Ο Ηλίας Πετρόπουλος (Αθήνα, 26 Ιουνίου 1928 - Παρίσι, 3 Σεπτεμβρίου 2003)

ήταν Έλληνας ποιητής, λαογράφος και μελετητής του ελληνικού λαϊκού

πολιτισμού.[2] Πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό, πολέμιος των ακαδημαϊκών και του
κατεστημένου, ο Πετρόπουλος ήταν ο πρώτος (ερασιτέχνης) λαογράφος στην Ελλάδα
που ασχολήθηκε με το "περιθώριο" και κατέγραψε πρόσωπα και πράγματα
περιφρονημένα από την επίσημη ιστορία της χώρας του. Έζησε από κοντά ρεμπέτες,
αλήτες, μάγκες, πόρνες και ομοφυλόφιλους, φυλακισμένους, συμμορίτες και
καταδιωκόμενους, που έγιναν οι 'ήρωες' των βιβλίων του. Ακάματος συγγραφέας και
ερευνητής έγραφε μέχρι το 2003 που πέθανε από καρκίνο. Σύμφωνα με τη διαθήκη του,
το πτώμα του αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του πετάχτηκαν στον υπόνομο.

Πίνακας περιεχομένων
[Απόκρυψη]

 1Βιογραφία
 2Έργα
o 2.1Λαογραφικά
o 2.2Γλωσσολογικά, ονοματολογικά
o 2.3Ενδυματολογικά
o 2.4Αρχιτεκτονικά κ.λπ.
o 2.5Πεζά και ποίηση
o 2.6Διάφορα
o 2.7Μεταφράσεις
 3Παραπομπές
 4Βιβλιογραφία
 5Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928, σπούδασε νομικά
στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και τουρκολογία στο Παρίσι όπου και
εγκαταστάθηκε το 1975.
Τα βιβλία του έχουν συχνά τη μορφή της μελέτης ή της μονογραφίας ενώ πολλά
αποτελούν συλλογές άρθρων παρεμφερούς θεματικής, είτε αδημοσίευτων, είτε
δημοσιευμένων σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Ο Ηλίας Πετρόπουλος έγινε
γνωστός στο πλατύ κοινό με το βιβλίο του Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη που εκδόθηκε
στην Αθήνα το 1979 από τον εκδοτικό οίκο Νεφέλη ενώ αναμφισβήτητη είναι και η αξία
της πρώτης ρεμπετολογικής μελέτης στην Ελλάδα που ακόμα και σήμερα αποτελεί
σημείο αναφοράς για τη μελέτη του ρεμπέτικου-τρόπου ζωής του περιθωρίου-,
τα Ρεμπέτικα τραγούδια (Αθήνα 1968), τα οποία εκδόθηκαν πολλάκις έκτοτε, με αρκετές
προσθήκες και βελτιώσεις. Άλλα του έργα είναι τα Καλιαρντά (Αθήνα 1971), Kiosque
grec, La Voiture grecque, Cages d'oiseaux, Moments en Grèce (Το ελληνικό
περίπτερο, Αυτοκίνητο, Κλουβιά πουλιών και Στιγμές στην Ελλάδα) που εκδόθηκαν
στο Παρίσι το 1976 καθώς και Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι (Αθήνα 1979), Το
μπουρδέλο (Αθήνα 1980), Θεσσαλονίκη: η μνήμη μιας πόλης (Παρίσι 1982), Πτώματα,
πτώματα, πτώματα (Αθήνα 1988), Ο μύσταξ (Αθήνα 1989), Ρεμπετολογία (Αθήνα 1990)
και το τελευταίο βιβλίο ο τίτλος του οποίου είναι εμπνευσμένος από τη μόδα του στρινγκ,
μια συλλογή άρθρων πιστή στο στυλ Πετρόπουλου, Ο κουραδοκόφτης.
Ανάμεσα στα έργα του, είναι ακόμα το πασίγνωστο Το άγιο χασισάκι, Υπόκοσμος και
Καραγκιόζης, Ιστορία της Καπότας, Καπανταήδες και μαχαιροβγάλτες, καθώς και το
τελευταίο του που κυκλοφόρησε το 2003, οι Παροιμίες του υπόκοσμου. Ο Ηλίας
Πετρόπουλος έγραψε μονογραφίες για τους ζωγράφους Μοσχίδη, Πεντζίκη, Τέτση,
Σικελιώτη και τους γελοιογράφους Μποστ και Καναβάκη. Το 1966 εξέδωσε το βιβλίο
του Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης.
Τα τρία ποιητικά έργα του Πετρόπουλου ακολουθούν την ίδια οπτική που διαφαίνεται σε
όλο του το έργο. Έτσι, στη σκληρή και ασυνήθιστή του ποίηση, συναντάμε τον ίδιο
ανατρεπτικό χαρακτήρα - πλην όμως εδώ μας παρουσιάζεται με τρυφερές στιγμές ο
συναισθηματικός του κόσμος. Το τελευταίο βιβλίο ήταν το Ποτέ και τίποτα και εκδόθηκε
στην Αθήνα το 1993. Το 2000 κυκλοφόρησαν ποιήματα από αυτή τη συλλογή,
