτό που οι αναλυτές χαρακτηρίζουν «ευρωπαϊκό παράδοξο»: Εκείνο που
προκαλεί τους διακπληκτισμούς στο καράβι, είναι το ίδιο με εκείνο που βοηθά τη συμφιλίωση.
Ενώ η ιδέα της απομάκρυνσης από την παρωχημένη αντίληψη του κράτους-έθνους, υπήρξε
ιδρυτική αρχή της Ε.Ε, τώρα, υπό την πίεση της οικονομικής κρίσης, αυτή η απομάκρυνση
πυροδοτεί εθνικιστικές εξάρσεις που βάζουν σε ορατό κίνδυνο την ευρωπαϊκή συνοχή.

Ηταν ο περίφημος «ευρωπαϊκός μύθος». Η προσπάθεια να ξεπεραστεί ο εθνικισμός των

ευρωπαϊκών κρατών που ιστορικά προέκυψαν από την ένωση παρόμοιων εθνοτικών, αλλά
αλληλοσυγκρουόμενων περιοχών, κοινοτήτων και αυτοκρατορικών απολιθωμάτων,
προκειμένου να επιβιώσουν. Μύθος, διότι δεν είχε αληθινό όραμα την ειρηνική συνύπαρξη των
ευρωπαϊκών εθνών, αλλά «τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ευρωπαϊκή
επιχειρηματικότητα και τη διασφάλιση αγορών, μετά την λαίλαπα των δύο παγκόσμιων
πολέμων», κατά τον βρετανό ιστορικό, ακαδημαϊκό και συγγραφέα Τόνι Τζούντ. Στο μύθο
προστέθηκε και η γενική αντίληψη των ευρωπαίων πολιτικών περί «Μη Επιστροφής» ( « Never
Again») στους καταστροφικούς εθνικισμούς που προκάλεσαν τους παγκόσμιους πολέμους.

Και επειδή τα παραμύθια υπάρχουν για να διαψεύδονται, ήρθε η οικονομική κρίση που
αποκάλυψε τις παρασιτικές διαπλοκές τραπεζών και κυβερνήσεων ( με τα τρισεκατομμύρια
ευρώ για τη διάσωση των τραπεζών και τον εξαναγκασμό της εργατικής τάξης να πληρώσει τα
σπασμένα) αλλά και την ανάδυση ενός ασυγκράτητου εθνικιστικού και ακροδεξιού λαϊκισμού
που ψευδεπίγραφα προβάλλει ως νέα λαϊκή δεξιά. Σε χώρες όπως η Ιταλία , η Αυστρία, η
Ολλανδία, η Δανία και η Ουγγαρία ακροδεξιά και ρατσιστικά πολιτικά μορφώματα είτε

27
συμμετέχουν στις κυβερνήσεις είτε τις επηρεάζουν αποφασιστικά, ενώ η Γερμανία , η
ισχυρότερη οικονομία της Ε.Ε, δέσμια των δικών της τοπικών εθνικισμών, κάνει ό ΄τι μπορεί για
να αθετήσει τις ευρωπαϊκές της υποχρεώσεις. Κι η Γαλλία του Σαρκοζί, κλέβει τη δόξα του
νεοφασιστικού Εθνικού Μετώπου, εξαπολύοντας πογκρόμ κατά των μουσουλμάνων, των Ρομά
και των ομάδων του κοινωνικού περιθωρίου.

Αλλου είδους ταραχή εκδηλώνεται σε χώρες όπως η Βρετανία, το Βέλγιο και η Ισπανία, όπου ο
σκοτσέζικος, ο φλαμανδικός και ο βάσκικος εθνικισμός διεκδικούν ανεξαρτησία, ώστε να
αποκτήσουν στενότερη σχέση με την Ε.Ε ( στην πραγματικότητα υποσκάπτουν την ευρωπαϊκή
συνοχή ) , μέσω της διοικητικής τους αποκέντρωσης και της αποχώρησης από την δεσμευτική
αντίληψη του απαρχαιωμένου κράτους-έθνους.Πακέτο πάει και η «επιστροφή της θρησκείας»
που εκδηλώνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όχι τόσο ως λαϊκό αίσθημα αλλά ως πολιτική
παρέμβαση των Εκκλησιών.

Η ακροαριστερή καχυποψία έχει πλέον ισχυρά επιχειρήματα. Η άνοδος του εθνικισμού γίνεται
ταυτόχρονα με τον εξευτελισμό της εργατικής τάξης, ενώ ο οικονομικός εθνικισμός , αυτό το
νέο-εθνικιστικό κόλπο όπου ο καθένας φροντίζει την τσέπη του, σε συνεργασία με τις
κυρίαρχες ελίτ ( που τρίβουν τα χέρια τους με ικανοποίηση ) έχει σχεδόν πείσει τούς πάντες ότι
το εθνικό συμφέρον είναι αντίθετο από το συμφέρον της εργατικής τάξης.

Τα σοβινιστικά κύματα που σαρώνουν τις εθνικές συνειδήσεις και ταρακουνούν το καράβι της
Ε.Ε , «στοχεύουν στη διαίρεση της εργατικής τάξης κατά μήκος εθνικιστικών γραμμών»,
διευκολύνοντας την πλήρη διάλυση του κράτους πρόνοιας, των εργατικών προνομίων και της
ριζοσπαστικοποίησης, που είχαν οικοδομηθεί στη μεταπολεμική Ευρώπη.

15.Αρανίτση, Ευγένιου «Περί των αντικειμενικών αξιών» περιοδικό «Επτά», 9

Ιανουαρίου 2011, Νο 477, σελ.23.

Τίποτα δεν θυμίζει, εναργέστερα, στον άνθρωπο, την ηθική και συναισθηματική καταστροφή
που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια όσο η ψυχρότητα των πραγμάτων που τον περιβάλλουν
και στα οποία αυτός καθρεφτίζεται αδιάφορα. Τα πράγματα είναι νεκρά. Στα καταστήματα
δώρων εκτίθενται εκμαγεία πραγμάτων που περιμένουν, απολιθωμένα, να τα παρασύρει ο
συρφετώδης χείμαρρος του καταναλωτικού κοινού για να ανακυκλωθούν σαν τα σκουπίδια.
Δεν εκπέμπουν κανένα σήμα αγάπης και μας κοιτάζουν απ’ το κρύσταλλο της βιτρίνας άφωνα,
σχεδόν μοχθηρά, εντελώς απρόθυμα να συμβολίσουν τη θέρμη της δωρεάς, τον ενθουσιώδη
ζήλο της γενναιοδωρίας ή της ευγνωμοσύνης.

Παλιά, επιβεβαίωναν τουλάχιστον τον ναρκισσισμό μας ' τώρα ακόμη και ο ναρκισσισμός
περιπλανιέται δίχως αντικείμενο, αφού η απώλεια της ταυτότητάς μας παρεμποδίζει,
συγχρόνως, και της παθολογίες της ταυτότητας, απ’ τις οποίες , καλώς ή κακώς, μπορούσαμε να
αντιληφθούμε τα όριά μας. Γενικά μιλώντας, έχουμε αφήσει πίσω μας όχι μόνον την εποχή που
κοιτάζαμε τα πράγματα επενδύοντας σ’ αυτά ζωντανά συναισθήματα , αλλά και την εποχή που
τα κοιτάζαμε διαπιστώνοντας , με κάποια φρίκη, ότι ήταν εκείνα μάλλον που μας κοίταζαν. Τα
πράγματα σήμερα μας παρακολουθούν, δηλαδή παρακολουθούν τις αποφάσεις μας-τις
28
περίφημες «επιλογές» μας- σαν αδρανείς οφθαλμοί χωρίς σώμα ή ψυχή, σαν καθαροί αριθμοί,
όπως λένε στις θετικές επιστήμες, τουτέστιν αριθμοί δίχως τη συνοδεία μονάδων μέτρησης-άρα
χρήσης. Αγκυροβολημένα έξω απ’ την εμπειρία, τα αγαθά του εμπορίου είναι η τιμή τους ' το
αντικείμενο γίνεται ένας σκέτος δείκτης χονδροειδών αντιστοιχιών ακρίβειας και φτήνιας,
ερήμην της ανθρώπινης εσωτερικότητας και των διακυμάνσεών της.

Σε αντιστάθμισμα , τα πράγματα προικίζονται με πλήθος ιδιοτήτων ανεξάρτητων προς το

σύμπαν των υποκειμενικών προθέσεων, οι οποίες δεν στηρίζουν παρά τις διαβαθμίσεις της
αυτονόμησής τους. Ετσι, εκατομμύρια καταναλωτές επιπλέουν ασθμαίνοντας σ’ έναν ωκεανό
από φετίχ, νοήμονα εργαλεία και γκάτζετ, απαραίτητα δήθεν αξεσουάρ, κιτς και τρελά
κατασκευάσματα που μοιάζουν να απομακρύνονται αενάως προκαλώντας τους, με μια
ορισμένη ειρωνεία εξάλλου, να τα κυνηγήσουν για να τα υποτάξουν στο πρόσκαιρο καθεστώς
της ιδιοκτησιακής ματαιότητας. Ενας αντίλαλος από την διεστραμμένη αλλά και εκπαιδευτικά
ωφέλιμη περιέργεια του παιδιού που διαλύει ένα παιγνίδι για να βρει τα κρυμμένα ελατήριά
του, στοιχειώνει και ωθεί τον καταναλωτή να αποκτήσει το πιο δαπανηρό πλαστικό σκουπίδι
και να το δωρίσει για να απαλλαγεί απ’ αυτό μια ώρα αρχύτερα.

Φυσικά, άπαξ και κορυφώθηκε αυτός ο πρωτοφανής μεταμοντέρνος πυρετός της βουλιμικής
και συνάμα ανόρεχτης απόκτησης πραγμάτων, τα συμπτώματά του έπρεπε να τεθούν σε τροχιά
εκδημοκρατισμού. Με τον τρόπο που είχαν διαψευστεί μια φορά κι έναν καιρό οι περγαμηνές
της αυθεντικότητας του πράγματος, αμφισβητούνταν τώρα τα manuals της σωστής χρήσης, εξ
ου και όσο μικρότερη η συσκευή τόσο πιο «πλήρες», τόσο πιο πολυσέλιδο , το εγχειρίδιο με τις
οδηγίες. Μόλις αναγνωριστεί σαν « η καλύτερη της αγοράς», μια απλή ξυριστική μηχανή
υποβάλλει στον χρήστη τη σκέψη ότι η χρήση προϋποθέτει απ’ αυτόν να είναι επιστήμονας του
είδους.

Εκτοτε, η χάρη των πραγμάτων εκμηδενίστηκε ολοσχερώς , για να απομείνει, επί της οθόνης,
μόνον το κόστος τους-συν βεβαίως το κόστος της προσπάθειας να τα ξεφορτωθείς μόλις
παρέλθει η μόδα τους- ένα κόστος αφηρημένο και θεωρητικό, ξένο ακόμη και προς τους
κοινωνικούς συμβολισμούς του κύρους. Είναι ένα κόστος πληκτικό και ανούσιο, όπως φαίνεται
στη δυσθυμία του καταναλωτή , που δεν νοιάζεται πια για το αν η αξία του πράγματος πείθει ή
όχι, αλλά αποκλειστικά γι’ αυτή την ίδια, περίπου όπως ο δυσκοίλιος, για τον οποίο το σκατό
αποτελεί ένα οξύμωρο. Εχοντας εκπέσει διαδοχικά απ’ τις βαθμίδες της συμβολικής, της
διακοσμητικής και της λειτουργικής αξίας, το πράγμα είναι απλώς ο εαυτός του, δηλαδή τίποτα.
Ένα εντός εισαγωγικών πολύτιμο τίποτα, διότι όλες οι συγκυρίες σου υπενθυμίζουν ότι δεν
έχεις καν αυτό.

Το εσωτερικό φεγγοβόλημα των πραγμάτων έχει σβήσει. Το βίωμα που μεταφέρουν ανήκει
στην τάξη μιας κατηγορηματικά επιβεβλημένης συνθηκολόγησης με τις υποχρεώσεις και τα
δικαιώματα του καταναλωτή-δεν ανήκει καν στην οικονομία! Μπροστά στο φώς, τα πράγματα
δεν ρίχνουν καμία σκιά-στο σκοτάδι δεν δροσίζουν, είναι σκέτα λογότυπα, δεν εμπνέουν παρά
μια διάθεση αρπαγής η οποία, εννοείται, δεν καθησυχάζεται ποτέ εφόσον η μηδενικότητά τους
απομακρύνει τον άνθρωπο όλο και περισσότερο από την ικανοποίηση. Αφ’ής στιγμής χάνεται η
φινέτσα των πραγμάτων, η λεπτότητά τους, η καταλληλότητα στο να συνιστούν αντικείμενα
29
δωρεάς , μπορείς να είσαι σίγουρος ότι όσο πιο πολλά καταστήματα λεηλατείς, τόσο λιγότερα
ράφια θέλεις ν’ αφήσεις στους άλλους. Στο μέτρο που αυτό το θέλειν είναι παραισθητικό,
αποτυγχάνει να εκπληρωθεί και το πράγμα , το προϊόν, αιωρείται σπασμωδικά στην εφήμερη,
παγωμένη ψευδοεπικαιρότητά του , υπό τύπον σαρκαστικού εμβλήματος αυτής της ανέφικτης
ικανοποίησης.

Κάτι τέτοιο διαφέρει απ’ τη ναυτία της εποχής κατά την οποία αρχίσαμε να διαισθανόμαστε
ότι τα πράγματα δεν φτιάχνονται πλέον για να τα κατέχουμε αλλά για να μας κατέχουν εκείνα.
Το γεγονός ότι τα μισούμε τόσο πολύ , το ότι βιαζόμαστε να τα παροπλίσουμε, το ότι τα
διώχνουμε από το ασφυκτικό μας υλικό προσκήνιο το συντομότερο αφού έχει ήδη
κυκλοφορήσει το επόμενο μοντέλο του ίδιου προϊόντος προς αντικατάσταση του προηγουμένου,
εκφράζει τον ανεπίγνωστο ελιγμό να τα θεωρούμε σαν ενθύμια των ακυρωμένων δυνατοτήτων
της συναισθηματικής ζωής που απολαμβάναμε, ή τελοσπάντων υποτίθεται ότι απολαμβάναμε,
στο παρελθόν. Αν μέχρι χτες ήμαστε δύστροποι και εκδικητικοί δοκιμαστές πραγμάτων που
υπηρετούσαν την αχρηστία-ρούχων, βιβλίων, αυτοκινήτων, συσκευών και σπιτιών, για να μην
πούμε και για τα φαγώσιμα, που φτιάχνονταν περισσότερο για να δείχνονται παρά για να
σηματοδοτούν την αλληλεγγύη επιθυμίας και ανάγκης-, ναι, αν μέχρι χτες δυσφορούσαμε
καταλαβαίνοντας ότι τα πράγματα δεν προορίζονταν πια για να μεσολαβούν μεταξύ ανθρώπων
κιι ότι ήταν οι άνθρωποι, τώρα, που μεσολαβούσαν μεταξύ αντικειμένων, σήμερα επιτρέπεται
να πούμε ότι κι αυτή ακόμη η αφορμή ανταγωνισμού αντικειμένων και υποκειμένων έχει
εκλείψει. Ο θάνατος των πραγμάτων μεταδίδεται στον άνθρωπο –κάθε τόπος συνάθροισης
υποκειμένων καταλήγει να μοιάζει με πολυκατάστημα.

Ή θα σκέφτεσαι ή θα αγοράζεις, όπως είπε δεν θυμάμαι ποιος, νομίζω ο Γουόρχολ-και τα δύο
δεν γίνεται.

16. «Την κόλαση που έρχεται στα ΜΜΕ περιγράφει ο Θεοχάρης Φιλιππόπουλος, με
επιστολή του στους εργαζόμενους των «Αττικών Εκδόσεων», στο κουρδιστό
πορτοκάλι, kourdistoportocali.com/degault.aspx?pageid=4434, ημερομηνία
πρόσβασης 15 Ιανουαρίου 2011.

Μήνυμα προς όλους τους εργαζόμενους

Αγαπητοί συνεργάτες,

Επιθυμώ να επικοινωνήσω μαζί σας προκειμένου να σας ενημερώσω για την κατάσταση της
αγοράς, την πορεία του Ομίλου, καθώς και για αποφάσεις που έχω λάβει προκειμένου να
αντιμετωπίσουμε την υπάρχουσα κατάσταση.

Όπως γνωρίζετε, βιώνουμε την μεγαλύτερη οικονομική κρίση της σύγχρονης ιστορίας μας εδώ
και δυο περίπου χρόνια. Η χρονιά που έρχεται θα είναι ακόμη δυσκολότερη, θα έλεγα πως είναι
η κρισιμότερη για την χώρα, τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους.

Ιδιαίτερα ο κλάδος μας έχει πληγεί , όπως επίσης ξέρετε, ανεπανόρθωτα. Η διαφημιστική
δαπάνη στα μέσα έχει υποχωρήσει περισσότερο από 50% τα δύο τελευταία χρόνια, με τον
ρυθμό μείωσης να χειροτερεύει αισθητά τους τελευταίους μήνες του 2010. Επίσης, οι
30
κυκλοφορίες των εντύπων συνολικά πλήττονται σε μερικές κατηγορίες , σε ποσοστό που αγγίζει
το 50% , σε άλλες κατηγορίες ευτυχώς λιγότερο.

Όπως ανέφερα και παραπάνω, το 2011 αναμένεται τα μεγέθη να υποχωρήσουν περαιτέρω και
μάλιστα αισθητά, γεγονός που μας κάνει να μιλάμε πλέον για μια διαφορετική αγορά από
αυτήν που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, μια αγορά που περισσότερο προσομοιάζει σε μέγεθος μα
αυτήν του 2000, δηλ. με δέκα χρόνια πριν, όπου φυσικά οι συνθήκες ήταν συνολικά
διαφορετικές.

Ο Ομιλος μας μέχρι το τέλος της προηγούμενης χρονιάς στάθηκε αξιοπρεπώς στο ύψος των
περιστάσεων. Γνωρίζετε ότι είμαι υπέρμαχος της χρηστής διαχείρισης, και θεωρώ ότι αυτό
μέχρι σήμερα μας έχει οδηγήσει με ασφάλεια στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, εκτός δηλ.
της ζώνης κινδύνου μέσα στην οποία βρίσκονται οι περισσότερες εταιρείες του κλάδου μας- αν
και με ελεγχόμενες ζημίες.

Από το ξεκίνημα της κρίσης, το οποίο προείδα αρκετά έγκαιρα, προχώρησα σε περικοπές
εξόδων με δύο κριτήρια. Να μην επηρεαστούν οι θέσεις εργασίας, όσο αυτό είναι εφικτό, και να
μην επηρεαστεί η ποιότητα των εντύπων και των ραδιοφώνων μας.

Αντίστοιχα, θεωρώ ότι από όλους τους εμπλεκόμενους διευθυντές αλλά και στελέχη του Ομίλου
μας έγινε η μέγιστη προσπάθεια εξοικονόμησης πολύτιμων πόρων, αλλά και η μέγιστη
προσπάθεια δημιουργίας νέων εσόδων , ώστε να εξισορροπιστούν οι απώλειες εσόδων εξαιτίας
της πορείας της διαφημιστικής αγοράς.

Σήμερα όμως βρισκόμαστε εκ νέου σε αρνητικό σημείο-παρά τις φιλότιμες προσπάθειες τη

χρονιά που πέρασε-και το χειρότερο με αρνητικές προοπτικές για την αγορά της διαφήμισης.

Είμαι λοιπόν υποχρεωμένος να ανακοινώσω την περικοπή των αποδοχών των εργαζομένων,
προκειμένου να αποφύγουμε τις οποίες περιπέτειες, και αφού έχω εξαντλήσει όλα τα περιθώρια
περικοπών από όπου αυτό ήταν εφικτό, είτε αφορά προμηθευτές είτε εξωτερικούς συνεργάτες,
είτε εν γένει την διαχείριση των πόρων του Ομίλου.

Συγκεκριμένα οι αποδοχές θα παραμείνουν σταθερές μέχρι το επίπεδο των 1.000 ευρώ μικτά.
Από 1.000 ευρώ έως τα 2.500 ευρώ, θα υπάρξει περικοπή 10%, και από 2.500 ευρώ και πάνω
15%.

Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγουμε καταρχήν τις όποιες περαιτέρω απολύσεις. Θεωρώ ότι στην
σημερινή συγκυρία οφείλουμε όλοι να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε τις θέσεις εργασίας,
και αυτό είναι κάτι που το έχουμε τηρήσει στο μέτρο του εφικτού.

Αυτό που επίσης έχουμε υποχρέωση είναι να μεγιστοποιήσουμε τις προσπάθειές μας για να
προστατεύσουμε την επιχείρησή μας, η οποία συντηρεί 300 οικογένειες.

Απαιτείται ακόμη περισσότερη προσπάθεια, ευρηματικότητα, παραγωγικότητα, για να είμαστε

μπροστά από τον ανταγωνισμό, και να κερδίσουμε το μέγιστο μερίδιο αγοράς, ώστε να
παραμείνουμε ζωντανοί μέχρι την επόμενη μέρα της κρίσης.

31
Ζούμε όλοι μια πρωτόγνωρη άγρια εμπειρία. Εχοντας την ευθύνη του Ομίλου, οφείλω να σας
δηλώσω ότι είμαι αποφασισμένος να κάνω το παν για να ξεπεράσουμε την κρίση, με τις
μικρότερες δυνατές απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό. Θα προσπαθήσω επίσης να λαμβάνω τις
όποιες αποφάσεις με νηφαλιότητα και αίσθημα δικαίου. Θα αγωνιστώ να βγάλω το καράβι-και
το σύνολο των εργαζομένων-από την θύελλα, αλλά μόνον αν όλοι οι εργαζόμενοι πιστέψουν το
ίδιο θα τα καταφέρουμε.

Αν επικρατήσουν ατομικιστικές νοοτροπίες, τότε αφενός θα κινδυνεύσει όλη η προσπάθεια,

αφετέρου θα είμαι υποχρεωμένος να θυσιάσω τα άτομα, προς το συμφέρον του συνόλου.

Θεοχάρης Α .Φιλιππόπουλος

17.James K.Galbraith, συνέντευξη με τον , του Πολυχρονίου, Χρόνη, περιοδικό

«Εψιλον» τεύχος 1031, Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2011, σελ. 39-44.

Σελ.39.

Διαπρεπής προοδευτικός οικονομολόγος και με όνομα βαρύ σαν Ιστορία, ο Τζέιμς Γκαλμπρέϊθ
ανήκει στους επικριτές του νεοφιλελευθερισμού και των κάθε είδους χρηματιστικο-
οικονομικών κόλπων . Παρότι έχει προσκληθεί από τον σημερινό πρωθυπουργό, όπως και ο
πατέρας του, που ήταν φίλος του Αντρέα, φαίνεται πως οι λογικές του αναλύσεις δεν
εισακούονται στη λαίλαπα που παράλογα ζητεί όλο και λιγότερο Δημόσιο, όλο και περισσότερη
λιτότητα.

«Η εμμονή με τα ελλείμματα σε περίοδο οικονομικής κρίσης είναι συνταγή για

καταστροφή»

Σελ.40.

James K.Galbraith

Ποιός είναι

*Γεννήθηκε το 1952. Σπούδασε στο Χάρβαρντ, όπου έλαβε πτυχίο ( magna cum laude) στα Οικονομικά το
1974, στη συνέχεια έκανε σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ στην Αγγλία και ολοκλήρωσε το
διδακτορικό του στα Οικονομικά στο Γέιλ το 1981. Το 1981-1982 υπηρέτησε στο γραφείο του
Αμερικανικού Κογκρέσου, καταλήγοντας εκτελεστικός διευθυντής της Οικονομικής Επιτροπής.

*Εδώ και χρόνια κατέχει την έδρα Lloyd M.Bentsen στις Σχέσεις Κυβέρνησης- Επιχειρήσεων στο
Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Οστιν- είναι επίσης καθηγητής Κυβερνητικής Πολιτικής στη Σχολή
Δημοσίων Υποθέσεων του ομώνυμου πανεπιστημίου και διευθύνει το Πρόγραμμα Ανισότητας του
Πανεπιστημίου του Τέξας, το οποίο έχει αναγνωριστεί ως το πρωτοπόρο πρόγραμμα ανάλυσης της
ανισότητας.

*Είναι πρόεδρος των Οικονομολόγων για την Ειρήνη και Ασφάλεια, ενός διεθνούς συνδέσμου που
προβληματίζεται γύρω από θέματα ειρήνης και ασφάλειας, και ανώτατος ερευνητής στο Οικονομικό
Ινστιτούτο Λέβι του Bard College , στη Νέα Υόρκη.

*Τον Μάρτιο του 2008 ο Galbraith αξιοποίησε την 25η Ετήσια Διακεκριμένη Διάλεξη Μίλτον Φρίντμαν
32
( υπέρμαχος της οικονομικής σχολής του φιλελευθερισμού και βραβευμένος με το Νόμπελ στα
Οικονομικά), για να προβεί σε μια οξύτατη επίθεση ενάντια στην ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς και τη
νομισματική εκδοχή των οικονομικών και για να υπεραμυνθεί των οικονομικών του κεϊνσιανισμού ως του
μοναδικού σχήματος για την έξοδο από την κρίση.

*Εχει δημοσιεύσει ένα τεράστιο φάσμα εργασιών γύρω από διάφορα οικονομικά ζητήματα, από την
οικονομική ανισότητα και την ανεργία έως τα δημοσιονομικά των ελλειμμάτων και τα
χρηματοοικονομικά, και έχει αναλύσει διεξοδικά τις οικονομίες χωρών όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ε.Ε .Το
τελευταίο του δημοσιευμένο βιβλίο είναι το “The Predator State” ( το αρπακτικό κράτος).

Ο πατέρας του, στενός φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου, ήταν ο John Kenneth Galbraith , o
οποίος απεβίωσε το 2006 σε ηλικία 98 ετών. Υπήρξε καθηγητής οικονομικών με τη μεγαλύτερη
διάρκεια θητείας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ από οποιονδήποτε άλλο καθηγητή στην
ιστορία του διάσημου πανεπιστημίου , πρέσβης των ΗΠΑ στην Ινδία την εποχή της κυβέρνησης
Κένεντι και ένα από τα μέλη της αποκαλούμενης ομάδας των «καλύτερων και των
εξυπνότερων» που είχε μαζέψει ο Τζον Κένεντι . Ο James K.Galbraith, που μιλά σήμερα στο
«Εψιλον» , ακολούθησε πιστά τα χνάρια του πατέρα του και εδώ και πολλά χρόνια δεσπόζει ως
μια από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες στο χώρο της οικονομικής επιστήμης, εκπροσωπώντας τη
φιλελεύθερη αμερικανική σκέψη, την προοδευτική κατεύθυνση της αμερικανικής διανόησης.

-Η κρίση που ξέσπασε το 2007-08 και συνεχίζεται ακάθεκτη είναι συγκρίσιμη με τη

Μεγάλη Υφεση της δεκαετίας του ’30;

«Η σημερινή κρίση, που ξεκίνησε με την κατάρρευση της αγοράς των στεγαστικών δανείων στις
ΗΠΑ το 2007, είναι σίγουρα η πιο σοβαρή κρίση που έχει αντιμετωπίσει η παγκόσμια οικονομία
από το 1929. Δεν κατέρρευσε συνολικά η παγκόσμια οικονομία , όπως το 1929-1932, επειδή
είχαμε τη γνώση και την εμπειρία να αντιδράσουμε και να μην εναποθέσουμε τις ελπίδες για
ανάκαμψη στις δυνάμεις της λεγόμενης «ελεύθερης αγοράς» .Κατορθώσαμε μέσω
κυβερνητικών παρεμβάσεων να σταθεροποιήσουμε το τραπεζικό σύστημα, να αποφύγουμε τα
επίπεδα ανεργίας του ’30 και να προσφέρουμε ένα δίχτυ ασφαλείας στους ανέργους. Από την
άλλη, δεν κάναμε αρκετά. Δεν ξεκαθαρίσαμε το τοπίο από τις προβληματικές τράπεζες και δεν
κινηθήκαμε δυναμικά προς την αναδιάρθρωση των χρηματαγορών, ώστε να προστατευθεί η
παγκόσμια οικονομία από μια παρόμοια κρίση στο μέλλον. Επιπλέον, η εμμονή με τα
ελλείμματα παρεμπόδισε τη διαμόρφωση μιας οικονομικής πολιτικής που θα αντιμετώπιζε
μετωπικά την κρίση, προσφέροντας λύσεις στο πρόβλημα της ανάπτυξης και της απασχόλησης.
Η κρίση, λοιπόν, συνεχίζεται, ενώ ελλοχεύουν σοβαροί κίνδυνοι για νέα ύφεση».

-Ποιά είναι η σημαντικότερη εξέλιξη στη σύγχρονη οικονομία, η οποία προφανώς

και μας οδήγησε στη σημερινή κρίση που βιώνουμε;

Σελ.41.

33
«Η υπερ-χρηματιστικοποίηση της οικονομίας : μια διαδικασία που ξεκινάει από τα μέσα της
δεκαετίας του ’70 με την «απελευθέρωση» των χρηματαγορών, τη δεκαετία του ’80 εξελίσσεται
στο φιάσκο των αποταμιεύσεων και δανείων και τη δεκαετία του ’90 στο σκάσιμο της φούσκας
στους τομείς της τεχνολογίας της πληροφόρησης και των τηλεπικοινωνιών, ενώ επεκτείνεται
με την ανάκληση του νόμου Glass-Steagal ( ο τραπεζικός νόμος του 1932 της δημοκρατικής
κυβέρνησης Ρούσβελτ) από την κυβέρνηση Κλίντον ( ο Κλίντον ομολόγησε ότι ήταν μεγάλο
λάθος του ) και, τελικά, με την νομιμοποίηση μιας απεριόριστης και ανεξέλεγκτης αγοράς
γυμνών πιστωτικών παραγώγων. Αυτά τα εργαλεία έχουν αποκληθεί από τον Warren Buffet
«όπλα μαζικής καταστροφής»».

-Ποιες ήταν οι επιλογές του Ομπάμα όταν ήρθε στην εξουσία για τη διαχείριση της
κρίσης;

«Η επιλογή του Ομπάμα για την διαχείριση της κρίσης ήταν σχετικά ξεκάθαρη : «Σουηδία ή
Ιαπωνία»; Στη Σουηδία, το 1993, όταν κατέρρευσαν οι μεγάλες τράπεζες , ουσιαστικά πέρασαν
υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης και υπέστησαν αναδιάρθρωση πριν κολυμπήσουν ξανά στα
νερά του τραπεζικού κόλπου. Η αποτυχία της Ιαπωνίας να πράξει κάτι ανάλογο διατήρησε τις
υπάρχουσες τράπεζες, αλλά με κόστος μια χαμένη δεκαετία ανάπτυξης. Οι ΗΠΑ ακολούθησαν
αυτό το μοντέλο και ίσως το πληρώσουν ακριβά».

-Εχετε αναφερθεί στα αίτια της κρίσης με τρόπο που υποδηλώνει ότι η όλη
κατάσταση οφείλεται σε μια μεγάλη απάτη εκ μέρους της χρηματοπιστωτικής
κοινότητας.

«Όπως ανέφερα και το καλοκαίρι, ως καλεσμένος του έλληνα πρωθυπουργού για τη συνάντηση
της Επιτροπής της Σοσιαλιστικής Διεθνούς για τα παγκόσμια οικονομικά θέματα στον Πόρο,
στη ρίζα της σημερινής χρηματο-οικονομικής κρίσης βρίσκεται μια από τις μεγαλύτερες
περιπτώσεις εξαπάτησης στην οικονομική ιστορία. Οι υποθήκες που ξεκίνησαν στον ιδιωτικό
τομέα στις ΗΠΑ και στη συνέχεια μεταμορφώθηκαν σε ασφαλιστικά ( securities) και
πουλήθηκαν μέσω των χρηματαγορών σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, ήταν στην ουσία μια
πλαστογραφία. Ηταν έγγραφα που έμοιαζαν με υποθήκες , αλλά ήταν γνωστό στους
ανθρώπους πού τα δημιούργησαν ότι θα καταρρεύσουν. Διατέθηκαν στην αγορά σε ανθρώπους
που δεν μπορούσαν καν να επιβεβαιώσουν το εισόδημά τους, ενώ η αξία των κατοικιών ήταν
υπερβολικά υπερεκτιμημένη από διεφθαρμένους αξιολογητές. Αυτές οι υποθήκες αποτελούσαν
ξέπλυμα μαύρου χρήματος από τις εταιρείες αξιολόγησης. Αναβαθμίστηκαν από χαρτιά αξίας
ΒΒΒ σε ΑΑΑ και στη συνέχεια προωθήθηκαν από τις επενδυτικές και εμπορικές τράπεζες.
Πουλήθηκαν, δηλαδή, στη νόμιμη αγορά σε μαζική κλίμακα. Που σημαίνει ότι σε μεγάλο βαθμό
τα θύματα αυτής της απάτης ήταν οι ευρωπαίοι επενδυτές, συνταξιούχοι, κεφάλαια και
τράπεζες.

Η αξία αυτών των χαρτιών, όπως συμβαίνει με όλα τα πλαστά χαρτιά, κατέρρευσε ολότελα. Ως
αποτέλεσμα , οι διατραπεζικές αγορές δανεισμού κατέρρευσαν και, ύστερα από μερικές
πολιτικές κινήσεις με στόχο την καθυστέρηση του αναπόφευκτου, κατέρρευσαν και οι
χρηματοπιστωτικές αγορές το δίμηνο του Σεπτέμβρη-Οκτώβρη 2008. Στην περίπτωση της
Ελλάδας, σημαντικό ρόλο έπαιξαν

34
Σελ.42.

Τα λεγόμενα “credit default swaps” , «ασφάλιστρα» έναντι ομολόγων που εκδίδονται από
κράτη ή επιχειρήσεις και τα οποία οι επενδυτές αγοράζουν για να καλυφθούν από τον κίνδυνο
χρεοκοπίας του κράτους ή της επιχείρησης. Η εν λόγω αγορά έχει υπερδιογκωθεί την
τελευταία δεκαετία και η αξία των συναλλαγών ( αγορές και πωλήσεις τέτοιων προϊόντων )
υπερβαίνει τα 50 τρις δολάρια.

Η κρίση στην Ελλάδα , αλλά και στις περιπτώσεις της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της
Ιρλανδίας ( αλλά όχι της Μεγάλης Βρετανίας ) ξεκινάει προς το τέλος του 2008 με την
κατάρρευση της Lehman Brothers. Στις εβδομάδες που ακολούθησαν, οι διεθνείς επενδυτές
πούλησαν αδύναμα χαρτιά για να αγοράσουν ασφαλή περιουσιακά στοιχεία. Οι αποδόσεις των
ελληνικών ομολόγων αυξήθηκαν και πολύ σύντομα το ελληνικό πρόβλημα έγινε εντονότερο
από την κερδοσκοπική αγορά των “credit default swaps” στο ελληνικό κρατικό χρέος και τις
ελληνικές τράπεζες. Ανάλογες επιθέσεις έγιναν και προς άλλες οικονομίες, οι οποίες δεν είχαν
τις γνωστές δημοσιονομικές ανωμαλίες της Ελλάδας. Εγιναν και εναντίον της Ιρλανδίας και,
μάλιστα, παρά το γεγονός ότι μια συντηρητική κυβέρνηση εφάρμοζε το πιο ριζοσπαστικό
πρόγραμμα δημοσιονομικής λιτότητας στην Ευρώπη. Η χρήση των “credit default swaps” στην
ευρωπαϊκή κρίση ( και τα εργαλεία αυτά είναι πραγματικά όπλα μαζικής καταστροφής ) ήταν
χρηματο-οικονομικά ισοδύναμη με ένα τακτικό πυρηνικό πόλεμο. Στην περίπτωση αυτήν η
αγορά κρατικού χρέους όχι απλώς αναστατώθηκε, αλλά καταστράφηκε.

Το τεστ επιτυχίας , έως τώρα, δεν είναι αν η Ελλάδα ( ή όποια μικρή χώρα στην ευρωζώνη )
μπορεί να προβεί σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις για να επανακτήσει την εύνοια των αγορών
και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη. Η Ισπανία αποδεικνύει ότι τα δημοσιονομικά
ελλείμματα δεν έχουν σημασία και το παράδειγμα της Ιρλανδίας αποδεικνύει ότι ριζικές
περικοπές στον προϋπολογισμό δεν καθησυχάζουν τις αγορές. Η μοίρα κάθε χώρας είναι
συνδεδεμένη με όλων των άλλων ( μια αμετάκλητη αλλαγή στους κρατικούς πιστωτικούς όρους
στην Ευρώπη ) και μόνο ριζικές αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία της Ε.Ε μπορούν να
αλλάξουν την κατάσταση».

-Ισχύει ότι τα ελλείμματα δημιουργήθηκαν από υπερβολικές κρατικές δαπάνες;

«Όχι! Σε μεγάλο βαθμό, τα τρέχοντα ελλείμματα δημιουργήθηκαν από την χρηματο-

οικονομική κρίση. Η χρηματοπιστωτική κρίση, η πτώση σε περιουσιακά στοιχεία ( κυρίως στα
στεγαστικά) και η απόσυρση του τραπεζικού δανεισμού προς τις επιχειρήσεις και τα
νοικοκυριά επέφερε απότομη μείωση στην οικονομική δραστηριότητα και συνεπώς μεγάλη
μείωση στα έσοδα από φορολογία και αύξηση στα επιδόματα ανεργίας. Σύμφωνα με μια
ανάλυση του ΔΝΤ, το ήμισυ της αύξησης των ελλειμμάτων προϋπολογισμού στις μεγάλες
οικονομίες ανά τον κόσμο οφείλεται στην κατάρρευση των φορολογικών εσόδων και στη
χαμηλή, συχνά αρνητική, ανάπτυξη σε σχέση με την αποπληρωμή επιτοκίων στο υπάρχον
χρέος. Λιγότερο από το 10% οφείλεται στην αύξηση δημόσιων δαπανών, όπως στα πακέτα
οικονομικής ενίσχυσης. Αυτό είναι σημαντικό, διότι αποκαλύπτει ότι ο ισχυρισμός πως τα
ελλείμματα δημιουργήθηκαν από υπερβολικές κρατικές δαπάνες είναι ψευδής τόσο στις ΗΠΑ
όσο και στην Ευρώπη».

35
-Σε μια πρόσφατη κατάθεσή σας στην Επιτροπή για τη Μείωση του Ελλείμματος
στις ΗΠΑ δηλώσατε ότι όταν η ανεργία βρίσκεται στα ύψη, τα ελλείμματα είναι
αναπόφευκτα. Εξηγήστε την άποψή σας για τα ελλείμματα και την ανεργία.

Σελ.43.

«Τόνισα στα μέλη της συγκεκριμένης επιτροπής πως, όταν έχουμε υψηλή ανεργία, τα υψηλά
δημόσια ελλείμματα είναι αναπόφευκτα. Η μόνη επιλογή είναι μεταξύ ενός ενεργού δημόσιου
ελλείμματος , που δημιουργείται με το να επανατοποθετούμε τον κόσμο σε θέσεις εργασίας ή
με το να εξυπηρετούμε εθνικές ανάγκες, όπως υγεία, παιδεία, αξιοπρεπείς συντάξεις , υποδομές
και ενός μη ενεργού δημόσιου ελλείμματος , που δημιουργείται επειδή όταν έχουμε υψηλή
ανεργία τα φορολογικά έσοδα δεν μπορούν, υποχρεωτικά, να καλύψουν τις δημόσιες δαπάνες.
Μειώνοντας τις δημόσιες δαπάνες ή αυξάνοντας τους φόρους , τώρα ή στο μέλλον, σε
οποιοδήποτε ποσοστό, δεν μειώνεις το έλλειμμα λόγω της υψηλής ανεργίας. Η μόνη
δημοσιονομική επίπτωση είναι ότι θα μετατραπεί ένα ενεργητικό έλλειμμα σε παθητικό, με
καταστροφικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.

Ο μόνος τρόπος για να μειωθεί ένα έλλειμμα που το προκάλεσε η ανεργία είναι να μειωθεί η ανεργία.
Αυτό μπορεί να γίνει μέσω ιδιωτικής χρηματοδότησης, εφόσον πρέπει να μειωθεί το δημόσιο
έλλειμμα, αλλά για να γίνει αυτό πρώτα να θεραπευθεί η χρηματοπιστωτική κρίση. Η ανεργία μπορεί
να θεραπευθεί χωρίς ιδιωτική χρηματοδότηση εάν επιτρέψουμε να έχουμε πολύ υψηλά ελλείμματα.
Αλλά εάν ο στόχος είναι να μειωθεί οπωσδήποτε το δημόσιο έλλειμμα, τότε μια μεγάλη συνεισφορά
από την ιδιωτική πίστωση είναι απαραίτητη. Η εμμονή με τα ελλείμματα σε μια περίοδο οικονομικής
κρίσης είναι συνταγή για καταστροφή. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μέτρα έντονης επεκτατικής
δημοσιονομικής πολιτικής και όχι μέτρα λιτότητας και δημοσιονομικής πειθαρχίας. Με αυτές τις
πολιτικές εξυπηρετούνται οι ανάγκες των αγορών και των τραπεζιτών εις βάρος των πολιτών και της
πραγματικής οικονομίας».

Διαβάστε

1.Νουριέλ Ρουμπινί και Στίβεν Μιμ, «Η οικονομία της κρίσης :Μάθημα εκτάκτου ανάγκης για το μέλλον
του χρήματος» Εκδ. Πατάκης(2010). Ο Ρουμπινί ήταν ο πρώτος οικονομολόγος που είχε προβλέψει την
τεράστια φούσκα των στεγαστικών και το ότι το σπάσιμο αυτής της φούσκας θα οδηγούσε στην
κατάρρευση όλου του χρηματοπιστωτικού συστήματος ' αλλά τότε, σε μια εποχή ευφορίας και
ανεξέλεγκτης κερδοφορίας, κανείς δεν ήθελε να τον ακούσει. Στο τελευταίο του βιβλίο, ο πλέον διάσημος
οικονομολόγος της εποχής περιγράφει, μαζί με τον αμερικανό Στίβεν Μιμ, τα αίτια της κρίσης που
ξέσπασε το 2007-08 και εξηγεί πως αναπτύσσονται οι χρηματοοικονομικές κρίσεις.

2.Joseph Stiglitz, “Free Markets and the Sinking of the Global Economy”, Penguin (2010). Μια σφοδρή
κριτική ανάλυση για τα αίτια της κρίσης που ξέσπασε το 2007-08 και που συνεχίζεται ακάθεκτη, από
έναν από τους κορυφαίους σύγχρονους οικονομολόγους. Ο συγγραφέας προτείνει, επίσης, ριζικές
αλλαγές στο χρηματο-οικονομικό σύστημα, ώστε να αποφευχθούν οι συστημικές κρίσεις στο μέλλον.

3.Gordon Brown, «Πέρα από το κραχ: Ξεπερνώντας την πρώτη κρίση της παγκοσμιοποίησης», Εκδ.
Πεδίο (2010). Λεπτομερής αφήγηση των γεγονότων και των εξελίξεων πριν από την κρίση από τον
πρώην πρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας. Με το βιβλίο αυτό επιβεβαιώνεται αυτό που ακουγόταν
συχνά την περίοδο της κρίσης, δηλαδή ότι ο Brown ήταν ο πλέον κατάλληλος άνθρωπος για την
36
αντιμετώπισή της, ενώ οι υπόλοιποι ηγέτες της Ευρώπης ήταν πολύ κάτω του αναμενόμενου!

Δείτε

Richard Wolff, “Capitalism Hits the Fan”, capitalismhitsthe fan.com. Για όσους μιλούν αγγλικά, μια
συναρπαστική διάλεξη για τα δομικά αίτια της σημερινής καπιταλιστικής κρίσης.

-Σε μια μελέτη που προετοιμάσατε πριν από δύο χρόνια για το Ινστιτούτο Έρευνας
των Ηνωμένων Εθνών για την Κοινωνική Ανάπτυξη, περιγράψατε μια πορεία
σημαντικής οικονομικής ανισότητας στην παγκόσμια οικονομία κατά τη διάρκεια
των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.

«Στη μελέτη που αναφέρατε συμπεριελήφθησαν διεθνή , περιφερειακά και εθνικά στοιχεία για
την οικονομική ανισότητα , κάτι που επέτρεψε να αναγνωρίσουμε επαναλαμβανόμενα μοτίβα
και σχέσεις μεταξύ οικονομικής ανισότητας και δομικής αλλαγής, που σε διαφορετικές
περιπτώσεις θα παρέμειναν ανεξιχνίαστες. Αρχικά , υπάρχει ένα κοινό χρονικό πλαίσιο στην
εμφάνιση της ανισότητας μεταξύ χωρών στην παγκόσμια οικονομία, το οποίο ξεκινάει από τις
αρχές της δεκαετίας του ’60. Η διαδικασία αυτή εξελίσσεται σε τέσσερεις φάσεις. Η πρώτη είναι
μια φάση σχετικής σταθερότητας, χωρίς κοινή μετακίνηση στα στοιχεία ανισότητας, και
χρονολογείται από το 1963 έως περίπου το 1971.Η δεύτερη φάση είναι μια περίοδος
συγκρατημένης μείωσης της ανισότητας και επικρατεί σε μεγάλο μέρος του κόσμου από το
1972 έως περίπου το 1980. Αυτή η περίοδος συνέπεσε με την κατάρρευση του παγκόσμιου
χρηματο-οικονομικού οικοδομήματος της εποχής του Bretton Woods και την πληθωριστική
έκρηξη που ακολούθησε, υποκινούμενη από τον μεγάλης κλίμακας εμπορικό τραπεζικό
δανεισμό σε αρνητικά πραγματικά επιτόκια.

Η τρίτη φάση είναι περίοδος αισθητά αυξανόμενης ανισότητας. Ξεκινάει περίπου το 1982,
συνεχίζει μέχρι το τέλος του αιώνα και συνδέεται με την καταστροφή της παγκόσμιας κρίσης
χρέους, που πλήττει αρχικά και πιο έντονα τη Λατινική Αμερική και την Αφρική,
ακολουθούμενη από την κατάρρευση των κομμουνιστικών κυβερνήσεων στην κεντρική και
ανατολική Ευρώπη και, τελικά, από το κύμα απορρύθμισης και φιλελευθεροποίησης στην Ασία
στη δεκαετία του ’90. Η συγκεκριμένη εμπειρία των χωρών και των περιοχών ποικίλλει, αλλά
έχουν πολλά κοινά : έναν εισαγωγικό τομέα που καταρρέει, μια καταρρέουσα δημοσιονομική
βάση και, επομένως, έναν δημόσιο τομέα υπό διάλυση, απελευθέρωση του εμπορίου,
αποβιομηχανοποίηση και ταυτόχρονη πτώση του ποσοστού των δημοσίων υπαλλήλων και της
βιομηχανικής εργατικής τάξης. Στο ενδιάμεσο, η παγκοσμιοποίηση οδηγεί σε οικονομικές
επενδύσεις από τη Δύση και στην άνοδο νέων τομέων της οικονομίας- όπως αυτών ων
ακινήτων, της ασφάλισης και των τραπεζών-με έντονα όλα τα χαρακτηριστικά της
κερδοσκοπίας.

Εδώ είναι σημαντικό να σημειωθεί πως οι εξελίξεις και τα γεγονότα στην παγκόσμια οικονομία ,
που αυξάνουν το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών ανθρώπων μέσα σε κάθε χώρα, αυξάνουν
επίσης , σε γενικές γραμμές, και το χάσμα μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών χωρών. Το
37
πρότυπο αυτό έχει κάποιες εξαιρέσεις. Η Ινδία και η Κίνα , ειδικότερα, απέφυγαν την
παγκόσμια άνοδο στην οικονομική ανισότητα τη δεκαετία του ’80 επειδή είχαν

Σελ.44.

κρατηθεί σε απόσταση από τον εμπορικό δανεισμό που λάμβανε μέρος σε όλον τον υπόλοιπο
κόσμο και ήταν απρόσβλητες από την κρίση χρέους. Η άνοδος της οικονομικής ανισότητας στην
Κίνα χρονολογείται από την κρίση του 1989, ενώ στην Ινδία ξεκινάει με τις μεταρρυθμίσεις του
1992.

Οι εξαιρέσεις μας βοηθούν να επιβεβαιώσουμε την υπόθεση πως η σημαντική δύναμη που
καθοδηγεί τη μετακίνηση της οικονομικής ανισότητας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν
ήταν οι ιδιοσυγκρασιακές εθνικές πολιτικές, ούτε η δομική αλλαγή μέσα στις χώρες, αλλά οι
παγκόσμιες δυνάμεις που έχουν επιπτώσεις στους όρους λειτουργίας του διατομεακού
εμπορίου.

Η τέταρτη φάση που ξεκινάει το 2001, είναι ξανά φάση πτωτικής ανισότητας. Συμπίπτει με την
χαρακτηριστική χαλάρωση των πιστωτικών όρων , που ακολούθησαν τις επιθέσεις της 11 ης
Σεπτεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες και την αποκήρυξη των πολιτικών της «συναίνεσης» της
Ουάσινγκτον, που ακολούθησαν την ασιατική κρίση του 1997, τη ρώσικη κρίση του 1998 και την
αργεντίνικη κρίση το 2002. Η οικονομική ανισότητα είναι ξεκάθαρα ένα παγκόσμιο ζήτημα και
είναι σφάλμα να προσπαθούν οι οικονομολόγοι να την εξηγήσουν με εθνικούς όρους».

-Σε μια μεγάλη μελέτη για την ανεργία στην Ευρώπη το 1984-2000, το μοντέλο
ανάλυσης στο οποίο βασιστήκατε απέρριπτε τα λεγόμενα εθνικά χαρακτηριστικά
για το επίδομα ανεργίας, όπως την τάση των οικονομολόγων του κατεστημένου να
κατηγορούν για την ανεργία τις «ακαμψίες» στην αγορά εργασίας και στη
συνέχεια « να ψάχνουν για ενόχους στο εθνικό σύστημα ασφάλισης της ανεργίας
( … ) και να προϋποθέτουν ότι μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά εργασίας και στους
μισθούς είναι η μοναδική λύση για την ευρωπαϊκή ανεργία», και επιλέξατε ένα
μοντέλο ανάλυσης στο πλαίσιο περιφερειακών μεταβλητών.

«Ναι, ακριβώς. Γι αυτό και καταλήξαμε σε ένα σημαντικό συμπέρασμα : κάποια μέτρα για τον
περιορισμό της ανισότητας στους ευρωπαϊκούς μισθούς σε περιφερειακό επίπεδο ( για
παράδειγμα, μέσω της προώθησης βιομηχανικών αναπτυξιακών πολιτικών σε φτωχές περιοχές)
θα βοηθούσαν σημαντικά για να μειωθεί η χρόνια ανεργία ανάμεσα στους Ευρωπαίους. Τα
στοιχεία έδειχναν, επίσης, τους θεσμούς και τους διαμορφωτές πολιτικής στην Ε.Ε. Η
ευρωπαϊκή πολιτική συνέβαλε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην αύξηση της ανεργίας σε
πανευρωπαϊκό επίπεδο κατά τη δεκαετία του 1990. Η Συμφωνία του Μάαστριχτ μπορεί να
αξιολογηθεί ως καταστροφική. Στο πλαίσιο αυτό, η υψηλή ανεργία στην Ευρώπη, ως
αποτέλεσμα μιας κάκιστης μακροοικονομικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ήταν ένας
σημαντικός παράγοντας».

-Τα τωρινά στοιχεία για την ευρωπαϊκή ανεργία είναι πιο απελπιστικά από αυτά της
περιόδου 1982-2000. Τι επιλογές έχει η Ευρώπη για την ανεργία;

38
«Η Ευρώπη μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε δύο εναλλακτικές. Οι πολιτικές που μειώνουν την
ανεργία , χρηματοδοτούνται και στηρίζονται πολιτικά σε ηπειρωτικό επίπεδο, είναι η μία
επιλογή. Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση από πολίτες μιας ευρωπαϊκής χώρας με
επαγγελματικές δεξιότητες και ένα επίπεδο μόρφωσης προς μίαν άλλη, προς αναζήτηση θέσεων
εργασίας και ένα πιο ευπρεπές επίπεδο ζωής, είναι η άλλη. Το φαινόμενο αυτό ήδη εμφανίζεται
σε Ισλανδία, Ιρλανδία και Ελλάδα. Η ευρωπαϊκή ηγεσία πρέπει να έρθει αντιμέτωπη με το
γεγονός ότι αυτές είναι οι επιλογές της, πως δεν υπάρχουν άλλες και πως η μοίρα της Ευρώπης
εξαρτάται από την σωστή επιλογή».

-Eχετε δηλώσει πως «αυτό που χρειαζόμαστε είναι δουλειές και όχι περικοπές στα
ελλείμματα», τονίζοντας ότι πρέπει «να ακούσουμε τον Κέινς και να αγνοήσουμε το
θόρυβο που προκαλούν οι φωνές γύρω από τα ελλείμματα, που απλώς κοιτάζουν να
βγάλουν κέρδος από το χρέος». Θεωρώ αυτονόητο πως δεν αναγνωρίζετε τα
επιχειρήματα του ΔΝΤ και της Ε.Ε για τα μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας και
λιτότητας που έχουν επιβάλει στην Ελλάδα.

«Εάν ρωτήσετε τους υψηλά ιστάμενους του ΔΝΤ-και το έχω κάνει επανειλημμένως-γιατί
πρέπει να υπάρχει ο στόχος του 3% για τα ελλείμματα προϋπολογισμού, γιατί ο στόχος για την
αναλογία χρέους-ΑΕΠ πρέπει να είναι στο 60% και γιατί οι στόχοι πρέπει να υλοποιούνται μέσα
σε μια πενταετία, δεν έχουν την παραμικρή ιδέα. Ρωτήστε τους γιατί το χρέος να μην είναι 80%
ή 100% του ΑΕΠ και γιατί ο στόχος επίτευξης να μην είναι το 2025 ή το 2050, αντί του 2015,
και δεν έχουν να δώσουν καμία απάντηση. Επειδή δεν υπάρχει καμία απάντηση από την οπτική
γωνία της οικονομικής θεωρίας. Αυτοί οι στόχοι αποτελούν αυθαίρετα συμπεράσματα και τα
σκληρά μέτρα λιτότητας δεν είναι απλώς κοινωνικά άδικα, αλλά απίθανο να πετύχουν τους
στόχους που επιδιώκουν. Πριν από μερικούς μήνες , σε ένα οικονομικό συνέδριο όπου
βρεθήκαμε με τον Πολ Κρούγκμαν, συζητήσαμε για μια έκθεση του ΔΝΤ που είχαμε στα χέρια
μας για την Ελλάδα και το χρέος. Συμφωνήσαμε πως τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται, οι
λύσεις που προτείνονται και οι προβλέψεις που γίνονται είναι, από οικονομική άποψη, απλώς
ασύνδετα μεταξύ τους».

-Το περασμένο καλοκαίρι, συζητώντας το θέμα του ελληνικού χρέους, είχατε την
άποψη πως ήταν σχεδόν αδύνατον να επιστρέψει η Ελλάδα στις ξένες χρηματαγορές
και πως δεν θα μπορούσε να αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους. Θεωρείτε
ακόμα αναπόφευκτη την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους;

«Η ειλικρινής απάντηση είναι πως δεν ξέρω τώρα. Η κυβέρνηση επιμένει πως δεν υπάρχει
περίπτωση αναδιάρθρωσης του ελληνικού κυρίαρχου χρέους, δραστικά μέτρα λιτότητας
βρίσκονται σε εξέλιξη και εναλλακτικές προτάσεις (ευρωομόλογα, αγορά ομολόγων από τους
Κινέζους) λέγεται πως θα παραμείνουν στο τραπέζι. Αλά η ιστορία συνεχίζει να γέρνει προς την
κατεύθυνση της απάντησης που αρχικά σου έδωσα το περασμένο καλοκαίρι».

18.Κοτζιά,Νίκου «Ποιος φτιάχνει, αλήθεια, τα μνημόνια;» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011, σελ. 22.

39
Η παρουσία της τρόικας στην Ελλάδα συνίσταται στην πραγματικότητα σε καμιά
δεκαπενταριά μεσαίους υπαλλήλους υπερεθνικών οργανισμών (Ε.Ε, ΚΤΕ, ΔΝΤ) και σε πέντε
πιο υψηλόβαθμους. Ειδικευμένοι σε κρίσεις υπάλληλοι, αλλά μέχρι πριν από 4-5 μήνες
παντελώς άσχετοι για το τι συμβαίνει στην Ελλάδα, ποιος είναι τι, που υπάρχουν αντιθέσεις και
πεδία σύγκρουσης. Αυτού του τύπου υπάλληλοι δεν θα μπορούσαν να καταστρώσουν από μόνοι
τους λεπτομερειακό σχέδιο ως προς τα πόσα επαγγέλματα ανήκουν στα βαριά και ανθυγιεινά
και τι κάνει κάθε εφορία. Δεν μπορούσαν από μόνοι τους να συνταγογραφούν ακριβείς
δοσολογίες για κάθε μέτρο. Ακόμα και αν οι 20 της τρόικας ήταν νομπελίστες και οι καλύτεροι
πολιτικοί του κόσμου, δεν θα μπορούσαν να κατασκευάζουν ενός λίγων μηνών, για μια χώρα
που δεν γνώριζαν μέχρι προχθές, δεκάδες νόμους, χιλιάδες σελίδες οδηγιών και απαιτήσεων. Αν
σκεφτεί κανείς έστω και για δύο λεπτά ψύχραιμα, θα καταλήξει στο απλό συμπέρασμα ότι η
τρόικα έχει μερικές βασικές ιδέες, διαθέτει τη δυνατότητα ελέγχου των όποιων
συμφωνηθέντων, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να κατασκευάσει μόνη της το μνημόνιο.

Στην ουσία, το μνημόνιο είναι ένας οδηγός προσανατολισμού που κουβαλά μαζί της από το
εξωτερικό η τρόικα.

Είναι, όμως, ταυτόχρονα, α) οι πληροφορίες που λαμβάνει από μεγάλα ελληνικά δικηγορικά
γραφεία που συνδέονται με τη διαπλοκή και έχουν αναλάβει να την ενημερώνουν για το τι
γίνεται στην ελληνική πολιτεία και κοινωνία και να της επισημάνουν τα προβλήματα. Είναι,
επίσης, β) προϊόν των συμβουλών και προτροπών που προωθεί η Τράπεζα της Ελλάδας, καθότι
ο νυν διοικητής της νιώθει περισσότερο «Ευρωπαίος» παρά διοικητής της ελληνικής κεντρικής
τράπεζας. Εμπεριέχει δε γ) τις προτάσεις μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων και συμβούλων,
συνδεδεμένων με το υπουργείο Οικονομικών. Αυτοί, σε συνδυασμό με στελέχη παλαιότερων
κυβερνήσεων που έχουν συνδεθεί με την καταστροφή της χώρας και τον νεοφιλελευθερισμό ,
πιστεύουν βαθιά στην ανάγκη να εξυπηρετηθούν οι βιομήχανοι και οι τραπεζίτες. Αυτοί
νιώθουν κοινωνική αποστροφή απέναντι στους εργαζόμενους και τους μικρούς επιχειρηματίες.
Παίρνουν, δε, μια άτυπη ρεβάνς ενάντια στους μικρομεσαίους επιχειρηματίες και τούς
μισθωτούς, από τους οποίους είχαν ηττηθεί πριν από δέκα χρόνια.

Αυτά τα τρία κέντρα διοχετεύουν τη βούληση τραπεζιτών και διαπλοκής προς την τρόικα που
τους ακούει με προσοχή. Δίνουν πληροφορίες σε αυτήν με τρόπο ιεραρχημένο και σε
αντιστοιχία με τα άνομα και στενά συμφέροντα που υπηρετούν. Μετατρέπουν τις ανάγκες
αυτών που υπηρετούν και τις επιθυμίες τους σε «απαιτήσεις» για τη χώρα. Τις εμπεδώνουν στο
μνημόνιο, το οποίο εγκρίνεται χωρίς πολλά πολλά από του Μαξίμου, χάρη και στις επιμονές του
οικονομικού επιτελείου. Κατόπιν, ως ένα αμάλγαμα των δικών τους επιλογών και εκείνων της
τρόικας, το εμφανίζουν ως μια σιδερένια απαίτηση στην οποία όλοι, από το κυβερνών κόμμα
μέχρι και το συνδικαλιστικό κίνημα, οφείλουν να υποκλιθούν και να παραδοθούν.

Τονίζουν, μάλιστα, την ανάγκη να σεβόμαστε «το μνημόνιο που μας επιβλήθηκε». Οι υποκριτές.
Τα δε χειρότερα μέτρα, που υπονομεύουν το μέλλον των Ελλήνων, όπως αυτά για τις
εργασιακές σχέσεις, είναι προϊόν της επιμονής των τριών προαναφερθέντων επιτελείων. Το
μνημόνιο δεν έρχεται από τα «απέξω» και μόνο. Είναι στην πραγματικότητα, κοινή κατασκευή
της τρόικας και αυτών των επιτελείων.
40
19.Γρηγόρη, Βαγγέλη, συνέντευξη με τον καθηγητή Αγροτικής Κοινωνιολογίας
Αντώνη Μωϋσίδη, περιοδικό «Εψιλον» τεύχος 1032, 23 Ιανουαρίου 2011, σελ.7-20.

Σελ.10.

-Ας πιάσουμε το νήμα λίγο μετά τον πόλεμο, τότε που ένας ολόκληρος κόσμος από
την επαρχία, αν και γερά δεμένος με τον τόπο του, αναγκάστηκε να τον
εγκαταλείψει για την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη ή τη Γερμανία. Ηταν ο βίος του τόσο
αβίωτος;

«Πρέπει να λάβουμε υπόψη τη δεκαετία του ’40, με τις τεράστιες καταστροφές τόσο στην
παραγωγή όσο και στο ανθρώπινο δυναμικό από την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Από τον εθνικό
στρατό εξαναγκάστηκαν σε μαζική μετακίνηση από τα χωριά στις πόλεις τουλάχιστον 700.000
άνθρωποι και μαζί μ’ αυτούς θα πρέπει να προσθέσουμε τους χιλιάδες αντάρτες που διέφυγαν
στο εξωτερικό. Η χώρα και ο αγροτικός κόσμος στη δεκαετία του ’50 βγήκαν τραυματισμένοι.
Αν συνυπολογίσουμε και την αγροτική μεταρρύθμιση του Μεσοπολέμου ( που οι αγρότες
έγιναν μεν ιδιοκτήτες , πολύ μικρών όμως κλήρων, η παραγωγή των οποίων μόλις που αρκούσε
για την αυτοκατανάλωση) , αντιλαμβάνεται κανείς ότι η κατάσταση στην ύπαιθρο είχε τον
χαρακτήρα ανθρωπιστικής κρίσης».

-Οι αγρότες, πάντως, φαίνεται να αντιστάθηκαν σθεναρά στην προλεταριοποίησή

τους. Ακόμα και αυτοί που έφυγαν για τα εργοστάσια της Γερμανίας είχαν μια
στρατηγική : με αιματηρές οικονομίες να απαλλαγούν στο τέλος από τη μισθωτή
σκλαβιά στις φάμπρικες.

«Όταν ξεκινούσαν από τα χωριά τους οι αγρότες για τη Γερμανία έφευγαν με το όνειρο να
γυρίσουν σε τρία-τέσσερα χρόνια μ’ένα κομπόδεμα για ένα τρακτέρ και ένα σπίτι. Οι
περισσότεροι το πετύχανε ύστερα από τριάντα χρόνια. Προτίμησαν, όμως, να πάρουν
διαμερίσματα στην πόλη, να ανοίξουν μια μικρή επιχείρηση, να πάρουν ένα ταξί . Δεν
ξαναγυρνάς εύκολα στην αγροτική παραγωγή. Ουσιαστικά, έγιναν μικροαστοί , ενισχύοντας
κυρίως το αστικό εισόδημα και όχι τον αγροτικό χώρο».

-Οσοι έφτασαν στην Αθήνα, μαζί με τη φτώχεια τους, κουβάλησαν και την
επαρχιώτικη ταυτότητά τους. Τι έφερε αυτή η ώσμωση με τη πόλη;

«Κυκλοφορείς στην Αθήνα και βλέπεις παντού τους λεγόμενους εθνοτοπικούς συλλόγους ή
μαγαζιά και καφενεία με επιγραφές του τύπου «Η ωραία

Ξανέμισμα στο αλώνι, πάτημα σταφυλιών, όργωμα στο χωράφι με το ησιόδειο ακόμα άροτρο.
Η κατεστραμμένη από την Κατοχή και τον Εμφύλιο Ελλάδα έδινε καθημερινά αγώνα επιβίωσης
με πρωτόγονα μέσα. Και όμως, το ποσοστό συμμετοχής της αξίας των εξαγωγών αγροτικών
προϊόντων στο σύνολο των εξαγωγών της χώρας ανερχόταν το 1961 στο 81%! Ποσοστό που
στις μέρες μας έχει αντιστραφεί πλήρως.

41
Σελ.13

Από τις ζωοπανηγύρεις του ’60 στις αγροτικές κινητοποιήσεις. Τι μεσολάβησε; Ο

εκσυγχρονισμός –δηλαδή, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, που περιλάμβανε αύξηση και
βελτίωση της παραγωγικότητας , αλλά και «αποβολή» του πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού
στον Καιάδα της μετανάστευσης. Από το 1981 άρχισαν να εισρέουν και οι επιδοτήσεις από την
ΕΟΚ, εξασφαλίζοντας το αγροτικό εισόδημα με εύσχημο-αλλά και έωλο, όπως αποδεικνύεται
σήμερα-τρόπο.

Σελ.14.

Ηπειρος», «Η ωραία Κρήτη», κ.λ.π. Είναι ένα χαρακτηριστικό που δεν το βλέπεις ίσως
πουθενά αλλού στον κόσμο. Ακόμα και σήμερα, η Αθήνα παραμένει σε μεγάλο βαθμό αγροτική,
που σημαίνει ότι όλος αυτός ο πληθυσμός κουβάλησε στη μεγάλη πόλη την αγροτικότητά του,
αξίες, συμπεριφορές και στάσεις ζωής της επαρχίας, δείχνοντας ότι δεν μπόρεσε ή και δεν
θέλησε να ξεπεράσει το «ανήκειν» στη συλλογικότητα της οικογένειας, της φάρας ή του χωριού
του, ανθιστάμενος με αυτόν τον τρόπο στο ξερίζωμα από τον τόπο του στην απρόσωπη πόλη».

-Αυτή η συμπεριφορά έχει να κάνει με το πνεύμα του κοινοτισμού που έφερε μαζί
του από την ελληνική επαρχία; Κι, από πολιτική άποψη, ήταν ο κοινοτισμός μια
στρατηγική σχετικής αυτονόμησης από την κεντρική εξουσία;

«Στον ελλαδικό χώρο υπήρχε όντως μια έννοια κοινοτισμού, του οποίου τις ρίζες θα πρέπει να
αναζητήσουμε στο φορολογικό σύστημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σταδιακά, οι
κοινότητες αυτές έρχονται σε αντίθεση με κάθε κεντρική εξουσία. Να θυμίσουμε εδώ ότι οι
τοπάρχες αυτών των κοινωνιών βρίσκονται πίσω από τη δολοφονία του Καποδίστρια. Στο
επίπεδο της εξουσίας αναπτύχθηκε ο τοπαρχισμός, με αποτέλεσμα οι τοπικές κοινότητες που
εκφράζονται από τον τοπάρχη, βουλευτή ή υπουργό να βλέπουν το κράτος κάθε φορά ως χώρο
άντλησης πλεονεκτημάτων ( ρουσφετιών, διορισμών ) ή ως φοροεισπράκτορα. Η Ελλάδα, ίσαμε
τις αρχές του 20ου αιώνα, είναι μια καθυστερημένη αγροτική χώρα, δίχως σαφώς
διαμορφωμένες κοινωνικές τάξεις και χωρίς τους απαραίτητους αστικούς θεσμούς. Το κράτος
φαίνεται στους πολίτες απόμακρο και εχθρικό. Η μόνη πραγματική εξουσία που αναγνωρίζουν
είναι αυτή των εκπροσώπων της τοπικής συλλογικότητάς τους».

-Αυτή η κοινωνική οργάνωση , ωστόσο, φαίνεται τελείως ξένη από τις βασικές
αρχές του μοντέλου της ευρωπαϊκής αστικής δημοκρατίας, πάνω στο οποίο όμως

Σελ.15.

ξεκίνησε να δομείται το νεότερο ελληνικό κράτος.

«Στην ελληνική κοινωνία ουδέποτε διαμορφώθηκε αυτό που ξεκίνησε σταδιακά από τον 12 ο
αιώνα στην Ευρώπη : η διαμόρφωση μιας βιομηχανικής αστικής τάξης, μιας εργατικής τάξης,
42
μιας ενδιάμεσης τάξης, οι οποίες μέσα από σκληρές, αιματηρές συγκρούσεις αναζητούσαν
μορφές συναίνεσης, για να καταλήξουν στο κοινωνικό συμβόλαιο, τον αστικό
κοινοβουλευτισμό. Όλα αυτά ήταν δύσκολο να λειτουργήσουν σε ένα νεοσύστατο κράτος που
δεν είχε τις ανάλογες δομές. Μόλις το 1909 κάποιοι νέοι αξιωματικοί ζητούν τον εκσυγχρονισμό
της χώρας. Οπου εκσυγχρονισμός σήμαινε την απομίμηση του δυτικού βιομηχανικού προτύπου.
Μόνο που ούτε οι κοινωνικές ούτε οι παραγωγικές δομές της χώρας προσφέρονταν για κάτι
τέτοιο».

