იოჰანეს იტტენი 11/11/1888 – 25/03/1967 წწ’.

შვეიცარიელი მხატვარი,
ხელოვნებაში ფერის უდიდესი მკვლევარი და ცნობილი ბაუხაუზის ერთერთი
წამყვანი პორფესორი. მან არა მხოლოდ გამოიკვლია და ამოხსნა ფერის
მთელი რიგი პრობლემები არამედ, ჩამოაყალიბა ფერმცოდნეობის ძირითადი
კანონები და ფერის ბუნების ობიექტური წესრიგი, ასევე ზუსტად განსაზღვრა
ფერის ესთეტიკური გემოვნების შეფასების სუბიექტური კრიტერიუმები. ის
ბრწყინვალედ ერკვეოდა ფერის ჰარმონიის, კონტრასტების და კონსტრუი-
რების კანონზომიერებებში.

ფერის ფიზიკა

1676 წელს სერ ისააკ ნიუტონმა სამწახნაგა პრიზმის

მეშვეობით მზის სხივი დაშალა სპექტრის - ცისარტყელას
ფერებად. დაშლილი მზის თეთრი შუქი შედგებოდა
ყველა ფერისაგან გარდა ფუქსინის (პურპურის) ფერისა.
ნიუტონმა მზის შუქი გაატარა ჭუჭრუტანიდან და შეაგება
სამწახნაგა პრიზმას, პრიზმიდან შუქი დაიშალა ცალკეულ
სპექტრის ფერებად და მიემართა ეკრანზე სადას აისახა
სპექტრის ფერებათ. უწყვეტი ფერადი ზოლი იწყებოდა წითელი ფერით და ნარინჯისფერის
გავლით ყვითელზე გადიოდა შემდეგ მწვანეზე, ლურჯზე და იისფეზე მთავრდებოდა. ამ
ფერად გამოსახულებას თუ მოუყრიდი შემკრები ლინზის საშუალებით ისევ თეთრ მზის შუქს
მიიღებდით. ეს ფერები მზის შუქის გარდატეხით მიიღება, მაგრამ არსბობს ფერის მიღების სხვა
ფიზიკური საშუალება, როგორიცაა ინტერფერაციის პროცესებთან დაკავშირებული გზა,
დიფრაქცია, პოლარიზაცია და ფლუოროსცენცია.
სპექტრი რომ გავყოთ ორ ნაწილად: I- წითელ-ნარინჯისფერ- ყვითელზე და II- მწვანე-
ლურჯი-იისფერზე და სპეციალური ლინზით შევკრიბოთ თითოეული ჯგუფი შედეგად
მივიღებთ ორ შერეულ ფერს, რომლის შერევით ისევ თეთრ ფერს მივიღებთ. ორი ფერი რომლის
გაერთაენებით ისევ თეთრ ფერს მივიღებთ ეწოდება დამატებითი ფერები.
მაგალითუსთვის;
თუ სპექტრიდან მოვაშორებტ ერთ ფერს - მწვანეს და ლინზის მეშვეობით შევკრიბავთ დარჩენილ
ფერებს - წითელს, ნარინჯის ფერს, ყვითელს, ლურჯს და იისფერს (მწვანეს გარეშე) მივიღეთ
წითელ ფერს ე.ი. დამატებით ფერს მოშორებული მწვანე ფერი წითელის დამატებითი ფერია.
და შესაბამისად თუ მოვაშორებთ ყვითელს დარჩენილი ფერის ნაკრები; წითელი, ნარინჯის ფერი,
მწვანე, ლურჯი და იისფერით მივიღებთ იიაფერს ანუ ყვითელის დამატებით ფერს და ასე
ყოველი ფერი არის დამატებითი ფერი დანარჩენი ნაკრები ფერბის მიმართ. ნარინჯის ფერისთვის
ლურჯი და პირიქით, მწვენესთვი წითელი და ა.შ. შერეულ ფერეში ჩვენ ვერ გავარჩევთ ცალკე
შემადგენელ ფერს . ამ შემთხვევაში თვალი განსხვავდება მუსიკალური სმენისაგან, რომელსაც
აკორდიდან შეუძლია გამოყოს ნებისმიერი მისიკალური ბგერა. ყველა ფერი იქმნება სინათლის
ტალღის მიერ და წარმოადგენს ელექტრო მაგნიტური ენერგიის ხილულ გამოსხივებას.
ადამიანის თვალს შეუძლია აღიქვას სინათლე დაახლოებით 400 დან 700 მილიმიკრონის
დიაპაზონში: 1 მიკრონი ან 1µ =1/ 1000 mm = 1/1000 000 m. 1 მილიმიკრონი ან 1mµ= 1/1000 000mm.
სპექტრის ყველა ფერს შესაბამისი სინათლის ტალღის რხევის სიხშირეს შეეფარდება და
განიზომება ტალღის 1- წამში რხევის რიცხვს და ყველა პრიზმატულ ფერს რხევის საკუთარი
რიცხვითი მნიშვნელობა გააჩნია :
ფერი - ტალღის სიგრძე mµ ( რხევის სიგრძე წამში)
წითელი ______ = 800...650 ( 400...470 მლრდ)
ნარინჯისფერი = 640...590 ( 470...520 მლრდ)
ყვითელი _____ = 580...550 ( 520...590 მლრდ)
მწვანე ________ = 530...490 ( 590...650 მლრდ)
ცისფერი _____ = 480...460 (650...700 მლრდ)
ლურჯი ______ = 450...440 ( 700...760 მლრდ)
იისფერი ______ =430...390 ( 760... 800 მლრდ)
 წითელი და იისფერი ფერების რხევის სიხშირი ურთიერთ შეფარდება 1:2, მსგავსი რხევის
სიხშირის შეფარდება აქვს მუსიკალურ ოქტავას . სპექტრის ყოველ ფერს საკუთარი რხევის
სიხშირით ხასიათდება ეს იმას ნიშნავს რომ, ის სრული სიზუსტით შეიძლე მიუთითო
ტალღის სიგრძის და რხევის სიხშირის პარამეტრების გამოყენების შემთხვევაში. თავის თავად
სინათლის ტალღას ფერი არ გააჩნია, ფერი წარმიოქმნება ადამიანის თვალისა და ტვინის მიერ
სინათლის ტალღის რხევით გამოწვეული შეგრძნებების აღქმით და თუ როგორ ცნობს ან
ანსხვავებს ამ ტალღებს დღემდე ბოლომდე უცნობია.
გამოვაკლიოთ მთავარი საკითხი როგორიცაა ნებისმიერი ფიზიკური სხეულის ფერი.
მაგალიტად, თუ ჩვენ სინათლის წყაროს, მიმართულ შუქს წინ დაუყენებთ წითელი ფერის
ფილტრს და ზედვე დავაფარებთ მწვანე ფერის ფილტრს, შედეგად მივიღებთ შავ ფერს ან უფრო
სწორად სიბნელეს, დაკვირვებამ გვაჩვენა რომ, წითელი ფერის ფილტრი წითელის გარდა
შთანთქავს სპექტრის ყველა სხივს, მწვანე ფერის ფილტრი, მწვანე ფერის გარდა არ ატარებს სხვა
ფერის სხივებს. ამრიგად ამ ექსპერიმენტით ირკვევა, ფილტრის მიერ შთანთქმულ ფერებს
ეწოდება გამორიცხვითი ანუ სუბტრაქტული სინთეზის ფერები (ინგლ,- sabtract გამორიცხვა)
როგორც გაირკვა საგნების ფერი უმთავრესად ტალღის სიხშირის შთანთქმით
წარმოიქმნებიან. წითელი ჭურჭელი იმტომ გამოყურება წითლად, რომ მისი ზედაპირი
შთანთქავს სინათლის ყველა სხივს და მხოლოდ წითელის ირეკლავს. როდეასც ჩვენ ვამბობთ:“ ეს
თასი წითელია“ - სინამდვილეში მხედველობაში გვაქვს, თასის მოლეკულარული შემადგენ-
ლობა ისეთია, რომ წითელი სხივის გარდა შტანთქავს ყველა სინათლის სხივს. ამ ლოგიკიდან
გამომდინარე თასს არანაირი საკუთარი ფერი არ გააჩნია, სხეული განათების შედეგად ღებუ-
ლობს მას. თუ წითელ ქაღალდს (რომლის ზედაპირი წითელის გარდა ყველა სხივს შთანთქავს)
დავანათებთ მწვანე სინათლით, ქარალდი შავად მოგვეჩვენება, ეს იმიტომ რომ მწვანე ფერს არ
გააჩნია სხივები რომელსაც აირეკლავდა წითელი ფერი. ყველა ფერწერული საღებავი პიგმენ-
ტებისაგან ან სხვადასხვა ნივთიერებებისაგან წარმოიქმნება. ეს შთნმთქავი საღებავებია და
მათი შეზავებისას უნდა ვიხელძღვანელოთ გამორიცხვის- სუბსტრატული სინთეზის წესებით,
როდესაც დამატებითი ფერები ან მათი კომბინაციები შედგება სამი ძირითადი ფერისგან, მათი
ნაზავი გვაძლევს მუქ რუხ ან სულაც შავ ფერს, ამ დროს ფერის ანალოგიური ნაზავი რომელიც
შედგება არა პიგმენტებისა და შთანთქავი ნივთიერებებისაგან არამედ სინათლის წყაროსაგან,
როგორც ნიუტონის პრიზმის ექსპერიმენტის დროს მათი შეზავების შედეგად იძლოევა თეთრ
სინათლის ფერს რადგანაც ამ შემთხვევაში ფერთა გაერთიანება შეკრების პრინციპებზეა
დაფუძნებული და ფერადი სხივების ოპტიკური შეზავებას ეწოდება კრებითი- ადიტიური
სინთეზი. ( ინგლ. სიტყვიდან add-დამატება შეკრება)

