KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

OF TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ
ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

5G AĞ HABERLEŞMESİNDEKİ HÜCRE YAPILARI

TASARIM PROJESİ

Ece EROL
Abdurrahman AYDOĞAN

2021 -2022 GÜZ DÖNEMİ

1
 KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
OF TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ
ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

5G AĞ HABERLEŞMESİNDEKİ HÜCRE YAPILARI

TASARIM PROJESİ

Ece EROL
Abdurrahman AYDOĞAN

Bu projenin teslim edilmesi ve sunulması tarafımca uygundur.

Danışman : Dr. Öğr. Üyesi Emin TUĞCU

2021-2022 GÜZ DÖNEMİ

2
 IEEE Etik Kuralları
IEEE Code of Ethics

Mesleğime karşı şahsi sorumluluğumu kabul ederek, hizmet ettiğim toplumlara ve üyelerine en
yüksek etik ve mesleki davranışta bulunmaya söz verdiğimi ve aşağıdaki etik kurallarını kabul ettiğimi
ifade ederim:

1. Kamu güvenliği, sağlığı ve refahı ile uyumlu kararlar vermenin sorumluluğunu kabul
etmek ve kamu veya çevreyi tehdit edebilecek faktörleri derhal açıklamak;
2. Mümkün olabilecek çıkar çatışması, ister gerçekten var olması isterse sadece algı
olması, durumlarından kaçınmak. Çıkar çatışması olması durumunda, etkilenen
taraflara durumu bildirmek;
3. Mevcut verilere dayalı tahminlerde ve fikir beyan etmelerde gerçekçi ve dürüst olmak;
4. Her türlü rüşveti reddetmek;
5. Mütenasip uygulamalarını ve muhtemel sonuçlarını gözeterek teknoloji anlayışını
geliştirmek;
6. Teknik yeterliliklerimizi sürdürmek ve geliştirmek, yeterli eğitim veya tecrübe olması
veya işin zorluk sınırları ifade edilmesi durumunda ancak başkaları için teknolojik
sorumlulukları üstlenmek;
7. Teknik bir çalışma hakkında yansız bir eleştiri için uğraşmak, eleştiriyi kabul etmek ve
eleştiriyi yapmak; hatları kabul etmek ve düzeltmek; diğer katkı sunanların emeklerini
ifade etmek;
8. Bütün kişilere adilane davranmak; ırk, din, cinsiyet, yaş, milliyet, cinsi tercih, cinsiyet
kimliği, veya cinsiyet ifadesi üzerinden ayırımcılık yapma durumuna girişmemek;
9. Yanlış veya kötü amaçlı eylemler sonucu kimsenin yaralanması, mülklerinin zarar
görmesi, itibarlarının veya istihdamlarının zedelenmesi durumlarının oluşmasından
kaçınmak;
10. Meslektaşlara ve yardımcı personele mesleki gelişimlerinde yardımcı olmak ve onları
desteklemek.

IEEE Yönetim Kurulu tarafından Ağustos 1990’da onaylanmıştır.

3
 ÖNSÖZ

Bu tez Karadeniz Teknik Üniversitesi Of Teknoloji Fakültesi Elektronik ve Haberleşme

Mühendisliği Anabilim Dalı, Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Lisans Programı’nda
yapılan bir çalışmadır.
Burada sunulan çalışmanın, her nesil haberleşme teknolojilerinin ve bunların beraberinde
gelişen teknolojilerin daha iyi anlaşılması konusunda yapılacak çalışmalara yardımcı olmasını
diliyoruz.
Bu lisans çalışmasının hazırlanması ve sunulacak en uygun hale getirilmesine kadar bizden
yardımlarını ve önerilerini esirgemeyen Sayın Dr. Emin TUĞCU ve Sayın Ahmet Çil’e ve her
zaman bize destek olan ailelerimize teşekkür ederiz.

Ece EROL
Abdurrahman AYDOĞAN
Trabzon, 2022

4
 İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ..................................................................................................................................................4
İÇİNDEKİLER....................................................................................................................................5
ÖZET....................................................................................................................................................8
ŞEKİLLER DİZİNİ.............................................................................................................................9
TABLOLAR DİZİNİ.........................................................................................................................11
SEMBOLLER DİZİNİ.......................................................................................................................12
1. GENEL BİLGİLER.......................................................................................................................16
1.1. Giriş...........................................................................................................................................16
Telekomünikasyon Nedir?.................................................................................................................17
Telekomünikasyon Tarihi..................................................................................................................17
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği............................................................................................18
Telekomünikasyon Sektörü İçindeki Alt Bölümler..........................................................................18
Diğer Anlamları: Haberleşme ve İletişim.........................................................................................18
Telekomünikasyon Ana Bilim Dalı araştırma ve Uygulama Alanları............................................19
Kablosuz Telekomünikasyon Ağı Nedir? Aşamaları Nelerdir?......................................................20
Mobil İletişim Teknolojisi Hakkında Genel Bilgiler........................................................................21
Hücresel Ağ.........................................................................................................................................22
Hücreler Arası Geçiş..........................................................................................................................23
GSM....................................................................................................................................................24
Nesilleri............................................................................................................................................24
GSM Çeşitleri:....................................................................................................................................25
1G (1. Nesil).........................................................................................................................................25
Avantajları........................................................................................................................................25
Dezavantajlar...................................................................................................................................26
1G Sisteminin Temel Özellikleri.......................................................................................................26
2G (2. Nesil).........................................................................................................................................26
Avantajları........................................................................................................................................27
Gelişmeler........................................................................................................................................27
Sorunlar............................................................................................................................................27
2G Sisteminin Temel Özellikleri:......................................................................................................28
GPRS (2.5 G).....................................................................................................................................28
EGPRS (2.75G)..................................................................................................................................29
3G (3. Nesil).........................................................................................................................................30
Sorunlar............................................................................................................................................31

5
 3G Sisteminin Temel Özellikleri:......................................................................................................31
2G'den Evrimi...................................................................................................................................32
2G'den 2.5G'ye Geçiş (GPRS)...........................................................................................................32
2.5G'den 2.75G'ye Geçiş (EDGE)......................................................................................................32
4G'ye Evrimi.....................................................................................................................................32
UMTS................................................................................................................................................32
CDMA2000.......................................................................................................................................33
WiMAX.............................................................................................................................................33
WiMAX Teknolojisi ve Şebeke Elemanlar...............................................................................34
IEEE Standartları (WiMAX ve Wi-Fi)................................................................................................35
HSPA.................................................................................................................................................36
HSPA+...............................................................................................................................................36
DECT.................................................................................................................................................37
IP DECT.............................................................................................................................................37
4G (4. Nesil)......................................................................................................................................39
IPv6..................................................................................................................................................40
Gelişmiş Anten Sistemleri................................................................................................................41
LTE..............................................................................................................................................42
5G (5. Nesil)......................................................................................................................................44
Yeni Antenler ve Hücre Boyutları....................................................................................................51
Sağlık Riskleri...................................................................................................................................51
5G’den Dolayı Radyasyon Maruziyeti.............................................................................................52
5G Uyduları......................................................................................................................................53
YAPI BİYOLOJİSİ ÖNERİLERİ.............................................................................................................53
5G Nasıl Ölçülür ?.............................................................................................................................54
5G’de Kullanılan Teknolojiler..........................................................................................................55
5G’nin Frekansları............................................................................................................................55
5G’nin Dezavantajları......................................................................................................................56
5G Telefonlar...................................................................................................................................56
Türkiye’de 5G’nin Varlığı.................................................................................................................56
6G ‘nin Şimdiden Konuşulma Sebebi...............................................................................................57
5G Radyo ve Heterojen Ağlar..........................................................................................................57
Baz İstasyonları ve Hücre Yapısı......................................................................................................59
Çok Yönlü Baz İstasyonu..................................................................................................................60
Frekans Planlama.............................................................................................................................64
Hücresel Ağlar....................................................................................................................................66

6
 Baz İstasyonu Kanal Kapasitesi Hesabı............................................................................................68
BEŞİNCİ NESİL TEKNOLOJİNİN ETKİLEŞİMDEKİ TEKNOLOJİLER.............................103
1-Cihazdan Cihaza İletişim (D2D)...................................................................................................103
2 -Görünür Işıkla İletişim (VLC)......................................................................................................103
3 -Makine Tipi İletişim (MTC)........................................................................................................104
4-Nesnelerin İnterneti (IoT)..........................................................................................................104
4.1 Uygulama Alanları.............................................................................................................106
4.2 Önemli Kavramlar ve Alt Başlıklar..................................................................................107
KAYNAKÇA....................................................................................................................................115

7
 ÖZET

Günümüzde yaşam şartlarının da gereğiyle beraber haberleşme sektöründe kullanıcı

sayısı ve talepler her geçen gün artmaktadır. Artık daha hızlı veri aktarımı ve daha güvenilir
olan sistemlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da bant genişliklerinin ve veri transferinin
arttırılması anlamına gelmektedir. Bu durumda ortaya çıkan teknolojilerden LTE (Long Term
Evolution) hayata geçmiştir. Daha sonra 5G ile birlikte daha hızlı veri iletimi sağlanabilmiştir.
Fakat 5G ile birlikte daha karmaşık sorunlar türemiştir ve bu alanda yaşanan gelişmeler yeni
çözümler üretilmesine sebep olmaktadır.
Bu çalışma kapsamında eski nesil iletişim teknolojileri ve yeni nesil iletişim teknolojiler ile
beraber bunların getirmiş olduğu yeni teknolojilerden bahsedilmiştir. Ayrıca kullanıcıya
sunulan 2G, 3G ve 4G teknolojilerinin yanı sıra 5G teknolojisinin de hayatımıza girebilmesi
için hücre yapılarının, avantajlarının ve dezavantajlarının araştırılması sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: 5G, Hücre, Kanal Modeli, Makro, Mikro, Piko, Femto, Milimetre Dalga

8
 ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1. Kablosuz teknolojilerin aşamaları

Şekil 2. Hücresel ağ örneği
Şekil 3. GPRS baz istasyonu örneği
Şekil 4. Bir sektör anteni ve kablosuz modem bulunan WiMAX baz istasyonu ekipmanı
Şekil 5. WiMAX Şebeke Mimarisi
Şekil 6. 3G, 4G ve 5G teknolojilerinin hız görseli
Şekil 7. Cep telefonu iletişiminin evrimi
Şekil 8. 5G’nin 4.5G’ye Oranla Getireceği Değişimleri Gösteren Şema
Şekil 9. Bir Telekom sahasının yaklaşık 90 MHz genişliğindeki bir kanalının spektrumu
Şekil 10. Bir Vodafone sahasının hücresel sinyalinin zaman analizi
Şekil 11. Mobil İletişim Teknolojileri
Şekil 12. 2 G’den 5 G ‘ye Spektal Verimlilikteki Değişim
Şekil 13. Çok yönlü baz istasyonunun teorik ve gerçekteki kapsama alanı gösterimi
Şekil 14. Yönlü ve eğimli baz istasyonu anten örneği
Şekil 15. Yönlü ışıma yapan antenlerin sektör bazlı teorik ve gerçekteki gösterimi.
Şekil 16. Frekans planlama teorik gösterimi
Şekil 17. Hücre kenarında bir kullanıcının olduğu temsili durum
Şekil 18. Temsili olarak aynı alan içindeki 5G ve 4G hücre sayısı gösterimi
Şekil 19. Temsili hücresel ağ mimarisi
Şekil 20. Tek bir NR kanal için kaynak blokları ve kanal bant genişliği tanımı
Şekil 21. Beşinci nesil servis tabanlı sistem mimarisi
Şekil 22. Yazılım tabanlı şebeke mimarisi örneği
Şekil 23. Şebeke fonksiyonları sanallaşma NFV mimari
Şekil 24. Şebeke ağ dilimleri
Şekil 25. Beşinci nesil standartlaşma yol haritası
Şekil 26. Çatı görevi yapan makro hücrenin temsili gösterimi

9
Şekil 27. Gerçek bir kırsal makro hücre yapısı örneği
Şekil 28. Gerçek bir kentsel makro hücre örneği
Şekil 29. Kimlik doğrulama mesaj dizi şeması
Şekil 30. Uluslararası mobil abone kimliği
Şekil 31. Mobil şebeke içinde mobil abone kimlik yakalayıcı örneği
Şekil 32. Şebeke fonksiyonları sanallaştırma kaçış saldırı senaryosu
Şekil 33. Beşinci nesil sistemine dışardan gelen veri iletişim şeması
Şekil 34. Beşinci nesil hücresel ağ tehditlerin türleri
Şekil 35. Makineden Makineye ve Nesnelerin İnterneti karşılaştırması

10
 TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1. Günümüz kablosuz telekomünikasyon teknolojilerinin özellikleri

Tablo 2. 4G teknolojisinin teknik özellikleri
Tablo 3. 5G için bazı tanımlı frekanslar
Tablo 4. 3GPP tarafından tanımlanan frekans aralıkları
Tablo 5. 5G’de desteklenen modülasyon şeması
Tablo 6. 5G teknolojisinin teknik özellikleri
Tablo 7. Nesil’e göre baz istasyonu isimlendirilmesi
Tablo 8. FR1 için transmisyon bant genişlik yapılandırması
Tablo 9. FR2 için transmisyon bant genişlik yapılandırması
Tablo 10. 5G NR için temel bağlantı seviyesi performansını açıklayan parametreleri
Tablo 11. Frekansa bağlı BS de oluşan NF ve IM değerleri
Tablo 12. LTE-A SV gereksinimleri tablosu
Tablo 13. Baz istasyonu taşıyıcı çıkış gücü limitleri
Tablo 14. UE tiplerine göre maksimum çıkış gücü limitleri
Tablo 15. Beşinci nesil güvenlik sorunları
Tablo16. Popüler IoT platformları ve bazı özellikleri

11
 SEMBOLLER DİZİNİ

AMC Uyarlanabilir Modülasyon ve Kodlama (Adaptive Modulation and Coding)

AMPS Gelişmiş Cep Telefonu Sistemi (Advanced Mobile Phone System)
BP Kırılma Noktası (Breakpoint)
BS Baz İstasyonu (Base Station)
BTS Baz Alıcı-Verici İstasyonu (Base Transceiver Station)
CA Taşıyıcı Birleştirme (Carrier Aggregation)
CATT Çin Telekomünikasyon Teknolojisi Akademisi (Chinese Academy of
Telecommunications Technology)
CDMA 2000 Kod Bölmeli Çoklu Erişim 2000 (Code Division Multiple Access 2000)
CP-OFDM Döngüsel Önekli- Ortogonal Frekans Bölmeli Çoklu Erişim (Cyclic Prefix
Orthogonal Frequency-Division Multiple Access)
dB Desibel (Decibel)
dBm Desibel Miliwatt (Decibel-milliwatts)
D-AMPS Dijital- Gelişmiş Cep Telefonu Sistemi (Advanced Mobile Phone System)
DFT-s-OFDM Ayrık Zamanlı Fourier Dönüşümü- yayılmış (Discrete Fourier Transform-
spread-OFDM)
DL Aşağı Bağlantı (Downlink)
DS Çift Eğim (Dual Slope, DS)
DQPSK Diferansiyel Karesel Faz Kaymalı Anahtarlama (Differential Quadrature Phase Shift
Keying)
EDGE GSM Evrimi İçin Geliştirilmiş Veri Hızları (Enhanced Data Rates for GSM
Evolution)
eNB Gelişmiş
NodeB (Evolved NodeB)
FDMA Frekans Bölmeli Çoklu Erişim (Frequency Division Multiple Access)
FDD Frekans Bölmeli Çiftleme (Frequency Division Duplexing)

12
FM Frekans Modülasyonu (Frequency Modulation)
FR1 Frekans 1 (Frequency 1)
FR2 Frekans 2 (Frequency 2)
FSPL Serbest Uzay Yol Kaybı (Free Space Path Loss)
GMSK Gauss Minimum Kaydırmalı Anahtarlama (Gaussian Minimum Shift Keying)
gNB Yeni Nesil NodeB (Next Generation NodeB)
GPRS Genel Paket Radyo Sistemi (General Packet Radio System)
GSM Mobil İletişim İçin Küresel Sistem (Global System for Mobile Communications)
HSCSD Yüksek Hızlı Devre Anahtarlamalı Veri (High Speed Circuit Switched Data)
HSPA Yüksek Hızlı Paket Erişimi (High Speed Packet Access)
IEEE Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü (Institue of Electrical and Electronics
Engineers)
InH İç Mekân (Indoor House)
IMT 2000 Uluslararası Mobil Telekomünikasyon 2000 (International Mobile
Telecommunications 2000)
IMT – Advanced Uluslararası Mobil Telekomünikasyon- Gelişmiş (International Mobile
Telecommunications- Advantaced)
IP İnternet Protokolü (Internet Protocol)
ITU Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (International Telecommunication Union)
IoT Nesnelerin İnterneti (Internet of Things)
LOS Direkt Görüş (Line Of Sigt)
LTE Uzun Süreli Gelişim (Long Term Evolution)
LTE-A Uzun Süreli Gelişim- Gelişmiş (Long Term Evolution-Advantage)
METIS 2020 Bilgi Toplumu İçin Mobil ve Kablosuz Haberleşme Sağlayıcıları (Mobile and
Wireless Communications Enablers for the Twenty-twenty Information Society)
mmMAGIC Beşinci Nesil Entegre İletişim için Milimetre Dalga Tabanlı Mobil Radyo
Erişim Ağı (Millimetre-Wave Based Mobile Radio Access Network for Fifth Generation
Integrated Communications)
MIMO Çoklu Giriş ve Çoklu Çıkış (Multiple-Input and Multiple-Output)
MU-MIMO Çok Kullanıcılı MIMO (Multi User-MIMO)
NLOS Görüş Hattı Dışı (Non-Line of Sigt)
NMT İskandinav Mobil Telefon (Nordic Mobile Telephone)
NOMA Ortogonal Olmayan Çoklu Erişim (Non-Orthogonal Multiple Access)
13
NR Yeni Radyo (New Radio)
NRB Kaynak Bloklarının Sayısı (Numbers of Resource Blocks)
NYU-Wireless New York Üniversitesi-Kablosuz (New York University-Wireless)
OFDMA Ortogonal Frekans Bölmeli Çoklu Erişim (Orthogonal Frequency Division Multiple
Access)
O2I Dışardan İçeriye (Outdoor to Indoor)
QPSK Karesel Faz Kaydırmalı Anahtarlama (Quadrature Phase Shift Keying)
QAM Karesel Genlik Modülasyonu (Quadrature Amplitude Modulation)
PDC Pasifik Dijital Hücresel (Pacific Digital Cellular)
PL Yol Kaybı (Path Loss)
PSK Faz Kaydırmalı Anahtarlama (Phase-Shift Keying)
RECSEN Alıcı Hassasiyeti (Receiver Sensitivity)
RMa Kırsal Makro (Rural Macro)
SC Alt Taşıyıcı (Sub-Carrier)
SC-FDMA Tek Taşıyıcılı- Frekans Bölmeli Çoklu Erişim (Single CarrierFrequency Division
Multiple Access)
SDL Tamamlayıcı Aşağı Bağlantı (Supplementary Downlink)
SF Gölgeleme Etkisi (Shadow Fading)
SMS Kısa Mesaj Servisi (Short Message Service)
SU-MIMO Tek Kullanıcılı MIMO (Single User- MIMO)
SINR Sinyal Girişim artı Gürültü Oranı (Signal to Interference plus Noise Ratio)
SS Tek Eğim (Single Slope, SS)
TACS Toplam Erişim İletişim Sistemi (Total Access Communication System)
𝑇𝑁 Anten Sayısı
TDD Zaman Bölmeli Çoğullama (Time Division Duplex)
TD-SCDMA Zaman Bölmeli Senkron Kod Bölmeli Çoklu Erişim (Time Division
Synchronous Code Division Multiple Access)
TDMA Zaman Bölmeli Çoklu Erişim (Time Division Multiple Access)
UE Kullanıcı Ekipmanı (User Equipment)
UL Yukarı Bağlantı (Uplink)
UMa Kentsel Makro (Urban Macro)
UMi Kentsel Makro (Urban Micro)
14
UMTS Evrensel Mobile Telekomikasyon Sistemi (Universal Mobile Telecommunications
System)
WIMAX Mikrodalga Erişimi için Dünya Çapında Birlikte Çalışabilirlik (Worldwide
Interoperability for Microwave Access)
Wi-Fi Kablosuz Bağlantı Alanı (Wireless Fidelity)
W-CCDMA Geniş Bant- Kod Bölmeli Çoklu Erişim (Wideband- Code Division Multiple
Access)
WRC Dünya Radyo Konferansı (World Radio Conference)
1xRTT 1 Kez Radyo İletim Teknolojisi (1 Times Radio Transmission Technology)
3GPP 3. Nesil Ortaklık Projesi (3rd Generation Partnership Project)
3GPP2 3. Nesil Ortaklık Projesi 2 (3rd Generation Partnership Project 2)
5GCM 5G Kanal Model (5G Channel Model)

15
1. GENEL BİLGİLER

1.1. Giriş

Her türlü teknolojinin gün geçerek daha çok geliştiği ve daha da gelişmek zorunda
olduğu günümüz teknolojilerinde insanın en temel gereksinimlerinden olan haberleşme
teknolojilerinin insanlığa daha yararlı olabilmesi haline getirmek gerekmektedir. Haberleşme
teknolojilerinin en yararlı hale getirilmesi, bu gelişen teknolojilerle birlikte kullanıcıların daha
iyi haberleşmesi, daha geniş alanlara ulaşabilme ve böylece daha çok kullanıcıya ulaşma
sağlanmasıdır. Özellikle günümüz şartlarında gerek Kovid-19 salgının başlaması, gerek
depremlerin artması nedeniyle her yere haberleşmenin sağlanması ve bu haberleşme verilerine
daha yüksek hızda ulaşma ihtiyacı giderek artmaktadır.
Bu sebeplerle bu ihtiyaçları düşünerek haberleşme teknolojilerinin araştırılması
incelenmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. 1. nesil haberleşme teknolojilerinden başlayarak
yeni nesil haberleşme teknolojileri olan 4.5G ve 5G gibi teknolojilerin yani yeni çalışma
frekanslarının daha da geliştirilmesi ve kalitesinin artırılması oldukça önemlidir.
Kullanıcıların bu teknolojilerden nasıl yararlanabileceği ve bu teknolojilerin avantajları ve
dezavantajları da incelenmesi gereken önemli huşulardandır.
Bu teknolojiler ile birlikte haberleşme teknolojisinin önemi giderek daha çok artmaktadır.
Normal olarak bu teknolojiler ile gelen stratejik güvenlik hususları ortaya çıkmaktadır.
Devletler ve birçok ülke için güvenlik adına oldukça önemli bir konuma yükselmiştir. Bu
sebeple bu yazıda asıl olarak araştırılan konu 5G ve hücre yapıları olmuştur.
5G birçok konunun ve teknolojinin birleşimiyle oluşan oldukça karmaşık bir yapıdır.
5G’nin bu geniş kapsamlı oluşu sebebiyle bu çalışmada 5G’nin genel özelliklerinden ve hücre
yapılarından bahsedilmiştir.
Bu çalışmada eski nesil iletişim teknolojilerinden yeni nesil iletişim teknolojilerine kadar
olan iletişim teknolojileri tanıtılmıştır. Bu çalışma ile nesiller arası farklılıklar, kapasite ve
kalite gibi hususlar daha iyi anlaşılabilir olup, bu çalışma bu modellerin iyileştirilmesi ve daha
iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.

16
 Telekomünikasyon Nedir?

Telekomünikasyon, sinyallerin, mesajların, yazıların, görüntülerin ve seslerin veya bunlara

benzer herhangi bir vasıftaki bilginin tel, radyo, optik veya diğer elektromanyetik sistemler ile
karşı tafa gönderilip alınması işlemidir. Telekomünikasyon, iletişimde bulunacak tarafların
birbirleriyle karşılıklı olarak bilgi transferini yaparken teknolojiden veya bu teknolojileri
kullanan cihazlardan yararlanıldığı zaman oluşan eylemdir.
Telekom olarak da yaygın olarak adlandırılan telekomünikasyon, önemli uzaklıklar
arasında elektronik sistemlerle bilgi değiş tokuşunda bulunmaktır. Her çeşit kaynağın yani
konuşma, veri veya video iletimini ifade eder. Özetleyecek olursak birden daha çok kişinin
teknolojiden yararlanarak karşılıklı bilgi değişimi yapması denilebilir.
Kablоsuz iletişimde devrim, 20. yüzyılın іlk on yılındа başladı. 1909’da Fizikte Nobеl
Ödülü’nü kаzаnаn Guglielmo Marcоni elektronіk tеlеkomünikasyon аlаnındаki başka
stratejik öncü mucitler vе geliştiriciler sayesinde radyo iletişimindeki önemli ölçüde
gelişmeler oldu. Bunlar araѕında, Charles Wheatstоne okunuşu Samuеl Morse (telgraf
mucitlеri) Antonio Mеucci оkunuşu Alexander Graham Bell (telefonun уaratan ve
geliştiricileri) Edwin Armstrong okunuşu Lee оkunuşu Forest (radyo mucitleri), başkaсa
Vladimir K. Zworykin, John Logiе Baird ve Philo Fanѕworth (tеlеvizyonun
muсitlerinden bazıları). Kablоsuz iletişimde devrim, 20. yüzyılın іlk on yılındа başladı.
1909’da Fizikte Nobеl Ödülü’nü kаzаnаn Guglielmo Marcоni elektronіk
tеlеkomünikasyon аlаnındаki başka stratejik öncü mucitler vе geliştiriciler türünden
radyo iletişimindeki önemli ölçüde gelişmeler oldu. Bunlar araѕında, Charles Wheatstоne
okunuşu Samuеl Morse (telgraf mucitlеri) Antonio Mеucci оkunuşu Alexander Graham
Bell (telefonun уaratan ve geliştiricileri) Edwin Armstrong okunuşu Lee оkunuşu
Forest (radyo mucitleri), başkaсa Vladimir K. Zworykin, John Logiе Baird ve Philo
Fanѕworth (tеlеvizyonun muсitlerinden bazıları).

Telekomünikasyon Tarihi

Telekomünikasyon kelimesinin geçmişini göz önüne alacak olursak telekomünikasyon,

Yunan dilindeki “uzak” anlamını taşıyan aynı zamanda tele- ön ekinden ve “paylaşmak”
olarak Türkçeye çevrilebilen Latin dilindeki communicare kelimesinden oluşmaktadır.
Kıymetli telekomünikasyon teknolojilerine örnek verecek olursak telgraf, telefon, radyo,
televizyon, video, uydular, kapalı bilgisayar ağları ve insanlara açık internet bu örneklerden
bazılarıdır.