-Συνεπώς, το νεότερο ελληνικό κράτος δομήθηκε πάνω σε λάθος πολιτικό μοντέλο;

«Αυτό είναι ένα καλό ερώτημα. Στην Ελλάδα αυτός, πιστεύω, ήταν ο λόγος που μέχρι και το
τέλος της χούντας η χώρα ήταν έρμαιο των διεργασιών που συνέβαιναν στα επίπεδα της
άρχουσας τάξης».

-Ξεριζωμένος από την επαρχία και αριστερός το φρόνημα. Μέχρι την

Μεταπολίτευση τουλάχιστον, από την άποψη της καθημερινής επιβίωσης, ήταν η
«λάθος» επιλογή;

«Υπ’ αυτήν την έννοια βεβαίως και ήταν «λάθος». Προφανώς, δεν ήταν λάθος με την έννοια ότι
οι άνθρωποι υπερασπίζονταν αυτό που πίστευαν, γι’αυτό και πλήρωσαν ακριβά για τα
«πιστεύω» τους μέχρι και το τέλος της χούντας. Πόσω μάλλον οι αγροτικοί πληθυσμοί , που
παρέμειναν απομονωμένοι στην ύπαιθρο. Ηταν έρμαια της χωροφυλακής, του κάθε
εκπροσώπου της εξουσίας, που έλεγχε και τις πιο απλές πτυχές της καθημερινής ζωής στην
επαρχία. Η μετανάστευση, εσωτερική και εξωτερική, απάλλαξε το σύστημα από τον κίνδυνο
μιας κοινωνικής έκρηξης. Δεν είναι τυχαίο ότι το ηλικιακά πιο νεαρό, ζωντανό, δημιουργικό και
δυνάμει καινοτόμο τμήμα του αγροτικού πληθυσμού

Σελ.17.

προτίμησε την έξοδο διαφυγής από τον τόπο του. Η μετανάστευση λειτούργησε στην επαρχία
ωε ασφαλιστική δικλείδα για την εξουσία- που, διαφορετικά , θα είχε να αντιμετωπίσει
συγκρουσιακές καταστάσεις. Αλλά εκείνο το προοδευτικό κομμάτι των αγροτών- οι οποίοι,
ζώντας στο ημίφως της δημοκρατίας , είδαν στην μετανάστευση μια διέξοδο από την οικονομική
και πολιτική καταπίεση-μετέφερε το αίτημα της χειραφέτησής του στη μεγάλη πόλη, την
Αθήνα.

Οι άνθρωποι που βγήκαν στη δεκαετία του 1960 στους δρόμους διεκδικώντας δικαιώματα, την
καλυτέρευση της ζωής τους, δεν ήταν μόνο οι αστοί της πόλης, αλλά και οι επαρχιώτες που
συγχρωτίστηκαν μαζί τους. Και πως απάντησε το σύστημα στην πίεση ; Με τη δικτατορία».

-Ωστόσο, η ζωή στην ελληνική επαρχία φαίνεται να βελτιώνεται μετά την

Μεταπολίτευση και ιδίως με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ…

«Είναι πολύ σημαντικό να δούμε τι συνέβη στη χώρα από το ’74 μέχρι το ’81. Ο κόσμος τότε
ριζοσπαστικοποιείται, κυρίως στις πόλεις-γιατί η επαρχία παραμένει βουβή, φοβισμένη.
Συντηρητική όπως είναι, απλώς περιμένει. Το ΠΑΣΟΚ έρχεται στην εξουσία πάνω σ’ αυτό
ακριβώς το μεγάλο κύμα του ριζοσπαστισμού ενός κόσμου που για δεκαετίες ζούσε
43
καταπιεσμένος στο περιθώριο, προσφέροντάς του το έως τότε αδιανόητο: πολιτική ελευθερία,
χειραφέτηση από την καταπίεση, πρόσβαση στην εξουσία. Σε ό, τι αφορά τον αγροτικό χώρο
συμπίπτει η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, οι πολιτικές
της οποία για τα αγροτικά προϊόντα σημαίνουν αύξηση του εισοδήματος».

-Ηταν τότε σημαντική η ελληνική αγροτική παραγωγή;

«Ηδη από τη δεκαετία του ’60 η μηχανή στον αγροτικό τομέα έχει πάρει μπρός. Η μαζική
μετανάστευση 1.5 εκατ. αγροτών από την ύπαιθρο διευκολύνει την επιβίωση όσων παρέμειναν
σ’ αυτήν. Παράλληλα, ο αγροτικός τομέας σταδιακά εκσυγχρονίζεται, εκχρηματίζεται,
εμπορευματοποιείται. Δείτε μερικούς αριθμούς : 5 χιλιάδες τρακτέρ το 1951, 23 χιλιάδες το
1963, 67 χιλιάδες το 1971. Αντίστοιχα, αυξάνεται και η χρήση λιπασμάτων.

Το 1961 το 80% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας ήταν αγροτικά προϊόντα και μόλις το
20% των εισαγωγών ήταν αγροτικά.

Σελ.18.

Ωραίες φτηνές πατάτες σε κάποια γειτονιά της Αθήνας του ’50. Στις μέρες μας οι πατάτες
μπορεί να είναι από την Αίγυπτο, τα κρεμμύδια από την Τουρκία, τα φασόλια από την Λατινική
Αμερική. Η παγκοσμιοποίηση φέρνει στη χώρα φτηνά αγροτικά προϊόντα από κάθε σημείο του
πλανήτη , όπου τα σχεδόν τζάμπα εργατικά κάνουν τις τιμές τους ασυναγώνιστες. Ετσι γύρισε
το άλλοτε θετικό αγροτικό ισοζύγιο σε αρνητικό, υπολογιζόμενο για το 2008 σε -2.684 εκατ.
ευρώ!

Το παράδοξο είναι ότι αυτή η σχέση αλλάζει ριζικά με την ένταξή μας στην ΕΟΚ, οπότε
υποχρεωνόμαστε να εισάγουμε από τις χώρες της Ευρώπης ό, τι μας έλειπε από τα αγροτικά
προϊόντα- κυρίως κρέας, που ήταν μάλιστα ακριβότερο από τις εκτός ΕΟΚ χώρες, καθώς και
γαλακτοκομικά προϊόντα. Φτάσαμε έτσι, το 2008 να έχουμε ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο
στα αγροτικά προϊόντα, πού έφτασε περί τα 2.9 δις ευρώ».

-Παρ’ όλα αυτά , η επαρχία φαίνεται να ευημερεί.

«Εχει διαμορφωθεί μια εικόνα της επαρχίας των σκυλάδικων και των ακριβών αυτοκινήτων.
Αλλά, αν μιλήσουμε με αριθμούς, η εικόνα αυτή δεν είναι καθόλου σωστή. Σκεφτείτε ότι στη
δεκαετία της ευφορίας ’81-91 το ποσοστό των απασχολουμένων στην αγροτική παραγωγή
μειώνεται κατά 27%, σχεδόν όσο στο αποκορύφωμα της μεγάλης μετανάστευσης της δεκαετίας
’61-71».

-Η μείωση των απασχολουμένων στη γεωργία, όμως, δεν είναι ένας δείκτης
αγροτικής ανάπτυξης;

«Ναι, υπό την προϋπόθεση ότι η γενικότερη ανάπτυξη της οικονομίας παράγει νέες θέσεις
εργασίας, ώστε να απορροφηθεί ο πληθυσμός που εγκαταλείπει τα χωράφια. Διαφορετικά,
δημιουργείται νέα φτώχεια και ανεργία. Με το ξέσπασμα της πετρελαϊκής κρίσης του ’70
44
αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα μαζικής ανεργίας στις πόλεις της Ευρώπης, αλλά
και στην Αθήνα.

Αυτό σήμαινε το τέλος της μετανάστευσης των αγροτών ως διεξόδου από τη φτώχεια τους. Γι
‘αυτό και από το 1981 παρατηρούμε, παρά τα προβλήματα, σταθεροποίηση του αγροτικού
πληθυσμού στην ύπαιθρο. Είναι τότε που η Ευρώπη επινοεί την πολιτική της πολυαπασχόλησης
των αγροτών, που με διάφορα χρηματοδοτικά προγράμματα ευνοεί την περιφερειακή
ανάπτυξη, υποστηρίζοντας επιχειρήσεις τοπικής ανάπτυξης, αγροτουρισμό κ.λ.π., με στόχο να
ανακόψει το ρεύμα προς τις πόλεις της ανεργίας και, από την άλλη, να προλάβει το ενδεχόμενο
διαμόρφωσης συγκρουσιακών συνθηκών στην επαρχία.

Ο αγροτικός χώρος στο εξής δεν είναι μόνο τόπος γεωργικής παραγωγής, αλλά και αναψυχής
και παροχής διαφόρων υπηρεσιών- και η αγροτική οικογένεια, αναδιατάσσοντας τις
στρατηγικές της και τη διαθέσιμη εργατική δύναμη, επιχειρεί να επιβιώσει όχι μόνο από τη
γεωργία ( που στο εξής θα αποτελεί μέρος

Σελ.19.

του αγροτικού της εισοδήματος) , αλλά κι από το συνδυασμό άλλων δραστηριοτήτων».

-Δηλαδή, οι περίφημες ευρωπαϊκές επιδοτήσεις των αγροτικών προϊόντων δεν

ωφέλησαν την αγροτική ανάπτυξη της χώρας;

«Υπάρχει ένας ισχυρισμός που λέει ότι η πολιτική των επιδοτήσεων καθυστέρησε την αγροτική
ανάπτυξη , με την έννοια ότι δεν έκανε ανταγωνιστικούς τους παραγωγούς, αφού δεν είχαν
κίνητρα για την οργανωτική και τεχνολογική βελτίωση της παραγωγής τους. Αυτό δεν είναι
ακριβές. Με την επιδοματική και δασμολογική πολιτική της η Ευρώπη προσπάθησε να
απαλλάξει τους αγρότες από τον διεθνή ανταγωνισμό και παράλληλα να εξασφαλίσει επάρκεια
αγροτικών προϊόντων στο εσωτερικό της. Πράγμα που πέτυχε-τόσο καλά, όμως, που η
παραγωγή άρχισε να γίνεται ασύμφορα πλεονασματική. Ετσι, ιδίως από τη δεκαετία του ’80,
μπήκαν τα περίφημα πλαφόν παραγωγής με τον κανόνα της συνυπευθυνότητας, που σήμαινε
ότι κάθε χώρα-μέλος είχε δικαίωμα συγκεκριμένης ποσότητας παραγωγής-που, αν την
υπερέβαινε, την πλήρωνε. Αυτό ακριβώς συνέβη με το ελληνικό βαμβάκι, στη συνέχεια και με
άλλα προϊόντα, και τότε είναι που ( στα μέσα της δεκαετίας του ’90 ) βγήκαν οι αγρότες στους
δρόμους».

-Ηταν ευθύνη τους η υπερπαραγωγή βαμβακιού;

«Ενώ από τα τέλη του 1980 ήταν γνωστό ότι υπήρχε υπερπαραγωγή βαμβακιού, το ελληνικό
κράτος-για δικούς του λόγους-έκανε ότι δεν έβλεπε. Ποιοι ήταν οι λόγοι; Σας διαβάζω ( από
άρθρο μου το 2001 ) τι έλεγε υπουργός Γεωργίας της εποχής . «Το βαμβάκι κατέχει την πρώτη
θέση στην εισροή κοινοτικών επιδοτήσεων και είναι θεμιτή η προσπάθεια της χώρας μας και
των αγροτών μας να μεγιστοποιήσουν τις εισροές των κοινοτικών επιδοτήσεων». Το βλέπουμε;
Το κράτος να συμπράττει στην πλεονασματική παραγωγή , προκειμένου να αντλεί στα ταμεία
του συνάλλαγμα, σε ECU τότε. Και όταν η Ευρώπη είπε «ως εδώ», τότε το κράτος επέρριψε την
ευθύνη για την πλεονασματική παραγωγή στους ίδιους τους αγρότες- οι οποίοι στο μεταξύ

45
είχαν χρεωθεί στις τράπεζες για να αγοράσουν τον απαραίτητο εξοπλισμό, προκειμένου να
καλλιεργήσουν το βαμβάκι όπως τους υποδείκνυε το κράτος».

-Αρα, η αγροτική πολιτική της Ε.Ε δεν ωφέλησε και τόσο την ελληνική ύπαιθρο.

«Τα νούμερα από το 1981 της συνολικής Κοινής Αγροτικής Πολιτικής μας δείχνουν ότι
μόλις το 20% των χρημάτων έρχονται στον νότο , ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό καταλήγει στις
χώρες της Β.Ευρώπης. Και από αυτό το ποσοστό , το 80% καταλήγει στις μεγάλες
εκμεταλλεύσεις και τις βιομηχανίες και ένα μόλις 20% μοιράζεται στους αγρότες. Δεν είναι
λοιπόν, τυχαίο ότι το ποσοστό εκείνων που στη δεκαετία του ’80 εγκατέλειψαν το αγροτικό
επάγγελμα στην Ελλάδα είναι σχεδόν ίσο με το ποσοστό της αιχμής του μεγάλου
μεταναστευτικού ρεύματος στη δεκαετία του ’60. Βέβαια, τα κονδύλια που ήρθαν στον
αγροτικό χώρο , ιδίως στη δεκαετία του ’80, σε πάρα πολλές περιπτώσεις δεν
χρησιμοποιήθηκαν για τη βελτίωση της παραγωγής, για τον απλούστατο λόγο ότι ο αγροτικός
πληθυσμός προερχόταν από ένα πολύ φτωχό βιοτικό επίπεδο. Ερευνες στη δεκαετία του ’80
έδειξαν ότι το μέσο αγροτικό εισόδημα ήταν λιγότερο από το μισό του μέσου εισοδήματος στην
πόλη.

Πώς να κατηγορήσεις αυτόν τον κόσμο όταν τα λίγα έστω χρήματα που πήρε δεν τα
χρησιμοποίησε για να επενδύσει στο μέλλον του, αλλά προτίμησε να βελτιώσει το τόσο
στερημένο παρόν του, στρεφόμενος στην κατανάλωση-πράγμα που πρέπει να παρατηρήσουμε
ότι ωφέλησε πολύ περισσότερο και από τους αγρότες τα αστικά επαγγέλματα που δομήθηκαν
γύρω από αυτούς».

-Ετσι φτάσαμε σήμερα να εισάγουμε ακόμα και πατάτες, κρεμμύδια, φρούτα από το
εξωτερικό…

«Σήμερα πλέον εισάγουμε τα πάντα. Ακόμα και φασόλια στη χώρα της φασολάδας. Και
εξάγουμε χύμα λάδι στην Ιταλία, που το τυποποιεί και το πουλάει σαν δικό της. Από τι στιγμή
που ο αιγύπτιος ή ο χιλιανός ή ο κινέζος αγρότης ζει με 1 ευρώ την ημέρα, είναι εύλογο το
προϊόν της παραγωγής του να είναι πολύ πιο φτηνό από εκείνο του έλληνα αγρότη, που
χρειάζεται, ας πούμε, 20 ευρώ την ημέρα. Κατά καιρούς, βέβαια, έχει διατυπωθεί η άποψη
που λέει , «Γιατί όχι; Αν είναι πιο φτηνά τα αγροτικά προϊόντα στο εξωτερικό, να τα φέρνουμε
από κει».

Κατά την άποψή μου, όμως, αυτό είναι λάθος και έγινε εμφανές πριν από δυο χρόνια, κατά τη
διεθνή κρίση παραγωγής στα σιτηρά και το ρύζι. Αν λάβουμε υπόψη μας και τους πολυεθνικούς
γίγαντες που ελέγχουν τις αγορές τροφίμων και αγροτικών προϊόντων , ακόμα και των σπόρων,
και οι οποίοι προαγοράζουν στα χρηματιστήρια την παραγωγή ολόκληρων κρατών, νομίζω ότι
είναι επιτακτικό καθήκον για την Ελλάδα να διατηρήσει ένα μίνιμουμ αγροτικής παραγωγής
προκειμένου να εξασφαλίσει τις διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού. Συνεπώς, είναι
απαραίτητο το κράτος να στηρίξει την αγροτική παραγωγή, η οποία, χωρίς κάποια πολιτική
επιδοτήσεων, είναι καταδικασμένη. Προσθέστε σ’ αυτό και έναν αγροτικό πληθυσμό που
γερνάει, τους νέους που απομακρύνονται από τη σκληρή ζωή στο χωράφι, τη γενικότερη
οικονομική δυσπραγία της χώρας και την αναιμική βιομηχανική της ανάπτυξη και έχετε ήδη το
περίγραμμα ενός προβλήματος που δημιουργεί ένα άκρως δυσοίωνο μέλλον για τη χώρα».
46
Σελ.20.

-Υπάρχουν, όμως, οι μετανάστες που έχουν δώσει το φιλί της ζωής στην ελληνική
γεωργία.

«Η εργασία των μεταναστών στον αγροτικό τομέα είναι καθοριστική , αφού χωρίς αυτούς ένα
μεγάλο μέρος της παραγωγής δεν θα γινόταν ποτέ».

-Υπό την προϋπόθεση, όμως, να είναι φτηνοί….

«Όχι απαραίτητα. Με την καλή οργάνωση παραγωγής το κόστος μικραίνει. Αλλά η οργάνωση
και ο εκσυγχρονισμός της αγροτικής παραγωγής, ένα σημαντικό έλλειμμα στη χώρα μας,
προϋποθέτει μια ισχυρή βιομηχανική τάξη-που η Ελλάδα δεν διαθέτει».

-Οι χιλιάδες μετανάστες της επαρχίας δεν θα διεκδικήσουν κάποια στιγμή τη

χειραφέτησή τους;

«Εχουν ήδη σημειωθεί τέτοιες κινητοποιήσεις, ιδίως από Αλβανούς, που συνειδητοποιούν την
ανάγκη βελτίωσης και της δικής τους ζωής. Την ίδια στιγμή, όμως, μια σειρά χωριά
ξαναζωντανεύουν με την οριστική εγκατάσταση κυρίως Αλβανών με τις οικογένειές τους. Στο
βαθμό που , τόσο από το κράτος όσο και από τις τοπικές κοινωνίες, οι μετανάστες που
εργάζονται στη γεωργική παραγωγή δεν αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμοι, απελάσιμοι και
προσωρινοί, στο βαθμό που δεν τους καρφώνεις στις Αρχές ως λαθραίους μετά από τρείς μήνες
δουλειάς για να μην πληρώσεις τα μεροκάματά τους και στο βαθμό που θα τελειώσουμε με τις
εθνικιστικές κορώνες και κραυγές, πιστεύω ότι ιδίως οι Αλβανοί μετανάστες θα ενταχθούν
ομαλά στη ζωή της ελληνικής επαρχίας, αναζωογονώντας την».

-Εκτός από τους μετανάστες, η κοινωνική ζωή στην επαρχία αλλάζει και από την
έξοδο τα τελευταία χρόνια πολλών αστών από τις πόλεις. Πόσο επηρεάζουν τη ζωή
στην επαρχία;

«Υπάρχει ένας κόσμος που επιστρέφει στα χωριά-είτε ως συνταξιούχοι , είτε για να απολαύσει
το ειδυλλιακό τοπίο του χωριού με μια δεύτερη κατοικία, είτε αναζητώντας ένα εναλλακτικό
τρόπο ζωής. Το ελληνικό χωριό πλέον δεν είναι αγροτικό. Το 1061 ο οικονομικά ενεργός
πληθυσμός στις κοινότητες, τα χωριά , που ζούσε από τη γεωργία ήταν το 85%. Το 2001 το
ποσοστό αυτό κατέβηκε στο 37.7% , δηλαδή οι αγρότες έγιναν μειονότητα στο χωριό τους. Επί
πλέον, σήμερα στο χωριό συναντάς μια σειρά άλλων επαγγελματιών από τις πόλεις, των οποίων
τα συμφέροντα, τα ενδιαφέροντα, οι αξίες και η στάση ζωής δεν συμπίπτουν πάντα με αυτά των
αγροτών. Το χωριό σήμερα είναι κατακερματισμένο ανάμεσα σε διαφορετικές υπο-κοινότητες,
μεταξύ των οποίων δημιουργούνται διαφορετικά συμφέροντα , που συνεπάγονται συχνά τριβές
και εντάσεις. Είναι κάτι καινούργιο, τις συνέπειες του οποίου αξίζει να μελετήσουμε».

-Θα δοκιμάζατε μια πρόβλεψη για το μέλλον του αγροτικού χώρου;

«Είναι δύσκολο να το φανταστώ. Αν συνεχίσουμε να κάνουμε ό, τι κάνουμε μέχρι σήμερα,

θεωρώ ότι θα είναι πάρα πολύ προβληματικό, κυρίως σε ό, τι αφορά την αγροτική παραγωγή.
Πιθανόν να εξαρτηθούμε πλήρως από τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων. Η παραγωγή
47
βασικών ελληνικών προϊόντων ( ήδη του καπνού, σε λίγον καιρό και του βαμβακιού) θα
σταματήσουν. Ολο και πιο λίγοι κατέχουν όλο και πιο πολλή γη, που σημαίνει ότι όλο και
περισσότεροι που θα παραμένουν στο χωριό δεν θα έχουν σχέση με την παραγωγή. Και αυτή
ακόμα η πολυαπασχόληση των αγροτών με την εκμετάλλευση του φυσικού κάλλους της
ελληνικής υπαίθρου έχει κοντά πόδια, αφού εξαρτάται από το αστικό εισόδημα, που δεν
μπορείς να προβλέψεις την εξέλιξή του. Οι νέοι είναι ολοένα και λιγότερο πρόθυμοι να
ακολουθήσουν το αγροτικό επάγγελμα».

-Υπάρχουν, ωστόσο, νέοι καλλιεργητές που πειραματίζονται με επιτυχία σε μη

παραδοσιακές καλλιέργειες.

«Πραγματικά, διαπιστώνουμε σήμερα ορισμένες πρωτοβουλίες νέων-μορφωμένων, με γνώσεις

πληροφορικής και καινοτόμες ιδέες-καλλιεργητών να δημιουργούν νησίδες μιας σύγχρονης
αγροτικής παραγωγής, που όμως δεν αρκούν από μόνες τους να φέρουν την άνοιξη στη μεγάλη
μάζα του αγροτικού πληθυσμού. Την ίδια στιγμή, η Ε.Ε επιχειρεί να μετατρέψει την πολιτική
των επιδοτήσεων σε πολιτική επιδομάτων, καθιστώντας έναν μεγάλο αριθμό αγροτών σε
αποδέκτες επιδομάτων προνοίας , οι οποίοι ως το 2013 θα έχουν εισόδημα τον μέσο όρο της
τριετίας 2001-2003, χωρίς ουσιαστικά να χρειάζεται να παράγουν τίποτε. Πολιτική που
πιστεύω ότι θα συνεχιστεί και μετά το 2013. Αυτό σημαίνει την αποσύνδεση των επιδοτήσεων
από την παραγωγή, πράγμα με το οποίο διαφωνώ πλήρως, γιατί θα αποσαθρώσει την
παραγωγική μας βάση.

Ο κοινωνιολόγος Ανρί Μαντρά μίλαγε από τη δεκαετία του ’50 για το τέλος των αγροτών και
πολύ φοβάμαι ότι βρισκόμαστε ήδη σ’ αυτόν τον δρόμο. Πιστεύω ότι θα αποδειχτεί λάθος η
απροθυμία των ελληνικών κυβερνήσεων να εξασφαλίσουν την διατροφική αυτάρκεια του
πληθυσμού της χώρας σε στοιχειώδη τουλάχιστον αγροτικά προϊόντα προς χάριν των
συγκυριακά χαμηλών τιμών της διεθνούς αγοράς. Θα κινδυνέψουμε να μπούμε στην περιπέτεια
μιας απρόβλεπτης ομηρίας. Η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να αποφασίσει-και, κυρίως, οι
πολιτικές ηγεσίες : αν θα συνεχίσουν να συκοφαντούν και να απομυζούν τον αγροτικό κόσμο' αν
θα συνεχίσουν να συζητούν για τη συρρίκνωσή του , όπως στις βιομηχανικά αναπτυγμένες
κοινωνίες της Β. Ευρώπης- των οποίων οι οικονομίες , όμως, είχαν τη δυνατότητα, αντίθετα
από τη δική μας, να προσφέρουν θέσεις εργασίας σε όσους έφυγαν από τα χωράφια-ή, ακόμα
χειρότερα, αν θα συνεχίσουν να παίζουν με θεωρίες «δημιουργικής καταστροφής»,
αδιαφορώντας για τα ανθρώπινα θύματά της».

Διαβάστε

-Α.Μωϋσίδη-Σ.Σακελλαρόπουλου (επιμ.), «Η Ελλάδα στον 19 ο και 20ο αιώνα», Εκδ. Τόπος

(2010). Μια μελέτη της ελληνικής κοινωνίας , με την οποία επιχειρείται, μέσα από κείμενα 18
ειδικών επιστημόνων, η ανάλυση της ευρύτερης δυνατής εικόνας της και της πορείας της από
την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα.

Δείτε

«Το προξενιό της Αννας» του Παντελή Βούλγαρη (1972). Μια διεισδυτική ματιά στον
καταπιεστικό μικροαστικό περίγυρο της ελληνικής κοινωνίας του ’60 και του ’70, με
48
πρωταγωνίστρια την Αννα, ένα κορίτσι από την επαρχία, που δουλεύει ως υπηρέτρια σε μια
οικογένεια της Αθήνας.

20.Παξινού Χ.Δημητρίου «Ένα παραμύθι για τον κακό γείτονα» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011, σελ. 16.

Ο ισχυρός , αν δεν βρει αντίσταση, σε εξαγοράζει ή στα αρπάζει.

Μια φορά κι έναν καιρό, σε μια χώρα μακρινή υπήρχαν δύο γείτονες. Ο ένας ήταν
μεγαλογαιοκτήμονας και ο άλλος κατείχε ένα μικρό κτήμα, καλοδουλεμένο όμως και
αποδοτικό, παρά τις οικογενειακές εντάσεις και διενέξεις. Ιδιαίτερα αποδοτικό όμως ήταν το
ανατολικό τμήμα-φιλέτο το έλεγαν-, με πλούσιο υπέδαφος ανεκμετάλλευτο, που ο γείτονας το
ορεγόταν μεν απ’ την αρχή, αλλά δεν τολμούσε να αμφισβητήσει την κυριότητά του, παρά μόνο
λεκτικά σε κοινωνικές συγκεντρώσεις όπου τύχαινε να βρίσκονται, όπως «ρε γειτονάκι, τι θα
γίνει μ’ αυτό το κτηματάκι, έχουμε κι εμείς μερτικό». Όμως μέχρις εκεί.

Ο γείτονας όμως πείσμων, όλο και το επανέφερε, κι όλο κι έκανε καμιά βόλτα στο κτήμα, δήθεν
για να κυνηγήσει ορτύκια τη μια φορά ή να διώξει τις αλεπούδες την άλλη φορά. Ετσι, με τη μία
ή την άλλη δικαιολογία, όλο και περισσότερο καταπατούσε το ξένο κτήμα. Κάποιες φορές που ο
ιδιοκτήτης αντέδρασε έντονα , αμέσως υποχώρησε ο επίβουλος γείτονας. Όπως συμβαίνει
πάντοτε σ’ όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Ο ισχυρός, ο δυνατός, αν δεν βρει αντίσταση, αν δεν
μπορέσει να σ’ εξαγοράσει με λίγα ή πολλά, θα προσπαθήσει να το αρπάξει. Ετσι είναι η
κοινωνία , γι’ αυτό κι ο εύψυχος δεν νικιέται εύκολα, γιατί έχει μάθει να υπερασπίζεται την
περιουσία του.

Ο φόβος φυλάει τα έρημα, λέει μια παροιμία. Ο χρόνος κυλούσε κάπως έτσι και η
αποδοτικότητα της μικρής οικογενειακής επιχείρησης , συν η μεγάλη βοήθεια κάποιων θείων
που είχαν ξενιτευτεί στην Ευρώπη, οδήγησε σε μια ευμάρεια. Και εκεί που έμαθε να ζει μ’ αυτά
που είχε και να’ χει και περίσσευμα για τις δύσκολες ώρες, άρχισε να ξοδεύει περισσότερα απ
‘όσα αποκέρδαινε και σιγά σιγά εγκατέλειπε τα κτήματα στη δούλεψη άλλων. Οι θείοι είχαν
πολλά χρήματα και φαίνονταν γαλαντόμοι. Ετσι αύξαναν οι ανάγκες της οικογένειας και
χρειάστηκε να πάρουν και κάποια δάνεια από φίλους και συγγενείς. Δύσκολα όμως τα
επέστρεφαν και έτσι βγήκε στη γύρα να ψάχνει και κάποιους τοκογλύφους , που όμως είχαν
καλό όνομα στην αγορά. Δηλαδή, αν καθυστερούσες τη δόση δεν σε πυροβολούσαν με την
πρώτη, αλλά με τη δεύτερη, αφού σε προειδοποιούσαν με τρόπο ευγενικό , προτάσσοντας το
ημιαυτόματο. «Μην ανησυχείς. Ο, τι χρειαστείς, εμείς εδώ είμαστε». Κι έτσι καθησύχαζαν την
οικογένεια. Τι οικογένεια δηλαδή, εσμός τρωκτικών και λιμοκοντόρων, είχε καταντήσει.

Ετσι λοιπόν, που χρόνος ν’ ασχοληθούν με το σπίτι τους και εκείνο το «φιλέτο, στα ανατολικά»,
που άρχισε να βγάζει μέχρι και γαϊδουράγκαθα, και από λύπηση ο γείτονας κάθε τόσο έμπαινε
μέσα, όλο και πιο μέσα στο χωράφι να το καθαρίσει, να το περιποιηθεί και, γιατί όχι, να το
εκμεταλλευθεί. Από το να πάει χαμένο, καλύτερα να το αξιοποιήσει ο γείτονας και να δώσει και

49
κάτι στον άσωτο ιδιοκτήτη. Αλλωστε σ’ όλους χρωστάει και παρά ταύτα εξακολουθεί να
ξοδεύει. «Εξις δευτέρα φύσις».

Βεβαίως, ήδη άρχισε να κόβει τα μεροκάματα και να προσπαθεί να βρει τόπο ευθανασίας για
τούς πολύ ηλικιωμένους, που έτσι κι αλλιώς βασανίζονται με τόσες περικοπές ( μια ένεση είναι
και δεν πονάει καθόλου). Καμιά φορά θυμόνταν βέβαια ότι έχει και κάποια δικαιώματα
περιουσιακά, αλλά δεν βαριέσαι, υπάρχουν κι άλλα πράγματα πιο ενδιαφέροντα από το να
ασχολείσαι με τις αρπακτικές διαθέσεις του γείτονα. Ποιος όμως ξέρει, μπορεί να μην τον
θεωρούσε άρπαγα και να είχε συμφωνήσει κάποια πράγματα για τη συνεκμετάλλευση του
προνομιακού αυτού χωραφιού. Και για να μην διαμαρτύρονται κάποια τριτανίψια κι αυτοί που
έχαναν τη δουλειά τους, προχωρούσε σε διαμαρτυρίες προς τους μακρινούς συγγενείς , αλλά κι
απ’ ευθείας στον ίδιο, αν τύχαινε να τον συναντήσει, ιδιαίτερα σε κοινωνικές συναναστροφές.
Αλλωστε, γιατί να χαλάμε τις καρδιές μας.

Και μ’ αυτά και μ’ αυτά, ο γείτονας άρχισε πλέον ανενόχλητος να φτάνει μέχρι το κατώφλι του
σπιτιού πάνω στ’ άλογό του, πραγματικός τσιφλικάς του παλιού καιρού. Τον συνηθίσαμε.
Κατέστη οικείος. Πολλοί τον έβλεπαν, λίγοι έδιναν σημασία. Αντε μία, δύο εφημερίδες και ένας,
άντε δύο τηλεοπτικοί σταθμοί. Μ’ αυτό θα ασχολούμαστε τώρα; Τόσα σκάνδαλα γίνονται
καθημερινά από τα παιδιά της οικογένειας και τ’ ανίψια και τους φίλους τους, προς τέρψιν
των τηλεθεατών. Πώς να γεμίσουν τις ώρες τους οι άνεργοι τώρα που πληθαίνουν και κάθονται
ολημερίς σπίτι; Εχει ο Θεός. Αλλωστε κι η περίπτωση της Κοκκινοσκουφίτσας είχε αίσιο τέλος.

21.Κωσταρέλου, Ελένη «Πως γίναμε κοινωνία των δύο άκρων» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, Σάββατο 292 Ιανουαρίου 2011, σελ. 28.

Η φτώχεια αυξήθηκε-από το 1960-αναλογικά με τον πλούτο, συρρικνώνοντας τη μεσαία τάξη.

Οι φτωχοί έχασαν τα 2/3 του συνολικού εισοδήματός τους, εν αντιθέσει με τους πλούσιους που
το αύξησαν. Η ψαλίδα ανοίγει συνεχώς μεταξύ πλουσίων και φτωχών, η μεσαία τάξη
συρρικνώνεται και η ανεργία αυξάνει σταθερά. Και το μέλλον προιωνίζεται χειρότερο.

Η διογκούμενη ανισοκατανομή του εισοδήματος μεταξύ των κατοίκων της χώρας χαρακτηρίζει
την Ελλάδα του τελευταίου μισού αιώνα. Το επίφοβο είναι η συνεχής μείωση του εισοδήματος
των φτωχών και η αύξηση της ανεργίας, σε συνδυασμό με τη σταθερή αύξηση του εισοδήματος
των πλουσίων.

Ανησυχία προκαλούν τα συμπεράσματα της 50ετούς έρευνας του καθηγητή μαθηματικών των
ΤΕΙ Αθήνας Χρήστου-Φράγκου, την οποία διεξήγαγε με τη συνδρομή του φοιτητή Δημήτρη
Κιβωτού.

Η ελληνική κοινωνία κάθε χρόνο που περνάει βαδίζει όλο και πιο κοντά στα άκρα. Οι πλούσιοι
γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Η απόσταση μεταξύ πλουσίων και φτωχών
παραμένει σταθερή, καθώς οι πρώτοι είτε διατηρούν είτε αυξάνουν τα εισοδήματά τους, εν
αντιθέσει με τους δεύτερους των οποίων τα εισοδήματα βαίνουν συνεχώς μειούμενα.

50
Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί τα προσεχή χρόνια, επισημαίνει στην «Ε» ο
κ.Φράγκος, προβλέποντας τη συνεχή αύξηση του συντελεστή Gini , δηλαδή τη συγκέντρωση
του πλούτου σε όλο και λιγότερα χέρια, και την αύξηση της ανεργίας σε περίπου 1.5 εκατ. Το
2014, συνυπολογίζοντας μεταξύ όσων θα αναζητούν εργασία τους οικονομικούς μετανάστες,
τους Τσιγγάνους και ευρύτερα ομάδες πληθυσμού που σήμερα δεν μετριούνται από τις επίσημες
αρχές.

Τα ποσοστά εισοδήματος που κατέχουν πλούσιοι και φτωχοί.

1960 1970 1980 1990 2000 2009

Πλουσιότερο 43.50 42.27 42.19 44.40 50.20 48.77

20% του
πληθυσμού

Φτωχότερο 8.17 5.75 5.05 3.53 2.18 2.52

20% του
πληθυσμού

Ολοι οι αριθμοί σε ποσοστά.

*Στη χρονική περίοδο 1960-1978 παρατηρείται σταθερή μείωση των εισοδημάτων του
φτωχότερου πληθυσμού, ενώ το 20% του πλουσιότερου τμήματος του πληθυσμού δείχνει να
απολαμβάνει σταθερά εισοδήματα.

Αν παρατηρήσετε τον δείκτη Gini από το 0.34 το 1960 έφτασε στο χαμηλότερο επίπεδο 0.302
το 1969 γα να κλείσει στο 0.33 το 1978.

Ο δείκτης S80/20 ακολουθεί ελαφρά ανοδική πορεία από 5.62 το 1960 σε 7.13 το 1978, που
αποδίδεται στη σταθερή μείωση των εισοδημάτων του φτωχότερου τμήματος του πληθυσμού.

Δείκτης Gini

Μέτρηση ανισότητας εισοδήματος. Στην τέλεια ισότητα , παίρνοντας οποιοδήποτε 10% του
πληθυσμού μιας χώρας θα βρίσκαμε ότι αυτά τα άτομα κατέχουν το 10% του συνολικού
εισοδήματος της χώρας και ο συντελεστής παίρνει τιμή 0.Στην αντίθετη περίπτωση, αν το
εισόδημα μιας χώρας κατέχεται από μόνο ένα άτομο τότε ο συντελεστής παίρνει τιμή 1.
Συνεπώς .όσο μεγαλύτερη η τιμή του συντελεστή τόσο μεγαλύτερη και η ανισοκατανομή του
εισοδήματος.

S80/20

Συμπληρωματικός δείκτης ανισοκατανομής εισοδήματος. Εξετάζει το μερίδιο εισοδήματος του

πλουσιότερου 20% του πληθυσμού προς το εισόδημα του φτωχότερου 20% , δηλαδή πόσες
φορές το μερίδιο του εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι υψηλότερο από

51
το εισόδημα του φτωχότερου 20% .

*Την περίοδο 1979-1992 ο Gini κινείται μεταξύ 0.330 και 0.393. Ακολουθεί ελαφρά ανοδική
πορεία το 1980 και μετά μειώνεται συνεχώς, για να καταγράψει τη μικρότερη τιμή του το 1989,
στο 0.29. Ο δείκτης S80/20 ακολουθεί ανοδική πορεία , γεγονός που δείχνει ότι ανοίγει η
ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, εξαιτίας της συνεχιζόμενης συρρίκνωσης στα
εισοδήματα των φτωχότερων.

«Σαλτάρισε» μετά το 1997

Κατά τη χρονική περίοδο 1993-1997 ο δείκτης αυξάνει εντυπωσιακά φτάνοντας στο 0.42.
Ακολουθεί σταθερή πορεία τα επόμενα χρόνια και κλείνει στα ίδια επίπεδα , 0.43, το 1997.

Ο δείκτης S80/20 συνεχίζει την ανοδική πορεία του φτάνοντας στο 22.57. Από το 1998 έως
και το 2009, η τελευταία χρονική περίοδος της έρευνας, ο δείκτης Gini κυμαίνεται μεταξύ
0.495 και 0.530, είναι και η υψηλότερη τιμή την οποία πιάνει το 2005. Την τελευταία τετραετία
παραμένει σταθερός γύρω στο 0.520.

*Τις υψηλότερες τομές ο δείκτης Gini τις έπιασε τη διετία 1981-1982 ( 0.393), επίσης τη
διετία 1999-2000 (0.499) και το 2005 (0.530). Στη διάρκεια των 50 ετών της έρευνας ο δείκτης
S80/20 σπάνια ακολούθησε πτωτική τροχιά, εξέλιξη που κατά κύριο λόγο οφείλεται στη
διαρκή συρρίκνωση των εισοδημάτων των φτωχών.

Δεν είναι τυχαίο ότι το 20% του πλουσιότερου πληθυσμού της χώρας, από το 43.5% ( 5.32 δις
δρχ.) του συνολικού εισοδήματος που κατείχε το 1960, έχει φτάσει να κατέχει το 48.77% του
εισοδήματος το 2009 ή 43.38 δις ευρώ.

Εν αντιθέσει με το 20% του φτωχότερου πληθυσμού που από το 8.17% (περίπου 1 δις δρχ.) του
εισοδήματος κατέχει το 2.52% το 2009 ή 2.24 δις ευρώ! Το φτωχότερο τμήμα του πληθυσμού
έχασε περίπου τα 2/3 του εισοδήματός του μέσα σε 50 χρόνια.

*Από την έρευνα προκύπτει ότι οι άνεργοι θα φτάσουν στο 1 εκατομμύριο. Και αν
συνυπολογιστούν οι ανασφάλιστοι και οι παράνομοι μετανάστες , τότε προσεγγίζουν το 1.5
εκατομμύριο. Δεδομένου ότι η ανεργία συμβάλλει κατά πολύ στην αύξηση της
ανισοκατανομής του εισοδήματος , εκτιμάται ότι τα επόμενα χρόνια θα διογκωθεί η
ανισοκατανομή των εισοδημάτων πλουσίων και φτωχών.

Ο συντελεστής Gini προβλέπεται ότι θα αυξηθεί από το 0.52 το 2009 στο 0.57 το 2011 και ο
δείκτης S80/20 από το 19.37 το 2009 στο 22-23 τα προσεχή χρόνια.

Οσο πιο ανοδικοί είναι οι δύο δείκτες, τόσο πιο πολύ ανοίγει η ψαλίδα
πλουσίων-φτωχών.

52
Σταθερά ανοδική πορεία ανισοκατανομής εισοδήματος στην Ελλάδα (1960-1980)

Δείκτης Gini Δείκτης S80/20

1960 0.340 5.32

61 0.348 5.63

62 0.352 5.93

63 0.312 5.32

64 0.316 5.47

1965 0.314 5.44

66 0.335 6.29

67 0.337 6.43

68 0.306 5.88

69 0.302 5.69

1970 0.332 7.35

71 0.327 7.20

72 0.315 7.04

73 0.318 7.33

74 0.321 7.43

1975 0.310 7.66

76 0.314 7.22

77 0.326 7.27

78 0.330 7.13

79 0.393 8.55

1980 0.399 8.36

Σταθερά ανοδική πορεία ανισοκατανομής εισοδήματος στην Ελλάδα (1981-2000)

53
 Δείκτης Gini Δείκτης S80/20

1981 0.393 8.77

82 0.393 9.60

83 0.375 9.90

84 0.363 9.91

1985 0.356 9.82

86 0.327 9.49

87 0.328 9.41

88 0.330 9.15

89 0.393 10.65

1990 0.306 12.59

91 0.341 11.36

92 0.347 12.44

93 0.422 12.79

94 0.420 12.86

1995 0.432 18.81

96 0.425 18.70

97 0.429 22.57

98 0.495 22.40

99 0.499 22.35

2000 0.499 23.01

Σταθερά ανοδική πορεία ανισοκατανομής εισοδήματος στην Ελλάδα (2000-2009)

Δείκτης Gini Δείκτης S80/20

2000 0.499 23.01

01 0.492 21.09

02 0.520 19.75

54
03 0.524 19.52

04 0.518 20.26

2005 0.530 24.60

06 0.521 20.27

07 0.520 19.19

08 0.516 18.93

09 0.522 19.37

2010

Gini : Μέτρηση ανισότητας κατανομής του εισοδήματος στον πληθυσμό. Οσο λιγότεροι
κατέχουν το εισόδημα μιας χώρας ο Gini προσεγγίζει το 1.

S80/S20: Συμπληρωματικός δείκτης ανισοκατανομής .Εξετάζει το μερίδιο του εισοδήματος

που έχει το 20% του πλουσιότερου πληθυσμού προς το εισόδημα του φτωχότερου 20% του
πληθυσμού.

Σημείωση : Η έρευνα έγινε με το σύνολο των εισοδημάτων (ελήφθηκαν από το Υπουργείο

Οικονομικών ) και όχι με δείγμα.

22. Brady,Tom «Η ζωή μετά το Facebook» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»- New York

Times, Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011, σελ. 6.

Καθώς η εποχή της πληροφόρησης προχωράει, κολοσσοί του Ιντερνετ, όπως το Facebook και
το Google, μπορεί να έρχονται και να παρέρχονται , αλλά ο άνθρωπος συνεχίζει να ζει. Όταν η
εποχή της κοινωνικής δικτύωσης εδραιώθηκε , ο Ρούπερτ Μέρντοχ πλήρωσε 580 εκατομμύρια
δολάρια για έναν από τους πιο δημοφιλείς δικτυακούς τόπους του παγκόσμιου ιστού, το My
Space. Ο γενικός διευθυντής της ανταγωνίστριας εταιρείας, Viacom, απολύθηκε, αφού το
αφεντικό του δήλωσε ότι το να χάνεις είναι «μια ταπεινωτική εμπειρία».

Αυτό έγινε πριν από πέντε χρόνια. Πριν από μερικές εβδομάδες, το My Space απέλυσε το μισό
προσωπικό του, που αρχικά αριθμούσε 1.100 υπαλλήλους. Ο εκ νέου μαρασμός του My Space
δείχνει τη μεγάλη αστάθεια που χαρακτηρίζει τα κοινωνικά μέσα, όπου άστατοι καταναλωτές
κάνουν ξαφνικά υπηρεσίες όπως η Friendster να μοιάζουν ξαφνικά εντελώς απαραίτητες,
αλλά αυτή η εξάρτηση χάνεται πολύ εύκολα. Σύμφωνα με το comScore, το My Space
παρουσίασε 54.4 εκατ. χρήστες στα τέλη Νοεμβρίου, 9 εκατ. λιγότερους σε σχέση με πέρσι.

Πολλά άλλα πάλαι ποτέ μεγάλα ονόματα του Διαδικτύου επλήγησαν , όπως τα Netscape,
Infoseek, Alta Vista, CompuServe, Excite@Home, Webvan, Boo.com. Θα μπορούσε το

55
Facebook , που σήμερα έχει περισσότερη απήχηση σε σχέση με το Google , να έχει την ίδια τύχη
μια μέρα;

Η Goldman Sachs επένδυσε 450 εκατ. δολάρια στο Facebook στην αρχή του τρέχοντος μήνα,
κάτι που εκτοξεύει την αξία της εταιρείας στα 50 δις δολάρια. Αλλά πριν αγοράσει το μερίδιο
η Goldman, μια ισχυρή επενδυτική ομάδα της τράπεζας απέρριψε τη δυνατότητα αγοράς,
σύμφωνα με τους Times. Ενας λόγος για τον οποίο ο Ρίτσαρντ Φρίντμαν, ο έμπειρος συνέταιρος
που διευθύνει την ομάδα, μπορεί να επέλεξε να αποφύγει το Facebookήταν ότι το
χαρτοφυλάκιό του έπαθε ζημιά πριν από μια δεκαετία, αφού γέμισε με φαβορί του τομέα της
τεχνολογίας και των τηλεπικοινωνιών κατά την διάρκεια της φούσκας των μετοχών dot-com,
σύμφωνα με τους Times.

Η φούσκα των dot-com έγινε dot-bomb το 2001. Μία από τις επενδύσεις της Goldman Sachs ,
το Webvan.com, κατέρρευσε. Εκείνη την περίοδο, ο γενικός διευθυντής της Goldman Sachs,
Χένρι Μ.Πόλσον, ο πρώην γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, πίστευε πολύ σε
εκείνη την επένδυση. Ο κ. Φρίντμαν φαίνεται ότι πήρε ένα καλό μάθημα.

Το Webvan.com, το οποίο πλέον ανήκει στο Amazon, συνεχίζει να υπάρχει. Μια από τις
μυστηριώδεις πραγματικότητες της εποχής της κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι τα απομεινάρια
ηλεκτρονικής ενασχόλησης συνεχίζουν να υπάρχουν πολύ καιρό μετά το θάνατο των χρηστών.
Η αρχιτεκτονική του παγκόσμιου ιστού έχει επισπεύσει μία από τις πιο σκληρές εκφάνσεις του
καπιταλισμού, τη δημιουργική καταστροφή, όπου εταιρείες παραγκωνίζονται σαν ξεπερασμένα
κινητά τηλέφωνα. Αλλά είναι πιο σπλαχνική όταν πρόκειται για προσωπική παρακαταθήκη.

Μηνύματα στο Facebook, ενημερώσεις στο Twitter και βίντεο στο YouTube θα υπάρχουν
ακόμη και όταν κάποιος έχει φύγει από τη ζωή. Φαίνεται σαν να είναι ο κυβερνοχώρος
περισσότερο γενναιόδωρος με τους ανθρώπους σε σχέση με τις εταιρείες που έχουν
εκμεταλλευθεί τις τεχνικές δυνατότητές του.

Ο Πολ Κίμπαλ, παραγωγός ταινιών, έχει αναπτύξει πολλές στενές φιλίες στο Διαδίκτυο κι έχει
επίσης συνεργαστεί για ένα θεατρικό έργο με έναν φίλο από το Facebook, ο οποίος πέθανε
πρόσφατα. Είπε στους Times ότι «έχει κρατήσει τη συνομιλία» με το φίλο του , ανεβάζοντας
ένα σύνδεσμο στη σελίδα του Facebook ενός από τους φίλους του θανόντα.

«Μπαίνουμε σε έναν κόσμο όπου μπορούμε να αφήσουμε τόσο μεγάλη κληρονομιά όσο αυτές
του Τζορτζ Μπους και του Μπιλ Κλίντον. Ισως αυτός είναι ο απόλυτος εκδημοκρατισμός»,
επισήμανε ο κ.Κίμπαλ. «μας παρέχει ένα είδος αθανασίας».

23.Φακατσέλη,Αχιλλέα «Η «μεγάλη αδελφή» του θείου Σαμ» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011, σελ.35.

Σαν σκηνή από σεκάνς της ταινίας «1984», η Τζάνετ Ναπολιτάνο , η επικεφαλής του διαβόητου
υπερ-υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας ( που αναδύθηκε από τα αντιτρομοκρατικά απόνερα της
11/9/2001 ) εμφανίστηκε σε βίντεο γουόλ ενώπιον των πελατών των πολυκαταστημάτων Wal-
Mart , ενώ περίμεναν τη σειρά τους στα ταμεία και «κοιτάζοντάς τους κατάματα» τους
προέτρεψε να καταδίδουν στις πλησιέστερες αστυνομικές αρχές κάθε ύποπτη δραστηριότητα
56
που θα υποπίπτει στην αντίληψή τους. Το βίντεο, ήταν η πιο πρόσφατη πράξη της εσωτερικής
κατασταλτικής πολιτικής της Ουάσινγκτον , που συνοψίζεται στη φράση «είδες κάτι-πες κάτι»
(see something-say something) και καταγγέλθηκε από το σύνολο των οργανώσεων πολιτών ως
απόδειξη ότι η αμερικανική κοινωνία μετατρέπεται σε κοινωνία υπό παρακολούθηση.

Πολλοί χαρακτήρισαν τη Ναπολιτάνο «Μεγάλη Αδελφή», ενώ ακόμη και το συντηρητικό

CNN μετέδωσε συνέντευξή της , στην οποία η ρεπόρτερ Κάντι Κρόουλι δεν δίσταζε να την
προειδοποιήσει ότι «θυμίζει πολύ τον Μεγάλο Αδελφό» προτρέποντας τους Αμερικανούς να
κατασκοπεύουν τους γείτονές τους. Πέρα όμως από τους προφανείς και δυσοίωνους
συνειρμούς υπάρχει και η πολιτική πράξη : στην πραγματικότητα πρόκειται για διεύρυνση της
λεγόμενης «Επιχείρησης TIPS», κατά την οποία στρατολογούνται δημόσιοι υπάλληλοι,
φορτηγατζήδες και ταχυδρόμοι, ως πληροφοριοδότες των υπηρεσιών παρακολούθησης
πολιτών. Υπηρεσίες που στήθηκαν επί Μπους, συνεχίζουν ενισχυόμενες επί Ομπάμα, και είναι
γνωστές ως Local Fusion Centers (LFC), ήτοι Τοπικά Κέντρα Σύμπηξης Πληροφοριών.

Τώρα, οι αμερικανοί πολίτες καλούνται να αποδείξουν τα πατριωτικά τους αισθήματα και τη

νομιμοφροσύνη τους, καταδίδοντας κάθε δραστηριότητα συμπολιτών τους, που θα τους
φαίνεται παράξενη. Σύμφωνα με δύο έγγραφα χαμηλής διαβάθμισης που δημοσιεύτηκαν στην
επιθεώρηση “Congressional Quarterly”, αναλύεται η πορεία που ακολουθεί κάθε κατάδοση.
Συνοπτικά, η μαρτυρία του καταδότη διαβιβάζεται στο Κέντρο Εθνικών Επιχειρήσεων του
υπουργείου Εθνικής Ασφάλειας, αξιολογείται για τη σοβαρότητά της και καταγράφεται σε
ειδικό έντυπο που ονομάζεται «Πατριωτική Αναφορά». Οι πατριωτικές αναφορές
περιλαμβάνουν κάθε είδους προσωπικό στοιχείο του υπόπτου και στη συνέχεια κατατίθενται
στο LFC , όπου αναλύονται βάσει των στοιχείων της Τράπεζας Δεδομένων που έχει
δημιουργηθεί με την πρωτοβουλία SAR του 2007 (Πρωτοβουλία Αναφοράς Υποπτης
Δραστηριότητας). Ο κύκλος κλείνει με τη μόνιμη καταχώρηση των πατριωτικών αναφορών στην
Τράπεζα Δεδομένων της SAR, ώστε να εμπλουτίζεται η αναλυτική επεξεργασία τους.

Για τον ρεπόρτερ Τζορτζ Σουλτς του Κέντρου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας, η πολιτική των
καταδόσεων δημιουργεί μια κατακλυσμική εισροή πληροφοριών και ευαίσθητων προσωπικών
δεδομένων, χωρίς αποσαφηνισμένο τον όρο «ύποπτη συμπεριφορά». Καταθέτοντας σε
γερουσιαστική επιτροπή, διευθυντής αστυνομικού Τμήματος του Λος Αντζελες αποκάλυψε ότι
μόνο στη περιοχή του κατατέθηκαν το 2009 πάνω από 1.400 πατριωτικές αναφορές. «Προς το
παρόν, ο θείος Σαμ και η Μεγάλη Αδελφή του θέλουν απλά να προσέχετε το διπλανό σας,
γράφει ο Σουλτς, ανήσυχος για τις διαστάσεις του φακελώματος στον αμερικανικό παράδεισο.

24. Κοτζιά,Νίκου «Αλλοδαποί ύμνοι για τον δανεισμό και το μνημόνιο» εφημερίδα
«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011, σελ.22.

Αυστηρή κριτική ασκεί η ναυαρχίδα των τραπεζικών συμφερόντων στη Γερμανία, “Frankfurter
Allgemeine Zeitung” , στην πορτογαλική κυβέρνηση. Της καταλογίζει ότι προσπαθεί να
αποφύγει όσο μπορεί να τεθεί υπό τον έλεγχο ευρωπαϊκών αρχών και του ΔΝΤ. Την
κατηγορεί ότι αναζητεί δάνεια σε Κίνα, Ρωσία και Βραζιλία. Η κατηγορία δεν αφορά την
αναζήτηση δανείων από αυτές τις πηγές. Αλλά το ότι με αυτή την αναζήτηση επιδιώκει η
Πορτογαλία «να αποφύγει τους όρους της τρόικας και τα μέτρα που θα απαιτήσει». Αντίθετα,
57
δεν περνάει, πλέον, ημέρα που οι ξένοι τοκογλύφοι και δανειστές της Ελλάδας να μην έχουν ένα
καλό λόγο για την κυβέρνησή της. Την υμνούν διότι διασφάλισαν τα λεφτά τους και υπάρχει η
προοπτική να αγοράσουν δημόσια φιλέτα και γη φτηνά. Την υμνούν που έπεισε την ελληνική
κοινωνία ότι τα δάνεια δεν αφορούν το εξωτερικό χρέος , αλλά τη διασφάλιση «μισθών και
συντάξεων». Που κατάφερε να την πείσει ότι η μοναδική πηγή δανεισμού ήταν οι τοκογλύφοι
της Ευρώπης και του ΔΝΤ. Ότι η κυβέρνηση μέσα σε τέτοιες συνθήκες «μπόρεσε να κερδίσει
τις εκλογές». Οι υμνητές, βέβαια, δεν έχουν καταλάβει πολλά από το καζάνι που βράζει.

Στην όλη ιστορία της «ελληνικής κρίσης» το ζητούμενο δεν ήταν μόνο εάν η κυβέρνηση θα
δανειζόταν , αλλά εάν αυτός ο δανεισμός θα γινόταν με τρόπο που να δικαιολογούσε το
συγκεκριμένο μνημόνιο, δηλαδή την βίαιη υφαρπαγή δεκαετιών κατακτήσεων των
εργαζομένων. Τον εντοπισμό πραγματικών προβλημάτων, με τρόπο όμως, που θα
δικαιολογούσε λύσεις υπέρ των ολίγων. Την απόκρυψη άλλων, πολύ σημαντικότερων
προβλημάτων της χώρας που οφείλονται σε αυτούς τους ολίγους και σε όσους τους στηρίζουν
πολιτικά.

Προκειμένου να συνδυαστεί ο δανεισμός με το μνημόνιο, αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες

απέρριψαν τις προτάσεις που υπήρχαν από παράγοντες ( δημόσιους και κρατικούς ) των
αναδυόμενων αγορών , κυρίως από την Κίνα, τη Ρωσία και τις αραβικές χώρες. Η απόρριψη
αυτή δεν έγινε διότι τάχα δεν θα άφηνε η Ε.Ε. κάτι τέτοιο. Το έωλο αυτό επιχείρημα δεν
«εμφανίστηκε» όταν η Ισπανία και η Πορτογαλία προσανατολίστηκαν στην αξιοποίηση
κινεζικών κεφαλαίων ούτε τώρα που η Ιρλανδία δανείζεται από την Ιαπωνία. Το επιχείρημα
αυτό προβλήθηκε διότι κάθε εναλλακτική λύση πέραν του ΔΝΤ και της τρόικας μπορεί να
διασφάλιζε την Ελλάδα φτηνότερα και χωρίς επαχθείς όρους, αλλά δεν διασφάλιζε τα
«αφεντικά της Ελλάδας» και τα στενά τους συμφέροντα. Θυμίζω, απλά, ότι όταν έκανα την
πρόταση, πριν σχεδόν από έναν χρόνο, να ακολουθήσει η χώρα εναλλακτικές πηγές
δανειοδότησης, η πρόταση αυτή υπέστη ύβρεις από πρωτοσέλιδα δύο εφημερίδων που για
λογαριασμό των τραπεζών υπερασπίζονταν τον μονόδρομο του ΔΝΤ και της μη
διαπραγμάτευσης. Το κύριο για αυτούς δεν ήταν ο δανεισμός, τα κέρδη από αυτόν και δια
αυτού, αλλά η ανάγκη να χρησιμοποιηθεί ο πράγματι αναγκαίος δανεισμός ως αφετηρία μιας
μεγάλης επίθεσης σε δικαιώματα των εργαζομένων και αναδιανομών πλούτου και ισχύος. Η
κυβέρνηση προτίμησε, με άλλα λόγια, να υποτάξει τη χώρα στα ακριβά δάνεια, διότι αυτά ήταν
τα μόνα που της έδιναν τη δυνατότητα να επιβάλει τις πολιτικές που είχε επιλέξει. Δηλαδή, τις
πολιτικές που παρουσίασε ως «μνημονιακή αναγκαιότητα» και που στην πραγματικότητα ήταν
μια επιλογή υπέρ των ολίγων.

25.Χριστοδουλόπουλου,Γιώργου «Θέλουμε να μας λένε την αλήθεια;» περιοδικό

«Εψιλον» 4 Ιουλίου 2010, τεύχος 1003, σελ. 53-56.

Σελ.53.

Βολευόμαστε συχνά, είναι γεγονός. Με μύθους, ιδεοληψίες, προκαταλήψεις και στερεότυπα,

ψευδαισθήσεις-βολικές αλήθειες που ρυθμίζουν τη ζωή μας. Αναζητάμε την αλήθεια, λέμε-κι
όμως , στην προσωπική μας ζωή πρώτα, στις σχέσεις, στις φιλίες, στον εργασιακό μας χώρο
δυσκολευόμαστε συχνά να την πούμε ή να την ακούσουμε. Τα κατά συνθήκην ψεύδη καλύπτουν
58
προσωρινά καλύπτουν προσωρινά την ανασφάλειά μας και συσσωρεύονται. Η ρήξη συνήθως
δεν αργεί, αφού η αλήθεια τελικά θριαμβεύει. Και πονάει.

«Οι άνθρωποι ισχυρίζονται πως θέλουν να τους λένε την αλήθεια, αρκεί αυτή η αλήθεια να
είναι αυτή που επιθυμούν» λέει η Λένα Διβάνη, που έχει γράψει και το σχετικό μυθιστόρημα
«Ψέματα. Η αλήθεια είναι …» . «Αν η αλήθεια δεν μας συμφέρει», συνεχίζει, «μπορούμε να
φάμε τον άλλον. Ο άνθρωπος δεν αντέχει την πολλή πραγματικότητα»… Αλήθεια, πόσο εύκολα
μπορεί ένα γιατρός να πει τη δυσάρεστη αλήθεια ακόμα και στον πιο φιλοσοφημένο από τους
ασθενείς του;

«Και στις σοβαρότερες των περιπτώσεων, πάλι την αλήθεια πρέπει να πούμε στον ασθενή, αλλά
να την παρουσιάσουμε πολύ προσεκτικά, με τρόπο ευγενή, ανθρώπινο και με κάποια ελπίδα στο
τέλος» λέει ο πλαστικός χειρουργός Σπύρος Ιωαννίδης. «Πρέπει να βλέπεις ποιόν έχεις
απέναντί σου και αναλόγως να φερθείς. Ο Ελληνας, ως λαός μεσογειακός και ευαίσθητος,
απαιτητικός και κακομαθημένος, χρειάζεται προσοχή. Μπορείς, όμως, να λες ψέματα σε τόσο
σοβαρά θέματα;». «Αγγλοσαξονικά εκπαιδευμένος ο ίδιος, είναι οπαδός της «ωμής και
ψυχρής» αλήθειας που στη δική του ειδικότητα ( την πλαστική χειρουργική ) απαιτείται, όπως
λέει , «μερικές φορές μετά βιαιότητος» : «Αυτό που πονά τους ανθρώπους που με
επισκέπτονται είναι η εικόνα τους. Αυτοπεποίθηση τους λείπει και η αποδοχή της σωματικής
τους εικόνας».

Μας αρέσει, λοιπόν, πάντοτε να μας λένε την αλήθεια και γιατί; Θέσαμε το ερώτημα σε έναν
ψυχίατρο, τον Μανώλη Μυλωνάκη. «Η ευχάριστη αλήθεια είναι ευπρόσδεκτη από όλους χωρίς
εξαίρεση» μας είπε. «Η δυσάρεστη αλήθεια γίνεται αποδεκτή μόνο από τους
ψυχοσυναισθηματικά ώριμους. Η δυσάρεστη αλήθεια , όσο και αν ψυχοπιέζει ή
ψυχοτραυματίζει, βοηθά τους ώριμους να συλλάβουν την πραγματικότητα, να
ανατοποθετηθούν απέναντί της με διορθωτικές κινήσεις που μπορεί να φτάσουν ακόμη και σε
αλλαγή πορείας. Οι ανώριμοι περιορίζονται στην προσπάθεια να μην ενοχληθούν. Μεταξύ της
δυσάρεστης πραγματικότητας που αντιπροσωπεύει η αλήθεια και της ατομικής συνείδησης των
ανωρίμων παρεμβάλλονται οι μηχανισμοί ψυχοπροστασίας. Εχουν περιγραφεί εδώ και
περίπου έναν αιώνα.

«Χάρη στην κινητοποίηση των μηχανισμών αυτών, το ανώριμο άτομο άλλοτε αρνείται την
αλήθεια, άλλες φορές απωθεί την αλήθεια ή τροποποιεί τη σημασία της ή αποδίδει σε άλλα
άτομα την προσωπική του σχέση με την αλήθεια. Με άλλα λόγια, παίζει κρυφτούλι. Κρύβεται
από την αλήθεια ή κρύβει την αλήθεια.

Σελ. 54.

«Ζούμε εποχές βίαιης αλήθειας , γιατί «ξαφνικά» μάθαμε για τη μεγάλη διαφθορά. Στα χρόνια της
ευδαιμονίας και της αρπαχτής, όταν βολεύεσαι, δεν απασχολεί αυτό. Όταν στριμώχνεσαι, μπαίνεις σε
φάση αυτοκριτικής. Και γι’ αυτήν , όμως, τη βίαιη αλήθεια υπάρχουν φτιασίδια : πως κάνουμε το σωστό
σήμερα για να είμαστε αύριο καλύτερα. Αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Υποθήκευση και του αύριο έχουμε
σήμερα: την αμείλικτη αλήθεια , πάλι μ’ ένα ψέμα να τη συνοδεύει»

59
Αριστέα Μπουγάτσου

Πλήρωσαν την αλήθεια με τη ζωή τους

Σωκράτης (φιλόσοφος)

Δίδαξε την αυτογνωσία και με τη μαιευτική του μέθοδο αναζήτησε την αλήθεια. Κατηγορήθηκε για
ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων. Καταδικάστηκε να πιει το κώνειο.

Υπατία η Αλεξανδρινή (φιλόσοφος)

Ηταν η πρώτη γυναίκα που δίδαξε δημοσίως φιλοσοφία, μαθηματικά, φυσική, μηχανική. Πρόδρομος του
Διαφωτισμού, στην Αλεξάνδρεια του 4ου μ.Χ. αιώνα, την εποχή της βίαιης επιβολής του χριστιανισμού που
αρνήθηκε να ασπασθεί, κατηγορήθηκε ως μάγισσα αφού θεωρήθηκε απειλή για τη διάδοση της νέας
θρησκείας. Κατακρεουργήθηκε το 415 από φανατικούς χριστιανούς.

Γαλιλαίος (αστρονόμος, φιλόσοφος και φυσικός)

Υποστήριξε πρώτος πως η Γη και οι πλανήτες στρέφονται γύρω από τον ήλιο. Παρότι αναγκάστηκε να
αποκηρύξει δημοσίως τις απόψεις του, καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση σε θάνατο στην πυρά τον
Ιανουάριο του 1642.

Ιωάννης Καποδίστριας (πολιτικός και διπλωμάτης)

Η αλήθεια του ήταν μία : το χάος που λεγόταν Ελλάδα έπρεπε με κάθε τρόπο να μεταμορφωθεί σε
σύγχρονο για την εποχή του κράτος. Στην προσπάθειά του αυτή, όμως, ο πρώτος κυβερνήτης συνάντησε
τις σφοδρές αντιδράσεις φατριών, μεγαλοκτηματιών και πλοιοκτητών, αλλά κυρίως των άγγλων και
γάλλων πατρόνων του νεότευκτου ελληνικού κράτους, που στο πρόσωπο του Καποδίστρια έβλεπαν την
αύξηση της επιρροής της Ρωσίας στα ελληνικά πράγματα. Δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο από τους
Μαυρομιχαλαίους τέσσερα χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, στις 9 Οκτωβρίου 1831.

Κωνσταντίνος Σάθας ( ιστορικός)

Με την έρευνά του κατέρριψε τους ισχυρισμούς των Σπ. Ζαμπέλιου –Κων Παπαρρηγόπουλου περί
ύπαρξης ελληνοχριστιανικού πολιτισμού και ελληνικότητας του Βυζαντίου. Η οικονομική ενίσχυση του
έργου του διακόπηκε, ο ίδιος πέθανε τυφλός, πάμπτωχος και αγνοημένος στο Παρίσι το 1914.

Νίκος Σκαλκώτας (μουσικοσυνθέτης)

Πρώτος συνδύασε παραδοσιακά, ατονικά και δωδεκαφθογγικά στοιχεία, «ακαταλαβίστικα» για το

μουσικό κατεστημένο της «Εθνικής Σχολή» της εποχής του. Τον είπαν τρελό-και, αντί για πρώτο βιολί,
του έδωσαν την τελευταία θέση στην τότε Κρατική Ορχήστρα. Ως συνθέτης ανακαλύφθηκε μετά τον
θάνατό του στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1949.

60
«Οι αποδέκτες της αυτούσιας αλήθειας συγκαταλέγονται συνήθως στους επιτυχημένους ή σε
όσους έχουν πιθανότητες να πετύχουν. Οι άλλοι, δηλαδή όσοι αποκρύπτουν ή φιλτράρουν την
αλήθεια, αργά ή γρήγορα πληρώνουν το τίμημα των υπεκφυγών τους».

«Βολευτήκαμε στη θαλπωρή της ψευδαίσθησης» θα πει, με τη ματιά του στη σύγχρονη
ελληνική πραγματικότητα, ο δημοσιογράφος Σταύρος Λυγερός. «Σε μια εικόνα πλασματική,
ταιριαστή μ’ αυτό που ο καθένας μας μόνος του και όλοι μαζί θα θέλαμε για την οικογένειά μας
και για τη χώρα. Είχαμε ένα ολόκληρο μοντέλο οικοδομημένο πάνω σε μιαν άρρητη αλλά πολύ
υπαρκτή και συμπαγή «σύμβαση» : μια εκατέρωθεν ένοχη ανοχή. Το πολιτικό σύστημα , για
να εξασφαλίσει την ανοχή της κοινωνίας απέναντι στις δικές του αμαρτίες, ανεχόταν τη λαϊκή
αυθαιρεσία στις διάφορές της μορφές, από το να σβήνει κλήσεις ως την αυθαίρετη δόμηση ή τη
διαφθορά στο Δημόσιο. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο , σ’ αυτήν την ιδιότυπη συναλλαγή ήταν
ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ουδείς αναμάρτητος, βεβαίως, αλλά δεν έχουμε όλοι τις
ίδιες αμαρτίες».