ფერის კონსტრუირება

ფერის კონსტრუირება დაფეძნებულია ემპირიულ ცდების დაკვირვებით, ფერის

თვისებებით გამომჟღავნებული კანონების მიხედვით. ერთხელ რაინერ მარია რილკემ ჰკითხა
როდენს : „პატივცემულო მეტრო,როდესაც თქვენ შეუდგებით ახალი ნაწარმოების შექმნას, როგორ
მიმდინარეობს თქვენი შემოქმედებითი პროცესი ? “ როდენმა უპასუხა: „ თავიდან განვიცდი
ძლიერ გრძნობას და სურვილს, რომელნიც ძლიერდებიან და მიბიძგებენ ჩანაფიქრის
პლასტიკურ განხორციელებისაკენ. შემდეგ ვიწყებ იდეის დაგეგმვას და მის კონსტრუირებას და
ბოლოს საქმე მასალაში რეალიზაციას რომ მიადგება, მე ისევ ვეძლევი გრძნობებს, რომლებმაც
შესაძლებელია შემაცვლევინოს პირველად წამოწყებული გეგმა.“
სეზანიც საკუთარ თავზე ამბობდა : “ მე, რასაც ბუნებაში ვხედავ, იმას ვანვითარებ ლოგიკურად ‘’
მატისი, რომელიც ძირითადათ საკუთარი გრძნობებით ხელმძღვანელობდა, სანამდე ზეთით
წერას დაიწყებდა მომავლის სავარაუდო სურათების მცირე ზომის ჩანახატებს აკეთებდა და
მელნით აწერდა ფერთა დასახელებებს, რითაც აღნიშნავდა მათ განლაგებას სასურათე
ზედაპირზე. სხვა გვარად რომ ითქვას მატისიც, როდენიც და სხვა ოსტატებიც, ლოგიკურად
გათვლიდნენ და გაიაზრებდნენ დასურათების ფერადოვან კომპოზიციას, რომლებსაც მუშაობის
პროცესში ან ახორციელებდნენ ან საერთოდ უარყოფდნენ მას, ეს განპირობებულია შემოქმედის
ემოციების ინტუიტიური შეგრძნენბების ზემოქმედებით. აქედან გამომდინარე, ჭეშმარიტ
ხელოვნებაში შემოქმედის ემოცია, მისი ინტუიტიური შეგრძნებები უფრო მაღლა დგას ვიდრე
წინასწარ გათვლილი და კონსტრუქტიულად დაგეგმილი. სწორედ ინტუიტიური შეგრძნებებია,
რომელსაც მიჰყავს შემოქმედი ირაციონალურსა და მეტაფიზიკურთან. მაგრამ ჩანაფიქრის
ინტელექტუალურ-კონსტრუქციული გააზრება, ეს ის „ურიკაა“, რომელიც ახალი რეალობის
კარებთან მიგიყვანთ. დამწყებმა კოლორისტმა გაცილებით მეტი სავარჯიშო უნდა შეასრულოს
ვიდრე წიგნშია მოცემული, რათა შეიძინოს უფრო მეტი ვიდრე თეორიაა.