Uluslararası Telekomünikasyon Birliği

17
 Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (İngilizce: International Telecommunication
Union, ITU) ana merkezi konumu Cenevre şehrinde bulunan ve telekomünikasyon alanında
birden fazla standardı oluşturan bir kuruluştur. ITU, 17 Mayıs 1865 tarihinde, aralarında
Türkiyemizin de bulunduğu 20 kurucu üye ülkeler tarafından Parisn şehrinde Uluslararası
Telgraf Birliği ismiyle kurulmuştur.
Telekomünikasyon Sektörü İçindeki Alt Bölümler

Kablosuz haberleşme, haberleşme ekipmanları, sinyal işleme sistemleri ve ürünleri, uzak

alan taşıyıcıları yani uzak mesafe taşıyıcıları, yerli Telekom hizmetleri, yabancı Telekom
hizmetleri ve farklı türdeki iletişim hizmetleridir. Sektördeki en hızlı büyüme payı şüphesiz
kablosuz iletişime aittir; çünkü iletişim ve hesaplama giderek artan bir şekilde mobil
cihazlara geçmektedir.
Bu alanın en büyük zorluğundan bahsedecek olursak, İletişim sistemleri kullanıcılarının
giderek artan tüketimi ve sürekli olarak veri içeriği oluşturmaları sebebiyle daha hızlı internet
bağlantısı taleplerine yetişmeye çalışmak ve böylece aşırı miktarda sermaye harcaması
yapmaktır. Bu sermayeyi ve tüketicilerin taleplerini yerine getirebilen şirketler büyümeyi ve
gelişimi sağlayabileceklerdir.

Diğer Anlamları: Haberleşme ve İletişim

Telekom (Haberleşme, İletişim), herhangi yapıdaki bir verinin yani bilginin herhangi bir
ortam ile iletimidir. Haberleşmenin gerçekleşebilmesi için yalnızca bir verinin iletimi değil
alıcı tarafta doğru bir biçimde algılanabilmesi ve yeniden elde edilmesi gerekiyor.
Haberleşme Biliminin temelde üzerinde durduğu başlık, verilerin yani bilgilerin bir yerden
ve bir ortam üzerinde, başka bir yere ulaşmasını sağlamak için ihtiyaç duyulan, bütün
basamakları ortaya koymak, sınıflandırmak, güzelleştirmek ve ileriye taşımaktır. Elektrik-
Elektronik Mühendisliğinin diğer anabilim dallarına göre biraz daha fazla matematik bilgisi
ve kullanma yeteneği ve teoremler içermektedir. Bütün teoremler üst düzey matematik
seviyesinde anlatılmaktadır.
Yukarıda bahsedilen hedefler doğrultusunda, verinin yapısının değişikliğe uğratılması,
sıkıştırılıp küçültülmesi, şifrelenmesi, hatalara karşı savunması, yapılan hataların tespit
edilerek doğrularıyla değiştirilmesi, şifresinin çözümlenmesi, ilk andaki yapısına geri
döndürülebilmesi biçiminde sıralanabilir olan işlem adımlarının hepsi Haberleşme biliminin
araştırma kapsamına girer.

Telekomünikasyon Ana Bilim Dalı araştırma ve Uygulama Alanları

 Analog ve Sayısal İletişim Sistemlerinin İlkeleri ve Tasarımı

 Telsiz İletişim Sistemleri ve Şebekeleri

18
  Sayısal Modülasyon Teknikleri
 Kanal Kodlama, Kodlamalı Modülasyon
 Turbo ve Kutupsal Kodlar
 Çok-girişli Çok-çıkışlı Sistemler
 Çeşitleme Teknikleri
 Ağ Kodlama
 Veri İletişimi
 İstatistiksel İşaret İşleme
 Kafes Süzgeçler
 Sayısal Görüntü İşleme, Sayısal Video İşleme, Ses İşleme
 İstatistiksel Örüntü Çözme ve Sınıflandırma
 Hedef Sezme ve Tanılama
 Çoğul ortam İçerik Güvenliği (Multimedia Content Security,
 Biyomedikal Sinyallerin İncelenmesi

Kablosuz Telekomünikasyon Ağı Nedir? Aşamaları Nelerdir?

Kablosuz haberleşme, mobil cihazlar ve türevi olan cihazların üzerlerinden iletişim

kurabilmemize olanak sağlayan veya sağlayabilen bir network olarak bilinebilir. Çağımızdaki
kablosuz haberleşme ağları, 1G, 2G, 3G ve 4G diye 4 katagoriye ayırabiliriz.
Kablo kullanılmayan teknolojiler, artan istekleri ve daha fazla şartname gerekliliklerini
karşılayabilmek için devamlı bir şekilde iyileşmektedir. Bunun nedeni tüketiciler gün geçtikçe
bilgi sayısı ve ekipman miktarı artış göstermektedir. İlerleyen zamanlarda ağ teknolojileri,
aşırı hızlı, çok fazla özelliklere sahip ve çok iyi denebilecek seviyede verileri
koruyabileceğinden emin olunan mobil ağlar sağlayabilecektir.

19
 Mobil İletişim Teknolojisi Hakkında Genel Bilgiler

Mobil iletişim teknolojilerine ilk adım 1982 yılında 1G teknolojisi ile atılmıştır. 1G
teknolojisi analog ve sadece ses iletimi sağlayabiliyordu. Daha sonra sayısal temelli 2G
teknolojisi geliştirildi bu teknoloji sayesinde iletişim sistemleri belirli nitelikte evrim geçirdi
diyebiliriz. 2G teknolojisi de ses iletimi sağlıyordu ama sayısal temelliydi. Daha sonra 3G
teknolojisi ortaya çıktı bu teknoloji sayesinde iletişim sistemleri büyük oranda evrim geçirdi
diyebiliriz.3G teknolojisi ile ses ve veri paketlerinin iletimi sağlanabildi bu sayede görüntülü
konuşma yapılabildi. 3G teknolojisi sayesinde akıllı telefonlar ortaya çıkmaya başladı.
Daha sonra artan tüketici talepleri ve veri miktarı yüzünden 4G teknolojisi ile IP tabanlı
iletişime geçildi ve bu teknoloji sayesinde yeni ve daha gelişmiş teknolojiler ortaya çıkacaktır.

Hücresel Ağ

 Hücresel ağ, birden fazla radyo hücreleri ile yapılmış olan bir kablosuz network türüdür.
Radyo hücresi demek yerine sadece hücre de denilmektedir. Her baz istasyonu bir hücreye
hizmet vermektedir. Günümüzdeki tanınmış örneklerine  GSM, DECT veya Wi-Fi örnek
olarak verilebilir.
Hücresel ağlar, normal ağlara göre birçok avantaja sahiptir:
Daha yüksek kapasite
Daha az güç harcaması
Daha iyi kapsama
Her baz istasyonu, bilenen bir kapasiteye sahiptir: bu kapasitelerin miktarıs, GSM 900
standardında yüzlerle, GSM 1800 standardında binlerle, 3G teknolojisinde gigabit
seviyelerinde ortaya konulsa bile her halukarda bir bitim noktası vardır. Bu veriler göz
önünde bulundurulacak olursak çok geniş bir alana tek antenden üzerinden iş yapmak akla
uygun olmayacaktır. Hücresel sistemlerde, her hücre belirli bir alana hizmet sağladığı için ve
o alandaki insan sayısı yani cihaz sayısı hemen hemen belirli olduğu için yük
dağıtımı yapılabilmektedir.

20
 Hücreler Arası Geçiş

Bir hücresel network yapısında, hücre yapılarından faydalanırken yani, GSM standartında

konuşma veya bilgi aktarımı esnasında sistemi kullanan kişilerin konum değiştirmesi ve
konum değiştirdiği alanın baya geniş olması; kullanan kişilerin bir hücrenin kapsama
bölgesinden çıkıp başka bir hücrenin kapsama bölgesine girebilmesini sağlar.
Bir hücreden diğer bir hücreye geçişte, kullanıcı hücreden hücreye geçiş yaparken mevcut
haberleşmenin aksamamasını sağlar. Bu oluşan durum, aşağıdaki şekilde oluşabilir:
Bir hücreden diğer hücreye geçiş yapacağını "algılayan" kullanıcı cihazı, başka
hücrenin baz istasyonuna geçme isteğini bildiren bir ileti ulaştırır. Bu sırada, kullanıcıya
hizmet eski hücrenin baz istasyonu tarafından sağlanır.
kullanılan baz istasyonunun yönetici bloğu, belirli kontrol işlemlerinden sonra geçiş yapma
talebini kullanıcının o zaman diliminde bağlanmış olduğu baz istasyonuna iletir.
Bu iki baz istasyonu birbirleriyle uzlaştıktan daha sonra, mobil cihaza veya cep telefonu
olarak adlandırabileceğimiz cihaza "baz istasyonları arasında değişiklik yapmak istediğini
bildiren bir mesaj sinyali iletir.
Bu oluşan durumda, mobil cihazlar yani cep telefonları ve benzer cihazlar yeni baz
istasyonuna bağlanır ve haberleşme veya bilgi iletimi o istasyondan sürerler. Bu işlemler
yapılınca cep telefonun önceki baz istasyonunda kullandığı kaynaklar öteki kullanıcıların
kullanımına açık hale gelir.

GSM

Global System for Mobile Communications ( Mobil İletişim İçin Küresel Sistem)
kısaltılmış hali GSM, mobil cihazlardan biri olan cep telefonunun iletişim protokolüdür. GSM
önceden Avrupa Haberleşme Standartları Komitesi’nin alt kuruluşu olan Groupe Spéciale
Mobile (Mobil İletişim Özel Gurubu)’ın ismini taşıyordu. Daha sonraki zamanlarda bu
sistemin dünya çapında geniş kitlelere ulaşmasıyla yeni ismiyle bilinmeye başlandı.
Diğer standartlardan daha yaygın olarak kullanılan GSM standartı 212 ülkede 2 milyardan
daha fazla insanlarca kullanılıyor. Diğer standartlardan ayıran en mühim yetkinliğinden birisi
GSM standardını kullanan insanların aynı hat ile başka ülkedeki insanlarla görüşebilmesidir.
Bütün GSM standartları , hücresel ağ teknolojisini kullanır ve bir yerden bir yere giderken
yani gezerken bile bağlı olduğu hücreden diğer hücreye geçiş yapabilme yetkinliği vardır. Bu
durum göz önüne alınarak teoride, kapsama bölgesinden çıkılmaz ise cep telefonu ile GSM

21
standartı kullanılan bütün ülkeleri telefon konuşması kesilmeden dolaşmak mümkündür. Bu
durum sadece teorik olarak mümkündür çünkü şuan ki mevcut durumda her alanda baz
istasyonu bulunmamaktadır.
Geçmiş yıllarda Avrupa Birliği düşüncesinin yaygın olmaması sebebi ile Avrupa ülkeleri
farklı farklı ve birbirlerine uyum sağlamayan sistemler kullanıyordu. Daha sonra
bahsettiğimiz Avrupa birliği düşüncesi yaygın hale gelmeye başladı ve artık birbirleriyle
uyumlu ve kullanışlı sistemlerin kullanımı zorunlu hale geldi. Bu zorunlulukla birlikte Avrupa
Posta ve Telekomünikasyon İdareleri Birliği yani kısaca CEPT adlı gurup kurularak, Batı
Avrupa için ortak olarak kullanılacak bir mobil sistemin ortaya çıkabilmesine vesile olundu.
Bu grup Groupe Spéciale Mobile (özel mobil grup) ismini aldı ve bu sistemde GSM ismini
edindi. Daha sonra GSM Doğu Avrupa ve Avusturalya’ya yayıldı bunların peşi sıra ABD ve
Güney Amerika kesimleri de GSM sistemlerini kullanmaya başladı. Daha sonra dünyanın
farklı bölgelerine yayılma devam etti. Japonya ülkesi GSM sistemini kullanmamayı tercih etti
ve bu sistemle uyumlu olmayan bir mobil sistem kurdu ve kullanmaya devam etti.
Nesilleri

Mobil Telefonların yani taşınabilir olan telefonların sistemlerinin günümüze gelene kadar
bazı nesilleri vardır bu nesiller aşağıda belirtilmiştir.
 1G diye isimlendirilen sistem ilk nesil sistemdir ve bu sistemlerde, analog veri akışı
kullanılmıştır.
 2G diye isimlendirilen sistemler yani ikinci nesil sistemlerde 1G sistemlerine
farklılıkla sayısal veri akışı kullanılır.
 2.5G diye isimlendirdiğimiz ikinci nesil sistemlerde devre anahtarlamalı sistemlere
(GPRS) ek olarak paket bazlı veri iletişimin eklenmesi (EDGE) ile oluşan şebekeler
kullanılır yani 2.5 G sistemi bu şebekelerle anılır. GSM sistemi 2G ve aynı zamanda
2.5G kategorisinde bulunan ikinci nesil bir sistemdir
 3G diye isimlendirilen sistem yani üçüncü nesil sistem ile önceki nesillere göre daha
hızlı veri transferi ve aynı zamanda bant genişliğinin önceki sistemlere göre daha
verimli kullanımı sağlanabilmiştir. Ayriyeten veri ve multi medyanın gönderimi gibi
evrim niteliğindeki gelişmeler de 3G teknolojisi sayesinde gerçekleşmiştir.
 4G diye isimlendirilen dördüncü nesil sistem sayesinde kapsama bölgesi, kalite, hız
gibi özelliklerde ve 3G teknolojisi ile çözüme kavuşmamış olan sorunlara ve çözüm
bulunmaya çalışılmıştır. 4G mobil haberleşme sistemleri evrim niteliğindedir. Çünkü
4G teknolojisi IP tabanlı iletişimi sağlaması ile 5G ve daha sonrasında gelecek olan
sistemlere önayak olmuştur.

GSM Çeşitleri:
GSM sisteminin 5 türü bulunmaktadır bunlar:

22
GSM 2100
GSM 1900
GSM 1800
GSM 900
GSM 850

1G (1. Nesil)

1G analog veri iletimi yapar ve ilk nesil kablosuz telefon teknolojisidir. 1G teknolojisinde,
hücresel bir ağ yapısı kullanılmıştır. 1G mobil iletişim teknolojisinin başlangıcıdır. 1G
teknolojisi sadece 10 yıl gibi bir süre kullanılmıştır çünkü daha iyi olan 2 G teknolojisi
geliştirildi.

Avantajları

1G teknolojisi, hücresel bir teknoloji kullanır aynı zamanda hücreler arası geçiş özelliği
bulunur. Bu sebeple :
 Yüksek kapasite özelliği,
 Yük dağıtma özelliği,
 Geniş kapsama alanı özelliği
sağlar. Bu özelliklere ilave olarak, 1G teknolojisi ile kullanılmaya başlanan dolaşım tekniği
ile 1G teknolojisini kullanan cihazların daha çok ağda kullanılabilmesi, yani bu sebepten
ötürü mobil cihaz yani telefon değişikliği yapmadan yurt dışında da görüşme imkanı
sağlanmıştır. Zaten bu özelliği sebebiyle uzak coğrafyalara kadar yayılmıştır diyebiliriz.
Çünkü Telekomünikasyon sistemlerinde azımsanamayacak derecede avantaj sağlamıştır.
Dezavantajlar

1G, analog verilerle iletişim sağladığı için bazı dezavantajlara sahiptir bu sebepler:

 Enterferanslara (iletilmek istenen bilgilerin yanında iletilmek farklı bilgilerin de
alıcıya ulaşması) dayanıklı değildir.
 İsteyen her kişi, her 1G telefon görüşmesini dinleyebilir.
 Veri iletişimi gibi hizmetlere olanak tanımaz.
Bu sorunların bir çoğu  2G teknolojisi ile çözüme kavuşmuştur.

23
1G Sisteminin Temel Özellikleri

Frekans: 150-900 MHz

Bant genişliği: 30 KHz
Kullanılan Teknoloji: Analog Teknoloji
Veri oranı: 2 Kbps
1G teknolojisi ilk teknoloji olduğu için illaki bazı dez avantajlara sahiptir. 1G
teknolojisinin yalnızca sesli olarak iletişimi sağlayabilmesi, devamında gelen modern
teknolojilere kıyasla kötü ses kalitesine sahip olması, analog teknoloji yüzünden, pil
verimliliği zayıf olması ve kullanılan mobil cihazların yani cep telefonlarının boyut olarak
çok daha büyük olma gereği önemli dezavantajlarına örnek olarak verilir. Belirtilen
dezavantajlar, 1G teknolojisine göre daha iyi ve daha verimli bir kablosuz haberleşme
yapmayı zorunlu hale getirdi İşte bu sebepten ötürü 2G teknolojisi yani ikinci nesil teknoloji
geliştirildi. Bu teknoloji sayısal temelli ve kablosuz bir teknolojidir.
.

2G (2. Nesil)

1G teknolojisinin devamı olan 2G teknolojisi daha gelişmiş özelliklere sahip olup kablosuz
haberleşme teknolojisinin ikinci aşamasıdır. Analogdan dijital telekomünikasyona geçiş
aşamasıdır. GSM teknolojisinin, bu aşamada geliştirmek için kullanıldığı bilinmektedir.
GSM (Global System for Mobile - Mobil için Global Sistem)

İkinci nesil kablosuz telefon teknolojisi olan 2G de eski sürümü olan 1G gibi hücresel bir
ağ sistemi kullanır. Finlandiya'da GSM standardında piyasaya sürülen 2G hücresel ağ hizmeti
Türkiye'de Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom tarafından sağlanır. 2G hücresel ağ
sisteminin daha sonrasında 2.5G (GPRS) ve 2.75G (EDGE) türleri geliştirildi.

Avantajları

Sayısal teknolojiyi oluşturan 2G birçok yeniliği de beraberinde getirmiştir:

 Artırılmış ses kalitesi
 Geliştirilmiş büyük kapasite
 Veri ve Ses dosyalarını şifreleme imkânı
 Kısa veri iletimi (kısa ileti, hücre bilgisi, ...)

24
Gelişmeler

İlk olarak 850 - 900 Mhz bandını kullanmak üzere tasarlanan GSM, kullanıcı sayısının
artmasıyla beraber 1800 - 1900 Mhz bandına taşınmıştır. Bazı şebekeler bu yeni banttan
yayına DCS adı vermektedirler, Türkiye'de ise genelde GSM1800 olarak ifade edilir.
İnternet'in yaygınlaşmasıyla birlikte GSM'in sunduğu 9.6 kbps veri taşıma kapasitesi
yetersiz olmaya başlamıştır. Buna cevap olarak:
 HSCSD standardı çıkartılmıştır. Bu standartta, bir cihaz birçok kanalı aynı anda
kullanarak 43.2 kbps'ye kadar veri iletişimi yapabilmektedir.
 Öte yandan, HSCSD de aynı GSM gibi veri iletilmediği zamanlarda bile hattı meşgul
ettiği için şebekelere sorun çıkartmıştır. Buna cevap olarak bandın sadece veri
iletilirken kullanıldığı GPRS standardı çıkartılmıştır. GPRS'in veri yollama şeklinden
yararlanan BasKonuş gibi özellikler de kullanıcı bütçesine katkısı dolayısıyla ilgi
görmüştür.
 Son olarak, GPRS'in hızını artırmak için GSM modülasyon tipi
değiştirilerek EDGE teknolojisi oluşturulmuştur.
EDGE ile pratikte 380 kbps hızında veri transferi gerçekleşebilmektedir.

Sorunlar

2G standardı oluşturulduğu zaman çok bant genişliği ve az istemci vardı, dolayısıyla hattı
kullanmazken bile meşgul eden bir teknoloji oluşturuldu. Öte yandan, bu seçimden dolayı
birçok durumda karşımıza çıkan "şebeke meşgul" iletisinin önüne geçmek operatörler için
gitgide daha zor hale gelmektedir.
Buna cevap olarak verilerin yollanmadığı zaman hattın kullanılmadığı,
aynı Ethernet teknolojisinde olduğu gibi iki cihazın aynı anda veri yollayınca bunu fark
edebildiği bir teknoloji olan 3G oluşturulmuştur. Özellikle Avrupa'da yaygınlaşan bu
teknoloji, daha da yüksek bir frekans kullanmasından dolayı (2100 Mhz) kapsama alanı
sorunları yaşamaktadır.
1800 Mhz GSM standardı ile görülmeye başlanan, 3G'de daha da belirgin olan kapsama
alanı sorununu çözmek için 4G teknolojisi geliştirilmiş ve kısa bir süre sonra da 4G
teknolojisine geçilmiştir.
2G'nin 1G'ye göre getirmiş olduğu en büyük yenilik, analog veri yerine sayısal veri
kullanılmaya başlanmış olmasıdır. Bu geçişte ISDN'ye benzer bir yapı kullanılmıştır:
Tüm cihazlar, bağlantı ve durum verilerini aynı kanal üzerinden yollarlar.
Bağlantı kurulunca, veri (veya ses) akışı bir kanal üzerinden yapılır. Her kullanıcı veri alıp
verdiği sürece kanalı elinde tutar, paylaşmaz. Çünkü bir kanalı iki kullanıcı kullanacak olursa
iki kullanıcının verileri birbirine karışır bu verileri ayıracak bir sistem bulunmadığı için her
kanal bir kullanıcıya ayrılmıştır.

25
2G Sisteminin Temel Özellikleri:

 Frekans: 1.8 Ghz’e kadar ulaşabilir.

 Bant genişliği: 25 MHz
 Teknoloji: Dijital Teknoloji (GSM)
 Veri oranı: 64 Kbps (1G’den 32 kat daha fazla)

2G sistemi, sesli aramaların yanı sıra, SMS ve MMS ile iletişim kurabiliyordu. GPRS-
EDGE (General packet Radio Service-Enhanced Data Rates for GSM Evolution) yardımı ile
1Mbps'ye kadar varan veri hızları sağlamaktadır. Ayrıca bu sistem GPRS ile geliştirilerek,
2.5G oldu ve kullanıcıların e-postalara, web taramalarına vb. erişmelerine izin verdi.

2G sistemi gelişmiş özelliklere ve yeteneklere sahip olmasına rağmen, teknoloji uzmanları

gelecekteki gereksinimleri karşılamak için daha hızlı ve geliştirilmiş bir ağa ihtiyaç olduğunu
düşünerek 3G sistemini geliştirdiler.
GPRS (2.5 G)

GPRS (İng: General Packet Radio Service), mevcut 2G cep telefonu şebekesi üzerinden
paket anahtarlamalı olarak veri iletimi sağlayan teknoloji. Genellikle cep telefonları ve
internet arasında, küçük veri paketlerinin alışverişi amacıyla kullanılır.
2.5G veya diğer adıyla GPRS, kablosuz olarak kullanılan bir iletişim şeklidir. Açılımıyla
General Packet Radio Service kısa adıyla ise GPRS, cep telefonlarında kullanılan 2 ve üçüncü
jenerasyon kablosuz iletişim teknolojisinin ortancasıdır.
2.5G Teknolojisi hem dünyada hem de ülkemizde uzun yıllar kullanılan bir iletişim
jenerasyonudur. 3G ve 2G’nin arasında yer alan bu teknoloji yeni nesil teknolojiye geçiş
yapmak için adeta biz kullanıcılar için ısınma turu olmuş ve eski nesil telefonlarımızdan
rahatla internete girmemize olanak tanımıştır. Uzun yıllar boyunca kullanılan 2.5G teknolojisi
önce yerini 3G’ye bırakmış daha sonradan ise 4G ve 4.5G’ye bırakmıştır.
Bugünkü kullandığımız 3G ve 4G’ye oranla GPRS ya da bir diğer adıyla 2.5G oldukça
yavaş ve sınırlı bir bağlantı hızına sahipti. Genel olarak GPRS’in kullanıcılara sunmuş olduğu
hız 28 Kbps (daha yüksek olması operatör servisine göre mümkündür)’dir. Şekil 3’de GPRS
iletişim sisteminde kullanılan bir baz istasyonu gösterilmektedir.

EGPRS (2.75G)

EDGE (Enhanced Data Rates for GSM Evolution) olarak da adlandırılan EGPRS
(Enhanced General Packet Radio Service), GSM alt yapısında ve (850/900/1800/1900)
26
frekans bantlarında çalışan, mobil iletişimde 3G sisteminin başlangıcı olacak, veri iletişimini
daha hızlı bir şekilde sağlayan teknolojidir.
GSM şebekelerinin üzerinde kullanılan bir veri sistemi olan, GPRS’den neredeyse üç kat
daha hızlı hız sağlama kapasitesine olanak veren ve teorik maksimum hızı her bir zaman
dilimine (8 zaman dilimi) 473 kbps olur. Spektrum kaynaklarını korumak için 135 kbps ile
sınırlandırılır. Telefon ve şebeke EDGE'yi desteklemediği sürece telefon otomatik olarak
GPRS'e döner.
3G ağının gereksinimlerini karşılamasına rağmen EDGE, 2.75G olarak sınıflandırılır.

3G (3. Nesil)

Uluslararası Mobil Telekomünikasyon -2000 (International Mobile Telecommunications-

2000) (IMT-2000), ya da daha bilinen adıyla 3G (orijinal açılımı 3rd Generation), 3N ya da 3.
Nesil, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından tanımlanan; GSM EDGE,
UMTS, CDMA2000, DECT ve WiMAX teknolojilerini kapsayan bir standartlar ailesidir.
Daha sonra 3.5G (HSPA), 3.75G (HSPA+) türleri geliştirildi. Verilen hizmetlereden
bahsedecek olursak bu hizmetler mobil kullanıcılar için geniş-alanda kablosuz telefon
görüşmeleri, görüntülü aramalar ve kablosuz veri aktarımı olarak söylenebilir. 2G ve 2.5G
hizmetleriyle karşılaştırıldığında, 3G eşzamanlı konuşmayı ve veri hizmetleriyle birlikte daha
yüksek veri hızlarını (HSPA+ ile iniş yolunda 14.4 Mbit/s ve çıkış yolunda 5.8 Mbit/s'ye
ulaşan hızları) desteklemektedir. Bu sayede 3G ağları, ağ operatörlerinin daha geniş ve
gelişmiş hizmetleri, geliştirilmiş spektral verimlilik sayesinde ulaşılan daha büyük ağ
kapasitesiyle sunmalarını sağlar.
Kablosuz teknoloji ağlarının üçüncü aşaması olarak 3G teknolojisi gösterilebilir. 3 G
teknolojisi hala kullanılan bir sistemdir. 2G teknolojisini daha fazla geliştirmek için teknoloji
uzmanları ve bilim insanlarının isteği üzerine, 3G teknolojisi, 2000 yılından itibaren kamu
kullanımı için geliştirilmiş ve ticarileşmiştir. Bu gelişmelerden sonra 3G teknolojisi sayesinde
akıllı telefonlar ortaya çıkmış ve günümüzde de kullandığımız akıllı telefonlarımız 3G
teknolojisi zamanında üretilmiştir.
3G teknolojisi yüksek veri hızları, her zaman açık veri erişimi ve daha yüksek ses
kapasitesi içerir. Birkaç farklı 3G teknolojisi standardı vardır. En yaygın olanı, WCDMA'ya
dayanan UMTS'dir (WCDMA ve UMTS terimleri genellikle birbirinin yerine kullanılır).

Sorunlar
3G dünya çapında kullanıcılara ulaştırılsa da bazı konular 3G sağlayıcıları ve kullanıcıları
tarafından tartışılmaktadır:
 Bazı alanlarda 3G hizmet lisanslarının yüksek giriş ücretleri
 Ülkeler arası lisanslama maddelerindeki farklılıklar
 Bazı telekomünikasyon şirketlerinin 3G yatırımı yapmalarını zorlaştıran borç
durumları

27
  Finansal olarak zor durumdaki operatörlere az devlet desteği verilmesi
 3G telefon maliyetleri
 Bazı bölgelerdeki kapsama alanı darlığı
 Bazı ülkelerdeki yüksek 3G hizmet ücretleri
 Elle kullanılan bir cihazdan beklenen yüksek hızda hizmetler
 3G telefonların pil ömürleri

3G Sisteminin Temel Özellikleri:

 Frekans: 1.6-2 GHz

 Bant genişliği: 100 MHz
 Teknoloji: Dijital Teknoloji
 Veri oranı: 2 Mbps'ye kadar (1G'den 1000 kat daha fazla)

2G'den Evrimi
2G teknolojisi veri aktarımından çok ses aktarımı üzerine odaklanmaktaydı

2G'den 2.5G'ye Geçiş (GPRS)

3G'ye geçişin ilk temelleri GPRS (Genel Paket Radyo Servisi) sayesinde olmuştur.
2.5G'den 2.75G'ye Geçiş (EDGE)
GPRS teknolojisi 8PSK modülasyon sayesinde genişletilmiş ve EDGE (GSM Evrimi için
Genişletilmiş Veri Aktarım Oranları) ortaya çıkmıştır.