Ενας ανεξέλεγκτος ευδαιμονισμός κυριάρχησε σαν σ’ ένα όνειρο που αλλοίωνε την
πραγματικότητα. Ο σαββοπουλικός «Κωλοέλληνας» , καθεστώς ήδη από το 1989, τα χρόνια
που θα ακολουθούσαν θα διασκέδαζε «μέχρι θανάτου», όπως θα’ λεγε και ένας από τους πιο
οξυδερκείς αμερικανούς κοινωνιολόγους, ο Νιλ Πόστμαν, κομπάρσος σε μια κακόγουστη
τηλεοπτική φάρσα με τη διαπόμπευση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε πρώτο πλάνο, ζώντας
την ψευδαίσθηση της καθ’ ημάς παγκοσμιοποίησης του αμερικανικού ονείρου.

Το τέλος αυτής της μεταμοντέρνας ελληνικής ψευδαίσθησης περιέγραψε έξοχα στις αρχές του
21ου αιώνα ο «Θίασος» του Σωκράτη Μάλαμα. Ποιος, αλήθεια, σ’ ένα τέτοιο τοπίο θα
προσπαθούσε να πει πως βαδίζουμε προς τον γκρεμό, χωρίς να είναι έτοιμος να αναλάβει το
πολύ υψηλό κόστος της πράξης του;

Είκοσι πέντε αιώνες νωρίτερα, στην αρχαία Αθήνα, ο Φρύνιχος είχε καταδικαστεί σε 1.000
δραχμών πρόστιμο γιατί με την τραγωδία του «Μιλήτου Αλωσις» είχε προβάλει την ευαισθησία
των συμπολιτών του. Για το έργο του ο τραγωδός δεν είχε αντλήσει υλικό από τη μυθολογία,
όπως μέχρι τότε συνηθιζόταν, αλλά για πρώτη φορά από ένα

Σελ.55.

-πρόσφατο σχετικά- ιστορικό γεγονός : την καταστροφή της πόλης της Ιωνίας από τους
Αθηναίους. Για να γίνει πιο σαφής, στο χορικό είχε χρησιμοποιήσει Μιλήσιες που είχαν πιαστεί
αιχμάλωτες κατά την άλωση της πόλης. Το έργο κατέβηκε πάραυτα, κάθε μελλοντική διασκευή
του απαγορεύθηκε.

«Όμως, η Πολιτική με το π κεφαλαίο είναι αυτή που μπορεί να κρατά τους πολίτες σε μια στενή
σχέση με την πραγματικότητα» λέει ο Λυγερός. «Το ίδιο το πολιτικό σύστημα είχε βολευτεί στην
αυταπάτη, στο ιδεολόγημα της «ισχυρής Ελλάδας»… Είχαμε μονολόγους , όχι αναζήτηση. Τα
κόμματα έριχναν τις ευθύνες το ένα στο άλλο, χωρίς ποτέ να διασταυρώνονται επί της ουσίας
ώστε να βγαίνει κάποιο συμπέρασμα. Ετσι, από τον τελευταίο που θα ζητήσω ευθύνες είναι ο
πολίτης. Όταν του έχει δημιουργηθεί μια πλασματική εικόνα, δεν θέλει ν’ ακούσει μια αληθινή
κουβέντα που θα τον ξυπνήσει από το όνειρο. Όταν δεν έχει απέναντί του ένα αρθρωμένο
61
αξιόπιστο πολιτικό λόγο που να δείχνει ενδιαφέρον για τη ζωή του, βολεύτηκε, δεν δούλεψε,
βολεύτηκε με τους μετανάστες… Ολόκληρο το σύστημα, που συμπεριφέρθηκε μ’αυτό τον τόσο
επιπόλαιο και επιδερμικό τρόπο, του επέτρεψε να λειτουργήσει έτσι. Οι άνθρωποι δεν έχουν την
τάση να βολεύονται όταν η ζωή τους το επιτρέπει;».

«Η αλήθεια», λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο

Πελοποννήσου, Τάκης Καφετζής, «είναι ένα σκληρό διακύβευμα που αφορά τη βιοτή του
καθενός, το πώς τα βγάζει πέρα. Ούτε μια αλήθεια υπάρχει ούτε γενικώς κόσμος. Στην Ελλάδα
υπάρχουν στρώματα που από τον 19ο αιώνα έμαθαν να λένε ψέματα λαο υπάρχουν στρώματα-
οι μισθωτοί- που από τη δεύτερη δεκαετία του 20ού έμαθαν ότι δεν μπορούν να λένε ψέματα.
Στον κοινωνικό ιστό άλλη αλήθεια βιώνει ο άνεργος, άλλη ο βιοτέχνης, άλλη ο έμπορός, ο
μεγαλοεπιχειρηματίας ή ο πρόεδρος του ΣΕΒ… Ο καθένας ερμηνεύει αυτό που εμφανίζεται ως
πραγματικότητα και ως αλήθεια με τον δικό του τρόπο. Γι’ αυτό και η οργή είναι απίστευτη,
στηρίζεται σε διαφορετικές ερμηνείες της αλήθειας.

Σε ένα περιβάλλον γενικευμένης σκανδαλολογίας , όταν έχουμε Siemens, ομόλογα και

Βατοπέδι, για ποιά αλήθεια θα εγκαλούμε τον κόσμο που έζησε το «νόμιμο και ηθικό» του να
εξηγεί κάποιος ορθολογικά πως έκανε off shore για να αποφύγει τη βαριά φορολογία που
υπάρχει στην Ελλάδα κι αυτός να είναι υπουργός σε μια κυβέρνηση που λέει πως πρέπει να
έχουμε φορολογική συνείδηση. Σε μια χώρα που η -συνυφασμένη με το ψέμα- παραοικονομία
αγγίζει το 40-45% του ΑΕΠ, που υπάρχουν 172.000 δημόσιοι υπάλληλοι να έχουν «λαδωθεί»
και να έχουν δηλώσει εισόδημα το 1/3 απ’ αυτό που έχουν με άλλα αποδεικτικά στοιχεία, όπως
καταθέσεις.. Εκατόν εβδομήντα δύο χιλιάδες ανώτεροι υπάλληλοι! Αυτό δεν είναι ιεραρχία.
Είναι ένας απύθμενος κόλουρος κώνος!».

«Οι αλήθειες βρίσκονται μετά από ψάξιμο. Και στα πολύ σοβαρά θέματα, όποιος βρίσκει το 10%
της αλήθειας θεωρείται πρωτοπόρος. Αντιμετωπίζει ως και λιθοβολισμό!» εξηγεί η
δημοσιογράφος Αριστέα Μπουγάτσου. «’Διαψεύδεται’, διότι η αλήθεια που προκύπτει από τη
δημοσιογραφική έρευνα θίγει πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, βγάζει διαπλοκές , όπως
μας αρέσει να αποκαλούμε τη διαφθορά. Και όταν έπειτα από χρόνια αποδειχτεί ότι κάποιος
τα πήρε ή έστησε ή έβλαψε το δημόσιο συμφέρον και δικαιωθεί αυτός που κόμισε την αλήθεια,
είναι πολύ αργά, το κακό έχει γίνει και η κοινή γνώμη έχει εθισθεί να ακούει διαψεύσεις».

Στα Πολιτικά του Κείμενα, ο Μπρέχτ έγραφε πως η αλήθεια θέλει θάρρος για να την πεις και
εξυπνάδα να την αναγνωρίσεις. «Για να μπορείς να τη βγάλεις, πρέπει να ξέρεις και να την
υπερασπίζεσαι, να έρχεσαι σε σύγκρουση με πολλά συμφέροντα και να έχεις κρεμασμένο το
καπελάκι σου , γιατί πρέπει να ξέρεις να φεύγεις» λέει η Μπουγάτσου. «Ζούμε εποχές βίαιης
αλήθειας. Η αλήθεια εισέρχεται βίαια στη ζωή μας γιατί «ξαφνικά» μάθαμε για την κατάρρευση των
ταμείων, τον μεγάλο βαθμό διαφθοράς στις εφορίες… Στα χρόνια της ευδαιμονίας , του πλαστικού
χρήματος, της αρπαχτής, της παραοικονομίας, όταν βολεύεσαι , δεν απασχολεί αυτό. Όταν ο κόσμος
στριμώχνεται, μπαίνει σε μια φάση αυτοκριτικής. Και γι’ αυτήν , όμως, τη βίαιη αλήθεια υπάρχουν
φτιασίδια, παραθυράκια πως κάνουμε το σωστό σήμερα για να είμαστε αύριο καλύτερα. Αυτό, όμως,
δεν είναι αλήθεια. Υποθήκευση και του αύριο έχουμε σήμερα : την αμείλικτη αλήθεια, πάλι με ένα

62
ψέμα να τη συνοδεύει. Αλλά η αλήθεια έχει και τίμημα, τόσο γι’ αυτούς που τη λένε όσο και γι’ αυτούς
που την ακούνε-διότι είναι χρόνιος ο εθισμός» .

Διαβάστε

Μπέρτολτ Μπρέχτ «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια», εκδ. Στοχαστής. Κείμενο της
δεκαετίας του 1930, με το οποίο ο Γερμανός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας προσφέρει έναν
υποδειγματικό οδηγό αντίστασης κατά του επερχόμενου ολοκληρωτισμού.

Κώστας Αξελός «Προς την πλανητική σκέψη», εκδ. Εστία. Το νόημα της πορείας της παγκόσμιας ιστορίας
και η προβληματική ενός καινούργιου δρόμου. Πέρα από την αλήθεια και το λάθος και μέσα από την
πρόκληση της τεχνικής προς όλα όσα είναι, ο πλανήτης μας θα πρέπει να σκεφθεί και να κάνει την
εμπειρία του κόσμου παιχνίδι…

Δείτε

“Monty Pythons’ Life of Brian” (Orion Pictures, 1979).Ανατρεπτική κωμωδία, από τα καλύτερα δείγματα
δουλειάς της γνωστής ομάδας των βρετανών κωμικών, που εξελίσσεται σε έξοχο σχόλιο πάω στην
παραδοξότητα της μοναδικής αλήθειας.

Σελ.56.

«Η αλήθεια δεν είναι όμορφα λόγια» έλεγε τον 6ο π.Χ. αιώνα ο Λάο τσε. Η σκέψη εκείνη τη
μακρινή εποχή χαρακτηριζόταν από το γιν και το γιαν της κινεζικής φιλοσοφίας, την αρμονία
μέσα στην ενότητα των αντιθέτων, το «γίγνεσθαι εντός του είναι» του Ηράκλειτου. Ο «χρυσός
αιώνας» , βέβαια, ήρθε αργότερα για να επιβεβαιώσει την υποχώρηση της «αλήθειας της
πολλαπλότητας» που δίδασκε ο «σκοτεινός», όπως τον είπαν, Εφέσιος, μπροστά στον «κόσμο
των ιδεών» του Πλάτωνα και τον «ορθό λόγο» των Στωικών και του Αριστοτέλη. Το έδαφος για
τη γέννηση του ιδεαλισμού είχαν προλειάνει οι Σοφιστές, διδάσκοντας τον υποκειμενισμό και
τον φαινομενισμό απέναντι στον Λόγο, την αλήθεια της ψυχής για τον Ηράκλειτο.

Σε ένα από τα ελάχιστα επιγραμματικά αποσπάσματα που γλίτωσαν από τη μανία των
φανατικών σημειώνει πως ο θεός είναι μέρα και νύκτα, χειμώνας και καλοκαίρι, πόλεμος και
ειρήνη, κορεσμός και λιμός, αλλοιώνεται όπως η φωτιά, που όταν αναμειγνύεται με αρώματα
ονομάζεται με το όνομα της μυρωδιάς του καθενός. Πώς να μην ηχεί δυσνόητος για τους
ιδεαλιστές απολογητές κάθε δυϊσμού που διαπότισε παραλυτικά, τις περισσότερες φορές, την
ανθρώπινη σκέψη.

«Η αλήθεια του κόσμου έγκειται στη σύζευξη της ομόνοιας και της διχόνοιας» έλεγε. «Πατέρας
του διαλεκτικού υλισμού» για τον Λένιν, ο Ηράκλειτος, διαλύοντας τους μύθους του καιρού του,
ολοκλήρωσε με το «εν τω είναι γίγνεσθαι» το «είναι και μη είναι», την απόλυτη, ασάλευτη,
ξαλαφρωμένη από τις ποικιλίες των αισθήσεων αλήθεια, όπως την είχε ορίσει ο Παρμενίδης,
την αρχή της δυτικής σκέψης.

Όμως, η φιλοσοφία του ήταν μια «άβολη αλήθεια» για τις πλήθος θρησκείες, σκέψεις και –
ισμούς που αναπτύχθηκαν πάνω στα έργα εκείνων που τον πολέμησαν με πάθος : του
63
Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Μεταφυσικοί, μυστικιστές, ζηλωτές, θεολόγοι, σχολαστικοί
αποθέωσαν με τον τρόπο του ο καθένας τον δυϊσμό του « όντος και του μη όντος » , το
διαχωρισμό που πρώτος ο Πλάτωνας είχε δημιουργήσει. Η αλήθεια μετατράπηκε σε «εξ
Αποκαλύψεως», στο όνομά της στήθηκαν ιερά δικαστήρια. Καλό εναντίον κακού, μέρα κατά της
νύχτας, λευκό αντί για μαύρο… Μανιχαϊσμός και όλα τα δεινά, αντί για ενότητα των
αντιθέσεων και φαινομενική πολλαπλότητα , παρά την «ενάργεια» που έγκαιρα είχε διακρίνει
ως θεμέλιο της αλήθειας ο Επίκουρος.

Ετσι, για τον ιερό Αυγουστίνο αλήθεια σήμαινε την ύστατη εμπειρία της πνευματικής ζωής
μέσω της διδασκαλίας και της κατανόησης του δόγματος. Οι διαδρομές της σκέψης, από την
πραγματικότητα των Προσωκρατικών ως τον Ντεκάρτ και την ευρωπαϊκή Αναγέννηση, τον
Καντ, τον Νίτσε ή τον Χάιντεγκερ, είναι μεγάλες. Οι αλήθειες είναι λησμονημένες
ψευδαισθήσεις που εδραιώνονται με κανονιστικό ύφος και δεσμευτική ισχύ, έγραφε ο Νίτσε,
κι ο Μάρτιν Χάιντεγκερ θα συμπλήρωνε στο «Είναι και χρόνος» : «Είμαστε δεμένοι με τον
κόσμο μας με νήματα ερμηνείας και παρερμηνείας πιο παράξενα και πιο μπερδεμένα απ’ όσο θα
μπορούσαμε να φανταστούμε».

Ο συμπαντικός λόγος του Ηράκλειτου και η απαλλαγμένη από προκαταλήψεις σκέψη του
Επίκουρου επιστρέφουν στην εποχή μας ως ανάγκη. Για τον Αλέν Μπαντιού, μόνος σκοπός της
φιλοσοφίας είναι να ελευθερώσει το σχήμα της αλήθειας από κάθε θεό-οντολογική ομηρεία. Η
αλήθειας είναι δομημένη ως πολλαπλότητα, δεν είναι θεόσταλτη, προέρχεται εκ των ένδον.
Κυοφορήθηκε στη ρωγμή του συμβάντος και είναι μια διαδικασία που εκτείνεται στο άπειρο
χωρίς να ολοκληρώνεται στη διαδικασία καμιάς Αποκάλυψης.

Για τον Μισέλ Φουκό , πάλι, η αλήθεια συνδέεται με μια κυκλική σχέση με τα συστήματα που
την παράγουν και την υποστηρίζουν και με αποτελέσματα εξουσίας τα οποία παράγει και
επεκτείνει. Στο «Εξουσία, γνώση και ηθική» αναφέρεται σ’ αυτό το «καθεστώς» αλήθειας, που
δεν είναι απλώς ιδεολογικό ή υπερδομικό, όπως λέει, αλλά αποτέλεσε συνθήκη για την
ανάπτυξη του καπιταλισμού.

Τελικά, η αλήθεια είναι «μια πάρα πολύ προβληματική έννοια» όπως θα διαπίστωνε ο Κώστας
Αξελός. .Για τον έλληνα στοχαστή, η πλανητική σκέψη δεν είναι μια σκέψη της αλήθειας, αλλά
της περιπλάνησης . Η αλήθεια υπακούει στην περιπλάνηση. Αν η περιπλάνηση παίρνει μορφή
και περιεχόμενο και συγκροτεί και συγκροτείται, δίνει μια μορφή της αλήθειας.

26. «Καράβια βγήκαν στη στεριά» , πηγή εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Κουρδιστό

Πορτοκάλι, kourdistoportocali.com/default.aspx?pageid=4602., ημερομηνία
πρόσβασης 30 Ιανουαρίου 2011.

Ο «μίνι Ωνάσης», όπως τον αποκαλούσε το «Πρώτο Θέμα»-ποσοστό 40% του οποίου
εξαγόρασε στη συνέχεια- Βίκτωρ Ρέστης, ετοιμάζεται να μπει και στο Mega, εξαγοράζοντας
μεγάλο ποσοστό. Το καραβίσιο χρήμα επιχειρεί να διασώσει μηντιάρχες και φαληρισμένους
μεγαλοδιαφημιστάδες. Το αν θα τα καταφέρει ή θα βουλιάξει μαζί τους, θα το μάθουμε
προσεχώς.

64
Για την ώρα, διαβάστε ένα παλαιότερο δημοσίευμα του Ιού της «Ελευθεροτυπίας» για τις
στεριανές μπίζνες των εφοπλιστών μας.

Καράβια βγήκαν στη στεριά : Από παλιά το εφοπλιστικό λόμπι στην Ελλάδα έπαιζε μεγάλο ρόλο
στην επιχειρηματική δραστηριότητα αλλά και στις πολιτικές εξελίξεις. Οι επιρροές ακόμα και
στις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας από την εποχή του Ωνάση και του Νιάρχου είναι πλέον
ιστορικά εξακριβωμένες και δεν προκαλεί έκπληξη σε κανέναν η εικόνα , ειδικά των υπουργών
Ναυτιλίας, να επευφημούν τους Ελληνες εφοπλιστές για τη συμβολή τους στην ανάπτυξη. Είναι
εξίσου γνωστές οι μεγάλες φοροαπαλλαγές των εφοπλιστών είτε όταν τα πλοία τους σηκώνουν
την ελληνική σημαία είτε όταν σηκώνουν τις σημαίες φορολογικών παραδείσων.

Πρόσφατα ο Βουλγαράκης έταζε λαγούς με πετραχήλια στο λόμπι των εφοπλιστών για να
μετακομίσουν από το City του Λονδίνου στον Πειραιά. Η δε κατάργηση του υπουργείου
Ναυτιλίας έχει δημιουργήσει-γιατί άραγε;- τρικυμία στις εφοπλιστικές ενώσεις. Από την άλλη,
τα δυστυχήματα, η έλλειψη μέτρων ασφάλειας, η θαλάσσια ρύπανση, οι αμαρτωλές
επιδοτήσεις άγονων γραμμών αλλά και οι συνεχείς περικοπές στα ελληνικά πληρώματα είναι
ζητήματα που γρήγορα ξεχνιούνται μπροστά στα φαντασμαγορικά καράβια των εφοπλιστών,
τα κότερα, τους γάμους και τις κοσμικές εμφανίσεις τους.

Ένα μόλις μήνα πριν, υπουργοί ευχαριστούσαν δημόσια τον καπετάν Βασίλη
Κωνσταντακόπουλο ( το στενό φίλο του πρώην πρωθυπουργού με τη φαραωνική τουριστική
επένδυση στην Πύλο ) , επειδή φιλοξένησε και πάλι- όπως κάθε χρόνο- δόκιμους στο πλοίο του
“Cosco Hellas” . Ομάδα επίλεκτων εφοπλιστών συνόδευσαν τον Καραμανλή στο Πεκίνο,
κλείνοντας στην ουσία τη συμφωνία παράδοσης του λιμανιού στην κινεζική εταιρεία , πριν καν
ολοκληρωθούν οι σχετικοί διαγωνισμοί για την τύχη του ΟΛΠ.

Πάνω από 400 ελληνόκτητα καράβια έχτιζαν τα φτηνά εργατικά χέρια των Κινέζων μεταξύ
2000 και 2008 για λογαριασμό των Αγγελόπουλου, Κωνσταντακόπουλου, Τσάκου,
Μελισσανίδη, Οικονόμου, Προκοπίου, Μαρινάκη, Καϊμενάκη, Λεντούδη, Μαρτίνου, Ρέστη,
Πετράκη, Φράγκυ, Αγγελικούση, Λασκαρίδη, Λαιμού, Μυλωνά, Κυριακού , κ..α. Τα πράγματα
για το λιμάνι ήταν προδιαγεγραμμένα, όταν από το 2005 οι εφημερίδες διαπίστωναν τα
υπερκέρδη των Ελλήνων εφοπλιστών και την πρόθεση της κυβέρνησης να τους δώσει κίνητρα
για επενδύσεις. «Η χρυσή εποχή που διανύουν σήμερα οι Ελληνες εφοπλιστές καταγράφεται
και από το γεγονός ότι οι παραγγελίες για τη ναυπήγηση νέων πλοίων πού έχουν δώσει στα
ασιατικά ναυπηγεία ξεπερνούν τις 400, ενώ το κόστος για τις νέες κατασκευές υπολογίζεται σε
πολλές δεκάδες δις δολάρια. Λέγεται ότι το μπαράζ των νέων ναυπηγήσεων είναι τόσο μεγάλο,
που τα ασιατικά ναυπηγεία δεν μπορούν να δεχτούν νέες παραγγελίες, τουλάχιστον μέχρι το
2008 (Τα Νέα, 7.5.2008).

Τακτικά άρθρα σε εφημερίδες ξετυλίγουν το κουβάρι της επιχειρηματικής αλυσίδας που

οδήγησε την Κίνα στην κερδοφόρο προβλήτα του Πειραιά. Όλα στο όνομα της ανάπτυξης. «με
παραγγελίες για ναυπηγήσεις ( στην Κίνα ) που αγγίζουν τα 13 δισεκατομμύρια δολάρια καθώς
και χιλιάδες επισκευές πλοίων που υπολογίζονται σε κόστος ότι φθάνουν τα τρία δις δολάρια,
δικαίως οι Ελληνες εφοπλιστές κατέχουν πλέον τον τίτλο «γητευτές του κόκκινου δράκου»
(Πρώτο Θέμα, 20.2.2008). Σε άλλο άρθρο η ίδια εφημερίδα , μετά την έναρξη των καραμανλο-

65
κινεζικών συμφωνιών, γράφει : «Οι Ελληνες εφοπλιστές παραδέχονται ότι η ανάπτυξη της
ποντοπόρου ναυτιλίας μας οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στις μακροχρόνιες ναυλώσεις
ελληνικών πλοίων από την Κίνα».

Ν ψάξει σήμερα κανείς τις εφημερίδες και τα περιοδικά που ασχολήθηκαν και ασχολούνται με
τα εφοπλιστικά και τα ναυτιλιακά νέα, θα διαπιστώσει εύκολα πως τυλίχτηκε το κουβάρι της
Cosco στο λαιμό της Ελλάδας (Ιός, 13.7.2008).

Αυτά μέχρι το 2008, διότι από τότε –όπως επισημαίνει ένας εξειδικευμένος ιστότοπος- το
σκηνικό αλλάζει : «Πωλούν και διαλύουν πλοία οι Ελληνες «Γκρίκς». Η απομείωση της αξίας
των πλοίων, η πτωτική τάση της ναυλαγοράς, η υπερπροσφορά φορτηγών πλοίων και
δεξαμενοπλοίων, η αδυναμία των ναυτιλιακών εταιρειών να ρυθμίσουν τα δάνειά τους με τις
τράπεζες και να επαναδιαπραγματευθούν τους όρους ναυπήγησης των πλοίων τους,
διαμορφώνουν ένα ζοφερό περιβάλλον για τις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες.

Οσον αφορά τις διαλύσεις των πλοίων, οι Ελληνες εφοπλιστές οδήγησαν σε διαλυτήρια 139
πλοία, σε ένα σύνολο 833 πλοίων που διαλύθηκαν παγκοσμίως και έσπευσαν να πάνε
υπερήλικα πλοία στα διαλυτήρια της Κίνας, του Μπανγκλαντές και της Ινδίας» ( media-
shipping.gr, 21.9.2009) . Ανοιχτούς λογαριασμούς είχαν και έχουν λοιπόν οι εφοπλιστές μας
με τους Κινέζους και οι κερδοφόρες προβλήτες του ΟΛΠ είναι, όπως και να το κάνουμε, ένα
μεγάλο αντισταθμιστικό όφελος. Από την εποχή όμως που όλες σχεδόν οι εφημερίδες
αναδείκνυαν τις αρνητικές πλευρές της ελληνοκινεζικής συμφωνίας, οι Ελληνες εφοπλιστές-
πρωτεργάτες της συμφωνίας-εμβόλισαν στην κυριολεξία και τα ελληνικά ΜΜΕ.

Αυτό ίσως εξηγεί και την τωρινή προκλητική ομοφωνία στο «ζήτημα τιμής» για τη σύμβαση
με την Cosco. Η αλγεινή εντύπωση που προκαλεί ο Μπερλουσκόνι με τα ιδιόκτητα media δεν
απέχει και τόσο πολύ από την ελληνική πραγματικότητα. Ποτέ άλλοτε, τόσο πολλοί αναλυτές
και τηλεπαρουσιαστές δεν ομοφώνησαν μπροστά στην «απειλή των λιμενεργατών».

Μια γρήγορη ματιά στα ιδιοκτησιακά ζητήματα των εφημερίδων και των καναλιών ίσως αρκεί
για να ερμηνεύσει αυτή την ομοφωνία. «Εισβολή εφοπλιστών στα ΜΜΕ, οι «κουρσάροι» των
Media, εντόπιζε εφημερίδα εδώ και δύο χρόνια και δεν είχε άδικο (Το Αρθρο, 22.4.2007).

-Από την «Καθημερινή» της Βλάχου έχουμε τώρα την «Καθημερινή» και τον Σκάι του
εφοπλιστή Αλαφούζου αλλά και του εφοπλιστή Μαρινάκη.

-«Ο Βαγγέλης Μαρινάκης εισήλθε στον ΣΚΑΪ και τώρα βρίσκεται σε συζητήσεις με τον
«Αδέσμευτο» του Δημήτρη Ρίζου, απέκτησε μικρό ποσοστό στις Εκδόσεις Λυμπέρη, εκεί όπου ο
Νίκος Πατέρας ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στον Αντώνη Λυμπέρη. Σε ό,τι αφορά τον Βαγγέλη
Μαρινάκη , να σημειώσουμε ότι επενδύει σε πολιτικά ΜΜΕ, άρα ο ρόλος του μπορεί να είναι
καθοριστικός τα επόμενα χρόνια σε μια προοπτική αλλαγής της ηγεσίας της ΝΔ., εξαιτίας και
της κουμπαριάς με την Ντόρα Μπακογιάννη (Μακεδονία, 4.11.2007).

-Ο «Ελεύθερος Τύπος» ανήκε μέχρι πρότινος στον εφοπλιστή Θ.Αγγελόπουλο. Το ίδιο και ο
City FM , ο οποίος αγοράστηκε από τον εφοπλιστή Ρέστη, που στο μεταξύ έχει μπει και στην
εκδοτική εταιρεία του Πέτρου Κωστόπουλου.

66
-Από τα «Νέα» και το «Βήμα» του Λαμπράκη περάσαμε πλέον στον όμιλο ΔΟΛ_Ρέστη, ο
οποίος κατέχει και μεγάλο μέρος του Mega μαζί με τον όμιλο Μπόμπολα.

-Ο ANT1 ανήκει φυσικά στον εφοπλιστή Κυριακού.

-Το STAR ανήκει στην εφοπλιστική οικογένεια Βαρδινογιάννη.

-Μέρος του καναλιού Alter κατέχει και η Marfin του (και) εφοπλιστή Βγενόπουλου. Ούτως ή
άλλως , πάντως, το δίδυμο Κουρής-Γιαννίκος ανασαίνει κοντά στο εφοπλιστικό κεφάλαιο εδώ
και πολύ καιρό.

Το «Πρώτο Θέμα» , που φλερτάριζε συστηματικά με τον εφοπλιστή Λασκαρίδη, τελικά

«αρκέστηκε» παίζοντας με όλους-στα διθυραμβικά τρισέλιδα των «αυτοδημιούργητων»
καπεταναίων , μέχρι που κατέληξε στα στιβαρά κατασκευαστικά χέρια.

Όλα σχεδόν τα ΜΜΕ έχουν περάσει σε 4-5 επιχειρηματικούς και εφοπλιστικούς ομίλους, που
είναι και ανά δύο ή ανά τρείς συνεταίροι. Μεγάλα δημοσιογραφικά και πολιτικά ονόματα
σχετίζονται άμεσα ( με γάμους) και έμμεσα ( με κουμπαριές) με εφοπλιστές. Από το «βασικό
μέτοχο» περάσαμε στο …βασικό εφοπλιστή. Παρά τις σχέσεις , αυτές όχι και τόσο εμφανείς στα
μάτια και τα αυτιά των πολιτών, εξακολουθούν να αυτοπροβάλλονται σαν αξιόπιστες πηγές
ενημέρωσης. Ποιος όμως μπορεί να πιστέψει την αμερόληπτη στάση ενός αναλυτή με
κουμπάρο εφοπλιστή ή με εργοδότη που μεσολάβησε στην υπογραφή της συμφωνίας ΟΛΠ-
Cosco;

Πριν από λίγες μέρες, άρθρο σε μικρή εφημερίδα ( του δεξιού χώρου) έφτανε στο συμπέρασμα
ότι θα εκλεγεί η Ντόρα Μπακογιάννη στην ηγεσία της Ν.Δ. επειδή έχει εξασφαλίσει την εύνοια
των εφοπλιστών , δηλαδή των μεγάλων καναλιών! Θυμίζουμε ότι η κ.Μπακογιάννη μίλησε
πολύ αυστηρά για τους λιμενεργάτες που «διασύρουν τις συμφωνίες της χώρας» .και βέβαια,
πρώτος πρώτος ο Καρατζαφέρης φρόντισε να τα γυρίσει για την αποικιοκρατική σύμβαση ,
εξασφαλίζοντας τη θέση του στα «εφοπλιστικών συμφερόντων» παράθυρα.

Η ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΤΗΝ ΚΙΝΕΖΙΚΗ COSCO

Οι δρόμοι του λιμανιού

Στον Πειραιά οι «διεθνείς διαχειριστές» καταπλέουν με τη βοήθεια του πρωθυπουργού, ενώ ο

υπουργός Εμπορικής ναυτιλίας Γ.Βουλγαράκης θα εκτελεί χρέη τροχονόμου στο λιμάνι των
Κινέζων….

Το νεοελληνικό ριάλιτι του οne man show στη σημερινή συγκυρία δεν είναι, φυσικά,
αποκλειστικότητα του κυρίου Χριστοφοράκου. Την ίδια τακτική ακολουθούν πολλοί
παράγοντες ( υπουργοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι κ.λ.π. ) . Όμως, πιο πετυχημένος
παίκτης του ριάλιτι έχει αναδειχτεί ο πρωθυπουργός : Ολομόναχος χειρίστηκε ο Κ.Καραμανλής
και το ζήτημα της εκχώρησης του λιμανιού του Πειραιά στην κινέζικη Cosco . Επίσημα και
αδιαμφισβήτητα ύστερα από δύο ολόκληρα χρόνια αποδεικνύεται ο κύριος πρωταγωνιστής στη
διαδικασία της προαποφασιμένης εκχώρησης. Σήκωσε στις πλάτες του όλο το βάρος αυτής

67
της συμφωνίας με τη βοήθεια ελλήνων επιχειρηματιών και εφοπλιστών και τη φροντίδα των δύο
υπουργών του.

Η σινική βόλτα.

Κίνα 2006. Ομιλία Καραμανλή μετά την επαφή με τον κινέζο πρόεδρο : «……Οσον αφορά τον
τομέα της ναυτιλίας, συμφωνήσαμε να υποστηρίξουμε τη συνεργασία μεταξύ λιμένων και
ναυτιλιακών επιχειρήσεων των χωρών μας καθώς και να αξιοποιήσουμε τα λιμάνια μας ως
διαμετακομιστικά κέντρα προώθησης των προϊόντων μας σε γειτονικές χώρες». Αυτά είπε,
μεταξύ άλλων, τότε, ο πρωθυπουργός και είναι προφανές ότι δεν εννοούσε ότι ο ΟΛΠ θα
αγοράσει το λιμάνι της Σαγκάης. «Μετά τις επαφές του κ.Καραμανλή θεωρείται βέβαιο ότι οι
Κινέζοι θα δείξουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιδιωτικοποίηση των ΟΛΠ και ΟΛΘ που
προγραμματίζει ήδη η κυβέρνηση»(«Το Βήμα» 22.1.2006).

Τον πρωθυπουργό ακολουθούσαν οι εφοπλιστές Ευθυμίου, Τσάκος και Ρέστης, και άλλοι
επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην κινεζική αγορά. «Τα τελευταία χρόνια
περισσότεροι από 60 έλληνες εφοπλιστές έχτισαν πλοία στην Κίνα και εγκαινίασαν
παράλληλες πολυσχιδείς ναυτιλιακές δραστηριότητες. Υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι δέκα
εφοπλιστές που θα μπορούσαν να είναι στην αποστολή : οι κύριοι Θεόδωρος Αγγελόπουλος,
Κωνσταντακόπουλος, Πιστιόλης, Κούστας, Γεωργιόπουλος, Πολέμης, Αγγελικούσης,
Διαμαντίδης, Χατζηπατέρας και Φράγκος είναι μερικοί από τους οποίους έχουν χτίσει τα
τελευταία πέντε χρόνια περισσότερα από 100 πλοία ελληνικών συμφερόντων σε λιμάνια της
Κίνας» («Το Πρώτο Θέμα» 22.1.2006).

Αφού, λοιπόν, οι επιχειρηματίες-εφοπλιστές δραστηριοποιούνται στην Κίνα ήταν επόμενο να

«ανταποδώσει» η κινεζική κυβέρνηση τις επενδύσεις. Η διαφορά , όμως, είναι ότι η Κίνα δια
της Cosco δεν χτίζει καράβια ούτε φέρνει μετάξια στην Ελλάδα. Απλά, σε έναν προκαθορισμένο
διαγωνισμό αποκτά έναν κερδοφόρο ελληνικό οργανισμό δια χειρός πρωθυπουργού. Εάν
μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα…

Σε μια αναλυτική συζήτηση με τον βουλευτή Πειραιά του ΣΥΡΙΖΑ Θοδωρή Δρίτσα
προσπαθήσαμε να ανιχνεύσουμε το ομιχλώδες τοπίο πάνω από το λιμάνι του Πειραιά. Η
έκφραση «λιμάνι της αγωνίας», όπως ονομάζεται η μαχητική δημοτική παράταξη στην οποία
συμμετείχε για χρόνια ο Θοδωρής Δρίτσας , περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο τη σημερινή
κατάσταση στον Πειραιά.

Το εφοπλιστικό λόμπι.

«Πάντως, το ράλι στις τιμές δεν έχει στενοχωρήσει καθόλου μια μικρή ομάδα συμπατριωτών
μας. Πρόκειται για τους εφοπλιστές, που κερδίζουν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια τη μέρα από
το μίσθωμα των πλοίων τους για τη μεταφορά κάθε είδους φορτίων. Είναι τόσο μεγάλη η
συσσώρευση χρήματος […] που ορισμένοι προσλαμβάνουν γνωστά στελέχη του τραπεζικού
χώρου να τους διαχειρίζονται την περιουσία. Αλλοι επενδύουν σε άλλους κλάδους, π.χ.
αποκτώντας συμμετοχές στο μετοχικό κεφάλαιο τραπεζών, κι άλλοι στο real estate και στα
χρηματοοικονομικά προϊόντα». Αυτά έγραφε η «Ελευθεροτυπία» στις 4.7.2008.

68
«Αυτό είναι γνωστό» σχολίασε ο συνομιλητής μας. «Τα μεγάλα εφοπλιστικά κεφάλαια δεν
μπορούν να επενδύσουν πλέον αποκλειστικά σε πλοία. Εχουν αδιάθετα τεράστια κεφάλαια και
γι’ αυτό στρέφονται και σε άλλους τομείς όπως ο κατασκευαστικός χώρος, χωρίς να
ενδιαφέρονται για τη χρήση ή τη χρησιμότητα της κατασκευής».

«Δεν γίνεται διαπραγμάτευση»

Πως συμβιβάζεται η προτροπή για περισσότερες ελληνικές σημαίες στα πλοία και εγκατάσταση
των εφοπλιστών εδώ αντί στο Λονδίνο με την ταυτόχρονη υποστολή της σημαίας στα λιμάνια
και άλλους οργανισμούς;

«Αν και τα δύο αυτά θέματα συνδέονται, εντούτοις διαφέρουν. Το θέμα της παλιννόστησης»
μπήκε στην επικαιρότητα με το γελοίο αυτό τρόπο του City και των φόρων που έβαλε ο
Μπράουν. Το θέμα διογκώνεται τεχνηέντως. Η παράμετρος των φόρων δεν είναι το επαρκές
κίνητρο των ελλήνων εφοπλιστών για να «παίξουν» με το ναυτιλιακό σύστημα της Αγγλίας.
Υπάρχει μια κόντρα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι γι΄ αυτό θα φύγουν ή θα αλλάξουν σημαία στα
πλοία τους. Στην πανηγυρική συνεδρίαση της Βουλής που έγινε πρόσφατα για την ευρωπαϊκή
ημέρα της θάλασσας και παρευρέθηκαν εκπρόσωποι των εφοπλιστών δεν ειπώθηκε τίποτα
συγκεκριμένο γι’αυτό το ζήτημα. Όλα ήταν ευχολόγια. Επίσημα λοιπόν δεν γίνεται καμιά
διαπραγμάτευση. Αν γίνεται παρασκηνιακά, θα το καταλάβουμε μόνο δια του αποτελέσματος.
Η γενική τάση τους είναι να είναι παντού και ευέλικτοι. Αυτό όμως που υπάρχει όντως είναι μια
πολύ μεγάλη αύξηση εισροής ναυτιλιακού συναλλάγματος. Αν δεν το είχε αυτό ο Αλογοσκούφης
αυτόν τον καιρό θα αντιμετώπιζε τεράστια προβλήματα».

Είναι γεγονός ότι οι μεταφορές κεφαλαίων γίνονται σήμερα σε δευτερόλεπτα, ενώ η ισοτιμία
δολαρίου-ευρώ ευνοεί τις μετατροπές. Γνωρίζουμε ότι πολλοί εφοπλιστές αφού κάνουν τις
μετατροπές επιλέγουν ελληνικές τράπεζες για την αρχική εισαγωγή του κεφαλαίου και για να
ενισχύουν τη θέση τους εδώ , άσχετα αν τη μια μέρα μπαίνουν τα κεφάλαια και την άλλη
βγαίνουν. Από το σημείο όμως αυτό και πέρα αρχίζουν μαζί με τις καταθέσεις, τα χατίρια και τα
παρατράγουδα.

Το εφοπλιστικό-κατασκευαστικό κεφάλαιο πρωταγωνιστής στο χωροταξικό της Ελλάδος, ή πως

όλα συνδέονται! Μας μίλησε ο κ. Δρίτσας για την πονεμένη ιστορία των Λιπασμάτων στη
Δραπετσώνα. Εκεί χωρίς να υφίσταται ουσιαστικά καμιά πραγματική ανάγκη υπάρχει-σχεδόν-
η απόφαση να κτιστεί στα 700 στρέμματα ένα τεράστιο ναυτιλιακό κέντρο , μια πόλη 10.000
κατοίκων με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για την περιοχή.

Στη Δραπετσώνα πια….

«Αυτός ο χώρος ανήκει στην Εθνική Τράπεζα, στον ΟΛΠ , σε 2-3 άλλες βιομηχανίες και κάποια
τμήματά του στους δήμους Δραπετσώνας και Κερατσινίου. Η γενική κατεύθυνση πάντα ήταν
να γίνει ένα πάρκο υπερτοπικής εμβέλειας, με έξοδο στη θάλασσα, αλλά η πρόταση Σουφλιά
επιβάλλει τώρα τσιμέντο παντού. Υπάρχουν βέβαια μεγάλες αντιδράσεις και ελπίζω ότι θα
επανακαθοριστούν οι διαδικασίες.

69
«Η Εθνική Τράπεζα τα κανονίζει όλα. Από κοντά η ΟΛΠ Α.Ε και ακολουθούν το ΥΕΝ και το
ΥΠΕΧΩΔΕ. Δεν μαθαίνουμε επίσημα τίποτα πέρα από επιλεκτικά διοχετευμένες πληροφορίες
από το Ντουμπάι και για το έντονο ενδιαφέρον ελλήνων εφοπλιστών και κατασκευαστών. Δεν
υπάρχει καμιά μελέτη σκοπιμότητας».

Το δεύτερο παράδειγμα που αποδεικνύει αυτές τις στενές σχέσεις είναι η κίνηση που
παρατηρείται στο λιμάνι ειδικά στο χώρο των κρουαζερόπλοιων και των κατόχων τους.
Πρωταγωνιστής πάλι το χωροταξικό που «απογυμνώνει» το λιμάνι του Πειραιά από την
ακτοπλοϊκή του λειτουργία προς Λαύριο και Ραφήνα αφήνοντας ελάχιστες μόνο γραμμές. Η
έμφαση δίνεται στα κρουαζερόπλοια που φυσικά δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα.

«Χιλιάδες πούλμαν πάνε τους επιβάτες το πρωί στην Ακρόπολη και μετά τους γυρίζουν σαν
κοτόπουλα πίσω στα πλοία. Η κατάσταση πλέον ακόμα και για την Ακρόπολη είναι αδιανόητη.
Οι εισπράξεις από τον ελλιμενισμό των κρουαζερόπλοιων μπορεί να είναι μεγάλες, αλλά
τεράστια είναι και η πίεση των εφοπλιστών για λιμάνι μεγάλης χωρητικότητας για τα γιγάντια
πλοία. Θέλουν να χωράνε ταυτόχρονα 15 τέτοια πλοία κι όχι 3-4. Ο δε εμπορικός κόσμος του
Πειραιά δεν κερδίζει τίποτα από αυτό το πηγαινέλα. Μόνο στην τροφοδοσία γίνεται κάποιος
τζίρος.

Τι απομένει στο τέλος και ποια θα είναι η επιβάρυνση δεν το ξέρει κανένας. Ένα
κακομελετημένο σχέδιο με αποκλειστικό κριτήριο τις πιέσεις των εταιρειών που δεν λαμβάνει
υπόψη το τι είδους λιμάνι είναι ο Πειραιάς. Δεν είναι μόνο η μεταφορά των νησιωτών στο
«μητροπολιτικό κέντρο» , είναι η μεταφορά στο δεύτερο σπίτι τους, στον Πειραιά. Πώς θα τους
πάνε στο Λαύριο; Συνολική σχεδιασμένη μελέτη για τη ρύθμιση αυτού του χωροταξικού δεν
υπάρχει».

Ο Πειραιάς , δηλαδή, θα γίνει ένα λιμάνι αποκλειστικά για τα κρουαζερόπλοια και τα

κοντέινερ;

«Ακριβώς! Γενικώς θέλουν την Ελλάδα ένα χώρο διαμετακομιδής, μια χώρα τράνζιτ. Ως
«ναυτιλιακή εθνική αναπτυξιακή πολιτική» βαφτίζεται κάθε ευκαιριακή επιλογή, όπως το
έκτρωμα που πήγαν να κάνουν στο λιμάνι της Νάξου ή στα Στύρα. Ακόμα και ο τουρισμός
γίνεται τράνζιτ».

Cosco, το επίνειο της Αθήνας.

Ο κ.Δρίτσας αναλύει τις συνθήκες που οδήγησαν τον πρωθυπουργό στην παράδοση ενός ακόμα
εθνικού φορέα σε «διεθνείς διαχειριστές» :

«Το λιμάνι του Πειραιά για όλη τη Μεσόγειο θεωρείται φιλέτο. Η γεωγραφική θέση του, το
μέγεθός του και το βάθος του είναι τεράστια πλεονεκτήματα. Δεύτερον, υπάρχει σήμερα η
βεβαιότητα ότι οι θαλάσσιες εμπορικές μεταφορές θα διατηρηθούν σε διαρκή άνοδο, με
ορίζοντα μεγάλης διάρκειας. Τρίτον, το εμπορικό λιμάνι όπως είναι τώρα, χωρίς καν ο ΟΛΠ να
έχει κάνει τις επενδύσεις και τις ενισχύσεις υποδομής που σταμάτησαν για συγκεκριμένους
λόγους, είναι κερδοφόρο.

70
«Η κυβέρνηση θεωρεί απόδειξη ανικανότητας του Δημοσίου και επομένως αιτία της
ιδιωτικοποίησης , την ηθελημένη καθυστέρηση στην πραγματοποίηση των στόχων του ΟΛΠ.
Ολο όμως το πρόγραμμα του ΟΛΠ που έχει υλοποιηθεί μέχρι τώρα έκανε το λιμάνι πολύ
αποδοτικό και λειτουργικό. Ολο αυτό το διάστημα η προβλήτα ΙΙ διαμορφώθηκε με όρους
δημόσιας διαχείρισης και μάλιστα του προηγούμενου καθεστώτος του ΟΛΠ, πριν δηλαδή την
τωρινή μορφή της ημι-ιδιωτικοποίησής του. Εκσυγχρόνισε το λιμάνι. Εγκατέστησε ένα εξαίρετο
ηλεκτρονικό σύστημα.

Η δεύτερη φάση του σχεδίου ήταν ο εκσυγχρονισμός της υπερδομής της προβλήτας ΙΙ (αυτής
που είναι τώρα εν ενεργεία) και η ολοκλήρωση της κατασκευής της προβλήτας Ι. Ενώ
ξεκίνησε, τώρα καρκινοβατεί, δεν χρηματοδοτείται , παρ’ όλο που το κόστος της δεν είναι
απαγορευτικό για τις δυνατότητες του ΟΛΠ. Το τελευταίο μέρος του σχεδίου ήταν η προβλήτα
ΙΙΙ που είναι μέσα στο Πέραμα, μια επέκταση προβληματική και καθόλου μελετημένη. Είναι ένα
«φάντασμα» που δεν ξεκινάει ούτε ως μελέτη.

Με αυτά τα δεδομένα το δημόσιο λιμάνι είχε και έχει όλες τις δυνατότητες να είναι μέσα στο
παιχνίδι. Διαθέτει και το know how, και την υποδομή. Η κυβέρνηση λέει ότι ο ΟΛΠ δεν έχει τη
δυνατότητα να καλύψει το επενδυτικό πρόγραμμα των 450 εκατ. ευρώ. Από αυτά, όμως, τα 300
εκατ. περίπου αφορούν το φάντασμα προβλήτα ΙΙΙ. Το επενδυτικό αυτό πρόγραμμα φτιάχτηκε
από την διοίκηση του ημι-ιδιωτικοποιημένου ΟΛΠ και ήταν όλα τα δεδομένα εν γνώσει της
κυβέρνησης. Για δύο δε χρόνια το υπερασπίστηκε φανατικά μέχρι που ο πρωθυπουργός πήγε
στην Κίνα.

Μετά, ανακάλυψαν ότι ο ΛΠ δεν έχει «δανειοληπτική ικανότητα» και ότι δεν μπορεί να φέρει
σε πέρας το σχέδιο. Αυτά τα επιχειρήματα προβάλλει ο Βουλγαράκης. Ετσι κι’ αλλιώς, όμως, τα
προβάλλει με βάση την υπέρογκη δαπάνη που χρειάζεται η προβλήτα ΙΙΙ. Για την Ι και την ΙΙ το
ποσό είναι 150 εκατ. και είναι απολύτως και αποδεδειγμένα μέσα στις δυνατότητες του ΟΛΠ.
Απλά το πάγωσε. Ακόμα, όμως, κι αν ήθελες να πουλήσεις ( ή να εντάξεις, όπως αρέσκεται να
λέει η κυβέρνηση, για λόγους αναπτυξιακούς το λιμάνι στο διεθνή ανταγωνισμό ), εάν είχε
ολοκληρωθεί η επένδυση θα ήταν υπερπολλαπλάσια η διαπραγματευτική δυνατότητα. Οι δύο
μελέτες που υπάρχουν και που παραγγέλθηκε η μια από το υπουργείο και η άλλη από τη ΓΣΕΕ
στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά συμπίπτουν στην περιγραφή των δεδομένων σε πολλά
ζητήματα. Τη μελέτη του υπουργείου δεν μας την έχει δείξει ο υπουργός για να δούμε την
υπεροχή της. Σε μια ημερίδα στο ΠΑΠΕΙ στην οποία συμμετείχαν ειδικοί επιστήμονες και
μάλιστα ο ένας καθηγητής, ήταν επί Ν.Δ πρόεδρος του ΟΛΠ , είπαν καθαρά ότι επιστημονικά
δεν αποδεικνύεται με κανένα τρόπο ότι η επιλογή Βουλγαράκη έχει πλεονεκτήματα απέναντι σε
άλλες λύσεις. Ο ισχυρισμός Βουλγαράκη ότι η επιλογή αυτή αποτελεί προϊόν μελέτης είναι στον
αέρα.

Η μελέτη που επικαλείται, μέρος της οποίας δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες, έχει τόσο προφανή
επιλεκτικά και μονομερή στοιχεία για να δικαιολογήσει την πώληση, ώστε δεν μπορεί να
διεκδικήσει επιστημονικό κύρος. Αντίθετα η άλλη μελέτη της ΓΣΕΕ σαφέστατα θέτει
παραμέτρους που καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι τα πλεονεκτήματα του Πειραιά δεν
μπορούν να διατηρηθούν εάν δεν υπάρχει κάποιου είδους δημόσιος έλεγχος και δυνατότητα

71
κυριαρχικής ευελιξίας. Το σλόγκαν όμως, του υπουργού είναι ότι ο διεθνής ανταγωνισμός
απαιτεί παγκόσμιους διαχειριστές».

Ενας ακόμα εθνικός αποχαιρετισμός.

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες που δεν έχουν διαθέσει μέρος των λιμανιών τους σε διεθνείς
διαχειριστές το κάνουν με περισσότερες της μιας εταιρείες. Δεν δημιουργούν μονοπώλιο στα
μεγάλα κρατικά τους λιμάνια.

«Ο ίδιος ο Βουλγαράκης παραδέχτηκε ότι όλα τα κράτη στους περισσότερους διαγωνισμούς

που κάνουν για να εκχωρήσουν δημόσιες επιχειρήσεις δεν επικεντρώνονται τόσο στην
πλειοδοσία την οικονομική όσο στην ποιοτική, δηλαδή κατά πόσο οι εταιρείες που συμμετέχουν
σε ένα διαγωνισμό εξασφαλίζουν και δεσμεύονται σε προϋποθέσεις που είναι συμβατές με τη
δική τους λιμενική και κρατική πολιτική. Εδώ δεν υπάρχει τίποτα».

Το ΥΕΝ είναι απλός παρατηρητής.

«Ακόμα χειρότερα. Αποδέχονται ως κανόνα τη μειωμένη παραγωγικότητα της επένδυσης.

Σύμφωνα με την προκήρυξη, κάθε εταιρεία έπρεπε να δεσμευτεί για μέγιστο προσδοκώμενο
κύκλο εργασιών, δικαιούται όμως να πετύχει το στόχο αυτό μειωμένο κατά 30%. Από κει και
κάτω τρέχουν ρήτρες. Ο τρόπος όμως ελέγχου αν η εταιρεία σωστά μειώνει κατά 30% τα έσοδα
είναι ανύπαρκτος. Αντίθετα, οι τρόποι απόκρυψης των πραγματικών στοιχείων από μεριάς
εταιρείας είναι πολλαπλοί».

Γιατί, τελικά, ο κ. Καραμανλής έκανε μια τέτοιου είδους επιλογή να βάλει μια άλλη ξένη,
κρατική εταιρεία στο λιμάνι του Πειραιά;

«Το γιατί δεν μπορούμε να το απαντήσουμε πλήρως. Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά. Αυτό,
όμως, που μπορούμε να απαντήσουμε είναι ότι έγινε. Μια κρίσιμη στιγμή είναι το ταξίδι του
στην Κίνα, όπου στην ουσία εκεί κλείνει και τη συμφωνία. Όχι με οικονομικά, αλλά με πολιτικά
κριτήρια. Μετά αρχίζουν οι υποθέσεις για τα κίνητρα της επιλογής του πρωθυπουργού. Ότι οι
Κινέζοι μπαίνοντας στην παγκόσμια αγορά θα εξασφαλίσουν προνομιακή μεταχείριση για την
Ελλάδα. Ακολουθούσαν τον πρωθυπουργό επιχειρηματίες και εφοπλιστές που δεν ξέρουμε τι
του έλεγαν και πως τον έπειθαν. Εκείνο που ξέρουμε ότι τότε χωρίς απολύτως καμία μελέτη-
ούτε καν αυτή που επικαλείται τώρα ο Βουλγαράκης- ο Καραμανλής κλείνει μια πολιτική
συμφωνία. Όχι μόνο την κλείνει, αλλά την αναθέτει τότε στον Κεφαλογιάννη που τη
διαχειρίζεται με άτσαλο τρόπο και με αποτέλεσμα να σπάσει τα μούτρα του. Επιμένει όμως και,
παρά το γεγονός ότι την εντάσσει υποχρεωτικά στο πλαίσιο διεθνούς πλειοδοτικού
διαγωνισμού, την οδηγεί με προαναγγελθείσα βεβαιότητα, στην Cosco! Είναι δηλαδή μια
διαδικασία δύο ετών που ενώ τηρούνται όλοι οι τύποι επιτυγχάνεται μια προαποφασισμένη
συμφωνία. Εδώ αναρωτιέται κανείς πως δηλαδή λειτουργεί αυτός ο παγκόσμιος ανταγωνισμός.
Οι άλλες εταιρείες δεν ήταν τεράστιες; Στην παγκόσμια αγορά οι μισές από αυτές τις εταιρείες
είναι καθαρά διαχειριστές λιμανιών και οι άλλες μισές μεικτές, δηλαδή έχουν και εμπορικές
μεταφορές. Αυτό σημαίνει όμως πολλά και στις επιλογές τους. Η εμπορική σχέση με τη
διαχείριση των λιμανιών θα δίνει και τις ανάλογες προτεραιότητες στα δικά τους προϊόντα και

72
μεταφορές. Επειδή δε το λιμάνι του Πειραιά έχει και όρια χωρητικότητας, η επιλογή θα είναι
συγκεκριμένη».

Ποια είναι τα ανταλλάγματα λοιπόν αυτής της πολιτικής συμφωνίας; Η Cosco είναι κρατική,
δεν είναι διεθνής όμιλος. Το βαθύ κράτος που τη διοικεί έχει τη δυνατότητα ακόμα και να
ρισκάρει κάποια κέρδη εν ονόματι ίσως πολιτικών επιλογών. Σε αυτά δεν απάντησε κανένας,
ενώ τέθηκαν τα ερωτήματα απ’ όλα τα κόμματα.

Στο θέμα το εργασιακό, τα πράγματα είναι οικτρά : Με τη σύμβαση, η Cosco δεσμεύεται να

κρατήσει στην προβλήτα ΙΙ αυτούς που δουλεύουν αυτή τη στιγμή για ένα χρόνο με εξάμηνη
παράταση. Ηδη, όμως, τώρα προσλαμβάνονται συμβασιούχοι εργαζόμενοι και με συνθήκες
απαράδεκτες. Αυτό το νέο καθεστώς εργασίας θα κληρονομήσει ως δώρο η Cosco .

Οσο για το ζήτημα με την «τρέχουσα» και την «παρούσα» αξία και τα διαφορετικά στοιχεία της
προσφοράς των Κινέζων που ανακοίνωσαν, αντίστοιχα, ο υπουργός και η εταιρεία, είχαν σαν
αποτέλεσμα να γελάει ο διεθνής Τύπος με την Ελλάδα. Εγγράφως ζήτησαν οι βουλευτές τα
στοιχεία και τη σύμβαση στη Βουλή, αλλά τους απάντησαν με δισέλιδες επιστολές και με
πινακάκια σαν αυτά που χρησιμοποιούν οι διαχειριστές για τα έξοδα της πολυκατοικίας τους.

Πόσο διεθνείς διαχειριστές;

Κλείνοντας και αντί άλλων επιχειρημάτων παραθέτουμε ένα μέρος από τη συνέντευξη του
έλληνα εκπροσώπου της Cosco στο περιοδικό Logistics & Management (25.10.2006) :

«Επιθυμία της Cosco είναι η αξιοποίηση τόσο του προβλήτα Ι, όσο και του προβλήτα ΙΙ στο
λιμάνι του Πειραιά . Οι κινήσεις αυτές γίνονται εκ μέρους αυτού του μεγάλου κινεζικού ομίλου
διότι έχει εκτιμηθεί η στρατηγική θέση του Πειραιά , ο οποίος βρίσκεται στο ιδανικότερο σημείο
για τη διαμετακόμιση φορτίων τόσο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Μεσογείου, όσο και στους
λιμένες της Μαύρης Θάλασσας. Ηδη η ηγεσία της Cosco έχει εκφράσει το έντονο ενδιαφέρον
της στον πρωθυπουργό […] Όπως διαβάζουμε μάλιστα και στον Τύπο, την υπόθεση αυτή έχει
αναλάβει να εποπτεύσει και να συντονίσει ο κ.Καραμανλής προσωπικώς. Το “Cosco Hellas”
αποτελεί το δώρο το κάπτεν Γουέι προς τον κ.Καραμανλή έπειτα από τις χρήσιμες και
εποικοδομητικές διαβουλεύσεις που είχαν τον Ιανουάριο. Ο καπετάν Βασίλης
Κωνσταντακόπουλος που είχε ιδιαιτέρως στενές σχέσεις με την Cosco άνοιξε το δίαυλο γι’
αυτή τη συνεργασία».

Χάρτινο το καραβάκι.

Τις μέρες αυτές που τα ΜΜΕ διαμαρτύρονται για την ακρίβεια των εισιτηρίων πνίγουν
ταυτόχρονα τους πολίτες με τις εικόνες των ισχυρών ελλήνων εφοπλιστών. Όλα τα κανάλια
βομβαρδίζουν τους τηλεθεατές με σποτάκια για την ελληνική εφοπλιστική ναυτιλιακή δύναμη
με τη χορηγία της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών.

Πριν, όμως ,παλιοί και νέοι εφοπλιστές ανοίξουν τα πανιά τους για τις επτά θάλασσες έκαναν
μια βόλτα για ψώνια στα ΜΜΕ, σε σημείο που σήμερα υπάρχει πλέον άμεση σχέση του
εφοπλιστικού λόμπι με τον Τύπο και την τηλεόραση. Είναι φανερό ότι, εκτός από το πρεστίζ, οι
εφοπλιστές-επιχειρηματίες διασφαλίζουν επενδύοντας στα ΜΜΕ τη θετική προβολή τους. Κι
73
αν οι γνωστοί «νταβατζήδες» του πρωθυπουργού είχαν καλά καταλάβει την απαιτούμενη σχέση
τους με τα ΜΜΕ, τώρα το συνειδητοποίησαν και οι θαλασσινοί.

Την ώρα που όλοι ψάχνουν το ταξίδι του κ.Λιάπη ή τις καταθέσεις του κ.Τσουκάτου, ξεχνούν το
ρόλο και το σέρβις που προσέφερε μεγάλο μέρος των ΜΜΕ στη διεισδυτική μανία του
εφοπλιστικού κεφαλαίου σε κάθε τομέα της ελληνικής οικονομίας. Όταν ο κ. Λιάπης
προανήγγειλε το κλείσιμο της Ολυμπιακής, η Aegean του κ.Λασκαρίδη γιγάντωνε το στόλο της,
ενώ το «Πρώτο Θέμα» φιλοτεχνούσε το προφίλ του επιχειρηματία και παρουσίαζε τους
συνδικαλιστές περίπου σαν αιτία της καταστροφικής πορείας της Ο.Α. Υμνοι του κ.Τράγκα
στην «οικολογική» επέκταση της ΠΕΤΡΟΛΑ στη «Χώρα» την ώρα που δινόταν η πρώτη άδεια.
Στην ίδια ημέρα της συμφωνίας τρέξανε ολοσέλιδοι «πακτωλοί κινεζικών χρημάτων». Το
ημερήσιο λάϊφστάϊλ περιέχει απαραιτήτως εφοπλιστές. Συμπτώσεις;

Πέρα, όμως, από τις σχέσεις άμεσης ιδιοκτησίας καναλιών και εφημερίδων από εφοπλιστικούς
ομίλους το σύνολο σχεδόν του Τύπου «χτίζει» τα πορτρέτα των εφοπλιστών που
δραστηριοποιούνται στα ΜΜΕ. «Βίκτωρ Ρέστης: ο μίνι Ωνάσης που θέλει να γίνει Λαμπράκης
στη θέση του Λαμπράκη, στον άγριο κόσμο των ΜΜΕ;» («Πρώτο Θέμα» 18.3.2008). «Γερά
στο παιχνίδι για τον Alpha Βγενόπουλος και εφοπλιστές» («Χώρα», 5.5.2008). «Οι κουρσάροι
των media , εισβολή εφοπλιστών στα ΜΜΕ» («Το Αρθρο», 22.4.2007). Η κ.Αγγελοπούλου
αγόρασε τον «Ελεύθερο Τύπο», ενώ στο τσάκ απέτυχε η αγορά του «Πρώτου Θέματος» από
τον κ. Λασκαρίδη.

Συμπτωματικά, με άρθρο του στο «Πρώτο Θέμα» ο κ.Π.Δούκας στις 10.2.2008 παρουσίασε το
προαποφασισμένο κυβερνητικό σχέδιο :

«Η απευθείας σύνδεση κινεζικών πλοίων με τα λιμάνια, τα τακτικά δρομολόγια της Cosco είναι
δείγμα των μεγάλων δυνατοτήτων για ανάπτυξη. Η αποπεράτωση και σύνδεση της Εγνατίας
και των κάθετων αξόνων με 5 λιμάνια, 6 αεροδρόμια και με το σιδηροδρομικό δίκτυο θα
επιτρέψει στην Ελλάδα να ολοκληρώσει τη μετεξέλιξή της σε διεθνή κόμβο συνδυασμένων
μεταφορών».

Συμπτωματικά επίσης δίπλα στον κ. Δούκα υπήρχε άρθρο με τίτλο «ποιός θα πληρώσει το 1.2
δις της εθελουσίας εξόδου σε ΟΤΕ, λιμάνια, Ολυμπιακή και ΟΣΕ, δυσβάστακτο το κόστος ..»

Ελάχιστες μέρες πριν από την οριστικοποίηση της συμφωνίας πώλησης του ΟΛΠ, με αφορμή τα
Ποσειδώνια , οι μισές εφημερίδες συνόδεψαν α φύλλα τους με πολυτελή περιοδικά που εξήραν
τον εφοπλιστικό χώρο με χορηγούς τους πρωταγωνιστές του.

Οι οικονομικές εφημερίδες αναφέρονται στα τεράστια κέρδη των εφοπλιστών, ενώ ο υπουργός
Οικονομικών ανακοινώνει κι άλλα κίνητρα και φοροαπαλλαγές. Δοξάζονται στα ΜΜΕ
εφοπλιστές επειδή δωρίζουν αφορολόγητα ποσά σε φορείς ( με προτίμηση σε τομείς της
αρχαιολογικής υπηρεσίας, που συμπτωματικά αποτελούν εμπόδια στον κατασκευαστικό τους
οίστρο). Λοιδωρούνται πολιτικοί για τις επιχειρηματικές τους φιλίες, αλλά άφθαρτοι
παραμένουν οι λαμπροί εφοπλιστές.

74
Ολες οι οδηγίες της Ε.Ε που αφορούν τα απόβλητα, υα ατυχήματα, τη θαλάσσια ρύπανση, τις
ασφαλείς μεταφορές κ.λ.π. κοιμούνται στα μεγάλα συρτάρια ενώ ο κ.Βουλγαράκης δεν έχει
καταφέρει ακόμα να πείσει την Louis Cruise να μαζέψει το σκουπίδι της από τη Σαντορίνη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

David Beresford “Chinese ship carries arms cargo to Mugabe regime” (Guardian, 18.4.2008).

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο «Κινέζικο πλοίο μεταφέρει όπλα στο καθεστώς
Μουγκάμπε» περιγράφει το πως κατέπλευσε στο λιμάνι Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής ένα
κινεζικό πλοίο της κρατικής κινεζικής εταιρείας Cosco, φορτωμένο με 77 τόνους όπλα, τρείς
μόνο μέρες μετά τις εκλογές-παρωδία του δικτάτορα Μουγκάμπε στη Ζιμπάμπουε. Η
κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής, δήλωσε αδυναμία να παρέμβει και να εμποδίσει τη μεταφορά
στη Ζιμπάμπουε, εφόσον το πλοίο διέθετε χαρτιά.

Τα όπλα έστελνε το Πεκίνο στο υπουργείο Αμυνας της Ζιμπάμπουε. Οι λιμενεργάτες

αρνήθηκαν να δέσουν τους κάβους του πλοίου στο Ντέρμπαν. Παρ’ όλη τη διεθνή κατακραυγή,
η κινεζική κυβέρνηση είναι ο επί χρόνια υποστηρικτής του δικτάτορα της Ζιμπάμπουε,
ασκώντας μάλιστα βέτο στον ΟΗΕ στο αίτημα να γίνει συζήτηση για το καθεστώς που στερεί
κάθε δικαίωμα στους πολίτες αυτής της χώρας.

Παρόμοια δημοσιεύματα τις μέρες εκείνες υπήρχαν σε όλο το διεθνή Τύπο. Όχι όμως στα
ελληνικά ΜΜΕ.

Ελπίζουμε μόνο όταν τα καράβια του νέου ιδιοκτήτη του ΟΛΠ φτάσουν στο λιμάνι φορτωμένα
με όπλα να έχει μια καλή δικαιολογία γι’ αυτό ο πρωθυπουργός, αν βέβαια το πληροφορηθεί
από τον «παγκόσμιο διαχειριστή». Το σίγουρο είναι ότι οι λιμενεργάτες του Πειραιά δεν θα
δέσουν τέτοιου είδους κάβους.

Ένα δεύτερο άρθρο του «Guardian» στις 9.12.2007 αναφέρεται στην τεράστια ρύπανση που
προκάλεσε ένα κοντέινερ της Cosco στην ακτή του Σαν Φρανσίσκο, όταν διέρρευσαν 58.000
γαλόνια πετρελαίου στη θάλασσα. Αυτά όμως συμβαίνουν!

Πηγή : «Ελευθεροτυπία».

27.Kωστόπουλου, Τάσου «Πανεπιστημιακό άσυλο στο «γύψο»» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 13 Φεβρουρίου 2011, σελ.26.

Η επιχειρηματολογία της χούντας θυμίζει απελπιστικά τους σύγχρονους «ασυλοκτόνους».

Οι διαχρονικές αντιλήψεις και τα στερεότυπα στη χώρα μας για τις καταλήψεις στα
πανεπιστημιακά κτίρια.

Με αφορμή την ειρηνική «κατάληψη» του αχρησιμοποίητου παλιού κτιρίου της Νομικής από
τους μετανάστες απεργούς πείνας και τους συμπαραστάτες τους, οι υπέρμαχοι της πλήρους
κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου ξεσάλωσαν ακόμη μια φορά από τα τηλεοπτικά
παράθυρα. Κεντρικό επιχείρημά τους, η αναντιστοιχία του θεσμού με τις επιταγές των καιρών
75
μας, η ύπαρξη ενός «ασύλου» στο χώρο των ΑΕΙ, απροσπέλαστου από τα σώματα ασφαλείας
χωρίς ειδική άδεια, ισχυρίζονται, έχει νόημα μόνο σε καιρούς ανελεύθερους κι όχι σε μια
σύγχρονη δημοκρατία.

Πρόκειται, φυσικά, για καθαρή κι ανιστόρητη στρεψοδικία. Το πανεπιστημιακό άσυλο, όπως

και κάθε θεσμικός περιορισμός της κρατικής αυθαιρεσίας, νοείται μόνο σε καθεστώς
στοιχειώδους δημοκρατίας, όπου οι διατάξεις προστασίας των ατομικών ελευθεριών ενδέχεται
να γίνουν σεβαστές. Στα δικτατορικά καθεστώτα τέτοιοι περιορισμοί δεν υπάρχουν, ούτε
πανεπιστημιακό άσυλο. Επί χούντας το «σπουδαστικό» της Ασφάλειας έκανε ό, τι ήθελε στο
εσωτερικό των ΑΕΙ, οι φοιτητές με αντιδικτατορική δράση έχαναν βάσει νόμου ( Ν.93/1969)τη
σπουδαστική ιδιότητα , ενώ απολυόταν με συνοπτικές διαδικασίες κάθε πανεπιστημιακός που
θεωρούνταν έστω και στο ελάχιστο «αντιφρονών».

Μόνο το 1973, όταν το καθεστώς επιχείρησε να «πολιτικοποιηθεί» οργανώνοντας την

μετεξέλιξή του σε μια μόνιμη «κοινοβουλευτική» στρατοκρατία, άρχισε να γίνεται λόγος για
«ακαδημαϊκό άσυλο». Η επιχειρηματολογία δε που επιστράτευσαν οι τότε κρατούντες κι οι
προπαγανδιστές τους για να αντιμετωπίσουν το φοιτητικό κίνημα θυμίζει απελπιστικά όσα
ακούμε στις μέρες μας απ’ τους συνήθεις ασυλοκτόνους.