თორმეტნაწილიანი ფერადოვანი წრე

 სამი ძირითადი ფერის -ყვითელი,
წითელი და ლურჯი ფერების საფუძველზე
შემქმნათ თორმეტნაწილიანი ფერადი წრე.
როგორც ცნო-ბილია ადამიანს შეძლია
გაარჩიოს სუფთა ფერები ყვითელი,წითელი
და ლუჟი რომლებ- ზეც არ არის სხვა
ფერის ზეგავლენა. თითო-
ეული ფერის შესასწავლად საჭიროა მათი
ნეიტრალურ ნაცრის ფერ ფონზე განხილვა.
ძირითადი ან პირველი რიგის ფერბი ტოლ-
ფერდა სამკუთხედში განვალაგოთ ისე, რომ
ყვითელი წვწრში მოექცეს, წითელი - ქვემოთ
მარჯვნივ და ლურჯი - ქვემოთ მარცხნივ.
მიღებულ სამკუთხედს სემოვატაროთ წრე
და მის საფუძველზე ავაგოთ მეორე რიგის
ტოლ-გვერდა ექვსკუთხედი. წარმოქმნილ
სამკუთ-
ხედში მოვათავსოთ სამი შერეული ფერი,
რომელიც შედგება ორი ძირითადი ფერის ზე-
გავლენით და ასე ვღებულობთ მეორე რიგის
ფერებს: ყვითელი + წითელი = ნარინჯის
ფერს: ყვითელი + ლურჯი = მწვანე:
წითელი + ლურჯი = იის ფერს. ყველა
მეორე რიგის ფერი ზუსტად უნდა
გადაზავდეს, არ უნდა ჭარბობდეს რომელიმე
შემადგენელი ფერი. შემდეგ უკვე
შემოხაზულ წრეს გარკვე-ული მანძილის
მოშორებით შემოვატაროთ მოზრდილ წრეს
და დავყოფთ, თორმეტ ტოლ ნაწილად სადაც
მოვათვსებთ ძირითად და შეზავებულ
ფერებს მათი ადგილმდებარეობის მიხედვით
და დარჩენილ ცარიელ მონაკვეთებ-ში
შეგვყავს მესამეე რიგის ფერბი, რომელიც
წარმოადგენს პირველი და მეორე რიგის
ფერე-ბის ნაზავს: ყვითელი + ნარინჯის ფეი=
მოყვი-თალო ნარინჯისფეი, წითელი +
ნარინჯის ფერი = მოწითალო ნარინჯისფერი,
წითელი + იისფერი = მოწითალო იისფერი,
ლურჯი + იისფერი = მოლურჯო იისფერი,
ლურჯი + მწვანე = მოლურჯო მწვანე,
ყვითელი + მწვანე = მოყვითალომწვანე.
ამ რიგად წარმოიქმნება სწორი თორმეტ-
ფერიანი წრე, სადაც ყოველ ფერს ა ქვს
თავისი განკუთვნილი ადგილი და მათ
თან-მიმდევრობას აქვს ადგილი ბუნებაში
ანუ ბუნებრივ სპექტრში ანუ ცისარტყე-
ლაში. თავის დროზე ისააკ ნიუტონმა
მიიღო ასეთი შეკრული ფერადოვანი წრე,
სადაც მან სპექტრის ფერებს დაუმატა
პურპურის (მაჯენტა) ფერი, რომელმაც
გააძლიერა მისი კონსტრუქტიულობა.
ჩვენს წრეს თორმეტივე ფერის თანაბარი
მონაკვეთი აქვს, ამიტომაც ფერებს
რომელთაც უკავია დიამეტრალურად
საწინააღმდეგო ადგილი ურთიერთის
მიმართ წარმოადგენენ ურთიერთ
საწინააღმდეგო- დამატებით ფერებს.
ფერების განლაგების ასეთი სისტემა
იძლევა კარგ საშუალებას წარმოიდგინოთ
თორმეტივე ფერი და მათ შორისი ყველა
ვარიაციები.
მხარვრებისათვის ფერადოვანი წრე,
რომელიც შედგება 24-ი ან 100- ი ფერისა-
გან იქნებოდა დროის დაკარგვა, რომელ
მხატვარს შეუძლია დაუხმარებლად
წარმოიდგინოს 83 -ე ფერადოვანი წრის
გრადაცია დაყოფილი 100 ნაწილად?
ვინაიდან ჩვენი წარმოდგენა ფერზე არ
გამოირჩევა განსაკუთრებული სიზუსტით
ამ საკითხის განსჯა უსარგებლოა. ჩვენს
შემთხვევაში საჭიროა დავინახოთ თორ-
მეტი ფერი ისე, როგორც მუსიკოს ესმის
საკუთარიგამმის თორმეტი ტონი. ეჟენ
დელაკრუამ თავისი სახელოსნოს
კედელზე ფერადოვანი წრე გააკრა,
რომელზედაც მოცემული იყო ყოველი
ფერის შეხამება მოცემულ ფერთან.
იმპრესიონისტები, სეზანი, ვან გოგი,
სინიაკი, სიორა და სხვა მხატვრები
დიდათ აფასებდნენ დელაკრუას
როგორც გამოჩენილ კოლორისტს.
სწორედ დელაკრუა და არა სეზანი
ითვლება ლოგიკურად ობიექტური
ფერბის კანონების საფუძველზე
ნაწარმოების კონსტრუირების ფუძემდებ-
ლად, რომელიც შესაზლებელია მაღალი
საშემსრულებლო ხარისხის მიღწევა.
ფერების კონტრასტების შვიდი სახეობა
როდესაც ვადარებთ ორ ფერს და ვხედავთ
მათ შორის მკვეთრ განსხვავებას და ეს
განსხვავება აღწევს გარკვეულ ზღვარს მა-
შინ ჩვენ ვსაუბრობთ დიამეტრალურ ან
პოლარულ კონტრასტის სესახებ. ეს არის
დაპირისპირება; დიდსა და პატარას შორის,
თეთრის - შავს შორის, თბილის - ცივს
შორის და ა.შ. ადამიანის გრძნობის ორგა-
ნოებიც ასეთი შედარებების წყალობით
ფუნქციონირებენ. მაგალითად; თვალი
აღიქვამს გრძელ ხაზს იმ შემთხვევასი თუ
შედარებისთვის მის თვალწინ არსებობს
უფერო მოკლე ხაზი. თავისი არსით იგივე
ხდება სხვადასხვა ტიპის ფერებს შორის ,
მათი ჟღერადობა განპირობებულია
კონტრასტულ - საწინააღმდეგო თვისებე-
ბის მქონე ფერების ზემოქმედებით.
ფერის ურთიერთ ზემოქმედების
თვისებების შესწავლით, შეგვიძლია ვაღია-
როთ კონტრასტული გამოვლინების შიდი
სახის არსებობა. ეს საფუძველშივე ისეთი
განსხვავებული მოვლენაა, რომ ყოველი
მათგანი ცალკე შესწავლის საგანს
წარმოადგენს. ყოველი კონტრასტი
გამოირჩევა თავისი განსაკუტრებული
ხასიათით, მხატვრული მნიშვნელობით,
განუმეორებელია ვიზუალური აღქმის,
შეუდარებელია ექპრესიული და კონ-
სტრუქციული ქმედების თავისებურე
ბებით რისი წყალობით ჩვენ შეგვიძლია
აღმოვაჩინოთ ფერის ძირითადი მხატ-
ვრული შესაძლებლობები.
გოეთე, ბეცოლდი, შევროლი და
ჰელცელი ფერადოვან კონტრასტებს
სხვადასხვა მნიშვნელობებს
მიანიჭებდნენ. შევროლმა საკმაოდ
დიდი ნაშრომი მიუძღვნა „სიმულტანურ
კონტრასტს“ მიუხედავად
თვალსაჩინოებით და სავარჯიშოებით
აღჭურვილ პრაქტიკულად ფერადოვანი
კონტრასტების შესწავლის შესავალი
რეალურად არ არსებობს.
„ამ წიგნში ფერადოვანი კონტრასტების
გამოკვლევა, ჩემი ნაშრომის არსებით
ნაწილს წარმოადგენს.“ (იოჰანეს იტენი)
დავიწყოთ ფერადოვანი კონტრასტების
ჩამოთვლა:
1. შედარებითი კონტრასტი
2. ნათელისა და ბნელის კონტრასტი
3. ცივისა და თბილის კონრასტი
4. დამატებითი ფერბის კონტრასტი
5. სიმულტანური კონტრასტი
6. ჟღერადობის კონტრასტი
7. გავრცელების კონტრასტი
I- ფერის შედარებითი კონტრასტი
ფერის შედარებითი კონტრასტი - სვა
დანარჩენთან განსხვავებით მარტივი კონ-
ტრასტია. ამ კონტრასტის დემონსტრირება
შესაძლებელია მაღალი ჟღერადობის სუფთა,
გაუზავებელი ფერების მეშვეობით. როგორც
შავი და თეთრი ფერები წარმოქმნიან ძლიერ
კონტრასტს, ასევე ყვითელს, წითელს და
ლურჯ ფერებს გააჩნიათ მკვეთრად გამოხა-
ტული ფერის კონტრასტი ( ნახ.4). ამაში რომ
დავრწმუნდეთ, საჭიროა სამი სუფთა და
უკიდურესად დაშორებული ფერების
გამოყენება. ასეთი კონტრასტი სიჭრელის,
სიძლიერის და გამბედაობის შთამბეჭ-
დილებას ტოვებს. კონტრასტის ინტენსიობა
ძირითადი ფერებიდან მეორე და მესამე
რიგის ფერებში კლებულობს. მწვანე, ნარინ-
ჯის ფერი და იისფერი ფერების კონტრასტი
შედარებით სუსტია ვიდრე ძირითადი -
ყვითელი, წითელი და ლურჯი ფერების
შედარებითი კონტრასტი, მესამე რიგის
ფერების კიდევ უფრო ნაკლები. მიუხედა-
ვათ იმისა რომ, ძირითადი ჯგუფის ფერებს
ყველაზე ინტესიური კონტრასტი აქვთ სხვა
ფერის მაღალი ჟღერადობის ფერებიც
შესაძლოა ვიხილოთ ძლიერი ფერადოვანო
კონტრასტების რიგში. (ნახ.6)
ფერის სიმკვეთრის - ჟღერადობის ცვლი-
ლებების დროს ფერადოვანი კონტრასტი
გამომსახველობის უამრავ ახალ და საინტე-
რესო თვისებებს იძენს (ნახ.7), როგორიც
დიდია ვარიაციების რაოდენობა შესაბამი-
სად უსასრულოა მათი გამომხატველი
თვისებების შესაძლებლობები. შემოქმე-
დებით პროცესში თეთრი და შავი ფერების
გამოყენება დამოკიდებულია მხატვრის
ინდივიდუალური მხატვრული გემოვნების
უპირატესობაზე.