4G'ye Evrimi
4G, dördüncü nesil kablosuz telefon teknolojisidir. Diğer kablosuz telefon standartları gibi
hücresel bir ağ sistemi kullanması ve üçüncü nesilde ortaya çıkan kapsama alanı sorunu başta
olmak üzere bazı sorunları çözmesi beklenmektedir. Bağlantı hızı cep telefonlarında 100
Mbps, Wi-Fi ağlarında ise 1Gbps'dir. Aynı zamanda bant genişliği, WiMaX bant genişliği ile
aynı boydadır.

UMTS
Evrensel Mobil İletişim sistemi (UMTS), GSM standardına dayalı ağlar için üçüncü nesil
(3G) bir mobil hücresel sistemdir. 

28
CDMA2000
CDMA2000 (C2K veya IMT Çoklu Taşıyıcı (IMT-MC) olarak da bilinir.) cep telefonları
ve cep siteleri arasında ses, veri ve sinyal verisi göndermek için bir 3G mobil teknoloji
standartları ailesidir.

WiMAX
WiMAX (İngilizce'den Worldwide Interoperability for Microwave Access) yani Türkçesi
Mikrodalga için Dünya Çapında birlikte çalışılabilirlik, IEEE 802.16 standartlarını kullanan
aygıtlar için bir sertifika işaretidir. IEEE 802.16, IEEE 8 02'nin 16 nolu kolu olup kablosuz
hızlı İnternet erişimi için öngörülmüştür.

WiMAX Teknolojisi ve Şebeke Elemanlar

WiMAX teknolojisinde baz istasyonu ile ağ geçidi arasında erişim hizmet şebekesi
bulunmaktadır. Ağ geçidi ile internet omurgası arasında ise bağlantı hizmet şebekesi yer
almaktadır. Aşağıdaki şekil1’de WiMAX şebeke mimarisi ve şebeke elemanlarına yer
verilmektedir. [1]

Şekil 1. WiMAX Şebeke Mimarisi[1]

IEEE Standartları (WiMAX ve Wi-Fi)

En küçük ölçekli şebeke kişisel alan şebekesi PAN’dır (personal area network).
Bluetooth ve ZigBee gibi kısa mesafelerde cihazların birbirleriyle iletişim kurmasına imkân
tanır. Şebeke ölçeği açısından bir ileri adım, yerel alan ağıdır (local area network, LAN).
Yerel alan ağının en bilineni Wi-Fi’dir. WIMAX ise sonraki adım olan kentsel alan
şebekesidir (metropolitan area network (MAN).

29
 En hızlı WIMAX bağlantısı saniyede 70 megabit iletim hızına ulaşabilmektedir. 70
megabit birkaç düzine işyeri ya da yüzlerce ev kullanıcı arasında dağıtılsa bile, WIMAX
kablo modemin her bir kullanıcıya sağladığı en küçük transfer hızlarına eşit bir hız
sağlayacaktır. WiMAX’ın Wi-Fi’den en büyük farkı hız değil kapsama alanıdır. WiMAX Wi-
Fi’den çok daha geniş bir mesafeye iletim yapabilmektedir. WiMAX kablosuz erişim ile
teorik olarak 50 km yarıçapında bir kapsamaya sahiptir.
LOS: Görüş hattının önemli ve gerekli olduğu (line of sight) hizmet şeklidir.
NLOS: Görüş hattının zaruri olmadığı (non-line of sight) hizmet şeklidir. [2]

HSPA
High Speed Packet Access (HSPA) iki mobil protokolün, Yüksek Hızlı Aşağı Bağlantı
Paket Erişimi (HSDPA) ve Yüksek Hızlı Yukarı Bağlantı Paket Erişimi (HSUPA)
birleşimidir. 
HSPA+
Evolved High Speed Packet Access, HSPA+, HSPA (Plus) bant telekomünikasyon için
teknik bir standarttır. 3GPP sürüm 7'de sunulan ve sonraki 3GPP sürümlerinde daha da
iyileştirilen HSPA'nın ikinci aşamasıdır.

DECT
Dect kelimesi Türkçe olarak dijital geliştirilmiş kablosuz telekomünikasyon anlamına
gelmektedir. DECT standartı, 1880-1900 frekans bant aralığında çalışmaktadır. Bu standart
kablosuz mobil telefon iletişimi için geliştirilmiştir

IP DECT
IP Dect, kablosuz bir haberleşme sistemidir. DECT hava ara yüzünün nerede kullanıldığına
bakacak olursak el üniteleri ile baz istasyonu arasında kullanıldığı gözlemlenebilir. SIP
Protokolünün de nerede kullanıldığına bakacak olursak baz istasyonlarının kayıt yapıldığı
sunucu ile baz istasyonları arasında kullanıldığı gözlemlenebilir.
IP Dect haberleşme sistemleri, IP santrallerinde veya Bütünleşik olarak adlandırılan
İletişim Sistemlerinde kablosuz çözümlerin gerektiği bütün durumlarda kullanılabilir. Depo
hastane, fabrika, AVM ve otel gibi çalışma alanlarında, çalışan insanlar devamlı hareketli
çalışanlar olduğu için IP DECT sistemi müşterilere büyük faydalar vermektedir.
IP DECT sistemi kurulacağı zaman iki tane temel unsura dikkat edilir bu unsurlar
Handover (teslim etme)ve Roaming(dolaşım)’dir.
Handover, kapsama alanının büyük olduğu bölgelerde kesinlikle olması gereken bir
özelliktir. Handover baz istasyonlarının karşılıklı olarak birbirlerini algılayabilecek bir
biçimde konumlandırılması ve baz istasyonları arasında geçiş yapılırken kesinti olmayacak
şekilde iletişimin devamlılığının sağlanmasıdır.
Roaming, birden fazla konumlu şirketler veya kurumlarda aranan bir özelliktir. Bir mobil
cihazın yani telefonun, bulunduğu konumdaki baz istasyonunun sisteminden ayrılıp, uzaktaki
30
bir konumda çalışmasını sürdüren diğer baz istasyonunun kapsama bölgesine giriş
yapıldığında, oradaki baz istasyonu sistemine sanki kayıtlıymış gibi görüşme yapabilme
olanağı sağlar.
Kablosuz Telekom sistemleri ile IP DECT sisteminin arasında avantajlar ve dez avantajlar
vardır, IP DECT sisteminin avantajlarından bahsedecek olursak bu avantajlar:
Wifi tenknolojisinin sistemleri çok kişi tarafından kullanılabilen bir sistemdir. Ayrıca bu
sistemler kesinti olmayan bir kapsama alanı ( bu alanın genişliği sistemden sisteme
değişmektedir) ve iyi seviyede bir ses kalitesi sağlamaktadır.
GSM sistemi ücretlidir ve kullandığınız paketlere her ay belirli bir ücret ödenmektedir. Bu
yüzden çok fazla çalışan insanı bünyesinde barındıran kurumlar ücretten dolayı cep
telefonunu kullanmayı seçmezler.
IP-DECT sistemleri elimizde bulunan ağ yapısına rahatlıkla entegre olabilir ve ayriyeten
başka bir donanıma gerek kalmamaktadır.
IP teknolojisi ile baz istasyonu ile santralin arasındaki iletişim sağlana bildiği için IP DECT
sistemleri Ethernet yapısının olduğu bütün yerlerde kullanılabilir.

4G (4. Nesil)

4G haberleşme teknolojisi, dördüncü nesil kablosuz telefon teknolojisidir. 3G

teknolojisinin ve 2G teknolojisinin devamı niteliğindedir.
Diğer haberleşme teknolojilerinde olduğu gibi 4G teknolojisinde de hücresel bir yapıdaki ağ
sistemi kullanılmaktadır.
Üçüncü nesilde ortaya çıkan kapsama alanı sorunu başta olmak üzere diğer haberleşme
teknolojilerinde çözülemeyen sorunlara çözüm bulması amaçlanmaktadır. 4Gteknolojisin
devamı olarak 4G/4.5G (IMT Advanced) ve 4.5G/4.9G (LTE Advanced Pro) çeşitleri ortaya
çıkarılmıştır.

Mobil bir cihaz olan cep telefonlarının bu haberleşme sistemindeki bağlanma hızlarından
bahsedecek olursak bu hız 100 Mbps ‘dır. Bu hız aynı zamanda wi-fi ağlarda 1 Gbps’dir
4G kısaltımı dördüncü nesil teriminden ilintilendirilerek ortaya atılmıştır. Bir 4G teknolojisi
sistemi, kendinden önce gelen nesillerden daha fazla veri hızları sağlamanın temeline dayanan
sistemdir. herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde, ses, veriler ve akan çoklu kitle iletişimin
kullanıcılara hizmet verebileceği, uçtan uca IP çözümü sağlar.
4Gsistemi, bütünüyle IP temelli, kablolu veya kablosuz bilgisayar, tüketici elektroniği,
iletişim teknolojileri ve iç ve dış ortamlarda sırası ile servis kalitesi ve yüksek güvenliğiyle
herhangi bir zamanda herhangi bir yerde her türlü ağ hizmetini tek bir noktada toplayarak
ideal herkes için uygun görülebilecek bir fiyat ve tek faturalandırmayla gerçekleştirecek, 100
Mbit/s ila 1 Gbit/s veri iletim kapasitesini sağlayabilecek olan önceki sistemlerden daha iyi bir
sistem ve önceki ağlardan daha iyi bir ağ olmayı amaç edinen bir hizmettir.

31
 4G teknolojisine bağlı olan LTE teknolojisi ilk olarak 2004 yılında Japonya'da duyurusu
yapılmıştır.
 Işıksal iletim hızı ve verimliliğinde bir sistem (bit/s/Hz ve bit/s/Hz/site),
 Yüksek şebeke kapasitesi: her hücrede daha fazla eşzamanlı kullanıcı,
 Alıcı, istasyona göre, fiziksel olarak, yüksek hızlarda hareket ediyor olduğundan, 100
Mbit/s hızındaki nominal veriler ve alıcı ile istasyon 1 Gbit/s hızda, ITU-R tarafından
oldukça sabit pozisyonlarda yer almaktadırlar.
 Dünyadaki herhangi iki nokta arasındaki, en azından 100 Mbit/s veri hızı.
 Türdeş olmayan ağlar arasında düzgün yayınım,
 Kusursuz bağlantı ve birden fazla ağ arasında küresel dolaşım,
 Gelecek nesil çoklu ortam destekleyicilerinde yüksek hizmet kalitesi (gerçek zamanlı
ses, yüksek hızda bilgi, yüksek çözünürlüklü Tv-video içeriği, taşınabilir TV, vs.)
 Mevcut kablosuz standartlarla birlikte işlerlik,
 Paket anahtarlamalı ağ.
Özetle, 4G sistemi ; tüm 4G kullanıcılarının minimum gereksinimlerini karşılamak için ağ
kaynaklarını etkili bir biçimde kullanıp paylaştırması gerekir.
IPv6
Biri, anahtarlı devre, diğeri anahtarlı paket şebeke düğümleri kapsayan, iki paralel
altyapıya dayalı 3G'nin aksine, 4G, sadece, anahtarlayan pakete dayandırılacaktır. Verilerin
iletiminde biraz gecikme süresini gerekli kılmaktadır.

Gelişmiş Anten Sistemleri

Anten iletişimlerindeki performans, kesinlikle, bir anten sistemindeki gelişimlere bağlıdır.
Son zamanlarda, yüksek hız, çok güvenilirlik ve uzun dizi iletişimleri gibi 4G sistemleri
hedefini kazanmak için birden fazla organı etkileyen anten teknolojileri ortaya çıkmaktadır.
90'lı yılların başlarında, veri iletişimine ait artan veri hızı ihtiyaçlarını karşılamak için, pek
çok iletim programları, önerilmiştir.

LTE
LTE (İngilizce: Long-Term Evolution yani Uzun vadeli evrim), 4G LTE adı ile de
pazarlanan GSM/EDGE ve UMTS/HSPA ağ teknolojilerine dayalı yüksek hızlı kablosuz veri
aktarım standardı. Daha sonra LTE Advanced ve LTE Advanced Pro türleri geliştirildi.
3GPP kapsamında geliştirilmeye başlanmıştır. LTE arayüzü 2G ve 3G iletişimi
desteklemektedir.
Bağlantı hızı, cep telefonlarında 300 Mbit/s'dir.
LTE standardı Mart 2011 yılında belirlenmiştir. 2012 yılında CDMA operatörleri LTE
geçme planı yapmış, 2013 yılında ise hizmetler başlatılmıştır.
Herhangi bir zamanda herhangi bir yerde her çeşit ağ hizmetini tek bir noktada birleştiren
4G, tümüyle IP tabanlı, kablolu ya da kablosuz bilgisayar, tüketici elektroniği, iletişim
teknolojileri ile iç ve dış ortamlarda kullanılacak, 100 Mbit/s - 1 Gbit/s arası veri iletim
kapasitesini sağlayabilen tek sistemdir.

32
 3G’deki artan veri hızının getirdiği görüntülü görüşme, multimedya içeriğe ulaşım ve veri
yükleme sürelerindeki artış gibi gelişmeler birçok avantaj ve fayda sağlasa da mobil
teknolojiye olan talebin ve mevcut teknolojilerin daha da geliştirilmesi ve daha yüksek veri
hızlarına ulaşma hırsı 3G’nin de ötesinde bir teknolojiye geçiş yapma gereğini ortaya
çıkarmıştır. Bu hususta mevcut 3G standartları daha da geliştirilerek İnternet Protokolü
(Internet Protokol, IP) ağıyla kontrol edilen 4G sistemler için 2008 yılında çalışmalar
yapılmaya başlanmıştır. Burada belirlenecek yeni standartlar ITU tarafından Uluslararası
Mobil Telekomünikasyon-Gelişmiş (International Mobile Telecommunications-Advanced,
IMT- Advanced) olarak belirlenmiştir. Bu standartlarda 4G teknolojisinin getireceği
gelişmeler;
 Daha yüksek servis kalitesi sağlaması,
 Hareketli ortamlarda (araba veya trende) 100 Mbit/s, sabit halde veya az hareketli
ortamlarda (yaya halde veya sabit dururken) 1 Gbit/s indirme hızı ve 0.5 Gbit/s yükleme hızı
sunması,
 Daha düşük gecikme sağlaması,
 Esnek çalışma yapısıyla 3G ve önceki sistemlerle uyumlu çalışma,
 Yeni güvenlik protokolleri ve teknolojileriyle daha yüksek güvenlik sağlaması şeklinde
sıralanabilir. Bu standartların oluşturulabilmesi için 3 grup çalışma yürütmüştür. Bu gruplar
3GPP, IEEE ve 3GPP2’dir. Burada,

➢ 3GPP: LTE’nin geliştirilmiş versiyonu olan LTE-Advanced/LTE-A/LTE-Rel.10 üzerine

çalışmasını sürdürmüştür.

➢ 3GPP2: CDMA-2000 tabanlı sistem üzerine çalışma yürütmüştür.

➢ IEEE: Mobil WIMAX/Wireless-Man-Advanced/IEEE 802.16m/Mobil WIMAX 2 üzerine

çalışma yürütmüştür. Özellikle 3GPP ve IEEE, LTE-A teknolojisinin standartlarının
oluşmasını sağlayan esas gruplardır.
Yukarıda bahsedilen LTE-Advanced/LTE-A/LTE-Rel.10 teknolojisi 4.5G olarak da
anılmaktadır. Yürütülen çalışmalarla birlikte çoklu anten sistemlerinin Çoklu Giriş ve Çoklu
Çıkış (Multiple-Input and Multiple-Output, MIMO) ve heterojen ağ mimarisinin
kullanılmasıyla da beraber spektral verimlilikte ve servis kalitesinde önemli artışlar da
yaşanmıştır. Özellikle de çoklu anten yapılarında antenlerin sayısı arttıkça desteklenen
kullanıcı sayısı, kapsama alanı ve kullanıcı başına düşen veri miktarının da artış sağlandığı
belirtilmektedir [3]. Hatta bu artış tek antenli sistemlere göre onlarca katı bulabilmektedir.
LTE-Advanced Rel.10 ile 8x8 MIMO yapısını desteklerken WIMAX Release 2.1 ile 8x8
MIMO’yu standart olarak benimsemiştir. 3G teknolojisi çalışma frekansı bakımından
maksimum 3600 MHz seviyelerinde çalışırken 4G teknolojisinde bu değer 5800 MHz
değerine kadar çıkmıştır. Genel olaraksa 4G 450-5800 MHz arası frekanslarda çalışmaktadır.
Band genişliğinde ise Taşıyıcı Birleştirme (Carrier Aggregation, CA) ile 100MHz
seviyelerine çıkabilmektedir. Diğer yandan WIMAX ve LTE-A her ne kadar benzer amaçları
paylaşsa da kullandıkları tekniklerde farklılıklar olabilmektedir. [4] Örneğin DL’de her ikisi
de OFDMA tekniğini kullansa da UL’de LTE-A, SC-FDMA kullanırken WIMAX yine
OFDMA kullanmaktadır. 4G teknolojisi ilk olarak dünyada 2004 yılında Japonya tarafından

33
duyurulmuştur. İlk 4G testi ise 2009 yılında ABD’de yapılmıştır ve yine aynı yıl ilk ticari 4G
şebekesi Norveç ve İsveç’te kurulmuştur. Bu teknoloji ülkemize gelmesi ise bir hayli
gecikmiş ve bu gecikmeden dolayı ülkemiz 4G’yi kullanamadan 2016 yılında direk 4.5G ile
tanışmıştır.
4G ye ait diğer teknik detaylar Tablo [1]’de mevcuttur

Tablo 2. 4G Teknolojisinin Teknik Özellikleri [4]

5G (5. Nesil)

Kulanmakta olduğumuz 3 ve 4.cü nesil teknolojilerden (3GVe 4G) sonra çağ açmasına
neden olabilecek farklı bir kablosuz iletişim ağı 5G’dir. 5G teknolojisi hala üretim ve
geliştirme aşamasında olduğundan dolayı herhangi bir kişiye kullanımına açık değildir. Fakat
birçok firma 5G ürününü oluşturmaya ve oluşturdukları ürünleri test etmeye başlamış. Mobil
telefonların android ve ios cihazlarında ağ kısımlarındaki teknolojik alt yapılarının yeniden
yapılandırılması sağlanmıştır. Konu üzerinden radyo frekansları, işlemciler ve antenlerin
kullanım usulünde yapılan değişiklikler ve kapasite yükseltici farklı eklemelerden
bahsedebiliriz.

34
 1970'li yıllardan bu zamana kadar değişik firmaların mühendisleri veri ağlarının
yapılandırılması için normali üzerinde anlaşıyor ve altyapı noktasında beraber hareket
ediyorlar. Haberleşme cihazları da bu altyapı normaline müsait farkındalığında üretiliyor.
Hemen hemen 10 yılda bir gelişmekte olan teknolojiler farkındalığında fazlasıyla verim
almaya çalışmak ve üst düzey hizmet sunmak için bunun gibi altyapıların kodları ve
malzemesi değiştirilmeye çalışılıyor.

5G sayesinde bu alt yapının 5.kez değiştirilmesi sağlanmış oluyor. Kesinlikle bu gibi alt
yapılar her değiştiğinde tüketicilerin yeni ürünleri almaları gerekecek. Önceden takas işlemi
pek hızlı yaşanmadığı dolayı kavrama zamanı da uzun süreçlere dağılıyordu. Oysaki,
yaşantımızda alt yapı değişimlerin de süreç fırsatı azalmaya başladı.

5G Sisteminin Temel Özellikleri:

 Frekans: 300 GHz'e kadar
 Bant genişliği: 4.2 GHz
 Veri oranı: >1Gbps

5G, diğer nesillere kıyasla oldukça büyük bant genişliği, fazlasıyla hızlı indirme hızları
veya fazlasıyla karışık mobil internet uygulamaları derleme deneyimiyle geliyor. Hepsiyle
beraber, 5G'nin uygulanması fazlasıyla pahalı olması nedeniyle, üst düzey cep telefonlarına
yerleştirilebilmesi, frekans sürecinin fazlasıyla çoğalması riski ise 5G’nin
dezavantajlarındandır.
Fazlalaşan tüketici isteği, yapay zekâ gibi yeni teknolojilerin ortaya çıkarak gelişmesi,
fazlalaşan küresel mücadele rekabeti ve eski kuşaklarda yaşandığı üzere şimdiki 4.5G
teknolojisinde bu gibi fazla isteklerin tamamını yapamayacak olmasından dolayı 2020
senesine geçmeyi ayarladığımız ve bu sorunları genel manasıyla çözmesi düşünülen 5. Nesil
İletişim teknolojisi olan 5G, yeni bir serüvenin devamlılığını sağlayacaktır. Konuyla alakalı
olarak 2020 vizyonu perdesinde ITU, IMT-2020 isminde çalışma grubu oluşturarak 5G
normalinin oluşturulması amacıyla çalışma başlatılmış ve 2015 senesinde ITU ilk 5G temel
farklılaşmaları belirterek maddeleri sunmuştur. [5]
ITU ‘nün 5G temel değişimleri gösteren özellikleri Şekil 2.’de gösterilmiştir.

35
Şekil 2. 5G’nin 4.5G’ye Oranla Getireceği Değişimleri Gösteren Şema [5]
Şekil 2 bakılıp yorum yapılacak olursa 5G’nin yakın olarak her bölge (ağ hızı, enerji
zenginliği, uzama vs.) fazlasıyla değer katacak kazanç getirmesi beklenmektedir. Lakin üst
taraftaki sayılar yazıda kalıp tümünün hayata geçirilebilirliği hatlardaki, çevresel şartlara,
gelişmekte olan teknolojilere ve tüketici fazlalığı vs. sebeplere neden oldukları amacıyla
kolaylık bakımından bakmak olabildiğince mümkün olmayabilir. Örnek verecek olursak 20
Gbit/s ağ olçütü namına oluşturulan kıymet kendince bireysel şartlarda yapmaya müsait
olacak kıymette olabilecek kolaylıkla gündelik tüketimini sağlaması. 5G’nin (1-10) Gbit/s
tahmin edilen sayılarıdır. 5G den önceki nesillerde 1G den başlayıp 4.5G’ye dek olabilecek
iletişim teknoloji ürünlerinden ayrı ayrı her biri vardığı çağda ses veya ağ naklinde büyük
değişiklikler veya farklılaşmalar yaratsa da nesillere aktarılırken varan teknolojik ürünlerin
genel kaybı tüketilen bölgelerin ölçülebilir olmasından kaynaklanıyordu. Anlaşılacağı üzere
4.5G’ye dek geçen süreçte bunun gibi verileri tüketen ağlar ortak manada cep telefonları veya
bilgisayarlardan biçimlenmekteydi. Fakat 5G sayesinde bundan sonra bu durumda
oluşabilecek farklılıklar veya telefonlar ve bilgisayarların sayesinde ev içerisindeki elektronik
eşyalarda, arabalarda, fabrikalarda ve iş yerlerindeki pek çok ağda bunun gibi teknolojiyi
normal bir madde sayesinde tüketmeye sürülecek ve yapay zekâ yardımı sayesinde akıllı
ağlar, arabalar, fabrikalar, fabrika içerisindeki makineler hep beraber iletişimi
sürdüreceklerdir. Konu üzerinde Nesnelerin İnterneti (Internet of Things, IoT) adında
hatırlanmaktadır veya 5G’nin iletebilecek en mühim farklılık da bu olacaktır. Bunun gibi
mühim faktörün yapılmasıyla fabrikaların üretimin kişi kapasitesinin fazlalaşması, çalışan
fiyatlarının düşmesi, farklı iş bölgelerinin üretilmesi, gündelik hayat kapasitemizi
pratikleştirecek akıllı yapıların meydana gelmesi veya devletlere farklı tarzda yeni teknolojiler
üzerinde 14 mühim ekonomik kazançlar yaratması dolayısıyla fazlasıyla büyük lehine
çevirebilecek durum varolması dünyanın 5G üzerinde oluşabilecek arzuyu fazlalaştırarak

36
veya küresel ekonominin bu bölge üzerindeki ihtiyacını fazlasıyla çoğaltmaktadır. Bunun
gibi kazançlar katacak olabildiğince baş teknik unsursa 5G’nin tüketilecek olabilecek yüksek
aralıklı frekanslardır. Bunun gibi frekans sınırları başlangıçta 3-300 GHz sınırları gibi
duyurulsada mesleki tüketim veya 30 GHz üstünde milimetre dalgaya varılmasının
oluşturabileceği güçlükler hesaba eklendiğinde 100-300 GHz sınırlarındaki frekansların
bugün için tüketilmeyeceğini savunmaktayız.5G için düşünülen esas frekans aralıklarının ise
6-100 GHz olduğunu söylemek mümkündür. Fakat ITU, 6-100 GHz sınırlarının
tüketilebilirliği üstüne teknik fizibilitesini de sunmuştur. Buradaki frekans sınırlarında
4.5G’nin tüketilen frekans sınırlarına ölçüt hemen hemen 10-100 katına çıkabilecek duruma
gelmesi, tahmin edilen tüketici fazlalığını telafi edebilmek için bant uzunluğunu veya hızını
hemen hemen yapabileceğini ispatlamaktır. 2015 ve 2019 Dünya Radyo Konferansı (World
Radio Conference, WRC)’ında tablo haline getirilen birtakım 5G frekans sayı sonuçlarıysa
Tablo 2 içinde sunulmuştur. [6,7]

Tablo 2. 5G İçin Bazı Tanımlı Frekanslar [6]

3GPP (Buna sınırlarından FR2 frekansında ise şayet 3GPP Rel.16 ve 52.6 GHz’e gibi
bahsetmişken, 71, 76, 81, 86 ve 100 GHz’e gibi anlamlandırma hareketliliği var olmaya
devam ediyor. Yakın zamandaki çağda bu anlamlandırmaların hepsinin neticelenmesini
ummaktayız. Anlamlandırılmış frekansların destek verilen geçişse şayet 256 Karesel Genlik
Modülasyon (Quadrature Amplitude Modulation, QAM)’e gibi yükselmektedir.

37
 3GPP TR 38.104 V16.1’de ise 5G’nin neticelenen frekans sınırları Frekans 1 (Frequency
1, FR1) ve Frekans 2 (Frequency 2, FR2) ve ispatlanmaktadır. FR1, 7 GHz altı olması için
FR2’se şayet milimetre dalga amacıyla anlamlandırılmış frekanslardır. 3GPP Rel 15’te
başlangıçta 6 GHz altı için frekans anlamlandırmaları tamamlanmışken sonrasında Rel 16 ile
7 GHz sınırlarında da ruhsatsız bantların tüketilmesine kabul ettirmek amacıyla Yeni Radyo
(New Radio, NR)’a eklenmesiyle birleştirilmistir.
3GPP üzerinden anlamlandırılması üretilen FR1 ve FR2 frekans sınırları amacıyla Tablo
3’te sunulmuştur. [8]

Tablo 3. 3GPP tarafından tanımlanan frekans aralıkları [8]

Bunun sınırlarından FR2 frekansının şartında ise 3GPP Rel.16 ve 52.6 GHz’e gibi
anlamlandırılmışken, 71, 76, 81, 86 ve 100 GHz’e gibi anlamlandırılma süreçleri halledilme
çalışılmaktadır. [9]. Anlamlandırılmış frekanslarda yardım edilen geçiş amacıyla 256 Karesel
Genlik Modülasyonu (Quadrature Amplitude Modulation, QAM)’e gibi yükselmektedir.
5G’nin geçiş(Modülasyon) şeması ve düzeni ise Tablo 4’de verilmiştir.