μελοποιημένα από την Μαρίνα Καναβάκη, σε άλμπουμ με τον ομώνυμο τίτλο.
Ο Πετρόπουλος λογοκρίθηκε και καταδικάστηκε τέσσερις φορές από τα
ελληνικά δικαστήρια για τον αναρχικό, μηδενιστικό χαρακτήρα των γραπτών του. Για το
βιβλίο του Τα ρεμπέτικα τραγούδια, που δεν έφερε σφραγίδα λογοκρισίας, η χούντα τον
καταδίκασε σε πεντάμηνη φυλάκιση το 1968, όπως και για τα Καλιαρντά το 1972 και για
το κείμενό του Σώμα, που δημοσίευσε στο περιοδικό Τραμ. Το 1972 διεκδίκησε και
πέτυχε να αποκτήσει αστυνομική ταυτότητα η οποία ανέγραφε στο θρήσκευμα «άθεος».
Μέχρι το 1998 —δηλαδή για πάνω από 25 χρόνια και μέχρι τα 70 του— εκκρεμούσε
εναντίον του καταδίκη σε φυλάκιση για προσβολή της θρησκείας.[3] Δυσανασχετώντας με
τις εναντίον του αντιδράσεις μετακόμισε στο Παρίσι το 1975, από όπου συνέχισε
ασταμάτητα να γράφει βιβλία για την Ελλάδα.
Επίμονος ερευνητής των λαϊκών φραστικών επινοήσεων αλλά και πιστός
στην πολυτονική γραφή, συστηνόταν ως λαογράφος και έψεγε με το ύφος του τον
καθωσπρεπισμό του «πολιτικά ορθού». Ασχολήθηκε με ιστορικά, λαογραφικά και
γλωσσολογικά θέματα, τις εικαστικές τέχνες (έχει εικονογραφήσει αρκετά βιβλία του με
σκίτσα και κολλάζ) και τη φωτογραφία. Εξέδωσε περίπου 80 βιβλία και πάνω από χίλια
άρθρα ερευνώντας θέματα ταμπού ή περιθωριακά (χασίς, ρεμπέτικο, υπόκοσμος,
πορνεία, σεξουαλικότητα, φυλακή).
Πολλές από τις δημοσιεύσεις του Πετρόπουλου «άνοιξ[αν] δρόμους στους μελετητές και
θεωρούνται μοναδικά στο είδος τους».[4] Ωστόσο, όπως έχει υποστηριχθεί, προς το τέλος
της ζωής του, το ερευνητικό πνεύμα του υποχώρησε, έναντι της θέλησης για πρόκληση
σκανδάλου. Τούτο διαφαίνεται σε πολλές επιφυλλίδες του Πετρόπουλου σε εφημερίδες,
όπου επιτίθεται σε πρόσωπα, «αυτοαναιρείται ως λαογράφος, ερευνητής, μελετητής και
περιβάλλεται με το ένδυμα του κοινωνικού σχολιαστή και του λιβελογράφου».[4] Στη
συλλογή κειμένων του αυτού του τύπου με τίτλο Ο κουραδοκόφτης, πολλά πρόσωπα της
πολιτικής ζωής, διανοούμενοι, καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι αντιμετωπίζονται με
μειωτικούς και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς -αν και ο ίδιος παραδέχτηκε σε συνέντευξή
του ότι είχε κάνει «λάθη». Επιπλέον, «ιδιαίτερη μεταχείριση» επιφύλαξε στον εθνικό
ποιητή της Ελλάδας Διονύσιο Σολωμό, που χαρακτηρίστηκε «Εβραίος»[5], ενώ
καταφέρθηκε με βαρύτατους χαρακτηρισμούς στον Άρη Βελουχιώτη, τον οποίο
προσπάθησε χωρίς στοιχεία και αποδείξεις να αποδημήσει προβάλλοντας
χαρακτηρισμούς όπως «πορτοφολάς», «σαδιστής» και «πουστόμαγκας» και υιοθετώντας
αναφορές από βιβλίο ακροδεξιού συγγραφέα, μολονότι ο ίδιος το χαρακτήριζε «φασιστικό
προχειρογράφημα».[4]
Σε συνέντευξη που έδωσε στη μεταφράστρια Λιλιάνα Κότεβσκα για λογαριασμό του
περιοδικού της ΠΓΔΜ Επόχα, η οποία δημοσιεύτηκε το 2009 στην Κυριακάτικη
Ελευθεροτυπία, ο Πετρόπουλος έλαβε ξεκάθαρη θέση στο ζήτημα της ονομασίας της
ΠΓΔΜ, αναφέροντας τη χώρα ως «Μακεδονία» και τους κατοίκους της ως «Μακεδόνες»,
χαρακτήρισε τις κυβερνήσεις Καραμανλή της περιόδου 1955-1961 ως
«κρυπτοδικτατορία», ισχυρίστηκε πως κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο ο Τίτο επέτρεψε σε
τμήματα του ελληνικού στρατού να εισέλθουν στο γιουγκοσλαβικό έδαφος για να
χτυπήσουν τους αντάρτες του ΔΣΕ, έκρινε τα συλλαλητήρια του 1992 για το ζήτημα της
ονομασίας της ΠΓΔΜ ως «μια σχιζοφρενική και επικίνδυνη εκδήλωση», ενώ καταφέρθηκε
μειωτικά προς τον Μανόλη Ανδρόνικο και τη Μελίνα Μερκούρη[6].