წინათ განხილულ თემაში „ფერი და ფერა-
ბის ურთიერთ ზემოქმედება“ თეთრი ფერი
ასუსტებს მის გვერდით მყოფ ნათელ
ფერების სიმკვეთრეს, რისთვისა ის ფერები
მის გვერდით მუქად გამოიყურება, შავი
ფერის გვერდით კი პირიქით - ეს ფერები
უფრო მკვეთრი და ნათელი ხდება. ამიტომ
თეთრი და შავი ფერი ფერადოვანი
კომპოზიციების შესრულებისას ძალიან
მნიშვნელოვან ელემენტს წარმოადგენენ
(ნახ. 5). ამ ტიპის სავარჯიშოს შესას-
რულებლად შესაძლებელია გამოვიყენოთ
თავისუფალი - ფერადი ლაქების თამაში,
თუმცა მუშაობის ასეთ მეთოდს შუძლია
დამწყებთათვის ზიანის მომტანი გახდეს.
ფერადი ლაქების ძალის, მათი ხასიათის და
თვისებების შესწავლის ნაცვლად დიდია
ცდუნება ნახატის ფორმებით კეთება გატა-
ცებად იქცეს. ფერის თვისებების შესწავ-
ლის ასეთი არათანმიმდერული დამოკი-
დებულება საზიანოა მომავალი შემოქმედის
კოლორისტული პრინციპების ცოდნის და
მათი გამოყენების უნარების ჩამოყალიბე-
ბაში. ამ პრობლემის დასაძლევად ჩვენ
ხშირ შემთხვევაში სავარჯიშო მაგალითების-
თვის ვიყენებთ მარტივ ზოლებს ან საჭად-
რაკო დაფის ბადეს, რომელიც ნაჩვენებია
ნახატში (ნახ.8) სადაც ყვითელი, წითელი,
ლურჯი, თეთრი და შავი ფერები განლა-
გებულია საჭადრაკო დაფის მიხედვით.
იმისათვის რომ, მოსწავლეს განუვითარდეს
ფერადი ლაქებით ფერის დაძაბულობის
სიმძაფრის შეგრძნებები, ეძლევქა დავალება;
დაალაგოს მოცემული ფერები ორ -
ვერტიკალურ და ჰორიზონტალურ მიმარ-
თულებებათ. კომპოზიცია რომელიც ნაჩვე-
ნებია ნახატზე (ნახ.9) შედგება მაღალი
სიმკვეთრის ლოკალური ფერებისაგან, ასევე
აქ მოცემულია იმავე ფერბის როგორც
განათებული ასევე გამუქებული გრადა-
ციები, აქვე ჩართული შავი და თეთრი ფერი.
როდესაც ათვისებული იქნება ფერბის
თანაფარდობის სისტემა ( ნახ.6) შეიძლება
სწრაფად ავარჩიოთ ფერები ახალი
დავალებისთვის (ნახ.10).
ძალიან საინტერესო შედეგებს მივიღებთ,
თუ ერთ-ერთი ფერი წამყვან, მთავარ როლ-
ში იქნება და სხვა ფერი მთავარის გასაძლი-
ერებლად მცირე რაოდენობით გამოიყენება.
ამ ხერხის გამოყენებით გავაძლიერებთ
ნამუშევრის ზოგად „ გამომსახველობას“ .
ფერის შედარებითი კონტრასტის ფერგლებ-
ში შესაძლებელია მრავალი ფერწერული
ამოცანებისგადაწყვეტა. ასეთი კონტრასტ-
ები სტიქიური ძალებით გაჩენილ ცხოვრე-
ბის ნაირფეროვნების შეგრძნებას იძლევა.
პირველი და მეორე რიგის სუფთა ფერები
ყოველთვის იძლევიან მხოლოდშობილი
კოსმიურად გასხივოსნებულ ძალებს და
ცხოველმყოფელ მატერიალიზმს, ამიტომაც
თანაბრად კარგია როგორც ე. შარანტონის
„მარიამის კურთხევა“- სათვის და ჩვეულებ-
რივი, რეალისტური ნატურმორტისათვის.
ფერის შედარებითი კონტრსასტის პრინცი-
პებს შევხვდებით ხალხურ შემოქმედბაში,
ჭრელი ნაქარგები, ეროვნული კოსტიუმები
და კერამიკის მხიარული ფერები ნათლად
ცხადყოფენ ბუნებრივ სიხარულს რომელსაც
იწვევენ ეს ფერები. ადრე შუასაუკუნოვან
მინიატურებით მორთულ ხელნაწერებში
ფერის კონტრასტებს განსხვავებულ ვარიან-
ტებად გამოიყენებოდა, სულიერი მოტი-
ვებისთვის ნაკლებად და უფრო მეტად
საზეიმო, დეკორატიული სიჭრელის შექმნის
მიზნით იყენებბდნენ. ფერად კონტრასტებს
ხშირად ტაძრების ვიტრაჟებში, განსაკუ-
რებით ადრეულ პერიოდის ნამუშევრებში
ვხდებით, სადაც მისი გამომსახველი სტი-
ქიის ძალა არქიტექტურის პლასტიკურ
ფორმებზე ბატონობს. სტეფან ლოხნერი,
ფრა ანჯელიკო, ბოტიჩელი და სხვა მხატვა-
რი თავის სურათებს ფერთა კონტრასტის
პრინციპების გამოყენებით აგებდნენ.
უნდა ვაღიაროთ, რომ ფერის შედარებითი
კონტრასტის მხატვრული შესაძლებლობე-
ბის გამოყენება შესაძლებელია სრულიად
უჩვეულო მიდგომებით გამოვლინდეს.
მისი მეშვეობით შეიძლება გამოისახოს
მგზნებარე მხიარულება და ღრმა მწუხარება,
მიწიური მხოლოდშობილება და კოსმიური
უნივერსალურობა თანამედროვე მხატვრე-
ბის მთელმა რიგმა როგორებიც იყვნენ:
მატისი, პიკასო, კანდინსკი, ლეჟე, მირი და
სხვები ძალიან ხშირად იყენებდნენ ფერის
შედარებითი კონტრასტის პრინციპებს.
განსაკუთრებით მატისი, რომელიც უამრავ
ნატურმორტს და ფიგურულ კომპოზიციას
წერდა სადაც აშკარად იყენებდა ამ
კონტრასტის სიჭრელეს და ზემოქმედების
ძალას. ამის ნათელი მაგალითია ქალის
პორტრეტი „ ქარვის სამკაული“ რომელიც
დაწერილია სუფთა გაუზავებელი
წითელით, ყვითელით, მწვანე და ლურჯით,
თეთრი და შავი ფერებით.
II-ნათელის და ბნელის კონტრასტი
დღე და ღამე, შუქი და ჩრდილი. ამ
ფუძემდებლურ დაპირისპირებას დიდი
მნიშვნელობა აქვს ზოგადად როგორც
ბუნებაში ასევე ადამიანის ცხოვრებაში.
თეთრი და შავი ყველა შემთხვევაში
საწინააღმდეგო ფერებია, მაგრამ მათ შორის
განლაგებულია რუხი - ნაცრისფერის
ტონალობები და ქრომატული ფერების
მთელი რიგი. ნეიტრალური ნაცრის ფერი
წარმოადგენს აქრომატულ ფერს რომელსაც
არ აქვს მკვეთრად გამოხატული ხასიათი და
თვისებები, მაგარმ ნებისმიერ ქრომატულ
ფერს შეუძლია გააცოცხლოს ის და ნეიტ-
რალური - აქრომატიული ტონიდან ფერთა
ქრომატიულ რიგში ჩააყენებს ნაცრიფერს,
მიიღებს რა იმ ქრომატიული ფერის ელფერს
რომელშიც გაზავდება. ნაცრისფერი
ნეიტრალური შუამავალია განსაკუთრებით
ნათელ ფერბს შორის, ართმევს მათ ინტენ-
სიურობას და საკუთარ სახეს იძენს. ამ ტვი-
სებების გამო უარყოფდა დელაკრუა ნაცრის
ფერს. ნაცრის ფერის მიღება შეიძლება;
თეთრისა და შავის შეზავებით, ასევე
ყვითელი + წითელი + ლურჯი + თეთრი +
შავის შეზავებით, ყოველი წყვილი
საწინააღმდეგო ფერების შეზავებით.
თავიდან თანმიმდევრობით ავაგოთ
თორმეტ საფეხურიანი ნაცრის ფერის გან-
სხვავებული ტონალობების შკალა. ძალიან
მნიშვნელოვანია საფეხურები მკაცრი თანა-
ბარი გამუქებით იყოს აგებული. ნაცრის
ფერის შუა ტონი უნდა განლაგდეს შკალას
შუაში და ყოველი საფერხური ერთ ფერო-
ვანი, ყოველგვარი ზედმეტი მინარევის
გარეშე უნდა იყოს. ასეთი შკალა მისაღებია
ნებისმიერი ქრომატული ფერისადმი.
მაგალითისთვის; თუ ავიღბთ ლურჯი
ფერის რიგს, ლურჯი გამუქდება შავით შავ
ფერამდე და გაღიავდება თეთრი ფერით
ნათელ ცისფერამდე. ასეთი სავარჯიშოები
მიზნად ისახავს ფერადოვანი ელფერის
მგრძნობელობის გასანვითარებლად. მე 11-ე
ნახატზე ნაჩვენებია ნათელი და მუქი
ტონების კომპოზიცია, რომელიც დალაგე-
ბულია ჭადრაკის დაფის პრინციპებით. ამ
სავარჯიშოს არსი ნათელისა და მუქის
გრადაციების შეგრძნებების განვითარებაში
მდგომარეობს. ხელოვნებაში თორმეტი
ტონი ეს ის არაა, რაც მუსიკაში „კარგად
ტემპერირებული კლავირი“-ს სისტემა
წარმოადგენს. ფერის ხელოვნებაში გამო-
სახვის მნიშვნელოვან საშუალებად შეიძლე-
ბა იყოს არა მხოლოდ ტონის გარკვეული
ინტერვალები, არამედ უმნიშვნელო გადა-
სვლებიც როგორიცაა “გლისანდო“ მუსი-
კაში. ევროპული და აღმოსავლურ - აზიურ
ხელოვნებაში მრავლადა ისეთი ნაწარმოე-
ბები რომელიც აგებულია ნათელისა და
ბნელის კონტრასტზე. ამ კონტრასტ დიდი
მნიშვნელობა ჰქონდა როგორც ჩინეთის
ასევე იაპონიის ხელოვნებაში.
 III- ცივი და თბილის კონტრასტი
ერთი შეხედვით ძალიან უჩვეულოდ მოგვეჩვე-
ნება ცივის და თბილის მხედველობითი აღქმა.
ამ საკითხზე ჩატრებულმა ცდებმა ცხადყო ამ