Tablo 4. 5G’de desteklenen modülasyon şeması [10]

 QPSK = Karesel Faz Kaydırmalı Anahtarlama (Quadrature Phase Shift Keying)
 QAM Karesel Genlik Modülasyonu (Quadrature Amplitude Modulation

5G’nin aktarılan frekans sayıları tüketime binaen üretilen sayılar olup bütün frekans
sınırlarının tüketim faaliyeti farklılaşabilmektedir. Örnekteki 700 MHz sayısı ABD ve Avrupa
için düşük seviyede hız ve yüksek depolama kapasitesi amacıyla yorumlanırken 600 MHz
bandının ses veya görüntü elde etmek için 5.9 GHz ise araçlarda tüketilmesine kafa

38
yorulmaktadır [11]. Üst tarafta söylediğimiz frekansların tercihinde ise 3 mühim detaya
bağlanır. Bu gibi frekans sınırlarının alanını, sadakatliliği ve kapsama bölgesidir. Nesnelerin
interneti için en mühim değer alanken, bütün tüketiciye oldukça fazla uzun bant yollamak
amacıyla en mühim nokta çoğalabilir alan ve oldukça çok alabilme bölgesidir. Mesafeli
kumanda harekete geçilen 5G’nin bitişik araçlardaysa bu üç koşulun üçü de oldukça fazla
mühimdir.
[12]. Frekans düzenlemeleri bu ölçütlere göre tanımlamaktır. Bu ölçütlere göre belirtilecek
derecede fazla frekans sayılarında 5G’ye göre birleşecek en mühim sorun yaratabilecek
milimetre dalga boyunun düşürme düzeyinden çıkmaktadır. Bu faktör, oldukça büyük
frekansların tüketim bölgelerinin, alanlarının ve farklı maddelerinin ölçütlendirilmesinde
mühim bir ölçüttür. Bunun sayesinde sinyal etkileşimine katkı sağlayan durumların, büyük
frekansların oluşturacağı alanın iyi öğrenilmesi ve hareketliliğin faktörlere dayalı
ölçütlendirilmesi mühimdir.
5G’ye dair diğer teknik detaylar ise Tablo 5’ de gösterilmiştir.

Tablo 5. 5G teknolojisinin teknik özellikleri [12]

Bundan sonra mevzu yalnızca insandan insana haberleşme ile alakalı değil, aynı süreçte
insandan makineye geçtiği gibi makineden makineye bahsedilir. Nesnelerin İnterneti
(Internet-of-Things, IoT), akıllı evler, otonom sürüş, teletıp, akıllı enerji temini ve yapı
teknolojisi (akıllı ölçüm), akıllı tarım veya akıllı şehir kadar özellikleri veya mühim kullanım
faktörlerini içinde barındırır. Bu kullanımlar günlük hayatımıza seriletimis bir usulde nüfuz
etmeye odaklanarak harekete geçilmiştir. Örnek verilecek olursa, yeni VW Golf 8 tüm
çevrimiçi sayılacak ve bulut üretimiyle iletimde sabitlenecek usulde gösterilmiştir. Burdaki
araç farklı otomobillerle ve sürücünün eviyle haberleşebilir. 5G sürdürücüleri ve
onaylayıcılarının isteği “hepsi veriye bağlantılı topluluktur” dur.
5G pek çok farklı tarzda teknik buluş sürmektedir. Öncesinde söylediğimiz bayağı hızlı ağ
naklinin yanında, ağ hızları da son derece yüksektir. Elektromanyetik sinyaller, saniyede 10

39
gigabite gibi (LTE’nin on kat fazlası) oldukça büyük bir bant uzunluğuna sebep olur.
Almanya’daki (örn. Düsseldorf, Köln veya Darmstadt’ta) etkin 5G uzatma yöntemlerindeki
başlangıçtaki hesaplamalar 50 veya 100 MHz uzunluğunda “frekans tepeleri” işaretlenmiştir.
5G’nin tüketmekte olduğu frekanslarda, şu ana kadar tüketilenlere tercihle yalnızca küçük
farklılıklar oluşturur: Öncesindeki veriler (2G, 3G ve 4G) fazlalıkla 0,8 GHz, 0,9 GHz, 1,8
GHz, 2,1 GHz ve 2,6 GHz’de hareket ediyordu. Wi-Fi / WLAN (kablosuz internet erişimi) ve
kablosuz telefonlar (DECT) 1,9 GHz, 2,4 GHz ve 5,2-5,7 GHz’de sürdürüyordu. 5G verileri
başlangıçta fazlalıkla 3.4-3.7 GHz, 2021’in başlarından beri 2.1 GHz tüketilecektir.
Almanyanın dört iletişim fark ettiricisi, 2019 yılı ilkbaharındaki bir açık artırmada bu
frekansların tüketimi (toplam hemen hemen 6,6 milyar € kazanç ve) tüketim izni sağlanmıştır.
Almanya’da çalışmakta olan Telekom, Vodafone ve Telefonica firmalarına ilave olarak, bu
saatten sonra 1&1 Drillich de vardır.
Ortak olarak oldukça yüksek münakaşaya girilen yüksek frekans sınırları (hemen hemen
24–28 GHz, 32-33 GHz veya daha yüksek seviyelerde) oldukça yüksek istatistikle yalnızca
birkaç sene içinde devreye sokulacaktır.
Geçen varyasyonlar benzer olabildiği için (örnek verilecek olursa 100 Hz ve 2000 Hz)
hareketli titreşimlerin (kablosuz sinyallerinin saniyesinde bir veya daha fazla kez , periyodik
anlamda sürekli ve kesin usulünde açılıp kapanması) LTE’ye benzer olması düşünülür. En
düşük 3,5 GHz frekans sınır aralığında (tüketilen TDD yöntemi sebebiyle) 50 Hz’lik yeni bir
titreşime neden olacaktır.[13] Bunların başlangıç hesaplamaları neticesinde, aynı şekilde ‘zero
span‘ spektrum sonuçları ve aynı zamanda yeterli uzun bantlı hesaplama aletleriyle akustik
zamanla, açıkça ve sürekli namına uygulamaktır.
Şekil 3’de 90 Mhz uzunluğundaki kanalın merkez frekans grafiği gösterilmiştir.

Şekil 3.
Bir iletişim sahasının hemen hemen 90 MHz uzunluğundaki bir kanalının spektrumu, merkez
frekansı hemen hemen 3,65 GHz’dir. [13]

40
Şekil 4’de alınan bir hücresel sinyalin süreç tespiti ve orta frekansı gösterilmiştir.

Şekil 4. Bir Vodafone alanının hücresel sinyalinin süreç tespiti, 50 Hz’lik net titreşim ve, orta
frekansı hemen hemen 3,53 GHz [13]

Yeni Antenler ve Hücre Boyutları

5G sinyallerini tahlil sonucunda ve yorumladığımızda, son anten şeklini uyarmak
mühimdir. İfade ettiklerimiz, ön ifadeyle dağılan radyo dalgalarını bütün haline dönüştürme
cesaretleri (hüzme üretme (Beamforming) biçiminde isimlendirilir.) sebebiyle ‘akıllı’
biçiminde isimlendirilir, bunun gibi radyasyon olarak çevreye olduğu gibi aktarılamaz,
minimum kısmından yüksek tüketiciye (cep telefonu tarayan ve ağ dağıtımı sağlayan
kullanıcı) aktarılır. Tüketici sağlayıcısındaki radyasyon varsayım olarak daha yüksek seviyede
üretilecektir, bunun sebebiyle yönlendirici sistemlerinde şayet daha yüksek güvenlik aralıkları
ölçümlenmesi sağlanmalıdır. Alman Federal Veri Ajansı’nın adresi belgelerinden
ispatlanacağı kadar, başta hareketli radyo yönlendiricilerin çevrelerindeki güvenlik uzaklıkları
seçici babında 3-9 metre idi, şu an 15-20 metre yakınındadır.
Son halinde, alma kapasitesi yalnızca 200 metreye gibi olacak küçük hücrelerin (Small
Cells) fazlasıyla konuşlanması konusunda istişare edilmiştir. Örnek verilecek olursa, sokak
lambalarına, trafik lambalarına, reklam göstergesi, park ve telefon sabitleyicilerine, trafo
dolaplarına, çöp haznelerine, ev mübadelelerine, fazlasıyla ekleyecek olursak dairelerin iç
tarafına montaj yapılır. Küçük hücrelerin konveksiyon kondisyonu daha düşüktür, fakat
insanlar antenlere (küçük ve zar zor görünür) fazlasıyla hazırdır. Hücresel veri
düzenleyicilerin gücünün 10 W düşük üretilmesi sebebiyle, 26. Federal İmisyon Kontrol
Yönetmeliği’nin aralık sayıları bunun gibi düzenlere dahil değildir. Bunun gibi sebeple seçili
bir adres belgesine yardıma gerek yoktur. Lakin düzenleme minimum Federal Veri Ajansı’na
ispatlanacaktır.

41
Sağlık Riskleri
5G’nin tüketilen radyo dalgalarından sebep olan spesifik tehlikeler konusunda hemen
hemen raporlama hiç görülmektedir. Fakat 2017’de 36 ülkenin 180’den çok bilim adamı ve
doktor tartışmaya katılmıştır. Bunun gibi tartışmada bilim adamları, 5G kablosuz
teknolojilerinin mühim sağlık tehlikeleri mevzusunda dikkat edilmesi gerekiyor. Ekstradan,
insan sağlığının ve kapasite şartında güçlü tehlikeler, endüstriden bağımsız bilim adamları
yönlendirilmesi hemen hemen raporlanana geçen süreye, iletimdeki 5. nesil uzatılması
mevzusunu sabite çevreleyen bir moratoryum tavsiye edilmiştir. Çok fazla frekanslı
elektromanyetik bölgelerin insanlara ve etrafa fayda sağlamadığı ispatlanmıştır. 5G, çok fazla
frekans sınırlarındaki elektromanyetik bölgelere durumu mühim aralıklarda fazlalaşacaktır,
sebep olarak son sinyal alanı şu anki GSM, UMTS, LTE, WLAN…. ağlarına aktarılacaktır.
0,8 / 2 / 3,5 GHz aralığındaki az frekanslar, LTE ve GSM’nin bulunabilecek hemen hemen
aynı geçişler ve/veya titreşimlerden bahsettiği için, tehlikelerin hemen hemen aynı olabilmesi
düşünülüyor. Üst tarafta anlatılan 50 Hz’lik titretme tamamen olan onaylanırsa, oldukça kritik
faktörlere neden olabilir.
20 GHz üstündeki fazla frekanslarla alakalı şimdiye kadar düşünülenden az sayım
oluşturulduğu düşünülmektedir. Bunun gibi radyo dalgaları, ince dalga boylarından kaynaklı
olarak organlara hemen hemen hiç rastlamaz, fakat organlar üzerinde emilim yapılır. Baştaki
süreçler, zararlı sağlık faktörlerine fazlasıyla yaşanabilecek göz olayları, cilt yanmaları ve ter
bezlerinde ve tahminen EKG faktörlerinde oluşabildiği düşünülmektedir.
Almanya’daki Radyasyondan Korunma Federal Dairesi’nin kurumsal seçiciliği, takiben
izlemek ve 26. Alman Federal İmisyon Kontrol Yönetmeliği’nin aralıklı sayılarına düzene
oluşturmaktadır.

5G’den Dolayı Radyasyon Maruziyeti

Aktarabilecek fazlasıyla çok veri adeti sebebiyle, toplam aktarımda onaylanan belli
fazlalaşmalarla detaylandırılacaktır, ekstradan fazlasıyla yönlendirici alanı ve küçük hücre
insanlara oldukça yakınlaşacaktır. Bunun sayesinde, yönlendiricilerin minimum ağırlığına
karşın, özel mazeret aralıkları oldukça fazladır. Artık, radyasyonun hüzme birleştirilmesi
(Beamforming) sebebiyle, radyasyon aralıklarının, 5G’nin olan hali fakat bir tüketici
sağlayıcısından aktif olarak bahsedilmediği bazı konumlarda, LTE ile kıyaslandığında
fazlasıyla az mümkün olmaktadır.
Ekstradan, 3.5 GHz aralığındaki çok fazla frekanslar, dairelerin yapısal kütlesi
sağlayıcısından ortalama 2 GHz’deki ve 1 GHz’deki frekanslardan fazlasıyla ağır bir durumda
hafifletir. Bunun sebebiyle iç mekanlardaki radyasyon aralıkları fazlasıyla az olabileceği
tahmin ediliyor.

UMTS mobil radyo verilerinin kapanması, maruz bırakılma aralığında bir değer
azalmasına sebebiyet verecektir. Bunun yüzünden, titretmeve etkenleri de katılmak sayesinde

42
bunun gibi spesifik veri türü yok olacaktır. Fakat, bunun gibi frekanslar 5G ağlarına
aktarılacak ve bunun gibi frekans bandındaki mazeretler sonuçta ortaya gelmeyi sürdürecektir.
Yakın zamanlarda, pek çok son alet tahminen daireler içerisindeki 5G frekanslarında
yapılacak işleri yaparak ve fazlasıyla çok iç tasarım radyasyon aralıklarına sebebiyet
verecektir. Bu konuda, her verinin ağırlığının kıyası yapılarak, ne sıklıkta, ne zaman ve nereye
aktarıldığına yönetilmesi mühimdir.
Sonrasında şemaya aktarılması düşünülen fazlasıyla çok frekanslarda uyarıcı olması
tavsiye edilir. Öncesinde aktarıldığı kadarıyla, bunun çok fazla frekans sınırlarında tahminen
değişik veya ayrı etkenler düşünülecektir.
5G akıllı telefonların, 2G, 3G veya 4G modelinde aletlerinden fazlasıyla radyasyon üretip
dağıttığı tam olarak öğrenilememiş veya yakın zamanda tarafımızdan tartılmadığı
ispatlanmıştır (doluluk faktöründen tahminen başındakilere benzetilecektir).

5G Uyduları
Günümüzde, dünyanın etrafında 2000 yakınında iletişim aracı koyulmaktadır veya 5G
tüketim konveksiyonu uygulayacak 10.000’den çok son uydu yapılışı istişare edilmiştir.
Bunun halinde statü biyolojisi perspektifinden izlenildiğinden, dünyanın üzerine olmakta
olacak koca uzunluğun, radyasyonu minimum aralıklara (0.1 µW / m²’den daha az)
farklılaştırılması lehine gibi durabilir, fakat şüphesiz her adrestedir.
Şekil 5’de mobil iletişim teknolojilerinin sistemlerinin gelişimleri gösterilmiştir.

Şekil 5. Mobil İletişim Teknolojileri [13]

43
YAPI BİYOLOJİSİ ÖNERİLERİ
Hepsi, halkı bireysel ve lisanslı alanlarda doğal ve estetik uyumda öğretilmeli, 5G
yönlendiricilerinin tüketimine zıt cevap vermeli veya kesin olabilecek en az emisyona ait
sitelerin oluşturulmasına destek vermelidir. Fakat, pek çok 5G yönlendiricisi tahminen istek
belirtmeyecektir, bunun farklı istatistikleri bunun için belirli çizgileri oluşabilir. İletimsiz
radyasyon pisliliğine taraf hediye sürdüren kullanıcı düzenleme organizasyonları “Diagnose
Funk” ve “Kompetenzinitiative” arka çıkılmalı ve ihtiyaçları sorulmalıdır.
Bireysel mazereti hafifletmek şartıyla, inşa kesin kullanılabildiğince masif yapı
kurulmalıdır, düşük konstrüksiyonlara (tamamen daire veya örnek verilecek olursa çatı için)
düzenleyici engel yerleştirilmelidir. Şu ana dek fazlasıyla tüketilen düzenleyici eşyaların
(renkler, kumaşlar, parmaklıklar…), 1’den 3 GHz yakınındaki frekansları ve son
yaşantılarımızdaki 2G, 3G, 4G, WLAN, DECT kadar radyasyon araçlarının görüntüleme
faktörleri sınırlarında çok yüksek açıklık bulunmamaktadır. 20 GHz’in üstündeki fazla
frekanslarda, kumaşlar ve parmaklıklara dek örgü eşyaları minimum seviyelerde, masif inşa
aletleri ve boyalar kadar mütemadi yüzey kullanımları oldukça etkilidir.
Kuşku halinde, mazeretler mevcut hesaplamalara ara sıra bakılmalıdır ve şöyle de
söyleyelim Federal Veri Ajansı’nın EMF ekranını izlemek de mühim haberler ortaya
çıkarabilir.
Kesik yememiş 5G iletim antenli aletlerin veya düzeneklerin (veya farklı kablosuz
teknolojilerin) dairelerin iç kısmına yapılmaması mühim bir konudur. En düşüğünden geceleri
kablosuz aktarım yönü kapanmalıdır. Akıllı ev projelerinde hemen hemen veri kabloları veya
kablo ağ hareketliliği düzenekleri (konut yapılarında belirli kapasite ayarlandığında
unutmamak) ve kablolu sonuçlar tüketilmelidir. Akıllı belirteçlerle serilmiş hepsi elektrikli
aletlerde uyarılması gereken kurallardır. Bu aletlerin kablosuz belirteçler belirlenmeden
tüketilmesi veya tüketilmiş kablosuz modelin sadece hafif olmasıyla sebebiyle ve ince
zamanlar sürecinde belirli olduğundan sonucu belli olmalıdır.
İnşa biyolojisi perspektifinden yorumlandığında, başlangıç amacı yalnızca 5G’ye
sabitlenmek değil, farklı inşa biyolojisi stres etkenleri (elektrik ve manyetik farklı seçenek ve
belirli bölgeler, formaldehit, radyoaktivite …) ve birleşimleri tüm süreçte toplamı olarak
belirlemek, hesaplamak ve kuvvetlendirmektir.
Şu anda 5G mevzusunda birçok şey haber edilmemektedir, fakat şu anda mühim anlamda
genel olarak az 5G radyasyonu ortaya çıkarmak ve bireyselliğimizi farkına varabildikçe az
radyasyona terk edebilmek belli yerde önemlidir. Mühim olmakta olan bir konuda, 5G, şayet,
kamuda ve ekstradan benlik köprünüzde sürekli artan özel mazerete sebep olacaktır. Üst
tarafta münakaşa edebilmek kadar, iletim radyasyon aralıklarda normal aralıklarda taraflılık
seçmesi de muhtemeldir. Mazeret aralıklarını adresi ve maddelerinin teknolojik hesaplarda
meydana getirilmesi düşünülür.
İnşa biyolojisi kaynağındaki temel söyleşisi, insanların uyku bölgelerini 5G de takip olarak
kabul edilebilir kablosuz radyasyonuna tesir edilmemelidir. İç tasarım konularıyla alakalı ana
konular; iç tasarımlara yönlendirici belirtmekten uzaklaşmak, aletleri kapamak veya güvenli
bir uzunluğun sınırlarını çizmek ve dışarıdaki konular ile ilgili olarak görüntüleme teşhisi
belirtilmelidir.

44
5G Nasıl Ölçülür ?
İdeal olarak 5G ölçümleri, en doğru ölçümleri mümkün kılan spektrum analizörleri ile
yapılır. LTE’ye benzer “tepe faktörleri” ve hatta daha yüksek bant genişlikleri nedeniyle bazı
ölçüm hataları olacaktır. Ancak bunların hepsi yapı biyolojisi değerlendirmeleri oluşturma
bağlamında yönetilebilir olmalıdır.[13]

5G’de Kullanılan Teknolojiler

5G'nin daha seri olması ve rötar durumlarını iyileştirmeyi daha mümkün hale getirmek
için bir takım bağımsız teknoloji kümile edildi. Bu unsurlardan, en ehemmiyetlilerini aşağıda
bulabilirsiniz.
1-Milimeter Wave (mmWave): 5G ağları, 30 ila 300 GHz aralığındaki frekansları kullanır.
Milimeter Wave adının dile gelmesindeki maksat, kullanılan frekansların dalga boylarının 1-
10 milimetre aralığında farklılık gösterebilmektedir. Bu frekanslı bantlar, 4G LTE’de faliyette
olan düşük frekanslı sinyallere oranla bilgi taşımaya daha elverişlidir. MmWave teknolojisi
eskiden hem maliyeti yüksek hem de tatpik edilmesi güçtü. Teknolojide elde edilen uğraşlar
sayesinde, günümüzde bu teknoloji 5G’nin içinde elverişli hale geldi.
2-Küçük Hücre Düğümleri (Small Cells): Milimetre dalga akışının bir hamdikapı, fiziksel
cisimlerden geçerken Wi-Fi veya 4G sinyallerine nazaran parazite daha elverili olmasıdır. Bu
durumun pasivize edilmesi için 5G altyapısının modeli 4G’den faklı bir yapıya büründürüldü.
4G’de kullanılan direk antenlerin yerine, 5G ağları, yaklaşık olarak 250 metre aralıklarla
kentin muhtelif yerlerine yerleştirilen baz istasyonları sayesinde beslenecek ve bu durum daha
küçük hücre düğümlerine fırsat verecektir. 5G baz istasyonları, 4G’ye nazaran daha düşük
güç gereksinimlerine ihtiyaç duyar ve bu durum apartmanlara dağıtım direklerinin daha kolay
erişimini sağlar.
3-Kitlesel Çoklu Anten Sistemleri (Massive MIMO): 5G antenleri çoklu giriş çoklu çıkışı
(MIMO) bünyesinde barındırır bu sebebten veri sinyali üzerinde eş zamanlı birden fazla çift
yönlü konuşmayı idare edebilir. 5G ağları, 4G’ ağlarından 20 kat fazla konuşmanın
üstesinden gelebilir. Kitlesel çoklu anten sistemleri baz istasyonlarının kapasitelerini
çoğaltmaya olanak sağlar, bu kapasite fazlalığı da baz istasyonlarının daha fazla cihazla
iletişim sağlamsını sağlar. 5G’nin, bu niteliği (Internet of Things) IoT ile uyum içine
girmesine neden olur. Yani, ağa fazla yüklenmeden, aynı sahada daha çok internet bağlantılı
kablosuz aygıt kullanımını mümkün hale getirir.
4-Beamforming Teknolojisi: 5G veri iletisini sağlıklı bir şekilde doğru adreslere gidip
dönmesi hayli güçtür. Özellikle, mm. dalgalarında parazit oluşması durumunda daha da
zorlaşır. Bu durumla başa çıkabilmek için 5g baz istasyonları, beamforming teknolojisini
kullanmaya başladı. Beamforming teknolojisinde, kablosuz ağa bağlanmak isteyen cihazlara
göre antenler sinyalin dağılımını değiştirirler. Bu sayede ağ kapsama alanı, cihazlara göre
konumunu belirler ve lokasyonuna göre şekil değiştirir. Bu işlemler nihayetinde, 5G daha
güçlü ve kaliteli bir bağlantı servis eder.

45
5G’nin Frekansları
LTE’ye nazaran 5G kendi içinde üç frekansı barındırır. Bu sebebten, frekansları her
kullanıcıya başka bir kullanıcı deneyimi sunacaktır. Bu frekanslar, düşük bant, orta bant ve
yüksek bant frekansı olarak isimlendirilir.
Düşük Bant Frekansı, 1GHz Frekansı olarak da adlandırılır. LTE işletmenleri için düşük
bant kullanım açısından bir numaralı banttır. Düşük bant frekansı fazla kapsama alanına ve iyi
bir duvar penetrasyonuna sahiptir. Fakat düşük bant frekansında maksimum alınan hız
100Mbps’dir.
Orta Bant Frekansı, düşük bantta göre daha hızlı olup az gecikmeye olanak sağlar. Orta
bant frekansı, düşük banta nazaran duvarlara iyi penetre olmaz. Orta bantta 1Gbps kadar
hızlar görülmesi olağandır.
Yüksek Bant Frekansı, 5G için olağan ve yüksek performansı barındıran frekanstır. Bu,
frekans 10Gbps’e kadar tepe hızı sunabilir ve başka frekanslara nazaran gecikme süresi
fazlaca düşüktür. Yüksek Bant Frekansı, düşük kapsama alanına ve düşük apartman
penetrasyonuna sahiptir. Yüksek bantlar, veriyi ana ağdan daha küçük alt ağlara ulaştırmak
maksatıyla kullanılırdı. Fakat hiçbir zaman kullanılamamıştır. Minyatürleştirilmiş antenlerin
mevcut olmaması buna sebep gösterilir.

5G’nin Dezavantajları
5G’nin dezavantajlarına değinelim biraz. Bu dezavantajlardan bazılarını aşağıda
göreceksiniz.
5G’nin Kurulum Maliyetinin Yüksekliği: 5G altyapısının geliştirilmesi veya bulunan hücresel
altyapıya uyumunun sağlanması, yüksek maliyetlere sebebiyet verebilir. Yüksek hıza ulaşmak
için gereksinim duyulan altyapı kurulunca, bu fiyatlar müşterilerilerden çıkarılabilir.
Şimdiden operatörler kullanıcıya durumu yansıtmamak için şimdiden başkaca yöntemlere
yönelmeye başladılar bile.
Kırsal Alanlarda Kullanım: 5G şehir merkezleri için hızlı bir bağlantı sağlayabilir ama taşrada
yaşayan halk 5G bağlantısından tam olarak istifade edemez. 5G operatörleri, gelişmiş kentleri
hedef alacağı için en son taşra faydalanactır.
Cihazların Akü Sorunları: 5G’ye entegre cihazların güç kaynakları, az bir vakitte tükendiği
görülüyor. 5G’nin cihazlarda tam potansiyel kullanılabilir olması için güç teknolojisinin
artması gerekiyor. Ayrıca, bitmiş güç kaynaklarının yanında , cihazlarında 5G li kullanıcılar
fazlaca ısındığını dile getiriyor ve bu durumdan şikayet ediyorlar.

5G Telefonlar
5G, fazlaca yerde olmasa da bazı 5G cihazlar kullanılmaya başlandı. Huawei Mate X,
Samsung Galaxy 10 ve Xiaomi Mi Mix 3 gibi mobiller 5G sahibi. Ama 5G’nin kullanım
zamanı bşlşnmediğinden temkinliolmakta fayda var. Mesela, Apple, 5G’yi olumlu

46
görmediğinden yalnızca 12’de 5G teknolojisini kullanıyor.Ama bu Apple için bir pazarlama
taktiği olarak da görülebilir. 2012 yılında Apple, Samsung telefonlara göre 4G’ye daha sonra
kullanıma açılmıştır. Bu yüzden, insanların nasıl bir teknolojiye uyumu olması zaman
alıyorsa, telefon şirketleri için de aynı şey mütevellittir.