Την επαύριο της πρώτης κατάληψης της Νομικής, ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος
ζήτησε π.χ. από τις συγκλήτους των αθηναϊκών ΑΕΙ να επαναφέρουν οι ίδιοι στην τάξη «τους
ελάχιστος ταραξίας , οι οποίοι κάθονται εις τα σκαλοπάτια, μέσα εις το περιβάλλον των
ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, και ασκούντες ψυχολογικήν βίαν επί της συντριπτικής
πλειοψηφίας των Ελλήνων σπουδαστών, δεν τους επιτρέπουν να εισέλθουν εις τας αίθουσας
και να παρακολουθήσουν το μάθημα» (2.3.73).

Οσο για την ομιλία του της ίδιας μέρας προς τα διορισμένα Δ.Σ. των φοιτητικών συλλόγων,
αυτή θα μπορούσε – με εξαίρεση την καθαρεύουσα- να προέρχεται από τη σημερινή ( ή κάποια
λίγο προηγούμενη ) υπουργό Παιδείας : «Πέραν της μορφής του αγώνος δια του διαλόγου»,
υποστήριξε, «πέραν της μορφής του αγώνος δια των ιδεών, οιασδήποτε άλλης μορφής αγών
είναι αγών «ζούγκλας» ο οποίος δεν πρέπει να προσιδιάζει εις άτομα πολιτισμένα, εις κοινωνίας
οργανωμένας και πολιτισμένας».

Στο ίδιο μήκος κύματος , η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών κατήγγειλε τη δεύτερη
κατάληψη της Νομικής ( 20.3.73) σαν μια «παράνομον συνάθροισιν φοιτητών, με συνθήματα
και αιτήματα όλως απαράδεκτα και άσχετα προς τα φοιτητικά θέματα» κι εξέφρασε τη λύπη της
«διότι ομάς φοιτητών , ελαχίστην εν σχέσει προς τον όγκον του φοιτητικού κόσμου, παρά
πάσαν έννοιαν δικαίου και ελευθερίας προσπαθεί να εμποδίση την άσκησιν του αναφαίρετου
δικαιώματος των φοιτητών όπως μορφωθούν».

Η κατάληψη αυτή έληξε, όπως είναι γνωστό, με τη βίαιη εισβολή της αστυνομίας ύστερα από
άδεια της συγκλήτου. Δικαιολογώντας τη στάση της, η τελευταία θα «αποδοκιμάση τας
ενεργείας εκείνων οι οποίοι μεταχειρίζωνται το πανεπιστημιακόν άσυλον δια την εκτόξευσιν
πολιτικών συνθημάτων», αποστασιοποιούμενη υποκριτικά από «την χρήσιν βίας οποθενδήποτε
και αν προήλθε αυτή» (24.5).
76
Η ίδια δέσμη επιχειρημάτων επιστρατεύτηκε μετά τη σφαγή του Πολυτεχνείου. Ξεναγώντας
τους δημοσιογράφους στο ΕΜΠ μετά την επέμβαση των τανκς, ο υφυπουργός Τύπου Σπύρος
Ζουρνατζής θα υποστηρίξει στις 19 Νοεμβρίου πως «η κυβέρνησις εσεβάσθη όσον ουδεμία
άλλη προ αυτής το πανεπιστημιακόν άσυλον. Τούτου όμως έκαμαν αρχικώς χρήσιν και κατόπιν
κατάχρησιν οι εγκλεισθέντες εις το Πολυτεχνείον δίκην παρισινής κομμούνας».

Κεντρικό επιχείρημά του ήταν ο μειοψηφικός χαρακτήρας της εξεγέρσης ( «εκ των 85.000
φοιτητών μόνον 1.500 συμμετείχον εις τα επεισόδια των Αθηνών, των Πατρών και της
Θεσσαλονίκης»), ενώ έμφαση έδωσε και στους υποτιθέμενους «βανδαλισμούς» των
καταληψιών : «Εάν ήτο δυνατόν να περάση όλη η σπουδάζουσα νεολαία της Ελλάδος και να ίδη
τα «κατορθώματα» των τεσσάρων ημερών του αναρχοκομμουνισμού είς τας σχολάς του
Πολυτεχνείου, θα αποκτούσε ένα μάθημα το οποίον θα την εγέμιζεν εις όλην την ζωήν της με
φρίκην. Και κάτι ως μάθημα επίσης : η βία δεν λύει κανένα πρόβλημα, διότι η ίδια είναι το
πρόβλημα».

Ως «βία» χαρακτηριζόταν –και τότε- τα οδοφράγματα ή ο πετροπόλεμος, όχι τα αστυνομικά

γκλόμπς και τα άρματα μάχης. Απ’ τον καιρό της Νομικής, ο προκάτοχος του Ζουρνατζή Βύρων
Σταματόπουλος το ‘ χε άλλωστε ξεκαθαρίσει : «Εάν ένα κτίριο κατελήφθη δια της βίας, πρέπει
να ανακαταληφθή δια της νομίμου χρήσεως της βίας» 9 21.3.73). Για πιο ξενόφοβα γούστα, τα
ΜΜΕ θα τονίσουν πως δύο από τους έντεκα επίσημους νεκρούς της εξέγερσης του Νοέμβρη
ήταν «αλλοδαποί»- μια νορβηγίδα σπουδάστρια κι ένας αφγανικής καταγωγής τούρκος
υπήκοος.

Η πιο επίκειρη ( για τα καθ’ ημάς ) διατύπωση περί πανεπιστημιακού ασύλου έγινε τέλος απ
‘τον υπουργό Παιδείας του Ιωαννίδη, Παναγιώτη Χρήστου, ένα μήνα περίπου μετά το
μακελειό : «Διεθνώς σήμερον δεν αναγνωρίζεται άλλο άσυλον πέραν της πανεπιστημιακής
ασυλίας, ήτοι της ασυλίας των ακαδημαϊκών ελευθεριών» ανακοίνωσε στις 13 Δεκεμβρίου 1973.
«Τας ακαδημαϊκάς ελευθερίας και συνεπώς την ακαδημαϊκήν ασυλίαν καταπατούν οι ολίγοι
εκείνοι ταραχοποιοί φοιτηταί, οι οποίοι παρεμποδίζουν τους συμφοιτητάς των εις την άσκησιν
του δικαιώματός των να σπουδάζουν, τους καθηγητάς εις την άσκησιν του δικαιώματός των
να διδάσκουν και τας πρυτανικάς αρχάς εις την άσκησιν του δικαιώματός των να διοικούν τα
πανεπιστήμια επί τη βάσει των νόμων».

Η δικτατορία του 1973 δεν είχε βέβαια την παραμικρή σχέση με τη σύγχρονη ελληνική
δημοκρατία. Εκτός από τα στερεότυπα των προασπιστών του «νόμου και της τάξης»(τους).

28. Ξυδάκη,Νίκου Γ. «Ξεκούρδιστη κοινωνία» δημοσιευμένο στην εφημερίδα

«Καθημερινή» και αναδημοσιευμένο στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Σάββατο
12 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 55.

«Ξεκούρδιστη κοινωνία. Κάπως έτσι θα χαρακτήριζε κάποιος ψυχρός παρατηρητής την

παρούσα κατάσταση της Ελλάδας. Με αυτή την αμήχανη περιγραφή, η οποία εμπεριέχει τη
διάχυτη δυσπιστία , την ανασφάλεια, τη βουβή οργή όλων εναντίον όλων […] Οι μεταρρυθμίσεις
που προωθεί η κυβέρνηση, βάσει του Μνημονίου ή βάσει διαπιστωμένων αναγκών, προκαλούν
συχνά τη σφοδρή αντίδραση των ομάδων, επαγγελματικών ή άλλων. Η αντίδραση αυτή σπανίως
φτάνει σε μια λυσιτελή διαβούλευση –συνήθως κανείς δεν ακούει κανέναν […] Ολη η δημόσια
77
συζήτηση, για θέματα τόσο σοβαρά όσο η υγεία, η ασφάλιση, η παιδεία διεξάγεται σαν υστερικό
τοκ-σόου, με ομιλούσες κεφαλές και παράθυρα.

Σε αυτή τη μοίρα , ασυνεννοησίας και γενικευμένης καχυποψίας, έχουν υποκύψει τον τελευταίο
καιρό οι Ελληνες πολίτες. Ζαλισμένοι, εν πλήρει συγχύσει, ακούνε λέξεις , ονόματα , που ναι μεν
αφορούν μεγάλα ζητήματα, ζωτικής σημασίας για τον συλλογικό και ατομικό βίο, αλλά όλα
ξεζουμισμένα πια από νόημα.

Τι συμβαίνει στην Κερατέα; Γιατί μονομαχούν οι νοικοκυραίοι με τα ΜΑΤ, τόσες εβδομάδες

τώρα; Είναι ΧΥΤΑ ή ΧΥΤΥ; Τι προβλέπεται επιτέλους για την ανακύκλωση σκουπιδιών; Τι
συμβαίνει με το μεταναστευτικό; Γιατί ακριβώς κάνουν απεργία πείνας οι 240 στο μέγαρο
Υπατία; Ποιός θα μας πει; Τι ακριβώς ζητούν οι γιατροί; Ποια θα είναι η αυριανή μορφή της
περίθαλψης; Ωφελούνται οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ; Γιατί κλείνουν τα φαρμακεία; Ποιοι
κατευθύνουν τη συνταγογράφηση ; Γιατί έχουν διαλυθεί οι συγκοινωνίες και μαζί τους ο
αστικός βίος; Πως θα συμβάλλει το ακριβό κόμιστρο στη βελτίωση των δημόσιων μεταφορών;
Γιατί τα διόδια είναι από τα ακριβότερα στην Ευρώπη, χωρίς όμως ανάλογη ποιότητα οδικού
δικτύου; Γιατί επανέρχεται ο αναχρονιστικός θεσμός του μοναδικού καθηγητικού συγγράματος
στα πανεπιστήμια;

Αυτά είναι μερικά από τα πράγματι, καυτά ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία σήμερα,
αλλά πως ; Μεμονωμένα, αποσπασματικά, διάσπαρτα. Όλα χάνονται μέσα σε ασυνάρτητες
φωνασκίες τηλεπαράθυρων, στον πληθωρισμένο ασύντακτο λόγο μαζικών e-mail και μπλόγκ,
στις μερικότητες και τις αποσιωπήσεις των πολιτικών, , σε κουβέντες καφενείου. Όλα μένουν
χωρίς νόημα. Και ο βίος χωρίς νόημα, με πολίτες ξεκούρδιστους , καρκινοβατούντες, οργίλους,
εν συγχύσει. Και ο κόσμος αλλάζει ερήμην μας».

29. Βρανά, Ρούσσου «Εκχωρώντας την κυριαρχία της χώρας, υποθηκεύεις τον
εθνικό πλούτο» δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Τα Νέα» και αναδημοσιευμένο
στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», Τρίτη 15 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 55.

«Ένα κράτος μόνο όταν δεν είναι κυρίαρχο δέχεται να υποκύπτει συνεχώς στις πιέσεις των
δανειστών του χωρίς να προβάλλει την παραμικρή αντίσταση. Η απόφαση μιας κυβέρνησης να
εκχωρήσει την κυριαρχία της χώρας της υποθηκεύοντας τον εθνικό πλούτο στους δανειστές της
και ενεχυριάζοντας στο διηνεκές τον λαό της για την αποπληρωμή των χρεών της δεν είναι μια
οικονομική αλλά μια πολιτική απόφαση.

Οι ιστορικοί της οικονομίας μας βεβαιώνουν πως η οικονομία ήταν πάντοτε άρρηκτα δεμένη με
την πολιτική. Και πως η πολιτική επηρεάζει την οικονομία. Ωστόσο, σε περιόδους οικονομικών
κρίσεων σαν κι αυτή που ζούμε, οι κυβερνήσεις συχνά επιχειρούν να ξεχωρίσουν αυτά τα δύο-
όπως περίπου ο Καρτέσιος είχε επιχειρήσει να ξεχωρίσει το σώμα από το νου-προκειμένου να
αποφύγουν το πολιτικό κόστος. Στον πραγματικό κόσμο όμως, αυτό που καθορίζει ποιος θα
σωθεί ( οι τραπεζίτες) και ποιος θα χαθεί ( ο κοσμάκης) , ποιος θα μείνει στον αφρό ( ο
δανειστής) και ποιός θα πάει στον πάτο ( ο οφειλέτης), ποιος θα ανταμειφθεί ( ο φοροφυγάς) ,
τι θα τη γλυτώσει ( οι βίλες ) και τι θα ξεπουληθεί ( η κρατική περιουσία ) είναι οι πολιτικές
αποφάσεις. Στο ερώτημα ποιος θα υποστεί τη ζημιά από την κρίση, η απάντηση είναι πάντα
πολιτική.
78
Είτε με κρίση είτε χωρίς, η απόφαση μιας κυβέρνησης να ανοίξει την οικονομία της χώρας της
σε άλλες χώρες είναι μια πολιτική απόφαση. Ακόμη και για μια μικρή χώρα, αυτό μπορεί να έχει
οφέλη. Αυτά τα οφέλη όμως δεν είναι ποτέ δωρεάν. Το κόστος καταβάλλεται με περιορισμό της
οικονομικής κυριαρχίας της, δηλαδή με διάβρωση των αποκλειστικών προνομίων της στις
οικονομικές δραστηριότητές της, στον πλούτο και τους φυσικούς πόρους της. Και αυτό
πιστοποιείται σήμερα από την εκτεταμένη ανάμειξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στις
εσωτερικές οικονομικές υποθέσεις ολοένα και περισσότερων χωρών, με πρόσχημα τα χρέη τους.
Ετσι, αυτά τα κράτη οδηγούνται σε απώλεια της οικονομικής κυριαρχίας τους, σε μια μορφή
νεοαποικιοκρατίας. Ισχυρές κρατικές οντότητες, όπως οι ΗΠΑ και η Γερμανία,
εκμεταλλεύονται την κυρίαρχη οικονομική θέση τους για να περιορίσουν την οικονομική
κυριαρχία των άλλων χωρών. Και αποφάσεις που κάποτε λαμβάνονταν στο εσωτερικό μιας
χώρας, από την κυβέρνησή της ή από τη Βουλή της, σήμερα λαμβάνονται από υπερεθνικούς
Λεβιάθαν.

Το πρόβλημα με την εκχώρηση της οικονομικής κυριαρχίας δεν είναι μόνο ο τραυματισμός του
εθνικού αισθήματος. «Αυτή η εκχώρηση οδηγεί αυτόματα στο τέλος της δημοκρατίας, παρά την
ύπαρξη δημοκρατικών θεσμών» λέει ο πολιτικός αναλυτής Μπορίς Καγκαρλίτσκι. «Οσο κι αν οι
άνθρωποι είναι ελεύθεροι να εκφράσουν τη βούλησή τους, δεν επηρεάζουν πια τις αποφάσεις
που λαμβάνει η κυβέρνηση. Η κυβέρνηση μπορεί να καταστέλλει τον λαό που εξεγείρεται,
αλλά αυτή η καταστολή δεν μπορεί να ανορθώσει μια οικονομία που καταστρέφεται μπροστά
στα μάτια του από λανθασμένες πολιτικές».

30.Μάτση,Αλίκη «528 ΜΚΟ στο τραπέζι» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Τρίτη 15

Φεβρουαρίου 2011, σελ. 17.

Πεντακόσιες είκοσι οκτώ (528) Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις είναι καταγεγραμμένες στο

μητρώο της Υπηρεσίας Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ) του υπουργείου
Εξωτερικών. Από τους τίτλους των οργανώσεων και μόνο αντιλαμβάνεται κάποιος ότι κάθε
άλλο παρά πληρούν το σκοπό της ίδρυσής τους , όπως τουλάχιστον καθορίζεται από την
ισχύουσα νομοθεσία. Διότι στο νόμο προβλέπεται ότι οι ΜΚΟ είναι «μη κερδοσκοπικά νομικά
πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, που έχουν ως αντικείμενο κυρίως την παροχή επείγουσας
ανθρωπιστικής , επισιτιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας προς τους πληθυσμούς
αναπτυσσόμενων χωρών, προκειμένου να συντελέσουν στην οικονομική και κοινωνική
ανάπτυξη αυτών των χωρών». Πώς π.χ. μια οργάνωση υπό τον τίτλο των φιλοπτώχων κυριών
μπορεί να εκπληρώνει αυτό το αντικείμενο ή τι σχέση μπορεί να έχουν «ασκούμενοι δικηγόροι»
με ΜΚΟ είναι από τα ζητούμενα. Το θέμα θα συζητηθεί σήμερα στην Επιτροπή Θεσμών και
Διαφάνειας της Βουλής. ΠΑΡΑΤΙΘΕΤΑΙ ΠΛΗΡΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ.

31. Πολυχρονιάδη, Μπ. «Οι γλεντζέδες κατάντησαν σπιτόγατοι» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 11.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της Focus-Bari, οι Ελληνες μείωσαν τα έξοδά τους για ψυχαγωγία την
τελευταία διετία-από τα 76 ευρώ την εβδομάδα το 2008, στα 55 ευρώ το 2010 και η τάση είναι
πτωτική…

79
Κατά 27.6% μείωσαν οι Ελληνες τα έξοδά τους για ψυχαγωγία την τελευταία διετία. Με πιο
απλά λόγια, ενώ το 2008 ξόδευαν κατά μέσο όρο 76 ευρώ την εβδομάδα σε διαφόρων ειδών
εξόδους ( μπάρ, εστιατόρια, σινεμά , κ.ά. ), το 2010 η αντίστοιχη δαπάνη έπεσε στα 55 ευρώ,
σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Focus-Bari.

Προληπτικές περικοπές

Στην πραγματικότητα η έρευνα επιβεβαιώνει αυτό που περιέγραφαν τα δύο τελευταία χρόνια οι
επιχειρηματίες του χώρου της ψυχαγωγίας ( ιδιαίτερα της εστίασης και της νυχτερινής
διασκέδασης ) και δίνει «τάξη μεγέθους» σε αυτό που παρατηρούν όλοι όσοι κυκλοφορούν έξω :
Ο κόσμος βγαίνει λιγότερο και ξοδεύει λιγότερο. Η έρευνα επιβεβαιώνει και κάτι ακόμα : ότι οι
Ελληνες έβλεπαν την κρίση να έρχεται και είχαν κόψει τις πολλές διασκεδάσεις πριν καλά καλά
νιώσουν τις επιπτώσεις από τα μέτρα που επιβλήθηκαν στη συνέχεια λόγω μνημονίου. Γι’ αυτό,
όπως φαίνεται και στο σχετικό πίνακα, η μεγαλύτερη πτώση στη μέση εβδομαδιαία δαπάνη
παρατηρείται από το 2008 προς το 2009 ( από τα 76 ευρώ στα 59 ευρώ).

Οι κουβαρντάδες

Οι άντρες όχι μόνο είναι αυτοί που βγαίνουν περισσότερο αλλά και αυτοί που …ξοδεύουν τα
περισσότερα. Σύμφωνα λοιπόν με την έρευνα της Focus-Bari οι άντρες ξοδεύουν κατά μέσο όρο
64 ευρώ την εβδομάδα, ενώ οι γυναίκες περιορίζονται στα 40 ευρώ. Υπάρχει μάλιστα και ένα
«ηρωϊκό» 20% των αντρών που ακόμη ξοδεύει για βόλτες από 60 έως 200 ευρώ την εβδομάδα.
Το αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες περιορίζεται στο 11%. Τέλος υπάρχει και ένα 11% των
γυναικών που δήλωσε ότι δεν ξόδεψε απολύτως τίποτα για «έξω»….

Τη χρονιά που πέρασε η κατάσταση απλά επιδεινώθηκε, με αποτέλεσμα η μέση δαπάνη ανά
εβδομάδα να διαμορφώνεται στα 55 ευρώ. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι το 52% των
ερωτηθέντων δηλώνει ότι ξοδεύει έως 40 ευρώ την εβδομάδα, καθώς και ότι αυξήθηκε πέρυσι
στο 34% το ποσοστό εκείνων που ξοδεύουν έως 20 ευρώ την εβδομάδα για «έξω» από 21% το
2008.

Πηγή : Ερευνα Focus-Bari Lifestyles, Μάρτιος-Σεπτέμβριος 2010, Βάση :Ηλικίες 13-54,

Πανελλαδικά ( 5.178.000 άτομα).

-Ποσό που διέθεσαν για ψυχαγωγία τις τελευταίες 7 μέρες

2008 2009 2010

Εως 20 ευρώ 21% 29% 34%

21-40 ευρώ 15 18 18

41-60 ευρώ 18 17 16

61-100 ευρώ 16 13 11

80
101-200 ευρώ 6 6 3

201 ευρώ 7 4 5

Δεν ξόδεψα 5 8 8

Μέσος όρος (σε ευρώ) 76 59 55

Όπως είναι λογικό, εν μέσω κρίσης, το κοινό έχει μετριάσει το ποσό που διαθέτει για
ψυχαγωγία.

-Συχνότητα εξόδου για διασκέδαση

Συχνότητα Σύνολο Αντρες Γυναίκες 13-17 18-24 25-34 35-44 45-54

Ποτέ 6% 4% 8% 1% 1% 4% 7% 14%

Αραιότερα 9 7 11 5 3 6 13 17

1/Μήνα 12 11 13 5 3 15 16 16

2-3/Μήνα 10 10 11 25 21 11 15 9

1/εβδομάδα 24 23 25 25 21 25 24 23

2-3/εβδομάδα 26 30 23 37 39 30 18 15

4-5/εβδομάδα 13 16 9 26 27 9 6 7

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της έρευνας, το κοινό που βγαίνει πιο συχνά με σκοπό να διασκεδάσει
είναι οι άντρες και όσοι ανήκουν στο ηλικιακό γκρούπ από 13 έως 24 ετών.

-Ψυχαγωγικές προτιμήσεις

2007 2008 2009 2010

Ταβέρνα 80% 78% 68% 56%

Καφέ 76 73 68 62

Σε φίλους 75 72 57 40

Εκδρομές 59 56 40 28

Μπαρ 49 46 39 33

Σινεμά 48 44 35 30

Fast food 38 34 24 14

Κλάμπ 37 34 28 23

Ρεμπετάδικα 32 28 19 13

Πίστες 31 27 18 12
81
Εστιατόρια 29 28 20 14

Συναυλίες 28 27 20 14

Παιδότοποι, Λούνα 26 26 19 10
πάρκ

Bowling 25 23 16 8

Θέατρο 21 22 16 11

Αλυσίδες εστίασης 19 14 12 8

Internet Καφέ 14 17 9 6

Εκθέσεις 14 13 8 4

Καφενείο 11 9 7 5

Μέγαρο/Λυρική 5 4 3 2

Η κρίση , πάντως, χτύπησε και τους ….large τύπους, αφού στη διετία υποχώρησαν στο μισό
( από 6% σε 3% ) εκείνοι που δήλωναν ότι ξοδεύουν από 200 ευρώ και πάνω την εβδομάδα. Τα
στοιχεία που παρουσιάζονται στην έρευνα, η οποία διεξήχθη πέρυσι από το Μάρτιο έως το
Σεπτέμβριο και παρουσιάζει για πρώτη φορά η «Οικονομία», αφορούν ηλικίες από 13 έως 54
ετών. Η ηλικιακή ομάδα που το ρίχνει «έξω» περισσότερο είναι οι άντρες ηλικίας 13-24 ετών ,
αν και η συχνότητα των εξόδων έχει μειωθεί σημαντικά στο σύνολο των ερωτηθέντων :το 2007
το 17% των ερωτηθέντων δήλωνε ότι έβγαινε 4-5 φορές την εβδομάδα. Πέρυσι το ποσοστό αυτό
έπεσε στο 125, ενώ το 25% δήλωσε ότι βγαίνει 2-3 φορές την εβδομάδα και 25% μια φορά.

Σε ότι αφορά τα μέρη που πηγαίνουν , σε όλα υπάρχει σημαντική πτώση. Για παράδειγμα, το
2007 το 80% έλεγε ότι πάει σε ταβέρνες. Το ποσοστό αυτό πέρυσι έπεσε στο 56%. Επίσης, το
31% δήλωνε το 2007 ότι πάει σε πίστες. Τώρα, «μπουζούκια» δηλώνει ότι επισκέπτεται μόνο το
12%. Αυτό, άλλωστε, το έλεγαν και οι επιχειρηματίες του χώρου, που τα δύο τελευταία χρόνια
δεν ανοίγουν τα μαγαζιά τους την Πέμπτη αλλά μόνο την Παρασκευή και το Σάββατο. Επίσης,
έχει παρατηρηθεί ότι αρκετές «πίστες» είτε δεν άνοιξαν καθόλου φέτος είτε άνοιξαν και στην
πορεία τα «σχήματα» δεν τράβηξαν με αποτέλεσμα να κλείσουν.

Μεγάλη είναι η πτώση και στα φάστ φούντ ( από 38% το 2007 σε 14% πέρυσι) καθώς και σε
εκδρομές , ρεμπετάδικα , εστιατόρια και συναυλίες. Η μόνη κατηγορία που εμφανίζει πτώση η
οποία ενδέχεται να μην οφείλεται στην οικονομική κρίση είναι τα Ιντερνετ καφέ και αυτό
επειδή τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουμε μεγάλη αύξηση στις συνδέσεις Ιντερνετ των
νοικοκυριών.

32. Μανιάτη, Σωτήρη «Δημιουργούν υπεραξίες, τα’ κονομάνε άλλοι…» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Σάββατο 19 Φεβρουαρίου 2011, σελ.24.

82
Την ώρα που τα λεγόμενα νέα μίντια αποτιμώνται σε αρκετά δισεκατομμύρια , επαγγελματίες
του χώρου, μπλόγκερ και πολίτες-δημοσιογράφοι, που τα εφοδιάζουν με περιεχόμενο, βλέπουν
το κέρδος από τη δουλειά τους στα χέρια άλλων.

Το Facebook αποτιμάται στα 50 δις δολάρια. Το Twitter ξεκίνησε διαπραγματεύσεις τόσο με

την Google όσο και με το Facebook, ενώ μερικοί εκτιμούν ότι η αξία της εταιρείας έφτασε στα
10 δις δολάρια. Και την περασμένη εβδομάδα η Huffington Post πουλήθηκε στην AOL για 315
εκατομμύρια δολάρια.

Την ίδια ώρα χρήστες του Διαδικτύου, πολίτες-δημοσιογράφοι, βλέπουν να δημιουργούν με τη

συμμετοχή τους υπεραξίες σε κάποια από τα λεγόμενα νέα μίντια, αλλά δεν παίρνουν τίποτα
από τα δισεκατομμύρια που αποφέρουν. Οι επαγγελματίες των παραδοσιακών μέσων
ασχολούνται και με τα νέα, αλλά βλέπουν τη δουλειά τους να διαχέεται παντού χωρίς κανένα
οικονομικό αντίκρισμα για τους ίδιους.

«Δεν είναι τεράστια ειρωνεία να μιλάμε για δισεκατομμύρια, όταν ξέρουμε πολύ καλά ότι όλη
αυτή η υπεραξία προήλθε από τον απλήρωτο κόπο δεκάδων ανθρώπων;» αναρωτιέται ο
Ντέιβιντ Καρ στους “Times” της Νέας Υόρκης. Μέσα όπως η Huffington, τα κοινωνικά δίκτυα
και τα παραδοσιακά ΜΜΕ μπορεί να είναι διαφορετικά «ζώα», όσο όμως η διαφήμιση , η
τροφοδότρια μάνα όλων αυτών, μετακινείται προς τα κοινωνικά ή τα ερασιτεχνικά δίκτυα,
αντιλαμβανόμαστε ότι το περιεχόμενο με χαμηλό ή καθόλου κόστος γίνεται η νόρμα. Και για
όλους εμάς που βγάζουμε το ψωμί μας πληκτρολογώντας λέξεις αυτή είναι μια τρομακτική
υπόθεση. Όχι τόσο για το ψαλίδισμα της εξουσίας όσο για την ολοένα και αυξανόμενη
πεποίθηση ότι το περιεχόμενο είναι διαπραγματεύσιμο εμπόρευμα που μπορεί να πιάνει
μηδενική τιμή.

«Ζούμε την εποχή του Ψηφιακού Φεουδαλισμού» υποστηρίζει με τη σειρά του ο Αντονι ντε
Ρόζα, στέλεχος του Reuters. «Η γη , στην οποία πολλοί ζούμε, ανήκει σε κάποιον άλλο, είτε
είναι το Facebook είτε το Twitter. Το περιεχόμενο διατίθεται από τον ενοικιαστή της γης και
ουσιαστικά περνάει στην ιδιοκτησία της πλατφόρμας στην οποία ανήκει η γη».

Σε ανεπίσημη έρευνα που έγινε μετά τη μεταβίβαση της Huffington Post σε δείγμα 500
τακτικών σχολιαστών της, το 81% εξέφρασε την αντίθεσή του με αυτή την πώληση και μόλις το
19% δείχνει αισιόδοξο για το μέλλον. Υπάρχει μάλιστα και κίνημα προοδευτικών μπλόγκερ που
συμμετείχαν στη Huffington Post και τώρα υποστηρίζουν ότι θα τη «βουλιάξουν»
σταματώντας να μπαίνουν στην ιστοσελίδα. Κι αυτό γιατί, όπως λένε, αυτή η
μπλογκοαυτοκρατορία εν ανήκει στην Αριάνα Χάφινκγτον , καθώς στηρίχθηκε σε χιλιάδες
πολίτες- δημοσιογράφους που κατέθεταν πληροφορίες , θέσεις, απόψεις σε μια ιστοσελίδα που
θεωρούσαν ανεξάρτητη και τώρα βρίσκεται στα «πλοκάμια» μιας πολυεθνικής.

Ισως το περιεχόμενο να συνεχίσει να διαχέεται στα επαγγελματικά και ερασιτεχνικά κανάλια.

«Οσο όμως τα κοινωνικά δίκτυα «τρώνε» όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της πίτας των ΜΜΕ, και
κυρίως των διαφημίσεων, πολύ φοβάμαι ότι θα σταματήσει να διαχωρίζεται» παραδέχεται ο
Ντέιβιντ Καρ . «Και τότε θα φταίω και εγώ. Τελευταία φορά που έκανα έναν έλεγχο
μοιράστηκα περισσότερα από 11.000 σχόλια στο Twitter. Ωραία συλλογή, επιβραβεύτηκα με

83
πολλούς followers, αλλά καθόλου χρήμα. Εάν το Twitter εξαγοραστεί από κάποια εταιρεία,
ένα μικρό ποσοστό της υπεραξίας θα έχει δημιουργηθεί κι από μένα» …Μήπως έχει δίκιο;

33.Haberler, όπως ειδήσεις. Μαύρα χαμπέρια και για τα τουρκικά ΜΜΕ» του
Αγγελίδη, Δημήτρη, περιοδικό «Ε» τεύχος 1034,Κυριακή 6 Φεβρουαρίου 2011, σελ.
64-71.

Σελ. 63.

Η πεποίθηση ορισμένων Ελλήνων ότι οι Τούρκοι έχουν μια στερεότυπη εικόνα του Ελληνα
είναι απόρροια της εικόνας που έχουν αυτοί Οι Ελληνες για τους Τούρκους. Όπως συμβαίνει με
όλες τις σύγχρονες κοινωνίες, οι πολίτες δεν αποτελούν ομοιόμορφες ενότητες με κοινά
«εθνικά χαρακτηριστικά». Η αντίληψη της εθνικής ιδιαιτερότητας, και μάλιστα της
«διαχρονικής», η οποία υπήρξε η κυρίαρχη στον 19 ο και στις αρχές του 20 ου αιώνα, πλέον έχει
εγκαταλειφθεί-ειδικά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος έγινε αιτία να αποδομηθεί
ο ρατσιστικός λόγος των Ναζί. Μεταξύ των Τούρκων υπάρχουν πολλές και διαφορετικές εικόνες
σχετικά με τον Ελληνα.

Υπάρχει, όμως, η ιδεολογική βούληση ορισμένων Τούρκων να αποκτήσουν οι πολίτες της χώρας
«μία» κοινή εθνική ταυτότητα-την οποία συνήθως αποκαλούν «εθνική συνείδηση». Η παιδεία
είναι ένα μέσον που χρησιμοποιείται γι’ αυτόν τον σκοπό. Ετσι, μπορούμε να μιλήσουμε , π.χ. ,
για την εικόνα του «Άλλου», του Ελληνα , στα σχολικά βιβλία, χωρίς να ξεχνούμε ότι αυτά τα
εγχειρίδια δεν αποκαλύπτουν απαραίτητα το πιστεύω του λαού ή του «Τούρκου», αλλά ενός
συγγραφέα, του υπουργείου Παιδείας, της κυβέρνησης ή, το πολύ, του κράτους. Αλλά και εδώ
θα πρέπει να είναι κανείς επιφυλακτικός. Τα βιβλία αυτά αλλάζουν μέσα στον χρόνο σύμφωνα
με την πολιτική και ιδεολογική συγκυρία και τους κυβερνώντες. Η υποτιθέμενη
«διαχρονικότητα» είναι παραπλανητική και μια τέτοια πρόχειρη παραδοχή δημιουργεί
στερεότυπα.

Η τουρκική λογοτεχνία, οι ταινίες, τα κείμενα των εφημερίδων, η ιστοριογραφία, οι

δημοσκοπήσεις , κ.ά., αποτελούν πηγές για να εξετάσει κανείς τις διάφορες αντιλήψεις που
φέρουν διάφοροι Τούρκοι σχετικά με τον «εαυτό» και τον «Άλλο». Οι ταυτότητες λειτουργούν
όχι μόνο με το τι πιστεύει ότι είναι κάποιος ή κάποιοι, αλλά και με το τι δεν είναι. Αν ένας
Ελληνας , π.χ., πιστεύει ότι έχει τρανούς προγόνους και ότι από τη φύση του φέρει ορισμένα
από τα θετικά χαρακτηριστικά τους, ταυτόχρονα εννοεί ότι κάποιος άλλος δεν έχει αυτό το
προνόμιο. Δηλαδή, ο «Άλλος» είναι συστατικό στοιχείο κάθε ταυτότητας. Μ΄ αυτήν την έννοια
οι εικόνες που έχουν οι Τούρκοι για τον Ελληνα δεν μας παρέχουν πληροφορίες μόνο σχετικά με
τις αντιλήψεις και τις πιθανές προκαταλήψεις των γειτόνων μας σχετικά με τους Ελληνες αλλά
πρωτίστως τις διάφορες ταυτότητες που βιώνουν ( ή που βίωσαν) οι διάφοροι Τούρκοι. Με άλλα
λόγια, το τι βλέπουμε όταν κοιτάμε τον «Άλλο» είναι απόρροια της ταυτότητάς μας. Βλέπουμε
αυτό που υπαγορεύει η ταυτότητά μας.

Οι ταυτότητες των Τούρκων και ο Ελληνας.

Τα μυθιστορήματα μας παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τις αλλαγές που συντελούνται
σε μια κοινωνία , επειδή από τη μια απεικονίζουν τις αντιλήψεις των συγγραφέων και από την
84
άλλη του απλού αναγνώστη. Πρώτο τουρκικό μυθιστόρημα συμβατικά θεωρείται «Ο έρωτας του
Ταλάτ και της Φιτνάτ» (1872) του Σεμσετίν Αλί. Για 40 χρόνια, μέχρι το 1919, που επικράτησαν
πολιτικά οι Νεότουρκοι, μια ομάδα «οθωμανιστών» συγγραφέων εξέδωσαν τα πρώτα
τουρκόφωνα μυθιστορήματα. Αυτά χαρακτηρίζονται από την απουσία μιας εθνικής
( εθνικιστικής) ταυτότητας. Η πολυπολιτισμική ή κοσμοπολίτικη ταυτότητα αυτών των
συγγραφέων εκδηλώνεται, μεταξύ και άλλων παραμέτρων, μέσα από την εικόνα του Ρωμιού :
θεωρείται ισότιμος πολίτης της αυτοκρατορίας, δεν εκλαμβάνεται ως αρνητικός-το αντίθετο,
μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις και θετικός, έντιμος, πολιτισμένος, εξευρωπαϊσμένος. Δεν
αναφέρομαι στη θέση του Ρωμιού στην κοινωνία, αλλά στα μυθιστορήματα, στην εικόνα του.

Στη δεκαετία του 1910 οι εθνικιστές εκτόπισαν τους «οθωμανιστές» και επικράτησαν για
μερικές δεκαετίες. Το πολιτικό κλίμα έχει ριζικά αλλάξει. Ο Ελληνας πλέον απεικονίζεται ως
εχθρός, επιθετικός, επεκτατικός, αλλά και ηθικά μειονεκτικός, σχεδόν όπως παρουσιάζεται ο
Τούρκος στον ελληνικό εθνικιστικό λόγο. Η εικόνα του «Άλλου» είναι φοβική, στερεότυπη,
διαχρονική και αρνητική σε μια εθνική βάση. Αυτό το ρεύμα έφτασε στην ακμή του στις
δεκαετίες του 1940 και του 1950. Υποχώρησε τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά δεν εξαφανίστηκε.

Μετά τη δεκαετία του 1950 παρατηρούνται δύο συγγενικά ρεύματα που δεν ακολουθούν το
εθνικιστικό παράδειγμα. Το πρώτο είναι η μαρξιστική ανάλυση των γεγονότων και το άλλο η
φιλελεύθερη ή ανθρωπιστική. Οι εκφραστές αυτών των δύο ρευμάτων αντιπολιτεύονται το
πολιτικό καθεστώς , ασκούν κριτική στο παρελθόν και εκφέρουν μια θετική εικόνα για τον
Ελληνα. Ειδικά οι μαρξιστές συγγραφείς παρουσιάζουν τον Ελληνα ως παράδειγμα προς
μίμηση, επειδή είναι πρωτοπόρος σε έναν ταξικό αγώνα. Συνήθως τα έργα αυτών των
συγγραφέων επιλέγονται για μετάφραση και έκδοση στα ελληνικά ( π.χ. Αζίζ Νεσίν, Φεριντέ
Τσιτσέκογλου, Ορχάν Παμούκ, Ελίφ Σαφάκ).

Το αποκαλούμενο στην Τουρκία «ισλαμικό μυθιστόρημα» εμφανίστηκε ταυτόχρονα με το

πολιτικό Ισλάμ μετά το 1980. Σ’ αυτά τα κείμενα ο διαχωρισμός του «εμείς» και του «Άλλου»
δεν βασίζεται σε εθνικές παραστάσεις, αλλά σε θρησκευτικές. Ο θρήσκος και ο άθρησκος
κρίνονται ανεξαρτήτως γλώσσας, καταγωγής ή θρησκείας. Η οικουμενική αντίληψη του
ανθρώπου υπερισχύει της εθνικής ταξινόμησης στα περισσότερα μυθιστορήματα αυτής της
ομάδας.

Αυτές οι τάσεις φανερώνουν ότι υπάρχει μια διχογνωμία σχετικά με την εικόνα του Ελληνα. Οι
ίδιες τάσεις παρουσιάζονται και στην τουρκική ιστοριογραφία. Στην πραγματικότητα, η εικόνα
του Ελληνα στην Τουρκία είναι ακόμη πιο σύνθετη. Υπάρχουν και αυτοί που έχουν μια πολύ
θετική εικόνα για τον Ελληνα, αλλά που βασίζουν και κτίζουν αυτή την πεποίθησή τους πάνω
σε μύθους. Αυτός ο τουρκικός εθνικός μύθος θέλει τον «καλό Ελληνα» να είναι ιστορικός φίλος
και σύμμαχος επειδή έχει βιώσει το υποτιθέμενο θετικό οθωμανικό/τουρκικό παρελθόν. Αυτή η
τάση συνοδεύεται συνήθως με εκφράσεις όπως «ζήσαμε ευτυχισμένα μαζί, μοιάζουμε πολύ»
και με μια λήθη για ορισμένα ιστορικά γεγονότα.

Οσο για το καίριο ερώτημα «ποια τάση και ποια εικόνα του Ελληνα είναι κυρίαρχες στην
Τουρκία», θα διακινδύνευα να εκτιμήσω ότι η πλειονότητα του τουρκικού λαού δεν
ενδιαφέρεται και τόσο για το τι και το πώς του Ελληνα, αλλά πασχίζει να βγάλει το μεροκάματο!

85
Ο Ηρακλής Μήλλας είναι καθηγητής της Τουρκικής Λογοτεχνίας και της Πολιτικής Ιστορίας
στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σελ.64.

Και στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, όπως και σ΄εκείνην του Ιονίου, οι εφημερίδες είναι πολλές,
οι τηλεοπτικοί σταθμοί ισχυροί και τα ραδιόφωνα αμέτρητα. Όμως, η αλήθεια είναι
δυσδιάκριτη , η προπαγάνδα παντοδύναμη, η διαπλοκή πανίσχυρη και τα εργασιακά
δικαιώματα σαθρά. Οσο για την ελευθερία του Τύπου, αυτή γίνεται όλο και πιο ανίσχυρη
μεταξύ ιαχών, υλακών και –στην Τουρκία- πυροβολισμών.

Σελ.66.

Ρεπορτάζ

Η συγκέντρωση των μέσων ενημέρωσης στα χέρια λίγων επιχειρηματικών ομίλων , που
δραστηριοποιούνται παράλληλα σε πολλούς κλάδους της οικονομίας, αποτελεί κλειδί για την
κατανόηση των τουρκικών μέσων ενημέρωσης. Η πρώτη ματιά στο τοπίο των τουρκικών μέσων
δίνει την αίσθηση της πολυφωνίας. Σε όλη την επικράτεια κυκλοφορούν 35 καθημερινές
εφημερίδες, από τις οποίες τέσσερεις είναι αθλητικές και τέσσερεις σκανδαλοθηρικές-
εκπέμπουν 24 τηλεοπτικοί σταθμοί , από τους οποίους οι 16 είναι μη κρατικοί, και 36
ραδιοφωνικοί σταθμοί, οι 32 από τους οποίους είναι ιδιωτικοί.

Γρήγορα, όμως, η αίσθηση της πολυφωνίας αποδεικνύεται απατηλή. Σύμφωνα με έκθεση του
Ευρωπαϊκού Κέντρου Δημοσιογραφίας ( European Journalism Centre-EJC) το 70% των
τουρκικών μέσων ενημέρωσης ανήκει σ’ έναν μικρό αριθμό επιχειρηματικών κολοσσών.

Ο μεγαλύτερος απ’ αυτούς, ο όμιλος Doğan, εκδίδει , για παράδειγμα, 5 πολιτικές και
ειδησεογραφικές εφημερίδες (ανάμεσα στις οποίες βρίσκονται ιστορικοί τίτλοι του τουρκικού
Τύπου ) και επί πλέον μια οικονομική, μια αγγλόφωνη και μια αθλητική εφημερίδα. Εχει
ακόμη 2 τηλεοπτικούς σταθμούς, άλλους 3 σε σύμπραξη με τον αμερικανικό όμιλο Τέρνερ,
σειρά ψηφιακών , συνδρομητικών και διαδραστικών καναλιών , καθώς επίσης και 4
ραδιοφωνικούς σταθμούς.

Ακόμη, έχει το δικό του πρακτορείο ειδήσεων, μια εταιρεία που εκδίδει περιοδικά για
αναγνώστες μέχρι 14 ετών, εταιρείες παραγωγής τηλεοπτικών προγραμμάτων , μια εταιρεία
παραγωγής μουσικής, μια εταιρεία DVD και βίντεο, 13 τίτλους ιστοσελίδων στο διαδίκτυο, 2
τυπογραφικές επιχειρήσεις και 3 επιχειρήσεις διανομής Τύπου.

Δραστηριοποιείται , επίσης , στο εξωτερικό-σε χώρες με έντονη παρουσία Τούρκων, αλλά και
αλλού-εκδίδοντας έντυπα και λειτουργώντας ιστοσελίδες.

Εκτός από τον τομέα των μέσων ενημέρωσης ( αυτό ακριβώς είναι το σημείο στο οποίο ο όμιλος
αποκτά τις κολοσσιαίες διαστάσεις που του αποδίδονται ), έχει επίσης ισχυρή παρουσία και σε
άλλους νευραλγικούς τομείς : στην ενέργεια, στη βαριά βιομηχανία, στο εμπόριο, στον

86
χρηματοπιστωτικό τομέα και στον τουρισμό, με σειρά εταιρειών και επιχειρήσεων που
δραστηριοποιούνται σ’ αυτούς τους τομείς.

Παρόμοια είναι η επιχειρηματική δραστηριότητα του βασικού ανταγωνιστή, του ομίλου Çalik
Holding , που δραστηριοποιείται στα μέσα ενημέρωσης μέσω του ομίλου Türkuvaz-που έχει
στην κατοχή του , μεταξύ άλλων, σειρά εφημερίδων, ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, διαδικτυακών
τίτλων, και ακόμη πρακτορείο ειδήσεων, τυπογραφείο και εταιρείες παραγωγής τηλεοπτικού
προϊόντος και διανομής Τύπου.

Εκτός από τα μέσα ενημέρωσης, ο όμιλος Çalik Holding έχει ισχυρή παρουσία και στους
τομείς της υφαντουργίας, της ενέργειας, των κατασκευών , του χρηματοπιστωτικού

Σελ.67.

τομέα και των τηλεπικοινωνιών. Οπως γράφει η έκθεση του EJC, προκειμένου να
διασφαλίσουν τα επιχειρηματικά τους συμφέροντα, οι επιχειρηματικοί κολοσσοί που
δραστηριοποιούνται στα μέσα ενημέρωσης «εγκαθιδρύουν συμμαχίες με τις μεγάλες δυνάμεις
( το στρατό, τις θρησκευτικές κοινότητες, τις ελίτ της γραφειοκρατίας, την κυβέρνηση ). Το
αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης , τα τελευταία 25 χρόνια, είναι ένα σε μεγάλο βαθμό
μεροληπτικό και ακραία εθνικιστικό μιντιακό τοπίο, [όπου] κάθε απόπειρα ανεξάρτητης
δημοσιογραφίας ( παρά ορισμένες θετικές εξελίξεις) παραμένει επικίνδυνη».

Για παράδειγμα, η μεγαλύτερη σε κυκλοφορία καθημερινή εφημερίδα της Τουρκίας είναι η

«Ζαμάν», μια ισλαμιστική εφημερίδα που πρόσκειται στο διεθνές ισλαμιστικό κίνημα του
εξόριστου στις ΗΠΑ Φετίχ Γκιουλέν. Ιδρύθηκε το 1986 και σήμερα πουλά περισσότερα από
800 χιλιάδες φύλλα καθημερινά, σχεδόν διπλάσια από την επόμενη, τη «Χουριέτ» , που
ιδρύθηκε το 1948 και σήμερα ανήκει στο όμιλο Doğan. Για να εξηγήσει κανείς την επιτυχία της
«Ζαμάν» πρέπει να γνωρίζει ότι πολύ μεγάλο μέρος της κυκλοφορίας των ισλαμιστικών
εφημερίδων , σε αντίθεση με τις μη ισλαμιστικές, πραγματοποιείται με συνδρομές
αναγνωστών, που ανήκουν συχνά σε κάποια ισλαμιστική ομάδα την οποία εκφράζει η μία ή η
άλλη εφημερίδα ( το 95% της κυκλοφορίας της «Ζαμάν» οφείλεται σε συνδρομητές, όχι σ
πωλήσεις στο δρόμο).

Η διάκριση μεταξύ ισλαμιστικού και μη ισλαμιστικού Τύπου είναι κεντρική στην Τουρκία, όπου
παραδοσιακές πολιτικές έννοιες όπως «φιλελεύθερος», «συντηρητικός», «προοδευτικός»,
«αριστερός», «δεξιός», έχουν πολύ διαφορετικό περιεχόμενο από ό, τι αλλού. Μια ισλαμιστική
εφημερίδα που πρόσκειται στην κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να είναι φιλελεύθερη ή
συντηρητική σε ό, τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα ή την ελευθερία του Τύπου. Παρομοίως,
μια εφημερίδα που υποστηρίζει τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους μπορεί να είναι ακραία
εθνικιστική και αντιφιλελεύθερη σε ό, τι αφορά τις θρησκευτικές ελευθερίες και τα δικαιώματα
των μειονοτήτων ή περισσότερο μετριοπαθής και κριτική στα δόγματα του τουρκικού
εθνοκεντρισμού.

Σήμερα μόνο δύο είναι οι ακραιφνώς κεμαλικές εφημερίδες, η «Σοζτζού» και η «Τζουμχουριέτ». Οι
περισσότερες από τις υπόλοιπες μη ισλαμιστικές εφημερίδες, μολονότι κρατούν αποστάσεις από την
κυβερνητική πολιτική, δημοσιεύουν αρθρογραφία που καλύπτει μεγάλο εύρος του πολιτικού
87
φάσματος και, αναλόγως των επιχειρηματικών συμφερόντων των εκδοτών τους και της διαπλοκής τους
με το κράτος, μπορεί στον έναν ή τον άλλο βαθμό να προσαρμόζουν

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ

-Το μονοπώλιο της κρατικής τηλεόρασης έσπασε το 1990, όταν το ιδιωτικό κανάλι , το STAR ,
εξέπεμψε μέσω δορυφόρου από τη Γερμανία. Ακολούθησαν 100 τοπικοί τηλεοπτικοί σταθμοί
και 500 τοπικοί ραδιοφωνικοί. Το 1993 η Βουλή απέσυρε την απαγόρευση της μη κρατικής
τηλεόρασης.

-Η δημόσια τηλεόραση TRT έχει 11 σταθμούς για όλη την επικράτεια, έναν περιφερειακό για τη
ΝΑ Τουρκία και δύο διεθνή κανάλια. Το 2009 ίδρυσε το TRT6, που εκπέμπει όλο το
εικοσιτετράωρο στα κουρδικά.

-Η τηλεόραση ιδιωτικών συμφερόντων : Ο όμιλος Doğan έχει το Kanal D, το Star TV και το

CNN Turk. Ο όμιλος Türkuvaz Media έχει το ATV. Ο όμιλος Dogus έχει το NTV. Ο όμιλος
Çukurova έχει τα κανάλια Show TV και Sky-Türk. Ο όμιλος Ciner Group έχει το Haber Türk.
Ο όμιλος Feza έχει το ισλαμιστικό κανάλι Samanyοlu TV. Εκπέμπει, επίσης, το ισλαμιστικό
Kanal 7.

-Το κανάλι 24 ανήκει στον επιχειρηματία Ετέμ Σαντσάκ και το κανάλι TGRT πουλήθηκε από
τον όμιλο IHLAS στον όμιλο Fox του Ρούπερτ Μέρντοχ το 2006. Και δύο μουσικοί σταθμοί, το
Kral TV και το Number One TV.

-Μετά το άνοιγμα της τηλεόρασης, το ραδιόφωνο δεν είναι πλέον μέσο ενημέρωσης, αλλά μόνο
ψυχαγωγικό. 36 σταθμοί εκπέμπουν σε όλη την επικράτεια, οι 4 είναι του κρατικού TRT, όπως
και η Φωνή της Τουρκίας, που έχει προγράμματα σε 26 γλώσσες. Υπάρχουν, επίσης, πολλοί
ανεξάρτητοι σταθμοί. Το Acik Radyo ( ανοικτό ραδιόφωνο ) της Πόλης, χρηματοδοτείται από
δωρεές ακροατών που συμμετέχουν στη διαμόρφωση του προγράμματος με ανοιχτές
συζητήσεις για την επικαιρότητα.

Η συνέχεια στη σελίδα 70.

Σελ.68.

ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

Η κυκλοφορία των εφημερίδων αφορά την εβδομάδα 3 με 9 Ιανουαρίου 2011 και προέρχεται
από την ιστοσελίδα Medyatava ( http://medyatava.com/tiraj.asp).

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

1. Zaman (Ζαμάν : Εποχή)

Κυκλοφορία : 866.905.

88
www.zaman.com.tr/

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Feza Group

Αγγλόφωνη έκδοση : Today’s Zaman ( www.todayszaman.com/)

Φιλοκυβερνητική ισλαμιστική. Ιδρύθηκε το 1986 και έγινε η πρώτη εφημερίδα της Τουρκίας ,
με έντεκα διεθνείς εκδόσεις σε δέκα γλώσσες και διανομή σε 35 χώρες, χάρη κυρίως σε ένα
εκτεταμένο δίκτυο συνδρομητών που ανήκουν στο θρησκευτικό τάγμα του Φετουλάχ Γκιουλέν,
με το οποίο συνδέεται η εφημερίδα. Το 1995 υπήρξε η πρώτη εφημερίδα της Τουρκίας που
απέκτησε διαδικτυακή παρουσία.

2.Posta (Πόστα : Επιστολή )

Κυκλοφορία : 497.589

www.posta.com.tr

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Doğan Group

Iδρύθηκε το 1995. Λαϊκή εφημερίδα. Σ’ αυτήν αρθρογραφεί ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ.

3. Hürriyet (Χουριέτ : Ελευθερία)

Κυκλοφορία: 431.267

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Doğan Group

www.hurriyetdailynews.com

Αγγλόφωνη έκδοση :

www.hurriyetdailynews.com

Ιστορική εφημερίδα, που εκφράζει παραδοσιακά τις αξίες του κοσμικού κράτους και του
τουρκικού εθνοκεντρισμού. Ιδρύθηκε το 1948 και σήμερα αποτελεί τη ναυαρχίδα του ομίλου
Doğan. Μότο της, το σύνθημα «Η Τουρκία ανήκει στους Τούρκους» ( Türkiye Türklerindir ) ,
που είπε ο Ταλάτ Πασάς, ηγέτης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄Π.Π. Τη δεκαετία του
’50 πρωτοστάτησε στην αρθρογραφία εναντίον του πατριάρχη Αθηναγόρα και των ελληνικών
θέσεων στο Κυπριακό, συμβάλλοντας στη δημιουργία του κλίματος που έκανε δυνατό το
ανθελληνικό πογκρόμ του Σεπτεμβρίου του 1955. Πιο πρόσφατα, το 1996, έπαιξε
πρωταγωνιστικό ρόλο στην κρίση των Ιμίων, όταν ανταποκριτής της κατέβασε την ελληνική
σημαία από τη βραχονησίδα και ανάρτησε την τουρκική, με τη σχετική φωτογραφία να
δημοσιεύεται πρωτοσέλιδη στην εφημερίδα την επομένη.

4. Sabah (Σαμπάχ: Πρωί)

Κυκλοφορία: 326.866

89
www.sabah.com.tr/

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Türkuvaz Media Group

Αγγλόφωνη έκδοση :English.sabah.com.tr/

Ιστορική εφημερίδα των υποστηρικτών του κοσμικού κράτους. Εκδιδόταν ως το 2001 από τον
Ντιντς Μπιλγκίν, γόνο της παραδοσιακής οικογένειας εκδοτών που εξέδιδε παλιότερα την
εφημερίδα «Γενί Ασίρ» της Σμύρνης. Το 2007 η «Σαμπάχ» κατασχέθηκε απ’ το κράτος με την
κατηγορία ότι κατά την πώλησή της το 2001, κράτησε μυστικά από τις αρχές ένα έγγραφο.
Τελικά, η εφημερίδα πέρασε στον κολοσσό των μέσων ενημέρωσης Turkuvaz, θυγατρική του
ομίλου Çalik Holding, και υιοθέτησε φιλοκυβερνητική γραμμή.

5. Habertürk (Χάμπερτουρκ : Τουρκικά Νέα).

Κυκλοφορία : 235.380

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Ciner Group

www.haberturk.com/

Ιδρύθηκε το 2009 και κινείται στον μετριοπαθώς αντιπολιτευόμενο χώρο. Αποτελεί τη νέα
προσπάθεια του ομίλου Ciner να βρεθεί στην πρωτοκαθεδρία του Τύπου.

6.Sözcü (Σοζτζού : Εκφραστής)

Κυκλοφορία : 219.365.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Estetik Yayincilik

www.sozcum.com/

Λαϊκή, αντιπολιτευτική , κεμαλιστική εφημερίδα, προβάλλει τις αξίες του κοσμικού κράτους
και του τουρκικού εθνοκεντρισμού.

7.Milliyet ( Μιλιέτ : Εθνικότητα)

Κυκλοφορία : 164.484

Ιδιοκτήτης/Εκδότης :Doğan Group

www.millyet.com.tr/

Ιστορική εφημερίδα της Τουρκίας, παραδοσιακά εκφράστρια των αξιών των αξιών του
κοσμικού κράτους. Ιδρύθηκε το 1950. Υπό τη διεύθυνση του Αμπντί Ιπεκτσί, που έγινε
αρχισυντάκτης της εφημερίδας το 1959, υποστήριξε την προσέγγιση με την Ελλάδα και το
σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Σήμερα ανήκει στον όμιλο Doğan και
υποστηρίζει τον τουρκικό εθνοκεντρισμό, αν και περισσότερο ήπια από την «Χουριέτ».
90
8.Aksam (Ακσάμ : Απόγευμα )

Κυκλοφορία :142.645.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης :Çukurova Group

www.aksam.com.tr/

Ηπια αντιπολιτευόμενη, υποστηρίζει τις αξίες του κοσμικού κράτους και του τουρκικού
εθνοκεντρισμού. Ιδιοκτήτης της είναι ο θεωρούμενος πλουσιότερος άνθρωπος της Τουρκίας, ο
Μεχμέτ Εμίν Καραμεχμέτ, που ( εκτός των άλλων ) κατέχει το τουρκικό Στοίχημα μαζί με τον
Σωκράτη Κόκκαλη.

9. Star (Σταρ: Αστρο).

Κυκλοφορία : 140.873.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Eτέμ Σαντσάκ /Τεβίντ Καρακάγια.

www.stargazete.com/

Φιλοκυβερνητική, ισλαμίζουσα. Ως το 2004 ανήκε , μαζί με τον ομότιτλο τηλεοπτικό σταθμό,

στον Τζεμ Ουζάν, γόνο μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της Τουρκίας και ιδρυτή του
ακραία λαϊκίστικου Νεαρού Κόμματος, που στις εκλογές του 2002 πήρε το 7.5% χωρίς να
περάσει το φράγμα του 10% που απαιτούνταν για να μπει στη Βουλή. Στη συνέχεια, η
οικογένεια κατηγορήθηκε για μια από τις μεγαλύτερες τραπεζικές απάτες στην Τουρκία μέσω
της δικής τους τράπεζας, και το 2004 αναγκάστηκε να πουλήσει το σταθμό στον όμιλο Doğan
και την εφημερίδα στον Eτέμ Σαντσάκ, επιχειρηματία που διατηρεί στενές σχέσεις με τον Ταγίπ
Ερντογάν.

10. Türkiye ( Τούρκιγιε: Τουρκία)

Κυκλοφορία : 132.605.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Ihlas Gazetecilik

turkiyegazetesi.com/

Φιλοκυβερνητική , ισλαμιστική, παραδοσιακά δεξιά εφημερίδα.

11. Vatan (Βατάν : Πατρίδα)

Κυκλοφορία : 128.312.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Doğan Group

www.vatanim.com.tr

91
Εντονα αντικυβερνητική, υποστηρίζει τις αξίες του κοσμικού κράτους και του τουρκικού
εθνικισμού. Ιδρύθηκε από στελέχη που αποχώρησαν από την εφημερίδα «Σαμπάχ» και στη
συνέχεια πουλήθηκε στον όμιλο Doğan.

12. Yeni Şafak ( Γενί Σαφάκ : Νέα Αυγή )

Κυκλοφορία : 120.596.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Albayrak

www.yenisafak.com.tr/

Ισλαμιστική, συντηρητική, αποτελεί τη φωνή του Ταγίπ Ερντογάν.

13. Takvim ( Τακβίμ : Ημερολόγιο )

Κυκλοφορία : 114.816.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Çalik Media Group

Σελ.69.

www.takvim.com.tr/

Λαϊκή εφημερίδα, ανήκε παλιά στον όμιλο Σαμπάχ. Πρόσκειται μάλλον φιλικά στην κυβέρνηση.

14.Güneş (Γκιούνες : Ηλιος)

102.290.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Çukurova Group

www.gunes.com.tr/

Λαϊκή εφημερίδα.

15. Yeni Radikal ( Γενί Ραντικάλ : Νέος Ριζοσπάστης )

Κυκλοφορία : 73.105.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Doğan Group

www.radikal.com.tr

Ως πρόσφατα, στις περίπου δύο δεκαετίες από την ίδευσή της, ο «Ριζοσπάστης» ήταν η φωνή
της φιλελεύθερης διανόησης της Τουρκίας, ασκώντας αντιπολίτευση από θέση αρχής στην
κυβέρνηση Ερντογάν. Πριν από μερικούς μήνες τη διεύθυνση της εφημερίδας ανέλαβε ένα
στέλεχος του ομίλου Doğan το οποίο θεωρείται ότι έχει στενές σχέσεις με το θρησκευτικό τάγμα
του Φετουλάχ Γκιουλέν. Με την αλλαγή, η εφημερίδα άλλαξε τίτλο (Νέος Ριζοσπάστης ) , σχήμα

92
( έγινε ταμπλόιντ, η μοναδική στην Τουρκία ) και πολιτική γραμμή, χάνοντας τη θέση της ως
εκφράστριας της φιλελεύθερης διανόησης .

16. Yeni Çağ (Γενί Τσάγκ : Νέα Εποχή )

Κυκλοφορία : 53.551.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Yeni Çağ Gazetecilik

www.yg.yenicaggazetesi.com.tr/

Εθνικιστική εφημερίδα, εκφράζει το ακροδεξιό κόμμα του Εθνικιστικού Κινήματος ( ΜΗΡ).

17. Cumhuriyet (Τζουμχουριέτ : Δημοκρατία)

Κυκλοφορία : 53.928.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Cumhuriyet Foundation

www.cumhuriyet.com.tr/

Ιδρύθηκε το 1924 και είναι η αρχαιότερη εφημερίδα της Τουρκίας. Είναι παραδοσιακά
κεμαλιστική .Εκδίδεται από το ίδρυμα Τζουμχουριέτ, χωρίς να ανήκει σε επιχειρηματικό όμιλο.

18. Milli Gazette (Μιλί Γκαζέτ : Εθνική Εφημερίδα )

Κυκλοφορία : 51.208.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Yeni Nesriyat

www.milligazette.com.tr/

Συντηρητική, ισλαμιστική εφημερίδα. Συνδέεται με το ισλαμιστικό θρησκευτικό τάγμα Milli

Görüş και εκφράζει την παλιότερη γενιά ισλαμιστών. Υποστηρίζει τον ισλαμιστή πολιτικό
ηγέτη Νεσμετίν Ερμπακάν, πρώτο ισλαμιστή πρωθυπουργό της Τουρκίας και ηγέτη του
παλιού Κόμματος της Ευημερίας , το οποίο απαγορεύτηκε από τη τουρκική δικαιοσύνη με την
αιτιολογία ότι προωθεί τον ισλαμικό φονταμενταλισμό.

19. Vakit ( Βακίτ : Χρόνος )

Κυκλοφορία : 51.142.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : ένα μεταβατικό σχήμα μετά τον θάνατο του παλιού ιδιοκτήτη Νουρί
Αϊκον.

www.vakit.com.tr/

Υπερσυντηρητική και ακραία ισλαμιστική εφημερίδα. Εκφράζει συχνά αντιδυτικές και

αντισημιτικές θέσεις και έχει δεχτεί σωρεία καταγγελιών και μηνύσεων.

93
20. Bugun (Μπουγκούν : Σήμερα )

Κυκλοφορία : 82.390.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Ακίν Ιπέκ Κοζά

www.bugun.com.tr/

Φιλοκυβερνητική, ισλαμιστική και εθνικιστική εφημερίδα. Ανήκει στον Ακίν Ιπέκ,

φιλοκυβερνητικό επιχειρηματία και συμπαθούντα του Φετουλάχ Γκιουλέν.

21. Taraf (Ταράφ : Πλευρά )

Κυκλοφορία : 49.698.

Ιδιοκτήτης/Εκδότης : Alkim Publishing

http://taraf.com.tr/

Ιδρύθηκε το 2007 από δημοσιογράφους, διανοούμενους και τον μικρό εκδοτικό οίκο Alikim.
Φιλοκυβερνητική εφημερίδα, παίρνει θέση εναντίον της ανάμειξης του στρατού στην πολιτική
και έχει δημοσιεύσει σειρά αποκαλύψεων για σκάνδαλα στο στρατό και στη Δικαιοσύνη. Με
προμετωπίδα τη φράση «Να σκέφτεσαι σημαίνει να παίρνεις θέση», ασχολείται με θέματα
ταμπού και αμφισβητεί τον κεμαλισμό. Θεωρείται ότι στηρίζεται από τον Φετουλάχ Γκιουλέν.

Με κυκλοφορία χαμηλότερη από τις 40.000, κυκλοφορούν ακόμη :

Yeni Asir (Νέος Αιώνας, κυκλ. 33.790-παραδοσιακή εφημερίδα της Σμύρνης, στηρίζει το
κοσμικό κράτος)

Yeni Asya (Νέα Ασία, κυκλ.10.843, ανήκει στον όμιλο Feza)

Ortadoğu (Μέση Ανατολή , κυκλ. 9.248, ανήκει στον όμιλο Feza- ακροδεξιά εφημερίδα )
Birgün ( Μια Ημέρα , κυκλ. 5.733, εκδίδεται από ομάδα διανοουμένων που πρόσκεινται στο
σοσιαλιστικό κόμμα της Ελευθερίας και της Αλληλεγγύης – ODP)

Yeni Mesaj (Νέο Μήνυμα, κυκλ. 5.498-ισλαμιστική εφημερίδα)

Evrensel (Οικουμενικός, κυκλ. 3.959, εφημερίδα του «Εργατικού Κόμματος» της

Ριζοσπαστικής Αριστεράς )

Hürses (Ελεύθερη Φωνή, κυκλ. 2.135.)

Κυκλοφορούν επίσης και μειονοτικές εφημερίδες, που αγωνίζονται να επιβιώσουν :

Ελληνικές : IHO, Apogevmatini

94
Αρμένικες : Agos (είχε αρχισυντάκτη τον Χραντ Ντινκ, που δολοφονήθηκε πριν από τρία
χρόνια στην Πόλη), Jamanak, Nor Marmara.

Εβραϊκή : Salom

Αθλητικές

Pas Fotomaç ( 182.958- Türkuvaz Media Group), Fanatik (173.184- Doğan Group), Fotogol,
Efsane Fotospor .

Σελ.70. (Συνέχεια από σελ.67).

τη γραμμή τους ως προς τις στρατηγικές επιλογές της κυβέρνησης.

Η ίδια η στάση της κυβέρνησης απέναντι στον Τύπο χαρακτηρίζεται προβληματική. Ο

αντιπολιτευόμενος Τύπος θεωρεί ακραίο παράδειγμα κυβερνητικής παρέμβασης την
κατάσχεση της αντιπολιτευόμενης ιστορικής εφημερίδας «Σαμπάχ» και του τηλεοπτικού
σταθμού ΑΤV ,ιδιοκτησίας του ομίλου Ciner Media Holding, το 2007, με την αιτιολογία ότι,
κατά τη διάρκεια της πώλησής της στον όμιλο Türkuvaz Media του ομίλου Çalik Holdings, ο
γενικός διευθυντής του οποίου, ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, είναι γαμπρός του πρωθυπουργού Ταγίπ
Ερντογάν.

Ανάλογη ήταν και η υπόθεση της εφημερίδες «Σταρ» και του ομότιτλου τηλεοπτικού σταθμού,
που ανήκαν στον Τζεμ Ουζάν, γόνο μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες τα Τουρκίας και
ιδρυτή του ακραία λαϊκίστικου Νεαρού Κόμματος . Στις εκλογές του 2002 ο Ουζάν πήρε το 7.5%
και, μολονότι δεν πέρασε το φράγμα του 10% που απαιτούνταν για να μπει στη Βουλή,
αποτέλεσε απειλή για το κόμμα του Ερντογάν. Η οικογένεια κατηγορήθηκε για μια από τις
μεγαλύτερες τραπεζικές απάτες στην Τουρκία, μέσω της δικής τους τράπεζας, και το 2004
αναγκάστηκε να πουλήσει το σταθμό στον όμιλο Doğan και την εφημερίδα στον Ετέμ
Σαντσάκ, επιχειρηματία που διατηρεί στενές σχέσεις με τον Ταγίπ Ερντογάν.

Τον Σεπτέμβριο του 2008 ο Ταγίπ Ερντογάν τα έβαλε δημοσίως με τον όμιλο Doğan, ζητώντας
από τους οπαδούς του να μποϋκοτάρουν τις εφημερίδες του. Είχε προηγηθεί δημοσίευμα της
«Χουριέτ» σχετικά με υποτιθέμενο σκάνδαλο, κατά το οποίο φιλανθρωπικές δωρεές Τούρκων
της Γερμανίας διοχετεύονταν σε επιχειρηματικά συμφέροντα που συνδέονταν με την
κυβέρνηση. Πέρυσι η Τουρκική κυβέρνηση επέβαλε πρόστιμο 2.5 δισεκατομμυρίων δολαρίων
στον όμιλο Doğan για φοροδιαφυγή, πέρα από ένα άλλο πρόστιμο 500 εκατομμυρίων
δολαρίων που είχε επιβάλει λίγους μήνες νωρίτερα σχετικά με την πώληση μετοχών
τηλεοπτικού σταθμού του ομίλου σε γερμανό επενδυτή. Τα δύο πρόστιμα θεωρήθηκαν

Πληκτρολογήστε

1.ΒΙΑΝΕΤ

bianet.org/english

95
Το δίκτυο ενημέρωσης bianet της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης BIA, παρακολουθεί και
ενημερώνει για τις παραβιάσεις της ελευθερίας της έκφρασης και την κάλυψη ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και για ζητήματα δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

2.European Journalism Centre

www.ejc.net

Ειδήσεις κι αναλύσεις για τα μέσα ενημέρωσης στην Ευρώπη και αναλυτικές εκθέσεις για το
τοπίο των μέσων ενημέρωσης σε 44 ευρωπαϊκές και μεσανατολικές χώρες.