მოვლენის არსებობა; +15° C - მქონე საამქრო-
ში, სადაც გარემო ლურჯ - მწვანე ფერებში იყო
შეღებილი მუშები სიცივეზე საყვედურობდნენ
და იმ საამქროში სადაც გარემო წითელ-
ნარინჯის ფერად იყო შეღებილი მუშები + 11°,
+ 12 ° C - სზე გამოთქვამდენ უკმაყოფილებას.
მეცნიერებმა გამოაკვლიეს, რომ ლურჯი -
მწვანე ფერი სისხლის მიმოქცევის ტონუსს
ამცირებს, წითელ - ნარინჯის ფერები პირიქით
ასტიმულირებს სისხლძარღვის მიმოქცევას.
ფერის წრეს რომ მივუბრუნდეთ ვნახათ, რომ
ყვითელი ფერი ყველაზე ნათელია ფერია, და
იისფერი ყველა მუქი. ეს იმას ნიშნავს რომ
ყვითელი და იისფერი წარმოქმნიან ნათელისა
და ბნელის კონტრასტს. ფერის წრის
დიამეტრზე ერთ ხაზზე მდებარე ფერები
წარმოადგენენ თბილისა და ცივის კონტრასტის
უკიდურეს პოლუსებს. ასეთებია; „ყვითე-
ლი - იისფერი“ „წითელი - მწვანე“და
„ლურჯი - ნარინჯის ფერი“.
პოლარულად თბილი და ცივი ფერები
ყოველთვის ინარჩუნებენ თავის თვისებებს,
მხოლოდ შუალედური ანუ მეორე რიგის
ფერების თვისებებია დამოკიდებული მათ-
ზე უფრო ცივსა და თბილი ფერების ზეგავ -
ლენაზე, ამიტომაც ეს ფერები შესაძლე-
ბელია აღვიქვათ ცივ ან თბილ ფერებათ.
წარმოვიდგინოთ თბილი და ცივი ფერების
საპირისპირო თვისებები:
ცივი - თბილი
მზიანი - ჩრდილოვანი;
გამჭვირვალე - ბლანტი;
დამამშვიდებელი - გამაღიზიანებელი;
თხელი - სქელი;
ჰაეროვანი - დამიწებული;
შორეული - მახლობელი;
მჩატე - მძიმე; ნოტიო - მშრალი.
ცივისა და თბილის კონტრასტის განსხვავე-
ბული თვისებების გამოვლენა და შემოქმედის
პრაქტიკაში გამოყენება, იდეის გამოხატვის და
მისი რეალიზაციის უდიდეს შესაძლებლობაზე
მეტყველებს. ბუნებაში თვალიდან მოშორებუ-
ლი საგნები ყოველთვის უფრო ცივებად
გვეჩვენება, ამას ჩვენს შორის ჰაერის ფენა
განაპირობებს. სახვით ხელოვნებაში ამ
თვისების არსებობა მნიშვნელოვანია, სივრცის
და საერთოდ პერსპექტივის გადმოცემაში.
ცივისა და თბილი ფერბის კონტრასტი და
მათი ურთიერთ ზეგავლენა ნაჩვენებია 16, 17,
18, 19-ტ ნახატებში. ზემოდ ჩამოთვლილი
სავარჯიშოების ეფექტურობისათვის სასურვ-
ელია ავაგოთ ქრომატული შკალა ლურჯი -
-წითელიდან ლურჯის გავლით, ლურჯ-
იასამნის, წითელ-იასამნის, წითელი და
წითელ-ნარინჯის ფერამდე. ეს შკალა
თავისთავად უნდა შედგებოდეს მეტი ან
ნაკლები ტონალური საფეხურებისაგან. ეს
მოდულაციები თავის ეფექტს მაქსიმუმს
აღწევენ მხოლოდ ერთი ტონალობის და
თანაბარი ჟღრადობის დროს.
ეს მოდულაციები სრულყოფილ სილამაზეს
მაშინ აღწევენ, როდესაც გამოყენებულ
ფერებში არ არის სხვაობა ნათელისა და მუქი
ფერებს შორის. იმავ დროს როგორც 21-22
ნახატზეა მოცემული ცივისა და თბილი
ტონალობების ქრომატიული მოდულაციები,
მე 20-ცე ნახატზე აღნიშნული კომპოზიციით
აჩვენებს თუ როგორ მიიღწევა ფერის მაღალი
ჟღერადობა ცივი და თბილი ფერების
კონტრასტის მოდულაციის შედეგად.
შარტრის ტაძრის ვიტრაჟები, სიმბოლურად
არის თბილი წითელთან და ცივ ლურჯთან
შერწყმული, რომელიც მზის სუნთქვის
რითმით სუნთქავენ, მოძრავი განათების და
მუდმივად ცვალებადი ზეციური განათების,
მზის სხივების დაცემის კუთხის წყალობით
ვიტრაჟების ფერები დღის განმავლობაში
მუდმივად იცვლება. რის შედეგად მინის
გამჭვირვალე მატერია იძენს ძვირფასი
ქვების ბზინვარების ძალას. როდესაც მონე
პეიზაჟის ფერწერაზე გადავიდა მან მიატოვა
სტუდიუ-რი მუშაობა და პლენერს დაუთმო
თავისი შემოქმედება. მან შეისწავკლა
ლანდშაფტის განათების, ფერის ცვალებადი
დამოკიდე-ბულებიბი; დღის განმავლობის,
წლის დროების და ცვალებადი ამინდის
მიხედვით.ამ დაკვირვებით და ფერის
თვისებების შესწავლით მან მიაგნო
გარკვეულ კანონზომიერებას, სადაც
საგნების ლოკალური ფერი დამოკიდე-
ბულია განათებაზე და მათ ჩრდილებზე,
ასევე იმ ტონალურ რეფლექბზე რომლებიც
იქმნებიან ფერის სხივების ანარეკლების
სახით რომელიც უპირველეს ყოვლისა
დაფუძნებულია თბილისა და ცივი
ტონალობების ურთიერთობაზე და არა
მხოლოდ ღია და მუქი ტონების ხარჯზე.
მონეს პეიზაჟებში საბოლოოდ დაძლეულ
იქნა ტრადიციული ნათელისა და ბნელის
კონტრასტი, მისი ადგილი დაიკავა თბილისა
და ცივი ფერების კონტრასტმა.
იმპრესიონისტებმა აღმოაჩინეს, რომ ცივი
ცის ლურჯი და ჰაერის ფერი მუდმივად
კონტრასტირებს მზის თბილი ფერის
ელფერებთან, რის ხარჯზეც ასრულებს
ჩრდილოვანი ფერების როლს. მონეს,
პისაროს და რენუარის სურათების ხიბლი
სწორედ ცივი და თბილი ფერების
არაჩვეულებრივი მოდულაცია და ელფე-
რების თამაში განაპირობებს.
 IV-(ურთიერთ საპირისპირო ) - ბაში ყოველთვისაა სამი ძირითადი
დამატებითი ფერების კონტრასტი. ფერი: ყვითელი, წითელი და ლურჯი.
ჩვენ დამატებით ანუ ურთიერთ როგორც ამ ფერების ერთიანი ნაზავი
დაპირისპი-რებულ ფერებს ვეძახით იმ იძლევა
ფერბს, რომლებიც ურთიერთ შეზავების ნაცრის ფერს ასევე მათი დამატებითი
შედეგად იძლევა ნეიტრალურ ნაცრიფერ- ფერბის ნაზავით მივიღებთ ნაცრის
მოშავო მუქ ფერს. ეს ფერები ურთიერთ ფერს. ფიზიოლო-გიურად დამტკიცე-
საპირისპირო თვისებებს ავლენენ მაგრამ ბულია, რომ ნარჩენი გამოსახულების
იმავ დროს ურთიერთს საჭიროებენ. მოვლენა ასევე სიმულტანური კონტრას-
როდესაც გვერდიგვერდ იმყოფე-ბიან , ტი საოცარ და აქომამდე ამოუხსნელ
მაქსიმლურად აღაქგზნებენ ფერადოვ- მოვლენას წარმოადგენს, როდესაც ჩვენს
ნების ინტესიობის აღქმას და შეზავებისას თვალებში ამა თუ იმ ფერის აღქმისას
ანადგურე ბენ ფერად-ქრომატულ იმავდროულად აღვიქვამთ სხვა ფერს,
ფერადოვნებას და გადიქცევიან მოშაო რომელიც აწონასწორებს მის დამატებით
ნაცრიფერ ტონებაად. სპექტრის ფერად ფერს და მისი რეალურად არ ყოფნისას
წრეში თითოეულ ამათაგანს გააჩნია სპონტანურად გენერირებს ჩვენს
ერთადერთი ანუ საკუთარი ფერი, ცნობიერებაში. ეს მოვლენა ძალიან მნიშვ-
რომელიც მის მიმართ გააჩნია დამატებითი ნელოვანია მათთვის ვინც პრაქტიკულად
ფერის ფუნქცია. სპექტრის წრეზე მუშაობს ფერწერაში. დამატებითი
დამატებითი ფერები განლაგებულია ფერები, თუ სწორი პროპორციითა ურთი-
დიამეტრალურად ერთ ხაზზე და ერთ შეფარდებული, ნაწარმოები ზემო-
ურთიერთ საწინააღმდეგოთ მოქმედებენ ქმედების სტატიკურად მყარ საფუძველს
და ქმნიან დამატებითი ფერების იძენს და ყოველი ფერი შეუცვლელად
წყვილებს: ინტენსიური რჩება. მიუხედავად ამისა
ყვითელი -- იასამნის ფერი ყოველ დამატებით ფერს გააჩნია სხვა
მოყვითალო-ნარინჯისფერი -- უმნიშვნელოვანესი თვისებები მაგალი-
მოლურჯო -იისფერი თად: ყვითელი - იასამნისფერის წყვილი
ნარინჯის ფერი-- ლურჯი არა მხოლოდ დამატებითი ფერბის
მოწითალო - ნარინჯის ფერი - კონტრასტია არამედ ნათელისა და
- მოლურჯო-მწვანე ბნელის ძლიერ კონტრასტს წარმოაგენს.
წითელი-- მწვანე ასევე სხვა დამეტებითი ფერების
მოწითალო - იისფერი -- მოყვითალო- კონტრასტი იმავ დროულად ძლიერ
მწვანე. ნათელისა და ბნელის კონტრასტია.
დამატებითი ფერების წყვილები რომ (N 23დან -- 28 ნახატები წარმოადგენს სამ
გავაანა-ლიზოთ, დავინახავთ რომ მათ დამატებით ფერს რომელთა შეზავება
შემადგენლო- ნაცრისფერს იძლევა)
V. სიმულტანური კონტრასტი