Türkiye’de 5G’nin Varlığı

Küresel çapta 5G’ye yönelim başlasa da Türkiye’de şu an 5G yok ve kullanılmıyor. Fakat
pandemiye rağmen, 5G teknolojisinin başka ünitelerinde geliştirme çalışmaları aralıksız
devam ediyor. 5G’nin muhtemel başlayacağı tarih 2021 yılının ortalarında bekleniyordu. Ama
tüm fonsiyonlu olarak kullanılabiliyor olması için 2022’yi beklemek gerekiyor.Muhtelif
şirketler 5G’yi kendi içinde alıştırma için çıkarsalar da 5G kullanımı halka arz edilmedi. Virüs
döneminde de göze çarpan sistemlerden biri de iletişim altyapısıydı. Güzel bir altyapı ve baz
istasyonları kurarak, 5G halka arz edilmesi bekleniyor.

6G ‘nin Şimdiden Konuşulma Sebebi

Muhtelif bazı kurumlar, 5G’nin hedeflediği aksama, hız ve güvenlik hedeflerini
karşılamayacağını dile getiriyorlar. Bu vesveselerşnden üstesinden 6G’nin kolaylıkla
gelebileceği söyleniyor. 6G bu sorunların üstesinden gelmesinin haricinden, çoklu eşzamanlı
bağlantıyı etkinleştirmeye uğraşır. Ama 6G bu kadar iyi özellikleri bir aradafırsat verilmesine
rağmen ehemmiyetli sorunlarından biri gizliliktir. Güncel bir saldırı olan, tera-hertz tabanlı 2.
adam saldırıları (MIMA), hackerların iki ağın arasına ulaşmasını sağlar. Bu sebeble, iki
bağlantı arasına girerek çeşitli işitme işlemleri yapılır ve arzu edilen verilerin ele geçirilme
işlemi başlatılır. Güzel mesele şu ki, yetkililerinin bu duruma, fayda türetmek için önünde
fazlaca uzun bir sure var. 6G bağlantıları, 2030’a değin kullanılması beklenmiyor.

5G Radyo ve Heterojen Ağlar

5G teknolojileri çift dinamik üzerinden yürümektedir. Bir taraftan kablosuz teknolojilerde
realitenin hududlarını ilerletilerek birim alanda (hertz başına bit sayısı) çok fazla veri
ulaştırılmaya çalışılırken, öncelerden şimdiye kadar donanım ve yazılım ile beraber
planlanmış kapalı devre yapısı yazılım tanımlı olarak ön görülmektedir. Yazılım tanımlı
olması için herhangi bir programlama dilinde olduğu gibi katmanlaştırma (abstraction)
gerekmektedir. Alt zemindeki fiziksel kesimlerden üst katmanlardaki uygulamalara kadar
fazlaca katmanın realiteden kopuk tanımlanması gerekmektedir. Dikey olmayan düzlemde
katmanlaşma gerçekleşirken, yatay olmayan düzlemde ise sanallaştırma ile ağlar parçalara
bölünerek başka kriterlere göre istenildiğinde tasnif edilecektir. Bu tipleme birden fazla ağın
ve teknolojilerin birlikte harmonize olacağı bir heterojen ağ mimarisi 5G’de olması
beklenmektedir.
Ayrıca, süreci hızlandırılası için katılımcı bir duruş ile açık kaynak yazılım ilerletme
metotları kullanılmaktadır.[14]

47
Şekil 6. 2 G’den 5 G ‘ye Spektal Verimlilikteki Değişim [14]

5G şebekesine katmanlı bir kullanıma geçmek soz konusu. Operatörlerin geçiş

planlamasını nasıl yapacağı, geliştireceği ürünve satış planıyla doğrudan orantılı olacaktır.
Mobil yoğunluğun artış hızı ve şuanki şebekenin bunu taşıma gücü ve gerekli olan frekans
miktarı uygulanacak stratejiye yönelim sağlayacaktır.
Mesela, 2010 yılının ilk aylarında tasnif edilmiş baz istasyonu mimari kullanımına geçildi
ve bu mimari çoğaltılarak arttırıldı. Bahsi geçen mimari, bir Ana Bant Ünitesi (Baseband Unit
- BBU) ve bazı Uzak Telsiz Ünitelerinden (RemoteRadioUnits-RRU’lar) meydana gelmişti.
BBU’lar ve RRU’lardan oluşan basit yapı yedek parça geresinimini ve bakım ücretlerini
azaltır. RRU’lar kuleler/platformlar üzerine yayılmış olarak sabitlenerek besleyici ücretleri ve
besleme kaybı minimize edilir ve sistem kazancı 3 dB ila 5 dB arasında çoğaltılır. RRU ile
ana bant ünitelerini birleştiren CPRI (CommonPublic Radio Interface) optik fiberdir.
RRU’lar ile merkezi havuzda bulunan anabant üniteleri, CPRI ve gelişmiş CPRI destekleyici
yeni fiber optik altyapı teknolojilerini kullanılarak montelenşrler. Bu tip teknolojiler ile veri
akışı yaklaşık 15-20 kilometreye kadar ulaşmaktadır. BBU da bu durum (veri bağlantılarını
yapar ve trafiğiyönlendirir) internet ve şebekeyle (core network) doğru orantılıdır.
Bu mimari, 5G’ye geçişte ehemmiyeti elinde tutan “Merkezileştirilmiş Radyo Erişim
Şebekesi (Centralized-RAN) teknolojisi ve bir sonraki deneme aşamsı olan Bulut Radyo
Erişim Ağı (Cloud-RAN) teknolojilerine dönüşümüne uygun zemin hazırlar.
Merkezileştirilmiş Radyo Erişim Şebekesi (Centralized-RAN) Teknolojisi’nde, farlı
lokasyonlarda faaliyet gösteren baz istasyonlarının kontrol üniteleri, merkezi bir lookasyonda
kümile edilir. Böylece istasyonlar arasındaki bağlantı ve iletişim yetileri maksimum seviyeye
ulaştırılır. Bu yetiler ile baz istasyonları arasında servisi elverişli duruma gelen, dinamik
girişim (enterferans) azaltma, çoklu taşıyıcı birleştirme ve fazla merkezden veri iletimi

48
özellikleri sayesinde ulaşım alanı ve kapasite, dinamik ve etkileşimli olarak çoğaltılıyor.
Centralized-RAN Teknolojisi ile bundan böyle mobil kullanıcılara daha az aksama süresi,
daha fazla mobil iletişim hızına imkan sağlıyor.
Centralized-RAN teknolojisi, 5G safhalarının en ehemmiyetli safahası olan sanallaştırma
ve bulut teknolojilerine imkan tanımatadır. Merkezileştirilmiş kontrol üniteleri bulut ortamına
taşındığı duruma Cloud-RAN olarak isimlendirilmektedir. Cloud-RAN (Bulut Radyo Erişim
Ağı), 5G ve Ötesi mobil şebeke altyapısı için merkezi bir bulut bilgi işlem tabanlı telsiz erişim
ağı mimarisidir.[14] Cloud-RAN teknolojisi ise baz istasyonlarının bazı modülleri buluta
aktarıldığından, baz istasyonu kapasitelerinin gerektiği yerlerde, gereksinime muhtaç oranda
dinamik ve paylaşımlı olarak hizmet eder.

Baz İstasyonları ve Hücre Yapısı

Kısıtlı bir mevzide belli oranda kullanıcıya kablosuz haberleşme olanağı sağlmak için
üstünde çalışılan sisteme BS adı verilmektedir. Bu niteliği sebebiyle 1G’den başlayarak
haberleşmede fazlaca bir ehemmiyeti elinde tutan bir teknoloji olan baz istasyonları
şimdilerde kablosuz haberleşmeye olan arzın çoğalarak armasına mütevellit 5G’de de hayati
ehemmiyete sahip bir teknoloji olmaktadır. Bahsedilen sebepten geniş alanda kablosuz
haberleşme, yani mobil kullanıcıların arasında iletişim sağlayabilmesi ve ileti gönderip
almaları BS olmadan mümkün değildir. Baz istasyonları monte yeri ve modelşne göre 4-3000
aralığında kullanıcıya ve 1 metreden 35 Km’ye büyük bir mevkide hizmet verebilecek şekilde
tasarlanabilmektedirler.
Baz istasyonu aynı zaman da iki yönlü bir mobil ağ sisteminde yayın yapmasına imkan
tanır. Radyo şematiğindeki bir antenden farklı olarak, baz istasyonu  sinyal kabul eder ve
sinyal gönderir yani iki antenden oluşur. Şimdilerde baz istasyonları farlı yönlere doğru farklı
güçlerde yayın yapma ehemmiyetine sahip olan belirli bir yere eğilim gösteren
antenler kullanır. Toplumun dikkatini çekmemek için, baz istasyonları farklı boyut ve
görünüşlerde olabilir.Baz kelimesi İngilizce base (temel taban esas) sözcüğünün Türkçeye
lanse edilmiş halidir. Baz istasyonu mobil telefonu ile iletişmde elektro
manyetik sinyalleri sergileyen veya kabul eden bir anten ile bir radyo verici alıcısıdır.
Her bir BS, görülmeyecek şekilde döşenen fiber kablolarla veya kablosuz bağlantı ile
komşu baz istasyonuna ilintilidir. Komşu baz istasyonlardan bazıları ise merkezi kontrol
birimine ilintilidir. Bahsedildiği gibi bir operatör, bir baz istasyonun kısıtlı kapsama alanı
handikapını aşarak daha fazla alana kullanım hizmeti veren büyük bir yapı inşa etmekte ve o
müşterş bu ağı kullanarak şahsına bağlı olduğu baz istasyonunun sınırları dışında faaliyet
gösteren başka biriyle iletişim sağlayabilmektedir. İstasyonların tepesimde ise bu
haberleşmeyi kurmak için hem alıcı hem de verici antenler faaliyet gösterir. Haberleşmeler bu
antenler üzerinden yapılmaktadır. Baz istasyonu hitap ettiği bölgeye ve kullanıcı sayısına göre
bu antenlerin sayısı ve yüksekliği artırılabilmektedir. Baz istasyonu ulaşım mevkisi ve
yeterliliğine göre nitelendirilmiş olup bu alana Hücre denmektedir. Şimdilerde ışıma yaptığı
doğrultuya doğru ele alındığında iki tip BS görürüz. Bunlardan birincisi her yöne yani çok
yönlü ışıma yapan Çok Yönlü (Omnidirectional) antenlere sahip baz istasyonlardır. Diğeri ise
belli bir doğrultuya doğru ışıma yapan Yönlü (Directional) baz istasyonlardır.

49
Çok Yönlü Baz İstasyonu
Çok yönlü baz istasyonları az anten kazançlarının olması ve fazlaca sayıda kullanıcıyı
destekleyememesi sebebiyle çoğunluk olarak GSM iletişiminde pek tercih edilmezler. Ama
genel olarak az mesafede az sayıda kullanıcının var olduğu alanlarda kurulum değeri az
olması nedeniyle tercih edilebilmektedir. Bu tip baz istasyonundaki antenler hem alıcı hem de
verici misyonu üstlenmektedir. Çok yönlü yansıma mahal vermesi sebebiyle anten açı ayarına
ihtiyaç duyulmaz ve ışıma açısı kaynaklı kayıplar bu antenlerde çok azdır. Ayrıca kanal
modellemelerinde işlem kolaylığına el verdiği için modellemelerin yaratılmasında fazlaca
kullanılmaktadır. Çok yönlü anten yapısını elinde bulunduran bir baz istasyonun yaptığı ışıma
Şekil [7]’de sunulmuştur.

Şekil 7. Çok yönlü baz istasyonunun teorik ve gerçekteki kapsama alanı gösterimi [15]
Çok yönlü baz istasyonunun teorik ve reeldeki ulaşım alanı gösterimi Teorik hesaplamalarda
daha az zahmet sağladığı için teorik gösterimi bal peteği gibi yani altıgen şeklindedir. Fakat
reelde çevresel şartlar, apartmanlar, ağaçlar ve diğer malzemelere çarpması sonucunda sinyal
azalması sebebiyle yayılım şekli farklılaşmaktadır. Şekil [7]’de görünenin ortasındaki sistem
baz istasyonunu, çevresindeki kapsama alanı ise hücre olarak isimlendirilir.
Yönlü Baz İstasyonu
Yönlü baz istasyonları uzak mesafe iletişiminde fazlaca tercih edilen BS tipidir. Belirtilen
durumun bariz nedenleri ışımayı belli bir yöne yansıtması sebebiyle fazla yönlü antene
nazaran daha çok getiri sağlaması ve şuan ki kapasitesini de ışıma yaptığı doğrultudaki
kullanıcılara sunmasıdır. Belirtilen olanaklarla daha fazla mesafeye sinyal ulaştırıp servis
sağlayıcısını çoğaltabilmektedir. [16] Yönlü baz istasyonları çoğunlukla 3 başka yönelime
göre ışıma sağlamaktadır. Bu doğrultular ise sektör diye isimlendirilir. Her sektör 120

50
derecelik alanı içine almaktadır. Sektörel yönlü faaliyet gösteren baz istasyonlarında yönlü
anten kullanımının iyiliği olarak hem antenlere hem de eğimde verilerek kapsama alanları
arzu edilen şekilde kısıtlandırılabilmekdedir.
Şekil [8]’deki görsel yönlü ışıma yapan baz istasyonunda eğim verilmiş anten yapılarını
göstermektedir.

Şekil 14. Yönlü ve eğimli baz istasyonu anten örneği. [16]

Şekil 9. Yönlü ışıma yapan antenlerin sektör bazlı teorik ve gerçekteki gösterimi. [18]

51
Şelil 9’da Yönlü ışıma yapan antenlerin sektör bazlı teorik ve gerçekteki gösterimi
sunulmuştur. Bahsedilen sektör arzı hep aynı olma durumu yoktur. Baz istasyonları
gereksinim hissedildiğinde sektör sayısı, bu yüzden anten sayısı çoğaltılarak daha dar açıyla
talep edilen bölgeye hizmet verecek şekilde ayarlanabilmektedir. Anten durumlarının yönlü
olması sebebiyle bu tip hücre yapıların anten getirileri de çok yönlü antenlere göre daha fazla
olabilmektedir Bu yüzden mobil haberleşmede servis kalitesinin artırılması, daha uzak
mesafelere veri gönderebilmek ve yol kaybı sönümlemelerinin üstesinden gelebilmek için
yönlü antenler daha çok tercih edilmektedir. Bir sinyalin yol kaybı arttıkça bu kaybı telafi
etmek için verici gücü, anten kazançları veya anten sayısı artırma yoluna gidilir. Bunlar da
olmazsa sinyalin ulaşmadığı bölgeye yeni bir hücre yapısı kurulur. 5G teknolojisinde de bu
anten yapılarının çok daha fazla kullanılacağı düşünülmektedir ve bu yüzden yüksek kazançlı
antenler geliştirilmektedir.
5G’de Baz İstasyonu 1G’den 4.5G’ye kadar dönemde operatörlerin kullandıkları frekanslar
genel olarak 6 GHz altıdır. Bu frekans aralıklarının düşük sönümleme özellikleri nedeniyle
kapsama alanları oldukça geniştir. Bu durum operatörlere avantajlar sağlamaktadır. Ancak
5G’de kullanılacak frekansın 86 GHz’e kadar çıkmasıyla oluşan yüksek sönümleme etkisi
sebebiyle, BS kurulumu ve maliyeti açısından önceki nesillere göre büyük dezavantaj
meydana getirmektedir. Yüksek sönümleme etkisiyle oluşacak kapsama alanı sorunlarının
üstesinden gelebilmek için operatör firmalarının yapabilecekleri yöntemler;
Baz istasyonunun gücünü artırmak
Baz istasyonun sayısını artırmak
Anten kazançlarını artırmak
Baz istasyonundaki kayıpları azaltmak
Anten sayısını artırmak
şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bu çözüm yöntemlerinin her biri maliyetli ve operatöre ek iş
yükü meydana getirmektedir. Bu durumun kullanıcılara da ek maliyet olarak yansıyacağı
aşikardır. Baz istasyonlarının adlandırmaları da gelişen teknolojilerle birlikte değişmektedir.
4G’de baz istasyonları Gelişmiş NodeB (Evolved NodeB, eNB) şeklinde adlandırılmaktayken
5G’de yani NR teknolojisinde baz istasyonları için düşünülen isim Yeni Nesil NodeB (Next
Generation NodeB, gNB) veya gNodeB’dir. Nesile göre baz istasyonu isimler ise Tablo
[6]’da verilmiştir.

52
Tablo 6. Nesil’e göre baz istasyonu isimlendirilmesi [19]
Baz İstasyonu (Hücre) Yerleşim Planlaması
Baz istasyonları montelendikleri alanda sinyal azalması ve kapasite alanları sebebiyle
yalnızca sepesifik bir alana servis sağlanabilmektedir. Bu durumda servis hizmetinin
sağlanacağı alanın çokluğu baz istasyonunun en fazla yetki alanını ve yetkin kullanıcı arzını
karşılamıyorsa o alana farklı baz istasyonları montelemek mecburi hale gelmektedir. Bu
alanda daha çok BS montelemesi için servis sağlayıcısının verileceği alanın coğrafik şartları
ve yerleşim yerleri göz önüne alınarak frekans, yetki ve etki alanı planlaması yapılması
beklenir. Bu durum sebebiyle baz istasyonları fazla verimli bir şekilde imkan sağlamakta ve
hem mali olarak hem güç tüketiminde ucuzluk sağlamakata hem de servis niteliğinde fazlalık
sağlayabilmektedir. Örneğin 1 Km çapındaki bölgede 100 ferde servis imkanı verilmesini
varsayalım. Bu konjektörde kurulması gereken BS ilerdeki popilasyon ve yerleşim
yerlerindeki fazlalaşma da baz alındığında 150 fertlik kapasite ve 1.5 kilometrelik bölgeyi
etkisi içine alacak şekilde tasarlanıp kurulmalıdır. Eğer o alana 2000 kişilik yetki sunan ve 30
Km’lik bölgeyi içine alan bir BS kurulursa önemsiz yere 30 Km’lik bölge için güç tüketen ve
belki de hiç ulaşılmayacak bir popilasyon için gereksiz maliyet oluşacaktır. Ayrıca etki
bölgesinin ve kullanıcı popilasyonunun çoğalması veri hızında eksi etki yaptığı içinde veri
hızı dolayısıyla da iyi neticeler çıkmaktadır. Bu durumda etkinleştirilen BS, 100 kişi için değil
de 80 kişiyi destekleyen veya da 1 Km’lik bölgede daha az bir alanı etkileyen bir yapıda
olursa, bu defada servis sağlayıcısını alamayan aboneler olacaktır ki bu hiç arzu edilmeyen bir
olaydır. Yalnızca ülkemizde bulunan 80.000’i aşkın baz istasyonunu göz önünde
bulundurduğumuzda yerleşim planlamalarındaki sorunun maddi açıdan zararı can yakıcı
boyuta ulaşacaktır. Hal böyle iken baz istasyonlarının etki, yetki bölgesi ve güç kullanımı
ilerdeki insan popülasyonunun artımı, ilerleyen teknolojiler ve umulana göre iyi bilinip buna
göre yer ediniminin yapılması yalnızca Anadolu için değil bütün insanlık için de çok
ehemmiyet göstermektedir. Özellikle güç harcanımında 5G baz istasyonlarının 4G baz
istasyonlarına nazaran çokça enerji tüketmesi öngörülmektedir. 5G’nin 4G’ye nazaran en az
10 kata kadar daha fazla BS ve 1000 kata kadar fazla ağ yoğunluğu gereksinimini göz önünde

53
olursa günümüze kadar ki bütün ağların tükettiği gücün yarısını yalnızca 5G ağının tüketmesi
öngörülmektedir . Bu sebepten 5G’de muntazam derecede güç ve yerleşim planlaması ve
ekseriyeten güç yönetim planlamasının yapılması elzem hale gelir.[21] Durum böyleyken
üstüne düşülen çalışmalarsa ekseriyette 4G’deki baz istasyonlarında var olan uyku
seçeneğinin daha fazla niteliğinin arttırılması doğrultusunda olmaktadır.
Frekans Planlama
Operatörler için lisanslı frekansların sınırlı, çok dar ve her operatör için başka olması
sebebiyle BS yerleşkesinde operatörler içinde frekans kargaşası oluşmaması çok
ehemmiyetlidir. Özellikle bu dar frekans aralığı ve fazla adette baz istasyonunun var olduğu
alanda coğrafik koşullara uygun olması ve çevresindeki başka baz istasyonlarının ileyiş
frekansları ile girişim olmaması için frekansların tekrardan faaliyet durumu da mecbur
olmaktadır. Bu sebepten servis sağlayıcısının en ideal sağlanabilmesi için gereken en önemli
şartlardan biri frekans planlama işlemi olmaktadır. Bu planlama neticesinde operatörler kısıtlı
frekansları çok daha verimli bir şekilde faydalanılabilmektedir.
Şekil 10’da , başka frekanslarda işlev hücresel sistemleri temsili olarak belirtilmiştir.

Şekil 10. Frekans planlama teorik gösterimi[23]

Resimde gösterilen numaralar başka bir farklı frekansı nitelemektedir. Bu baika frekansların
kullanılması girişim durumunu azaltan bir etkendir. Hücresel iletişimde girişim olayı ise çok
ehemmiyetli bir sorundur. Özellikle hücre etki bölgesindeki girişim olayı dip hücrelerin aynı
frekansı kullanması durumda daha çok olmaktadır. Hücre etki bölgesinde bulunan bir
kullanıcıya aynı frekanstan iki başka yayın iletildiğinde veri karmaşası doğmaktadır. Hali
hazırdaki ses ve veri iletiminde problemler üremekte hatta kurulamamaktadır.
Şekil 11’de hücre çevresinde bir kullanıcının olduğu temsili durum belirtilmektedir.

54
Şekil 11. Bir
Kullanıcı Ekipmanı (User Equipman, UE) [23]
belirtilen şekilde göründüğü gibi çift hücre yapısının etki bölgesi sınırlarında mevcut olması
durumunda her iki hücreden gelen sinyallerin birbirini maksimum oranda etkilemesi sonucu
yüksek girişim olayı yaşanmaktadır. Girişimin etkisinin azaltılması için kullanıcının (UE) ya
‘a’ ya da ‘b’ yönüne gitmesi gerekir. Örneğin ‘a’ yönüne gittiğini varsayalım. Bu durumda ‘a’
yönündeki baz istasyonundan gelen sinyalin gücü artarken ‘b’ yönünden gelen sinyalin gücü
mesafe ve başka engellere bağlı olarak azaldığı için girişim etkisi de azalmaktadır. Bu yüzden
hücre sınırındaki bir kullanıcı, girişim etkisinden kurtulmak için mutlaka bir baz istasyonuna
daha yakın olmalıdır. Ancak buradaki önemli sorun, sürekli aynı frekanstaki baz istasyonun
yerleşiminin yapılması durumunda hücre sınırına her gelen kullanıcının sürekli girişim sorunu
yaşayacağıdır. Bu ise servis kalitesini çok kötü etkileyen bir unsurdur. Bu yüzden operatörler
bu sorunu minimumda tutmak ve servis kalitesini artırmak için komşu baz istasyonlarında
farklı çalışma frekansları belirlemektedirler. Şekil 10‘a baktığımıza 1’den 7’ye kadar olan
rakamlar bu farklı frekansları temsil etmektedir. Böyle bir sistemde farklı frekans
kullanılması, girişim etkisini minimumda tutmaktadır. Bu durum sayesinde aynı frekanslar
başka bölgede girişim olayı yaşanmadan yeniden kullanılabilmektedir. Komşu baz
istasyonları arasında frekans benzerliği ne kadar az olursa girişim olayı da o kadar
azalmaktadır. İki hücrenin arasında bulunan bir kullanıcının iletişim sağlayabilmesi için
taşıyıcının gücünün, girişimin gücünden daha yüksek olması gerekmektedir. Burada taşıyıcı
gücü C, komşu hücre girişim gücü ise I ile gösterilmektedir. C/I oranı servis kalitesi
bakımından en önemli konulardan biridir. Bu yüzden bu oranın C/I>12 dB olduğu noktalarda
veri iletimi sorunsuz bir şekilde yapılabilmektedir. C/I<3dB de ise iletişim tamamen
kopmaktadır.
Günümüzde operatörler ve akademik çevreler servis kalitesini belirleyen en önemli
faktörlerden biri olan frekans planlama işlemine müşteri kaybı yaşamamak ve servis kalitesini
artırmak için büyük önem vermektedirler. Özellikle her geçen dönem servise alınan BS
sayısının daha da artması nedeniyle ağ planlama işlemlerinin karmaşası gittikçe artmakta ve
bu durum yeni planlama yöntemlerinin araştırılması ve uygulanmasını ortaya çıkarmaktadır.
5G’de meydana gelen yüksek sönümleme etkisi nedeniyle bir bölgeye 4G teknolojisine göre
çok daha fazla hücre yerleştirilmesi gerekecektir. Şekil 12’de bu durumu temsili olarak
göstermektedir.

55
Şekil 12. Temsili olarak aynı alan içindeki 5G ve 4G hücre sayısı gösterimi [24]
Bu yüzden hücreler arası girişim konusu tek başına incelenmesi gereken ve özellikle 5G’de
çok sayıda frekans, bant genişliği, hücre sayısı ve anten sayısı ile daha da karmaşıklaşacak bir
konudur [24, 25]

Hücresel Ağlar

Hücresel ağ, baz istasyonu ve kullanıcı ekipmanı ikilisinden oluşur. Hücresel ağda tüm
kullanıcılar şahsına en güzel sinyal servisi veren BS ile bağlantı kurmaktadır. Bu bağlantıda
Downlink (DL), yani aşağı bağlantı, baz istasyonundan kullanıcıya gelen sinyali gösterir ve
bir de Uplink (UL), yani yukarı bağlantı kullanıcıdan baz istasyonuna giden sinyali gösterir.
Haberleşme, bu iki sinyal durumunun (downlink ve uplink’in) hem baz istasyonunda hem de
kullanıcıda var olmasıyla sağlanır. Eğer bu iki sinyalden sadece bir tanesi olursa bağlantı
kopma problemleri kaçınılmazdır. Bu problemden kaçınmak için çeşitli özelliklerle sahip baz
istasyonları bulunur. Bunlar kapsama alanı, kapasite ve kullanıcı sayısı olarak fark gösteren
çeşitli özelliklere sahip baz istasyonlarıdır.
Dış Mekân (Outdoor) Hücresel Baz İstasyonları: Bu baz istasyonu geniş alanlarda
kullanılmak üzere, çok sayıda kullanıcıya hizmet sağlayabilmek açısından kullanılır.
Dolayısıyla veri hızı düşük olmaktadır. Makro, Mikro ve Piko Hücre buna örnek gösterilir.
İç Mekân (Indoor) Hücresel Baz İstasyonları: Bu yapı dış mekân hücresel baz istasyonun
tersine küçük alanlarda az sayıda kullanıcının kullanması ile oluşur. Yüksek veri hızı
sunmaktadır ve bu yapıya da örnek olarak Piko ve Femto Hücreler verilir.
Baktığımızda Piko hücrenin hem dış mekan hem de iç mekan baz istasyonları yapısında
bulunduğunu görebiliriz.
Böyle bir yapıya ait temsili bir hücresel ağ mimarisi Şekil 13 ’de gösterilmiştir.