3.Μedyatava

www.medyatava.com/tiraj.asp

Εβδομαδιαία καταγραφή της ημερήσιας κυκλοφορίας των τουρκικών εφημερίδων που

κυκλοφορούν σε όλη την επικράτεια ( στα τουρκικά) .

Σελ. 71.

από τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ απόπειρα ελέγχου του Τύπου.

Νομικά, το άρθρο 28 του Συντάγματος κατοχυρώνει την ελευθερία του Τύπου – ωστόσο, η
ελευθερία περιορίζεται από άλλες διατάξεις σχετικές με την «προστασία των βασικών
χαρακτηριστικών του κράτους» και της «αδιαίρετης ενότητάς» του. Τα άρθρα 301 και 305 του
Ποινικού Κώδικα προβλέπουν ποινές φυλάκισης , το πρώτο γι’ αυτούς που προσβάλλουν την
τουρκικότητα και το δεύτερο για αυτούς πού βάζουν σε κίνδυνο τα εθνικά συμφέροντα. Παρά
τις όποιες αλλαγές προς την κατεύθυνση της εξασφάλισης της ελευθερίας του Τύπου,
προκειμένου να ενταχθεί στο καθεστώς υποψήφιας χώρας για ένταξη στην Ε.Ε., το 2008
διώχτηκαν για τις ιδέες τους 435 δημοσιογράφοι, εκδότες και ακτιβιστές.

Μάλιστα, στην Τουρκία αποκλείεται η πρόσβαση σε περίπου 3.700 ιστοσελίδες ( μεταξύ των
οποίων το You Tube και το My Space, εξαιτίας νόμου που απαγορεύει την πρόσβαση σε
ιστοσελίδες οι οποίες, μεταξύ άλλων, φιλοξενούν περιεχόμενο εναντίον του Ατατούρκ.

Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία η κωλυσιεργία του κράτους και των μέσων ενημέρωσης να δοθούν
οι άδειες για τις επίγειες τηλεοπτικές συχνότητες. Λόγω της αδυναμίας συνεννόησης των τριών
αρχών που έχουν επιφορτιστεί με την αδειοδότηση των επίγειων τηλεοπτικών σταθμών και
λόγω των πιέσεων των ίδιων των μέσων ενημέρωσης , όλοι οι επίγειοι τηλεοπτικοί σταθμοί
εξακολουθούν να λειτουργούν χωρίς άδεια, αφήνοντας ανοιχτό το παράθυρο για κινήσεις
εκβιασμών και διαπλοκής.

Από την διαπλοκή των μέσων ενημέρωσης με τους φορείς της εξουσίας ανυπεράσπιστος μένει
μεγάλος αριθμός δημοσιογράφων. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης
εργάζονται χωρίς συμβάσεις, γεγονός που δεν τους επιτρέπει να έχουν κοινωνική ασφάλιση
ούτε να γίνουν μέλη της Ενωσης Τούρκων Δημοσιογράφων ( TGS )- της μόνης που μπορεί να
διαπραγματευτεί συλλογική σύμβαση εργασίας με τους εργοδότες. Εξαιτίας της επισφαλούς

96
δημοσιογραφικής εργασίας, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι είναι ευάλωτοι στις πιέσεις της
διεύθυνσης και της αρχισυνταξίας εις βάρος της αμερόληπτης κάλυψης των γεγονότων με
αμιγώς δημοσιογραφικά κριτήρια. Στην οικονομική κρίση του 2001 περίπου 5.000 εργαζόμενοι
στα μέσα ενημέρωσης έχασαν τη δουλειά τους.

34. «Η μεγάλη κρίση θα ξεκινήσει από τις ΗΠΑ» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 19 Μαρτίου 2006, σελ.8-9.

Ενας από τους σημαντικότερους διεθνώς αναλυτές της παγκόσμιας οικονομίας, ο Fred
Bergsten, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών των ΗΠΑ, είναι πεπεισμένος ότι
είναι αναπότρεπτη μια σοβαρή διεθνής κρίση με αφετηρία το δολάριο και τα αμερικανικά
ελλείμματα, που αποκαλούνται «δίδυμα» από την αρχή της δεκαετίας του ’80, όταν
πρωτοεμφανίστηκαν μαζί, και επανεμφανίστηκαν μετά το 2000.

Το σκεπτικό του είναι αποκαλυπτικό. Το αμερικανικό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών έχει

αγγίξει το 7% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, πολύ πάνω από το «κατώφλι κινδύνου» του 4-5% και σχεδόν
διπλάσιο από ό,τι τα προηγούμενα ελλείμματα ρεκόρ στα ΗΠΑ στη μέση της δεκαετίας του ’80-
μετά τα οποία ( προσοχή σε αυτό …) το δολάριο έπεσε 50% σε δύο χρόνια. Τίποτε δεν δείχνει ότι
το τωρινό έλλειμμα έχει τάση να μειωθεί και η κατάσταση είναι ξεκάθαρα «ανισόρροπη» και
μη βιώσιμη.

Οι ΗΠΑ πρέπει να δανείζονται 6 δις δολ. ημερησίως (!) από τον υπόλοιπο κόσμο για να
χρηματοδοτούν το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και τις ξένες επενδύσεις τους. Αυτό
απαιτεί το 705 περίπου (ποσοστό που αυξάνει συνεχώς) όλων των ξένων επενδύσεων του
υπόλοιπου κόσμου να κατευθύνεται σε δολαριακές επενδύσεις. Είναι αδιανόητο ότι τέτοιες
επενδύσεις θα συνεχιστούν πολύν καιρό ακόμα στις σημερινές τιμές.

Η κρίσιμη στιγμή που θα αποτελέσει το έναυσμα για τη μεγάλη κρίση θα είναι όταν οι ξένοι θα
προτιμήσουν να επενδύουν εφεξής λιγότερα ( ή και καθόλου ) κεφάλαια σε δολαριακές
επενδύσεις ( για παράδειγμα, ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου).

Παράλληλα όταν αυτό συμβεί, είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι ξένοι θα απαιτήσουν άμεσα να
ρευστοποιήσουν ένα μέρος από το υφιστάμενο τεράστιο αμερικανικό εξωτερικό χρέος, ύψους
13 δις δολ., που σήμερα έχουν στα χέρια τους, πουλώντας αμερικανικούς τίτλους, πράγμα που
θα επιδεινώσει την κατάσταση.

Μετά από όλα αυτά, το δολάριο θα υποχωρήσει απότομα (χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα
μιας «ελεύθερης πτώσης» του ) και παράλληλα τα αμερικανικά επιτόκια θα εκτοξευθούν σε
διψήφια νούμερα, «πνίγοντας» την ανάπτυξη στις ΗΠΑ και διεθνώς, ενώ ταυτόχρονα το
αυξημένο κόστος εξυπηρέτησης των δανείων θα πνίξει νοικοκυριά και εταιρείες ανά τον κόσμο.
Θα ακολουθήσει γενική αναστάτωση με πολιτικές και διακρατικές εντάσεις ( ιδίως μεταξύ ΗΠΑ
και Ευρώπης ) , αύξηση του προστατευτισμού , σοβαροί τριγμοί στην παγκοσμιοποίηση κ.λ.π.

Παράλληλα, η αμερικανική κυβέρνηση θα υποχρεωθεί επιτέλους να μειώσει δραστικά το

τεράστιο δημόσιο έλλειμμα το οποίο, σε συνδυασμό με τη μηδενική ή και αρνητική αποταμίευση

97
των καταχρεωμένων αμερικανικών νοικοκυριών, δημιουργεί μια τεράστια ψαλίδα και
ανισορροπία ανάμεσα στην αποταμίευση και την επένδυση στο εσωτερικό των ΗΠΑ, που
αντιστοιχεί στην άλλη τεράστια ανισορροπία στο αμερικανικό εξωτερικό ισοζύγιο.

35. Μυλωνάκη, Γεωργία «Προσωπικές «εξομολογήσεις» Προσωπικές

διαφημίσεις…» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2007, σελ.
50.

Ο πακτωλός των εκατομμυρίων που χορεύουν γύρω από τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης
έχει πρώτο και κύριο στόχο την πώληση στοχευμένων διαφημίσεων στα εκατομμύρια των μελών
του. Οι ιστοσελίδες «κοινωνικής διαδικτύωσης» δίνουν στα μέλη τους τη δυνατότητα
ανταλλαγής μηνυμάτων, φωτογραφιών , δημιουργίας προφίλ κ.λ.π. Ουσιαστικά οι χρήστες
προσφέρουν –οικειοθελώς- τόση πληροφορία για τον εαυτό τους και τις συνήθειές τους που
κάνουν τους διαφημιστές να αναφωνήσουν, όχι αδίκως, «πέσε πίτα να σε φάω». Μόνο έτσι
εξηγούνται τα 240 εκατομμύρια δολάρια που κατέβαλε η Microsoft τον Οκτώβριο για το 1.6%
του Facebook , ανεβάζοντας την αξία του στα 15 δις δολάρια.

Αλλά και τα 1.65 δις δολ. με τα οποία η Google απέκτησε πέρυσι το You Tube, ενώ έχει
συνάψει και διαφημιστική συμφωνία με το My Space.

Με 200 εκατομμύρια μέλη, το My Space βρίσκεται στην κορυφή των εν λόγω ιστοσελίδων, ενώ
το Facebook με 50 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση και
προχωράει-λέει-με εγγραφές 200.000 νέων μελών την ημέρα.

Με τη συμφωνία Microsoft – Facebook , η πρώτη αποκτά το αποκλειστικό δικαίωμα πώλησης

διαδικτυακών διαφημίσεων στο σύνολο των χρηστών του δεύτερου παγκοσμίως. Σύμφωνα με το
eMarketer, φέτος τα διαφημιστικά έσοδα του Facebook αναμένεται να αγγίξουν τα 25 εκατ.
δολ.

Αυτοί κάνουν μπίζνες, αλλά τους χρήστες δεν τους ρώτησε κανείς. Βέβαια ας πρόσεχαν, αφού
όλα είναι εμπόριο και σίγουρα στους όρους χρήσης της υπηρεσίας θα υπήρχε ρήτρα για την
ενδεχόμενη μελλοντική εμπορική εκμετάλλευσή της. Οι αναλυτές πάντως προειδοποιούν ότι αν
η διαφημιστική επίθεση γίνει αμετροεπώς, οι υπηρεσίες θα χάσουν την αξιοπιστία τους και οι
διαφημιστές τους πελάτες τους.

36. Σιούτη, Βασιλική «Οι ΜΚΟ των φίλων και των γνωστών» εφημερίδα
«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011 , σελ. 26.

Πρόσωπα του πολιτικού συστήματος και συνεργάτες τους στα διοικητικά τους συμβούλια. Ενώ
η Δικαιοσύνη υπόσχεται ότι το «μαχαίρι θα φτάσει στο κόκαλο» για την υπερχρηματοδότηση
οργανώσεων με μηδαμινό κοινωνικό έργο, μια ματιά στα στελέχη τους φωτίζει την υπόθεση.

Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις , για τις οποίες μετά από δημοσιεύματα της

«Ελευθεροτυπίας» παρενέβη η Δικαιοσύνη, ζητώντας τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης,
είναι κατά πάσα πιθανότητα άλλη μια υπόθεση για την οποία η περιβόητη φράση το «μαχαίρι
θα φτάσει στο κόκαλο» θα μείνει ξανά κενό γράμμα. Και αυτό γιατί τα στελέχη των ΜΚΟ που
98
έχουν λάβει τα περισσότερα χρήματα χωρίς να έχει γίνει ιδιαίτερα γνωστό το ανθρωπιστικό
έργο τους, είναι πρόσωπα με στενούς δεσμούς με τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του ΥΠΕΞ.

Ανάμεσά τους υπάρχουν φυσικά και αξιόλογες οργανώσεις, όπως αυτές που προσφέρουν με
αυτοθυσία ιατρική φροντίδα σε πληγείσες περιοχές ανά τον κόσμο, αλλά αυτές παίρνουν
ελάχιστα χρήματα σε σχέση με το έργο τους ( κάποιες καθόλου ) και αυτά με μεγάλη δυσκολία.

37. Ετήσια μερίδια σταθμών, 1990-2100.

Ετήσια μερίδια σταθμών 2000-2010 , σε ποσοστά

Κοινό : Σύνολο

Ζώνη : Σύνολο ημέρας

2000 01 02 03 04 2005 06 07 08 09 2010

ΕΤ1(1) 6.4 5.5 5.9 5.5 5.2 4.2 4.0 3.8 3.4 3.4 2.9

ΕΤ2/ 4.2 4.0 5.0 6.9 8.8 9.1 10.1 9.6 10.3 9.4 8.6

ΝΕΤ(2)

ΕΤ3(3) 1.4 1.2 1.5 1.7 2.1 2.1 2.4 2.7 3.4 3.8 3.5

(1)-(3) 12.0 10.7 12.4 14.1 16.1 15.4 16.5 16.1 17.1 16.6 15.0

Δημόσια

Mega(4) 21.2 21.3 20.1 17.3 16.9 18.5 18.8 18.5 18.3 19.8 20.5

Ant1(5) 21.8 22.9 21.8 22.5 20.8 19.4 18.0 16.5 15.2 14.8 15.8

(4)+(5) 43.0 44.2 41.9 39.8 37.7 37.9 36.8 35.0 33.5 34.6 36.3

Star(6) 13.7 12.7 11.2 12.2 11.5 11.5 10.4 10.8 10.4 10.0 9,.8

Alpha(7) 15.8(**) 14.6 13.0 13.3 13.0 14.2 15.5 13.9 13.6 12.7 11.9

Alter(8) 2.7 3.2 9.1 10.4 11.5 10.2 8.9 10.3 11.1 10.7 10.6

Σκάϊ(9) - - - - - - - - 3.8 3.9 4.4

(6)-(9) 33.2 30.5 33.3 35.9 36.0 35.9 34.8 35.0 38.9 37.3 36.7

(4)-(9) 75.2 74.7 75.2 75.7 743.7 73.8 71.6 70.0 72.4 71.9 73.0

Ιδιωτικά

Λοιπά(*) 12.8 14.6 12.4 10.2 10.2 10.8 11.9 13.9 10.5 11.5 12.0

99
Σύνολο 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

(*)Στα λοιπά περιλαμβάνονται το video, οι δορυφορικοί και οι άλλοι τηλεοπτικοί σταθμοί.

(**)Κατά το έτος 2000 αναφέρεται ως Σκάϊ/Alpha.

Περιοχές κάλυψης έρευνας τηλεθέασης Nielsen Audience Measurement( πρώην ΑGB Nielsen
Media Research).

-Ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη από 1 Μαϊου 2000 έως 14 Σεπτεμβρίου 2008.

-Πανελλαδικά από 15 Σεπτεμβρίου 2008.

Ετήσια μερίδια σταθμών 1990-2000 , σε ποσοστά

Κοινό : Σύνολο

Ζώνη : Σύνολο ημέρας

1990 91 92 93 94 1995 96 97 98 99 2000

ΕΤ1(1) 19.7 14.1 10.5 8.0 6.1 4.6 4.8 4.5 6.4 5.6 6.4

ΕΤ2/ 8.7 6.9 5.9 5.0 4.3 3.3 3.5 3.7 3.6 3.9 4.2

ΝΕΤ(2)

ΕΤ3(3) - - - - - - - - - - 1.4

(1)-(3) 28.4 21.0 16.4 13.0 10.4 7.9 8.3 8.2 10.0 9.5 12.0

Δημόσια

Mega(4) 30.6 31.0 33.6 34.0 27.1 25.8 23.4 21.0 20.9 20.5 21.2

100
Ant1(5) 18.5 27.5 30.5 31.0 27.9 25.7 22.9 22.9 23.8 23.0 21.8

(4)+(5) 49.1 58.5 64.1 65.0 55.0 51.5 46.3 43.9 44.7 43.5 43.0

Σκάϊ/ - -9 - - - 10.9 13.7 15.9 14.5 16.7 15.8

Alpha(6)

Star(7) - - - - - 12.5 14.4 14.3 13.7 13.7 13.7

Alter(8) - - - - - - - - - - 2.7

(6)-(8) - - - - - 23.4 28.1 30.2 28.2 30.4 32.2

(4)-(8) 49.1 58.5 64.1 65.0 55.0 74.9 74.4 74.1 72.9 73.9 75.2

Ιδιωτικά

Λοιπά(*) 22.5 20.5 19.5 22.0 34.6 17.2 17.3 17.7 17.1 16.6 12.8

Σύνολο 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

(*)Στα λοιπά περιλαμβάνονται το video, οι δορυφορικοί και οι άλλοι τηλεοπτικοί σταθμοί.

Περιοχές κάλυψης έρευνας τηλεθέασης Nielsen Audience Measurement( πρώην ΑGB Nielsen
Media Research).

-Αθήνα, μέχρι Δεκέμβριο 1990.

-Αθήνα+ Θεσσαλονίκη, από Ιανουάριο 1991 έως 15 Νοεμβρίου 1992.

-Αθήνα+Θεσσαλονίκη+Αστικές περιοχές με 10.000+ νοικοκυριά, από 16 Νοεμβρίου 1992 έως

30 Απριλίου 2000.

-Ηπειρωτική Ελλάδα και Κρήτη, από 1 Μαϊου 2000.

38. Ξανθάκη, Χρήστου «Το δελτίο της οργής» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Κυριακή
20 Φεβρουαρίου 2011, σελ.61.

Mega θυμός για τον φιλοκυβερνητισμό των ειδήσεων. Από εκεί που οι ειδήσεις στο Megalo
κανάλι διακρίνονταν επειδή τηρούσαν τα προσχήματα, έχουν φτάσει τώρα στο σημείο να
δέχονται οι καλεσμένοι που δεν υποστηρίζουν την κυβέρνηση άγριες επιθέσεις από Τρέμη και
Πρετεντέρη.

Την αντιπαράθεση την ξεκίνησε πριν από μερικές ημέρες ο «δικός μας» Στάθης, όταν μεταξύ
άλλων κάθησε κι έγραψε για το δελτίο ειδήσεων του Mega-«Τι τρόμος είναι αυτός;

101
Τα κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Μέγκα. Τι οργουελικός εφιάλτης! Σαν τα κοράκια
παραμονεύουν οι δύο απ’ τους παρουσιαστές, η κυρία Τρέμη και ο κ.Πρετεντέρης να αρπάξουν
απ’ το στόμα του καλεσμένου τους, όταν δεν είναι φιλοκυβερνητικός, την κουβέντα του, να τη
δαγκώσουν, να την διαστρέψουν, να την ανασκολοπίσουν και να του τη δώσουν πίσω να τη
φάει, να του κάτσει στο λαιμό, να πνιγεί, να σκάσει-και αυτό το λένε διάλογο , ενημέρωση,
ειδήσεις. Τι οργουελικός τρόμος είναι αυτός!».

Και απάντησαν οι δημοσιογράφοι του δελτίου, σημειώνοντας επίσης μεταξύ άλλων, τα εξής :
«Εμείς, οι δημοσιογράφοι που δουλεύουμε στο δελτίο ειδήσεων του Mega, θέλουμε να
εκφράσουμε την οργή μας , για όσα απαράδεκτα και συκοφαντικά αναφέρονται, για το προϊόν
της εργασίας μας από τον συνεργάτη σας Στάθη Σταυρόπουλου, στο φύλλο της εφημερίδας
σας με ημερομηνία 9 Φεβρουαρίου. Η αγανάκτησή μας ξεχειλίζει για το ύφος και τη βιαιότητα
με την οποία αναφέρεται σε συναδέλφους μας, τους οποίους στοχοποιεί με προφανείς
κινδύνους».

Όλα αυτά για το νούμερο ένα δελτίο σε θεαματικότητα της ελληνικής TV. Για το πάλαι ποτέ
δελτίο των λεπτών αποχρώσεων , που επειδή είχε αυτόν τον χαρακτήρα έκανε τη δουλειά του
καλύτερα από τα υπόλοιπα. Παράλληλα, ενώ διατηρούσε πάντοτε μια στάση φιλική απέναντι σε
αυτό το μόρφωμα που στην Ελλάδα αποκαλούμε «προοδευτική παράταξη»
( «κεντροαριστερά», αν προτιμάτε) , δεν εμφάνιζε ποτέ σαφή κομματική τοποθέτηση. Το δελτίο
του Mega θύμιζε εκείνο το παλαιό, προδικτατορικό ανέκδοτο για γνωστό συγκρότημα Τύπου,
του οποίου η απογευματινή εφημερίδα ήταν με την Ενωση Κέντρου και η πρωινή ήταν με το
κράτος. Είχε αναλάβει λοιπόν τον ρόλο της εν λόγω πρωινής εφημερίδας και μια χαρά αρμένιζε.
Ωσπου το κράτος αποφάσισε να υιοθετήσει μια σειρά από μέτρα που δεν διακρίνονταν για τη
δημοφιλία τους.

Δεν θα μπω εδώ σε πολιτικές αναλύσεις για να καταθέσω άποψη περί μνημονίου και περικοπών
και τρόικας. Γι ‘αυτά υπάρχουν άλλοι αρμοδιότεροι να μιλήσουν. Εκείνο που μας ενδιαφέρει
στην συγκεκριμένη περίπτωση , είναι ότι εν μέσω κλαυθμών, οδυρμών και κινητοποιήσεων, το
Mega έδειξε να χάνει τα τηλεοπτικά αντανακλαστικά του. Και αντί να κινηθεί στη λογική
σφαξίματος με το βαμβάκι, ξαπόστειλε στον Καιάδα τις κάθε είδους δημοσιογραφικές
ντρίμπλες. Κάπως έτσι βρεθήκαμε με ένα δελτίο απολύτως συμπαγές ( «μπετοναρισμένο» που
θα λέγανε και οι παλιοί σύντροφοι της ΟλγαςΤρέμη ) , πού τάσσεται άνευ όρων, τάσσεται
σύσσωμο υπέρ της κρατικής πολιτικής. Και η ειδησεογραφία του και η ανκοργούμαν του και οι
σχολιαστές του δεν δείχνουν να μετακινούνται ούτε πόντο από τη γραμμή αυτή και μη μ’
αρχίσετε τώρα με τα χαμόγελα του Παύλου Τσίμα κάτω απ’ τα μουστάκια του, γιατί θα σας
απαντήσω κι εγώ ότι η παθητική αντίσταση ταιριάζει στη χερσόνησο των Ινδιών κι όχι στα
τηλεοπτικά δελτία.

Εξ ου και η αγανάκτηση. Η οργή, η μήνις, η επιθετικότητα από ένα διόλου ευκαταφρόνητο

τμήμα του κοινού, αλλά και από σειρά σκεπτόμενων ανθρώπων που σε άλλες εποχές ( και εκτός
φοιτητικών αμφιθεάτρων ) θα τους ονομάζαμε «οργανικούς διανοούμενους». Ολοι αυτοί δεν
θα ξεσηκώνονταν ποτέ για το μπαζούκας του Δήμου Βερύκιου, για το ξεσάλωμα του Νίκου
Τσιλιπουνιδάκη, για το ντελαπάρισμα του Γιώργου Τράγκα, για το “Yes Minister” των

102
κρατικών καναλιών. Δεν θα το διέπρατταν, διότι έχουν το γνώθι σ’ αυτόν και κατανοούν ότι η
ανατομία της μυλωνούς δεν μπορεί να υπηρετήσει το ευγενές άθλημα της καλλιγραφίας. Με το
Mega , όμως, τα πήραν στο κρανίο.

Γιατί; Διότι από το δελτίο του Μεγάλου Καναλιού άλλα περίμεναν. Ανέμεναν ειρωνεία και όχι
λίβελο, αμφιβολίες και όχι εντολές, σχόλια και όχι καταδικαστικές αποφάσεις , ερωτήσεις και
όχι υποδείξεις. Περίμεναν να τιμήσει ένα από τα σημαντικότερα και πλέον κατευναστικά αγαθά
της αστικής δημοκρατίας. Την τήρηση των προσχημάτων. Πράγμα το οποίο ορισμένοι μπορεί
να το αντιλαμβάνονται ως πομφόλυγα, προσωπικώς ωστόσο το θεωρώ συνεκτικό στοιχείο του
κοινωνικού ιστού. Ειδάλλως παραμονεύει στη γωνία το καουμποϊλίκι, για να μην πω τίποτε
χειρότερο.

Να το θέσω και ποδοσφαιρικά : αφού γνωρίζω ότι στελέχη του δελτίου διακρίνονται για την
Παναθηναϊκοφροσύνη τους-άρα θα με καταλάβουν . Δεν απαιτείτο ποτέ καμία ιδιαίτερη τέχνη
για ναγίνει κάποιος μέλος της διαβόητης διαιτητικής «παράγκας». Ελεγες το «ναι» , δήλωνες
υποταγή, έκανες ό΄τι σου λέγανε και τελείωνε το παραμύθι. Χρειαζόταν ωστόσο να είσαι σαν
τον κύριο Γιώργο για να τελειώνεις το παιχνίδι όπως σου άρεσε και στο τέλος του
ενενηντάλεπτου να μην είναι κανένας σίγουρος για το αν ανήκεις ή δεν ανήκεις στους
«παραγκάτους» ρέφερι.

Ο κύριος Γιώργος , βλέπετε, γνώριζε πολύ καλά ότι τον αγώνα δεν μπορείς να τον
κουμαντάρεις σφυρίζοντας εκατό-μηδέν. Ηξερε επίσης ότι μια και δύο παρασπονδίες σε κάποιο
παιχνίδι μπορούν να συγχωρεθούν, αρκεί ο εν γένει αγωνιστικός βίος σου να είναι έντιμος.
«Εντάξει μωρέ, μια αβλεψία ήταν», έλεγε ο μη προκατειλημμένος παρατηρητής και το θέμα
έληγε. Κι ακόμη καλύτερα και μια και δύο φάσεις ο πονηρός διαιτητής τις έδινε ανάποδα, «για
το ξεκάρφωμα» που λένε στην κερκίδα. Αυτό ακριβώς το «ξεκάρφωμα» είναι που σε γενικές
γραμμές λείπει από το δελτίο του Mega κι ώσπου να το ξαναβρεί, δεν βλέπω τις γκρίνιες και τις
διαμαρτυρίες να μειώνονται.

39. Mανιάτη,Σωτήρη «Μην τον είδατε τον πολιτισμό;» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Σάββατο 26 Μαρτίου 2011, σελ.24.

Ποσοστιαία κατανομή προγράμματος σταθμών

Mega Ant1 Alpha Alter Star Nετ Σκάϊ ΕΤ-3 ΕΤ-1

Σειρές,2009-10 46.8 39.3 26.0 4.0 20.6 0.1 8.7 8.3 8.6

2008-9 41.1 30.8 23.5 5.0 19.1 0.1 5.5 5.8 10.4

Κιν/φος, 5.3 7.9 7.4 18.4 31.4 10.7 0.2 7.0 10.3

2009-10

2008-9 10.1 8.2 10.3 25.0 30.0 9.8 0.3 7.6 12.6

103
Ελαφρά ψυχαγωγία 6.1 15.7 22.8 6.6 6.7 1.8 18.4 0.9 0.2

2009-10

2008-9 5.2 9.1 13.8 7.8 1.3 2.1 17.2 0.5 0.2

Τέχνες/ 1.3 1.8 0.1 0.7 0.1 3.6 2.4 21.4 16.0

Πολιτισμός

2009-10

2008-9 0.9 1.8 0.4 0.0 0.1 1.4 4.4 11.9 13.7

Ειδήσεις/ενημέρωση 34.4 30.2 40.4 61.2 25.1 65.9 59.3 50.7 40.6

2009-10

2008-9 37.8 43.9 47.3 48.7 30.7 68.9 66.9 59.1 39.8

Παιδικά 0.2 0.5 0.1 7.8 15.0 4.2 0.0 0.3 10.7

2009-10

2008-9 0.4 0.4 0.0 12.2 17.1 4.9 0.0 1.5 11.1

Αθλητικά 2009-10 1.8 1.8 1.2 0.0 0.0 7.0 9.9 4.7 9.5

2008-9 1.3 3.1 3.0 0.0 0.0 6.7 3.7 6.7 9.1

Αλλα, 2009-10 4.1 1.8 2.0 1.3 1.1 6.7 1.1 6.7 4.1

2008-9 3.2 3.1 1.7 1.3 1.7 6.1 2.0 6.9 3.1

Πηγή : Nielsen Audience Measurement

Μπορεί τα κανάλια την τελευταία δεκαετία λόγω κρίσης να κάνουν οικονομία στα πάντα,
ορισμένα πράγματα όμως παραμένουν σταθερά. Όπως, για παράδειγμα, οι παραγωγές για τον
πολιτισμό που εντάσσουν στα προγράμματά τους.

104
Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν εξαιρέσει κανείς τα τρία κανάλια της δημόσιας τηλεόρασης, στα
ιδιωτικά κανάλια οι παραγωγές σχετικά με τον πολιτισμό καταλαμβάνουν μόλις από 0.1% έως
και 1.3% του συνολικού τους προγράμματος. Αυτά τουλάχιστον δείχνουν τα στοιχεία της
Nielsen Audience Measurement για την τηλεοπτική σεζόν 2009-10, ενώ τα πράγματα ήταν
λίγο χειρότερα την περίοδο 2008-09. Τα μικρότερα ποσοστά σε πολιτιστικά προγράμματα
εντοπίζονται σε Alpha και Star (μόλις 0.1%) , ενώ στη δημόσια τηλεόραση τα υψηλότερα
ποσοστά εμφανίζονται στην ΕΤ-3 (21.4%) και ακολουθεί η ΕΤ-1 (16%). Και στην τηλεοπτική
περίοδο που διανύουμε στην ιδιωτική τηλεόραση τα πράγματα είναι μάλλον χειρότερα. Στα
περισσότερα ιδιωτικά κανάλια ανύπαρκτα είναι και τα παιδικά προγράμματα με εξαίρεση το
Star (15%) και το Alter (7.8%), ενώ σε Alpha και Σκάϊ τα ποσοστά είναι μηδενικά .

Κυρίαρχο πρόγραμμα στο Μega παρέμειναν και την περασμένη τηλεοπτική σεζόν οι σειρές
(46.8% του συνολικού προγράμματος) ενώ ακολουθούν τα ενημερωτικά/ειδησεογραφικά
προγράμματα (34.4% με μια μείωση κατά 3,4% σε σχέση με την περίοδο 2008-09). Κάτι
παρόμοιο παρατηρείται και στον Ant1, μόνο που στο κανάλι του Αμαρουσίου πέρσι μειώθηκαν
ιδιαίτερα ( κατά 13.7%) τα ενημερωτικά/ειδησεογραφικά προγράμματα φθάνοντας στο 30.2%.

Στον Alpha πάλι, παρ ’ότι τα ειδησεογραφικά προγράμματα παρέμειναν σε υψηλά ποσοστά
(40.4% με μείωση από το 2008-09 κατά περίπου 7%) , μεγάλη αύξηση (κατά 9 %) παρουσίασαν
την περίοδο 2009-10 οι παραγωγές ελαφράς ψυχαγωγίας φθάνοντας το 22.8%. Ποσοστό που
την τηλεοπτική σεζόν που διανύουμε είναι σαφέστατο ότι θα έχει αυξηθεί. Στο Alter κυρίαρχο
πρόγραμμα παρέμεινε η ενημέρωση με 61.2% στο σύνολο του προγράμματός του με άνοδο από
το 2008-09 κατά 12.5%, κάτι που φέτος φαίνεται να παραμένει σταθερό-αν δεν είναι και
ελαφρά ανοδικό. Στο Star οι ξένες ταινίες παρέμειναν και πέρσι στην κορυφή των
προγραμμάτων του με 31.4% , ενώ στο Σκάϊ κυρίαρχη ήταν η ενημέρωση με 59.3%. Η
ενημέρωση παρέμεινε κυρίαρχο πρόγραμμα και στους τρείς δημόσιους τηλεοπτικούς σταθμούς
με τη ΝΕΤ στο 65.9% ( το μεγαλύτερο ποσοστό απ’ όλα τα κανάλια ), την ΕΤ-3 στο 50.7% και
την ΕΤ-1 στο 40.6%. Τα μεγαλύτερα ποσοστά σε αθλητικές παραγωγές εντοπίζονται την
περίοδο 2009-10 σε Σκάϊ (9.9%) και ΕΤ-1 (9.5%).

Οι δύο μεγαλύτερες κατηγορίες προγραμμάτων ανά ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό

Mega Ant1 Alpha Alter Star Σκάϊ

200 Σειρές(46.8%), Σειρές(39.3%) Ειδήσεις/ Ειδήσεις/ Κινηματογράφος Ειδήσεις(59.

9-10 (31.4%) 3%)
Ειδήσεις/ Ειδήσεις/ ενημέρωση(40. ενημέρωση(61.
4%) 2%) Ειδήσεις/ Ελαφρά
ενημέρωση(34. ενημέρωση(37. ενημέρωση ψυχαγωγία( 1
4%) 8%) Σειρές( 26%) Κινηματογράφ (25.1%) 8.4%)
ος
Σύνολο : 81.2% Σύνολο :77.1% Σύνολο :66.4% Σύνολο :56.5% Σύνολο:77.7
(18.4%) %

Σύνολο: 79.6%

200 Σειρές (41.1%), Ειδήσεις/ Ειδήσεις/ Ειδήσεις/ Ειδήσεις/ Ειδήσεις

8-9 ενημέρωση (66.9%)
ενημέρωση( 43. ενημέρωση(47. ενημέρωση(48.
105
 Ειδήσεις/ 9%) 3%) 7%) (30.7%) Ελαφρά
ψυχαγωγία( 1
Ενημέρωση(37. Σειρές(30.8%) Σειρές: 23.5% Κινηματογράφ Κινηματογράφος 7.2%)
8%) ος( 25.0%) ( 30%)
Σύνολο : 74.7% Σύνολο: 70.8% Σύνολο:84.1
Σύνολο: 78.9% Σύνολο : 73.7% Σύνολο: 60.7% %

Οι δύο μεγαλύτερες κατηγορίες προγραμμάτων ανά δημόσιο τηλεοπτικό σταθμό

ΝΕΤ ΕΤ-3 ΕΤ-1

2009-10 Ειδήσεις (65.9%) Ειδήσεις( 50.7%) Ειδήσεις( 40.6%)

Κινηματογράφος( 10.7%) Τέχνες-πολιτισμός( 21.4%) Κινηματογράφος(10.3%)

Σύνολο:76.6% Σύνολο: 72.1% Σύνολο:50.9%

2008-9 Ειδήσεις( 68.9%) Ειδήσεις( 50.7%) Ειδήσεις( 39.8%)

Κινηματογράφος( 9.8%) Τέχνες-πολιτισμός( 11.9%) Κινηματογράφος(12.6%)

Σύνολο:78.7% Σύνολο:62.6% Σύνολο: 52.4%

40. Σασλόγλου,Ιζαμπέλα «Ο,τι φουσκώνει, ξεφουσκώνει» περιοδικό «Εψιλον»

τεύχος 1037, 27 Φεβρουαρίου 2011, σελ. 26.

Όταν η Χάφινγκτον Ποστ πωλείται 315 εκατομμύρια δολάρια, όταν το Twitter παζαρεύεται
ανάμεσα στα 8 με 10 δις δολάρια και όταν το Facebook αποτιμάται στα 50 δις δολάρια
( περίπου όσα και το ποσό των υποχρεωτικών αποκρατικοποιήσεων της Ελλάδας, κατά την
τρόικα ), είναι καιρός να μιλήσουμε για φούσκες.

Η φούσκα των επιχειρήσεων του ιντερνετ έσκασε το 2000, μετά από πέντε χρόνια ξέφρενης
απόδοσης. Το dot-com boom έγινε dot-com bubble. Σήμερα, το πάρτι έχει ξεκινήσει ξανά και
πολλοί θέλουν να μπουν και να χορέψουν. Περισσότεροι απ ΄όσους χωράει το σπίτι. Οπως
πάντα…

Τον Γενάρη του 2000 το ενοίκιο για ένα διαμέρισμα-ντουλάπι στο Μανχάταν ήταν 1.300
δολάρια. Η αγγελία έβγαινε στο διαδίκτυο και μέσα σε είκοσι λεπτά έπρεπε να έχεις προλάβει
να κλείσεις ραντεβού για συνέντευξη με τον ιδιοκτήτη, αλλά όταν έφτανες εκεί διαπίστωνες ότι
είχαν προηγηθεί άλλοι 30 επίδοξοι ενοικιαστές! Φορούσες, λοιπόν, το αγγελικό σου χαμόγελο
πάνω από τα καθαρά σου ρούχα και αν απαντούσες σωστά στις ερωτήσεις του τηλεπαιχνιδιού
Αυτήν την Τρύπα ποιος θα την Πάρει, όχι, δεν νοίκιαζες την τρύπα, την πλήρωνες παλάτι με

106
προκαταβολή τα ενοίκια έξι μηνών! Μόνο έτσι θα είχες κι εσύ τη δική σου μικροσκοπική θέση
στο αμερικανικό όνειρο.

Όλα αυτά συνέβαιναν γιατί εκείνη την εποχή το Μανχάταν ήταν η Σιέρα Μάδρε των νεόκοπων
επιχειρηματιών του Ιντερνετ. Από το 1995 είχε ξεκινήσει το λεγόμενο internet boom ή dot-com
boom , επιχειρήσεις , δηλαδή , που με ένα com ως κατάληξη χρηματοδοτούνταν με
επιχειρηματικά κεφάλαια εντυπωσιακών μηδενικών και σε καταιγιστικούς ρυθμούς. Στη
συνέχεια, οι νεοσύστατες αυτές εταιρείες με έδρα το Μανχάταν εισέβαλαν στο χρηματιστήριο
της Νέας Υόρκης και έβλεπαν τις μετοχές τους να χτυπάνε ταβάνι, πολλές φορές μόνο και μόνο
επειδή είχαν τα καινοτόμα χαρακτηριστικά του τότε διαδικτύου. Οι ιδρυτές τους, ένα μωσαϊκό
φυλών , από παιδιά-θαύματα του υπολογιστή τους γίνονταν πολυεκατομμυριούχοι μπίζνεσμεν
με πούρα από τη μια στιγμή στην άλλη. Ολη η πόλη χόρευε στους ρυθμούς της νέας τεχνολογίας
στην υπερτιμημένη Νέα Γή της Νέας Επαγγελίας.

Στις 10 Μαρτίου του 2000 finito la musica, passato la festa. Το χρηματιστήριο ράγισε και το
dot-com boom έγινε dot-com bubble. Μια φούσκα. Οσοι πρόλαβαν να τα πάρουν τότε, ζουν και
βασιλεύουν μέχρι σήμερα, ενίοτε και σε κάποιο νησί της Καραϊβικής. Οι υπόλοιποι κάηκαν από
τη φούσκα που έσκασε πάνω τους και είτε χώθηκαν στην αμερικανική ενδοχώρα είτε χάθηκαν
στην Αφρική. Πολλοί αυτοκτόνησαν.

Σήμερα, 11 χρόνια μετά, οι χοροί έχουν αρχίσει πάλι στη Σίλικον Βάλεϊ στην Καλιφόρνια.
Φυσικά, τίποτα δεν είναι πια το ίδιο. Ούτε ο κόσμος μας ούτε το διαδίκτυο. Από τη μία, ένας
πλανήτης σε ύφεση' από την άλλη, ένας κυβερνοπλανήτης σε πλήρη ανάπτυξη. Αυτοκρατορίες
της παλιάς οικονομίας κατέρρευσαν, ζήτω τα νέα μονοπώλια στην αυτοκρατορία του
διαδικτύου. Και οι ρωτήσεις πολλές :γιατί η Googleκαι ο Ζούκερμπεργκ του Facebook να
διεκδικούν να αγοράσουν το Twitter στα 8 με 10 δις(!) δολάρια, όταν το συγκεκριμένο
κοινωνικό δίκτυο είχε έσοδα μόλις 45 εκατομμύρια δολάρια το 2010, με πρόβλεψη εσόδων για
το 2011 στα 100 εκατομμύρια; Επι πλέον, τον περασμένο Δεκέμβριο η αξία του Twitter είχε
αποτιμηθεί στα 3.5 δις . Σε μόλις δύο τριπλασιάστηκε η αξία του; Γιατί η AOL πληρώνει 315
εκατομμύρια δολάρια για τη Χάφινγκτον Πόστ, ποσό δεκαπλάσιο από τα περσινά έσοδα του εν
λόγω ιστοτόπου; Γιατί το Newsweek συμφώνησε να συγχωνεύσει τον περασμένο Νοέμβριο το
υψηλά ζημιογόνο ενημερωτικό σάιτ Daily Beast;

Η συγκέντρωση δύναμης και η άσκηση επιρροής σε ένα παγκόσμιο κοινό δεν είναι η μόνη
απάντηση. Είναι η πρώτη εύκολη ανάγνωση. Το σίγουρο είναι ότι μόλις ξεκίνησε ένα
καινούριο πάρτι. Και επειδή έχει πολύ δυνατά τη μουσική , πολλοί θέλουν να μπουν και να
χορέψουν. Περισσότεροι από όσους χωράει το σπίτι. Οπως πάντα.

41. Λούκα, Μαρία «Xρεοκρατία-Ένα ντοκιμαντέρ με παραγωγό τον ίδιο τον

τηλεθεατή» περιοδικό «Εψιλον» τεύχος 1041, 27 Μαρτίου 2011, σελ. 40,41.

Σελ.40.

Ακόμα ένα ντοκιμαντέρ για την κρίση; Όχι ακριβώς. Το “Debtocracy” ( χρεοκρατία) είναι μια
πολιτική παρέμβαση με άποψη, που αντιπαρατίθεται στις ιαχές φόβου που εκπέμπονται από
τθς περισσότερες συχνότητες, προκειμένου να μας κάνουν να νιώσουμε ενοχές ότι μαζί τα
107
φάγαμε. Κι επειδή, ακριβώς, διατυπώνει μια αντίθετη πρόταση, οργανώθηκε έτσι ώστε να μη
χρωστάει σε κανέναν! Και οι- καθόλου τζαμπατζήδες-υποψήφιοι θεατές του, που το
χρηματοδότησαν εθελοντικά , μπορούν να αναφωνήσουν «Μαζί το βγάλαμε!»

Κάθε βράδυ τα δελτία των 8 πυροβολούν τους θεατές με τα διαρκώς αυξανόμενα νούμερα του
δημόσιου χρέους, όταν κάποια άλλα νούμερα-των μισθών και των συντάξεων- ακολουθούν την
αντίστροφη πορεία, την καθοδική. Σ’ αυτήν την εξαρχής ναρκοθετημένη δημόσια συζήτηση,
που διεξάγεται κυρίως με πίνακες και καμπύλες, το χρέος παρουσιάζεται ως ένα αυτονόητο
οικονομικό μέγεθος που πρέπει να εκπληρωθεί. Εξίσου αυτονόητη παρουσιάζεται η διαχείρισή
του – με μνημόνια διαρκείας, που υποθηκεύουν δικαιώματα , δημόσια περιουσία και εν τέλει
την ίδια την δημοκρατία. Μ’ αυτήν την έννοια, ο όρος «χρεοκοπία» όχι μόνο δεν είναι αδόκιμος,
αλλά αποτυπώνει τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.

Οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ δεν επιθυμούν ακριβώς να μπουν στη δημόσια συζήτηση απλώς
παραθέτοντας αριθμούς, αλλά να προκαλέσουν ρήγμα σ’ αυτήν. Παρακολουθούν και
συμμετέχουν εδώ και καιρό σε πολιτικές και κινηματικές διεργασίες, καταγράφοντας σκέψεις
και προτάσεις που δύσκολα βρίσκουν πρόσβαση στο άκαμπτο και συχνά ελεγχόμενο σύστημα
επικοινωνίας. «Ο λόγος που αποφασίσαμε να γυρίσουμε αυτό το ντοκιμαντέρ ήταν επειδή
θέλαμε να αποτυπώσουμε σε μια πιο εύληπτη μορφή τον προβληματισμό που διατυπώθηκε από
τα μαχόμενα τμήματα της διανόησης μετά την κρίση, στην κατεύθυνση μιας πιο φιλολαϊκής
κατεύθυνσης» μας εξηγεί ο Λεωνίδας Βατικιώτης, δημοσιογράφος και οικονομολόγος, που έχει
την επιστημονική επιμέλεια της προσπάθειας.

Ανοίγουν λοιπόν το «μαύρο κουτί» του ελληνικού δημόσιου χρέους μ’ ένα ταξίδι προς τα πίσω,
που ξεκινά από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, χτυπά τις πόρτες της ευρωζώνης και
μετατρέπει σε κρίση χρέους για την Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας. Σ’ αυτό
το ταξίδι έχουν συνοδοιπόρους : τον γάλλο φιλόσοφο Αλέν Μπαντιού που διαπιστώνει ότι «οι
καπιταλιστές δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν την κρίση τους» τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ που
παρατηρεί ότι η «Ελληνική κυβέρνηση κήρυξε στάση πληρωμών στους πολίτες της»'
οικονομολόγους διεθνούς εμβέλειας, όπως ο Κώστας Λαπαβίτσας και ο Ερίκ Τουσέν , που
αμφισβητούν τα νεοφιλελεύθερα δόγματα ' σκηνοθέτες όπως ο Φερνάντο Σολάνας, που
κατέγραψε την αντίστοιχη εμπειρία στην Αργεντινή ' αλλά και προσωπικότητες όπως ο
Μανώλης Γλέζος, που αγωνίστηκαν ενάντια σε διάφορες μορφές κατοχής και χούντας.

Σ’ αυτήν την πλούσια διαδρομή συναντούν πρωτόγνωρα και σημαντικά ευρήματα, όπως για
παράδειγμα ότι η έννοια του «απεχθούς» χρέους αξιοποιήθηκε σε μια σειρά από χώρες, από
την Κούβα και το Μεξικό μέχρι και το Ιράκ το 2003, όπου οι ΗΠΑ πέτυχαν τη διαγραφή του
χρέους τους, αποκρύπτοντας όμως ότι χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη δυνατότητα.
Αποδεικνύει ότι «δεν τα φάγαμε μαζί» με την Goldman Sachs, τη Siemens, τους διοργανωτές
των Ολυμπιακών Αγώνων, τους εμπλεκόμενους

Σελ.41.

στις αγοραπωλησίες πολεμικών εξοπλισμών. Οι δημιουργοί του αντιστρέφουν τα ερωτήματα:

πόσο νόμιμο, για παράδειγμα, ρωτούν , είναι ένα μνημόνιο με καταστροφικές επιπτώσεις στη

108
ζωή των πολιτών-κυριολεκτικά, όμως, αφού οι γιατροί εκτιμούν ότι θα μειωθεί το προσδόκιμο
ζωής με τις παρεμβάσεις του ΔΝΤ. Οι ίδιοι, στην κοινωνική πόλωση που συντελείται, δεν
αξιώνουν καμία ουδετερότητα. Παίρνουν θέση. «Ο σκελετός, η δομή, τα πλάνα του
ντοκιμαντέρ στηρίζουν τους αγώνες των εργαζομένων και προκρίνουν εναλλακτικές διεξόδους ,
θεωρώντας αδιανόητη την αποπληρωμή ενός χρέους που τινάζει τα θεμέλια της κοινωνίας».

Το ντοκιμαντέρ, όμως, συνιστά ταυτόχρονα και ένα πείραμα ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.

«Κάποιος θα μπορούσε να μιλήσει για διατεταγμένη υπηρεσία ορισμένων δημοσιογράφων
υπέρ του οικονομικού συστήματος. Εμείς διαλέξαμε να απαντήσουμε με το ίδιο μέσο-την
εικόνα-σε όσα ακούγονται καθημερινά. Απευθυνθήκαμε γι’ αυτό στην κοινωνία, προκειμένου να
αποφύγουμε κάθε δέσμευση που θα μπορούσε να επηρεάσει το περιεχόμενό μας» μας λένε ο
Αρης Χατζηστεφάνου και η Κατερίνα Κιτίδη, που υπογράφουν το σενάριο και τη σκηνοθεσία
του ντοκιμαντέρ. Για να καλυφθεί , λοιπόν, το οικονομικό κόστος μιας δουλειάς με υψηλές
προδιαγραφές ( οι δημιουργοί εργάστηκαν σε εθελοντική βάση ) ζητήθηκε από τους πολίτες να
συνεισφέρουν καταθέτοντας οποιοδήποτε ποσό μέσω paypal ή σε τραπεζικό λογαριασμό. Και
οι πολίτες ανταποκρίθηκαν. Μέσα σε 14 μέρες καλύφθηκαν τα έξοδα παραγωγής, που
ανέρχονται σε 8.00 ευρώ, και πλέον απομένει να καλυφθούν και ορισμένα έξοδα διανομής.
Ετσι, λοιπόν, οι πολίτες γίνονται συμπαραγωγοί σε μια προσπάθεια που οι συντελεστές της δεν
κατέχουν κανένα προνομιακό δικαίωμα χρήσης και διακίνησης. Αντίθετα, το υλικό του
ντοκιμαντέρ θα μπορεί να αξιοποιηθεί ελεύθερα από οποιονδήποτε. Ο Κώστας Εφήμερος , που
έχει κάνει την εκτέλεση της παραγωγής, μας μιλάει για τη «νέα δημοσιογραφία των πολιτών και
την πολιτεία των δημοσιογράφων» και μας ενημερώνει ότι το ντοκιμαντέρ βρίσκεται στο τελικό
στάδιο μοντάζ, ώστε στα τέλη του μήνα να πάρει το δρόμο για τις οθόνες μας-ιντερνετικές για
αρχή και βλέπουμε. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα
debtocracy.gr.

42. Κύρα Αδάμ, Διευθύντρια «Ελευθεροτυπίας» «Οι ΣΣΕ και η Ελευθεροτυπία»,

εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Πέμπτη 7 Απριλίου 2011, σελ. 3.

Η «Ε» ανανεώνει αναγκαστικώς το ραντεβού με τους αναγνώστες της για την Τρίτη. Οι
εργαζόμενοι στην «Ε» συμμετέχουν στις δύο 48ωρες απεργίες που έχουν προκηρύξει η Ενωση
Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ), η Ενωση Προσωπικού Ημερησίων
Εφημερίδων Αθηνών (ΕΠΗΕΑ), η Ενωση Τεχνικών Ημερησίου Περιοδικού Τύπου Αθηνών
(ΕΤΗΠΤΑ) και τα άλλα σωματεία εργαζομένων στα ΜΜΕ, με αίτημα την υπογραφή Συλλογικών
Συμβάσεων Εργασίας .

Είναι γνωστό στους αναγνώστες της «Ε» ότι η Χ.Κ.Τεγόπουλος και οι εργαζόμενοι σ’ αυτήν ,
από τον περασμένο Δεκέμβριο έχουν καλέσει την ΕΣΗΕΑ και τα υπόλοιπα σωματεία του Τύπου
να υπογράψουν με την επιχείρηση τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΣΣΕ) όπως θα τη
συνέτασσαν τα Δ.Σ των Ενώσεων. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, οι εργαζόμενοι στην
Χ.Κ.Τεγόπουλος δεν μετείχαν στην προηγούμενη μεγάλη απεργία στον χώρο του Τύπου.

Μέχρι αυτή τη στιγμή δεν έχει συνταχθεί και παρουσιαστεί συγκεκριμένο σχέδιο ΣΣΕ προς
υπογραφή από τις ενώσεις των σωματείων του Τύπου.

109
Οι εργαζόμενοι στην «Ε» αποφάσισαν να συμμετάσχουν στην παρούσα απεργιακή
κινητοποίηση :

α) ανανεώνοντας το αίτημά τους προς τα Δ.Σ. των Ενώσεων για άμεση υπογραφή ΣΣΕ με την
Χ.Κ.Τεγόπουλος.

β) ενισχύοντας τον απεργιακό αγώνα των υπόλοιπων συναδέλφων, ώστε να γίνει αποδεκτή η
ΣΣΕ από όσους εργοδότες την αρνούνται.

Η «Ε», σεβόμενη απολύτως τους αναγνώστες της, δεν πρόκειται από σήμερα μέχρι τη Δευτέρα
να προχωρήσει στην έκδοση «μπαγιάτικου» και «προκατασκευασμένου» φύλλου της,
τηρώντας απαρέγκλιτα την αρχή της ότι η σχέση της με τους αναγνώστες είναι αληθινή και
έντιμη.

43. Βαγγέλη Παναγόπουλου, Διευθυντή «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» «Εγκλημα

και τιμωρία» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Πέμπτη 7 Απριλίου 2011, σελ. 3.

H «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» δεν θα κυκλοφορήσει την Κυριακή. Δεν το επιτρέπουν οι

διοργανωτές της απεργίας. Μιας απεργίας που φαίνεται να στρέφεται μόνο κατά της
«Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», αφού επιτρέπει στις λοιπές κυριακάτικες εφημερίδες να
κυκλοφορήσουν σήμερα Πέμπτη.

Τι διέπραξε λοιπόν η «Κ.Ε» για να την τιμωρούν με απεργία το Δ.Σ της ΕΣΗΕΑ, της ΕΠΗΕΑ και
της ΕΤΗΠΤΑ;

α) Διέπραξε το «έγκλημα» να επιμένει ότι η εφημερίδα πρέπει να κυκλοφορεί την ημέρα που
έχει οριστεί. Φρέσκια, με τις τελευταίες ειδήσεις, που τεχνικά είναι δυνατόν να καλύψει, και όχι
κατεψυγμένη με ύλη Τρίτης και όνομα κυριακάτικης.

β) Διέπραξε το «έγκλημα» επίσης σε προηγούμενη κινητοποίησή της ΕΣΗΕΑ με το ίδιο αίτημα(

δηλ. υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας) να δηλώσει ότι υπογράφει σύμβαση με τα 3
σωματεία. Και βέβαια, παρ’ όλα αυτά, δεν εξαιρέθηκε από την απεργία.

γ) Διέπραξε το «έγκλημα» να μην προβεί σε απολύσεις συντακτών, μειώσεις μισθών, υπογραφή

ατομικών συμβάσεων.

δ) Διέπραξε , τέλος, το «έγκλημα» να σέβεται το δικαίωμα των εργαζομένων στην απεργία

χωρίς να προβαίνει σε πιέσεις , που άλλοι κατά κόρον ακούν.

Για όλα αυτά τιμωρείται και θα εμφανιστεί πάλι στα περίπτερα, αν το Δ.Σ της ΕΣΗΕΑ, και τα
λοιπά σωματεία το επιθυμούν, στις 17 Απριλίου, περιμένοντας τουλάχιστον την αναγνώριση των
αναγνωστών για τη στάση της.

44.Κουφόπουλου, Βασίλη «Να δεις τι σου’χω για μετά» δημοσιευμένο στο

edromos.gr και αναδημοσιευμένο την Τετάρτη 13/4/2011 στο tvxs
(tvxs.gr/print/82219 ) (ημερομηνία πρόσβασης 15/4/2011).

110
Τα Μέσα εισέρχονται στη χειρότερή τους φάση από το 1987 όταν εξέπεμψε ο πρώτος μη
κρατικός σταθμός, ο Αθήνα 9.84. Η ύφεση πλήττει όπως ένα γιγάντιο τσουνάμι μπορεί να
απλωθεί σε μια πεδιάδα, οδηγώντας σε λουκέτα Μέσων, δεκάδες απολύσεις και την πλήρη
αλλαγή των όσων γνωρίζαμε ως σήμερα για τη λειτουργία του κλάδου της πληροφόρησης και
της επικοινωνίας.

Στον πυρήνα της αλλαγής είναι η μείωση της αξίας των Μέσων στην επίδρασή τους στην
κοινωνία, αλλά και στις ομάδες του κράτους που αποφασίζουν για τη διανομή των μεγάλων
κονδυλίων προς τους επιχειρηματίες. Αφού το επόμενο διάστημα δεν θα υπάρχουν από το
κράτος διαθέσιμα χρήματα προς τους εκδότες, αυτοί δεν θα έχουν λόγο να συντηρούν ένα τόσο
μεγάλο αριθμό εργαζομένων στα Μέσα. Οσοι δεν είναι «παραδοσιακοί» σταδιακά αποχωρούν
κινούμενοι προς άλλες κατευθύνσεις ( π.χ. ενέργεια ) και εκείνοι που παραμένουν , χωρίς να
ρισκάρουν τα κέρδη που έβγαλαν τα προηγούμενα χρόνια, θα προσπαθήσουν με μειώσεις
αμοιβών και απολύσεις να επιβιώσουν. Ο νέος διαχωρισμός στα Μέσα είναι ανάμεσα στα
online media ( ραδιόφωνο, Internet, τηλεόραση) και στα off(line) media (εφημερίδες), τα
οποία θα έχουν λιγότερες πιθανότητες επιβίωσης.

Τα αίτια της κρίσης

-Η διαπλοκή των συμφερόντων : Οι επιχειρηματίες δημιούργησαν ζημιογόνα ΜΜΕ με σκοπό

να εξασφαλίσουν δουλειές από το ελληνικό δημόσιο, επηρεάζοντας την πολιτική εξουσία.

-Περιορισμός της κρατικής διαφήμισης : Τα προηγούμενα χρόνια η διαφήμιση του κράτους ,

λειτουργούσε ως ο προσωπικός μηχανισμός υποστήριξης υπουργών και κυβερνήσεων.
Ελλειμματικά ΜΜΕ που δεν πλήρωναν εργαζόμενους και δεν απέδιδαν εισφορές , έκαναν
πρωταθλητισμό στην κρατική διαφήμιση.

-Μείωση της διαφημιστικής δαπάνης : Η ύφεση που επιβάλλει το Μνημόνιο, περιορίζει κατά
πολύ τη διαφημιστική αγορά, με αποτέλεσμα η «πίτα» να έχει μικρύνει σημαντικά. Είναι
παράδοξο : τα ΜΜΕ υποστηρίζουν το Μνημόνιο που απειλεί έως και την ύπαρξή τους.

-Μείωση του τραπεζικού δανεισμού : Πολλοί από τους εκδότες δεν έβαζαν χρήματα στις
επιχειρήσεις τους, και προτιμούσαν τη χρηματοδότηση από τις τράπεζες, η οποία μειώθηκε ,
λόγω του μνημονίου, δραματικά.

-Το καθεστώς των επιστροφών : Οι διαφημιστικές εταιρείες με τα λεφτά των διαφημιζόμενων,

κατάφεραν να δημιουργήσουν συνθήκες χρηματιστηρίου στην αγορά των Μέσων. Διεκδικούσαν
και πετύχαιναν μεγάλες εκπτώσεις στις διαφημίσεις που «προωθούσαν» και εξασφάλιζαν-με τα
λεφτά των άλλων-επιστροφές χρημάτων, σε ποσοστά μεγαλύτερα από αυτά που ορίζει ο νόμος .
Αποτέλεσμα ήταν ο τζίρος των ΜΜΕ να είναι φουσκωμένος έως και κατά 20% και οι
ενδιάμεσοι, να εξασφαλίζουν , επί προσωπικού, χρήματα , κάτω από το τραπέζι.

-Ο αριθμός των Μέσων : Τα ΜΜΕ στην Ελλάδα είναι πάρα πολλά, επειδή έπρεπε να
εξυπηρετήσουν μικρά και μεσαία επιχειρηματικά συμφέροντα που συνδέονται με το κράτος, τις
εταιρείες και τις ομάδες. Πολλά είναι ίδια εξαιτίας της έλλειψης φαντασίας και
δημιουργικότητας από εκδότες και δημοσιογράφους.
111
-«Φαύλο» πεδίο δράσης. Ένα μέρος των δημοσιογράφων εξαρτάται από το κράτος ή από
ιδιωτικές επιχειρήσεις . Νέο φαινόμενο αποτελούν οι δημοσιογράφοι που εκπροσωπούν ανοιχτά
τις τράπεζες. Οι (ιντερνετικοί, νέο φρούτο) εκβιασμοί αλλά και η πολλαπλή απασχόληση των
δημοσιογράφων στο δημόσιο έχουν συμβάλλει στην απαξίωση της εικόνας τους στα μάτια της
κοινωνίας.

Το μέλλον

-Μείωση του αριθμού των ΜΜΕ. Στόχος είναι η εξάλειψη των μικρών ΜΜΕ, με διαφορετικούς
τρόπους και η επιβίωση των 2+1 συγκροτημάτων. Είτε με τη μείωση της κρατικής διαφήμισης,
είτε με την κατάργηση της υποχρεωτικής δημοσίευσης ισολογισμών, που θα πλήξει
οικονομικές, κομματικές και επαρχιακές εφημερίδες, επιχειρείται η συντριβή των «μικρών».

-Επιχειρείται η μείωση του αριθμού των εργαζομένων. Στόχος είναι η μείωση των αποδοχών σε
όσους έχουν μισθωτή εργασία κατά 30% και η μείωση των πραγματικών θέσεων εργασίας
κατά 50%.

Αλλαγή των συνθηκών εργασίας. Πέρα από το σχέδιο της εργασίας με μια σύμβαση για έναν
όμιλο, αυτό που επιχειρείται για το μέλλον είναι ο πλειστηριασμός για μία δουλειά. Με την
κατάργηση των ΣΣΕ, όποιος θα προσφέρει φθηνότερη εργασία με το κομμάτι, θα έχει τη
δυνατότητα αμοιβής.

Ο έλεγχος της γνώμης. Παράλληλα με τις απολύσεις , διεξάγεται και μια επιχείρηση ελέγχου
όλων των αντίθετων φωνών από τα παραδοσιακά Μέσα, που είναι σε θέση σήμερα να
πληρώσουν τη μισθωτή εργασία. Στόχος η περιθωριοποίησή τους στο Internet- το οποίο στην
Ελλάδα είναι ακόμη σε νηπιακό επίπεδο και δεν έχει έσοδα-αμοιβές.

-Δημιουργία νέων μικρότερων συγκροτημάτων : Οι ιδιοκτήτες βλέπουν πως δεν μπορούν να

συντηρήσουν τους «φουσκωμένους» ομίλους που οι ίδιοι δημιούργησαν καθώς τα έσοδα ήδη
συρρικνώνονται. Θα προσπαθήσουν να συγχωνεύσουν τους δικούς τους ομίλους, σε νέους, με
λιγότερο προσωπικό. Στη συνέχεια θα αναζητήσουν επενδυτές για τα νέα σχήματα που θα
δημιουργήσουν.

45. Μπάμπη, Μιχάλη «Σάπιοι οι οίκοι αξιολόγησης και με σφραγίδα της Γερουσίας»
εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Παρασκευή 15 Απριλίου 2011, σελ. 19.

«Βαθιά διεφθαρμένο σύστημα» χαρακτηρίζει η επιτροπή το σύμπλεγμα Goldman Sachs,

Standard & Poor’s, Moody’s, Deutsche Bank που υποβαθμίζουν ή αναβαθμίζουν
με ..ανταλλάγματα.

Η Goldman Sachs παραπλανούσε τους πελάτες της και αργότερα η Standard & Poor’s και η
Moody’s κορόιδευαν τους επενδυτές και στόχος όλων ήταν το κέρδος, συμπεραίνει η επιτροπή
του γερουσιαστή Καρλ Λεβάιν, που αναζήτησε επί δύο χρόνια το ρόλο της Wall Street στη
χρηματοπιστωτική κρίση.

112
Η έκθεση της Μόνιμης Υποεπιτροπής Ερευνών της αμερικανικής Γερουσίας συμπεραίνει ότι «ξ
κρίση ήταν προϊόν ενός βαθιά διεφθαρμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο
τροφοδοτήθηκε από πεινασμένες για κέρδη τράπεζες που εξαπατούσαν τους πελάτες τους, και
εποπτευόταν από χαλαρούς νομοθέτες , οι οποίοι ήταν συνένοχοι στη χρόνια κατάχρηση των
πιο θεμελιωδών κανόνων τού παιχνιδιού».

Περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη προηγούμενη έρευνα των αμερικανικών αρχών για την
κρίση, η 639 σελίδων έκθεση της επιτροπής Λεβάιν δίνει ονόματα, κατηγορεί συγκεκριμένους
ανθρώπους και εταιρείες. Μεταξύ αυτών και οι Goldman Sachs , Deutsche Bank ,Washington
Mutual, Moody’s , Standard & Poor’s, , οι οποίες άμεσα εμπλέκονται με τις …υποβαθμίσεις που
εκδίδουν και καταστρέφουν την πιστοληπτική ικανότητα χωρών της ευρωζώνης.

Η έρευνα στοχοποιεί 4 τύπους ινστιτούτων, τα οποία διαδραμάτισαν ρόλο-κλειδί στη

δημιουργία της κρίσης:

1. Τις εταιρείες στεγαστικών δανείων , που προσέφεραν δάνεια-παγίδα σε επίδοξους ιδιοκτήτες

σπιτιών.

2. Τις ομοσπονδιακές αρχές , οι οποίες αμείβονταν από τις εταιρείες που όφειλαν να ελέγχουν.

3. Τους οίκους αξιολόγησης που επικύρωναν με υψηλές βαθμολογίες επενδυτικά προϊόντα, τα

οποία γνώριζαν ότι ήταν επικίνδυνα.

4.Τις τράπεζες της Wall Street , που εξαπατούσαν επενδυτές παίζοντας διπλό παιχνίδι
προσφέροντάς τους χρεόγραφα, τα οποία ήταν προορισμένα να πατώσουν.

Η έκθεση εστιάζει σε μεγάλο βαθμό στις πρακτικές της επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs
και στον τρόπο που αυτή «πούλησε» τους πελάτες της σε επενδύσεις που ήταν συνδεδεμένες με
τα δάνεια υψηλού ρίσκου (subprime). Είναι χαρακτηριστικό ότι ως τον Δεκέμβριο του 2006 η
Goldman είχε επενδύσει 6 δις δολάρια στην άνοδο των αξιών subprime.

Δύο μήνες αργότερα όμως, τον Φεβρουάριο του 2007, οι traders της είχαν στοιχηματίσει 10 δις
δολάρια ότι αυτά τα χρεόγραφα θα κατέρρεαν. Ως τον Ιούνιο το ποσόν αυτό είχε φτάσει τα 13.9
δις δολάρια.

Ηταν η εποχή που η μία μετά την άλλη οι εταιρείες στεγαστικής πίστης στις ΗΠΑ άρχισαν να
βουλιάζουν , καθώς τα επισφαλή δάνειά τους έμειναν απλήρωτα. Η επιτροπή Λεβάιν
διαπίστωσε ότι οι πωλητές της Goldman πουλούσαν σε πελάτες αυτά τα χρεόγραφα, ενώ την
ίδια στιγμή οι traders της πόνταραν σε απώλεια της αξίας τους.

Και όχι μόνον, αφού οι τελευταίοι προσπάθησαν να χειραγωγήσουν την αγορά παραγώγων που
συνδέεται με αυτές τις επενδύσεις , με στόχο να μειώσουν τις τιμές των στοιχημάτων αθέτησης
στεγαστικών δανείων. Η διοίκηση της Goldman παραπλάνησε, τέλος, και τη Γερουσία στην
περσινή ακρόασή της, δηλώνοντας ότι ουδέποτε σόρταρε.

Η Deutsche Bank ήξερε τα σαπάκια

113
Περισσότερα από 120 ντοκουμέντα της Επιτροπής δείχνουν ακόμη πως η Deutsche Bank
συνεισέφερε και αυτή στην κρίση δηλητηριάζοντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα με τα τοξικά
της χρεόγραφα. Η γερμανική τράπεζα συνέθεσε ένα επενδυτικό προϊόν ( CDO) συνολικού
ύψους 1.1 δις δολαρίων ονόματι Gemstone 7.

Αυτό ήταν γεμάτο από χαμηλής αξίας χρεόγραφα, τα οποία κορυφαίο στέλεχος της Deutsche
αποκαλούσε σε e-mail «κουράδες» και «γουρούνια». Παρ’ όλα αυτά η Deutsche έσπευσε να
το πουλήσει σε ανύποπτους πελάτες πριν καταρρεύσει η αγορά.

Βαθμολογούσαν επί πληρωμή

Αξιομνημόνευτη, τέλος, είναι και η αναφορά της έκθεσης στους διεθνείς οίκους αξιολόγησης
Moody’s και Standard & Poor’s, οι οποίοι βαθμολογούσαν τα χρεόγραφα των Goldman Sachs,
της UBS και ακόμη 6 μεγάλων τραπεζών κατόπιν σύστασης των τελευταίων.

Οι οίκοι φέρεται ότι προχωρούσαν σε εξαιρέσεις των κανόνων τους όταν οι παραπάνω τράπεζες
ζητούσαν καλύτερες βαθμολογίες προκειμένου να εξασφαλίσουν από τις τελευταίες, δουλειές.
Ετσι περίπου το 90% των διασφαλισμένων σε subprime χρεογράφων που οι δύο οίκοι
βαθμολόγησαν με ΑΑΑ μεταξύ 2006 και 2007 υποβαθμίστηκαν αργότερα σε «σκουπίδια».
Νωρίτερα και μεταξύ 2002 και 2006 και οι δύο οίκοι τετραπλασίασαν τα έσοδά τους από τις
αξιολογήσεις αυτών των προϊόντων.