Ο Ηλίας Πετρόπουλος πέθανε στις 3 Σεπτεμβρίου 2003 στο Παρίσι.[2] Kατά τον θάνατό
του, ζήτησε να αποτεφρωθεί και οι στάχτες του να πεταχτούν στον υπόνομο. Με βασικό
άξονα ότι ο ίδιος αποκάλεσε «λαογραφία του άστεως», το έργο του καταγράφει δομές,
θεσμούς, τρόπους έκφρασης και αντικείμενα της ελληνικής λαϊκής υποκουλτούρας.
Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λαογραφικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 (1968) Ρεμπέτικα τραγούδια (Αθήνα. Β΄ έκδοση: Κέδρος, 1972)

 (1975) Της φυλακής (Αθήνα: Πλειάς. Β΄ έκδοση: Νεφέλη, 1980)
 (1976) Album turc (Παρίσι: Moments)
 (1976) La voiture grecque (Παρίσι: Moments)
 (1976) Le kiosque grec (Παρίσι: Moments)
 (1976) Cages à oiseaux en Grèce (Παρίσι: Moments)
 (1979) Υπόκοσμος και Καραγκιόζης (Αθήνα: Γράμματα)
 (1979) Ψειρολογία (Αθήνα: Γράμματα)
 (1979) Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι (Αθήνα: Γράμματα)
 (1980) Το μπουρδέλο (Αθήνα: Γράμματα)
 (1984) Τα μικρά ρεμπέτικα (β' έκδ., Αθήνα: Κέδρος. Επανέκδοση: Νεφέλη, 1990)
 (1984) Τα σίδερα. Η λάσπη. Τα μπαστούνια (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1984) Ιστορία της καπότας (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1987) Το άγιο χασισάκι (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1988) Καρέκλες και σκαμνιά (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1990) Ρεμπετολογία (Αθήνα: Κέδρος)
 (1990) Ο μύσταξ (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1993) Η εθνική φασουλάδα (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1994) Το Ταντούρι και το μαγκάλι (Αθήνα: Νεφέλη)
 (2001) Καπανταήδες και μαχαιροβγάλτες (Αθήνα: Νεφέλη)
Γλωσσολογικά, ονοματολογικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 (1968) Γλωσσάριο των ρεμπέτηδων (ανάτυπο από το Ρεμπέτικα τραγούδια, Αθήνα)

 (1971) Καλιαρντά (Αθήνα: Δίγαμμα. Β΄ έκδοση: Πλειάς, 1974. Γ' έκδοση: Νεφέλη, 1980)
 (1995) Ονοματοθεσία οδών και πλατειών (Αθήνα: Πατάκης)
 (2002) Παροιμίες του υποκόσμου (Αθήνα: Νεφέλη)
Ενδυματολογικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 (1987) Η φουστανέλα (Αθήνα: Νεφέλη)

 (2000) Η τραγιάσκα (Αθήνα: Πατάκης)
Αρχιτεκτονικά κ.λπ.[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 (1979) The Graves of Greece (Παρίσι: ιδιωτική έκδοση, εκτός εμπορίου)