56
Şekil 13. Temsili hücresel ağ mimarisi [26]

Dış mekân hücrelerin avantajı servis hizmeti ile olan bağlantının kopma problemini
engellemesidir. İç mekân hücreler kullanıcılara yüksek veri hızı sunar demiştik, dolayısıyla bu
ağ yapısı iyi bir servis hizmeti sunan yapıdadır diyebiliriz. Bu ağ GSM, Evrensel Mobile
Telekomikasyon Sistemi (Universal Mobile Telecommunications System, UMTS), LTE,
WIMAX ve Kablosuz Bağlantı Alanı (Wireless Fidelity, Wi-Fi) gibi standartları da içinde
barındırmaktadır [49].
Hücresel ağ sistemi aslında kablosuz ses haberleşmesi için tasarlanmış bir sistemdir.
Günümüzde hücresel ağ yapısını veri haberleşmesi için kullanırız. Çoğu bölgede özellikle
video verisinin veri trafiğine daha çok ihtiyaç duyması bakımından bu ağın çoğunluğunu
kapsar diyebiliriz. Teknoloji her geçen gün gelişmektedir ve artık veriye daha hızlı ulaşma
isteği artış gösterir. Bu istek 5G’nin kullanılmasıyla artacaktır ve kurulması gereken ağ
yapısının veriye hızlı erişimi sağlaması gerekir. Özellikle Qualcomm gibi firmalar yıllık
büyüme oranın %40-60 civarı olduğu günümüzde 15-20 yıllık süreç düşünüldüğünde bir
bölgedeki toplam kapasitesinin 1000 katlık artması gerektiğini belirtmektedir. Bu konu
hususunda herhangi bir bölgede bu gereksinimlerin karşılandığı değerlendirilip
incelenmelidir. Bu değerlendirme bölgenin alan kapasitesinin hesaplanmasıyla yapılabilir. Bu
hesap denklem (1) de verilmiştir. Seçili bölgenin alan kapasitesi;
Alan kapasitesi [bit⁄s⁄m2 ]= BW [Hz]×D [hücre⁄m2 ]×SV [bit⁄s⁄Hz⁄hücre] (1)
denklemi ile verilir. Bu denklem tek katmanlı tek bantlı sistem için ifade edilmektedir.
Denklemde;
BW: bant genişliğini,
D: m2 ’ye düşen ortalama hücre yoğunluğunu,
SV: Spektral verimliliği yani bir hücrede 1 Hz’lik BW üzerindeki saniyede iletilen veri
miktarını (diğer bir tanımla verilen bant genişliğinde gönderilen Hz başına toplam bit miktarı
da denebilir.)

57
gösterir.
Denklem (1)’den çıkarımlar yaparsak; hücresel ağ yapısında eğer bölgedeki Alan Kapasitesini
arttırmak istersek bunu üç şekilde yapabiliriz: daha çok bant genişliği kullanabiliriz, alandaki
hücre sayısını çoğaltabiliriz son olarak hücrenin SV’sini arttırabiliriz. Bu oluşumların hepsi
frekans değerlerini barındırdıkları için frekans değerinin arttırılması da bu üç olanağı bize
sunabilir. Qualcomm tarafından belirtilen 1000 katlık kapasite artışı ihtiyacının karşılanması
için BW, D ve SV’nin her birinin ortalama 10 kat artması gerekmektedir.

Baz İstasyonu Kanal Kapasitesi Hesabı

Yukarıda bahsedilen SV değeri Claude Shannon tarafından 1948’de yayımlanan
çalışmasındaki Kanal Kapasitesi denklemi denklem (2) ve denklem (3) ile tanımlanmaktadır.

C=BW*log2 (1+SINR) (2)

SINR= PR / PI+PN (3)
C = Kanal Kapasitesi (bit/s),
BW = Bant Genişliği (Hz),
SINR = Alınan Sinyalin Gücünün Gürültü + Girişim Gücüne Oranı,
PR = Alınan Sinyal Gücü (W),
PI = Girişim Gücü (W),
PN = Gürültü Gücü (W),
Shannon’a göre kanal kapasitesi, kabul edilebilir hata olasılığı içerisinde tek bir kanalın
saniyede gönderebileceği maksimum bit değeridir.
Baz istasyonunun kanal kapasitesi hesabına bakıldığında bant genişliği değerinin alt
taşıyıcı frekansına, Kaynak Bloklarının Sayısına bir de Koruma bandına bağlı olarak
değiştiğini söyleyebiliriz. Şekil 14’de tek bir NR kanalda bu bant genişliğinin nasıl
tanımlandığı gösterilmiştir.

58
Şekil 14. Tek bir NR kanal için kaynak blokları ve kanal bant genişliği tanımı [31]
Bu oluşumdaki NRB değeri, kaynak bloklarının kaç adet olduğunu gösterir. Her kaynak
blok on iki adet alt taşıyıcıdan (SC) oluşur. Koruma Bandı, aynı ya da farklı sistemde
kullanılan birleşik olan frekanslarda girişimi önleme maksadıyla aralarında bırakılan boş
frekans bandıdır. Koruma Bandı diğer bir bant arasına asimetrik bir olarak konulabilir. Tüm
bunlar ile birlikte baz istasyonundaki bant genişliği denklem (4)’ te verilmiştir:
BW=SCx12xNRB (4)
denklemi ile baz istasyonundaki bant genişliği hesaplanmaktadır. Frekansların her bir bant
genişliği için tanımlı SC değerlerinin ve NRB sayılarının değerlerinin bulunduğu tablolar,
Tablo (7) ve Tablo (8) olarak aşağıda gösterilmiştir.

Tablo 7. FR1 için transmisyon bant genişlik yapılandırması [31]

Tablo 8.
FR2 için transmisyon bant genişlik yapılandırması - 3GPP, [31]

Bu tabloya baktığımızda FR1’in SC değerinin maksimum 60 KHz olarak, bant

genişliğininse maksimum 100 MHz olduğunu görmekteyiz. Fakat bant genişliğinin ise 200
MHz’e kadar çıkabileceğinin belirtildiğini görüyoruz. FR2’de maksimum SC değeri 120
59
KHz’tır. 240 KHz değeri adaydır. 5G NR’da SINR bağlantı gereksinimi Tablo (9)’da
verilmiştir.

Tablo 9. 5G NR için temel bağlantı seviyesi performansını açıklayan parametreleri [32]

Buna göre QPSK modülasyonunda -10 dB değerine kadar SINR değeri kullanılır. Bu
çalışma da SNR değeri minimum -10 dB olacak şekilde inceleme yapılmıştır. Denklem (6)’da
toplam gürültü gücü hesaplanmaktadır:
10log10 (( kTBW) / (1mw) ) (5)
PN (dBm)=No+NF+IM (6)
PN(dBm)/ 10
PN (miliwatt)=10^ (7)

Denklem (5)’te belirtilen kTBW çarpımı, bant genişliğine bağlı termal gürültünün Watt
cinsinden gücünü ifade eder. Denklem (5)’de No Termal Gürültüyü (dBm), k Boltzman
Sabitini (1.38064852×10-23), T ortam sıcaklığını (Kelvin), NF Gürültü Figürünü (dB), IM ise
Endüstriyel Marjini (dB) temsil etmektedir.
Frekansa bağlı BS de oluşan NF ve IM değerleri ise Tablo 10’da gösterilmiştir.

60
 Tablo 10. Frekansa bağlı BS de oluşan NF ve IM değerleri
Tablo 10.’da gösterilen frekansa bağlı NF değerleri aslen BS için geçerli olsa da UE’de
kullanım için bu değerler baz alınmıştır.

Spektral Verimlilik
Güvenli bir şekilde aktarılabilen bilgi miktarına spektral verimlilik denilmektedir. Spektral
verimlilik, hücrede saniyede Hz başına düşen bit sayısını verir. SV değerinin arttırılması için
kullanılabilecek unsurlar modülasyon teknikleri, anten sayısı, kanal sayısı gibi etkenlerdir.
SV, yeni hücre kurulumu gerektirmeden kapasiteyi arttıracak önemli bir etkendir. Bu sebeple
operatör şirketler maliyeti düşürebilmek amacıyla SV’ye önem vermektedirler. Hücrede elde
edilebilecek maksimum SV değeri Shannon Kanal Kapasitesi denklemi ile hesaplanabilir. SV
değerinin gösterimi denklem (8)’de gösterilmiştir. Bu denklem teoriktir ve gerçekte bu teorik
değere çeşitli negatif etkenlerden dolayı ulaşılamaz.
SV= C / BW =log2 (1+SNR) (8)
SV(bit⁄s⁄Hz)= Maksimum Veri Miktarı(bit⁄s) / Bant Genişliği(Hz)
3GPP TR 36.912 Release 13’te LTE-A için Spektral Verimlilik ITU gereksinimi tek
tabakalı çoğullama için DL’de 15 bit/s/Hz, UL’de ise 6.75 bit/s/Hz olmaktadır. Tabaka sayısı
arttıkça oluşan SV değerleri ise Tablo 11.’ de verilmiştir. Tablodaki gereksinimler 20 MHz
bant genişliğine göre belirlenmiştir.

Tablo 11. LTE-A SV gereksinimleri tablosu - 3GPP [34]

61
 5G’de ise Spektral Verimlilik değeri ITU gereksinimi gereği DL’de 30 bit/s/Hz, UL’de ise
15 bit/s/Hz olarak belirlenmiştir. Çok tabakalı durumlarda ise LTE Advanced’a göre
minimum üç katlık SV hedeflenmektedir .

Enerji Verimliliği
Enerji verimliliği, ürün ve hizmetlerin sağlanması için gereken enerji miktarının
azaltılması amacıdır. Bundan dolayı incelenmesi gereken çok mühim bir husus olan enerji
verimliliği, artan veri trafiğiyle oluşan enerji ihtiyacının optimum seviyeye getirilmesi
açısından değerlendirilmelidir. En az enerji tüketimi ile en fazla veri taşıma işlemi yapabilen
bir hücre daha düşük maliyet ve daha yüksek kalite olması gibi avantajlar sağlaması sebebiyle
operatör firmaların ve endüstriyel kuruluşların en çok isteyeceği unsurdur. Ancak buradaki
sorun raporuna göre Avrupa’da bulunan BS’lerin tükettiği enerjinin, tüm Avrupa’nın enerji
tüketiminin %18’ine denk geldiği ve kablosuz haberleşmedeki enerji tüketiminin her yıl %20
oranda artmasıdır. Tüketilen enerji her yıl geçen yıla oranla daha da artmaktadır bu sebeple bu
durum çözüme kavuşturulması gereken çok önemli bir problemdir. Bu sebeple Enerji
Verimliliği optimizasyonu hem akademik olarak hem endüstriyel olarak hem de ülkeler için
mühim bir unsurdur. Bu unsur hücre yapılarında enerji verimliliğinin ne kadar mühim
olduğunu gösterir. Genel olarak bir hücredeki Enerji Verimliliği (EV);
Toplam Veri Miktarı(bit⁄s⁄hücre)
EV= YS * Güç Tüketimi (watt/ hücre) (9)
denklemi ile gösterilmektedir. Enerji verimliliği hücredeki toplam veri miktarının hücrenin
toplam tükettiği güce oranı şeklinde denklem (9) da görüldüğü gibi hesaplanır. Yük Seviyesi
(YS) ise % olarak hesap edilmektedir. Denklem (9) bu durumuyla hücredeki bütün kanalların
ve bir baz istasyonundaki bütün güç tüketen unsurları içinde bulunduran formüldür. Son
zamanlarda EV incelemesi ise tek kanallı bir hücrede, kanal kapasitesinin hücrenin tükettiği
güce oranı şeklinde olmaktadır. Kanal kapasitesinin, Bant Genişliği (BW) ile Spektral
Verimliliğin (SV) çarpımına eşit olduğu daha önce denklem (8)’de verilmişti. Bu durumda
EV denklemi;

C B×SV
EV=(YS)× = (YS)× (10)
PC+PT PC+PT

Şeklinde ortaya çıkmaktadır. Denklem (10)’da enerji verimliliğinin spektral verimlilik ile
ifadesi verilmiştir. Bu denklemde bulunan ifadelerden; PT (Watt) verici gücü, PC (Watt) ise
hücrenin diğer donanımsal güç tüketimidir. Burada PC değeri baz istasyonu üreten firmalar
tarafından oluşturulur yani herhangi bir sınır veya bir kriter yoktur. Bu sebeple bu çalışmada
değişkenlik gösteren ve yaklaşık olarak PT ile doğru orantılı olan PC değerini sıfır kabul
ederek bir kanalda tek bir verici gücü limitleri içindeki EV değeri hesaplanmıştır ve buna göre
hücrelerin karşılaştırılması yapılmıştır.

62
 BEŞİNCİ NESİL (5G) MİMARİ YAPISI

1. Servis Tabanlı Mimari (SBA)

Beşinci nesil (5G) sistem mimarisi hizmet tabanlı bir mimaridir. Mimari elemanlar uygun
olan her yerde bulunmaktadır. Merkezi ağ, 3GPP olmayan bağlantılar desteklenir [39].
Servislerin diğer servislerle bağlantısı veri yolu ile gerçekleşir. Verilerin taşınması ise HTTP
REST ve JSON formatları ile gerçekleşir. 5G şebeke içerisinde bazı servisler bulunur. Bunlar
bilgilerin konumu, depolanması ile ilgilidir. Bu servislere aşağıda değinilmiştir. Şekil 15’de
örnek bir beşinci nesil servis tabanlı sistem mimarisi gösterilmiştir.
1.1.Erişim ve Mobilete Yönetim (Access and Mobility Management Function- AMF):
Bu servis kısaca AMF, mobil cihazların şebeke içerisindeki davranışlarını inceler ve
yönetir. Yetki doğrulamaları, dinleme ve mobilete yönetimi, mobil cihazın şebekeye katılımı
ve kimliğinin doğrulanması gibi temel görevleri mevcuttur.
1.2.Oturum Yönetimi (Session Management Function -SMF):
PGW ile gerçekleşen oturumları yönetmekle görevli olan SMF, ayrıca kullanıcı mobil
cihazların EU IP adresi atamasını gerçekleşmesini sağlamaktadır [40]. Veri trafiği ve veri
bildirimi ile de bağlantılıdır. Ücretlendirme, politika gibi unsurların bu hizmetlerdeki
konumlarını değerlendirir. Kullanıcı oturumlarını yasal dinlemelerini sağlar.
1.3.Birleşik Veri Yönetimi (Unified Data management -UDM):
Kimlik doğrulama ve AKA yönetimini gerçekleştirir. Bilmekteyiz ki bu unsur EU şebeke
ağının kullanılması için gerekli olan unsurlardır. Kullanıcıların alacağı hizmetlere göre erişim
izni sağlar. Kullanıcı oturumlarının yasal dinlemelerini gerçekleştirir. Kısa mesaj servisini
dağıtımını yönetir.
1.4.Konum Yönetimi (Location Management-LMF):
Veri trafiğinin düzenlenmesi, kullanıcının EU konumunun belirlenmesi ve veri indirme
trafiğinin denetlenmesi mevcut görevleri arasındadır.

63
1.5.Ekipman Kimlik Kaydı (Equipment identification registration 5G EIR):
Kullanılan cihazların EU’ya kayıtlı olup olmadığını kontrol eder.
1.6.Kullanıcı Düzlemi Fonksiyonu (User Plane Function -UPF):
Şebeke ile EU arasındaki iletişimi kontrol eder. Verilerin yönetimi, kalitesi gibi unsurları
ddenetler. Veri kullanımını raporlar ayrıca trafiği kontrol eder.

Şekil 15. Beşinci Nesil Servis Tabanlı Sistem Mimarisi [40]

2. Yazılım Tabanlı Mimari (Software-Defined Network SDN)

Yazılım tabanlı mimari beşinci nesil iletişim teknolojisi mimarisinin temel yapısıdır. SDN,
iletişim ağındaki yönetimin ve kontrolün yazılım ile programlayarak ağ yönetiminin oldukça
kolaylaşmasını sağlar. Veri alışverişinin yazılımla programlanması mühim bir teknolojidir.
Beşinci nesil haberleşme sisteminde NFV ve SDN oldukça önem taşır. Beşinci nesil
haberleşme sistemlerinde yazılım tabanlı programlamalar kullanılarak veri trafiği kontrol
edilebilir.
Şekil 16’da örnek bir yazılım tabanlı beşinci nesil şebeke mimarisi gösterilmektedir.
64
 Karmaşık unsurların bulunduğu yapılarda SDN, çözüm için oldukça kolaylık sağlayan bir
yöntemdir. Merkezi bir yapıya sahip olmasıyla beraber bir denetleyici olarak görülebilir.
5G’nin veri iletişiminde oldukça yüksek hız sağlaması, kullanıcıların ve dolayısıyla cihaz
sayılarının artmasıyla birlikte, veri trafiğinin artması öngörüldüğünde bu problemin yazılım
tabanlı mimari ile giderilebileceği düşünülmektedir.
SDN programının amacı kullanıcıya özel farklı ihtiyaçların karşılanmasını sağlayabilmektir.
Bunu Network Slicing ile bir altyapı kurarak gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Yazılım ile,
denetleyici ağ tarafından bu kontroller basitçe yapılabilir. Bu karmaşık ve zor donanım
ihtiyaçlarını azaltır. Bu alt yapıların yazlım ile birleştirilmesiyle de Bulut bilişim, (Cloud
Cloud Computing) nesnelerin interneti (Internet of Things) gibi yeni ağ oluşturma düzenekleri
ortaya çıkar. Bu yeni düzeneklerin de gelişen yapılar ile bu teknolojilerle ortaya çıkması
şebekeye bağlanan cihazların ağ üzerindeki bilgilerinin güvenlik zayıflıkları ile istenmeyen
durumlarla ele geçirilmesine sebep olabilir.

Şekil 16. Yazılım tabanlı şebeke mimarisi örneği [40]

Şebeke Fonksiyonlarını Sanallaştırma (Network Function Virtualisation)

Sanallaştırmanın hedefi fiziki sistemleri tek bir fiziki sunucuda yaratmaktır. 5G’de
kullanıcıya özel donanımsal cihazların ortadan kaldırılmasını hedefler. Şebeke Fonksiyonları
sanallaştırma standartları ETSI bünyesindeki Endüstri grubu tarafından belirlenmiştir .
NFV de SDN de olduğu gibi tamamen yazılım tabanlıdır. Hafıza kaynaklarını ağ şebekesi
üzerinden kullanır. Fiziksel kaynak katmanındaki bu katmanda, ağ oluşturma ve kaynak
65
hesaplama yaptıktan sonra ara yüzler kullanır ve donanımları böylelikle sanallaştırmaktadır.
Operatör tarafından gerçekleyen çekirdek donanım hem ağ hem de işletme açısından farklı
servis ve fonksiyonların sanallaşabileceği mantıksal bir yapıda sanallaştırılabilir [66].
Bununla birlikte çok sayıda sanallaştırma yapılabilmesi meydana gelmektedir ayrıca çok
sürümlü sanallaştırma da gerçek ağ operasyon birimleri tarafından yapılması mümkün hale
getirilir. Dolayısıyla yeni ağ hizmetlerinin hızlıca yaygınlaşmasını, özel donanımlarla ilgili
engellerin ortadan kalkması sağlamaktadır. Şekil 17’de bir NFV mimari gösterilmektedir.
ETSI NFV Endüstri spesifikasyon Grubu NFV standartlarını düzenlemiştir. Çalışmalarında
NFV dağıtımlarındaki SDN mekanizmalarının destekleyici rolü farklı tipteki anahtarlama
ağlarının uyumunu kolaylaştırmak ve yazılım tarafından yönlendirme işlemlerin kontrol
etmek olarak ifade edilmiştir. Beşinci nesil kablosuz haberleşme mimarisinde de SDN ve
NFV yapıları benimsenmiştir.

Şekil 17. Şebeke fonksiyonları sanallaşma NFV mimari [40]

Şebeke Fiziksel Ağ Yapısı (Network Slicing)

Şebeke Fiziksel Ağ Yapısı daha gelişmiş bir ağ yapısına sahiptir. Enerji tüketimi daha
azdır maliyeti azdır ve verimlidir. Ağ dilimleme beşinci nesil haberleşme sistemi mimarisinin
ve daha sonraki iletişim sistemlerinin mimari bir yanıtı olarak kabul görür. Günümüzde

66
operatörler ile tek bir ağ sistemi yapısı üzerinden tüm kullanıcılara çeşitli hizmetler sunulur
fakat Şebeke ağ dilimleme operatörlerinin kullanımı tüm ağları dilimler arasında bölüştürür
diyebiliriz. Bunun gerekçesi tüm yapılandırmayı kendisinin yapmasıdır. Ağları dilim tabanlı
olarak düşünürsek her dilimin kendi mantıksal bir ağı vardır deriz. Böylece maliyet açısından
verim sağlanır ayrıca daha az enerji kullanımı söz konusu olur. Daha fazla sayıda kullanıcı
ekipmanının desteklenmesi ile bununla birlikte artan trafiğin çözülmesi için yeni talepler
doğrultusunda gerekliliklerin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu istekler halihazırda olan
haberleşme sistemleri ile çözümlenmesi pek mümkün olmayan sorunlardır. Ağ şebeke
dilimleme özelliği ile bu sorunların çözümlenmesi beklenir.

Şekil 18. Şebeke ağ dilimleri [40]

Şebeke-Ağ dilimlemeyi özetlersek, artan talepler karşısında hizmetlerin arttırılması

maksadıyla mevcut olan altyapının geliştirilmesini sağlamak için Şebeke Fonksiyonları
Sanallaşmayı (NFV) veya Yazılım Tabanlı Mimariyi (SDN) kullanmasıdır diyebiliriz. Tek bir
fiziksel ağ yapısının bölümlenmesi demektir. Her dilim kendine özgü özelliklere sahiptir ve
her biri, kullanıcıya farklı hizmetler sağlar. Şebeke-Ağ dilimlerinin çalıştığı altyapı Radyo
Erişim Mimarisindeki ağ ögeleri ve paylaşılan Ağ işlevleri Sanallaştırma Altyapısı (NFVI)
kaynaklardan oluşur [35].
Şebeke Ağ Dilimleri
Şekil 18’de şebeke ağ dilimleri modellenmiştir.
 Ağ İletişimi Hizmet Kalitesi için Dilimleme: Var olan hizmetlerin geliştirilmesi ve hizmet
kalitesinin arttırılması için bulunan gereksinimlerin giderilmesi için dilimler oluşturur. Canlı
yayın, tıbbi ameliyat gereksinimleri için geniş bant kullanımı gibi yerlerde kullanılır.

67
 Altyapı Paylaşımı için Dilimleme: Operatörler arasında daha fazla paylaşımın mevcut
olabilmesi için kablosuz ağın RAN alanının sanallaştırılması işlemidir.

Beşinci Nesil iletişim şebeke-ağ teknolojisi, operatörlerin yapılarını etkin bir şekilde
paylaşmalarını gerçeklemek ve artan cihaz sayılarını ve büyük miktarda kullanıcı trafiğinin
verileri efektif bir şekilde yönetilmesini sağlar. Şebeke operatörlerinin işleyişini
kolaylaştırmak ve kullanıcılara daha etkin kullanım sağlamaktadır. Böylece müşterilere
(operatör kullanıcılarına) teknolojinin ulusal anlamda daha kullanılabilirliğini arttırıp yeni
türde özellikler kullanıcılara sunulmuştur.
Veri hızının yüksek olduğu sektörlerde kullanımı daha da arttırabilecektir. Sağlık
sektöründe veri hızı yüksek olacaktır. Savunma sektöründe güvenlik konuları üzerinde
çalışmalarda etkin rol oynayıp iletişim veri hızını arttırıp birim zaman başına yapılan
işlemlerin artmasını sağlayacaktır.
Standartlaşma süreci henüz başlangıç aşamasındadır. Yeni nesil iletişim sisteminin en temel
ihtiyacı ağ haberleşmesidir. Dolayısıyla çalışmaların temeli ilk olarak bu yönde
ilerlemektedir.
Bu yeni teknoloji ile birlikte yeni siber saldırılarda olması beklenmektedir. Bu sebeple
sistem dinamiklerinin bu yönde de geliştirilmesi hedeflenip, çalışmaların bu yönde hız
kazanması sağlanmaktadır.

Bulut Radyo Erişim Ağı (CLOUD-RAN)

Kullanıcılardan yoğun gelen istek (talep) üzerine gerçekleştirilmiş ağdır. Bu ihtiyacı
giderebilmek ve sistemleri sürekli geliştirmek için çalışmalar yapılmaktadır. Yüksek Sayıda
kullanıcılarının veri istatistikleri yüksek hız- düşük gecikme süresi ile ulusal ölçekte
cihazların artması hedeflenmektedir.
Bulut Radyo Erişim Ağı (CLOUD-RAN), şebeke içerisinde farklı konumlarda bulunan baz
istasyonlarının merkezi yerden kontrol edilmesini sağlamaktadır [40]. Böylelikle baz
istasyonları arasındaki veri haberleşmesini gücünü arttırmayı sağlamaktadır. İletişim
içeresindeki frekans bozulmaları azalır ve azaldıkça veri trafiği yok olur, yüksek bağlantı
hızına ulaşılabilir.
Bulut Radyo Erişim Ağı, içerisinde barındırdığı modüler yapı sayesinde bulut mimarisine
aktarılarak talep olan konumlarda istasyon kapasitesini algoritmik kullanarak veri hızını
arttırmaktadır. Böylece optimum durumları sağlar. Temel anlamda veri haberleşmesine örnek
olarak sokaktaki güvenlik kameralarını veya trafik lambalarını verebiliriz. Bulut Radyo
Erişimi ile daha etkili ve daha hızlı sağlanabilir.
Bulut Radyo Erişim Ağının bazı faydaları;
 Kullanıcılara ve sektörlere özgü şebeke topolojisi sunar,
 Şebeke mobil operatörlerin yönetilmesi ve güvenliğini arttırır,
 Operatörlerin maliyetlerini efektif ve algoritmik harcamalarını sağlar,

68
 Düşük enerji harcanması sebebiyle işletme giderlerini ve az sayıda ekipman kullanımı ile
tasarruf sağlar.

Beşinci Nesil Standardizasyonu

Belli bir konu hakkında ilgili kişilerin toplanarak konu üzerinde çalışmalar yapması,
üzerinde durulan konu üzerinde belirli kaidelerin oluşturulması ve kaidelerin uygulanmasına
standardizasyon denir. Standardizasyonun amacı kullanıcının sağlığını ve güvenliğini
muhafaza ederek hedeflenen kalitede kullanıcının beklentilerini karşılamaktır.
Standardizasyonun insanlar için, amaçları ile beraber çok önemli faydaları bulunmaktadır.
Şekil 19’da beşinci nesil standartlaşma yol haritası gösterilmektedir.