46. «Ασύδοτοι (και ατιμώρητοι) «αξιολογητές»-Κύριο άρθρο-εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»Παρασκευή 15 Απριλίου 2011,σελ.2.

Σε ένα διεφθαρμένο μέχρι το κόκαλο χρηματοπιστωτικό σύστημα οφείλεται η κρίση του 2008
στις ΗΠΑ, σύμφωνα με μιά εξόχως αποκαλυπτική έκθεση της αμερικανικής Γερουσίας. Μια
χούφτα τράπεζες και οίκοι «αξιολόγησης» ( ναι, οι γνωστοί μας και στην Ευρώπη, που με μιά
γνωμάτευσή τους ανεβοκατεβάζουν τα επιτόκια δανεισμού ),με τη συνενοχή των ελεγκτικών
αρχών, οδήγησαν την οικονομία της υπερδύναμης στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Απο την έρευνα των Αμερικανών γερουσιαστών αναδεικνύεται ανάγλυφα η σαπίλα ενός
συστήματος, που κατάφερνε επι χρόνια να εξαπατά τούς ίδιους τους πελάτεςτου,βασιζόμενο
στην απουσία οποιουδήποτε ουσιαστικού ελέγχου , καθώς είχε καταστήσει υποχείριό του τον
ελεγκτικό μηχανισμό ,φυσικά με το αζημίωτο.

Οι πρακτικές της γνωστής καισε μας, «επενδυτικής» τράπεζας Goldman Sachs γαίνεται ότι
προκάλεσαν ένα μικρό σοκ ακόμη και στούς ερευνητές του Κογκρέσσου. Η εξαπάτηση των
πελατών της φαίνεται πρωτοφανής. Απο τη μια τούς πουλούσε «χαρτιά» συνδεδεμένα με
δάνεια υψηλού ρίσκου,διαβεβαιώνοντάς τους ότι θα αποκομίσουν γρήγορα και μεγάλα κέρδη,
και απο την άλλη η ίδια πόνταρε δισεκατομμύρια δολάρια στην κατάρρευση αυτών των
«τοξικών» προίόντων. Διπλή η παραπλάνηση, διπλό και το κέρδος της.

Στο παιχνίδι αυτό αποκαλύπτεται τώρα ότι έπαιξε και η γνωστή μας κεντρική τράπεζα της
Γερμανίας,η Deutsche Bank, πουλώντας σε ανύποπτους πελάτες της, λίγο πριν καταρρεύσει η
114
αγορά, «τοξικά» χρεόγραφα , τα οποία κορυφαία στελέχη της , σε μιά κυνική επίδειξη
χιούμορ,αποκαλούσαν «κουράδες» και «γουρούνια»!.

Το συνολικό παιχνίδι ολοκληρώθηκε με την δράση των γνωστών μας «οίκων» Moody’s και
Standard and Poor’s, που βαθμολογούσαν με άριστα αυτά τα προϊόντα των περιβόητων
«επενδυτικών» τραπεζών» , φυσικά για να παίρνουν δουλειές από αυτές. Αυτά τα προϊόντα
αποδείχτηκαν αργότερα «σκουπίδια».

Απο την αποκαλυπτική αυτή έρευνα τι μένει στο τέλος ;Πιθανότατα η ατιμωρησία των
επικεφαλής των τραπεζών και των οικων. Ο γερουσιαστής που ήταν επικεφαλής της έρευνας,
ζήτησε απο το υπουργείο Δικαιοσύνης και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς να εξετάσουν ΑΝ(!)
ευθύνονται για παραπλάνηση του επενδυτικού κοινού.

Για τα καθ΄ημάς , μεγαλύτερη σημασία έχει ο ρόλος των οίκων «αξιολόγησης» και οι
σκοπιμότητές τους. Οπως, επίσης, και οι περισπούδαστες «αναλύσεις» διαφόρων στελεχών
τραπεζών, μεταξύ των οποίων και της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας. Ακούγοντας,για
παράδειγμα, κάποιους απ’αυτούς να επιδίδονται σε πλειοδοσία υπέρ της αναδιάρθρωσης του
ελληνικού χρέους, δεν μπορεί παρά να σκεφθεί κανείς αν πίσω τους κρύβονται
«πονταρίσματα» δισεκατομμυρίων. Η ζημιά μπορεί να είναι πολύ μεγάλη, αν η πίεσή τους δεν
αποδώσει.

Η έκθεση της επιτροπής του Κογκρέσου αποκάλυψε ότι το παιχνίδι εκεί ήταν πολύ μεγάλο. Και
τα λεφτά πολλά. Το ίδιο μεγάλο είναι τώρα και στην Ευρώπη, τουλάχιστον με ορισμένες
στοχοποιημένες χώρες. Και θα γίνει μεγαλύτερο όσο η Ε.Ε. αφήνει αναπάντητη την ασυδοσία
των «αξιολογητών».Των ίδιων που ταρακουνούσαν την οικονομία της υπερδύναμης πριν από
τρία χρόνια.

47. Ζιώτης, Χρ. «Οι πραγματικές διαδρομές των 110 δις ευρώ»εφημερίδα
«Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, Σάββατο 16 Απριλίου 2011, σελ.23.

Ποιός τελικά διεσώθη από την παρέμβαση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ελλάδα;
Η κυβέρνηση επιμένει ότι,αν δεν υπογράφαμε το Μνημόνιο, η χώρα δεν μπορούσε να
πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Οι αντίθετες γνώμες έρχονται κυρίως από την Αριστερά,η
οποία επιμένει ότι θα μπορούσαν να εφαρμοστούν πιο επαναστατικές λύσεις,όπως για
παράδειγμα η στάση πληρωμών.

«Το πρόγραμμα που επεβλήθη στην Ελλάδαδια του Μνημονίου από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ είναι
αντιφατικό. Και τούτο γιατί δεν πρόκειται να ανακόψει τη δυναμική του χρέους. Ταυτοχρόνως,
η πολιτική των γενικευμένων περικοπών ( συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, μειώσεις των
μισθών και των συντάξεων ) θα οδηγήσει την Ελλάδα σε παρατεταμένη ύφεση. Επομένως, όλο
το σχέδιο αποσκοπούσε στην μεταφορά του ελληνικού χρέους από τα χαρτοφυλάκια των
ιδιωτών και των τραπεζών στο Δημόσιο, δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στα
κράτη μέλη της Ε.Ε. και στο ΔΝΤ».

Η προειδοποίηση αυτή διατυπώθηκε τον περασμένο Ιούλιο απο το Κέντρο Οικονομικών και
Πολιτικών Ερευνών , CERP ( Center for Economic and Policy Research ) , το οποίο έχει την έδρα
115
του στην Ουάσιγκτον, λίγα μέτρα πιό μακριά από το «στρατηγείο» του ΔΝΤ. Οπως
τεκμηριώνεται σε μελέτη του Κέντρου, το πρωτοφανές δάνειο των 110 δις ευρώ δεν προοριζόταν
τόσο για τη σωτηρία της Ελλάδας.

Στόχος ήταν να διασωθούν τράπεζες, hedge funds και ασφαλιστικά ταμεία , τα οποία
διακρατούν περίπου το 80% του δημόσιου χρέους της Ελλάδας.Mάλιστα, το μισό (55%)
περίπου των ομολόγων του Δημοσίου βρίσκεται σε χαρτοφυλάκια εκτός Ελλάδας.

Ενα χρόνο μετά την εφαρμογή του Μνημονίου, η παραπάνω μελέτη δικαιώνεται πλήρως, καθώς
η χώρα βρίσκεται σε «διαρκή Γολγοθά» χωρίς να φαίνεται όμως προοπτική «αναστάσεως».

Το πακέτο των 110 δις ευρώ δεν κατάφερε να συγκρατήσει την εθνική παραγωγή, με
αποτέλεσμα η οικονομία να διολισθαίνει σε βαθιά ύφεση. Αντίθετα, περιόρισε την
απασχόληση, με αποτέλεσμα η ανεργία να έχει ήδη ξεπεράσει το 15% και διεύρυνε ταυτόχρονα
τα ποσοστά της φτώχειας. Από την άλλη πλευρά, οι δανειστές της Ελλάδας την τριετία 2011-
2013 θα εισπράξουν μόνο από τα ομόλογαπου θα λήξουν στο διάστημα αυτό 92.6 δις ευρώ, το
85% δηλαδή του συνολικού πακέτου.

48.Βαλαβάνη, Νάντια «Για κοινωνικό έλεγχο του χρέους» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία»Παρασκευή 15 Απριλίου 2011,σελ.10.

Εντεκα μήνες μετά την επιβολή του Μνημονίου και με τούς όρους του μετά από κάθε
«επικαιροποίηση», η βία που ασκεί στην καθημερινή ζωή των πολλών ,προκειμένου και η
τελευταία δεκάρα που συγκεντρώνεται στη χώρα να εξάγεται για την πληρωμή του χρέους,
γίνεται αφόρητη. Σ’ ένα τοπίο προϊούσης κοινωνικής ερήμωσης, κλειστό στην ελπίδα πριν από
όλα για τούς νέους, η κυβέρνηση ασκεί άτυπη μερική εσωτερική στάση πληρωμών υπέρ των
δανειστών και σε βάρος του λαού. Σε αυτές τις συνθήκες μπορεί να οσφραινόμαστε ότι η
αντίσταση είναι η «φυσική» κατάσταση των ανθρώπων περισσότερο από μια ζωή πεσμένη
σταγόνατα. Ωστόσο, παρά τις ανεβασμένες εργατικές κινητοποιήσεις των τελευταίων μηνών,
την εξέγερση των κατοίκων της Κερατέας και τις εκρήξεις αυτενέργειας νέων κινημάτων τύπου
«Δεν πληρώνω» , η πλειοψηφία των εργαζόμενων και της νεολαίας παραμένει «παγωμένη».
Πέρα απ’ την κατάσταση της ίδιας της Αριστεράς,που λειτουργεί ως τροχοπέδη, η στάση της
εργαζόμενης πλειοψηφίας της κοινωνίας σηματοδοτεί κυρίως εγκλωβισμό στο μύθο του
«μονόδρομου» της πολιτικής του Μνημόνιου :Με αυτόν ως σήμα-κατατεθέν , ένα σύμπαν
κυβερνητικής και συστημικής προπαγάνδας επιχειρεί να συγκαλύψει το τεράστιο αδιέξοδο της
εφαρμοζόμενης πολιτικής.

Tα «ρήγματα» όμως είναι πολύ κοντά στην επιφάνεια. Περισσότεροιαπό 500.000 άνθρωποι
διψασμένοι για την «άλλη άποψη» , είδαν μέσα στις πρώτες πέντε μέρες το ντοκιμαντέρ
Debtocracy των Αρη Χατζηστεφάνου και Κατερίνας Κιτίδη,μελών της Πρωτοβουλίας για την
συγκρότηση επιτροπής ελέγχου του χρέους (ΕΛΕ). Στη χρεοκρατία εμφανίζεται η «άγνωστη»
πραγματικότητα : Η πρόσφατη διεθνής εμπειρία από την πάλη άλλων λαών που πέτυχαν τον
έλεγχο και τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του δημόσιου χρέους τους. Η συζήτηση που
έχει ξεσηκώσει μέσα στον κόσμο η ( συνεχιζόμενη ) προβολή μιάς ταινίας που γυρίστηκε μέσα
σε ένα δίμηνο,αυτοχρηματοδοτούμενη από τούς θεατές της, με στόχο τη διανομή της χωρίς

116
πνευματικά δικαιώματα μέσω του Διαδικτύου, αποτελεί μαρτυρία ότι ίσως ένα καινούργιο
κοινωνικό φαινόμενο γεννιέται. Οχι τυχαία ο ανταποκριτής στις ΗΠΑ μεγάλου καναλιού
μετέδωσε ότι «κύκλοι» του ΔΝΤ εμφανίζονται θορυβημένοι... Η Πρωτοβουλία για ΕΛΕ καλεί
τις κοινωνικές συλλογικότητες το επόμενο διάστημα μέσα από δημόσιες συζητήσεις να
συμβάλουν στη δημιουργία ενός μεγάλου κινήματος για κοινωνικό έλεγχο του χρέους. Ενα
τέτοιο κίνημα δεν έχει βέβαια καμία σχέση με τα «μυστικά» σχέδια «αναδιάρθρωσης» του
χρέους με πρωτοβουλία των δανειστών, Ε.Ε., ΔΝΤ και κυβέρνησης, που θα καταδικάσουν και
τα αγέννητα εγγόνια μας.

Ολα δείχνουν ότι μετρούμε τα τελευταία 24ωρα πριν από την αναγγελία της συγκρότησης μιάς
ΕΛΕ «από τα κάτω» , με επίκεντρο τα συνδικάτα και λαϊκές οργανώσεις, στην Ιρλανδία.
Αντίστοιχες σκέψεις «τρέχουν» και στην Πορτογαλία.Η ελληνική Πρωτοβουλία για ΕΛΕ
«έσκασε μύτη» στις 3-3-2011, θέτοντας στην ημερήσια διάταξη τα ζητήματα της πάλης για την
υπεράσπιση των εργαζόμενων και του λαού ως υπέρτατο συμφέρον απέναντι στα συμφέροντα
των διεθνώνδανειστών-«κατάσταση έκτακτης ανάγκης» , που αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ-σε
συνδυασμό με την απαίτηση ελέγχου του απεχθούς, παράνομου και μη νομιμοποιημένου
χρέους. Στις 6-7-8 Μαϊου η Πρωτοβουλία για ΕΛΕ διοργανώνει στη Νομική Σχολή διεθνές
συνέδριο για το χρέος. Στόχο, να υπάρξει μια «διακήρυξη των Αθηνών» που θα διατυπώνει το
κοινό έδαφος για συντονισμό της κοινωνικής πάλης για έλεγχο και διαγραφή του συντριπτικά
μεγαλύτερου μέρους του χρέους σε κάθε χώρα της περιφέρειας της Ε.Ε. οχι ως πανάκεια, αλλά
ως αποφασιστικό βήμα για απαλλαγή από τα μόνιμα Μνημόνια , που σε συνδυασμό με το
Σύμφωνο για το ευρώ θα εγκαινιάσουν ένα διαρκές καθεστώς άγριας λιτότητας ακόμη και για
τούς εργαζόμενους και λαούς των χωρών των χωρών που τα πλεονάσματά τους , τα οποία
ιδιοποιείται η οικονομική τους ελίτ, υπάρχουν χάρη στα ελλείμματα των υπόλοιπων. Για να
μπορεί ξανά η εργαζόμενη πλειοψηφία της κοινωνίας να ελπίζει στο αύριο.

49.Κοντογιώργη, Γιώργου «Το πολιτικό σύστημα εξέθρεψε το πρόβλημα»

εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-Οικονομία, 6 Μαρτίου 2011, σελ. 15.

Ο πολιτικός δύναται να καταστρέψει τη χώρα αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη.

Δεν υπόκειται όμως στη Δικαιοσύνη , ούτε αναγνωρίζεται στον πολίτη έννομο
συμφέρον για τη βλάβη που τελικά αυτός υπέστη.

Το δραματικό περιεχόμενο με το οποίο σημάνθηκε η ελληνική κρίση ανάγεται ευθέως στον

χαρακτήρα της. Στην ελληνική περίπτωση το κράτος είναι πρωτογενής αιτία της κρίσης.η
ελληνική οικονομία, συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζών, δεν ενεπλάκη ούτε άμεσα ούτε
σχεδόν έμμεσα στη διεθνή κρίση. Το κράτος μετακύλισε την κρίση στη χώρα , την εξέθεσε στο
διεθνές ( και ευρωπαϊκό ) πεδίο και τη μετέβαλε σε «παίγνιο» και, εν πολλοίς,σε
«πειραματόζωο» των εξελίξεων που συντελούνται σ’ αυτό.

Το γεγονός ότι το πολιτικό σύστημα , ο υπαίτιος της κρίσης, καλείται να βγάλει την χώρα απ’
αυτήν , στοιχειοθετεί το αδιέξοδό της. Διότι η πολιτική τάξη ούτε νομιμοποείται γι’ αυτό ούτε
έχει συμφέρον ούτε και τη σχετική πρόθεση, αφού θα σηματοδοτήσει το τέλος του ιστορικού
καθεστώτος πάνω στο οποίο θεμελίωσε την ηγεμονία της επί της ελληνικής κοινωνίας.

117
Για να κατανοήσουμε το «ελληνικό πρόβλημα» πρέπει να ορίσουμε τον χαρακτήρα του
πολιτικού συστήματος. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα εγκαλείται για τη βαθιά ριζωμένη
ιδιοποίησή του και τον εκφαυλισμό του κρατικού μηχανισμού από το πολιτικό προσωπικό και
τις δυνάμεις της διαμεσολάβησης ή της διαπλοκής. Εγκαλείται επίσης για την εγκατάσταση
μιάς σχέσης μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής που διέρχεται από την «αποσυλλογικοποίηση» του
κοινωνικού ιστού και,συγκεκριμένα, από την προσωπική εξάρτηση του πολίτη από τον
πολιτικό. Το νεοελληνικό κράτος έχει αγκιστρωθεί επί της ελληνικής κοινωνίας εν είδει
παρασίτου που κατέχει και απομυζά το παραγωγικό, πολιτισμικό και ιστορικό της υπόβαθρο.

Η έννοια της κομματοκρατίας αποδίδει τη σταθερά του ελληνικού πολιτικού συστήματος και
καθορίζει το σκοπό των πολιτικών του κράτους. Η κοινωνία, στη κομματοκρατία , δεν
αντιμετωπίζεται ως η αιτία της ύπαρξης του κράτους, αλλά ως ο μείζων εχθρός που απειλεί το
κεκτημένο της πολιτικής τάξης. Εξ ου και το πολιτικό κόστος εστιάζεται στις αντιδράσεις των
«εταίρων» της εξουσίας (των συντεχνιών, των ομάδων συμφερόντων κ.λ.π.), όχι της «κοινής
γνώμης».

Το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί η έξοδος απο την κρίση έχει μεταβληθεί σε διακύβευμα εναλλαγής
στην εξουσία και όχι σε πρόταγμα για την ανάταξη της χώρας.Ο πολιτικός διάλογος οριοθετεί
τούς υπέρ ή κατά του μνημονίου και όχι την άρση των αιτίων του. Μια αποτίμηση των μέτρων
που ελήφθησαν μετά το μνημόνιο – ή προτάθηκαν από την αντιπολίτευση-δείχνει ότι έχουν
όλα είτε μονοσήμαντο εισπρακτικό περιεχόμενο , με αποδέκτες τα συνήθη υποζύγια- του
εμφανείς φορολογούμενους –είτε ως μέτρο την μετάλλαξη της εργασίας των ποιτών σε
εμπόρευμα. Η ανασυγκρότηση του πολιτικού συστήματος και του κράτους δεν εμπεριέχεται
στις πογραμματικές πολιτικές των κομμάτων.

Το ζήτημα της πολιτικής ευθύνης και συγκεκριμένα, της σύνδεσής της με τη Δικαιοσύνη
αποτελεί το πλέον ενδιαφέρον παράδειγμα. Διότι η εμμονή στην ολοκληρωτική «ασυλία» του
πολιτικού προσωπικού υποδεικνύει τον αντίπαλο. Εναντι τίνος επιδιώκει να προστατευθεί η
πολιτική τάξη; Προφανώς έναντι της κοινωνίας. Σημειώνεται επίσης ότι η ασυλία δεν αφορά
στις πολιτικές του κράτους , οι οποίες τίθενται στο απυρόβλητο, υπεράνω του νόμου. Ο
πολιτικός δύναται να καταστρέψει τη χώρα «αναλαμβάνοντας» την πολιτική ευθύνη. Δεν
υπόκειται όμως στη Δικαιοσύνη , ούτε αναγνωρίζεται στον πολίτη έννομο συμφέρον για τη
βλάβη που τελικά αυτός υπέστη. Εντυπωσιάζει η συμφωνία όλων των κομμάτων στη
διαφύλαξη της ακεραιότητας του πολιτικού συστήματος , που συντηρεί τη δύσμορφη σχέση
μεαξύ κοινωνίας και πολιτικής και την αποπνικτική ατμόσφαιρα που σκεπάζει τη χώρα.

Ποιά μπορεί να είναι η διέξοδος; Πρέπει να διευκρινίσω ότι είναι μάλλον «ουτοπικό» να
αναμένει κανείς την υπέρβαση της δυναστικής κομματοκρατίας, με πρωτοβουλία της ίδιας της
πολιτικής τάξης, καθώς είναι δομικά ταυτισμένη μαζί της. Απομένει, επομένως, είτε ο
εξαναγκασμός της είτε η ολοκληρωτική κατάρρευση των επιλογών της, οπότε από τα
συντρίμμια της χώρας θα αναδεικνυόταν η διάδοχη κατάσταση.

Η πρώτη εκδοχή εγείρει το ερώτημα του φορέα που θα υποχρέωνε την πολιτική τάξη να
μεταλλαχθεί. Η δεύτερη λύση, πέραν του ότι δεν εγγυάται το αποτέλεσμα, εφόσον συνδυασθεί
με ένα απονενοημένο διάβημα της κοινωνίας, ελέγχεται ως ικανή να οδηγήσει τη χώρα σε
118
βαθύτερο αδιέξοδο. Σε κάθε περίπτωση, η έξοδος από την κρίση με τη διατήρηση ατόφιου του
κρατούντος πολιτικού συστήματος , προμηνύει αφενός τη διαιώνισητου «καθεστώτος
εσωτερικής κατοχής», στο οποίο υπεβλήθη η ελληνική κοινωνία σχεδόν με τη μετάβασή της στο
κράτος έθνος, και αφετέρου, μη αναστρέψιμες απώλειες για τη χώρα.

Η επισήμανση αυτή δηλώνει ότι, αντί να κρύβεται κανείς πίσω απο το «μνημόνιο» ( το
καθεστώς επιτροπείας, στο οποίο παρεδόθη η χώρα) , καλείται να λάβει ακαριαία μέτρα
ανατροπής του καθεστώτος της κομματοκρατίας ,στο οποίο εμμένει η πολιτική τάξη,
απελευθερώνοντας την κοινωνία από τα πολυσήμαντα δεσμά της.

Επείγει ως προς αυτό :

-Να ανασυγκροτηθεί το πολιτικό σύστημα , με γνώμονα την εγκαθίδρυση μιας θεσμικής

ισορροπίας μεταξύ κράτους και κοινωνίας. Η οποία δεν είναι, προφανώς, εφικτή στο πεδίο της
πολιτικής δυναμικής, δηλαδή εξωθεσμικά, όπως στο παρελθόν, με πρόσημο την εναλλαγή των
φορέων της κομματοκρατίας στην εξουσία. Δεν αρκεί επίσης η επίκληση της δεοντολογίας
(«ότι οφείλει η πολιτική να αντιπροσωπεύει την κοινωνία»),για να λειτουργήσει το κράτος εν
αρμονία με το κοινό συμφέρον. Είναι αναγκαία, εφεξής, η αντιπροσωπευτική προσομοίωση της
πολιτείας, δηλαδή η θεσμική ενσωμάτωση της κοινωνίας ή, τουλάχιστον,η συνεκτίμηση της
κοινωνικής βούλησης στη διαδικασία λήψεως των πολιτικών αποφάσεων.

-Στο πλαίσιο αυτό, προϋποτίθεται η εισαγωγή της αρχής του ελέγχειν του πολιτικού
προσωπικού από την κοινωνία και, περαιτέρω, η ολοσχερής κατάργηση της ασυλίας και η
σύνδεση της πολιτικής ευθύνης με τη Δικαιοσύνη. Απαιτείται επίσης η αναγνώριση στα μέλη
της κοινωνίας δικαιώματος έννομου συμφέροντος έναντι τόσο των φορέων της πολιτικής, της
διοίκησης και της Δικαιοσύνης.

-Το κράτος της κομματοκρατίας εκτιμά ότι ο ρόλος του τελειώνει εκεί όπου όφειλε να αρχίζει.
Εξ ου και η εφαρμογή της νομιμότητας ή η εναρμόνισή του με το κοινό συμφέρον ίναι άγνωστες
έννοιες. Το κράτος αυτό πρέπει να εκλείψει αυθωρεί.

-Τέλος, επείγει να καταργηθεί αμέσως το σύνολο της νομοθεσίας που δεσμεύει την ελευθερία
της κοινωνίας και την μεταβάλλει σε αναγκαστικό υποζύγιο της διαπλοκής και της διαφθοράς.
Η διαφθορά έχει ως θεμέλιο τη νομοθεσία, που ακολουθεί το κράτος.

Καταλήγουμε ότι η λύση στο ελληνικό πρόβλημα δεν διέρχεται απο την εναλλαγή στην
εξουσία, ουδέ καν από την παράκαμψη των δυνάμεων της παρούσης κομματοκρατίας . Διότι
στη θέση της θα εγκατασταθεί μεσοπρόθεσμα, μόλις καταλαγιάσει η κρίση, μια άλλη,
δυναστική πολιτική τάξη. Η λύση έγκειται στην αναίρεση του δυναστικού κράτους που
παράγει την κομματοκρατία,δηλαδή στη μεταβολή της σχέσης μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής.
Μεταβολή, που μπορεί να γίνει μόνο με τη θεσμική εσωμάτωση της «κοινωνικής βούλησης»
στην πολιτεία.

Τα ανωτέρω μας επαναφέρουν, επομέμως, στην αρχική μας διαπίστωση , οτι η αιτία της κρίσης
προδικάζει και το αδιέξοδο της χώρας. Διότι τα θεμέλια της κομματοκρατίας-και των δυνάμεων
της διαμεσολάβησης και της διαπλοκής που τη στηρίζουν- είναι βαθιά, ενώ η διεθνής
119
επιτροπεία δεν έχει λόγους να εστιάσει την προσοχή της στην αιτία του ελληνικού προβλήματος.
Κατά τούτο, είναι πολύ πιθανόν να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του μείγματος που λειτουργεί
αποτρεπτικά στην εκκόλαψη του νέου.

50.Κοτζιά, Νίκου «Το μεγαλύτερο σκάνδαλο της σύγχρονης Ελλάδας» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 2011, σελ.22.

Οι λογιστές που μας κυβερνούν έχουν την αίσθηση ότι το Βατοπέδι ήταν «το σκάνδαλο» , ενώ
το ξεπούλημα 50 δισεκατομμυρίων δημόσιου πλούτου σε περίοδο κρίσης,με χρονοδιάγραμμα
αναγκαστικής εκποίησης , θα είναι «εθνικό έργο» αξιοπρέπειας και καλής διακυβέρνησης.
Βέβαια, οι αγοραστές δεν θα έχουν παρά να περιμένουν να τελειώνει ο χρόνος για κάποια από
τις επόμενες δόσεις, οπότε η κυβέρνηση θα ξεπουλήσει όσο όσο,μιλώντας για υποχρεωτική
εκποίηση διότι «το επιβάλλει ο μονόδρομος». Προκλητικά δε μας καλούν να τούς πούμε
τότεποιούς εναλλακτικούς αγοραστές έχουμε υπόψη μας.

Οι λογιστές, οι τοκογλύφοι των τραπεζών και των εργολάβων καθώς και τα φερέφωνά τους,
ανακαλυψαν την ανάγκη να παριστάνουν τις μωρές παρθένες έναντι υπαλλήλων διεθνών
οργανισμών που τους εξέθεσαν δημοσιοποιώντας τον ήδη υπάρχοντα προγραμματισμό του
μεγαλύτερου σκανδάλου της σύγχρονης Ελλάδας. Καμώνονται ότι τσακώθηκαν μαί
τους,ασφαλώς όχι βέβαια για την πολιτική, αλλά για την επικοινωνία της λογιστικής της
εκποίησης. Αναρωτιέμαι , που πάει η κυβέρνηση. Είναι δυνατό να τσακώνεται με τούς
εκπροσώπους «της μονοδρομικής λύσης σωτηρίας της χώρας»; Με αυτούς στούς «οποίους
χρωστάμε και δεν μπορούμε να διαπραγματευτούμε»;.

Η ανακοίνωση εκ μέρους των υπαλλήλων της τρόικας για την εκποίηση του εθνικού μας
πλούτου, αποκληρώνοντας τις επόμενες γενιές, απέδειξε ότι στην Ελλάδα δεν λειτουργεί η
δημοκρατία. Η Βουλή δεν είχε καν το δικαίωμα να ψηφίσει την εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας .
Τους βουλευτές η κυβέρνηση τούς βλέπει απλά ως μαριονέτες ενός θεάτρου σκιών που
ψηφίζουν την περαίωση με την οποία οι φοροφυγάδες καλούνται να βάλουν χαρτόσημα στην
φοροκλοπή τους, αλλά είναι έτοιμοι να στείλουν φτωχούς ανθρώπους φυλακή εάν δεν
πληρώσουν 1.40 ευρώ. Μια κυβέρνηση που ωρύεται ότι δεν θα αφήσει να καταργηθεί η
νομιμότητα, ενώ παραβιάζει κάθε μέρα το Σύνταγμα. Η οποία εισήγαγε στη Βουλή τη
διαγραφή 24 δισεκατομμυρίων χρεών εκείνων που εδώ και χρόνια πράττουν : «δενπληρώνω-
δεν πληρώνω για τα εκατομμύριά μου»...

Οι δημόσιες δηλώσεις των αλλοδαπών υπαλλήλων αποκάλυψαν ότι στην Ελλάδα δεν λειτουργεί
η δημοκρατία. Την εκποίηση δεν την γνώριζε θεσμικά ούτε καν το υπουργικό συμβούλιο. Μόνο
ένας υπουργός. Ισως και κάποιοι κομματικοί που η πολιτική τους ευστροφία τούς οδήγησε
καμαρωτοί καμαρωτοί να δηλώνουν ότι αυτά τα προέβλεπε το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, ενώ
άλοι, της Ν.Δ., περιφέρονταν από κανάλι σε κανάλι υποστηρίζονας ότι εκείνοι τα είπαν πριν
από την τρόικα. Ω! Τι τιμή και τι δόξα!

Η φασαρία για την αποκάλυψη της εκποίησης δείχνει ότι η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ απέτυχε
ακόμη και στην πρόθεσή της να δημιουργήσει τεχνική κρίση με την τρόικα , για λόγους

120
επικοινωνιακούς και εκλογικούς. Δείχνει, επίσης, ότι η τρόικα θέλει να δέσει τον γάιδαρο των
συμφερόντων τώρα που υπάρχει μια κυβέρνηση που της επιτρέπει επί της ουσίας όλα. Διότι,
μη μου πείτε ότι είναι αδιάφορο το ότι δεν υπάρχουν ανάλογα επεισόδια στο Δουβλίνο. Οτι
ουδείς τόλμησε να πεί οποιαδήποτε κουβέντα εις βάρος της Ιρλανδίας. Οτι η τρόικα δεν
τόλμησε να κάνει εκεί αυτά που κάνει εδώ. Διότι αυτές οι διαφορές μάλλον δεν οφείλονται στο
ότι εκεί τα τροϊκανόπαιδα έχουν καλύτερο χαρακτήρα από τα εδώ. Μάλλον τελικά έχει να
κάνει με το τι κυβέρνηση και επιχειρηματίες «διαθέτει» η Ελλάδα...

51. Γελάνταλι, Μιχαήλ «Ελληνική μιζέρια τύπου Αφρικής» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 6 Μαρτίου 2011, σελ. 9.

Σε συναγερμό η κοινωνία μας, όπως της Τυνησίας και της Αιγύπτου πριν από έναν μήνα.

Ο misery index που επινόησε ο οικονομολόγος Arthur Okun, κατ’ άλλους ο Robert Barro, τη
δεκαετία του 1970, βασίζεται στη θεωρία πως όταν η ανεργία και ο πληθωρισμός
επιδεινώνονται, οι αντοχές των λαών και η υπομονή των ανθρώπων εξαντλούνται, με
επακόλουθο κοινωνικές εκρήξεις.

Η βελτίωση της θέσης της χώρας δεν μπορεί να επιτευχθεί με «αναπτυξιοκτόνα» μέτρα και
προγράμματα σταθερότητας» που υποβάλλονται απευθείας στην Ε.Ε. και το ΔΝΤ, χωρίς καν να
εγκρίνονται από τη Βουλή.Η βελτίωση θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη συμμετοχή όλων των
παραγωγικών τάξεν, την ορθολογικότερη διαχείριση της φοροδιαφυγής και την κατάρτιση ενός
μακρόπνοου προγράμματος ανάπτυξης.

Στο όριο των κοινωνικών αντοχών έχει εκτιναχθεί ο δείκτης μιζέριας, που συνυπολογίζονας τα
ποσοστά ανεργίας και πληθωρισμού μετρά τον βαθμό δυσαρέσκειας μιάς κοινωνίας.Και ο
ελληνικός misery index δυστυχώς έχει αρχίσει και «χτυπά κόκκινο», πλησιάζοντας τα όρια
συναγερμού που είχαν ανάλογοι δείκτες για την Τυνησία και την Αίγυπτο πριν από περίπου
ένα μήνα. Βασίζεται στη θεωρία πώς όταν αυτά τα δύο βασικά δεδομένα ( ανεργία-
πληθωρισμός) της οικονομικής ανάπτυξης αποδυναμώνονται, επιδεινώνεται ταυτόχρονα και η
αντοχή της κοινωνίας και η υπομονή των ανθρώπων εξαντλείται.

Πρόσφατα η Societe Generale ( από τους μεγαλύτερους γαλλικούς τραπεζικούς ομίλους ) σε

έρευνά της μέτρης υψηλότατα ποσοστά του δείκτη για την οικονομία και την κοινωνία
Τυνησίας και Αιγύπτου, χώρες που στη συνέχεια δοκιμάσθηκαν από λαϊκές εξεγέρσεις και
πολιτειακές ανατροπές. Ο δείκτης είναι υψηλός για όλες τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας
συμπεριλαμβανόμενης της Ισπανίας , ενώ σε ανησυχητικά επίπεδα μετράται και για χώρες
όπως η Βενεζουέλα, το Πακιστάν ή η Νότια Αφρική.

Η υψηλή κατάταξη της ισπανικής οικονομίας και κοινωνίας, η οποία στις αρχές του έτους
ξεπερνούσε το Πακιστάν, μπορεί να προκαλεί έκπληξη , ωστόσο εξηγείται από το δραματικό
ποσοστό ανεργίας ( ξεπερνά το 20.5% και το 40-45% στούς νέους ανθρώπους ) και τις
πληθωριστικές πιέσεις που εντάθηκαν μετά το σκάσιμο περιφερειακών τραπεζών (cajas) και
της αγοράς ακινήτων. Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και βεβαίως η Ελλάδα
121
με υψηλό δείκτη μιζέριας μπορεί να διαφοροποιούνται πολιτικά και πολιτειακά από
τααφρικανικά κράτη,ωστόσο υποφέρουν από την οικονομική δυσπραγία που θα μπορούσε να
προκαλέσει μέχρι και πολιτική αστάθεια.

Γιατη χώρα μας ο δείκτης επιβαρύνεται δραματικά τα τελευταία χρόνια, καθώς από το 11.3 ( το
2009) εκτινάχθηκε στο 17.3 πέρυσι, ξεπερνώντας το 19 στις αρχές του έτους.Είναι ενδεικτικό
πως για το 2009 οι αναλυτές του Bloomberg υπολόγισαν τον υψηλό πληθωρισμό 4.9%, το
ποσοστό ανεργίας 12.4% και τα τρομακτικά ελλείμματα. Το ανησυχητικό είναι πως τα κύρια
δεδομένα έχουν επιβαρυνθεί στο πρώτο φετινό δίμηνο, φέρνοντας την Ελλάδα στην έβδομη
θέση της κατάταξης 59 χωρών που μελετά το Bloomberg. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα
στοιχεία για την Τουρκία, που αν και στην 17 η θέση των οικονομικά ισχυρότερων χωρών ,λόγω
της υψηλής ανεργίας (11.3%) και υψηλού πληθωρισμού (6.4%) καταλαμβάνει υψηλή θέση στον
δείκτη μιζέριας.

Ουσιαστικά,οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στις χώρες της βόρειας Αφρικήςυποχρέωσαν

αρκετούς ξένους αναλυτές και οικονομέτρες να ανασύρουν από τη δεκαετία του ’70 τον δείκτη
δημιούργημα του οικονομολόγου Arthur Okun ή , κατ’ άλλους του Robert Barro. Ο δείκτης
δημιουργήθηκε από την ανάγκη μέτρησης της υψηλής ανεργίας και του υψηλού πληθωρισμού
που μάστιζαν την αμερικανική οικονομία στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στον misery
index αναφέρθηκε το περιοδικό “Economist” ( στις 14/1/06) παρουσιάζοντας έναν δείκτη της
Merrill Lynch , που εκτός της ανεργίας και του πληθωρισμού συνεκτιμούσε το έλλειμμα ( ή
πλεόνασμα) του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών , το δημόσιο έλλειμμα , τα έντοκα γραμμάτια
τρίμηνης διάρκειας , και τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Ο συγκεκριμένος δείκτης είχε
χρησιμοποιηθεί από την Eurostat για τη μέτρηση των οικονομιών 15 κρατών-μελών της Ε.Ε.
για το οικονομικό έτος 2004. Τότε η Ελλάδα συμπεριλαμβανόταν με την Ισπανία και την
Πορτογαλία στις τρείς χειρότερες σ θέματα ελλειμμάτων ,ήταν όμως ( με τις ίδιες χώρες ) στις
πρώτες τρείς θέσεις από πλευράς ανάπτυξης. Είναι άξιον αναφοράς ,πως στη σχετική
κατάταξη ( με βάση το ρυθμό ανάπτυξης) μέσα στις τρείς τελευταίες ήταν τότε ( το 2004 ) η
Γερμανία.

Ομως η Ελλάδα ηταν από την εποχή του 2004 δευτεραθλήτρια σε ελλείμματα, πληθωρισμό, με
τον Μανώλη Δρεττάκη να εκτιμά πως ο «ισχυρισμός για την ισχυρή Ελλάδα στηριζόταν
αποκλειστικά στον ρυθμό ανάπτυξης , χωρίς να λαβαίνει υπόψη τα πολύ σοβαρά προβλήματα
στα οποία η χώρα μας ήταν ουραγός ανάμεσα στα 15 κράτη-μέλη».

Το αν υλοποιήθηκαν ελάχιστα έστω από αυτά για τα οποία προειδοποιούσαν οι δείκτες από
την εποχή της ολυμπιακής ευωχίας φαίνεται στο δραματικό αποτέλεσμα , που φέρνει την
ελληνική οικονομία και κοινωνία στο χείλος της έκρηξης.

Στην πρόσφατη μελέτη της Societe Generale σημειώνεται πως «...για τις ΗΠΑ, ο δείκτης
μιζέριας είχε φτάσει στο ...ζενίθ του 12.6% πέρυσι ( όταν ισχυροποιούνταν το καλούμενο tea
party ) για να υποχωρήσει στο 10.6% προς τα τέλη του 2010. Πρακτικά ο misery index για τις
ΗΠΑ κυμαίνεται πλέον σε χαμηλότερα επίπεδα από την περίοδο της κατάρρευσης της
Lehman Brothers. Παραμένει μεν σε υψηλό επίπεδο, αλλά ο πληθωρισμός σύμφωνα με τούς
οικονομολόγους ελέγχεται και η ανεργία μάλλον έχει φτάσει στο ανώτερο σημείο.

122
Στο 19%, πολύ κοντά στο όριο ...έκρηξης , έχει εκτιναχθεί ο Δείκτης Δυστυχίας για την Ελλάδα,
ενδεκτικό της κατάστασης που διαμορφώνεται στην οικονομία και την κοινωνία. Πρόκειται για
δείκτη , που συνέθεσε την δεκαετία του ’70 ο αμερικανός οικονομολόγος Arthur Melvin Okun
και αποτελεί άθροισμα των ποσοστών πληθωρισμού και ανεργίας. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή,
όταν επιβαρύνονται ταυτόχρονα η ανεργία και ο πληθωρισμός ,οι αντοχές των πολιτών
δοκιμάζονται με έντονη την απόγνωση σε μεγάλα στρώματα του πληθυσμού. Οταν ο Misery
Index ξεπερνά κάποια όρια ασφαλείας, δημοκρατικές κυβερνήσεις καταρρέουν και
απολυταρχικά καθεστώτα δοκιμάζονται βίαια. Στην περίπτωση της Τυνησίας ή της Αιγύπτου ο
σχετικός δείκτης είχε εκτιναχθεί στο 20%, όπως σημειώνουν αναλυτές της Societe Generale.
Διαφορετική είναι βέβαια η πολιτική κατάσταση στη χώρα μας, ωστόσο η οικονομία βουλιάζει
στην ύφεση και στον στασιμοπληθωρισμό, η δε κοινωνία περνάει πρωτόγνωρες καταστάσεις.
Και αυτά φέρνουν τον δείκτη σε εξαιρετικά επικίνδυνα επίπεδα.

52.Κοτζιά, Νίκου «Αποκαλύψεις για τη μεθόδευση της εκποίησης» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2011, σελ.22.

Τα κυβερνητικά φερέφωνα μας ενημέρωσαν ότι δεν πρόκειται να πωληθεί ελληνική δημόσια
περιουσία αλλά ότι αυτή θα «αξιοποιηθεί» , ως μια δημιουργική επιλογή της ίδιας της
κυβέρνησης στην οποία ουδείς υπαγορεύει οτιδήποτε. Το κακό για εκείνη είναι ότι το ψέμα έχει
κοντά ποδάρια.

Στη Ζυρίχη εκδίδεται μια εξαιρετικής ενημέρωσης εφημερίδα, η “Neue Züricher Zeitung”, η
οποία εκφράζει τα διεθνή χρηματοπιστωτικά συμφέροντα. Η εφημερίδα αυτή αποκάλυψε στις
19/2/2011 , στην εισαγωγική παράγραφο άρθρου για τις ιδιωτικοποιήσεις στην Ελλάδα, ότι
«προκειμένου να μειωθούν τα χρέη, οι χρηματοδότες του εξωτερικού απαιτούν από το ελληνικό
κράτος την πώληση δημόσιας ιδιοκτησίας».

Απο την πρώτη ματιά μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι οι ξένοι δανειστές αυτό που με την
αυτοτελή της μεγαλοφυϊα είχε ήδη αντιληφθεί από μόνη της η ελληνική κυβέρνηση! Ω! Τι
σύμπτωση! Τα μεγάλα πνεύματα συναντιόνται : η απαίτηση των ξένων δανειστών εμφανίστηκε
ως πρόταση από τούς εκπροσώπους της τρόικας στην Αθήνα μία ημέρα πριν από τη
γνωστοποίηση της πατέντας από την ελληνική κυβέρνηση.

Η σύμπτωση αυτή συνοδεύτηκε και από μιά δεύτερη. Ολοι μαζί καμώνονται εδώ στην Αθήνα
ως να τσακώνονται για τη δημόσια γη, ενώ το πρώτο θύμα αυτής της μεγαλοφυούς σύλληψης
της ελληνικής κυβέρνησης , που όλως συμπτωματικώς είναι «απαίτηση» του διεθνούς
παράγοντα και κατά λάθος το είπαν οι τροϊκανοί, «αν και δεν το γνώριζαν» ( μία ακόμη
σύμπτωση) θα είναι οι κερδοφόρες δημόσιες επιχειρήσεις, όπως η ΔΕΗ και ο ΟΠΑΠ. Μία
τέτοια δε «αξιοποίηση» θα οδηγήσει στη μελλοντική μείωση εσόδων του δημόσιου
προϋπολογισμού καθ ΄ότι θα λείπουν οι κερδοφορίες τους.

Το δεύτερο που αποκαλύφθηκε ως προς την εκποίηση δημόσιου πλούτου είναι το ποιός
ασχολήθηκε με τον σχεδιασμό αυτής της επιλογής. Ασφαλώς και δεν ήταν το Υπουργικό

123
Συμβούλιο ή η Βουλή (θεσμοί περιττοί όταν δεν «κατανοούν τις μεγαλοφυείς επιλογές»), αλλά
ούτε η τρόικα. Ηταν ένα από τα επιτελεία που από καιρό έχω αποκαλύψει, που διαμορφώνουν
τις απαιτήσεις ξένων και ντόπιων τοκογλύφων σε προτάσεις και μετά τις περνούν ως
τροϊκανές. Απαιτήσεις που κατόπιν οι έχοντες και κατέχοντες θα μας καλέσουν να
ικανοποιήσουμε με πειθαρχικά καθ΄ότι το απαιτούν οι περιστάσεις». Στην περίπτωση της
εκποίησης δημόσιας περιουσίας στήθηκε μια «επιτροπή σοφών» , από εκπροσώπους του
Ινστιτούτου Ερευνών των Βιομηχάνων, πρώην γενικούς γραμματείς υπουργείων, εκπροσώπους
τραπεζών και γνωστούς νεοφιλελεύθερους ( τα ονόματα έχουν ήδη δημοσιοποιηθεί ) - οι
άνθρωποι δεν άντεξαν να το παίξουν σεμνοί και αυτοδιαφημίζονται).

Και στην περίπτωση της πώλησης δημόσιας περιουσίας αποκαλύφθηκε το πως έχει στηθεί το
όλο μνημόνιο : πρώτα οι δανειστές, ως μια συμμορία τοκογλύφων, διατυπώνουν τις απαιτήσεις
τους. Κατόπιν οργανώνεται ομάδα ελλήνων ειδικών που διασυνδέονται και με ντόπια
συμφέροντα και διαπλοκή. Αυτοί συγκεκριμενοποιούν σε σχέδιο τις απαιτήσεις των
κατεχόντων προκειμένου να τροφοδοτήσουν , με τη μεσολάβηση του υπουργείου Οικονομικών,
την τρόικα. Κατόπιν εμφανίζεται ως «θεϊκή αναγκαιότητα» η υποταγή της Ελλάδας σε αυτό το
σχέδιο ή, ακόμα «καλύτερα», ως να είναι αυτή η υποταγή τμήμα του κυβερνητικού
μεταρρυθμιστικού προγράμματος. Και για να είμαι σαφής :Πράγματι χρειάζεται αξιοποίηση της
δημόσιας περιουσίας. Αλλά αυτή οφείλει να γίνει με κριτήριο το δημόσιο συμφέρον και όχι να
μεθοδεύεται η φτηνή υφαρπαγή της, όπως γίνεται ήδη με τις δημόσιες τράπεζες.

53.Λούκα,Μαρία «ΜΜΕ: Οικονομική κατάρρευση, διαπλοκή και infotainment»,

avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=564567, αναδημοσιευμένο στο
syspeirosi.wordpress.com/2010/09/16/μμε-οικονομική-κατάρρευση-διαπλοκή-κ/,
ημερομηνία πρόσβασης 26/3/2011.

Αν υπήρχε οίκος αξιολόγησης των ενημερωτικών , πολιτιστικών και ψυχαγωγικών προϊόντων

που παράγουν τα ελληνικά media, τότε σίγουρα αυτά-κατ’ αναλογία με τα ομόλογα του
ελληνικού κράτους-θα ενέπιπταν στην κατηγορία junk. Η κρίση στον Τύπο προϋπήρχε κατά
πολύ της οικονομικής κρίσης. Η συνάντησή τους όμως δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα σ’ ένα
τοπίο όπου η πλειοψηφία των ΜΜΕ όλο και περισσότερο εξαρτά την επιβίωσή της από τα
τραπεζικά δάνεια και τη διαπλοκή με την πολιτική εξουσία. Κι επειδή οι επιχειρηματίες των
ΜΜΕ ζήλεψαν τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας μετά το Μνημόνιο, αποφάσισαν να
ακολουθήσουν μια συνταγή φτιαγμένη από τα ίδια καταστροφικά υλικά.

Οποιος παρακολουθεί με συστηματικότητα το περιεχόμενο και την εξέλιξη του Τύπου

χαράσσοντας εκείνες τις γραμμές άμυνας, ώστε να μην ταυτίζεται απόλυτα μ’ αυτή, έχει μια
εικόνα για την έκταση του εκφυλισμού. Ακόμα όμως και η ελάχιστη ανακούφιση που θα
προέκυπτε από τη διαπίστωση ότι πιάσαμε πάτο, διαλύεται σ’ ένα προμήνυμα απύθμενου.
Ξεκινώντας από την τηλεόραση, εξαιτίας της καθηλωτικής της διάστασης, δεν χρειάζεται
παραπάνω από μιά ματιά στα τρέιλερ που διαφημίζουν το πρόγραμμα της νέας σεζόν για να
γεννηθεί το εύλογο ερώτημα πόσοι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να εκθέτουν διάφορες πτυχές
της υποκειμενικότητάς τους στον φακό μαγειρεύοντας ή αφήνοντας διάφορους art designers
να γκρεμίζουν τούς τοίχους των σπιτιών τους;

124
Μάλλον περισσότεροι από όσους αντέχει η αισθητική των τηλεθεατών να παρακολουθήσει. Η
τάση είναι σαφής : η επικράτηση των reality έναντι της κοινωνικής πραγματικότητας και η
αντικατάσταση των απαιτητικών παραγωγών με αξιώσεις ενός ορισμένου πολιτισμικού
υποβάθρου από προγράμματα μηδενικού κόστους και αντίστοιχων αξιώσεων. Η ενημέρωση
αντικαθίσταται από το infotainment, όπου μαθαίνεις για το άνοιγμα των κλειστών
επαγγελμάτων μαγειρεύοντας γιουβαρλάκια και χορεύοντας χιτάκια. Τα δελτία ειδήσεων όλο
και περισσότερο μετατρέπονται σε δελτία απόψεων , πλήρως ευθυγραμμισμένα με τις
κυβερνητικές επιλογές , όπου ακριβοπληρωμένοι δημοσιογράφοι σε απευθείας σύνδεση με τον
υπουργό ( κυριολεκτικά εσχάτως ) κουνούν με αυστηρότητα το δάχτυλο απέναντι στούς
δημοσίους υπαλλήλους των 1.000 ευρώ. Ενώ οι κινητοποιήσεις των διάφορων κοινωνικών
στρωμάτων βρίσκουν μιά θέση στον τηλεοπτικό ήλιο μόνο στο βαθμό που εμπεριέχουν εκείνα
τα θεαματικλα στοιχεία της έντασης-απαραίτητα για την πλαισίωση μιας διατεταγμένης
υπηρεσίαςπου δεν έγκειται σε τίποτα παραπάνω από την άνευ όρων και ορίων συκοφάντηση.

Στον ίδιο δρόμο όμως βαδίζουν και τα υπόλοιπα Μέσα, με τα ενημερωτικά ραδιόφωνα
παραδείγματος χάριν να αποψιλώνουν το ρεπορτά και να επιδίδονται σε σκιαμαχίες αστέρων
με εναλλασσόμενους ρόλους «καλού» και «κακού» σ’ ένα κακοφτιαγμένο γουέστερν. Η
αμεσότητα και η σφαιρική ενημέρωση πάνε περίπατο μαζί με το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του
Μέσου, την διαδραστικότητα , αφού την εποχή του talk radio οι ιθύνοντες δεν αναζητούν
ενεργούς ακροατές αλλά «Ινδιάνους». Από την άλλη για τις εφημερίδες που κρατούσαν άλλοτε
ψηλά τη σημαία της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας, η αντίστροφη μέτρηση ξεκίνησε όταν το
άγχος για την αναζήτηση της είδησης αντικαταστάθηκε από το άγχος για την επιλογή του
εμπορικότερου dvd . Κι έμειναν μόνο τα δελτία τύπου να συνοδεύουν τις ταινίες και τα cd. Η
δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία που τόσο πολύ λοιδορήθηκε απ’ αυτόν τον κλάδο,
εγκαταστάθηκε κυρίως εδώ και ως παρεπόμενο έφυγαν τα πρωτογενή θέματα, η ερευνητική
δημοσιογραφία και ο πλουραλισμός. Μαζί τους έφυγαν και αναγνώστες.

Κι αν υπάρχει κάτι διαφανές σε μια κατά τ ΄άλλα σκοτεινή ιστορία, είναι η στοχοθεσία της :οι
εργοδότες προσπαθούν να απεμπλακούν από την κρίση συμπιέζοντας το εργατικό κόστος και
απαξιώνοντας το προϊόν τους. Οι εργαζόμενοι στα media είναι τα πρώτα θύματα μιας τέτοιας
διαδικασίας, αντιμέτωποι διαρκώς με το φάσμα της επισφάλειας και χωρίς συλλογικές
αναπαραστάσεις σ’ ένα ακραίο ανταγωνιστικό περιβάλλον, χάνουν όχι μόνο τον έλεγχο πάνω
στη δουλειά τους αλλά και εκείνη τη δυνατότητα για τα μεγάλα όχι. Αντί να δημιουργούν την
εργασία τους, σε μεγάλο βαθμό την διεκπεραιώνουν. Ταυτόχρονα, σε μια περίοδο που οι
γραμμές που τέμνουν τις κοινωνίες μας γίνονται τόσο ορατές, οΤύπος διαρρηγνύει βίαια τούς
οποιουσδήποτε δεσμούς με την κοινωνία και προσδένεται όλο και πιό σφιχτά στο άρμα της
εξουσίας. Αναπόφευκτα μοιράζεται τό ίδιο πεπρωμένο, δηλαδή τον κίνδυνο να βουλιάξει μαζί
της.

Το πιό κρίσιμο βέβαια με όσα βλέπουμε , ακούμε και διαβάζουμε είναι ότι αυτά δεν μας
εκπλήσσουν. Η πρόδηλη χυδαιότητα και υποκρισία εμπεδώνονται σταδιακά. Συνηθίζουμε να
ακούμε τον καιρό από την Πετρούλα,να ανεχόμαστε όσους συγκροτούσαν τα pay roll της
Siemens να μας ζητούν θυσίες, να θεωρούμε δεδομένη τη θέση της απεργίας στα μονόστηλα
των εσωτερικών φύλλων. Αυτό το φλέρτ με την απχαύνωση είναι αρκετά ελκυστικό. Στο
αναμορφωτήριο του ΔΝΤ όμως το να αρνείσαι, να αποστρέφεσαι , να ανατριχιάζεις είναι
125
ριζοσπαστικό. Συνιστά πράξη αντίστασης στη χειραγώγηση και τη μοιρολατρία. Ισως να
αποτελεί και προϋπόθεση, ώστε αυτή η φούσκα , να σκάσει «μ’ ένα κρότο και όχι μ’ ένα
λυγμό». Γι’αυτό αφού δεν υπάρχει αυτός ο οίκος αξιολόγησης , να τον εφεύρουμε. Ας είναι
έστω η συνείδησή μας.

54. «Η πρώτη κυρία(Κάρλα) και ο αλήτης»-Η φιλική σχέση της συζύγου του
προέδρου της Γαλλίας με έναν 53χρονο άστεγο, Βήμα-online, Τετάρτη 23
Δεκεμβρίου 2009, στο tovima.gr/default.asp?
pid=2&ct=2&artId=306178&dt=23/12/2009, ημερομηνία πρόσβασης 23/12/2009.

Παρίσι. Η γνωριμία τους θα μπορούσε να έχει τίτλο «η πρώτη κυρία και ο αλήτης». Μια σχέση
φιλίας φαίνεται να συνδέει την Κάρλα Μπρούνι και έναν άστεγο ονόματι Ντενί, ο οποίος
συχνάζει κοντά στο πολυτελές διαμέρισμα που διατηρεί η σύζυγος του προέδρου της Γαλλίας
Νικολά Σαρκοζί, στο αριστοκρατικό 16ο διαμέρισμα του Παρισιού. Οπως αποκαλύπτει ο ίδιος ο
παρισινός «κλοσάρ» συναντιόταν συχνά με την κυρία Μπρούνι όταν εκείνη συνόδευε τον
οκτάχρονο γιο της Ορελιάν στο σχολείο και κάποια στιγμή γνωρίστηκαν. Η πρώτη κυρία
φέρεται να του προσφέρει τακτικά οικονομική βοήθεια ( 50 ή 100 ευρώ) , να συζητάει μαζί του
για βιβλία ή μουσική. Προσφέρθηκε μάλιστα να του εξασφαλίσει στέγη σε κάποιο ξενοδοχείο
για ένα μήνα.

«Αρνήθηκα να μείνω στο ξενοδοχείο. Δεν είναι ότι μου αρέσουν οι δρόμοι, αλλά έχω τις
συνήθειές μου. Η Κάρλα μου χάρισε μια στρατιωτικού τύπου κουβέρτα που με κρατάει ζεστό»
λέει ο 53χρονος Ντενί, ο οποίος προσέλκυσε το ενδιαφέρον των δημοσιογράφων του γαλλικού
περιοδικού “Closer” όταν τον ανέφερε η κυρία Μπρούνι σε κάποια από τις συνεντεύξεις της.
«Με τον καιρό έχουμε αναπτύξει μια φιλική σχέση, μερικές φορές σταματώ για να τον
χαιρετήσω και κουβεντιάζουμε. Δεν μπορεί κανείς να σώσει τούς αστέγους αν οι ίδιοι δεν
θέλουν. Οφείλουμε να σεβόμαστε τις επιλογές τους» είχε πεί η 41χρονη τραγουδίστρια.

Εκτός από οικονομική αρωγή, η πρώτη κυρία του πρόσφερε πρόσφατα ένα υπογεγραμμένο
αντίγραφο του τελευταίου της CD. «Οι φίλοι μου από τούς δρόμους μου είπαν ότι αξίζει πολλά
λεφτά, γιατί έχει την υπογραφή της. Αδιαφορώ εντελώς, προτιμώ να το κρατήσω. Αλλά το
δάνεισα σε κάποιον πριν από δύο μήνες και δεν μου το έχει επιστρέψει ακόμη. Η βοήθεια της
Κάρλα είναι χειροπιαστή. Πριν τη γνωρίσω, οι αστυνομικοί με ενοχλούσαν τακτικά. Τώρα με
αφήνουν στην ησυχία μου. Θα πρέπει να μεσολάβησε εκείνη. Ξέρετε, παρ’ ολο που δεν της
φαίνεται, η Κάρλα είναι μεγάλη κυρία» λέει ο Ντενί.

Η αποκάλυψη της τρυφερής και προσηνούς πλευράς της κυρίαςΜπρούνι, όπως διαφαίνεται
από τη σχέση της με τον 53χρονο άστεγο, έρχεται σε μια βολική περίοδο , καθώς τον τελευταίο
καιρό τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης αναφέρονταν ολοένα και περισσότερο στην
«αποστασιοποιημένη στάση της» απέναντι στούς απλούς πολίτες. Κάποιες κακές γλώσσες
μάλιστα είχαν φτάσει στο σημείο να πουν ότι η επαφή της με τούς απλούς πολίτες είναι η ίδια
με αυτή που είχε μαζί τοιυς και η περίφημη Μαρία Αντουανέτα...

55.Χαϊμαντά, Σόνια «Ιδού οι κλειδοκράτορες των καναλιών» περιοδικό “ad

business”Δευτέρα 14 Φεβρουαρίου 2011, τεύχος 724, σελ.14-16.

126
Οι πονοκέφαλοι των μετόχων και το νέο αίμα. Μικρές αλλαγές που ωστόσο αρχίζουν ολοένα να
πολλαπλασιάζονται αποτυπώνονται στα μετοχολόγια των επιχειρήσεων που διαχειρίζονται
τηλεοπτικές άδειες εθνικής εμβέλειας.

Σελ.14.

Η κρίση- λένε- θα προκαλέσει ρηξικέλευθες μεταλλάξεις στην ανθρωπογεωγραφία των

καναλιών, ενώ αρκετοί μέτοχοι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν το τεραίν, για να δώσουν τη
θέση τους σε νεώτερους με περισσότερο φρέσκο χρήμα. Το κυριότερο, πέρα από την τηλεοπτική
διαφημιστική δαπάνη που κάνει... κατακόρυφο και τα δάνεια που εκκρεμούν, υπάρχει και η
επένδυση που πρέπει να γίνει στην ψηφιακή εποχή μέσω της πλατφόρμας της Digea. Και αυτό
είναι εκ των ουκ άνευ. Επιβεβλημένο απο την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ποιοι μετέχουν, λοιπόν, στην
επίσημη τηλεοπτική μας ενημέρωση και ψχαγωγία; Καταρχήν, οι κάτοχοι των μέσων, τη λίστα
των οποίων έδωσε στη δημοσιότητα το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης , προς γνώση ων
τηλεθετών και όποιων ενδιαφερομένων.

Σχεδόν η μόνη, σημαντική –ενδοεταιρική βέβαια-διαφοροποίηση σε σχέση με την προηγούμενη

χρονιά (2009) , είναι αυτή του τηλεοπτικού σταθμού Σκάϊ, με τη μεταβίβαση έναντι 5.1 εκατ.
ευρώ του 100% ( 392.600 μετοχές) της Σκάϊ Ειδήσεις Ντοτ Κομ ΑΕΕ Παροχής Πληροφοριών
και Ενημέρωσης στην εταιρεία Ραδιοφωνικές και Τηλεπικοινωνιακές Επιχειρήσεις ΑΕ ( 70%
Ι.Αλαφούζος, 20% Β.Μαρινάκης, 10% Γ.Κυριακίδης).

Ελαφρώς, έχουν διαφοροποιηθεί και τα δεδομένα στην τηλεόραση του ΑΝΤ1, η οποία άλλαξε
πορεία και μεταβιβάστηκε στην πρώην ΑΝΤΕΝΝΑ Internet ( νυν ANTENNA TV AE).

Οι μέτοχοι των τηλεοπτικών σταθμών.

Στο σταθερά Μεγάλο Κανάλι-την πρωτιά του οποίου πολλοί ζήλεψαν, αλλά ποιός να
διεκδικήσει- μετέχουν οι : Πήγασος 26.82%, ΔΟΛ 22.11, Benbay Limited (Β.Ρέστης) 5.09%,
ΒΝP Paribas Private Bank 4.68%, EFG Bank 4.04%, Premier Ltd 3.49%, Saran Hodings 2.70%,
Χ.Κ.Τεγόπουλος 2.67%, GS Bank 2.48%, Elkin Holdings 2.24%, Moongold Investments 2.08%,
Baltai Investments 2.05%, Goodlass Investments 2.05%, Opanton Investments 2.05%, EFG
Eurobank 1.08%.

Στην ήρεμη δύναμη της ANTENNA TV , με κυρίαρχο πάντα τον Μίνωα Κυραικού, ιδιοκτήτη του
ομίλου ANTENNA, οι δύο βασικοί μέτοχοι είναι ο ANTENNA Group 75.04% και ANTENNA
New Technologies Invest. Ltd 24.96% , με υπομετόχους τους : Altavista Global Holdings Ltd
24.50%, Globecast Holdings Ltd 24,50%, Holnest Investments Ltd 25%, Praxis Global
Holdings Ltd 24.50%, The Bank of New York 0.60%, Mouzakis Theodore 0.02%, Kalfas
Stelios 0.01%, Chionakis Nikolaos ο.οο5%, Bandras Aristotelis 0.0025%, Voulalas George
0.0025%.

Στο «ταραγμένο» Alter , το οποίο δίνει μάχη επιβίωσης λόγω χρεών που κουβαλά και από το

Σελ.15.

127
παρελθόν, οι μέτοχοι παρέμειναν στη θέση τους, ενώ προσετέθη με 1% και ο κ.Γεώργιος
Σοφιανός. Συγκεκριμένα : Μοντέρνοι Καιροί 24.98% (εταιρεία του προέδρου του Alter και
πολυπράγμονα επιχειρηματία Κώστα Γιαννίκου ) , Ανδρέας Γ.Κουρής 15.45%, Πρες Ελλάς
Εκδοτική και Τυπογραφική 11.42%, Love Radio Broadcasting 10.19%, Χαράλαμπος Βαφειάς
5.11%, Commerzbank AG Frankfurt 2.86%, Γεράσιμος Τζανεττάτος 2.05%, MarfinFinancial
Group 1.25%, Γιώργος Σοφιανός 1%.

Στον Alpha,όπου σταθερά ισχυρός παραμένει ο Δημήτρης Κοντομηνάς καιο οποίος σταθμός
ανήκει στην Alpha Media Group Limited RTL 69.97%, Sixomen 30.03%, υπήρξαν
μικροδιαφοροποιήσεις σε επίπεδο ποσοστών. Η Sixomen Ltd κατέχει το 30.03% ( από 34.07%)
, το RTL Group Central and Eastern Europe 69.97% ( από 69.97% ), ο Δ.Κοντομηνάς 69.97%
57.86% ( από 55.79%) , η ΔΕΜΚΟ Επενδυτική και Εμπορική Α.Ε. 32.36% ( από 34.32%), η
Interfinance Συστήματα Οικονομικών Υπηρεσιών Α.Ε. 9.78% ( από 9.90%).

Στο Star αυξήθηκαν οι συμμετοχές των μετόχων της Star Επενδυτική Α.Ε., η οποία ελέγχει
μέσω της Νέας Τηλεόρασης(100%) το Star, μαζί με ραδιοφωνικούς σταθμούς. Μέτοχοί της
είναι οι : Dassen Holdings 50.25%, Moorefields SA 22.04% , Blue Dime Holdings SA 9.46%,
Thelon Trading Limited 7.68%, Hogrid Holdings Limited 4.61%, Νικόλας Ντάβαρης 1.82%,
Απόστολος Δουζένης 1.82% και Παναγιώτης Κυριακόπουλος 0.3%.

Στο Μακεδονία TV εμφανίζονται οι Παναγιώτα Ξυπολιά 21.25% , Ραδιοτηλεοπτικές

Συμμετοχές ΑΕ 19.69%, Τηλεθέαση Μονοπρόσωπη ΕΠΕ 19.69%, Τηλεοπτικές Δραστηριότητες
Μονοπρόσωπη ΕΠΕ 18.91%, Ιωάννης Καμπυλαυκάς με 18.9%, Βέρα Χαλκίδη 1.56%. Τέλος, ο
902 TV ανήκει εξ ολοκλήρου στο ΚΚΕ.

Και ποιοί διοικούν......

-MEGA :Ηλίας Τσίγκας (πρόεδρος), Γεώργιος Βαρδινογιάννης ( αντιπρόεδρος ), Φώτης

Μπόμπολας (αντιπρόεδρος ), Γεώργιος Αϊδίνης ( μέλος Δ.Σ) , Γεώργιος Μπόμπολας ( μέλος
Δ.Σ), Γεώργιος Προυσανίδης (μέλος Δ.Σ) , Σταύρος Ψυχάρης (μέλος Δ.Σ), Παναγιώτης Ψυχάρης
(μέλος Δ.Σ).

ANTENNA : Μίνως Κυριακού ( πρόεδρος ),Jonathan-Edward Procter ( διευθύνων

σύμβουλος ), Θεόδωρος Κυριακού (αντιπρόεδρος ), Σπήλιος Χαραμής (αντιπρόεδρος ) , Αθηνά
Κυριακού ( μέλος Δ.Σ) , Γιώργος Αντύπας (μέλος Δ.Σ), Νίκος Αγγελόπουλος (μέλος Δ.Σ),
Κωνσταντίνος Ξυδιάς (μέλος Δ.Σ).

ALTER :Κώστας Γιαννίκος ( πρόεδρος) , Ανδρεάς Κουρής (αντιπρόεδρος ), Βασίλης

Κοσμόπουλος ( μέλος Δ.Σ), Χρυσαυγή Πεχλιβανίδου ( μέλος Δ.Σ ), Εμμανουήλ Ξενάκης-
Βαλέττας ( μέλος Δ.Σ ), Αννα Κοντοδήμου (μέλος Δ.Σ ), Γεώργιος Κουρής ( μέλος Δ.Σ).

ALPHA : Αλλαγή καταγράφεται στο Δ.Σ του Alpha , όπου προσετέθη ο Μιχαήλ
Κεφαλογιάννης. Πρόεδρος παραμένει ο Δημήτρης Κοντομηνάς, Gerhard Zeiler
(αντιπρόεδρος ), Christoph Benedict Mainusch ( διευθύνων σύμβουλος ) , Elmar Heggen
( μέλος Δ.Σ), Oliver Herrgesel ( μέλος Δ.Σ), Daniel Andreas Menet ( μέλος Δ.Σ), Romain

128
Antoine Manneli ( μέλος ΔΣ), Λαυρέντης Αλβέρτος (μέλος Δ.Σ).

STAR :Κάρολος Αλκαλάϊ ( πρόεδρος ), Αλέξανδρος Σημαντήρης ( μέλος Δ.Σ), Βασίλης

Αλεξάκης ( μέλος Δ.Σ ), Σταύρος Οικονόμου ( μέλος Δ.Σ ).

Ο πονοκέφαλος των μετόχων.

Οι μέτοχοι των καναλιών έχουν να αντιμετωπίσουν μια ακόμη εξαιρετικά δύσκολη χρονιά,
καθώς η τηλεόραση χάνει το 2010 το 18.4% των εισπρακτικών της δυνάμεων που είχε
καταφέρει να συγκρατήσει το 2009 από τον καταστροφικό κατήφορο που είχε πάρει η
διαφημιστική δαπάνη την τελευταία τριετία.

Τα κανάλια εισπράττουν το 2010 περί τα 231.6 εκατ. ευρώ λιγότερα από το 2009
( 714.780.000 ευρώ ) , ενώ πουλούν διαφημιστικό χρόνο αξίας 583 εκατ. ευρώ , με την απώλεια
σε σχέση με το 2008 ( 862.041.000 ευρώ ) να ξεπερνά τα 278.8 εκατ. ευρώ.