სიმულტანური კონტრასტი ისეთი ერთიდაიგივე მიზეზით. ამ მოვლე-

მოვლენაა, როდესაც თვალი, რაიმე ნის დასანახად შეგვიძლია ჩავატა-
ფერის აღქმისას იმავდროულად როთ შემდეგი ცდები: მომცრო
მოითხოვს აღქმული ფერისთვის ზომის შავი კვადრატი მოვათავსოთ
დამატებითი ფერის არსებობას და გაცილებით მოზრდილ, ნათელი
მისი არ ყოფნის შემთხვევაში ფერის კვადრატის შუაში, შავ კვად-
სიმულტანურად ანუ სინქრონულად რატს დავაფა-როთ მისი ზომის
თავად წარმოქმნის დამატებითი გამჭვირვალე ფურცელი (პაპიროსის
ფერის შეგრძნებას. სიმულტანური ქაღალდი). თუ მოზრდილი კვადრა-
ეფექტის არსებობა ნიშნავს იმას, რომ ტი წითელი ფერისაა მაშინ შავ
ფერთა ჰარმონიის ძირითადი კანონი კვადრატზე გადაფარებული ფურცე-
დაფუძნებულია დამატებითიბი ლი მომწვანო ელფერით აღიქმება.
ფერების ურთიერთ ზემოქმედების იასამნის ფონზე - მოყვითალო,
კანონის პრინციპებზე. სიმულტანუ-რი ყვითელ ფონზე შავი კვადრატი
ეფექტით წარმოქმნილი ფერები აღიქმება მონაცრისფრო იისფერად.
რეალობაში არ არსებობენ, მათ ქვემოდ ნაჩვენებ ნახატზე ეს
მხოლოდ ჩვენი მხედველობის, მოვლენა ცოტა განსხვავებითაა
თვალის აგებულების თავისებურე-ბით ჩატარებული. ექვსივე კვადრატის
აღვიქვამთ, ამ მოვლენის ნათე-ლი ფერების შუაში მოთავსებულია
მაგალითია, როდესაც მას ფოტოზე ნეიტრალური ნაცრისფერი. დაკვირ-
ვერ ვაფიქსირებთ. სიმულ-ტანური და ვების შედეგად აღმოაჩენთ
სხვა კონტრასტები, როგორც წესი ნაცრისფერი იღებს დამატებითი
წარმოიქმნებიან (საწინააღმდეგო) ფერის ელფერს.
 ამ ცდის ჩატარებისას ეცადეთ რომ ძალიან კარგად იღებს თეთრის
თვალში მხოლოდ გამოსაცდელი სუფთა, შეზავებას, თუ მუქ და გაჯერებულ
ნათელი ფერის კვადრატი გხვდებოდეთ იის ფერს მძიმე
და გამოსაცდელი კვადრატი თვალთან და მრისხანე შეგრძნებებს ტოვებს
ახლოს მიიტა-ნოთ. რაც უფრო მეტ ხანს თეთრთან ნაზავი სასიმოვნო მშვიდ და
შეაჩერებთ მზერას ნათელი კვადრატის ხალისიან შეგძნებებს იწვევს. შავ ფერთან
ფერს, მით უფრო ნათლად გამოჩნდება შეზავებით ხდება ფერების გამუქება, ამ
მომცრო ნაცრისფერ კვადრატზე სიმულ- შემთხვევაშიც ნაზავი ფერები
ტანული კონტრასტის აღქმის ეფექტი. განსხვავდებიან სუფთა ნაჯერ
რადგან სიმულტანურად წარმოქმნილი ფერებისაგან: ყვითელი ფერი ამ
ფერები ბუნებაში არ არსებობენ და შეზავებით კარგავს მისთვის ჟღერად
მხოლოდ ჩვენს მხედველობის არეში გასხივოსნებას და იძენს ავადმყოფურად,
ჩნდებიან, მათი მოქმედება იწვევს ფერთა შხამიან ელფერს. იასამნის ფერს შავის
აღქმის ინტენსიური ვიბრაციის შეგძნე- ნაზავი უფრო ამძიმებს და სულიერი,
ბებს. როდესაც დიდი ხნით აკვირდე- მისნური სიბნელის განწყობას ქმნის.
ბით ძირითადი ფერი თითქოს კარგავს წითელ ფერებს შავის ნაზავი
თავის ძალას და თვალები მზერისგან მოყავისფრო წითელ ტონებად აქცევს.
ძლიერ იღლება. მცირედი შავი ყოფნის რომ ლურჯმა
დაკარგოს ჟღერადობა. მწვანე ძალიან
VI. ფერის გაჯერებულობის კონტრასტი კარგად იტანს შავის ნაზავს, შედეგად
როდესაც ფერის ხარისხზე საუბრობენ, ბევრ საინტერესო ტონებს ქმნის ვიდრე
გულისხმობენ ფერის სისუფთავეს, მის ლურჯი,ან იის ფერი. ნაჯერ ჟღერადი
ჟღერადობას ანუ გაჯერებულობას. ფერების შეზავება შესაძლებელია
„გაჯერებულობის კონტრასტი“- ნიშნავს ნეიტრალური ნაცრის ფერთანაც.
დაპირისპირებას ნათელ, ჟღერად ანუ როგორც თეთრი და შავი აქრომატული
გაჯერბული ფერებისა და გაცვეთილ, ფერი, ასევე ნაცრიფერი ქრომატულ
ბუნდოვან - დაბურულ ფერებს შორის. ფერებს უკარგავს ჩვეულ ჟღერადობას
მიღებულია რომ, პრიზმაში და ანეიტრალებს სხვა ფერებსაც
გატარებული თეთრი ათინათით თითქოს „აბრმავებს“ მათ. სუფთა
მიღებული ფერები მაქსიმალურად ფერების ტონალობების გარდაქმნა
ნათელი და გაჯერებუ-ლია. შესაძლოა შესაბამისი, დამატებითი -
დაახლოებით ასეთივე ხარისხის კომპლემენტარული ფერების შეზავე-
ფერებს ვღებულობთ ჟღერადი და ბით. იისფერს ყვითელი რომ შევურიოთ
გაჯერებული პიგმენტების მივიღებთ ღია ყვითელიდან მუქ
საშუალებით საღებავებში. ფერები იისფერამდე გარდამავალ შუალედურ
შეიძლება გავანა-თოდ ან გავამუქოთ. ტონალობებს. წითელი და მწვანე
გასანათებლად სუფთა ფერს აზავებენ ტონალური ჟღერადობით დიდათ არ
თეთრ საღებავთან მაგრამ ამ დროს განსხვავდება ერთმანეთისაგან, მაგრამ
ფერი იძენს განსხვა-ვებულ ელფერს, მათი შერევით რუხ - მოშავო ფერს
მაგალითად: კარმინის წითელი ვღებულობთ. დამატებით - კომპლემენ-
თეთრთან შეზავერბით ცივ-მოცისფრო ტარული ფერების ნაზავთან თეთრი
ელფერს იძენს და ძირითადი ფერის დამატება იშვიათ და საინტე-
ფერის თვისებებს კარგავს. ყვითელიც რესოდ რთულ ტონებს იძლევა. თუ
იძენს ცივ ელფერს და ნაკლებად ჟღერადი ფერთა ნაზავში მონაწილეობენ
ხდება, ლურჯი ფერი თეთრთან ძირითადი ფერები მიღებული ფერი
გაზავებით ინარჩუნებს თავის ეფექტს მიიღებს ბუნდოვან შეფერილობას.
მასთან შეზავებით ძირითად საღებავის პროპორციული რაოდენო-
მახასიათებელს არ კარგავს. იასამნის ფერი ბიდან გამომდინარე ექნება; მოყვითა-
ლო, მოწითალო, მოლურჯო - ნაცრის
ფერი ან შავი ტონალობები. როგორც
ძირითადი ფერების მეშვეობით
შესაძლებელია მივიღოთ ნებისმიერი
დაბინ-დული ფერი, იგივე შედეგი აქვს
მეორე რიგის, ან მათი კომბინაციების
ფერებს სადაც იქნება წარმოდგენილი
სამივე ძირითადი ფერი; წითელი,
ყვითელი და ლუჯი. შეფარდებით
განსხვავებულია „ ჟღერადი -
დაბინდული“ კონტრასტის ქმედება.
ზოგიერეთი ფერი შესაძლოა
მოგეჩვენოთ ჟღერადი დაბინდული
ფერის გვერდით და იგივე ფერი
დაბინდულად მასზე უფრო ჟღერადი
ფერის გვერდით. გაჯერებულობის
კონტრასტის სავარჯიშოები შესაძლე-
ბელია შესრულდეს ჭადრაკის დაფის
მსგავსად დახაზულ ფურცელზე 25
კვადრატით. სუფტა ფერს მოვათავ-
სებთ კვადრატების შუაში ჯვარედინათ.
შემდეგ ნათელ ნეიტრალურ რუხ ფერს
დავატანთ ყველა კვადრატში ცენრტრა-
ლური კავადრატის გარდა და ბოლოს
დარჩენილ რუხ ფერს დავატანთ
ცენტრალური კვადრატის ირგვლივ
არსებულ კვადრატებში. ეს სავარჯიშო
ნათელ წარმოდგენას შეგიქმნით
„გაჯერებული ფერების კონტრასტის“
შესაძლებლობებს ქრომატული ფერების
მოდულაციაში. რუხი ფერის ნაცვლად
მსგავსი სავარჯიშოს შესრულება
შესაძლებელია სუფთა ფერების დამატე-
ბით-კომპლემენტარული ფერების
გამოყენება. თუ გვინდა რომ, კომპოზი-
ციაში მივაღწიოთ ექსპრესიულობას
მხოლოდ გაჯერებული ფერების კონ-
ტრასტის გამოყენებით სხვა კონტრასტე-
ბის გარეშე, მაშინ ნათელი ფერი უნდა
კონტრასრტირებდეს საკუთარ დაბინ-
დულ ფერთან და პირიქით დაბინდული
ჟღერადთან, წითელი ფერი დაბინდულ-
წითელთან,ლურჯი დაბინდულ- ლურჯ-
თან. სხვა შემთხვევაში სუფთა გაჯერ-
ბულობის კონტრასტის ეფექტი შეუძლე-
ბელია, სხვა ფერების გამოყენებისას
შესაძლებელია გაჩნდეს თბილი და ცივი
ფერების კონტრასტი და გაჯერებული
ფერთა კონტრასტის ეფექტი ეჭვის ქვეშ
დადგება.
 ნარინჯიფერი:ლურჯი = 8:4 = 2:1 = 2/3:1/3