Şekil 19. Beşinci nesil standartlaşma yol haritası [41]

2018 yılına kadar standartların büyük ölçekli benzetim çalışmaları ve testleri yapılmıştır.
2019 yılının sonunda 3GPP sürüm ITU IMT-2020 tarafından 16 6GHZ üzerindeki yüksek
frekansların uygulamaları gelişmelerinin tamamlayıp 2020 yılında Japonya da yapılacak
olimpiyat yaz oyunlarında hizmet verilmiştir.
2020 yılı ve sonrasında telekomünikasyon operatörlerinden ilk tekliflerin alınması ve teknik
maliyet anlamımda asgari seviyeye derlenen standarttın kullanıma sunulması hedeflenmiştir
ancak bu günümüzde henüz faaliyete geçmemiştir.
Beşinci Nesil IMT-2020 belirtilen yüksek kapasite ve heterojen yapısı sayesinde ITU
tarafından akıllı telefonların haricinde milyonlarca makine bağlantısının (istek) var olacağı,
otonom (yapay zekalı) araçlar, uzaktan kontrollü ameliyat ve sanayi iş birliği ile uzaktan
kontrollü otomasyonlar gibi tasarım uygulamaları çoğalması hedeflenip çalışmaları bu yönde
geliştirilmektedir. Bu gelişmeler dijital dünya dönüşümü girişi kabul edilmektedir. Ağlar
üzerinden çok çeşitli verilerin haberleşmesi anlamına gelmektedir. Bu teknoloji kullanımı
sektörü her yönüyle iyi anlamda ve kötü yanları gözeterek muhakkak etkileyecektir. Bu
gelişim süreci modüler olup test süreçleri gerçek zamanlı uygulanmaktadır.

69
 5G’DE HÜCRESEL AĞ YAPISI

3G’den beri gelişmekte olan hücresel ağ yapısıyla birlikte bir yerde ortaya çıkan toplam
veri düzeyi her geçen gün artmaya devam etmiştir. Bu artışa neden olan unsurlar ise giderek
daha yüksek bant genişliğine sahip haberleşme teknolojilerine geçilmesi, operatörlerin
giderek daha fazla sayıda hücre yerleştirmesi ve spektral verimliliği arttırmasıdır. Bu unsurun
daha da devam edebilmesi için daha çok kapasite ihtiyacına ve kullanıcı desteğine ihtiyaç
vardır. Hücresel Ağ yapısında var olan hücre yapılarının belirlenen frekans aralığında
çalışması özelliklerine göre bulundukları yere servis hizmeti sağlar. Hücresel yapılar kurulum
yeri, çalışma frekansı, harcadığı güç, bölgede var olan kullanıcı sayısı, sunduğu kapasite
miktarı, maliyet vb. gibi sebeplerle çeşitlilik gösterse de tümünün hedefi kullanıcılara
belirlenen amaçlar ile servis hizmeti sağlamaktır. Hücresel ağ yapısındaki bu yapılar Makro
Hücreler ve Küçük Hücreler (Metro, Mikro, Piko ve Femto) şeklinde iki ana gruba ayrılır.

Makro Hücre
Kapsama alanı maksimum 35 Km yarıçapında olan hücre yapıları içerisinde en yüksek
kapsama alanına sahip hücre yapısıdır. Makro Hücre kapsama alanı çok yüksek olması
sebebiyle geniş bir alanda bulunan çok sayıda kullanıcıya hizmet verebilir, yerleşim ve
frekans planlaması kolaylığı sağlaması sayesinde mobil haberleşme için çok mühim ve çok
uygundur. Makro hücre sahip olduğu bu özellikleri ile bulunduğu bölgede servis kalite
hizmetinin artmasını sağlar ve diğer hücre yapılarına da çatı görevi görür. Şekil 20’deki resim
bu durumu temsili olarak göstermektedir.

70
Şekil 20. Çatı görevi yapan makro hücrenin temsili gösterimi [42]

Bu yapı ile birlikte bir UE, küçük bir hücre yapısının kapsama alanından çıksa bile Makro
Hücre’nin kapsama alanından çıkamayacaktır ve bu sayede kullanıcının servisle olan
bağlantısı kopmayacaktır ve bağlantı kopması yaşanmadan iletişimin sürdürülebilmesini
sağlayacaktır. Bu, Makro Hücre’nin ne kadar önem arz ettiğini gösteren mühim bir unsurdur.
Fakat makro hücrenin güzel yanlarının yanı sıra kötü yanları da bulunmaktadır. Bir Makro
Hücre’nin geniş alana hizmet sağlayabilmesi için düşük frekansta çalışması gerekir. Düşük
frekans kullanması, onun daha az hizmet verebilecek kapasiteye sahip olması manasına gelir.
Bu da veri hızının düşmesi manasına gelir. Operatörler, bu kapasite kaybının minimuma
inmesi için hücre de bulunan anten sayısını artırmaya çalışmışlardır ancak bu durumun
çözümü olamamıştır.
Bu nedenle operatörler Makro Hücre yapısını daha çok servis hizmetinde herhangi bir
aksama olmaması açısından tercih etmektedirler [15]. Bu yüzden bu yapıların en büyük
olumsuzluklarından bir tanesi de diğer hücre yapılarına göre harcadığı fazla güçtür, güç
tüketimi yüksek olmaktadır. Makro Hücre’lerin güç tüketimleri genel olarak anten başına 7-
100 Watt olarak değişmektedir. Fakat üst sınır 3GPP tarafından verilmemiştir. Tablo 12 ve
Tablo 13’de bu hücre yapısı için belirlenen limitler mevcuttur. Bunların yanında ekstra
bulunan bir diğer olumsuzluğu da kurulum maliyetinin fazla olmasıdır.
Makro hücreler yerleşim yerine göre de ikiye ayrılırlar. Bunlar Kırsal Makro (Rural Macro,
RMa) Hücre ve Kentsel Makro (Urban Macro, UMa) Hücre şeklinde isimlendirilmektedirler
[15].

Kırsal Makro Hücre

Bu hücre tipi kırsal alanlara yerleştirilir. Kırsal alanlarda bina ve kullanıcı sayısının daha
az olması sebebiyle sinyal zayıflaması az olur. Dolayısıyla bu hücredeki antenlerin verici
gücü ve anten kazancı diğer hücrelere nazaran daha fazladır. Bu unsur kapsama alanı en
yüksek hücre tipi olarak bulunmasını sağlar. UE’den yükseklikleri verici gücüne bağlı olarak
değişmekle beraber genel olarak 35 metre olarak belirtilmiştir [31]. Şekil 21’de kurulu haldeki
gerçek bir RMa hücre yapısını göstermektedir.yüksektir. UE’den yükseklikleri verici gücüne
bağlı olarak Bu hücre tipi çok geniş alana hizmet vermek için tasarlandığı için düşük frekans
bantlarının kullanımının bu hücre tipi için 5G’de de devam edeceğini ve 6 GHz üstünde en
fazla 52.6 GHz’e kadar çıkacağını düşünmekteyiz. Ancak 3GPP, yol kayıp formüllerinde en
fazla 30 GHz değeri için sonuç vermektedir [43].

71
Şekil 21. Gerçek bir kırsal makro hücre yapısı örneği[44]
Kentsel Makro Hücre
Yerleşimin fazla olduğu bölgelerde bulunur. Yani şehirlerde ve ilçelerde konumlandırılır.
Bina ve kullanıcı miktarının çok sayıda olduğu bölgelerde var oldukları için kırsal makro
hücreye göre kapsama alanları küçüktür. Sinyalin düşmesine en çok binalar sebep olmaktadır.
Bulundukları bölgede genel de binalardan yüksek şekilde ya ayrı olarak ya da binaların
çatılarına yerleştirilir. Yerden yüksekliği 25 m’dir. Çalışma frekansı Kırsal Makro Hücre’ye
benzerdir.[45]

Mikro Hücre
Orta derecede bir kapsama alanına sahiptir, ayrıca küçük hücreler sınıfında yüksek kapsama
alanına sahiptir. Makro hücrenin sinyal ve kapasitesinin yetmediği ya da hiç bulunmadığı az
yoğunluklu bölgelerde destekleyici olarak bulunur. Kentsel bölgede çoğunlukla yapıların çatı
ya da yapılardan yukarıda olacak biçimde yerleştirilir. Fakat bina yüksekliğinin altında da
yerleştirildiği görülmektedir. UE’ye göre genel yükseklikleri 5 metre ve üzeri olarak
belirtilmiştir [31]. Alan kapasitesi makro hücreye nazaran daha az olduğu için frekansı daha
yüksektir. Böylece veri hızı bu hücre tipinde artmaktadır. Mikro Hücre gibi orta alan hücreleri
için güç tüketimi 3GPP tarafından FR1 ve FR2 aralıklarına göre verici gücü limitleri Tablo
12.’de belirtilmiştir. Mikro Hücre yapıları 128 ile 2568 sayıları arasında kullanıcıya servis
hizmeti sunabilmektedir. Fakat beşinci nesil haberleşme sistemi ile kullanıcı sayılarında artış
olacağı düşünülmektedir. Kapsama alanı bakımından da 5G’den önceki diğer mobil
haberleşme teknolojilerini dahil ettiğimizde ortalama 200 m – 2 Km arası kapsama alanı
sunmaktadır [46]. Çalışma frekansı olarak beşinci nesil ağ teknolojisinden önceki
teknolojilerde 6 GHz altında hizmet sunar. 3GPP, 5G için herhangi bir üst sınır belirtmemiştir
ve yüksek frekansların açık alandaki oksijeni, yağmuru, yeşilliği ve binaları düşünerek sinyal
azalmalarını dikkate aldığımızda ve de 3GPP tarafından verilen FR2 frekans değerinden
anlaşıldığı üzere en başta 5G’de Mikro Hücre’lerin operatörler tarafından genel olarak 6-30

72
GHz aralığında hizmet verecek şekilde koşullandırılacakları düşünülür [47]. Fakat vakit
geçtikçe daha fazla frekansların da bu hücre tipinde kullanılması beklenir. Küçük hücreler
arasında kullanıcı miktarı ve kapsama alanı açısından fazla avantaj sağlasa da güç tüketimi ve
mesafeye bağlı kapasite açısından çokça dezavantaja sahip olan bir hücre tipidir. 5G
teknolojisinin gelişiyle birlikte 5G’nin yüksek hızını en büyük alana sunulması açısından
giderek daha mühim bir hücre tipi olarak görülür.

Piko Hücre
Kapsama alanı açısından mikro hücreden sonra gelir ve yerel alan sınıfında var olan hücre
tipidir. Genel olarak 200 metreden daha az bir yarıçap alanı için servis hizmeti vermektedir.
Genelde havalimanları, stadyum, alışveriş merkezleri ve istasyonlar gibi alanlarda hizmet
vermesi için yerleştirilir. Açık ve kapalı alan da konumlanabilir. Yerden yükseklikleri ise 2
metre ve üzeri olacak şekilde belirtilmiştir [31]. Kapalı alandaki Piko Hücre’ler genel olarak
100-250 mW enerji tüketimi, açık alanda Piko Hücre’ler maksimum 2 Watt enerji tüketimi
gerçekleştirir. Kullanıcı sayısı olarak da 32- 128 adet kullanıcıya hizmet sunabilir [47]. Piko
Hücre’ler daha çok küçük bölgelerdeki kalabalık kullanıcı topluluğuna yüksek veri hızı
vermek ve servis kalitesini çoğaltmak için kullanılırlar. Bu özelliği sayesinde mobil
haberleşme teknolojileri geliştikçe önemli bir hale gelmiştir. 5G için tanımlanan frekans
aralığında milimetre dalga frekansları içinde en başta 24.25-52.6 GHz yani FR2 frekans
aralığında çalışacağı öngörülür. Piko Hücrenin, yeni frekans tanımlanmasıyla birlikte vakit
geçtikçe 52.6-86 GHz aralığındaki frekanslara çıkması beklenir. Fakat Piko Hücre yüksek
frekanslara çıktıkça milimetre dalganın bina duvarlarındaki yüksek sönümlemesi nedeniyle
dış mekanlarda pek kullanılamayacağı düşünülmektedir [47, 48]. Fakat iç mekanlarda
kullanımı uygun görülür.

Femto Hücre
İç mekânda kullanılır. Hücreler içerisinde en düşük kapsama alanına sahiptir, diğer hücre
yapıları içinde en az güç tüketimi tablo12, en düşük kurulum maliyeti, kurulum ve bakım
kolaylığı ve de yüksek veri hızı sunması gibi büyük avantajlarıyla da öne çıkmaktadır [49].
Femto Hücre yapıları bu özellikleri sayesinde oldukça tercih edilir çünkü servis kalitesi ve
veri hızı yüksektir. Bu teknoloji özellikle 5G’de yüksek frekanslardaki düşük yayılım
etkisindeki milimetre dalgaların giderek, üstesinden gelebilmek için daha az önemli hale
gelmeye başlamıştır. Bu sebeple 5G’de en çok yerleşimi yapılacak hücre tipi olarak
düşünülmektedir [50]. Genel olarak ev ve ofis gibi iş yerlerinde kullanılır. Femto hücreler
konumlandırma yeri ve kullanım hedefine göre değerlendirilirse yüksek frekanslarda çalışma
frekansının ilk aşamada FR2 frekanslarında (24.25-52.6 GHz) olacağını sonra 52.6-86 GHz
aralılarında kullanılacağı öngörülür. Genel olarak anten verici güçlerine göre tüm hücrelerin
harcadıkları güçler Tablo (14)’te belirtilmiştir [31, 51].

73
Tablo 12. Baz istasyonu taşıyıcı çıkış gücü limitleri [52]
Bu çalışmada yapılan incelemeler genel olarak DL için olmaktadır. Ancak UL hesabında
kullanılması durumunda bilgi amaçlı olarak UE’lere ait verici güçleri de Tablo (14)’de
gösterilmiştir [52].

Tablo 13. UE tiplerine göre maksimum çıkış gücü limitleri [52]

74
Kanal Modeller

Kanal model çalışması yapılan hücre tipleri RMa, UMa, UMi, InH-Avm ve InH-Ofis’dir.
Aşağıda 3GPP, ITU-R, IEEE, METIS, mmMAGIC, 5GCM ve NYU-Wireless çalışma
gruplarından bahsedilmiştir.

3GPP 3D Model
3GPP 5G endüstrisine, bulunduğu çalışmalarla katkı katan en mühim çalışma
gruplarındandır. Çalışmalarında RMa, UMa, UMi, InH-Avm ve InH-Ofis hücreler için 0.8-
100 GHz ve 10 Km mesafeye kadar geniş uygulama aralıkları veren kapsamlı kanal modelleri
bulunmaktadır ve bu modeller WINNER+ modele benzerdir ayrıca hücresel yapılar için
uluslararası standart oluşturma çalışmalarına devam etmektedir [53].

5GCM
5GCM, 3GPP’ye ait kanal modellerin daha iyi anlaşılması adına 15 farklı şirket ve
üniversitenin bir araya gelip geniş kapsamlı ölçüm çalışmaları yaparak elde ettiği modelleri
içerir. Bu nedenle sunduğu modellerde 3GPP 3D Model’i temel alması sebebiyle bazı hücre
tiplerinde sunduğu kanal model denklemleri tamamen aynıdır. RMa hücre tipi haricinde,
hücre tipleri için geniş kapsamlı kanal modelleri vardır [54].
METIS
Avrupa birliğinin sponsor olduğu büyük bir araştırma gurubu olan METIS, çalışmalarında
harita tabanlı, stokastik ve her ikisinin de kombinasyonunu içeren hibrit modeller içerir.
Stokastik modellerde 3GPP ve WINNER+ kanal modellerini benimsemiştir [70]. RMa ve InH
hariç diğer modellerde geniş kapsamlı kanal modelleri bulunmaktadır [45].

mmMAGIC Model
Avrupa birliği tarafından desteklenir. Standart konusunda destek verir. İstatiksel kanal
modeli benimser. 3GPP 3D Model’i teorik bir yaklaşımla ele alarak inceler ve bu konuda
fazlaca çalışma yapmıştır. Sunduğu kanal modelleri genel olarak küçük hücre yapılarını içerir
ve 6-100 GHz aralığındaki frekanslar için oluşturulmuştur [55].

ITU-R
Modelleri genel olarak kentsel hücre tiplerinin çatı katı üstü ve altı modelleri için
çalışmalar içermektedir. Modele göre farklılık göstermekle birlikte 0.3-100 GHz aralığında
kanal modelleri bulunmaktadır. Milimetre dalgada yol kaybı hesabının sadece LOS durum
için geçerli olduğunu belirtir ayrıca ITU-R P-1411 yayınında 1 km’den az mesafe için çalışma
yapılmıştır [56].
NYU-Wireless
NYU tarafından yürütülen bir projedir, RMa kanal modellerini inceleyerek, bu
modellemelerdeki problemlere değinmiştir, 3GPP ve ITU-R modellerindeki sorunlar üzerinde
durmuştur [57].

75
IEEE
IEEE üyelerinin bir araya gelerek oluşturduğu bir çalışma projesidir. 5G’de büyük ölçekli
kanal modellerinde kullanılan ABG ve CI modellerin hassasiyet, tahmin doğruluğu ve
parametre kararlığını deneysel ölçümlerle incelemiş ve UMa, UMi, InH (Ofise/Ev), InH
(Alışveriş Merkezi) için kanal modelleri oluşturmuştur [58].

5G’nin Getirebileceği Güvenlik Problemleri

Geçmişten günümüze mobil iletişim sistemlerine baktığımızda veri güvenliği hususunda

bazı güvenlik sorunları, verinin korunamaması gibi problemler ortaya çıkmıştır.
İlk olarak birinci nesil haberleşme sistemine bakılırsa güvenlik problemi olarak verilerin
yasal olmayan şekilde kopyalanması sorunu görülmüştür. İkinci nesil haberleşme sistemine
bakıldığında ise bu probleme ek olarak mesaj sistemlerine karşı saldırıların düzenlendiği
görülmüştür, mesajların kopyalanması ve ele geçirilmesi gibi saldırılar gerçekleşmiştir.
Üçüncü nesil haberleşme sisteminde IP tabanlı sisteme geçilmiştir. Dolayısıyla güvenlik
unsurlarında bir artış söz konusu olmuştur. Ancak üçüncü nesil haberleşme sistemine
geçildiği sıra da kullanıcı sayısı ve kullanılan mobil cihazların sayısında artış söz konusu
olmuştur bu da yeni güvenlik sorunlarına sebebiyet vermiştir. Ayrıca internet ağının sınırları
dahilinde olan cihazların verilerine ulaşım sağlanabilmiştir. Üçüncü nesil haberleşme
sisteminden dördüncü nesil haberleşme sistemine geçiş IP ile mümkün olmuştur. Fakat bu
sefer de IP ile mobil cihazlarda multimedya gibi yeni alanların ortaya çıkmasıyla yeni
güvenlik tehditleri de ortaya çıkmıştır.
Beşinci nesil haberleşme sisteminin kullanılmaya başlanması ile her nesil sistemde
gördüğümüz gibi yeni güvenlik problemlerinin ortaya çıkması beklenir. Bu problemlere
aşağıda değinilecektir.
Beşinci Nesil Haberleşme Sistemi’nde (5G) Şebeke İçi Güvenlik Sorunları

1-Grup Temelli Kimlik Doğrulama Sorunu

Beşinci nesil haberleşme sisteminde fazlaca heterojen bağlı cihazların kullanıldığını
görmekteyiz. Kablosuz ağ standartları tarafından belirlenen güvenlik şartları ve aynı zamanda
Kimlik Doğrulama protokolü ve Anahtar Anlaşması (AKA) gibi unsurların her ağ yapısında
olduğu gibi beşinci nesil ağ yapısında da olmasını isteriz. Mevcut olan AKA, çok sayıda
mobil cihaz tarafından kullanıma karşı uygun değildir, bu şekilde tasarlanmamıştır.
Dolayısıyla bu durumun geliştirilmesi ve kullanılacak uygun hale getirilmesi gereklidir.
Beşinci nesil haberleşme sistemi benliğinde kullanıcı sürekliliğini de getirmektedir.
Dolayısıyla beşinci nesil ağ haberleşmesinin çok sayıda heterojen ağı desteklemesi, aynı
zamanda çok sayıda cihazın bağlanabilmesi gibi özellikleri için desteklenmesi gerekir. Tüm
bunların yanında güvenliği de sağlaması gerekmektedir.
Beşinci nesil haberleşme sistemi ile birlikte beşinci nesil haberleşme sisteminin altyapısını
oluşturduğu nesnelerin interneti kullanıma geçildiği vakit, bu aynı anda milyarlarca cihazın
birbiriyle bağlanması anlamına gelmektedir. Bu durumda veri güvenliği unsurlarıyla ilgili
sorunların çıkmaması olası değildir.

76
 Mevcut AKA şartnamesine göre, her cihaz hem servis ağını hem de cihazın ev ağını içeren
tam bir doğrulama prosedürü gerçekleştirmelidir [40]. AKA’nın nesnelerin interneti ile
gerçekleşen cihazların birbiriyle bağlanması ile arada oluşan sinyalleşmeleri azaltması
gerekmektedir. AKA’dan beklenen budur.

Şekil 21. Kimlik doğrulama mesaj dizi şeması [40]

Kullanıcının kimliğinin ele geçirilmesi şu an ki AKA’nın mevcut olan güvenlik

sorunlarından biridir.
Beşinci nesil haberleşme sisteminde AKA’dan çıkabilecek diğer güvenlik sorunlarından
aşağıda bahsedilmiştir.
Ağ Üzerinden Ulaşması İstenmeyen Kullanıcının, Makine Tipi İletişimi Doğrulaması;
Hizmette olan ağ tarafından makine tipi iletişimin tanımlanması ile ortaya çıkan AKA
sorunudur. Bu durumda ağa ulaşmak isteyen, verilere ulaşması istenmeyen kullanıcının başka
bir makine tipi iletişimi taklit etmesiyle bu durum meydana gelir. Bu olay sonucunda ağ,
tanımlanmış olan makine tipi iletişimi ortaya sunar.
Ulaşması İstenmeyen Kullanıcının Makine Tipi İletişimi Taklit Etmesi;

77
 Ulaşması istenmeyen kullanıcı devir sinyal sistemlerini kullanarak kullanıcının mobil
abone kimliğine ulaştıktan sonra makine tipi bir iletişimi taklit eder ve bu güvenlik sorunu
ortaya çıkar.
Ağ Tarafından Ulaşması İstenmeyen Kullanıcı Grubun bir Üyesi Gibi Gözükür:
Bu güvenlik sorununda makine tipi iletişim yoktur. Bu grup ile yapılan bir güvenlik
tehdididir. Herhangi bir ağa grubun ulaşmaya çalışmasıyla ortaya çıkar. Verilere ulaşması
istenmeyen kullanıcı grubun bir parçası olduğundan daha çok veriye ulaşabilir.
Grubun Başka Bir Üyesi Tarafından Grubun Herhangi Bir Üyesinin Servis Ağı Olarak
Doğrulanması:
Servis ağının taklit edilmesiyle ortaya çıkan bir güvenlik problemidir.
Üçüncü Bir Grup Üyesi ile Servis Ağı Arasında Oturum Anahtarının Türetilmesi:
Burada gerçekleşen olay birden çok makine tipi iletişim ile uğraşılması ile bir nevi
oyalayarak asıl ulaşılmak istenen verilere ulaşma sağlanmaktadır.

2 -Uluslararası Mobil Abone Kimlik Numarası Güvenlik Sorunu

On beş rakamdan oluşan ve benzeri bulunmayan sayı dizinine uluslararası mobil abone
kimlik numarası denir. Buradaki gizlilik de oldukça önem arz etmektedir. Uluslararası mobil
abone kimlik numarası dört ve beşinci nesillerde kimlik doğrulama olarak kullanılmaktadır.
Kullanıcının kimliği kullanıcının ağa bağlanmasıyla gönderilir. Kullanıcı verilerini,
saldırganlar mobil kimlik yakalayıcısı teknolojisi kullanarak elde edebilirler. Bu unsurdan
kurtulabilmek adına Mobil Abone Kimliği yakalayıcısı teknolojisi geliştirilmiştir ve böylece
mobil ağ abonelerini gizlemek ve takip etmek için kullanılan cihazlar ortaya çıkmıştır. Bu
cihazlara verilen genel addır. Şekil 22’de mobil abone kimliğinin modellenmesini
görmekteyiz.

78
Şekil 22. Uluslararası mobil abone kimliği [40]

Kimlik Doğrulama ve Anahtar Anlaşma protokolü alanında, Beşinci Nesil kablosuz ağ

haberleşme sisteminde ETH Zürih ve Berlin’deki teknik üniversitelerde yapılmış olan
araştırmalar sonucunda tüm değişikliklere karşı yeni gizlilik tehdidi oluşturan unsurların açığa
çıktığı görülmüştür. Bu yeni açığa çıkan güvenlik tehdidi unsurunun, eğer saldırgan yazılım
tabanlı bir radyoya sahipse, ulaşması istenmeyen kullanıcı aramaların ve mesajların sürelerini
ve sayılarını kullanıcı saldırganın yanına olmasa dahi, bu bilgileri ele geçirebilir. Saldırganın
alanına bir kez dahi girilirse kullanıcının geçmişe dair ona ait olan tüm verileri saldırganın
eline geçer. Bu durumda kullanıcının yapabileceği hiçbir savunma mevcut değildir. Saldırgan
yeni nesil haberleşme teknolojisi olan 5G’de kullanıcının sosyal medya alanları dair tüm
verilerini elde etme imkanına sahiptir. Beşinci nesil haberleşme sistemi ile nesnelerin
internetinin açığa çıkacağını söylemiştik, bu durumda verilerin korunması ve gizliliğin
sağlanması oldukça önemlidir. Bu güvenliğin sağlanması beklenir. Aksi taktirde büyük önem
arz eden veriler ve bilgilerin kaybolması, değiştirilmesi daha büyük sorunlara sebebiyet
verebilir. Şekil 23’ de mobil şebekenin içerisinde mobil abone kimlik yakalama örneği
görülmektedir.