Η συρρίκνωση της διαφημιστικής δαπάνης διαπιστώνεται κυρίως την τελευταία τριετία. Το

2008 υπήρξε πτώση της τάξης του 8.4%, το 2009 πτώση 17.8%, και 18.4% την χρονιάπου μόλις
έκλεισε. Μετά , λοιπόν, την οικονομική ακμή της δεκαετίας του 2000, όπου ενδεικτικά η
δαπάνη το 2004 εκτοξεύθηκε στα 771 εκατ. ευρώ, το 2005 στα 784.7 εκατ. ευρώ, το 2006 στα
793.5 εκατ. ευρώ, για να κορυφωθεί στο υψηλότερό της σημείο το 2007 στα 941.5 εκατ. ευρώ,
η ελληνική τηλεόραση βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Πως μοιράστηκαν τα μειωμένα έσοδα.

Πάντως, το 2010 την καλύτερη επίδοση κατέγραψε το Mega με 175.1 εκατ. ευρώ, και μερίδιο
30.03% ( έναντι 226.1 εκατ. ευρώ και 31.65% το 2009 ) .Ακολούθησαν ο Ant1 με 150.8 εκατ.
ευρώ και 25.86% ( έναντι 154.6 εκατ. ευρώ και 21.63% το 2009 ), ο Alpha με 89.7 εκατ. και
15.38% ( έναντι 104.2 εκατ. ευρώ και 14.58% το 2009 ) , το Star με 80.1 εκατ. ευρώ και
13.7% ( έναντι 118.8 εκατ. ευρώ και 16.6%το 2009 ) , το Alter με 58.2 εκατ. ευρώ και 9.9%
( έναντι 78.7 εκατ. ευρώ και 11% το 2009 ) , η NET με 21.8 εκατ.

Σελ16.

ευρώ και 3.7% ( έναντι 21.9 εκατ. ευρώ και 3% ) , η ET1 με 5.2 εκατ. ευρώ και 0.9% ( έναντι 8
εκατ. ευρώ και 1.1% το 2009 ) και η ET3 με 398.802 ευρώ και 0.07% ( έναντι 463.371 ευρώ και
0.06% το 2009 ).

Νέα μέτρα

Ετσι, σχεδόν ομόφωνα και αναπόφευκτα τα τηλεοπτικά κανάλια , αναζητώντας λύσεις,

αποφασίζουν να προβούν σε ευκολίες πληρωμής των διαφημιστικών και των διαφημιζομένων,
επεκτείνοντας το χρονικό όριο της καταβολής σε μετρητά στον ένα μήνα έναντι 5 ημερών

129
μέχρι σήμερα ( διατηρώντας την έκπτωση του 5%) και στούς 5 μήνες –από 3 μέχρι σήμερα-για
καταβολή επί πιστώσει.

Τα δάνεια και τα χρέη

Αναπόδραστη θεωρείται η συρρίκνωση του χώρου των ΜΜΕ στην Ελλάδα με την κρίση, την
δραματική πτώση της δαπάνης κατά 30%,τον «ξαφνικό θάνατο» της κρατικής διαφήμισης, τις
υπέρογκες δανειακές υποχρεώσεις και την αδυναμία άντλησης δανειακών κεφαλαίων να δίνουν
την χαριστική βολή στο σαθρό σκελετό του οικοδομήματος του Τύπου. Φαίνεται , μάλιστα, ότι
τα περιθώρια των εκδοτών και καναλαρχών έχουν στενέψει- σχεδόν εξαντληθεί- σε τέτοιο
βαθμό που δεν αντέχουν οικονομικά ακόμη ούτε το ενεργό εργασιακό δυναμικό... πόσο μάλλον
τις απεργιακές κινητοποιήσεις εξ αφορμής απολύσεων.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους : όλα τα κανάλια που είναι εισηγμένα στο ΧΑΑ ή οι εταιρείες
τους που διαπραγματεύονται τη μετοχή τους στο ταμπλό του Χρηματιστηρίου καταγράφουν
ζημιές το α’ εξάμηνο το 2010.

Η Τηλέτυπος ( Mega Channel ) κατέγραψε αρνητική τροχιά- 2.53 εκατ. ευρώ , έναντι 2.06
εκατ. ευρώ κερδών που είχε σημειώσει το α’ εξάμηνο του 2009. Παράλληλα εμφάνισε μείωση
του ενοποιημένου κύκλου εργασιών στα 68.99 εκατ. ευρώ , από 75.39 εκατ. ευρώ το σντίστοιχο
περσινό εξάμηνο. Αυξημένος ήταν και ο δανεισμός του Mega , καθώς το φετινό α΄εξάμηνο
έφθασε τα 52.19 εκατ. ευρώ, από 39 εκατ. ευρώ που ήταν για το σύνολο της περσινής
οικονομικής χρήσης.

Η Ελεύθερη Τηλεόραση (Alter) αποτυπώνει ζημίες σε επίπεδο μητρικής , αξίας 6.15 εκατ.
ευρώ το επίμαχο διάστημα, έναντι κερδών 340.000 ευρώ το α΄εξάμηνο του 2009. Ο κύκλος
εργασιών είναι μειωμένος και φέτος, καθώς το α εξάμηνο διαμορφώνεται στα 49.88 εκατ. ευρώ
από 57.06 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009. Το Alter αποτυπώνει δανεισμό ύψους
237.21 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2010, έναντι 292,778 εκατ. ευρώ το 2009.

Ενοποιημένες ζημίες 16.58 εκατ. ευρώ εμφάνισε και ο ΔΟΛ ( που συμμετέχει στο Mega ),
έναντι ζημιών 9.24 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Η μητρική καταγράφει ζημίες
9.98 εκατ. ευρώ το φετινό εξάμηνο ( έναντι -3.44 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του
209 ). Σε ενοποιημένο επίπεδο τα δάνεια του «συγκροτήματος» έφθασαν στα 120.10 εκατ.
ευρώ, έναντι 109.92 εκατ. ευρώ πέρυσι. Σε ενοποιημένο επίπεδο ο τζίρος έφθασε τα 105.59
εκατ. ευρώ, από 127.98 εκατ. ευρώ το α’εξάμηνο του 2009.

Η Πήγασος Εκδοτική (που συμμετέχει στο Mega ) σε ενοποιημένο επίπεδο εμφάνισε ζημίες της
τάξεως των 4.15 εκατ. ευρώ , έναντι 4.12 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2009, ενώ σε επίπεδο
μητρικής οι ζημίες του α’ εξαμήνου του 2010 διαμορφώθηκαν σε 2.37 εκατ. ευρώ. Ο δανεισμός
της μητρικής ανέρχεται στα 86.91 εκατ. ευρώ, από 81.55 εκατ. ευρώ το α’ εξάμηνο του 2009,
ενώ σε ενοποιημένο επίπεδο οι υποχρεώσεις διαμορφώνονται σε 157.32 εκατ. ευρώ, με το
συνολο των ιδίων κεφαλαίων να φθάνει τα 94.42 εκατ. ευρώ.

Σε κρίση η σχέση με τις τράπεζες και η ανάδυση των νέων επιχειρηματιών.

130
Το μεγάλο αγκάθι των καναλαρχών είναι η διεκδίκηση δανείων που διακόπηκε και οι
απαιτήσεις για άμεση καταβολή των προηγούμενων την ίδια ώρα που η διαφήμιση περιορίζεται
δραματικά. Μέσα σε αυτήν την δίνη της κρίσης, ένας ισχυρός πόλος είναι ο Βίκτωρας Ρέστης, ο
οποίος μετά την απόκτηση του 40% του Πρώτου Θέματος είναι έτοιμος να αυμμετάσχει στην
αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου του ΔΟΛ κατά 20%.

Σήμερα ο Β.Ρέστης , μέσω της Benbay Limited ,έχει το 19.22% του ΔΟΛ, ο Σταύρος Ψυχάρης
το 25.16% και το Ιδρυμα Λαμπράκη το 24.8%, ενώ το υπόλοιπο 30% είναι στο επενδυτικό
κοινό. Αν το Ιδρυμα Λαμπράκη δεν συμμετάσχει στην αύξηση, είναι λογικό το ποσοστό της
Benbay να αυξηθεί.

Στο Mega πάλι, η κουβέντα γίνεται σε πρωταρχικό στάδιο γιατην απόκτηση μέρους των
μετοχών του Πήγασου, που φθάνουν στο 26.82%.

Η Benbay έχει το 5.05% του Mega και σε περίπτωση που συμφωνήσει γιατην αγορά μετοχών
του Πήγασου θα αυξήσει κι άλλο την επιρροή της λόγω και της έμμεσης σμμετοχής της στον
ΔΟΛ. Το Mega εξετάζει δύο ενδεχόμενα, είτε της αύξησης του μετοχικού του κεφαλαίου ή της
ανέρευσης επενδυτή.

Θυμίζουμε πως ο Β.Ρέστης , εκτός από την συμμετοχή του στο Πρώτο Θέμα (40%), ελέγχει τούς
τηλεοπτικούς σταθμούς MTV Hellas και Nickelodeon, καθώς και το ραδιόφωνο Music
( πρώην Arrena).

Ο ισχρός επιχειρηματίας της θάλασσας, Βαγγέλης Μαρινάκης, είναι ο έτερος νέος παίκτης στα
ΜΜΕ και στην αγορά των καναλιών. Με 20% στον όμιλο Σκάϊ, και έχοντας αποκτήσει τη
Metro, τη Stadio by Metro και την ηλεκτρονική αθλητική σελίδα woop.gr , είναι ο
αδιαμφισβήτητος παράγοντας σταθερότητας στα media.

56. Ρούφολο, Τζιόρτζιο «Ο φετιχισμός της ποσότητας» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 8 Νοεμβρίου 209, σελ. 39.

Κοινωνιολόγοι, οικονομολόγοι και κυβερνώντες συμφωνούν όλοι : το Ακαθάριστο Εθνικό

Προίόν (ΑΕΠ) δεν είναι πλέον σε θέση να εκφράσει την ευημερία των εθνών. Το πρόβλημα
είναι με τι να το αντικαταστήσουμε. Το θέμα της ευτυχίας δεν είναι νέο στην ιστορία της
οικονομικής σκέψης. Κλασικοί οικονομολόγοι, όπως ο Τζον Στιούαρτ Μίλ, έχουν εξηγήσει ότι η
ευτυχία δεν έγκειται στην αφθονία των πραγμάτων, αλλά στην ποιότητά τους. Οφείλουμε όμως
να αναρωτηθούμε ποιοί είναι οι λόγοι για τούς οποίους αυτό το θέμα δεν είχε τεθεί για όσο
καιρό.

-Στς απαρχές της, η οικονομική επιστήμη ασχολούνταν με κοινωνίες που, με το δικό μας μέτρο,
θα τις θεωρούσαμε φτωχές και στάσιμες, στις οποίες τα προβλήματα της βέλτιστης κατανομής
και αναδιανομής των πόρων κυριαρχούσαν σε σχέση με εκείνα της ανάπτυξης. Με τη
βιομηχανική ανάπτυξη,η οικονομία της Δύσης παρασύρθηκε από ένα συνεχές αναπτυξιακό
κύμα, με εξαίρεση ορισμένα διαλείμματα κρίσεων. Στις κοινωνίες που τις χαρακτήριζε η
ποσοτική ανάπτυξη αγαθών παραγόμενων στην αγορά, έπειτα από αιώνες ή και χιλιετίες
στασιμότητας, ήταν λογικό η έννοια της ευημερίας να συνδεθεί με την ποσότητα των αγαθών.
131
-Υστερα από δύο αιώνες ποσοτικής ανάπτυξης, εμφανίστηκε όμως ένα είδος «ναυτίας» της
ανάπτυξης. Παντού οι δημοσκοπικές μετρήσεις για το βαθμό ευτυχίας των προσώπων
αποκαλύπτουν ότι η αύηση της ευτυχίας δεν συμβαδίζει πλέον με την αύξηση της
παραγωγής.

Με αφετηρία τη δεκαετία του 1970 οι δύο καμπύλες , εκείνη της ποσότητας διαθέσιμν αγαθών,
που μετριέται με το ΑΕΠ, και εκείνη της ευτυχίας, που μετριέται από έρευνες των διαθέσεων
των ατόμων, έχουν διαχωριστεί. Η πρώτη συνέχισε την ανοδική της πορεία, η δεύτερη έγινε
επίπεδη.

Ο λόγος έγκεται στη διαφοροποίηση των αναγκών, του κόστους και των προτιμήσεων που
χαρακτηρίζουν μία πολύπλοκη κοινωνία, η οποία δεν μπορεί να απεικονιστεί με έναν
χοντροκομμένο ποσοτικό δείκτη, που μας λέει μόνον πόσα αγαθά έχουν παραχθεί και
καταναλωθεί στην αγορά.

-Για να το πούμε πιό απλά, το διαβόητο ΑΕΠ έχει τρία σοβαρά ελαττώματα :

1. Αθροίζει μόνον τα αγαθά που παράγονται στην αγορά, επομένως αποκλείει εκείνα που
προμηθεύουν οι μη ανταποδοτκές σχέσεις μεταξύ των προσώπων στις οικογένειες ή στις
κοινότητες, ενώ υπολογίζει ως αγαθά όλα τα κακά που παράγονται και καταναλώνονται στην
αγορά ( ναρκωτικά, κέρδη από εγκλήματα, εκμετάλλευση της πορνείας, μόλυνση και
καταστροφή του περιβάλλοντος, φαινόμενο του θερμοκηπίου κ.ο.κ..)

2. Δεν δίνει καμία σημασία στον τρόπο, τον λιγότερο ή περισσότερο δίκαιο, με τον οποίο
διανέμονται τα αγαθά.

3. Δεν αναγνωρίζει την αξία των αγαθών που προμηθεύει η φύση και αντιμετωπίζει το
φυσικό
κεφάλαιο ( πόρους που συσσωρεύονται επί τρία δισεκατομμύρια χρόνια και μπορεί να
καταστραφούν μέσα σε λίγους μήνες ) σαν να ήταν εισόδημα.

4. Υπάρχει και ένα τέταρτο «ελάττωμα», το οποίο όμως δεν εξαρτάται από το πως μετριέται το
ΑΕΠ, αλλά από το πως μετασχηματίζεται η καπιταλιστική οικονομία.

Η αγορά παρασύρεται όλο και περισσότερο από την ανταγωνιστική πίεση που χαρακτηρίζει όχι
μόνο την παραγωγή αλλά,μέσω της διαφήμισης, και την κατανάλωση, προς εκείνη την
κατανάλωση που δεν εκφράζει βασικές ανάγκες, αλλά ανάγκες που εξαρτώνται μιμητικά από
τις ανάγκες άλλων.

Με δύο λόγια,καθώς σιγά σιγά η «ανάπτυξη μεγαλώνει», αυξάνονται και οι σπατάλες της και
οι παρενέργειές της, που αντανακλώνται σε ένα ΑΕΠ το οποίο ψεύδεται ως μέτρο της
ευτυχίας.

-Οφείλουμε επομένως να εγκαταλείψουμε το ΑΕΠ; Ορισμένοι σοβαροί οκονομολόγοι , όπως ο

Αμάρτια Σεν με τον Δείκτη του για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη, που τον θιοθέτησαν τα Ηνωμένα
Εθνη, και όπως ο Χέρμαν Ντέιλι με τον Δείκτη του για την Βιώσιμη Οικονομία,προσπάθησαν να
μας απαλλάξουν από το ΑΕΠ.Προσπάθειες αξιέπαινες, οι οποίες ωστόσο προσκρούουν στη
132
δυσκολία να αντικαταστήσουμε- όταν οι λογαριασμοί του ΑΕΠ είναι φανερά αβάσιμοι-τις τιμές
της αγοράς με τιμές που εμείς έχουμε «υπολογίσει». Η δυσκολία είναι πρόδηλη : οι τιμές της
αγοράς είναι, με όλες τις στρεβλώσεις τους, αντικειμενικές πραγματικότητες. Οι άλλες είναι
υποκειμενικές κρίσεις, επομένως αμφισβητήσιμες.

Το πρόβλημα ωστόσο παραμένει. Πως μπορούμε να εκτιμήσουμε την ευημερία μίας κοινωνίας,
χωρίς να υποστούμε την αυθαιρεσία των ειδικών;

Κατά τη γνώμη μου, με δύο τρόπους :

-Πρώτον, απορρίπτοντας το ένα και μοναδικό μέτρο. Δεν μπορούμε να ανάγουμε την ευημερία
σε έναν αριθμό. Αυτή αποτελείται από μια σειρά παράγοντες, οι οποίοι δεν μπορούν να
ανάγονται μηχανιστικά ο ένας στον άλλον. Χρειάζεται να κρατάμε διαχωρισμένους αυτούς
τούς παράγοντες- περιβάλλον, ασφάλεια, υγιεία , κ.λ.π.- μετρώντας με ξεχωριστούς ειδικούς
δείκτες , όπως το κάνουν τα Ηνωμένα Εθνη με τον Δείκτη για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη.

-Δεύτερον, εμπιστευόμενοι την βέλτιστη επιλογή ανάμεσα στούς πιθανούς συνδυασμούς τους
όχι στούς ειδικούς της Στατιστικής, αλλά στη δημοκρατική πολιτική κρίση.

Δεν υπάρχει πράγματι ένα άριστο πρότυπο ευημερίας όμοιο για όλες τις χώρες, το οποίο πρέπει
να ανακαλύψουμε. Μορέι όμως να υπάρχει ένας διαφορετικός, για κάθε χώρα,συνδυασμός
παραγόντων ευημερίας, τον οποίο πρέπει να επιλέξουμε. Σε αυτήν την περίπτωση, το μέτρο της
ευημερίας-ευτυχίας γίνεται όχι μία «θετική» διάγνωση αλλά μία «κανονιστική» επιλογή. Δεν
πρόκειται , δηλαδή, για ένα δεδομένο, αλλά για έναν στόχο.

57. Φιτουσί, Ζαν-Πολ «Οι μετρήσεις της ποιότητας» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Κυριακή 8 Νοεμβρίου 209, σελ.26, 39.

Το μείζον διακύβευμα του στοχασμού, που ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας

εμπιστεύτηκε στην επιτροπή Στίγκλιτς ,είναι ένα διακύβευμα δημοκρατικής αξιοπιστίας.

Οταν οι άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι οι μετρήσεις των οικονομικών μεγεθών είναι
εσφαλμένες, σκέφτονται ότι η δημοκρατία χειραγωγείται και χάνουν κάθε εμπιστοσύνη στις
ελίτ. Το γεγονός ότι υπάρχει τόσο συχνά ένα χάσμα ανάμεσα στις μετρήσεις και την αντίληψη
της κατάστασης που έχουν οι ενδιαφερόμενοι πληθυσμοί σηματοδοτεί ένα πρόβλημα, όχι
υποκειμενικό αλλά αντικειμενικό.

-Ο πρώτος ύποπτος είναι προφανώς η ανισότητα. Οι στατιστικές μετρήσεις που κάνουμε

αποδίδουν τον μέσο όρο. Ομως, κανένα πρόσωπο δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του στον μέσο
όρο, ιδίως όταν μεγαλώνουν οι ανισότητες. Χρειάζεται, επομένως, να προσθέσουμε στις
μετρήσεις των οικονομικών φαινομένων στοιχεία αναδιανομής.

Ενα πολύ απλό παράδειγμα : Αν συγκρίναμε το εισόδημα χωρών, παραγνωρίζοντας το 20% των
πλουσιότερων, η ιεραρχία θα ανατρεπόταν εντελώς! Ωστόσο, ο στατιστικός μας μηχανισμός
είναι φτωχός στη μέτρηση των ανισοτήτων. Υπάρχουν δεδομένα, αλλά η αξιοποίησή τους και η
σύνδεσή τους με τούς εθνικούς λογαριασμούς θέτουν πολύπλοκα προβλήματα.

133
-Θα μπορούσαμε επίσης να μετρήσουμε καλύτερα την παραγωγή ορισμένων υπηρεσιών που
έχουν μεγάλη σημασία για την ευημερία των ανθρώπων. Για παράδειγμα : η παραγωγή των
υπηρεσιών υγείας μετριέται με το σύνολο των δαπανών για την υγεία. Αυτό δεν λέει τίποτα για
την ποιότητα του συστήματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν το 15% του ΑΕΠ τους για
την υγεία, αλλά 40 εκατομμύρια Αμερικανοί είναι ανασφάλιστοι.

Η Γαλλία δεν δαπανά παρά το 11% του ΑΕΠ της και η ποιότητα της φροντίδας υγείας για την
πλειονότητα του πληθυσμού είναι καλύτερη. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και με την εκπαίδευση.

-Από την άλλη μεριά, θα μπορούσαμε να λογαριάζουμε διαφορετικά ορισμένες δαπάνες που
δεν συμβάλλουν στην ευημερία του πληθυσμού. Παράδειγμα : οι μετακινήσεις από την
κατοικία στον χώρο της εργασίας θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως μεταβατική παραγωγή, μια
υπηρεσία που προσφέρουν τα νοικοκυριά στις επιχειρήσεις και που θα έπρεπε να αφαιρεθεί
από την τελική παραγωγή.

-Γενικότερα, χρειάζεται να προσπαθήσουμε να μετρήσουμε καλύτερα στούς εθνικούς

λογαριασμούς αυτό που μετράει αληθινά για τούς ανθρώπους και να πριμοδοτήσουμε την
άποψη των νοικοκυριών στην επιλογή των δεικτών. Για παράδειγμα, προτάσσοντας δείκτες
εισοδήματος μάλλον παρά παραγωγής,

-Τέλος , πρέπει να προχωρήσουμε προς σαφείς δείκτες, οι οποίοι θα καταγράφουν την

κατανάλωση κεφαλαίου όχι μόνον φυσικού αλλά και περιβαλλοντικού σε κάθε χώρα.

Οι χώρες που αντλούν τα εισοδήματά τους από τούς φυσικούςτους πόρους στην
πραγματικότητα έχουν αρχίσει να σπαταλούν το κεφάλαιό τους. Αλλά ο υπολογισμός του ΑΕΠ
ενσωματώνει το προϊόν της πώλησης και όχι την υποβάθμιση του αποθέματος του κεφαλαίου.

-Ενα άλλο ζήτημα είναι η μέτρηση της μη εμπορεματικής παραγωγής. Δεν είναι κάτι ασήμαντο,
αφού αυτή, σύμφωνα με τούς υπολογισμούς μας, αντιπροσωπεύει γύρω στο 35% του ΑΕΠ στη
Γαλλία.

Πρέπει , όμως, να ενσωματώσουμε αυτή την παραγωγή στον υπολογισμό του ΑΕΠ;
Κινδυνεύουμε τότε να θεωρήσουμε ότι οι γυναίκες πρέπει να παραμείνουν στο σπίτι ή ότι οι
άνεργοι δεν πάρχουν, επειδή δεν έχουν μια παραγωγή! Η ότι η ανισότητες δεν είναι τόσο
σημαντικές όσο νομίζουμε, επειδή οι φτωχές οικογένειες, οι οποίες δεν έχουν ούτε οικιακή
βοηθό, ούτε μάγειρα, ούτε εκπαιδευτικό για τα παιδιά τους, έχουν μια μη εμπορευματική
παραγωγή πολύ ανώτερη από τις πλούσιες οικογένειες.

-Το ΑΕΠ δεν θα δώσει ποτέ ούτε μια μέτρηση της ποιότητας ζωής ούτε μια μέτρηση της
βιωσιμότητας.

Δεν έχει σχεδιασθεί εξάλλου γι’ αυτόν το σκοπό. Θεωρήσαμε ότι η έννοια της ποιότητας ζωής
είναι προτιμότερη από εκείνη της ευτυχίας ή της ευημερίας , επειδή, παρά το ότι έχει μιαν
υποκειμενική διάσταση, ενσωματώνει μια σειρά αντικειμενικά στοιχεία : την υγεία, την
εκπαίδευση, την κατοικία, την ποιότητα του περιβάλλοντος, την προσωπική και οικονομική
ασφάλεια.

134
-Είναι δύσκολο να συλλάβουμε καθένα από αυτά τα στοιχεία. Το να εκτιμήσουμε την
κατάσταση της υγείας των ανθρώπων δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να μετρήσουμε την
παραγωγή υπηρεσιών υγείας. Και οι ζημιές που προξενεί η ανεργία προχωρούν πολύ πέρα
από την απλή απώλεια χρηματικών εισοδημάτων. Ορισμένες διαστάσεις της ποιότητας ζωής
πρέπει να προσεγγίζονται με υποκειμενικά δεδομένα.

-Εξάλλου, η μέτρηση της ποιότητας ζωής είναι μια μέτρηση του παρόντος. Το στοίχημα της
επιτροπής είναι να προσεγγίσει το ζήτημα του μέλλοντος, δηλαδή αυτό που κληροδοτούμε στις
μελλοντικές γενιές και ιδιαίτερα την ποιότητα του περιβάλλοντος , με αφετηρία τη
βιωσιμότητά του, που είναι μια μέτρηση της διαχρονικότητας των συντελούμενων εξελίξεων.
Μια κατάσταση είναι βιώσιμη, αν μπορούμε να κληροδοτήσουμε στις μελλοντικές γενιές ένα
κεφάλαιο εξίσου υψηλό με εκείνο που εμείς διαθέτουμε.

-Η ιδέα είναι απλή, αλλά η δυσκολία συνδέεται με το ότι υπάρχουν πολλαπλές κατηγορίες
κεφαλαίων : το οικονομικό κεφάλαιο ( τα περιουσιακά στοιχεία των επιχειρήσεων, των
νοικοκυριών, της δημόσιας διοίκησης ) , το ανθρώπινο κεφάλαιο και βέβαια το φυσικό
κεφάλαιο. Θα έπρεπε να μπορούμε να ενσωματώσουμε όλες αυτές τις κατηγορίες κεφαλαίων.

-Προτείνουμε ένα πρόσθετο δείκτη, που μετράει τις μεταβολές του συνολικού κεφαλαίου,
συμπεριλαμβανομένου του φυσικού. Αυτό προϋποθέτει ότι θα μπορούμε να καθορίζουμε ένα
σύστημα νοητών τιμών έξω από την αγορά. Αυτό το σύστημα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε, όταν
ορισμένοι πόροι τείνουν πρός το μηδέν, η τιμή τους να τείνει προς το άπειρο. Ετσι, όποια και
αν είναι η σημασία του οικονομικού ή του ανθρώπινου κεφαλαίου, δεν θα αντισταθμίζει τη
διάβρωση του φυσικού κεφαλαίου, αν ένας φυσικός πόρος πρόκειται να χαθεί ( ...).

58.Μιχάλη, Μπάμπη «Πέπλο σιωπής στη Wall» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-

Οικονομία, 6 Μαρτίου 2011, σελ.8.

«Συγγνώμη...τρία χρόνια από το ξέσπασμα της φρικιαστικής οικονομικής κρίσης, η οποία

προκλήθηκε από μία τεράστιας κλίμακας απάτη, ούτε ένα στέλεχος του χρηματοπιστωτικού
τομέα δεν πήγε στη φυλακή...». Αυτά βροντοφώναξε την περασμένη Κυριακή στούς
προσκεκλημένους της τελετής απονομής των Οσκαρ ο Τσάρλς Φέργκιουσον, χωρίς φυσικά να
λάβει απάντηση.

Στη βραβευμένη με το φετινό Οσκαρ Ντοκιμαντέρ ταινία του “Inside Job” , ο Φέργκιουσον
περιέγραψε τις πρακτικές και τις απάτες εταιρειών της Wall Street, οι οποίες οδήγησαν το
φθινόπωρο του 2008 σε κραχ και στη βαθιά οικονομική κρίση που βιώνουν σήμερα όλοι οι λαοί
του κόσμου. Οι δηλώσεις του αμερικανού σκηνοθέτη όμως αγνοήθηκαν από τα μεγάλα
τηλεοπτικά δίκτυα των ΗΠΑ.

Ο Φέργκιουσον όμως δεν είναι πια ο μόνος που φωνάζει για τούς τραπεζίτες της Wall Street,
που κερδοσκόπησαν επί δεκαετίες , γεμίζοντας τον πλανήτη με τα τοξικά τους χαρτιά,
διασώθηκαν από την χρεοκοπία με λεφτά των φορολογουμένων και συνεχίζουν πια
ατιμώρητοι να κερδοσκοπούν αγνοώντας την άλλη πλευρά, τα εκατοντάδες χιλιάδες
νοικοκυριά που συνεχίζουν να χάνουν τα σπίτια τους και τα εκατομμύρια νεόπτωχων που
δημιουργούνται καθημερινά σε ΗΠΑ και υπόλοιπο κόσμο.
135
Λίγες μέρες νωρίτερα, ο πρώην πρόεδρος της αγοράς Nasdaq και ένα από τα λαμπρά αστέρια
της Wall Street και των φιλανθρωπικών κύκλων των ΗΠΑ, ο Μπέρναρντ Μέιντοφ, αποφάσισε
να σπάσει τη σιωπή του. Ο 72χρονος Αμερικανοεβραίος τιμωρήθηκε τάχιστα το 2009 από την
αμερικανική Δικαιοσύνη με ... 150 χρόνια φυλακή για το στήσιμο και τη λειτουργία επί 20
συναπτά έτη επενδυτικής πυραμίδας , η οποία, όταν κατέρρευσε στο τέλος του
2008,προκάλεσε σε πλούσιους Αμερικανούς hedge funds και τράπεζες συνολικές ζημιές 65
δις δολαρίων.

Ο Μέιντοφ χαρακτήρισε σε σειρά συνεντεύξεών του την ίδια την αμερικανική κυβέρνηση
«πυραμίδα απάτης» και την τραπεζική μεταρρύθμιση ανέκδοτο, αφού ούτε καν «η Goldman
Sachs ...ούτε κανείς άλλος είχε ποινικές συνέπειες». Τόνισε, μάλιστα,ότι όλες οι μεγάλες
τράπεζες της Wall Street γνώριζαν την απάτη του όπως και ότι όλοι οι μεγαλόσχημοι επενδυτές
της πυραμίδας του ήταν και είναι άπληστοι.

Εκτός όμως από τούς Φέργκιουσον και Μέιντοφ, στο προσκήνιο βγήκε ξανά και ο Ματ Ταϊμπί,
οικονομικός συντάκτης του περιοδικού “Rolling Stone”, ο οποίος σε ένα εκτενέστατο άρθρο του
την περασμένη Τετάρτη εξήγησε γιατί κανένας από τούς μεγάλους τραπεζίτες της Wall
Street-εκτός από τον Μέιντοφ, που είχε την ατυχία τα θύματά του να είναι πλούσιοι και
διάσημοι-δεν πήγε φυλακή. Ο Ταϊμπί υπενθύμισε με γεγονότα και στοιχεία τη λειτουργία της
«περιστρεφόμενης πόρτας» στα σώματα του αμερικανικού Δημοσίου που ελέγχουν τούς
τραπεζίτες.

Εδειξε συγκεκριμένα με ονόματα και διευθύνσεις ... ότι τα τελευταία χρόνια αρκετοί
επιθεωρητές της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς ( περισσότεροι από 12 ) κατέληξαν στη συνέχεια
της καριέρας τους στελέχη μεγάλων νομικών εταιρειών, οι οποίες υπερασπίζονται τις
κορυφαίες τράπεζες της Wall Street. Αποδεικνύει ότι οι παραπάνω συσκοτίζουν επί σωρεία
ετών όλες τις έρευνες που αφορούν απάτες των τραπεζιτών, με αποτέλεσμα καμία υπόθεση να
μη φθάνει στα δικαστήρια, κανένας να μην καταλήγει στη φυλακή, ενώ για τα μάτια του
κόσμου πέφτει που και που καμιά διευθέτηση μετά προστίμου... συνήθως μικρού σε σχέση με το
μέγεθος των κερδών που απέφερε η απάτη.

59.Γιαλκέτση, Θανάση «Προς μια κομμουνιστική κοινωνία της γνώσης» περιοδικό &
7, εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Κυριακή 10 Αυγούστου 2003, Νο 91.

Πρόσφατα ο Αντρέ Γκόρζ δημοσίευσε στη γαλλία το νέο του βιβλίο με τίτλο “L’ immateriel:
Connaissance, valeur et capital” ( Galilée, 2003). Ο ογδοντάχρονος φιλόσοφος μίλησε με αυτήν
την αφορμή στην εφημερίδα “Il Manifesto”.

-Στο νέο σας βιβλίο αμφισβητήσατε την ύπαρξη μιάς καταπληκτικής κοινωνίας της
γνώσης. Κατά τη γνώμη σας, η οικονομία της γνώσης και ο καπιταλισμός είναι
πράγματα ασυμβίβαστα. Για ποιό λόγο;

«Επειδή στη λεγόμενη οικονομία της γνώσης οι παραδοσιακές οικονομικές παράμετροι δεν
ισχύουν πλέον. Η κύρια παραγωγική δύναμη, η γνώση, δεν μπορεί να μετρηθεί με ποσοτικά
κριτήρια. Η εργασιακή απόδοση που βασίζεται στη γνώση δεν μπορεί πλέον να μετριέται με
ώρες εργασίας. Και παρ’ όλα τα πιθανά τεχνάσματα , ο μετασχηματισμός της γνώσης σε
136
κεφάλαιο –σε χρηματικό κεφάλαιο-συναντάει αξεπέραστα εμπόδια. Με δυο λόγια , οι τρείς
θεμελιώδεις έννοιες της πολιτικής οικονομίας , η εργασία, η αξία και το κεφάλαιο, δεν
μπορούν πλέον να ορίζονται με αριθμητικούς όρους , ούτε και να μετριούνται με ενιαίες
παραμέτρους. Επιπλέον, ακριβώς επειδή δεν μπορούν να μετρηθούν , καθιστούν όλο και πιό
δύσκολη την εφαρμογή εννοιών όπως η υπεραξία, η υπερεργασία , η αξία αναλλαγής, το
ακαθάριστο εθνικό προϊόν.Οταν οι ειδικοί της μακροοικονομίας προσπαθούν να
ποσοτικοποιήσουν με τα παραδοσιακά εργαλεία τα οικονομικά αποτελέσματα και τις τάσεις
ανάπτυξης, στην πραγματικότητα προχωρούν στα τυφλά μέσα στο σκοτάδι.

Η οικονομία της γνώσης εκφράζει εκ τών πραγμάτων μια βαθιά κρίση του καπιταλισμού και
προεικονίζει μιαν άλλη οικονομία, μια νέα οικονομία που πρέπει να θεμελιώσουμε. Γύρω από
αυτό το ζήτημα στρέφεται η συζήτηση που διεξάγεται σε παγκόσμιο επίπεδο για το τι είναι
στη πραγματικότητα ο πλούτος και σε ποιά κριτήρια πρέπει να αντιστοιχεί. Η οικονομία
χρειάζεται όλο και περισσότερο ποιοτικές μάλλον παρά ποσοτικές παραμέτρους».

-Ο αμερικανός μελετητής Τζέρεμι Ρίφκιν, στο βιβλίο του «Η εποχή

τηςπρόσβασης», υποστήριξε ότι το άϋλο κεφάλαιο της γνώσης παίζει ένα κεντρικό
ρόλο στη δημιουργία αξίας και αντιπροσωπεύει την πιό σημαντική συνιστώσα του
επιχειρηματικού κεφαλαίου.

Πράγματι, έτσι είναι. Αλλά η λέξη «γνώση» χρησιμοποιείται για να ορίσει πράγματα πολύ
διαφορετικά μεταξύ τους, για τα οποία δεν διαθέτουμε μάν ενιαία παράμετρο. Ας δούμε
πρώτα απ’ όλα τις καλλιτεχνικές ικανότητες , τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, που
βρίσκουν μεγάλη ζήτηση στη διαφήμιση, στο μάρκετινγκ, στο σχεδιασμό των προϊόντων,στην
ανανέωση, δεδομένου ότι κατορθώνουν να προσδώσουν στα εμπορεύματα-ακόμη και στα πιό
συνηθισμένα –μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική και συμβολική αξία. Η διαφήμιση και το μάρκετινγκ
αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες ή μάλλον τη μεγαλύτερη βιομηχανία της γνώσης.Στό
βαθμό που αποδίδουν στα εμπορεύματα μοναδικές και ασύγκριτες ιδιότητες , οι επιχειρήσεις
μπορούν να πουλούν τα προϊόντα τους , τουλάχιστον για κάποιο διάστημα, με αυξημένες τιμές.
Κατέχουν ένα είδος μονοπωλίου και εξασφαλίζουν έτσι μία μονοπωλιακή πρόσοδο,
υπερφαλαγγίζοντας το νόμο της αξίας. Με άλλα λόγια, φρενάρουν την πτώση της αξίας
ανταλλαγής των εμπορευμάτων, ακόμη κι αν αυτά παράγονται με όλο και μικρότερο κόστος με
όρους χρόνου εργασίαςκαι προσωπικού».

-Σε αυτή τη διαδικασία ποιά η σχέση ανάμεσα σε ειδίκευση και γνώση;

«Οι γνώσεις, με την έννοια των ειδικεύσεων και των επιστημονικών και τεχνικών μεθόδων,
μπορούν να έχουν ένα παρόμοιο ρόλο, αλλά τα αποτελέσματά τους και η αξία χρήσης τους
έχουν μια αρκετά πιό άμεση σημασία. Διαφορετικά από τις καλλιτεχνικές και ανανεωτικές
ικανότητες, οι ειδικές γνώσεις και μέθοδοι μπορούν να μεταβιβαστούν ή να τυποποιηθούν
ακόμη και ξεχωριστά από όποιον τις χρησιμοποιεί. Μπορούν να μεταγραφούν σε ψηφιακή
μορφή και να αξιοποιηθούν ως πληροφορία για παραγωγικούς σκοπούς, χωρίς κάποια
πρόσθετη ανθρώπινη συμβολή. Από αυτήν την άποψη, η γνώση είναι σταθερό κεφάλαιο, είναι
μέσο παραγωγής. Αλλά σε σχέση με τα μέσα παραγωγής του παρελθόντος παρουσιάζει μια

137
καθοριστική διαφορά : μπορεί να αναπαραχθεί, πρακτικά με μηδενικό κόστος,σε άπειρη
ποσότητα.

Οσο και αν κοστίζουν οι έρευνες για την παραγωγή της, η ψηφιοποιημένη γνώση τείνει να γίνει
προσβάσιμη και αξιοποιήσιμη με μηδενικό κόστος.Αν πράγματι αναπαραχθεί και
χρησιμοποιηθεί σε δισεκατομμύρια αντίγραφα , το κόστος για την παραγωγή της γίνεται
πρακτικά ασήμαντο. Αυτό ισχύει για όλα τα προγράμματα του software , όπως ισχύει και για
το περιεχόμενο γνώσης των φαρμάκων. Αν θέλουμε να λειτουργεί ως σταθερό κεφάλαιο και
να επιτρέπει την άντληση υπεραξίας, η γνώση πρέπει να γίνει υποχεωτικά μονοπωλιακή
ιδιοκτησία, προστατευόμενη από ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που εξασφαλίζει στον κάτοχό του
μια μονοπωλιακή απόδοση.

Ο καθορισμός της χρηματιστηριακής τιμής του κεφαλαίου που αποτελείται από τη γνώση θα
εξαρτηθεί από την προβλεπόμενη απόδοση. Σε αυτή τη βάση μπορεί να δημιουργηθούν
γιγάντιες χρηματιστηριακές φούσκες , που κάποια μέρα θα εκραγούν αιφνιδιαστικά. Το
χρηματιστηριακό κράχ, που ήταν προβλέψιμο ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, δείχνει
πόσο δύσκολο είναι να μετατρέψουμε τη γνώση σε χρηματιστικό κεφάλαιο και να το κάνουμε
να λειτουργήσει ως γνωστικό κεφάλαιο».

-Είπατε ότι η οικονομία της γνώσης προεικονίζει την αναγκαιότητα μιάς «άλλης
οικονομίας», μιάς άλλης κοινωνίας, της οποίας διαγράφεται ήδη στον ορίζοντα η
πρακτική δυνατότητα.

«Ναί. Η γνώση δεν είναι ένα οποιοδήποτε εμπόρευμα και δεν είναι πρόσφορο να
αντιμετωπίζεται σαν ιδιωτική περιουσία. Οι κάτοχοί της δεν την στερούνται όταν την
μεταβιβάζουν και σε άλλους. Οσο περισσότερο διαδίδεται η γνώση, τόσο πιό πλούσια γίνεται η
κοινωνία. Από την ίδια της την φύση, η γνώση απαιτεί να την αντιμετωπίζουμε ως ένα κοινό
αγαθό, να τη θεωρούμε a priori ως το αποτέλεσμα μιάς κοινωνικής και συλλογικής εργασίας.
Το να την ιδιωτικοποιούμε σημαίνει ότι περιορίζουμε τη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτήν, την
αξία της κοινωνικής της χρήσης.

Στα τελευταία δέκα ή είκοσι χρόνια αυτό φαίνεται πιό καθαρά, καθώς σε όλο τον κόσμο έχει
συγκροτηθεί ένα αντικαπιταλιστικό μέτωπο πάλης ενάντια στη βιομηχανία της γνώσης, για
παράδειγμα η χημική και φαρμακευτική βιομχανία, αλλά και εκείνη του software και
ιδιαίτερα τη Microsoft.

Στην πραγματικότητα ο γνωστικός καπιταλισμός δεν περιορίζεται στο να ιδιοποιείται τη γνώση ,

αλλά ιδιωτικοποιεί και αυτό που είναι αδιαμφισβήτητα κοινό αγαθό, όπως το γονίδιο φυτών
και ζώων ή ακόμη και το ανθρώπινο γονίδιο.Και σφετερίζεται με μηδενικό κόστος την κοινή
πολιτιστική κληρονομιά, για να τη χρησιμοποιήσει ως «πολιτιστικό κεφάλαιο» ή «ανθρώπινο
κεφάλαιο».

Με τον όρο «ανθρώπινο κεφάλαιο» περιγράφονται κυρίως οι ανθρώπινες ικανότητες και οι

μορφές γνώσης που δεν μπορούν να τυποποιηθούν και που τα άτομα αναπτύσσουν μέρα με τη
μέρα στις σχέσεις τους με τούς συνανθρώπους τους. Ο «γνωστικός καπιταλισμός» αξιοποιεί και

138
εκμεταλλεύεται επομένως όχι μόνον τις ώρες εργασίας , αλλά και το χρόνο που αφιερώνουν τα
άτομα στη δική τους ανθρώπινη και πολιτιστική ανάπτυξη.

Ολες οι ατομικές ιδιαιτερότητες που αναπτύσσονται έξω από το χρόνο εργασίας και
αποβλέπουν στην αυτοπραγμάτωση των ατόμων μπορούν επομένως να θεωρηθούν
παραγωγικές δραστηριότητες. Αυτές οι δραστηριότητες έχουν γίνει μία από τις κύριες πηγές
παραγωγικότητας και δημιουργίας αξίας. Σε μιάν αληθινή κοινωνία της γνώσης η οικονομία
έπρεπε να τίθεται στην υπηρεσία της κουλτούρας και όχι το αντίστροφο, όπως συμβαίνει
σήμερα. Εξάλλου, αυτήν την έννοια τη βρίσκουμε ήδη στον Μάρξ, ο οποίος γράφει ότι ο
αληθινός πλούτος είναι «η ανάπτυξη όλης της ανθρώπινης δημιουργικότητας, που δεν
μετριέται με βάση μια προκαθορισμένη παράμετρο».Πάνω σε αυτό βασίζεται η διεκδίκηση
ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος».

-Είπατε ότι και στο πρακτικό επίπεδο διαγράφεται μιαν άλλη οικονομία, πέρα απο
τον καπιταλισμό.

«Ναι, για παράδειγμα στα δίκτυα που χρησιμοποιούμε δωρεάν και στην κουλτούρα του
software με ελεύθερη πρόσβαση στούς κωδικούς και στις πηγές για τούς χρήστες του Ιντερνετ.
Εξάλλου, οι επιχειρήσεις εργάζονται ήδη σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο δικτύων και
συνεννοούνται μεταξύ τους όταν πρέπει να πάρουν μιαν απόφαση. Η αυτοοργάνωση,ο
αυτοσυντονισμός και η ελεύθερη ανταλλαγή βρίσκονται σήμερα στη βάση της κοινωνικής
παραγωγής. Και μπορούν να υλοποιούνται χωρίς να χρειάζεται ένας κεντρικός σχεδιασμός ούτε
η μεσολάβηση της αγοράς.

Οι παραγωγοί, που συνδέονται μεταξύ τους στο Διαδίκτυο, θα μπορούσαν να συμφωνούν εκ

των προτέρων και με τρόπο που να αποβλέπει στην παραγωγή , με βάση τις ανάγκες και θα
μπορούσαν να αναπτύξουν την παραγωγική τους λειτουργία ως ένα σύνολο «a priori
συλλογικών δραστηριοτήτων» , ανταλλάσσοντας αγαθά και υπηρεσίες στα οποία δεν θα
αποδίδεται ο χαρακτήρας των εμπορευμάτων.

Το χρήμα θα γινόταν επομένως περιττό και από το κεφάλαιο θα αφαιρείτο έτσι η ίδια του η
βάση. Δεν υποτιμώ, βέβαια, τα εμπόδια που θα συναντούσε μιά τέτοια εξέλιξη».

-Η κοινωνία της γνώσης που περιγράψατε θα ήταν μια κομμουνιστική κοινωνία...

«Ακριβώς».

-Κατηγορήσατε τους θιασώτες της τεχνητής νοημοσύνης και της τεχνητής ζωής ότι
προετοιμάζουν όχι μια κοινωνία της γνώσης αλλά ένα μετα-ανθρώπινο πολιτισμό.

«Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Για παράδειγμα, ο γερμανός
φιλόσοφος Ερικ Χερλ έδειξε ότι στην πορεία των τελευταίων 150 ετών η επιστήμη
απομακρύνθηκε όλο και περισσότερο από την πραγματικότητα που μπορούμε να συλλάβουμε
διαμέσου των αισθήσεων. Στον πραγματικό κόσμο, μια σκέψη που γίνεται όλο και περισσότερο
μαθηματική φωτίζει μόνο τις δομές που μπορούν να αποδοθούν με μαθηματικούς όρους.

139
Για παράδειγμα, η μαθηματική γλώσσα των υπολογισμών που ψηφιοποιούνται συνέβαλε στο
να αποξενώσει όχι μόνο την επιστήμη αλλά και τον καπιταλισμό από τα προβλήματα του
νοήματος και απο τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις , αποκλείοντας ως μη πραγματικό αυτό
που δεν μπορεί να υπολογιστεί.

Εξαιτίας αυτής της αποξένωσης, φθάσαμε σθγά σιγά σε μια περιβαλλοντική κατάσταση και σε
έναν τύπο ζωής που, φυσικά και διανοητικά, δεν ειναι πλέον στα μέτρα του ανθρώπου. Από
αυτό οι κάτοχοι της εξουσίας συνάγουν την αναγκαιότητα να δημιουργήσουν πιό
αποτελεσματικές ανθρώπινες υπάρξεις. Η τρέλλα της οικονομικής και στρατιωτικής εξουσίας
και η ψύχωση της αποτελεσματικότητας χρειάζονται την τεχνητή νοημοσύνη ,χρειάζονται
τεχνητές ανθρώπινες μηχανές.

Θα μπορούμε να μιλάμε για μια κοινωνία της γνώσης μόνον όταν η επιστήμη και η οικονομία
δεν θα υποτάσσονται πλέον στις επιταγές του κεφαλαίου, αλλά θα υπηρετούν πολιτικούς,
κονιωνικούς, οικολογικούς και πολιτιστικούς στόχους.

60. Καρατζιού, Ντίνας και Ζέρβα,Χρ. «Κινήματα ανυπακοής με πολιτική

αυτονομία» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Κυριακή 6 Μαρτίου 2011, σελ. 41.

Μακριά απο τα κόμματα και τον συνδικαλισμό. Οι πολίτες που αυτοοργανώνονται, για να
αντιταχθούν στην κρίση και την πολιτική ανομία, αμφισβητούν το σύστημα στο σύνολό του.

Ακόμη και χωροταξικά, τα κινήματα ανυπακοής και αυτόνομης δράσης των πολιτων έδειξαν
στη μεγάλη πορεία της 23 Φεβρουαρίου στο κέντρο της Αθήνας την απόσταση που τα χωρίζει
ης

από τα κόμματα και τους συνδικαλιστικούς φορείς. Μέλη του κινήματος «δεν πληρώνω» ,
κάτοικοι της Κερατέας, πορεύτηκαν χωριστά, έξω από το σώμα των επίσημων θεσμικών μπλόκ.
Η σημειολογική αυτή διαφοροποίηση δεν σταματάει όμως εδώ. Συχνά οι δράσεις αρκετών
φορέων της νέας κοινωνίας των πολιτών δικτυώνονται με κοινές εκδηλώσεις και αγωνιστική
αλληλοϋποστήριξη ( π.χ. μέλη του κινήματος «δεν πληρώνω» συμπαρίστανται στούς
κατοίκους της Κερατέας και στούς απεργούς πείνας μετανάστες).

Η έμπρακτη αυτή εμφάνιση μορφών κοινωνικής αυτονομίας διογκώθηκε το τελευταίο

διάστημα εξαιτίας και της γενικευμένης κρίσης, προκαλώντας αμηχανία στην πολιτική και την
οικονομική εξουσία, που έσπευσαν να στιγματίσουν ως παράνομα ορισμένα από αυτά.Πόσο
αυτόνομος και πόσο πολιτικός είναι τελικά ο λόγος των νέων αυτών κινημάτων, τα οποία είναι
πρωτόγνωρα για τα ελληνικά δεδομένα :

«Οι ομάδες πολιτών που αυτοοργανώνονται είναι πολύχρωμες. Σε καμία περίπτωση όμως αυτό
δεν σημαίνει ότι είναι απολίτικες» λέει ο Χρήστος Παναγής, πολιτικός μηχανικός από το Κίνημα
κατά των Διοδίων ΒΑ Αττικής. «Οι αποφάσεις τους λαμβάνονται μέσα από ανοικτές
συνελεύσεις. Αποτελούν μια πολιτική αντίδραση απέναντι στην ανομία της εξουσίας καθώς και
την κομματική και συνδικαλιστική χειραγώγηση. Ηρθαν για να καλύψουν ένα κενό, ένα
πολιτικό έλλειμμα, το οποίο εξέθρεψε όλα αυτά τα σκάνδαλα που ζήσαμε τα τελευταία
χρόνια, από την Ολυμπιάδα, τη Siemens, τα δομημένα ομόλογα, το Βατοπέδι, και φυσικά την

140
παραχώρηση των εθνικών δρόμων , ενός δημόσιου κοινωνικού αγαθού, στούς «εργολάβους»
συμπληρώνει.

Η πολιτική οριοθέτηση και στόχευση όσων μετέχουν στα νέα αυτά κινήματα παραμένει
πράγματι ένα ζητούμενο. «Είμαστε άνθρωποι με διαφορετικές πολιτικές καταγωγές. Αυτό που
μας ενώνει είναι η ανάγκη να παλέψουμε μια κατάσταση, η οποία, ειδικά μετά το μνημόνιο,
πλήττει τον μέσο λαϊκό άνθρωπο. Διεκδικούμε την αυτονομία μας απέναντι στούς μέχρι τώρα
παραδοσιακούς συνδικαλιστικούς φορείς. Ο κόσμος ανταποκρίνεται θερμά στις κινητοποιήσεις
μας, γιατί, όσο και αν φαίνεται βουβός, μέσα του βράζει» επισημαίνει ο δάσκαλος Σωτήρης
Τσόκας από το κίνημα «Επιβάτες Θεσσαλονίκης».

«Αυτό που εισπράττουμε από τον κόσμο είναι μια απαξίωση απέναντι στο συνδικαλιστικό
κίνημα αλλά και μια έλλειψη εμπιστοσύνης προς την αριστερά, για την οποία θεωρούν ότι δεν
εκπλήρωσε τις προσδοκίες τους τη στιγμή που πολλοί πολίτες την αποζητούσαν ως αποκούμπι»
υπογραμμίζει ο Γιώργος Θεοδωρόπουλος, από την Ακρίβεια-Stop.

Τη γενικότερη αμηχανία τους απέναντι στο φαινόμενο καταθέτουν και οι πολιτικοί

επιστήμονες που ασχολούνται με τα κινήματα της «Κοινωνίας των Πολιτών». Τα συνδέουν
ευθέως με τη γενικευμένη οργή και θυμό του κόσμου, εκφράζουν ωστόσο επιφυλάξεις για το
κατά πόσο είναι σε θέση να εκφράσουν άμεσα έναν συνολικό πολιτικό λόγο. Συμφωνούν
πάντως ότι η μαζική εμφάνιση και δράση τους αμφισβητεί την κυριαρχία του σημερινού
ποιλιτικού συστήματος στό σύνολό του...

-Αλεξ.Αφουξενίδης ( ερευνητής Ινστιτούτου Πολιτικής Κοινωνιολογίας ΕΚΚΕ).-«Ασφυκτιούν

από το πολιτικό σύστημα»

Τα τελευταία δέκα χρόνια στην Ελλάδα άνθησαν οι νέου τύπου οργανώσεις της κοινωνίας των
πολιτών. Τα κινήματα που εμφανίζονται το τελευταίο διάστημα, αποτελούν νέες μορφές
οργάνωσης που εντάσσονται σε μια δυναμική διαδικασία, η οποία δεν έχει μελετηθεί κόμη σε
όλο της το εύρος.

Η άρθρωση αυτών των κινημάτων είναι προς το παρόν μεμονωμένη, στηρίζεται στην
αγανάκτηση και το θυμό των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα στό σύνολό του και έχει
κυρίως καταγγελτικό , αμυντικό χαρακτήρα. Δεν έχουν αποκτήσει δηλαδή ακόμη ειδικό
πολιτικό βάρος και δεν αποτελούν την εναλλακτική πολιτική πρόταση απέναντι στο σημερινό
πολιτικό σύστημα.

Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά των κινημάτων αυτών στην Ελλάδα είναι ο
κατακερματισμός του πολιτικού τους λόγου, καθώς πολλές ομάδες εμφανίζονται να είναι ακόμη
και ανταγωνιστικές μεταξύ τους. Δεν γνωρίζουμε εαν τα νέα κοινωνικά κινήματα θα
μετουσιώσουν την αμφισβήτηση αυτή και σε συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα. Απο τη μέχρι
τώρα εμπειρία, αυτό που προσδιορίζουμε ως κοινωνία των πολιτών στέκεται μεν απέναντι στο
κράτος και ελέγχει τις λειτουργίες του, αλλά δεν αποτελεί «επαναστατική δύναμη».

Τα νέα κινήματα ασφυκτιούν κάτω από το σημερινό πολιτικό σύστημα το οποίο είναι
ολιγαρχικό, αυταρχικό, παλιομοδίτικο και λειτουργεί επίσης με καταγγελτικό τρόπο,
141
διογκώνοντας τα αδιέξοδα. Ο κόσμος αισθάνεται ότι δεν βρίσκει το δίκιο του, τα σημερινά
πολιτικά κόμματα έχουν αποϊδεολογικοποιηθεί και απονομιμοποιηθεί στη συνείδηση των
πολιτών.

-Αλεξ.Κορωναίου(αν.καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο)-«Μια

δυσανάγνωστη κοινωνική δύναμη»

Η ετερογένεια, η απουσία «καθαρών»πολιτικών στόχων, η συγκινησιακή φόρτιση ( θυμός, οργή

) κ.λ.π. σηματοδοτούν μια κοινωνική δυναμική η εσωτερική λογική της οποίας παραμένει
δυσανάγνωστη. Ωστόσο, η απλή παρατήρηση δείχνει ότι α) Τα σύγχρονα κινήματα ελάχιστη
σχέση έχουν με το παραδοσιακό συνδικαλιστικό κίνημα, το οποίο παραμένει εγκλωβισμένο στη
διεκδίκηση κορπορατίστικων αιτημάτων,αφήνοντας απέξω τα πιό τραγικά θύματα του
κοινωνικού και οικονομικού ρατσισμού : τούς ανεργους και τούς μετανάστες, β) Οι νέες μορφές
δράσης απέχουν πολύ από τα κινήματα διεκδίκησης νέων συλλογικών ταυτοτήτων, που
ταυτίστηκαν με την μετάβαση στη μετανεωτερική κοινωνία ( γυναικείο κίνημα,
οικολογία,αναγνώριση της διαφορετικότητας κ.ά.).

Τα κινήματα-δεν πληρώνω,δεν παραχωρώ τον δημόσιο χώρο (Κερατέα ) καθώς και οι έντονες
διαμαρτυρίες εναντίον πολιτικών (Πάγκαλος, Τσοχαζόπουλος κ.ά.) υπερβαίνουν την οικονομική
σφαίρα , διεκδικώντας, σε συμβολικό επίπεδο, τον δημόσιο χώρο ως τόπο έκφρασης νέων
κοινωνικών σχέσεων και ρυθμίσεων. Οσο κι αν οι ποικίλοι εκπρόσωποι της εξουσίας επιμένουν
να στιγματίζουν αυτά τα κινήματα ως «παραβατικά», είναι φανερό ότι αυτά εγγράφονται στη
συλλογική συνείδηση ως «απάντηση» στη ρήξη της κοινωνικής συνοχής και στη ζούγκλα μιας
απορρυθμισμένης κοινωνίας.

Η δράση τους υπερβαίνει επίσης τις αναπαραστάσεις για τον σοσιαλισμό, ο οποίος ταυτίζεται
περισσότερο με την εξουσία παρά με την ελπίδα γιαένα καλύτερο μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο,
το πολιτικό σύστημα αργοπεθαίνει μπροστά στο θολό ποτάμι της περιθωριοποίησης, της
παραβατικότητας και της οργισμένης απελπισίας, που φουσκώνει επικίνδυνα.

61.Halimi, Serge «Μυστικά και διαρροές» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»-Le Monde

diplomatique,Νο 674, Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011, σελ.Α1.

Τον Οκτώβριο του 1962 ο κόσμος γλιτώνει ξυστά από τον πυρηνικό πόλεμο. Λίγο πριν τις
ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο, ο πρόεδρος Τζον Κένεντι επαναλαμβάνει ρητά ότι δεν
πρόκειται να εγκατασταθούν σοβιετικοί επιθετικοί πύραυλοι στην Κούβα ούτε κάτι τέτοιο θα
γίνει αποδεκτό. Η Μόσχα δεν δίνει σημασία, χωρίς ωστόσο να είναι σε θέση να εκτιμήσει αν οι
αμερικανικές δηλώσεις έχουν ως στόχο να καθησυχάσουν το εκλογικό σώμα ή αν αποτελούν
πραγματική δέσμευση.Κάποιες-μυστικές –επικοινωνίες θα εξακριβώσουν τις προθέσεις των
πρωταγωνιστών και θα τού επιτρέψουν να εκτονώσουν την κρίση.

Οι Αμερικανοί αφήνουν να εννοηθεί ότι θα κάνουν οπωσδήποτε παραχώρηση- αν και αυτό

θα συμβεί αργότερα και με διακριτικότητα-σε ένα από τα ανταλλάγματα που απαιτεί η Μόσχα:
την απόσυρση των πυραύλων του ΝΑΤΟ από την Τουρκία. Απο σοβιετικής πλευράς , μια
εμπιστευτική επιστολή του Νικήτα Χρουστσόφ τονίζει στον Κένεντι ότι μία δέσμευση εκ μέρους

142
των Αμερικανών για μη επέμβαση στην Κούβα θα του επέτρεπε να διατάξει την απομάκρυνση
των πυραύλων από το νησί χωρίς να εκτεθεί(1).

Αραγε, οι αποκαλύψεις του Wikileaks θα βλάψουν τη διπλωματία η οποία , όπως και το 1962,
αποτρέπει τούς πολέμους ή μήπως τη διπλωματία που τούς προετοιμάζει; Διότι οι διαρροές δεν
αξιολογούνται όλες με την ίδια αυστηρότητα. Οταν κάποιοι γερμανοί αξιωματούχοι επινόησαν
τη σερβική «Επιχείρηση Πέταλο» (2) , για να δικαιολογήσουν τον πόλεμο στο Κόσοβο, όπως κι
όταν οι “New York Times” υιοθέτησαν τις μπαρούφες του Πενταγώνου σχετικά με τα όπλα
μαζικής καταστροφής στο Ιράκ, ο Λευκός Οίκος δεν απαίτησε τίποτα ιδιαίτερες κυρώσεις...

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η αποκάλυψη της μιας ή της άλλης επίσκεψης στον πρεσβευτή των
ΗΠΑ θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ορισμένους εκ των επισκεπτών.Αλλά, αν ο κίνδυνος από
μια τέτοια δημοσιοποίηση ήταν υπαρκτός ( κανένα τέτοιο θύμα δεν έχει εντοπιστεί μέχρι
στιγμής ) , τότε πως εξηγείται το γεγονός ότι κανείς δεν φρόντισε να διαφυλάξει το μυστικό;
Και οι πολιτικοί κίνδυνοι; Ο ηγέτης των γάλλων σοσιαλιστών που εκμυστηρεύθηκε το 2006 σε
ένα απεσταλμένο του Τζορτζ Μπούς ότι η αντίθεση του Παρισιού στον πόλεμο του Ιράκ
«παραήταν απροκάλυπτη»( ο Φρανσουά Ολάντ ) , ή εκείνος που καυχιόταν ότι οι σχέσεις
ανάμεσα στις δύο χώρες «ήταν πάντοτε καλύτερες, όταν στην εξουσία βρισκόταν η αριστερά»
( ο Πιέρ Μοσκοβισί) θα προτιμούσαν, απλώς, να παρέλθουν μερικές δεκαετίες έως ότου να
βγούν στη δημοσιότητα αυτές οι συνομιλίες.

Ο αγγελιαφόρος

Εν πάση περιπτώσει,ο πρέσβης δεν είναι ένας οποιοσδήποτε αγγελιοφόρος. Μπορεί,

προκειμένου να αποδείξει τις ικανότητές του, να υπερβάλλει σε ό,τι αφορά την προσκόλληση
των προσώπων που συναντά στις θέσεις της χώρας του. Πάντως, οι κουβέντες που
αποδίδονται στούς συνομιλητές των αμερικανών διπλωματών δεν έχουν επαληθευθεί απο
εκείνους που υποτίθεται ότι τις ξεστόμισαν Φαίνεται ότι το μόνο που κρίθηκε αρκετό για τη
δημοσιοποίησή τους ήταν να φαίνονται ότι βοούν την αλήθεια, ότι ανταποκρίνονται δηλαδή...
σε όσα υποψιαζόμασταν ήδη.

Οσο για το διακύβευμα της ασφάλειας της Αμερικής, ο Ρόμπερτ Γκέιτς, ο επικεφαλής του
Πενταγώνου, δείχνει ήρεμος : «Οι κυβερνήσεις που συνδιαλέγονται με τις ΗΠΑ το κάνουν
επειδή είναι προς το συμφέρον τους. Οχι επειδή μας συμπαθούν , ούτε επειδή μας έχουν
εμπιστοσύνη, ούτε επειδή πιστεύουν ότι ξέρουμε να κρατάμε μυστικά»(3).

(1): Graham T.Allison”Essence of Decision :Explaining the Cuban Missile Crisis, Little Brown,
Βοστώνη, 1971.

(2):( ΣτΜ): Ονομασία που δόθηκε από τη γερμανική κυβέρνηση σε υποτιθέμενη επιχείρηση
εθνοκάθαρσης κατά των Αλβανών του Κοσόβου, την οποία είχε θέσει σε εφαρμογή από το
1998 η σερβική αστυνομία σε συνεργασία με τον γιουγκοσλαβικό στρατό. Εκ τών υστέρων
αποδεικνύεται ότι η εν λόγω επιχείρηση ήταν κατά πάσα πιθανότητα κατασκεύασμα της
νατοϊκής προπαγάνδας.

(3) : Από συνέντευξη τύπου στο Πεντάγωνο, Τρίτη, 10 Νοεμβρίου 2010.

143
62. «Εντυπωσιακή απαξίωση των κομμάτων»-Ο Ηλ.Νικολακόπουλος εξηγεί τις
αιτίες που οδηγούν στην αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος, στο
tovima.gr/default.aspx?pid=6525@1a=1@aid=394304, ημερομηνία πρόσβασης
8/4/2011.

Μια αυξάνουσα αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος παράλληλα με τον διχασμό της
κοινωνίας και των κομμάτων απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής προκύπτει από την
ανάλυση των μετρήσεων της κοινής γνώμης που πραγματοποιεί ο κ. Ηλ.Νικολακόπουλος,
καθηγητής Εκλογικής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η κρίση του κομματικού
φαινομένου παρατηρείται πιό έντονα στις παραγωγικές ηλικιακές ομάδες, δηλαδή στον κορμό
των ενεργών πολιτών , οι οποίοι τροφοδοτούν τα υψηλότατα ποσοστά της αδιευκρίνιστης
ψήφου, και όχι στούς νεότερους ψηφοφόρους, όπως συνέβαινε παλαιότερα. Αυτό το ρευστό
πολιτικό σκηνικό ενδέχεται να εκκολάπτει τον κατακερματισμό των πολιτικών κομμάτων όπως
τα ξέραμε ως τώρα, υπό την προϋπόθεση ότι θα βρεθούν τα πρόσωπα που θα εκφράσουν το
καινούργιο.

-Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε ότι αυξάνονται τα φαινόμενα αποδοκιμασίας

κατά των πολιτικών, τα κινήματα ανυπακοής δεν χάνουν τη δυναμική τους, ενώ και
στις δημοσκοπήσεις διαπιστώνουμε ότι αποτυπώνεται μια κρίση εμπιστοσύνης προς
το πολιτικό σύστημα. Ποιά είναι η άποψή σας;

«Αυτό που διαπιστώνεται, πρώτα απ’ όλα, πριν από την αναξιοπιστία του πολιτικού
συστήματος, είναι μία διάχυτη ανησυχία ως προς την πορεία της χώρας. Αυτό μπορούμε να το
δούμε στους δείκτες που περιγράφουν το γενικότερο πολιτικό κλίμα, δηλαδή την αισιοδοξία ή
την απαισιοδοξία για την οικονομική κατάσταση των πολιτών, τις προσδοκίες τους και τον
βαθμό ικανοποίησης από το σημερινό επίπεδο ζωής τους. Οι δείκτες αυτοί σήμερα βρίσκονται
στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας με βάση τα διαθέσιμα δημοσκοπικά στοιχεία
και προφανώς στο χαμηλότερο των τελευταίων 30 χρόνων , παρ’ όλο που δεν έχουμε στοιχεία
για παλαιότερα έτη. Αν σταθούμε στον συγκεκριμένο δείκτη που μετρά την αισιοδοξία για τα
προσωπικά και τα επαγγελματικά σχέδια, παρατηρούμε μια εντυπωσιακή κατάρρευσή του, η
οποία χρονολογείται από τα τέλη του 2008. Με εξαίρεση μια μικρή ανάκαμψη αμέσως μετά την
εκλογική επικράτηση του ΠαΣοΚ τον Οκτώβριο του 2009, από την άνοιξη του 2010 και έπειτα
βρίσκεται σε σαφώς αρνητικό κλίμα, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν.
Συγκρίνοντας π.χ. τον δείκτη αυτόν όπως καταγράφηκε στην πρόσφατη δημοσκόπηση-φόρουμ
της Metron Analysis, οι αισιόδοξοι είναι μόλις 20% και οι απαισιόδοξοι ( αυτοί που λένε ότι δεν
είναι καθόλου αισιόδοξοι ) στο 44%. Πριν από τρία χρόνια, δηλαδή τον Μάρτιο του 2008, τα
ποσοστά αυτά ήταν ακριβώς αντίστροφα, δηλαδή ποσοστό 43% των πολιτών δήλωναν
αισιόδοξοι και 23% απαισιόδοξοι. Από αυτό το γεγονός πηγάζει κατ’ αντανάκλαση και η
αναξιοπιστία του πολιτικού συστήματος».