VII. ფერის გავრცელების კონტრასტი

ფერის გავრცელების კონტრასტს ახა-
სიათებს; ორი ან მეტი ფერადი სიბრ- ყვითელი:იისფერი = 9:3 = 3:1= 3/4:1/4
ტყის ურთიერთ შეფარდებები. ამ ნარინჯისფერი:ლურჯი= 8:4 = 2:1 =
ტიპის კონტრასტის არსი „ბევრის“ და 2/3:1/3
„ცოტას“ ასევე „დიდის“ და „მცირეს“ წითელი : მწვანე = 6:6 = 1:1 = 1/2:1/2
დაპირის-პირებაშია. ფერების კომპო- ფერადოვანი სიბრტყეების ჰარმონი-
ზიციურად დალაგება ნებისმიერი ზაციისათვის ამ მონაცემებს თუ
ზომის ლაქების საშუალებით არის დავეყრდნობით, მაშინა უცილებე- ლია
შესაძლებელი, მაგრამ ჩვენ გვაინტე- გამოვიყენოთ ფერთა ნატების
რესებს, თუ როგორი რაოდენობრივი ან ძალის უკუ სიდიდეების ექვივალენ-
სივრცობრივი დამოკიდედებულება ტები. ე.ი. პირობით სივრცეში, სამჯერ
უნდა ჰქონდეს ორ ან რამოდენიმე ნათელი ყვითელი ფერი დაიკავებს
ფერს, რომ მათი ურთიერთ სივრცის ერთ მესამედს ვიდრე მისი
ზემოქმედება ჩაითვალოს გაწონას- დამატებით იისფერი ან გამოიხატება
წობულად სადაც არცერთი არ იქნება ციფრული განტოლების სახით 9:3 =
ამოვარდნილი საერთო კონტექსტიდან. 3:1= 3/4:1/4. ნახატზე ნაჩვენებია
ფერის ზემოქ-მედების ძალას განაპი- დამატებითი ფერებით შევსებული
რობებს ორი ფაქტორი; I- ფერის სიბრტყეების ჰარმონიული შეფარ-
ნათების სიმკვეთრე (სიკაშკაშე). II- დებების პროპორციების განტოლების
ფერადი სიბრთყის (ლაქას) ზომა. ამა ნიმუშები: ყვითელი : იისფერი = 1/4:1/3
თუ იმ ფერის ნათების სიმკვეთრე რომ ნარინჯისფერი : ლურჯი = 1/3:2/3
გავარვიოთ, ნეიტრა-ლურ საშუალო- წიტელი : მწვანე = 1/2:1/2
ნაცრისფერ ფონზე უნდა შევადაროთ ამრიგად, ძირიტად და დამატებითი
ეს ფერები და ამ გზით დავინახავთ ფერების სიბრტყის ზომემების პრო-
ფერის ინტენსივობის - სიმკვეთრის პორციული დამოკიდებულებები გამო-
განსხვავებებს. ფერის ასეთი სხვაო- იხატება შემდეგი ციფრული შეფარდე-
ბების დასაფიქსირებლად გოეთემ ბებით:
დაადაგინა მარტივი, ჩვენთვის ძალიან ყვითელი :3 ნარინჯისფერ :4
მოხერხებული ციფრული შეფარდე- წითელი :6 იისფერი :9
ბები. რა თქმა უნდა ეს შეფარდებები ლურჯი :8 მწვანე :6
ძალიან პირობითია, მაგრამ როდესაც აქედან გამიმდინარე :
არსებობს უამრავი საღებავების მწარ- ყვითელი : ნარინჯისფერი = 3:4
მოებელი საჭიროა გარკვეული სტან- ყვითელი : წითელი = 3:6
დარტიზაცია, რომ საღებავები ერთი და ყვითელი : იისფერი = 3:9
იმავე დასახელებით ფერით და ყვითელი : ლურჯი = 3:8
ტონალობით ძალიან არ განსხვავ- ყვითელი:წითელი: ლურჯი = 3:6:8
დებოდეს ერთმანეთისაგან. გოეთეს ნარინჯი:იისფერი:მწვანე =4:9:6
მიხედვით ფერის ნაჯერი ნათება ფერის გავრცელების ამ პრინციპების
შესაძლებებლია წარმოვიდგი-ნოთ შესაბამისად, შეგვიძლია წარმოვიდ-
შეფარდებების შემდეგი სისთემით: გინოთ სხვა ფერების ფარდობითი
ყვითელი: 3 ნარინჯისფერი: 4 პროპორციები და მათი ურთიერთ
წითელი: 6 იიაფერი: 9 დამოკიდებულებები. (N) ნახატზე წარ-
ლურჯი: 8 მწვანე: 6 მოდგენილია ძირითადი და დამატე-
წარმოგიდგენთ დამატებითი ფერების ბითი ფერების ჰარმონიული შეფარდე-
სინათლის ძალის ურთიერთ ბების და თავისი სივრცობრივი მახა-
შეფარდებებს; სიათებლებით ფერადი წრე. ის აგებუ-
ყვითელი:იისფერი = 9:3 = 3:1= 3/4:1/4 ლია შემდენაირად: თავიდან წრე იყოფა
სამ თანაბარ ნაწილად, შემდეგ ყოველი ამ შემთხვევაში ფერის გავრცელების
მათგანი იყოფა ორი - დამატებითი კონტრასტის სიმძაფრე, ფერადი ლაქების
ფერების რიცხვების პროპორციული ჰარმონიულად დალაგების მეშვეობით
შეფარდებების შესაბამისად. წრის რბილდება. ფერთა რაოდენობრივი
ერთი მესამედი იყოფა ყვითელი და შესაბამისობების სისტემას მხოლოდ
იისფერი ფერებისათვის დადგენილი ფერთა მაქსიმალური სიმკვეთრის დროს
პროპორციის შესაბამისად: ყვითელი - აქვს ძალა, მისი ცვლილებების
1/4 იისფერი - 3/4 - წრის მეორე შემთხვევაში იცვლება შესაბამისი
მესამედი იყოფა ნარინჯისა და ლურჯი ფერადოვანი ფართის ზომებიც. ფერის
ფერებისთვის - 1/3:2/3 - პროპორციის სიმკვეთრე და ფერადოვანი სიბრტყის
შესაბამისად - წრის ბოლო მესამედი ზომები თავისი არსით მჭიდროდ არის
წარმოდგენილია წითელისა და მწვანეს ურთიერთ დაკავშირებული. თუ
პროპორციული შეფარდებით - 1/3:1/3. დავაკვირდებით (N) ნახატს წითელი და
როდესაც ფერადი სიბრტყეების პრო- მწვანე ფერი მოცემულია თანაბარ
პორციული შეფარდებების პრინ-ციპები სივრცობრივ თანაფარდობაში. წითელი
გარკვეულია, იხატება იმავე ზომის წრე, და მწვანე როგორც დამატებითი
სადაც ნაპოვნი პროპორ-ციების მიხედ- კომპლემენტარული ფერები ერთიან
ვით იქმნება სპექტრის წრის თანახმად ფერადოვან სივრცეში ფლობენ რა
თანმიმდევრულად დალაგებული ფერ- თანაბარ გავრცელების ფართობებს
თა რიგი: ყვითელი, ნარინჯისფერი, ჰარმონიუ-ლობის მდგრად და მყარ
წითელი, იისფერი, ლურჯი და მწვანე. შეგრძნებებს ქმნიან, მაგრამ იმ შემთხვე-
ჰარმონიზირებული და თავისი პროპო- ვაში როდესაც სივრცობრივი შესაბამისო-
ციული ზომებით შესაბამისი ფერადი ბები დარღვეულია, იქმნება უკმაყოფი-
სიბრტყეები ქმნიან მდგრადობის და ლების და ირაციონლური შეშფოთების
სიმშვიდის შთაბეჭდილებას. შეგრძნებები.