 (1980) Το Μάτι του Βοδιού (Θεσσαλονίκη: Επιμηθέας)
 (1981) Το παράθυρο στην Ελλάδα (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1981) Ελληνικές σιδεριές" (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1981) Ξυλόπορτες - Σιδερόπορτες (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1981) Το μπαλκόνι στην Ελλάδα (Αθήνα: Χατζηνικολή)
 (1983) Η αυλή στην Ελλάδα (Αθήνα: Φόρκυς)
 (2005) Ελλάδος κοιμητήρια (Αθήνα: Κέδρος)
Πεζά και ποίηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 (1972) Σώμα (Θεσσαλονίκη, Τραμ)

 (1976) Corps (Paris, Moments)
 (1976) Suicide (Paris, Moments)
 (1979) Εγχειρίδιον του Καλού Κλέφτη (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1980) Ποιήματα (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1983) "Mirror for You" (Paris: Digamma)
 (1990) Πτώματα, πτώματα, πτώματα ... (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1991) Η μυθολογία του Βερολίνου (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1991) Topor: Τέσσερεις Εποχές (Αθήνα: Νεφέλη)
 (2004) Ποτέ και Τίποτα (Αθήνα: Νεφέλη)
Διάφορα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 (1966) Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης Αυτοέκδοση. Γ΄ έκδοση: Γράμματα, 1980. Δ΄ έκδοση:

Μπαρμπουρνάκης, Θεσσαλονίκη 1980)
 (1972) Μνήμη Νίκου Καχτίτση (Αυτοέκδοση)
 (1980) Μικρά κείμενα, 1949-1979 (Αθήνα: Γράμματα)
 (1980) Salonique: L'Incendie de 1917 (Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης)
 (1983) The Jews of Salonica / In Memoriam / Les Juifs de Salonique (Paris: Digamma)
 (1985) "A Macabre Song" (Paris: Digamma)
 (1992) Άρθρα στην Ελευθεροτυπία (Αθήνα: Πατάκης)
 (1993) Κυρίως αυτό (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1998) Επιστολαί προς Μνηστήν (Αθήνα: Νεφέλη)
 (2002) Ο κουραδοκόφτης (Αθήνα: Νεφέλη)
Μεταφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 (1975) Ιωάννου Αποκάλυψις (Αθήνα: Πλειάς. Επανέκδοση: Νεφέλη, 1980)

 (1980) Δώδεκα τραγουδάκια από την Παλατινή Ανθολογία (Αθήνα: Νεφέλη)
 (1992) Αρετίνου: Ακόλαστα σονέτα (Αθήνα: Νεφέλη)

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1. ↑ Άλμα πάνω, στο:1,0 1,1 1,2 data.bnf.fr/ark:/12148/cb11919448b. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου
2015.
2. ↑ Άλμα πάνω, στο:2,0 2,1 Φιλίππου, Φίλιππος (2013). «Ηλίας Πετρόπουλος: 10 χρόνια μετά». O
Αναγνώστης. Ανακτήθηκε στις 16.03.2017.
3. Άλμα πάνω↑ Τα Νέα της 4ης Μαρτίου 2006, άρθρο «Όταν οι τάφοι μιλούν» της Μικέλας
Χαρτουλάρη.
4. ↑ Άλμα πάνω, στο:4,0 4,1 4,2 Φιλίππου, Φίλιππος (24 Νοεμβρίου 2002). «Το ανύπαρκτο βρακάκι.
Όταν ένας αιρετικός αυτοεξόριστος αποτιμά πρόσωπα και πράγματα στην Ελλάδα του
σήμερα και του τότε». Το Βήμα. Ανακτήθηκε στις 16.03.2017.
5. Άλμα πάνω↑ Ηλίας Πετρόπουλος (2002). Ο κουραδοκόφτης. Αθήνα: Νεφέλη, σ. 162.
6. Άλμα πάνω↑ «Ο Ιός: Η Μακεδονία του Ηλία Πετρόπουλου - Τα συλλαλητήρια του '92 και ο
νεοελληνικός ρατσισμός». Ανακτήθηκε στις 2009-02-08.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 Αφιέρωμα στον Ηλία Πετρόπουλο, περιοδικό Μανδραγόρας 18-19 (Οκτ. 1997 - Απρ.
1998).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 Ηλίας Πετρόπουλος. Ένας κόσμος υπόγειος (ντοκυμαντέρ). vimeo. Ανακτήθηκε στις
16.03.2017.
 Αφιέρωμα στον Ηλία Πετρόπουλο. Κανάλι mandragoras magazine, youtube.
Ανακτήθηκε στις 16.03.2017.