-Τα ποσοστά των δύο μεγάλων κομμάτων βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο από
την εποχή της μεταπολίτευσης. Ωστόσο, οι προφήτες της κατάρρευσης του
δικομματισμού έχουν διαψευστεί πολλές φορές στην κάλπη. Πιστεύετε ότι έχει
αλλάξει κάτι τώρα;

144
 «Προτού προχωρήσουμε στα ποσοστά πρόθεσης ψήφου, σε αυτό που καταγράφεται ως
δυνητική εκλογική επιρροή, είναι απαραίτητο να δούμε την αξιολόγηση και της κυβέρνησης και
της αντιπολίτευσης από τους πολίτες. Και πάλι με αναφορά στην πρόσφατη δημοσκόπηση της
Metron Analysis βλέπουμε ότι αυτοί που εκφράζουν δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση φτάνουν
στο 71% και για την αξιωματική αντιπολίτευση στο 75%. Αντίστοιχα τα ποσοστά θετικών
κρίσεων βρίσκονται κάτω από το 10% και για το ΠαΣοΚ και για τη ΝΔ. Με αυτά τα δεδομένα
πρέπει να αξιολογήσει κανένας και την πρόθεση ψήφου. Πράγματι σε όλες τις πρόσφατες
δημοσκοπήσεις η αθροιστική πρόθεση ψήφου για το ΠαΣοΚ και τη ΝΔ βρίσκεται κάτω από το
45%, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν. Όταν σε παλαιότερες περιόδους μιλούσαμε
και πάλι για κρίση του δικομματισμού , το αντίστοιχο αθροιστικό ποσοστό για τα δύο μεγάλα
κόμματα κυμαινόταν από 55% ως 65%. Αυτό το ποσοστό σε περίοδο εκλογών μπορούσε να
προσεγγίσει το 80% στην κάλπη, όπως συνέβη το 1996, το 2007 και στην τελευταία εκλογική
αναμέτρηση. Σήμερα, με τα καταγραφόμενα ποσοστά πρόθεσης ψήφου, δείχνει αμφίβολο αν
ακόμη και με τους ευνοϊκότερους όρους μπορούν τα δύο μεγάλα κόμματα να ξεπεράσουν
αθροιστικά το 65%, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά αβέβαιη την ύπαρξη κοινοβουλευτικής
πλειοψηφίας. Υπό τον όρο φυσικά ότι το σύνολο σχεδόν του ενεργού εκλογικού σώματος θα
προσέλθει στην κάλπη, με μικρές έστω απώλειες. Αν όμως έχουμε γιγάντωση της αποχής - ένας
διαγραφόμενος κίνδυνος για την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος-, τότε βεβαίως το
ποσοστό του δικομματισμού μπορεί να εμφανιστεί υψηλότερο, αλλά πλασματικά λόγω της
αποχής».

-λέπυμε στις περισσότερες δημοσκοπήσεις το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου

να ξεπερνά το 30% και σε ορισμένες να αγγίζει το 40%. Υπάρχουν στοιχεία για τη
σύνθεση των πολιτών που φαίνεται να γυρίζουν την πλάτη στο πολιτικό σύστημα;

«Η αδιευκρίνιστη ψήφος εμγανίζεται σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες
εκτός από τις σχετικά μεγάλες ηλικίες, ιδιαίτερα μάλιστα σε αυτούς που είναι πάνω από 65
ετών. Δηλαδή, τόσο οι νέοι όσο και οι οικονομικά ενεργοί πολίτες είναι αυτοί που εμφανίζονται
περισσότερο αποστασιοποιημένοι σήμερα από το πολιτικό σύστημα. Σε παλαιότερες εποχές
είχαμε μια σχετική αποστασιοποίηση στις νεότερες ηλικίες , σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα
βεβαίως , η οποία ήταν κατά κάποιον τρόπο φυσιολογική, δηλαδή ακολουθούσε τη κλασική
καμπύλη της αυξανόμενης εκλογικής συμμετοχής με την πάροδο της ηλικίας, όσο
εξοικειωνόταν ο νέος με την εκλογική διαδικασία. Αυτό που εντυπωσιάζει σήμερα είναι ότι δεν
έχουμε να κάνουμε με ένα απλό ηλικιακό φαινόμενο, το οποίο φαίνεται σιγά σιγά να
απομειώνεται με την ένταξη των νέων στην παραγωγική διαδικασία , αλλά με μια κρίση του
κομματικού φαινομένου στις παραγωγικά ενεργές ηλικιακές ομάδες, δηλαδή στον κορμό των
ενεργών πολιτών».

-Παράλληλα με την πτώση των ποσοστών των κομμάτων διαπιστώνεται μια

αντίστοιχα μεγάλη πτώση στη δημοτικότητα των πολιτικών αρχηγών. Αυτό πως
αιτιολογείται;

«Η πτώση της δημοτικότητας των πολιτικών αρχηγών –και αναφερόμαστε κυρίως στα δύο
μεγάλα κόμματα-είναι εντυπωσιακή. Με βάση τα πρόσφατα στοιχεία της Metron Analysis μέσα
σε 15 μήνες, δηλαδή από τον Οκτώβριο του 2009 ως τον Μάρτιο του 2011, η δημοτικότητα του
145
Πρωθυπουργού μειώθηκε κατά 26 ποσοστιαίες μονάδες και του αρχηγού της αξιωματικής
αντιπολίτευσης κατά 18 ποσοστιαίες μονάδες. Ετσι μπορεί σήμερα η δημοτικότητα και των δύο
αρχηγών να είναι ασφαλώς υψηλότερη από την αντίστοιχη πρόθεση ψήφου για τα κόμματά
τους, και οι δύο όμως βρίσκονται σε σαφώς αρνητικό πεδίο αξιολόγησης, με τις αρνητικές
κρίσεις να ξεπερνούν το 60%. Αυτό σημαίνει ότι είναι πλέον πολύ δύσκολο να αποτελέσουν τον
κινητήριο μοχλό για την ανάταξη της επιρροής του ΠαΣοΚ και της ΝΔ αντιστοίχως».

-Βλέπετε να τροφοδοτεί η πτώση των ποσοστών των δύο πολιτικών αρχηγών τη

δημοφιλία άλλων πολιτικών προσώπων;

«Όχι. Κατ’ αρχάς δεν τροφοδοτεί την αύξηση της δημοτικότητας των υπόλοιπων πολιτικών
αρχηγών, όπως και στο επίπεδο της πρόθεσης ψήφου η μείωση των ποσοστών των δύο μεγάλων
κομμάτων δεν ευνοεί τα μικρότερα παρα μόνον περιθωριακά. Υπάρχει όμως ένα ακόμη
εντυπωσιακό στοιχείο: η αρνητική αξιολόγηση αφορά σχεδόν το σύνολο των προβεβλημένων
πολιτικών στελεχών. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι οποίες αφορούν πρόσωπα που δεν έχουν
ασκήσει υπουργικά καθήκοντα είτε με το ΠαΣοΚ είτε με τη ΝΔ, όλες οι άλλες γνωστές
πολιτικές προσωπικότητες βρίσκονται στο πεδίο της αρνητικής αξιολόγησης, δηλαδή οι
δημοφιλέστεροι μετά βίας προσεγγίζουν το 40% των θετικών κρίσεων, με τις αρνητικές να
ξεπερνούν το 50%. Στην πραγματικότητα δεν μιλούμε για δημοφιλία αλλά για σχετικώς
περιορισμένη απόρριψη».

63. Βατού, Ερση «Αμερικανικές ΜΚΟ : εκπαιδεύοντας τους αντιφρονούντες σε

Μ.Ανατολή-Β.Αφρική» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Σάββατο 16 Απριλίου 2011,
σελ.16.

Οι Αμερικανοί χρηματοδοτούσαν με δισεκατομύρια δολάρια τη στρατιωτική μηχανή

δεσποτικών αραβικών καθεστώτων και αντιτρομοκρατικές δράσεις, ταυτόχρονα όμως,
δημοσιεύουν οι «Νιού Γιόρκ Τάιμς», εκπαίδευαν και χρηματοδοτούσαν οργανώσεις βάσης-
ουσιαστικά αντιφρονούντων-στο πλαίσιο προγραμμάτων εκδημοκρατισμού.

Από διπλωματική αλληλογραφία που διέρρευσε μέσω Wikileaks, αλλά και από συνεντεύξεις
που έκαναν οι «Τάιμς» της Νέας Υόρκης, αποκαλύπτεται ότι το Κίνημα Νεολαίας της Αιγύπτου
6η Απριλίου, το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μπαχρέϊν, αλλά και ακτιβιστές, όπως ο
ηγέτης της νεολαίας στην Υεμένη Εντσάρ Καντχί εκπαιδεύτηκαν και πήραν χρηματοδότηση
από θεσμούς όπως το Διεθνές Ρεπουμπλικανικό Ινστιτούτο και το Εθνικό Δημοκρατικό
Ινστιτούτο –διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με το Ρεπουμπλικανικό και το Δημοκρατικό Κόμμα
των ΗΠΑ, αντιστοιχα- και από το Φρίντομ Χάους, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση ανθρώπινων
δικαιωμάτων που χρηματοδοτείται κυρίως από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Τα δύο πρώτα ινστιτούτα
χρηματοδοτούνται μέσω της Εθνικής Δωρεάς για τη Δημοκρατία ( National Endowment for
Democracy ) που συστήθηκε το 1983 για να προωθήσει δράσεις υπέρ του εκδημοκρατισμού
αναπτυσσόμενων χωρών. Λαμβάνει ετησίως από το Κογκρέσο 100 εκατ. Δολάρια. Οι υπό
εκκόλαψη επαναστάτες εκπαιδεύτηκαν στον τόπο τους αλλά και στις ΗΠΑ. Πολλοί π.χ.
παρακολούθησαν σεμινάρια τεχνολογίας και νέων μέσων για την προώθηση της δημοκρατίας,
που έγινε το 2008 στη Νέα Υόρκη, με χορηγούς μεταξύ άλλων την Google, το Facebook, το
MTV, τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Κολούμπια και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
146
«Εκτιμήσαμε τη βοήθειά τους… αλλά ξέρουμε ότι ταυτόχρονα εκπαίδευαν τις υπηρεσίες
κρατικής ασφάλειας που μας τρομοκρατούσαν και μας φυλάκιζαν», λέει ο Μπάσεμ Φάτχι του
κινήματος της 6ης Απριλίου. Ενίοτε πάντως, όσα μέλη τέτοιων μη κυβερνητικών οργανώσεων
αντιφρονούνταν συναινούσαν στην εκπαίδευσή τους από Αμερικανούς, γίνονταν μαύρα
πρόβατα για τους ομοϊδεάτες τους. Τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας (2009) δείχνει
ότι ο εκ των ηγετών της εξέγερσης του Ιανουαρίου, Αχμέντ Μάχερ, και άλλοι κατηγορήθηκαν
από πολλά μέλη της 6 ης Απριλίου για «προδοσία» εξαιτίας της σχέσης τους με το Φρίντομ
Χάους, που το περιέγραψαν ως «σιωνιστική οργάνωση».

64.Κουκιάδης, Ι «Νόμος είναι πιά το δίκιο του μετόχου» εφημερίδα

«Ελευθεροτυπία» Κυριακή 30 Απριλίου 2011, σελ. 37.

Ο ομότιμος καθηγητής Εργατικού Δικαίου και πρόεδρος της Εταιρείας Δικαίου Εργασίας και
κοινωνικής ασφάλισης (ΕΔΕΚΑ) , Ιωάννης Δ.Κουκιάδης, μιλά για το πέρασμα «από την
Πρωτομαγιά των διεκδικήσεων στην Πρωτομαγιά της διαμαρτυρίας».

«Η Πρωτομαγιά, ιστορικό γεγονός αμερικανικής προέλευσης, με αίτημα τη διεκδίκηση του

οχταώρου, έγινε σύμβολο των απεργιακών αγώνων και διεκδικήσεων ( με απόφαση της
Β΄Διεθνούς) , με δύο αποκλίνοντες στόχους : ο ένας αποσκοπούσε στη βελτίωση της εργατικής
θέσης στο σύστημα αγοράς, το οποίο οδήγησε στη δημιουργία του κοινωνικού κράτους που
έφτασε στο απόγειό του στη δεκαετία του ’70. Εκτοτε, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Ο άλλος
πολιτικός εκφράστηκε με την προλεταριακή επανάσταση, που βρήκε την υλοποίησή του στην
Οκτωβριανή Επανάσταση , που τερμάτισε αδόξως τον βίο της το 1990, με χαρακτηριστικό τη
διάλυση της παρέλασης στη Μόσχα την ημέρα της Πρωτομαγιάς από το διαμαρτυρόμενο
πλήθος.

Παρά τη ριζική διαφοροποίηση στους επιδιωκόμενους στόχους, οικονομικές διεκδικήσεις,

ανατροπή του πολιτικού συστήματος, κοινό στοιχείο υπολανθάνον των διεκδικήσεων και των
απεργιών είναι η αμφισβήτηση του ζωτικού νεύρου των καπιταλιστικών οικονομιών, που είναι
ο ανταγωνισμός που ως πόλεμος όλων εναντίον όλων οδηγεί στην έξαρση του ατομισμού».

Αλλά, η μάχη χάθηκε…

Από τη στιγμή που το εργατικό κίνημα , ενώ ήταν πρωτοπόρο στη διεθνοποίηση , εγκλωβίστηκε
στα στενά όρια ορισμένων κρατών και υπερκεράστηκε από την αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση
του κεφαλαίου, παράλληλα δε, δεν μπόρεσε να δώσει τη δική του πειστική απάντηση για τους
όρους ανταγωνιστικότητας, η μάχη των διεκδικήσεων απολέστηκε. Το κεφάλαιο διέβρωσε την
όποια σχετική ενότητα υπήρχε στην εργατική τάξη και μετέφερε τις αρχές του ανταγωνισμού
στο εσωτερικό της, με τον κατακερματισμό της και την ανάπτυξη των πολλαπλών μορφών
ελαστικών σχέσεων. Η ανάδειξη του χρηματιστηριακού συστήματος σε υπερδύναμη
αποτελείωσε τη δυναμική των διεκδικήσεων.

Πλέον : «Από το νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» περάσαμε στο «νόμος είναι το δίκιο του
μετόχου». Ανήμποροι, οι εργαζόμενοι , μπροστά στις νέες εξελίξεις, περιορίζονται πλέον σε
αγώνες διαμιαρτυρίας. Μόνο με την επαναδιεθνοποίηση των εργατικών αγώνων, την πρόταξη
από την εργατική τάξη της δικής της αντίληψης για την ανταγωνιστικότητα και την επεξεργασία
147
νέων προτάσεων και διεκδικήσεων, συμβατών με τις νέες μορφές οικονομίας , το σύστημα
παραγωγικών σχέσεων θα επανεύρει την ισορροπία του».

65.Βρανά, Ρούσσου « «Μηχανισμός διάσωσης» σημαίνει μηχανισμός αφαίμαξης

του πλούτου μιάς χώρας» δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Τα Νέα» και
επαναδημοσιευμένο στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» Σάββατο 16 Απριλίου 2011,
σελ. 63.

«Η ώρα της αλήθειας πλησιάζει. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πια
πόσο ήταν απατηλή η νεοφιλελεύθερη υπόσχεση πως θα ζούσαν καλύτερα , όσο περισσότερο
φορτώνονταν με χρέη. Ο εφιάλτης των δανειστών είναι μήπως αυτοί οι άνθρωποι ξυπνήσουν
από τον ληθαργό τους και απαιτήσουν από τις κυβερνήσεις τους να κάνουν ό,τι ακριβώς έκανε
ο λαός της Αργεντινής , όταν είδε πως η λιτότητα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου
κατέστρεψε την οικονομία της. Διαγράφοντας μονομερώς το 70% του εξωτερικού χρέους της,
η χώρα ξανάγινε αξιόχρεη ( με πιθανότητα χρεοκοπίας μόλις 32% σήμερα, έναντι 37% της
Ιρλανδίας , 40% της Πορτογαλίας και 60% της Ελλάδας, σύμφωνα με τους δείκτες CMA, και με
σπρέντ δανεισμού 550 μονάδες βάσης , έναντι 1.128 της Ελλάδας).

Η εμπειρία από τις χώρες που ακολούθησαν τον δρόμο της Αργεντινής έδειξε πως η διαγραφή
ενός σημαντικού μέρους του χρέους μιάς χώρας δεν κάνει την οικονομία της λιγότερο αλλά
περισσότερο αξιόπιστη, όπως διαπιστώνει ο Μάικλ Χάντσον, καθηγητής των οικονομικών στο
Πανεπιστήμιο του Λιζούρι. Οσο για τον δικαστικό δρόμο που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν
οι δανειστές, υπάρχει μια βασική παραδοχή του διεθνούς δικαιου πως μια κυρίαρχη χώρα δεν
μπορεί να υποχρεωθεί να συνομολογήσει την οικονομική αυτοκτονία της, εξαναγκαζόμενη σε
μέτρα λιτότητας που θα εξανδραποδίσουν τον λαό της. Τα κράτρη είναι κυρίαρχα. Και όταν
δεν το αντιλαμβάνονται αυτό οι κυβερνήσεις τους, το αντιλαμβάνονται οι λαοί τους. Γι’ αυτό
ακριβώς ο ισλανδικός λαός αρνήθηκε πρόσφατα να περάσει την υπόλοιπη ζωή του
ξεπληρώνοντας τα χρέη που είχε αναλάβει το τραπεζικό σύστημα της χώρας του έναντι
βρετανικών και ολλανδικών τραπεζών.

Ο μηχανισμός των χρεών είναι το κατ’ εξοχήν όπλο του οικονομικού πολέμου που έχει
εξαπολύσει το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο εναντίον των λαών. Κοστίζει φθηνότερα
από τη στρατιωτική κατάκτηση, αλλά έχει παρόμοιο σκοπό : τον έλεγχο των περιουσιακών
στοιχείων και των βασικών υποδομών μιάς χώρας και τον καταναγκασμό του λαού της να
καταβάλει φόρο υποτέλειας εφ’ όρου ζωής. Η περιουσία της απαλλοτριώνεται και κατάσχεται.
Ή τα έσοδα από αυτήν δεσμεύονται από τους δανειστές με παρόμοιες συνέπειες : την
οικονομική ανέχεια και τη χρόνια ύφεση, με αποτέλεσμα τη συντριβή του βιοτικού επιπέδου
που το σύστημα υποσχόταν στον λαό πριν από μία γενιά. Ολος αυτός ο μηχανισμός ονομάζεται
κατ’ ευφημισμόν «μηχανισμός διάσωσης», σαν να είναι κάτι απαραίτητο για την επιβίωση της
οικονομίας και της εργασίας, ενώ δεν είναι παρά ένας μηχανισμός αφαίμαξης του πλούτου
μιάς χώρας από τους διεθνείς δανειστές της.

Τα ποντίκια εγκαταλείπουν πρώτα ένα πλοίο που βουλιάζει. Ούτε τώρα θα μείνουν πίσω. Σαν να
τα ακουμε ήδη να υπερασπίζονται τον εαυτό τους , να κρύβονται πίσω από «τεχνικές λύσεις»
που θεώρησαν επιβεβλημένες, να απαλλάσσουν εαυτούς από τις συνέπειες των ιδεολογικών

148
επιλογών τους, προετοιμάζοντας τη διάσωσή τους για την επόμενη μέρα. Με πολλές ελπίδες ,
είναι αλήθεια, γιά όσο ακόμη ο λαός θα παραμένει σε ληθαργική κατάσταση».

66.Λινάρδου, Γεωργία «Κι’όμως, οι Ελληνες άλλαξαν!» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Σάββατο 23 Απριλίου 2011, στο enet.gr/?i-news.el.politikh&id=269963,
ημερομηνία πρόσβασης 2 Μαϊου 2011.

Ερευνα, 7 στους 10 πολίτες υιοθέτησαν νέα καταναλωτική –και όχι μόνο- συμπεριφορά.

Υπό τη πίεση του μνημονίου, το 82.7% αγοράζει λιγότερα και φθηνότερα προϊόντα, το
περιόρισε τις δαπάνες ακόμη και σε βασικά είδη διατροφής, οι περισσότεροι κάνουν πολιτικό
γάμο, ενώ τα διαζύγια (λόγω κόστους) περιορίστηκαν.

Για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία η άλλοτε «δοξασμένη» μεσαία τάξη με τις
αμέτρητες κάρτες, τα κινητά , τα ξέφρενα καταναλωτικά ένστικτα, την εγκατάλειψη της
επαρχίας και το συνωστισμό στις μεγαλουπόλεις, η τάξη που υπήρξε το αγαπημένο παιδί των
τραπεζών, του χρηματιστηρίου και των πολυεθνικών , φαίνεται πως επαναδιαπραγματεύεται
τους όρους με τους οποίους θέλει να ζήσει από δω και πέρα και σκέφτεται καλά πριν
απαντήσει στην ιστορική-φιλοσοφική ερώτηση : Αλλάζει ο Ελληνας;

Υπό άλλες συνθήκες θα απαντούσε αυθόρμητα : Σιγά μην αλλάζει! Τώρα, όμως, το σκέφτεται.
Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις έρευνες της τελευταίας διετίας για την καταναλωτική του
συμπεριφορά, που έχουν προκαλέσει ένα μίνι «τσουνάμι» στους ειδικούς του μάρκετινγκ,
αλλά και από μελέτες για το υπό διαμορφωση κοινωνικό μοντέλο.

Η ραγδαία οικονομική επιδείνωση έχει επιφέρει σειρά αλλαγών στην καθημερινότητα για επτά
στους δέκα έλληνες πολίτς. Κομμένα τα ακριβά ρούχα, η συχνή διασκέδαση, τα αυτοκίνητα, τα
κινητά, οι πολυτέλειες των θρησκευτικών γάμων, τα έξοδα των διαζυγίων , τα αεροπορικά
ταξίδια εσωτερικού, τα παραγεμισμένα ψυγεία με ό,τι προσέφεραν οι διαφημιστές των
πολυεθνικών, κομμένες όμως και οι συναισθηματικές υπερβολές- με ό,τι αυτό συνεπάγεται-σε
μια ελληνική νοοτροπία που μέχρι πρότινος στο μεγαλύτερο ποσοστό της δεν χαρακτηριζόταν
από καρτερικότητα ( αυτός είναι ο όρος που πλέον συνοδέυει ένα σημαντικό ποσοστό Ελλήνων
στις καθημερινές τους αποφάσεις, όπως τουλάχιστον καταγράφεται από ερευνητές του τομέα
μάρκετινγκ).

Όμως αυτό που επιπλέον διαπιστώνεται στην έρευνα της «Κ.Ε» είναι ότι την ίδια ώρα που ένα
σημαντικό κομμάτι της μεσαίας τάξης επιλέγει το «αλλάζουμε» από το «αλλάζουμε ή
βουλιάζουμε» του πρωθυπουργού, κρίσιμοι τομείς του κρατικού μηχανισμού, όπως η δημόσια
υγεία και η κοινωινκή πρόνοια, παραμένουν στο «βουλιάζουμε», παρασύροντας στο βυθό
χιλιάδες άλλους Ελληνες των κατώτερων οικονομικών στρωμάτων.

Το «Δεν» που έχει βάλει πια στη ζωή του ένα σημαντικό ποσοστό Ελλήνων, πλέει σε μια καθ’
όλα αντιφατική πραγματικότητα. Οι Ελληνες ξαναγυρνούν στη δημόσια υγεία ( ποσοστό 20-
30%) αλλά όχι εκείνη σ’ αυτούς. Ζητούν όλο και περισσότερα από τη δημόσια εκπαίδευση, μη
αντέχοντας το βάρος της ιδιωτικής, αλλά εκείνη τους γτρνά την πλάτη, με το βάρος να πέφτει
στις συγχωνεύσεις της τελευταίας περιόδου, πολλές από τις οποίες χαρακηρίστηκαν άδικες.
149
Και τέλος, προσφεύγουν στις κοινωνικές υπηρεσίες για να βρούν τις πόρτες κλειστές. Κι όλα
αυτά ενώ η πολιτεία γνώριζε πως πριν από την προσφυγή στο ΔΝΤ ήταν αναγκαίο ένα σχέδιο
προστασίας της ζωής των πολιτών ( ανακοίνωση Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2009)!.

Ετσι, η διαδικασία «αλλαγής» χωρίς την στήριξη της πολιτείας ήταν μονόδρομος. «Οσοι
πολίτες καταφέρνουν να ξεπεράσουν το σοκ, επιχειριύν να επινοήσουν μεθόδους υπέρβασης
της κρίσης. Η κρατική υπόσταση παρά τις πλημμελείς δομές της, κατά κάποιον τρόπο εγγυάτο
την ισορροπία, ενώ τώρα κλυδωνίζεςται και μαζί με αυτήν καταρρέει η αυτοεικόνα του ατόμου
και ο ρόλος του μέσα στο πλαίσιο που καρκινοβατεί», υποστηρίζει στην «Κ.Ε» ο Ευστράτιος
Παπάνης, επίκουρος καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο πλαίσιο της
μελέτης του «Κρίση και αξίες».

Οι φυλές των καταναλωτών

18-24 ετών «Ρομαντικοί-αντικομφορμιστές»

Είναι σκεπτικιστές και κριτικοί απέναντι στην

κατανάλωση

35-54 ετών «Επιφανειακοί»

Κυρίως γυναίκες. Ακολουθούν τη μόδα και

καταναλώνουν για ευχαρίστηση.

25-44 ετών «Επιπόλαιοι»

Κυρίως γυναίκες. Αγοράζουν με στόχο την

ποσότητα και όχι την ποιότητα.

35-54 ετών «Απαιτητικοί-ρεαλιστές»

Κυρίως άντρες. Κάνουν έρευνα αγοράς.

Ενδιαφέρονται για την ποιότητα και τη
χαμηλή τιμή.

Ανω των 35 ετών «Πιεσμένοι»

Εχουν περιορισμένη οικονομική δυνατότητα

και διεκδικούν τα δικαιώματά τους.

Πηγή :Γενική Γραμματεία Καταναλωτή

Σ΄ αυτό το αβέβαιο πλαίσιο , επτά στους δέκα Ελληνες προσπαθούν να πάρουν βαθιά ανάσα σε
οικονομικό, προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Ενδεικτικά :

1.Μια από τις πρώτες έρευνες που ανίχνευσαν την νέα τάση, ήταν του Τμήματος Μάρκετινγκ
και Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου, όπου αναφερόταν πως μόλις το 17.3% των
πολιτών δεν έχει αλλάξει τις αγοραστικές του συνήθειες, συγκριτικά με το άλλο 82.7% που
150
αγοράζουν πλέον φθηνότερα και λιγότερα πρϊόντα, είτε αναβάλλουν σημαντικές αγορές.
Μεταγενέστερες έρευνες καταγραφής της καταναλωτικής συμπεριφοράς επιβεβαίωσαν την
αρχική.

«Τα άτομα προγραμματίζουν περισσότερο τις δαπάνες, ιεραρχούν τις ανάγκες τους και
περιορίζουν τις παρορμητικές αγορές», υποστηρίζει ο πανεπιστημιακός Γ.Μπάλτας.

Ισως είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του μάρκετινγκ που παρακολουθώντας την
καταναλωτική συμπεριφορά των Ελλήνων, διαπιστώνεται πως πια δεν υπάρχει μεγάλο
ενδιαφέρον για τη φίρμα ενός προϊόντος, όσο για την τιμή και το κυριότερο για την «ηθική
πλευρά» ( fair trade ) μιας πολυεθνικής! Ισως γι’αυτό παρομοιάζουν τον νέο “shopper” ως
«καταναλωτική βόμβα», και θεωρούν επιβεβλημένη την περαιτέρω μελέτη του φαινομένου.

2.Δεν είναι μόνον η αγορά ένδυσης και υπόδησης που εμφανίζει τις μεγαλύτερες αποκλίσεις
συγκριτικά με το 2010. Σημαντικές αποκλίσεις παρουσιάζει και η αγορά τροφίμων, με 4 στους
10 να έχουν περιορίσει τις δαπάνες τους ακόμη και σε βασικά είδη διατροφής. Πλέον,
επισκεπτόμαστε περισσότερες φορές ένα σουπερμάρκετ, αλλά αγοράζουμε λιγότερα προϊόντα.

3.Ενώ οι απευθείας αγορές στα σημεία πώλησης εμαφανίζουν βαθμιαία πτώση, δεν
παρατηρείται το ίδιο στις αγορές μέσω Διαδικτύου, οι οποίες παρουσιάζουν άνοδο κατά 40%
συγκριτικά με το 2010 ( Επιμελητήριο Αρκαδίας, συνέδριο «Ψηφιακές Ενισχύσεις»).

4. Ενας στους δύο δεν ανανεώνει τη συσκευή του κινητού του ή τον υπολογιστή και δεν
αγοράζει αυτοκίνητο. Από τον Ιανουάριο μέχρι τον περασμένο Μάρτιο εκδόθηκαν λιγότερες
άδειες καινούριων ή μεταχειρισμένων αυτοκινήτων , συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του
2010. Η πτώση ξεπέρασε το 50%. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τις μοτοσυκλέτες, με μείωση
21.4%.

Από την άλλη όμως, οι πωλήσεις ποδηλάτων εμφανίζουν ραγδαία αύξηση πανελλαδικά, με τη
Θεσσαλονίκη να εμφανίζει τη μεγαλύτερη άνοδο ( 50%) , σύμφωνα με στοιχεία του
Επαγγελματικού Επιμελητηρίου.

5. Η εκτοξευμένη τιμή της βενζίνης και οι αυξημένες τιμές των διοδίων ώθησαν πολλούς να
ξαναθυμηθούν τα ΚΤΕΛ.

6. Οι Ελληνες αποφάσισαν να περικόψουν και τα ταξίδιά τους σε εσωτερκούς προορισμούς.

Αυτό προκύπτει από στοιχεία του διεθνούς αερολιμένα «Ελευθέριος Βενιζέλος» για τους
πρώτους μήνες του 2011. Η μείωση των επιβατών σε πτήσεις εσωτερικού έγγιξε το 27.4%, σε
αντίθεση με τις διεθνείς πτήσεις , που οι απώλειές τους περιορίστηκαν στο 6.6%.

7. Ολο και περισσότεροι προσφεύγουν σε πολιτικό παρά σε θρησκευτικό γάμο. Αυτό ξεκίνησε
πριν από μία τριετία, με το ποσοστό των πολιτικών γάμων να καταγράφεται από την Εθνική
Στατιστική Υπηρεσία στο 41.9% (2008). Αυτό που πλέον προκύπτει από στοιχεία σε μεγάλους
δήμους της χώρας, είναι ότι οι πολιτικοί γάμοι έχουν ανεβάσει ακόμη περισσότερο τον δείκτη.

151
8. Αλλά και με τα διαζύγια φαίνεται πως υπάρχει ένα «θέμα». Ενώ μέχρι το 2009, όπως
τουλάχιστον υποστήριζαν οι κοινωνιολόγοι, είχαμε δραματική αύξηση, τον τελευταίο χρόνο
έχουν περιοριστεί και αυτά. Μόνον οι υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων διαπιστώνουν πτώση
25%.

Με το φαινόμενο έχει ασχοληθεί σε μελέτη του ο καθηγητής κοινωνιολογίας Ευστράτιος

Παπάνης :»Η οικονομική κρίση παραδόξως επηρέασε την φρενήρη αύξηση των επίσημων
διαζυγίων στη χώρα μας : τα ζευγάρια δεν διαθέτουν αρκετά χρήματα για να επωμιστούν τα
έξοδα των δικηγόρων. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι παρατεταμένες περίοδοι σε οιονεί διάσταση:
σύντροφοι που ζούν μαζί και χωριστά, που αποτελούν και δεν αποτελούν οικογένεια.Επειδή,
όμως, αυτό επιτείνει την κατάσταση ρευστότητας και η δραστική –τελική λύση του χωρισμού
δεν επέρχεται, ενώ καμία προσπάθεια άρσης του αδιεξόδου δεν καταβάλλεται, οι συνέπειες του
συγκρουσιακού κλίματος βαραίνουν περισσότερο τα παιδιά».

9.Η οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με την ανεργία και την ασφυκτική ζωή στις πόλεις, οδηγεί
όλο και περισσότερους νέους αλλά και συνταξιούχους να επιστρέφουν στον τόπο καταγωγής
τους, σε κάποιο χωριό της περιφέρειας.Για τους μεν πρώτους, αυτό προκύπτει από έρευνες για
την αύξηση του αγροτικού δυναμικού (ΠΑΣΕΓΕΣ), για τους δεύτερους από μελέτη του
Πανεπιστημίου Αιγαίου ( Β.Γαβαλά, Εφης Κωστοπούλου) που καταγράφει το ρεύμα εσωτερικής
μετανάστευσης των συνταξιούχων από τη δεκαετία του ’90 μέχρι σήμερα.

Οι μεγαλύτερες «επιστροφές» εντοπίζονται σε Θεσσαλονίκη, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Κρήτη,

Ιόνια Νησιά και Ηπειρο. Απ’ όσους πάλι συνταξιούχους μένουν πίσω, οι τέσσερις στους δέκα
δηλώνουν σε έρευνα του Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης πως αναγκάζονται να
ξαναδουλέψουν για να ζήσουν…

Τι έκοψαν οι Ελληνες

Τρόφιμα -Ψάρια :Το 77% δεν αγοράζει φρέσκα ψάρια.

-Ψωμί :Το 10% σταμάτησε να αγοράζει κάθε μέρα

-Γαλακτοκομικά:2-3% δεν αγοράζει φρέσκο γάλα.

-Βιολογικά προϊόντα:Εχασαν το 15-20% της πελατείας

τους.

Ενδυση/περιποίηση -Ρούχα/παπούτσια: Ακόμη και πάνω από 50% πτώση

σε ορισμένες περιοχές.

-Ινστιτούτα ομορφιάς:35 % πτώση.

-Τσιγάρα : Πτώση που ξεπερνά το 30%(εκτός από την

κρίση αποδίδεται και στον αντικαπνιστικό νόμο).

Τχνολογία/οικιακές συσκευές -Συνδέσεις κινητών τηλεφώνων:18-20% πτώση.

-Υπολογιστές:24.7% πτώση στην αγορά νέων PC.

152
Μαζική εστίαση/ψυχαγωγία -Εστιατόρια/ταβέρνες:Πτώση τζίρου κατά 50%.

-Ψυχαγωγία:27.6% πτώση.

-Βιβλία:16.7% πτώση.

Μετακίνηση -Βενζίνη:30% πτώση

-Ηλεκτρική ενέργεια:πτώση κατανάλωσης ρεύματος

στα νοικοκυριά 2.84%.

67. Χατζηστεφάνου, Αρη «Μέρες μαφίας στα ΜΜΕ» δημοσιευμένο στην

εφημερίδα «Πρίν» και αναδημοσιευμένο στο
syspeirosi.wordpress.com/2011/05/02/μέρες-μαφίας-στα-μμε/#, ημερομηνία
πρόσβασης 3 Μαϊου 2011.

Ημέρες της μεγάλης ύφεσης στις ΗΠΑ, όταν οι εργοδότες των μεγάλων εργοστασίων
προσπαθούσαν να τιθασεύσουν τους εργάτες και τους συνδικαλιστές στέλνοντας εναντίον τους
όχι μονο την αστυνομία αλλά και ομάδες κρούσης της μαφίας, αρχίζει να θυμίζει το τοπίο στα
ελληνικά ΜΜΕ. Ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης, που μέχρι σήμερα πεεριφέρονταν σε σαλόνια
λνσάροντας ένα επαρχιώτικο lifestyle , σήμερα δείχνουν το πραγματικό τους πρόσωπο: το
πρόσωπο του τραμπούκου που στέλνει τύς φουσκωτούς του για να πετάξουν έξω από το κτίριο
τους συνδικαλιστικούς εκπροσώπους των εργαζομένων. Η κατάσταση είναι χειρότερη στα
ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης τα οποία αποτελούν εδώ και χρόνια πειραματικό εργαστήριο
των νέων εργασιακών σχέσεων όχι μόνο για το χώρο των ΜΜΕ αλλά ολόκληρης της αγοράς
εργασίας. Τα κτίρια των μεγάλων ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών μετατρέπονται σε
απόρθητα φρούρια με στρατιές σεκιουριτάδων οι οποίοι σε αντίθεση με ό,τι πιστεύαμε μέχρι
σήμερα ) δεν προστατεύουν το κτίριο από ξένους εισβολείς αλλά τους ιδιοκτήτες από τους
εργαζομένους τους. Μέσα σε αυτά τα εργασιακά κάτεργα δοκιμάστηκαν ( και πέρασαν ) οι
παράνομες ατομικές συμβάσεις, η απόλυτη ελαστικοποίηση της εργασίας και η ηθική και
επαγγελματική ταπείνωση των δημοσιογράφων.

Την ίδια ώρα τα μεγάλα μαγαζιά επιχειρούν να συστήσουν απεργοσπαστικές ομάδες κρούσης,
οι οποίες λειτουργούν υπογείως και παρουσιάζονται σαν εκφραστές της θέλησης των
εργαζομένων. Το πρόσφατο παράδειγμα του Σκάϊ που δημοσίευε στην ιστοσελίδα του ένα
δήθεν κείμενο των εργαζομένων με το οποίο τάσσονταν ενάντια στις παεργίες είναι ενδεικτικό
των μεθόδων που θα χρησιμοποιηθούν στο εξής. Δυστυχώς σε αυτή την ολοκληρωτική μάχη ,
που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και μερικούς μήνες, το στρατόπεδο των «από κάτω» δεν είναι
τόσο αραγές όσο θα περίμενε κανείς. Η συνδικαλιστική ηγεσία των δημοσιογράφων πληρώνει
τώρα τον ενδοτισμό και τη στενή συνεργασία της με τους ιδιοκτήτες των μέσων, που
ακολούθησε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Δημιουργείται έτσι στις συνελεύσεις η σουρεαλιστική
εικόνα οι επικεφαλής των ενώσεων να δέχονται ομαδικά πυρά όχι μόνο από τα διευθυντικά

153
στελέχη και τους αρχισυντάκτες αλλά και από απλούς εργαζόμενους. Μια σωστή κριτική που
έρχεται όμως σε καταστροφικά λάθος στιγμή.

Παράλληλα η αντίληψη των διευθυντών ότι «όλοι μαζί πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κρίση»
περνά δυστυχώς και σε τμήμα των εργαζομένων. «Αν δεν έχουν χρήματα τι θέλετε να κάνουν;»
είναι το ερώτημα που ακούγεται όλο και συχνότερα στις συνελεύσεις. Ένα ερώτημα που
προφανώς θα έπρεπε να είχε τεθεί αντεστραμμένο πριν από μία δεκαετία. «Αφού έχετε
χρήματα, από την εισαγωγή σας στο χρηματιστήριο και τις εφοπλιστικές ή κατασκευαστικές
σας δραστηριότητες γιατί δεν τα μοιράζεστε με τους εργαζόμενους;». Κύριοι πρέπει να
αποφασίσετε αν οι δημοσιογράφοι είναι τελικά υπάλληλοι ή μέτοχοι των εταιριεών σας ώστε να
μοιράζονται μαζί σας όχι μόνο τις ζημιές αλλά και τα κέρδη. Και τα δύο δεν γίνονται.

Το πρόβλημα με τα μέσα ενημέρωσης είναι ότι δεν κατασκευάζουν παπούτσια ή ντουλάπες

αλλά … ειδήσεις και συνειδήσεις. Η αγριότητα των εργασικών σχέσεων αντανακλάται άμεσα
στη διαδικασία της παραγωγής πληροφορίας. Όταν οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες καναλιών
εμφανίζονται στα νυκτερινά δελτία ειδήσεων δίνοντας «διαγγέλματα» εναντίον των απεργιών
και παρουσιάζοντας την κυβέρνηση ως «ενδοτική» απέναντι στον κόσμο της εργασίας στέλνουν
ένα σαφές μήνυμα και στους δικούς τους υπαλληλους . Η εποχή όπου ο δημοσιογράφος
καλούνταν απλώς να αυτολογοκριθεί , γνωρίζοντας εκ των προτέρων τα όρια που θέτει κάθε
«μαγαζί», έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Οι συντάκτες νοιώθουν όλο και συχνότερα την καυτή
ανάσα του διευθυντή τους να τους συνοδεύει καθώς παραδίδουν τα κείμενά τους. Οι
διαφορετικές φωνές που μέχρι σήμερα γίνονταν ανεκτές, είτε ως πολιτικά άλλοθι είτε λόγω της
εμπορικής τους επιτυχίας, στοχοποιούνται , απομακρύνονται και τελικά απολύονται. Και όσο οι
στρατιές των άνεργων δημοσιογράφων θα αυξάνονται τόσο ο δημοσιογραφικός λόγος και η
δημοσιογραφική έρευνα θα υποτάσσεται.

Υπό αυτές τις συνθήκες τα μέσα ενημέρωσης μεταρέπονται σε μια από τις μεγαλύτερες απειλές
και γι’ αυτή την αστική δημοκρατία την οποία υποτίθεται ότι προασπίζονται-και στο πλαίσιο της
οποίας υποτίθεται ότι κινούνται.

Υιοθετώντας το ήθος και το ύφος της κυβέρνησης ( όπως αυτό εκφράζεται από τον αντιπρόεδρό
της αλλά και από τον ιδεολογικό καθοδηγητή της- το ακροδεξιό ΛΑΟΣ ) τα κυρίαρχα μέσα
ενημέρωσης μπαίνουν μπροστά στη μάχη για να συνθλίψουν και τα τελευταία εργασιακά
δικαιώματα. Φυσικά δεν το κάνουν ως εκδούλευση στην κυβέρνηση αναμένοντας κάποιο
αντάλλαγμα με τη μορφή δημοσίων έργων ή σκοτεινών φοροαπαλλαγών. Το κάνουν γιατί αυτό
επιτάσσει το ταξικό συμφέρον των ιδιοκτητών τους. Αντιθέτως η κυβέρνηση και το κράτος εν
γένει καλούνται να υπηρετήσουν τους ιδιοκτήτες των μέσων, δηλαδή ένα σημαντικό τμήμα της
οικονομικής ελίτ της χώρας. Θα το ξαναπούμε με κίνδυνο να γίνουμε κουραδτικοί. Δεν
υπηρετούν τα μέσα ενημέρωσης την κυβέρνηση. Η κυβέρνηση υπηρετεί τους ιδιοκτήτες των
μέσων.

68.Μανιάτη, Σωτήρη «Ανάκαμψη, εκτός συνόρων» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Σάββατο 16 Απριλίου 2011, σελ. 24.

Την ώρα που τα διαφημιστικά έσοδα στην εγχώρια αγορά τόσο το 2010 όσο και τους πρώτους
μήνες του 2011 εξακολουθούν να τραβούν την κατηφόρα, βυθίζοντας ολοένα και περισσότερο
154
τα οικονομικά των ελληνικών μέσων ενημέρωσης , στο εξωτερικό φαίνεται ότι έχει ξεκινήσει για
τα καλά η αντίστροφη πορεία.

Τα διαφημιστικά έσοδα των ΜΜΕ ανά τον κόσμο σημείωσαν αύξηση 10.6%. Το νούμερο αυτό
ανακοίνωσε με μεγάλη αισιοδοξία η εταιρεία Nielsen και καθώς τα νούμερα για το 2009 ήταν
απογοητευτικά, η ανάκαμψη που εμφανίζεται μόνο ανακούφιση μπορεί να προκαλέσει.

Στην Ασία

Μεγάλες επιδόσεις σημείωσαν τα διαφημιστικά έσοδα σε χώρες της Ασίας/Ειρηνικού ( Αμερική,

Ιαπωνία, Κίνα, Αυστραλία, Ρωσία κ.λ.π.) , ενώ πολλά υποσχόμενες θεωρούνται πλέον οι αγορές
της Αφρικής και της Λ.Αμερικής. Για παράδειγμα σ’ αυτές τις δύο ηπείρους αλλά και στη Μέση
Ανατολή σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες αυξήσεις ( από 26.7% έως και 21.2%). Μέρος της
αύξησης οφείλεται και στο Μουντιάλ της Ν.Αφρικής, γεγονός που δημιουργεί μεγάλες
προσδοκίες για τους Ολυμπιακούς του Λονδίνου το 2012. Πάντως, από τους διαφημιζόμενους,
πρωταθλητές στις διαφημίσεις ήταν οι αυτοκινητοβιομηχανίες και οι τράπεζες.

10% πάνω

Στη συγκεκριμένη καταγραφή βέβαια δεν αναφέρεται η χώρα μας, υπάρχουν όμως στοιχεία για
άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στην Ισπανία τα διαφημιστικά έσοδα
σημείωσαν οριακή αύξηση κατά 0.4%, όταν χώρες όπως Βέλγιο , Γαλλία, Σουηδία, Βρετανία
έκλεισαν με περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες πάνω…

«Το 2010 ήταν η χρονιά της ανάκαμψης για τη διαφημιστική βιομηχανία» δήλωσε ο Ράνταλ
Μπέαρντ, επικεφαλής του διεθνούς τμήματος της Nielsen. «Σχεδόν όλες οι αγορές και κάθε
παραδοσιακό μέσο ενημέρωσης-τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες και περιοδικά- σημείωσαν
θετικά νούμερα. Συγκεκριμένα, 23 από τις 37 αγορές ανά τον πλανήτη ( που μετράει η
Nielsen) σημείωσαν διψήφιο ποσοστό αύξησης διαφημιστικών εσόδων. Το 2009, εκτός από τις
χώρες Ασίας/Ειρηνικού, όλες οι άλλες αγορές «έκλεισαν»με μειώσεις.

Στην Αίγυπτο

Στις χώρες που σημείωσαν τη μεγαλύτερη αύξηση περιλαμβ άνονται η Αίγυπτος ( +40.8%),
αλλά και άλλες αραβικές χώρες (Αλγερία, Ιράκ, Κουβέιτ, Τυνησία, Συρία, Σουδάν κ.ά.) που
καταγράφουν άνοδο 43%, όπως και η Αργεντική (+38.9%). Η Αμερική , η μεγαλύτερη
διαφημιστική αγορά στον κόσμο, σημείωσε μικρή αύξηση ( +5.6%), αλλά δεν θεωρείται διόλου
αμελητέα μετά το -9% του 2009.

Η τηλεόραση

Όλα τα παραδοσιακά μέσα σημείωσαν αύξηση διαφημιστικών εσόδων το 2010, με την

τηλεόραση, φυσικά, να προπορεύεται με άνοδο 13.1%, καταλαμβάνοντας το 62% της συνολικής
διαφημιστικής πίτας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το ποσοστό αυτό είναι από τα υψηλότερα στην
ιστορία των μετρήσεων.

155
Το ραδιόφωνο είδε να αυξάνονται τα έσοδά του κατά 8.5%, ενώ κοντά του είναι και οι
εφημερίδες, με αύξηση της τάξης του 7%. Τα περιοδικά είχαν τη μικρότερη αύξηση ( 4.9%).

Η ποσοστιαία(%) αύξηση των διαφημιστικών εσόδων ( 2010 σε σχέση με το 2009)

Τηλεόραση Ραδιόφωνο Εφημερίδες Περιοδικά

13.1 8.5 7.0 4.9

Η άνοδος γεωγραφικά (ποσοστιαία(%) αύξηση)

Β.Αμερική Ευρώπη Ασία Λ.Αμερική Αφρική/Μ.Ανατολή

6.2 8.1 10.1 21.2 26.7

Πηγή : Nielsen

69. Πάντζου, Χριστίνα -Eric Toussaint «Η ιδέα ότι δεν υπάρχει θέμα μείωσης του
χρέους είναι απολύτως ψευδής» συνέντευξη στο περιοδικό «Εψιλον» τεύχος 1045,
30.4.-1.5.2011, σελ. 33-35.

Σελ.33.

Δεν φτάνει που χρωστάμε στους δανειστές, χρωστάμε και στους τοκογλύφους. Δεν φτάνει που
είμαστε όμηροι των κερδοσκόπων, είμαστε και θύματα των μιζαδόρων. Και ποιος από μας,
άραγε, ήταν συνδαιτυμόνας στο μεγάλο φαγοπότι με τις ρεμούλες των υπερτιμολογήσεων: όλα
τα παραπάνω , αν τα αθροίσουμε, μας κάνουν ένα χρέος που στη γλώσσα του διεθνούς δικαίου
λέγεται odious debt, απεχθές και επαχθές χρέος, που ηθικά, κοινωνικά και πολιτικά είναι
απαράδεκτο να πληρώσουμε. Αυτό υποστηρίζουν πολλοί, ακόμα και ο ΟΗΕ ( αλλά όχι η
Ελληνική κυβέρνηση)-ανάμεσά τους, και ο Βέλγος ιστορικός και πολιτειολόγος Ερίκ Τουσέν.
Ενας τρόπος για να ξεφύγουμε από το ικρίωμα του ΔΝΤ : ένας άλλος τρόπος για να διεκδικήσει
η χώρα τη χαμένη της αυτοκυριαρχία, όταν μάλιστα, δεν έχει πιά να χάσει παρά μόνο τις
αλυσίδες της.

Εν μέσω των φημών για αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και ενώ όλο και περισσότεροι
Ελληνες αναρωτιόμαστε τι τελικά χρωστάμε, σε ποιούς ακριβώς και πως διαμορφώθηκε αυτό
το χρέος, μια συζήτηση με τον Ερίκ Τουσέν έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Πόσω μάλλον όταν ο
Βέλγος ιστορικός και πολιτειολόγος, πρόεδρος της CADTM, της Επιτροπής για την Παραγραφή
του Χρέους του Τρίτου Κόσμου, θα βρεθεί ξανά στην Αθήνα στις 6, 7 και 8 Μαϊου, στο πλαίσιο
διεθνούς διάσκεψης με θέμα «Χρέος και λιτότητα: Από τον Παγκόσμιο Νότο στην Ευρώπη»,
που διοργανώνεται από την Πρωτοβουλία για τη Συγκρότηση Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου
(ΕΛΕ), στην οποία πρωτοστατεί και ο Τουσέν.

Τι μας συνέβη , τελικά, και είκοσι χρόνια μετά την ένταξή μας στο κλάμπ των ισχυρών
Ευρωπαίων παίρνει πρωτοβουλίες για το ελληνικό χρέος μια επιτροπή που ασχολείται με τον

156
Τρίτο Κόσμο ; «Πράγματι, υπάρχει ένα είδος τριτοκοσμοποίησης χωρών της ευρωπαϊκής
περιφέρειας, γιατί υπάρχει μια αλλαγή στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής οικοδόμησης» λέει ο
Τουσέν, θυμίζοντας πως χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία εντάχθηκαν με
ενθουσιασμό στην ΕΟΚ και αργότερα στην Ενωση, διότι μετά από μακρόχρονες δικτατορίες
θεώρησαν ότι η ένταξή τους αποτελούσε εγγύηση για ένα σταθερό δημοκρατικό μέλλον και (το
σημαντικότερο) διότι υπήρχαν τεράστιες ροές πόρων από τις πιο πλούσιες στις πιο αδύναμες
χώρες. «Τώρα η δυναμική έχει αλλάξει και εδραιώνεται μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση μία σχέση
κέντρου-περιφέρειας, μία αναπαραγωγή δηλαδή του μηχανισμού υποταγής της περιφέρειας ,
καθώς έχει υπάρξει μία αντιστροφή : τα πλουσιοπάροχα ταμεία δεν υπάρχουν πιά και οι
ισχυρές χώρες της Ε.Ε. οργανώνουν αντίθετες ροές από τις πιο αδύναμες στις πιό πλούσιες
χώρες, μέσα από πάμπολλους μηχανισμούς και ιδίως από τις εμπορικές σχέσεις και την
αποπληρωμή χρεών.

Για τον διάσημο ακτιβιστή οι μηχανισμοί χρέωσης και αποπληρωμής χρεών που

Σελ.34.

έχουν επιβληθεί σε χώρες σαν την Ελλάδα είναι μόνο αήθεις αλλά θα μπορούσαν να συνιστούν
και παράβαση της διεθνούς νομιμότητας. «Κατά τη γνώμη μου, και αυτό είναι θέση προς
συζήτηση , τα πρόσφατα δάνεια της Ε.Ε. και του ΔΝΤ προς την Ελλάδα είναι αμφισβητήσιμα.
Όταν τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2010 άρχισαν κερδοσκοπικές επιθέσεις κατά της χώρας, η
Ελλάδα, για να μην κηρύξει default, προσέφυγε σε Ε.Ε. και ΔΝΤ που της υπαγόρευσαν όρους
απαράδεκτους και, κατά τη γνώμη μου, μη νομιμοποιούμενους. Η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να
υπογράψει συμφωνίες με αυτό που στο διεθνές δίκαιο αποκαλείται αυτονομία βούλησης : σε
μία συμφωνία τα δύο μέρη πρέπει να είναι ισότιμα, η μία πλευρά δεν μπορεί να επιβάλει στην
άλλη που βρίσκεται σε δυσμενή θέση όρους απεχθείς, γιατί αυτό μπορεί να είναι ρήτρα
ακυρότητας της σύμβασης. Και είναι θέμα προς συζήτηση το αν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει
σε επίπεδο διεθνούς δικαίου τη νομιμότητα αυτών των δανείων που τόσο επιτείνουν το
ελληνικό χρέος. Επιπλέον, η Ε.Ε. έδωσε δάνεια με επιτόκιο ανώτερο από αυτό με το οποίο
εκείνη δανείζεται από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και το ίδιο ισχύει και για το ΔΝΤ. Υποτίθεται
ότι θέλουν να βοηθήσουν κι αντ’ αυτού επωφελούνται και κερδίζουν από την κατάσταση
αδυναμίας ενός μέλους τους. Και εξαρτούν την παροχή δανείων από την παραβίαση
οικονομικών, κοινωνικών δικαιωμάτων των ελλήνων πολιτών, διότι οι επιβολές σε όρους
μείωσης μισθών, αύξησης φόρων και ό,τι αυτό έχει ως συνέπεια ( αύξηση της ανεργίας ή του
αριθμού όσων ζούν κάτω από το όριο της φτώχειας), αποτελούν σαφώς παραβιάσεις
οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Επιδεικνύουν , δηλαδή, την ίδια δεσποτική
συμπεριφορά των δεινών πιστωτών που τη δεκαετία του ’80-90 είχαν καταστροφικές
επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες».

Τα επιχειρήματά του ακούγονται λογικά, αν και η σημερινή ελληνική κυβέρνηση ποτέ δεν έχει
αποδεχτεί ότι σύρθηκε στη σύναψη δανείων με απεχθείς όρους, όπως και καμιά ελληνική
κυβέρνηση ποτέ δεν έχει αμφισβητήσει τη νομιμότητα του χρέους που επί δεκαετίες συσσώρευε
ιλιγγιωδώς και αδιαφανώς και που εκτροχιάστηκε όχι μόνο για τη «διατήρηση του υπερβολικού
κράτους» στο οποίο «τα τρώγαμε όλοι μαζί», αλλά και σε υπερτιμολογήσεις, μίζες-πακτωλό
χρημάτων που, σίγουρα, δεν τα φάγαμε όλοι μαζί.
157
Ο Τουσέν θυμίζει τα τεράστια ποσά που δανείστηκε η Ελλάδα για τους Ολυμπιακούς του 2004
(από αρχικό προϋπολογισμό 1.3 δις έφτασε τα 14.2 ), τις μίζες της Siemens, τα 10 εκατ. Που
φέρονται να δόθηκαν σε μίζες για την αγορά των Patriot, τα κάπου 50 εκατ. Ευρώ που
φέρονται να δόθηκαν για τα πανάκριβα συστήματα ασφαλείας C4i για τους Ολυμπιακούς
Αγώνες ( τα οποία δεν δούλεψαν ποτέ σωστά ) και περίπου άλλα τόσα που φέρονται να δόθηκαν
για την αγορά προβληματικών γερμανικών υποβρυχίων τύπου 214, και τις τόσες ακόμη
ανάλογες συμβάσεις , που καλύφθηκαν με δανεισμό, αλλά αποτελούν δαπάνες που δεν
νομιμοποιούνται ή ακόμη και το «απεχθές» , σύμφωνα με τη διεθνή ορολογία, χρέος-που στη
διάρκεια της δικτατορίας τετραπλασιάστηκε.

Μπροστά σ’ αυτήν την πραγματικότητα και με δεδομένη τη μυστικότητα και το σκοτάδι που
καλύπτουν τη σύνθεση και τους όρους του δημόσιου χρέους, που καλούνται ωστόσο να
πληρώσουν οι έλληνες πολίτες, ο Τουσέν υποστηρίζει ότι στην πραγματικότητα τον κοινωνικό
έλεγχο του χρέουθς μέσα από τη συγκρότηση μιας ανεξάρτητης Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου,
μίας πρωτοβουλίας που έχει ήδη τη στήριξη όχι μόνο ελλήνων, αλλά και ξένων διαπρεπών
οικονομολόγων, βουλευτών, ακτγιβιστών και προσωπικοτήτων-όπως ο Ζαν Ζιγκλέρ του
Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ο σκηνοθέτης Κεν Λόουτς, ο γλωσσολόγος
Νόαμ Τσόμσκι, ο Σαμίρ Αμίν, επικεφαλής ( συνέχεια στη σελ. 35)

Ερίκ Τουσέν

Ποιός είναι

-Ο Ερίκ Τουσέν είναι Βέλγος ιστορικός και πολιτειολόγος, διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών από τα
πανεπιστήμια της Λιέγης και του Παρισιού VIII.

-Είναι μέλος του επιστημονικού δικτύου της οργάνωσης ATTAC, Ενωσης για τη Φορολόγηση των
Χρηματοπιστωτικών Συναλλαγών και για τη Δράση των Πολιτών, και του Διεθνούς Συμβουλίου του
Παγκοσμίου Κοινωνικού Φόρουμ.

- Ως πρόεδρος της CADTM (Επιτροπής για την Παραγραφή του Χρέους του Τρίτου Κόσμου) έχει
συμβάλει καταλυτικά στη διαμόρφωση ενός διεθνούς κινήματος ανάλυσης, διερεύνησης, καταγγελίας και
αγώνα κατά της καταλήστευσης των εθνών από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Εχει
υπάρξει σύμβουλος για ζητήματα αντιμετώπισης του χρέους του προέδρου Κορέα στον Ισημερινό και
μέλος της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου που πέτυχε την παραγραφή-στη βάση της «μη νομμοποίησης»
σημαντικού τμήματος του χρέους της χώρας και τώρα κάνει το ίδιο στη Παραγουάη.

-Εχει συγγράψει πλήθος σχετικών βιβλίων, με πιο πρόσφατα τα “Un coup d’ oeil dans le rétroviseur. L’
idéologie néoliberale des origins jusqu’à aujourd’hui”, εκδ. Cerisier, Cuesmes-Mons ( 2010) και “La crise
, quelles crises?” ( μαζί με τον Damien Millet), κοινή έκδοση των Adem-CADTM-Cetim (2010)

Σελ.35.

του Φόρουμ του Τρίτου Κόσμου, ο Ταρίκ Αλί, εκδότης του “New Left Review”, βουλευτές
ευρωπαϊκών κρατών, ευρωβουλευτές, διαπρεπείς οικονομολόγοι, κ.ά. «Οι λαοί που καλούνται
να φέρουν το κόστος των προγραμμάτων της Ε.Ε. έχουν δημοκρατικό δικαίωμα στην πλήρη
158
πληροφόρηση. Κι αυτό μπορεί να εξασφαλιστεί με μια ανεξάρτητη ΕΛΕ, αποτελούμενη από
εθνικούς και διεθνείς ειδήμονες, νομικούς, οικονομολόγους, αλλά και εκπροσώπους
συνδικάτων και γενικότερα της κοινωνίας των πολιτών που θα μπορούν να διερευνήσουν σε
βάθος, να ανοίξουν τα βιβλία , να μελετήσουν όλες τις συμβάσεις ώστε να αποφανθούν ποιό
κομμάτι του χρέους είναι νόμιμο και ποιό παράνομο, απεχθές ή μη νομιμοποιούμενο και
μόνο έτσι να αποφασίσει πως θα το αντιμετωπίσει».

Ο Τουσέν, που σήμερα είναι σύμβουλος της κυβέρνησης της Παραγουάης σχετικά με τον
λογιστικό έλεγχο του χρέους της, μεταφέρει την πιο πρόσφατη θετική εμπειρία στον Ισημερινό,
όπου, έπειτα από τα ευρήματα της ΕΛΕ, η χώρα- αφού είχε κηρύξει μονομερώς παύση
πληρωμών-επαναδιαπραγματεύτηκε το 2009 το ομολογιακό χρέος της στο 35% του ποσού που
υποτίθεται ότι όφειλε ( μη αναγνωρίζοντας το υπόλοιπο, καθώς το θεώρησε προϊόν διαφθοράς )
και παρά το εμπάργκο των αγορών, το 2010 είχε ανάπτυξη 3.7% και φέτος αναμένεται να
φτάσει το 5%.»Βεβαίως, σε νομικό επίπεδο, αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει δικαστήριο που θα
μπορούσε να επιληφθεί αυτού του θέματος.Συνεπώς, αυτό που μπορεί να κάνει ένα κράτος
είναι να αναλάβει μια μονομερή πράξη βασισμένη σε νομικά επιχειρήματα του διεθνούς και του
εθνικού δικαίου, μία κυρίαρχη πράξη».

Και αν στον Ισημερινό ήταν μία κυρίαρχη πράξη που αποτελούσε κυβερνητική πρωτοβουλία,
κάτι που στην Ελλάδα δεν υφίσταται, υπάρχει το παράδειγμα της Βραζιλίας όπου η κοινωνία
των πολιτών σχημάτισε μια ΕΛΕ το 2000 και –ερευνώντας στοιχεία , συλλέγοντας ντοκουμέντα,
αναλαμβάνοντας δράσεις-κατάφερε το 2009 να συσταθεί κοινοβουλευτική επιτροπή για το
δημόσιο χρέος της χώρας, η οποία αποκάλυψε σωρεία παρανομιών και μη νομιμοποιούμενου
χρέους. Ακόμη και χωρίς κυβερνητική στήριξη, ανάλογες πρωτοβουλίες είναι κρίσιμες ως βάση
για να καταλήξει κανείς σε νομικές και πολιτικές δράσεις.

Γι’ αυτό και ο Τουσέν επιμένει στην αναγκαιότητα μιας ΕΛΕ για το ελληνικό χρέος, που θα
μπορούσε μάλιστα να αποκτήσει ευρωπαϊκό χαρακτήρα και βάση για ανάλογες πρωτοβουλίες
και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπερχρεωμένες με τις ίδιες διαδικασίες, κατεδαφίζοντας τους
μύθους για το χρέος και τη παραγραφή του.

«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξέρει πολύ καλά ότι μετά από κάποιο διάστημα θα επιβάλουν εκείνοι
πλέον μία μείωση του ελληνικού χρέους, αλλά και του πορτογαλικού. Οι δηλώσεις της Μέρκελ
και της Ε.Ε. είναι σαφείς , από το 2013 μπαίνουμε σε άλλη περίοδο και μετά θα υποχρεωθούν οι
τραπεζίτες να μειώσουν τα χρέη χωρών σαν της Ελλάδος. Δεν θέλουν να γίνει αυτό τώρα, ώστε
να παίρνουν χρήματα έως τότε και να πετύχουν το ΔΝΤ και η Ε.Ε. να καταλάβουν τον
απαραίτητο «χώρο», ώστε να εξασφαλίσουν ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να πληρώνει και το
κομμάτι που θα μείνει. Είναι αυτό που συνέβη ακριβώς με το λεγόμενο σχέδιο Μπρέντι, που
εμπνεύστηκε ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών Νίκολας Μπρέντι και εφάρμοσε το ΔΝΤ,
«κουρεύοντας» κατά 30% το χρέος των χρεωστριών χωρών, όπως το Μεξικό, η Αργεντινή, η
Βραζιλία, οι Φιλιππίνες. Η ιδέα , λοιπόν, ότι δεν υπάρχει θέμα μείωσης του χρέους είναι
απολύτως ψευδής.Αυτή η εμπειρία θα επαναληφθεί. Το σημαντικό για την Ελλάδα είναι ότι δεν
μπορεί να περιμένει, πρέπει να αναλάβει δράση».

Πληκτρολογήστε

159
-elegr.gr/

Στον ιστότοπο της πρωτοβουλίας για την Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου του ελληνικού χρέους
υπάρχει το κείμενο της έκκλησης και ο κατάλογος όσων έχουν υπογράψει καθώς και σχετικές
ειδήσεις και αναλύσεις.

-cadtm.org/Greece-the-very-symbol-of

Ανάλυση του Ερίκ Τουσέν για τη διαμόρφωση του ελληνικού χρέους και την επιχειρηματολογία
για το απεχθές και μη νομιμοποιημένο τμήμα του, ενώ σχετικά άρθρα και ειδήσεις υπάρχουν
στον ελληνικό ιστότοπο της CADTM contra-xreos.gr.

-debtocracy.gr/

Το ντοκιμαντέρ του Αρη Χατζηστεφάνου και της Κατερίνας Κιτίδη που αναζητά τα αίτια και
περιγράφει τα βήματα που οδήγησαν την Ελλάδα στην παγίδα του χρέους , παρακολουθώντας
παράλληλα τη δράση χωρών όπως το Εκουαδόρ, που σύστησε Επιτροπή Λογιστικού Ελέγχου.

70. Σεβαστάκη, Δημήτρη, Α «Η αφρισμένη κούραση» εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»

Τετάρτη 4 Μαϊου 2011, σελ.9.

Το μαλακό χέρι του Κώστα Σημίτη χάϊδεψε τρυφερά τα πρώτα χαρτονομίσματα του ευρώ
μπροστά από τις δύο κάμερες: της τηλεόρασης και του ΑΤΜ. Της όψης και της άποψης. «Νέα
ακμή, καθεστώς ισοδυναμίας στην ευρωπαϊκή ενότητα των 12». Περίπου έτσι.Η Ελλάδα έλυσε
τους κάβους και απέπλευσε προς το δυτικό φαντασιακό. Ξεκόλλησε από τα βαλκανικά σύνορά
της , από τις ανατολικές απειλές και άρχισε να επιπλέει προς τη Δύση, χωρίς τις ενοχλητικές
ανασχέσεις της Αριστεράς, του παλιού «λαϊκιστικού» ΠΑΣΟΚ και των ευροφοβικών.Η πλεύση
άφησε πίσω της μία αφρισμένη αντιιμπεριαλιστική κούραση και κατέληξε εκεί όπου
καταλήγει πάντα το ψεύδος : στο βυθό. Τι μένει από την ιδεοληπτκή περιπέτεια της ένωσης με
το ευρώ; Πλήρως και εντέχνως κατεστραμμένη οικονομία, τετραπλασιασμός του κόστους ζωής,
πλήρως κατεστραμμένη αγροτική παραγωγή, αλλά και πλήρως κατεστραμμένη πολιτική και
πολιτιστική άποψη περί οικονομίας και αγροτικής παραγωγής.

Ενας λάκκος από ματαιωμένους γερο-φάσιον βίκτιμ, από σκυλάδες με ασυντήρητα 4Χ4 και
πολλά τσακισμένα ταλέντα. Σκέφτομαι ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να ακολουθήσει άλλη οδό
οικονομικής ανάπτυξης, αφού ήδη εδώ και δεκαετίες είχε προσχωρήσει στο πολιτιστικό
υπόδειγμα της επίδειξης, του παροντισμού και της αδούλευτης και αντιπαραγωγικής φούσκας.
Το σύστημα και οι εμβριθείς «νεοορθόδοξοι», από τον Στ. Μάνο και τον Α.Παπαδόπουλο μέχρι
τους «μεταμοντέρνους οικονομολόγους» σαν τον Πέτρο Κωστόπουλο και τον Βασίλειο
Κωστέτσο, πρότειναν να δανείζεσαι για να ντυθείς και να γίνεις ένα εκθαμβωτικό τίποτα με
πολλά κυβικά. Και το δέχτηκες. Είναι αδύνατο να είσαι σοβαρός στους οικονομικούς και
στρατηγικούς σχεδιασμούς σου, όταν επιλέγεις το λίφτινγκ έναντι του νοήματος του χρόνου.
Όταν σκεπάζεις το πρόβλημα του σαπίσματος και της σαθρότητας, βάφοντας την επιφάνεια.

Οι μεγάλες επιδειξιομανείς και επιφανειακές επιλογές, αντί να «πλεύσουν» τον τόπο προς τη
Δύση του Διαφωτισμού και της κριτικής νεοτερικότητας, τον οδήγησαν στη μοβ περούκα και τη

160
μεταμφίεση: γριά που βάφεται, ντύνεται και βγαίνει στην ερωτική πιάτσα… Αυτός ο σκοτεινός
ιδεοληπτικός απόπλους, από τη φτωχή πραγματικότητα στο φαντασιακό πουθενά, σήμερα είναι
και η κυριότερη τεχνική «αντιμετώπισης» της κρίσης.

Η κρίση «επιλύει» την κρίση. Η κρίση εγκαθίσταται στην ίδια τη λύση. Ενας μεταλλακτικός
Πρωτέας, μία θανάσιμη περιέλιξη στο πολιτικό άπαν, που συνενώνει τον Σημίτη, τον
Καραμανλή και τον Παπανδρέου κι αυτούς, με τον Καραμανλή τον Μητσοτάκη και τον
Παπανδρέου , σε ένα παχύρρευστο διαπολιτικό πήγμα. Ενδεικτικό : Η ελληνική πολιτική ελίτ
πρώτα θέλει να πουλήσει την Αγροτική Τράπεζα και μετά θα σκεφτεί πως μπορέι να
προχωρήσει η αγροτική αναδιάρθρωση προς πιο κερδοφόρες και οικολογικά προωθημένες
κατευθύνσεις. Πρώτα σκέφτεται να εκποιήσει στον τοκογλύφο την κληρονομά, την ανθηρή
ΔΩΔΩΝΗ, τη ΔΕΗ, και μετά θα σκεφτεί την εργασία.

Ακριβώς εξαιτίας αυτής της παραφθοράς, η πολιτική ελίτ μιλά για «ενάρετη» ανάπτυξη, για
τάξη στο Δημόσιο, για ηθική του κράτους και στερεώνει αυτή τη ρητορική στις «περαιώσεις»,
στις νομιμοποιήσεις των αυθαιρέτων, στις κόκκινες γραμμές με το άνομο ( και εξαγοράσιμο)
παρελθόν. Μια ρητορική του καλού πάνω στη πολιτική πράξη του δυσώδους. Μ’ αυτό το
τρέκλισμα θέλει να ξωπετάξει από πάνω της την κρίση. Σαν σκονη, σαν χνούδι που απλώς
ξέφυγε από τον βορειοευρωπαϊκό φαιό χιτώνα…

161