თუ

კომპოზიციაში სივრცის ფერებს
შორის ჰარმონიული დამოკიდებულე-
ბების ნაცვლად დომინირებს რომელი-
მე ერთი ფერი, მაშინ კომპოზიცია იძანს
განსაკუთრებულ ექსპრესიულ აქტივო-
ბას. ფერთა ურთიერთობების შესაბა-
მისობა მხატვრის მიერ დასახული
მიზნის მისაღწევად არის განპირობე-
ბული და დამოკიდებულია მხატვრის
მიერ არჩეული თემის, მხატვრულ
ალღოსა და გემოვნებაზე. მკვეთრად
გამოხატუ-ლი ფერთა გავრცელების
კონტრასტის შემთხვევაში იქმნება
სრულიად სრულიად განსხვავებული
შთაბეჭ-დილებები. ამის მაგალითია (N)
ნახატზე მინიმალური რაოდენობით
წარმოდ-გენილ წითელს მწვანე ფერის
ფონზე. მწვანეს წითელი ფერის მიმართ
უმეტესი ადგილი უკავია, რის გამოც
სიმულტანური კონტრასის კანონის
მიხედვით წითელი უფრო მკვეთრ
ჟღერადობას იძენს. იმ განყოფილებაში
სადაც სიმულტანურ კოტრასტს
ეძღვნება, დავადგინეტთ, რომ მხედვე-
ლობის თავისებურებების გამო ყოველ
მოცემულ ფერზე თვალი ითხოვს
დამატებით ფერს. ამ მოვლენის
მიზეზები დღემდე დაუდგენელია,
ყველა ალბათობიდან გამომდინარე
ადამიანის ორგანიზმი დაქვემდებარე-
ბულია სტრესისაგან დაცვისა და ფსი-
ქოლოგიური წონასწორობის შენარ-
ჩუნებისათვის. ალბათ იმავე მიზნი-
თაა განპირობებული თავისი განსა-
კუთრებული ქმედებებით, ფერის
გავრცელების კონტრასტი. როდესაც
სასურათე ზედაპირზე მოხვედრილი
მცირე რაოდენობის და ფართობის
მქონე ფერი, თითქოს „საგანგაშო“
მდგომ-რეობაში ჩავარდნილი თავდაც-
ვის პირობებში რეაგირებს, შედარებით
უფრო მკვეთრ და ნათელ შთაბეჭდ-
ლებას ქმნის ვიდრე ჰარმონირებულ
პროპორციებში გამოყენების დროს. ეს
ფაქტი ცნობილია როგორც ბიო-
ლოგებისატვის ასევე მებაღეებისათ-
ვის, როდესაც მცენარე, ცხოველი და
ადამიანიც გაუსაძლის - ექსტრემა-
ლურ მდგომარეობაში რომ ვარდება,
ცნობილია ამ დროს იღვიძებს თვით
გადარჩენის ინსტიქტი და შედეგად
ხელსაყრელ მომენტში მაღალი შედე-
გების მიღწევა შეუძლია. დაახლოებით
იგივე ხდება როდესაც დიდი ხნის
განმავლობაში სურათზე მივაბყრობთ
ყურაღებას ერთ რომელიმე ფერს,
რომელსაც უმნიშვნელო ადგილი უკავია
სასურათე ზედაპირზე, მაშინ
მოგვეჩვენება თითქის ამ ფერს თან-
დათანობით ემატება ინტენსიურობა და
აღქმის სიმძაფრე. ორი ურთიერთ
გამაძლიერებელ კონტასტის გამო-
ყენებით შესაძლებებლია სურათს
მიანიჭო არაჩვეულებრივი განწყობა და
ფერადოვნების იშვიათი ექსპრე-
სიულობა. ასეთ დროს გამოჩნდება
გავრცელების კოტრასტის განსაკუთ-
რებული უნარები - გარდაქმნას და
გააძლიეროს სხვა დანარჩენი კონტრა-
რასტების გამოვლინება. ნათელის და
ბნელის კონტრასტის განყოფილებაში
ბევრი ითქვა ფერის პროპორციულობის
შესახებ, როგორც ირკვე მხოლოდ
გავრცელების კონტრასტი ხსნის ფერის
პროპორციების კონტრასტების არსს.
თუ კომპოზიციაში, რომელსაც ნათე-ლის
და ბნელის კოტრასტი უდევს
საფუძვლად, მაშინ უმეტესი ბნელი
ნაწილი კონტრასტირებს უმცირესს
ნათელთან, ასეთი დაპირისპირების გამო
ნაწარმოებმა შეიძლება შეიძინოს განსა-
კუთრებული სიღრმისეული მნიშ-
ვნელობა და ემოციური დატვირთვა.
მაგალითისთვის რემბრანტის სურათში
„მამკაცი ოქროს მუზარადში“ კონტრას-
ტული დაპირისპირებაა მამკაცის მხარზე
მცირე ნათელ და ცივ ტონალობის ლაქას
და პორტრეტის თავის მთლიანი მოცუ-
ლობასთან დაპირიპირება მაყურებელს
უნებლიეთ აძალებს ჩაწვდეს პერსონის
პიროვნების განსაკუთრებულ მნიშვნე-
ლობაზე. მონდრიანის ნამუშერებში
წითელი, ყვითელი, ლურჯი ფერების
ზოლები-საგან შემდგარი კომპოზიცი-
ური სტუქტურა უკავია სურათში
გამოყენებული ფერების ჰარმონიულ
თანაზომიერებას. ბრეიგელის ნაწარმო-
ებში „იკაროსის დაცემა“ პეიზაჟის
ლურჯი-მწვანე-ყავისფერი კოლორიტის
კონტრასტული დაპირისპირებაა და
მეგუთნე გლეხის სამოსის მკლავებში
და საყელოზე წითელ-ნარინჯისფერით
ნაწერი ფერები სხვა როლს ასრულებს.
ის უზრუნველყოფს სურათის კოლო-
რიტულ და კომპოზიციურ მთლია-
ნობას. შესაბამისად შეთანმებული
ფერადოვანი სიბრტყეების პროპორ-
ციული თანაზომიერება იმდენად
მნიშვნელოვანია ფერწერული ნაწარ-
მოებზე მუშაობის დროს, რამდენადაც
მნიშვნელოვანია მხატვრის მიერ
ფერადი გამმის არჩევა, რადგან ყოველი
ფერის კომპოზიცია უნდა ამოდიოდეს
და ვითარდებოდეს ფერადი ლაქების
პროპორციული თანაფარდობის პრინ-
ციპებიდან. ფორმები, ფერადოვანი
სიბრტყეების სილუეტი და ზომები
უნდა იყოს გამპირობებული ფერის
ხასითის და ინტესიურობის გათვა-
ლისწინებით და არა საკუთვრივ
განსაკუთრებული სიღრმისეული მნიშ-
ვნელობა და ემოციური დატვირთვა.
მაგალითისთვის რემბრანტის სურათში
„მამკაცი ოქროს მუზარადში“ კონტრას-
ტული დაპირისპირებაა მამკაცის
მხარზე მცირე ნათელ და ცივ
ტონალობის ლაქას და პორტრეტის
თავის მთლიანი მოცულობასთან
დაპირიპირება მაყურებელს უნებლიეთ
აძალებს ჩაწვდეს პერსონის პიროვნების
განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე.
მონდრიანის ნამუშერებში წითელი,
ყვითელი, ლურჯი ფერების ზოლები-
საგან შემდგარი კომპოზიციური სტუქ-
ტურა უკავია სურათში გამოყენებული
ფერების ჰარმონიულ თანაზომიერებას.
ბრეიგელის ნაწარმოებში „იკაროსის
დაცემა“ პეიზაჟის ლურჯი-მწვანე-ყავის-
ფერი კოლორიტის კონტრასტული
დაპირისპირებაა. მეგუთნე გლეხის
სამოსის მკლავებსა და საყელოზე
წითელ-ნარინჯისფერით ნაწერი ფერები
სხვა როლს ასრულებს. ის უზრუნ-
ველყოფს სურათის კოლორისტულ და
კომპოზიციურ მთლიანობას. შესაბამი-
სად შეთანმებული ფერადოვანი
სიბრტყეების პროპორციული თანაზომი-
ერება იმდენად მნიშვნელოვანია ფერწე-
რული ნაწარმოებზე მუშაობის დროს,
რამდენადაც მნიშვნელოვანია მხატვრის
მიერ ფერადი გამმის არჩევა, რადგან
ყოველი ფერის კომპოზიცია უნდა
ამოდი-ოდეს და ვითარდებოდეს ფერა-
დი ლაქების პროპორციული თანა-
ფარდობის პრინციპებიდან. ფორმები,
ფერადოვანი სიბრტყეების სილუეტი და
ზომები უნდა იყოს განპირობებული
ფერის ხასითის და ინტესიურობის
გათვალისწინებით და არა ნახატის
გადაწყვეტილებით. თუ ყვითელს ლაქა
ნათელ ფერებთან შედარებით უნდა
გამოიკვეთოს, მაშინ მას მეტი ფარტობი
უნდა ეკავოს ვიდრე იგივე ლაქა
იმყოფება მუქი ფერბის გარემოცვასი
იომყოფება.