79
Şekil 23. Mobil Şebeke İçinde Mobil Abone Kimlik Yakalayıcı [40]
3- Yazılım Tabanlı Ağ Güvenlik Sorunu
Beşin Nesil iletişim teknolojisinde temel yapının yazılım tabanlı kodlamaların
oluşturduğunu bilmekteyiz. Beşinci nesil ağ kontörlünün sağlanması için yazılım tabanlı
kodlamalar kullanmak şüphesiz oldukça avantaj sağlayacaktır. Veri alışverişinin yazılım ile
yapılması oldukça avantajlı bir husustur. Bu avantajlarına rağmen yazılım tabanında da
güvenlik sorunları oluşmaktadır.
Ağ kontörlünün yazılım tabanlı programlama ile yapılması, beşinci nesil haverleşme sistemi
çalışmalarının mühim konularından olmuştur. Ağ mimarisinde iletişim sırasında donanımların
programlanması gerekmektedir. Bu donanım cihazları değişirse yeni güvenlik sorunlarına
neden olur. Bu sebeple bu sorunlar düşünülerek ağ mimarisine yazılım tabanlı bir mimari
sunulmuştur. Yazılım tabanlı mimari oluşum, veri ve kontrol olarak üç katmandan oluşur.
Yazılım tabanlı mimari diğer mimariler ile karşılaştırılırsa veriyi iki katmanda düzenler ve
karmaşık yöntemlerden kurtarır. Ağın donanım cihazlarının yönetilmesi kontrol katmanı ile
gerçekleştirilir. Yazılım Tabanlı ağ iletişim sistemlerinde çıkabilecek güvenlik tehditleri
aşağıda belirtilmiştir.
1. Kimlik doğrulamalarının güvenlik düzeyinin düşük olması sebebiyle bazı güvenlik
sorunları ortaya çıkmaktadır.
2. Kullanıcının karşısına çıkmadan oluşan izinsiz yetki verme unsuruyla tehlikeli durumlar
ortaya çıkabilmektedir.
3. Kontrolör ile anahtarlama arasında veri trafiği eğer kodlanmazsa iletişimin karışmasına
sebep olabilir.
Yazılım tabanlı ağ mimarisinde ortaya çıkabilecek güvenlik sorunlarından yukarıda
bahsedilmiştir. Burada görüldüğü gibi yazılım tabanlı ağ mimarisinde ortaya çıkabilecek
sorunlar oldukça mühimdir. Verilerin ve bilgilerin korunması gerekmektedir. Bu saldırıların
nasıl gerçekleştirileceği ile ilgili aşağıda bahsedilmiştir.
IP Sahteciliği:

80
 Bu yapıda ilk unsur IP sahteciliğidir. Gerçek dışı IP adresler kullanır. Gerçek olmayan
paketleri yapılandırır. Bu sayede yapının yönetimi, karar alması zorlaşır ve yapının
performansı düşer.
Ortadaki Adam Saldırısı:
Bu saldırı tipinde, saldırgan aralarında iletişim gerçekleşen iki kullanıcı arasına girer.
Verilerin değiştirilerek karşı tarafa iletilmesine sebebiyet verir. Bu sayede ortadaki adam tüm
verilere erişebilir. Çünkü yazılım tabanlı ağda doğrulama yeterliliği bulunmamaktadır.
Tekrarlama Saldırıları:
Bu saldırı tipinde şebeke ağına gizlice sızılarak verilerin çalınması söz konusudur.
Saldırganın verileri tekrarlaması ve sürekli göndermesi ile kullanıcıların iletişimi olumlu bir
şekilde sürdürdüğü düşünülür fakat bu bir kandırmacadır.
4- Şebeke Fonksiyonları Sanallaştırma Güvenlik Sorunları
Beşinci nesil haberleşme sisteminin geliştirilmesinde yer alan 3GPP aynı zamanda bu
güvenlik sorunlarının çözülmesi ve gizliliğin korunması için de çalışmalar yapmaktadır.
Şebeke Fonksiyonları Sanallaştırma gelecekteki iletişim ağları için çok önemli olacak bir
teknolojidir [59]. Ancak bütünlük, gizlilik ve özgünlük, reddedilme vb. gibi güvenlik
sorunlarının bu unsurda da var olduğunu bilmekteyiz. Tablo 14’de beşinci nesil güvenlik
sorunları sıralanmıştır.
Mevcudiyette var olan Şebeke Fonksiyonları Sanallaştırma platformlarının Mobil ağların
kullanım tarafından bakılırsa sanallaştırılmış haberleşme servislerine uygun gizliliği
sağlayamadığı fark edilir. Yapılandırma hataları mobil ağlarda bulunan en temel sorunlardan
bir tanesidir.

81
Tablo 14. Beşinci Nesil Güvenlik Sorunları [40]

Beşinci nesil kablosuz ağ iletişim sisteminde saldırganların ana amacı Yazılım Tabanlı ağ
yapısına saldırı düzenlemek ve Şebeke Fonksiyonlarını sanallaştırmadır. Donanım üzerinden
çalışan kaynağın sanallaştırılması ile şebeke fonksiyonunu sanallaştırma meydana gelir. Sanal
kaçış saldırısı fiziksel donanıma ve sanal programına saldırıyla ortaya çıkar. Saldırıcı önce
işletim sistemine ulaşır böylece saldırı başlamış olur. Daha sonra saldırgan sanallaştırma ara
yüzüne girer. Bu da izolasyona sebebiyet verir.
Şekil 24’de örnek bir saldırı senaryosu yer almıştır.

Şekil 24. Şebeke Fonksiyonları Sanallaştırma Kaçış Saldırı Senaryosu [40]

5- Mobil Bulutlarda Güvenlik Sorunları

Beşinci nesil haberleşme sisteminin beraberinde getirdiği bir diğer teknoloji de mobil bulut
sistemidir. Mobil bulut bilişimi de beraberinde güvenlik tehditleri getirir. Mobil bulut
bilişiminin getirdiği güvenlik tehditleri ön uç, arka uç ve ağ tabanlı olarak üç gruba ayrılır.
Bulut sunucuları, arka uç platform, sanal makineler, veri depolama sistemleri, sanallaştırma
yazılımları bulut hizmetleri sunmak için gereken unsurlardır ve bu platformda tehditler
bakıldığında HTTP ve XML DOS saldırıları gibi türleri vardır [59]. Mobil cihazları bulut
erişime bağlayan unsur radyo erişim teknolojisidir bundan dolayı burada güvenlik zafiyetleri
meydana gelir. Örneğin Wİ-Fİ taraması, DOS saldırıları, adres kimliğine bürünme ve
oturumun ele geçirilmesi ve bunun gibi unsurlar bunlara örnek olarak verilir. Bulut Radyo
Erişim Ağının kapasitesi teknolojinin gelişmesiyle artacaktır ve sanal sistemler güvenlik
problemlerine oldukça açıktır. Dolayısıyla böyle teknolojilerin gerçekleşmesiyle yararlarının
yanında veri güvenliği unsurunun gelişmesi konusunda çalışmaların yeterli olmadığı görülür.

4.2 Beşinci Nesil Haberleşme Sistemi Şebeke Dışı Veri Güvenlik Sorunları
Beşinci nesil haberleşme sisteminin alt yapısını oluşturduğu nesnelerin interneti ile birçok
cihazın birbiriyle etkileşim gerçekleştirecek demiştik, bu da şebeke dışından da bilgi aktarımı

82
yapılabileceği manasına gelir. Şekil 25’de şebeke dışından gelen verinin aktarım şeması
gösterilmektedir.

Şekil 25. Beşinci Nesil Sistemine Dışardan Gelen Veri iletişim Şeması [40]

1 -Uygulama Katmanındaki Veri Güvenliği Sorunu

Uygulama alanı, beşinci nesil iletişimde iletişim ağının veri başlangıç noktasıdır. İnternetin
gerçekleştirdiği çoğu hizmetler ve uygulamalardan oluşur. Akıllı şehirler, akıllı evler, akıllı
ulaşım, akıllı sağlık ve akıllı tarım hizmetleri bu uygulamalardan bazılarıdır. Bu unsurda,
düşman saldırganlar uygulamayı yanlış çalışmaya zorlar ve ortaya çıkan teknolojilerin
uygulanması program kodunda güvenlik sorunları oluşturarak verilerin yakalanmasına izin
verir. Beşinci nesil iletişim ağlarındaki pek çok uygulama ve cihaz, Nesnelerin İnterneti
sayesinde bu tür endüstrilerin gelişmesinin bir sonucu olarak ağ içindeki güvenlik
güçlükleriyle karşı karşıya kalabilir.
Kötü Amaçlı Kod Saldırıları:
Çalışan hizmetlerin kötü amaçlı kod örneği olduğu işletim sisteminde farklı bir işletim
sistemini çalıştıran bir internet saldırısıdır. Solucan saldırıları, bu tür saldırıların başka bir
adıdır. Bu saldırılarda akıllı şehir araçları ve ev kullanıcısı cihazları gibi internete bağlı
ekipmanlar hedefleniyor. Aracın internete bağlı bölümlerine ve aracın kontrol kısmına bu kod
saldırısı biçiminde erişerek bir otomobilin kontrolünü ele geçirme işlemidir. Nesnelerin
İnterneti ve Beşinci Nesil iletişim sistemlerinin geliştirilmesi sayesinde akıllı otomobiller
dünyanın hemen her yerinden akıllı araç ağı içinden kötü amaçlı kod saldırılarıyla kontrol
edilebilir, doğrudan yönlendirilebilir veya veri dinleme aracı olarak kullanılabilir.
Düğüm Tabanlı Uygulama Kurcalama;
Cihazın güvenlik hassasiyetinden yararlanan bilgisayar korsanları kötü amaçlı bir program
yükler. Bu güvenlik kusuruyla, ortamını değiştirerek cihazın çalışmayı durdurmasına veya
donmasına neden olur. Akıllı bir evde, karışık bir sıcaklık sensörü sıcaklık okumasını
görüntüleyebilir veya karışık bir kamera ortamında fotoğraf çekebilir ve bunları merkezi bir
konuma gönderebilir. Hedeflenen ortamdaki aygıtları birleştirerek, bilgisayar korsanları

83
bilgileri yakalayabilir veya manipüle edebilir ve verilerle birlikte bağlanan Beşinci nesil ağa
gönderebilir.
Akıllı Sayaç/ Şebeke saldırıları:
Tüketim verilerinin faturalandırma için servis operatörüne raporlanmasından sorumlu olan
akıllı sayaçlar bu tür bir saldırıda hedeflenmektedir. Saldırgan, faturalandırma için akıllı
sayaçlar tarafından iletilen verileri ele geçirirse, konumun boş olduğu keşfedilir ve bu da
hırsızlığa neden olabilir. Bu senaryoya dayanarak, nesnelerin interneti ve beşinci nesnelerin
interneti iletişim sistemindeki milyarlarca cihaz ile bilgi ve iletişim alışverişinde bulunabilir
ve dünyanın herhangi bir yerinden bir saldırı başlatılırsa, bölgede şiddetli bir hasara neden
olur.
2 Algılama Katmanındaki Veri Güvenliği Açıkları
Algılama katmanının düğüm düzeyinde güvenlik açığı yoktur. Düğümler sensörlerden
oluştuğundan, bilgisayar saldırganları, yazılımı kullanan cihazla değiştirmek için bunları
kullanmakla ilgilenirler. Algılama katmanındaki güvenlik açıklarının çoğu, sensörler
tarafından kullanılan veri toplama teknolojileri gibi dış tehditlerden kaynaklanır. En yaygın
algılama katmanı saldırıları aşağıda listelenmiştir.
Veri Dinleme Saldırısı:
İnternet üzerinden cihazlar arasındaki iletişimin, cihazdaki kötü hedeflenmiş veya değişen
uygulamalara yönelik saldırıların dinleme yoluyla veri riski oluşturacağı gerçeğiyle çözülen
cihazlarla geliştirilmesi, beşinci nesil iletişim teknolojileri olan nesnelerin interneti ile
dinleme yoluyla veri riski oluşturacaktır. Cihazlar internet tabanlı saldırılara karşı kendilerini
savunabilmelidir. Akıllı araçlar, sensörler aracılığıyla iletecekleri verileri dinleyerek bu saldırı
biçimindeki verileri yakalamaya çalışır.
Atakları Koklama:
Bilgisayar korsanları, cihazın yanına kötü amaçlı sensörler veya akıllı cihazlar koyarak
normal cihazlardan veri toplayabilir. Nesnelerin İnterneti ve akıllı cihazların akıllı ortamlarda
insan yaşamına entegrasyonu ile saldırganlar, kullanıcıların rızası olmadan ortamdaki bilgileri
izleyebilir ve manipüle edebilir. 5G'de saldırganlar insandan insana, insandan aygıta ve
aygıttan aygıta veri alışverişini izleyebilir ve bu verilerin ağa takılması muhtemeldir.

84
3 -Radyo Frekans Tanımlama Veri Güvenlik Sorunları
Çoğu akıllı cihazdan beşinci nesil kablosuz iletişim ağı cihazlarına bilgi aktarma prosedürü,
nesnelerin interneti teknolojisinin yardımıyla gerçekleştirilir. Radyo frekansı tanımlama
cihazını bunlardan birine örnek olarak gösterebiliriz. Bu araçlar çeşitli sektörlerde
kullanılmaktadır. Algılama katmanından beşinci nesil iletişim ağına veri göndermek için
radyo frekansı kullanır. Radyo frekansı tanımlama etiketlerine sahip gizlilik ve güvenlik
kusurları ortaya çıkarsa, veri aktarım güvenliği ile ilgili birtakım zorluklar ortaya çıkar. Radyo
Frekansı tanımlama etiketleri güvenli bir şekilde korunmadığında dinleme ve veri toplama her
zaman gerçekleşir. Yetkisiz kullanıcılar etiketlere izinsiz erişebilir ve başkalarının gizliliğini
ihlal ederek verileri toplayabilir. Radyo frekansı tanımını karşılayan tehditler aşağıda
listelenmiştir.
Koklama:
Radyo Frekansı Tanımlama (RFID) kullanıcıları, kimlik bilgilerinin iade edilmesi için her
zaman etiketlere istek gönderir. Kullanıcı etiketler tarafından sağlanan verileri aldığında, bu
veriler bir arka uç sunucusunda tutulan verilerle doğrulanır. Birçok radyo frekansı tanımlama
etiketi, meşru ve sahte okuyucular arasındaki farkı söyleyemez. Sonuç olarak, etiket
okumaları bir saldırgan tarafından hedef verilere erişmek için kullanılabilir.
Takip:
Saldırgan, Radyo Frekansı Tanımlama etiketleri aracılığıyla toplanan verilerle bir nesnenin,
kişinin veya kuruluşun konumunu ve yaptıklarını takip edebilir. Bir nesneye bir etiket
eklenirse ve öğe okuyucunun alanına girerse, bilgisayar korsanı nesneyi algılayabilir ve
konumunu belirleyebilir.
Hizmet Reddi:
Okuyucu, etiketten veri istediğinde kimlik verilerini veri tabanı sunucusuna kaydedilen
kimlikle doğrular. Hizmet reddi saldırılarına karşı hem okuyucu hem de sunucu için mücadele
etmek imkansızdır. Beşinci nesil iletişimle ilgili saldırı yöntemlerini kullanarak dünyanın dört
bir yanındaki Radyo Frekansı Tanımlama cihazlarından veri izleyebilir veya elde edebilir.

4- Akıllı Röle İletişimindeki Veri Güvenlik Tehditleri

Nesnelerin interneti teknolojisi beşinci nesil iletişim ağı ile ilerlemiştir ve sonuç olarak cihaz
iletişimi oldukça önemli hale gelmiştir. Akıllı röleler bu iletişim bileşenlerinden biridir. Akıllı
rölelerin amacı, bir iletişim ağındaki röle dijital mesajlarının güvenliğini sağlamaktır. Bir ileti
ikili bayttan oluşur ve her bayt bir aktarıcıdan diğerine gönderilen dijital iletide sekiz veri biti
içerir. Her iletişim, baz istasyonundan akan merkezi iletişime dahil edilir. Öte yandan,
dağıtılmış telekomünikasyon, akıllı röleler aracılığıyla doğrudan veya dolaylı olarak iletişim
kurma yeteneğini ifade eder. 5G'nin, geçişi boyunca daha fazla cihaz ve uygulamayı
etkinleştirmeyi amaçladığı için akıllı röle uygulaması temelinde konuşlandırılacağı tahmin
ediliyor. Akıllı röle kullanılırken ortaya çıkabilecek bazı güvenlik riskleri aşağıda
listelenmiştir.

85
Tekrar Saldırı:
Bu, meşru bilgilerin kötü niyetle tekrarlandığı bir saldırı türüdür.
DOS Saldırısı veya Hizmet Reddi Saldırısı:
Meşru kaynakların kullanılmadığı bir saldırıdır.
Orta Saldırıdaki Adam:
Bu, saldırganın iki kurban arasındaki bilgi alışverişini eklediği ve sıklıkla değiştirdiği bir
saldırı şeklidir.
Serpiştirme Saldırısı:
Bu, bilgilerin ve kimlik doğrulamanın devam eden iletişimden alındığı bir saldırıdır.
Çok taraflı kimlik doğrulama, dinleme saldırısına yol açabilecek bir diğer önemli güvenlik
hatasıdır. Bir ayrıştırma saldırısında iki cihaz arasında iki ayrı oturum kullanılır. Birincisi
iletişim sistemi ve röledir; ikincisi iletimdir; ve eğer bu faaliyetleri yaparsa, bu saldırı etkili
olursa, tüm verilerin kaybolmasına ve yanlış verilerin değerlendirilmesi için yanlış bir seçime
neden olabilir.
5 -Kablosuz Algılayıcı Veri Güvenlik Tehditleri
Heterojen mimarilerde gerçek zamanlı veri toplamak ve yönetmek için en yaygın kullanılan
teknoloji kablosuz sensörlerdir.
Kablosuz sensörler, küçük olma, ucuz maliyet ve düşük enerji tüketimi avantajları nedeniyle
yaygın olarak kullanılmaktadır. İletişim ağlarında, kablosuz sensörler bir baz istasyonu
aracılığıyla ilgili verileri elde eder. Kablosuz sensör güvenliği, çoğu saldırı türüne karşı en
savunmasız teknolojilerden biridir.
Ağın sensörleri fiziksel olarak görünür olduğundan ve en az miktarda bant genişliği
tükettiğinden, güvenlik saldırılarına karşı savunmasızdırlar.
Sinyal Sıkışma Saldırısı:
Bir kablosuz sensör ağının alıcı anteninden gelen radyo sinyalleri aynı vericiye
yayınlandığında buna sinyal sıkışması saldırısı denir. Radyo paraziti ve kaynak tükenmesi bu
saldırı için uygulanabilir hedeflerdir.
Düğüm Kesinti Saldırısı:
Kablosuz sensörün bileşenleri çalışamıyor ve saldırılar internette mantıksal veya fiziksel
olarak taşınıyor. Bu saldırılar, bilgi alma, veri toplama ve etkinlik başlatma gibi düğüm
etkinliklerini bozma potansiyeline sahiptir.
Yakalama Saldırısı:
Kablosuz bir sensör düğümünde, bir bilgisayar korsanı sensörlerin verilerini kontrol altına
aldı ve kötü niyetli amaçlar için kullanıyor. Bu saldırının etkilerine dayanarak hizmetleri
askıya alıyor ve ağın yönetimini ele geçiriyor.

86
Dinleme Saldırısı:
Kablosuz sensörler aracılığıyla veri aktarımı, bir tür iletişim dinleme saldırısıdır. Bu
istismar, hassas kablosuz sensörlerden veri çıkarma ve düğüm gizliliğini yok etme etkisine
sahiptir.
4.3 Beşinci Nesil Haberleşme Sistemi Genel Saldırı Tehdit Türleri
Beşinci Nesil iletişim sisteminde hücresel şebekeye karşı başlatılabilecek saldırı biçimleri
dört alana ayrılmıştır. Bunlardan ilki gizliliğe yönelik saldırılar, ikincisi bütünlüğe yönelik
hava saldırıları, üçüncüsü kullanılabilirliğe yönelik hava saldırıları ve dördüncüsü kimlik
doğrulamasına yönelik saldırılardır. Bu kategoriler Şekil 26'da modellenmiştir.

Şekil 26. Beşinci Nesil Hücresel Ağ Tehditlerin Türleri [40]

1 -Mahremiyete Karşı Saldırı Tehdit

Özetlemek gerekirse, saldırının geri kalanı, paralel oturum saldırısı, saldırının tekrarı,
ortadaki adam saldırısı, kimliğe bürünme saldırısı, orta saldırı, izleme saldırısı, kör edici
saldırılar, gizlilik ihlali ve şifre metni seçilir uyarlamaları bu kategoriye gömülüdür.

87
2 -Bütünlüğe Karşı Saldırı Tehdit
Veri iletimini engelleme saldırısı, klonlama saldırısı, veri alışverişi saldırısı, sinyal
implantasyonu saldırısı ve diğer istenmeyen saldırıların tümü bu kategoriye girer. Beşinci
nesil erişim noktaları ve telefon kullanıcıları arasındaki veri değişimi, dürüstlükle savaşın
temelini oluşturuyor. Beşinci nesil kablosuz ağlarda, iletilen verilerin bütünlüğünü tanımlama
ve güvenlik oluşturma adına korumak için şifreleme teknikleri kullanılır.
3 -Kullanılabilirliğe Karşı Saldırı Tehdit
Başlangıçta ilk çıkış saldırıları, yanlış yönlendirme saldırıları, fiziksel saldırılar ve yinelenen
saldırıların tümü bu kategoriye girer. Bu saldırının amacı, bir hizmeti çalışamaz hale
getirmektir.
4- Kimlik Doğrulama Karşı Saldırı Tehdit
Parola yeniden kullanma saldırıları, parola hırsızlığı saldırıları, sözlük saldırıları, aba kuvvet
saldırıları, zamanlama uyuşmazlığı saldırıları, sahtecilik saldırıları, doğrulama saldırıları,
akıllı kart saldırıları ve kısmi ileti çarpışma saldırıları bu kategoriye girer.

KAYNAKÇA

[1], Şekil 1
wimax-diger-genisbant-telsiz-erisim-gte-teknolojileri-ile-karsilastirilmasi.pdf
[2]
wimax-diger-genisbant-telsiz-erisim-gte-teknolojileri-ile-karsilastirilmasi.pdf
[3]
[4], Tablo 1
Geylani, M., Çıbuk, M., Çınar, H. ve Ağgün, F., Geçmişten Günümüze Hücresel Haberleşme
Teknolojilerinin Gelişimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve
Mühendislik Dergisi,18,54(2016),606-623.

88
[5], Şekil 2
Series, M., IMT Vision–Framework and overall objectives of the future development of IMT
for 2020 and beyond, Recommendation ITU, 2083, (2015).
Tablo 2, [6]
Henri, Y., ITU World Radiocommunication Conference (WRC-15) Allocates Spectrum for
Future Innovation, Air & Space L., 41, (2016), 119.
[7]
Frieden, R., Win, Lose and Draw: Outcomes from the 2019 World Radio Conference,
Available at SSRN 3661880, (2020).
Tablo 3, [8]
3GPP, TR 38.104 V16.5.0, NR; Base Station (BS) radio transmission and reception, (2020).
[9]
3GPP, TR 38.807 V16, Study on NR beyond 52.6 GHz, (2019).
Tablo 4, [10]
3GPP, TR 38.211 V16.3.0, NR; Physical channels and modulation, (2020).
[11]
Jones, D., T-Mobile Says Its 600 MHz LTE Sites Will Be 5G-Ready, Light Reading, (2017).
Tablo 5, [12]
tt-5g-final version-03082018.pdf Türk Telekom 5G final versiyon, 17 Ekim 2019.
Şekil 3, Şekil 4, Şekil 5, [13]
baubiologie-magazin.de/5g-a-building-biology-perspective
[14], Şekil 16
tt-5g-final-version-03082018.pdf
[15], şekil 7
5G Ağ Haberleşmesindeki Hücre Yapılarının İncelenmesi Ahmet Çil (2021)
[16]
BTS (Base Transreceiver Station) Baz istasyon alıcı-vericisi) ANTENLER
Şekil 8
https://www.nasilyapilmali.com/nasil-yapilir-2/baz-istasyonu-nedir-baz-istasyonu-nasil-
calisir-baz-istasyonu-zararlari-baz-istasyonu-yaz-etkileri-baz-istasyonu-neyedenir
Şekil 9, [17]
Alakija, C. ve Stapleton, S., A mobile base station phased array antenna, IEEE International
Conference on Selected Topics in Wireless Communications, 1992, 118-121.
[18]

89
Liu, D., Hong, W., Rappaport, T.S., Luxey, C. ve Hong, W., What will 5G antennas and
propagation be?, IEEE Transactions on Antennas and Propagation, 65,12 (2017), 6205-6212.
Tablo 6, [19]
Johnson, D., The 5G Dilemma: More Base Stations More Antennas—Less Energy, IEEE
Spec., (2018).
[20]
Lähdekorpi, P., Hronec, M., Jolma, P. ve Moilanen, J., Energy efficiency of 5G mobile
networks with base station sleep modes, 2017 IEEE Conference on Standards for
Communications and Networking (CSCN), 2017, 163-168.
[21]
Debaillie, B., Desset, C. ve Louagie, F., A flexible and future-proof power model for cellular
base stations, IEEE 81st Vehicular Technology Conference (VTC Spring), 2015, 1-7.
[22]
Haider, M., Yousaf, J. ve Qureshi, N., Performance Evaluation of Automatic Frequency
Planning Using Automatic Frequency Optimization System Tool, 12th International
Conference on Frontiers of Information Technology, 2014, 1-6.
[23], şekil 10, şekil 11
Aksoy, S., Özkaraca, O., Biroğul, S. ve Çetin, G., Baz İstasyonlarında Hücre Planlama
Kavramları ve Örnek Bir Frekans Planı, Akademik Bilişim Konferansı, Aydın, 2016.
Şekil 12, [24]
Imam, S. ve El-Mahdy, A., Selective interference alignment in 5G networks, Signal
Processing: Algorithms, Architectures, Arrangements, and Applications (SPA), 2016, 147-
151.
[25]
Rebato, M., Mezzavilla, M., Rangan, S., Boccardi, F. ve Zorzi, M., Understanding noise and
interference regimes in 5G millimeter-wave cellular networks, European Wireless; 22th
European Wireless Conference, 2016, 1-5.

Şekil13, [26]
Barboutov, K., Furuskär, A., Inam, R., Lindberg, P., Öhman, K., Sachs, J., Sveningsson, R.,
Torsner, J. ve Wallstedt, K., Ericsson mobility report, Niklas Heuveldop, Sweden, (2017).
[27]
Staff, Q., Rising to meet the 1000x mobile data challenge, QUALCOMM Incorporated,
(2012).
[28]

90
3GPP, TR 38.913 V15.0.0, Study on scenarios and requirements for next generation access
technologies, (2018).
[29]
3GPP, TR 38.912 V16.0.0, Study on New Radio (NR) access technology, (2020).
[30]
Shannon, C.E., A mathematical theory of communication, ACM SIGMOBILE mobile
computing and communications review, 5,1 (2001), 3-55.
Şekil 14, Tablo 7, Tablo 8, [31]
3GPP, TR 38.104 V16.5.0, NR; Base Station (BS) radio transmission and reception, (2020).
Tablo 9, [32]
3GPP, TR 38.828 V16.1.0, Cross Link Interference (CLI) handling and Remote Interference
Management (RIM) for NR, (2019).
Tablo 10, [33]
3GPP, TR 38.820 V16.0.0, NR; 7 - 24 GHz frequency range (2020).
Tablo 11, [34]
3GPP, TR 36.912 V15.0.0, Feasibility study for Further Advancements for E-UTRA (LTE-
Advanced), (2018).

[35]
Lister, D., An operator’s view on green radio, Keynote Speech, GreenComm, (2009).
[36]
Kilper, D.C., Atkinson, G., Korotky, S.K., Goyal, S., Vetter, P., Suvakovic, D. ve Blume, O.,
Power trends in communication networks, IEEE Journal of Selected Topics in Quantum
Electronics, 17,2 (2010), 275-284.
[37]
3GPP, TR 32.972 V16.1.0, Telecommunication management; Study on system and functional
aspects of energy efficiency in 5G networks, (2019).
[38]
Li, G.Y., Xu, Z., Xiong, C., Yang, C., Zhang, S., Chen, Y. ve Xu, S., Energyefficient wireless
communications: tutorial, survey, and open issues, IEEE Wireless Communications, 18,6
(2011), 28-35.
[39]
Mademann Frank, The 5G System Architecture, Chairman of 3GPP SA2 , Huawei
Technologies, 28 April 2018, Germany

91
Tablo14,Şekil 15, Şekil16, Şekil17, Şekil18, Şekil 21, Şekil 22, Şekil23, Şekil24,
Şekil25,Şekil26, [40]
acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/94993/yokAcikBilim_10254329.pdf?
sequence=-1&isAllowed=y
[41], Şekil19
ETSI, 5G;pocedures for the 5G Sytem Release 15, Referance DTS/TSGS-0223502vf20, 2018
FRANCE
Şekil 20, [42]
Çil, A. ve Kahveci, S., Some Challenges Foreseen in 5G Technology, 26th Signal Processing
and Communications Applications Conference (SIU), 2018, 1-4.
[53]
3GPP, TR 38.900 V15.0.0, Study on channel model for frequency spectrum above 6 GHz,
(2018).
[44]
Bayram, O., Elektromanyetik ışınım ve insan sağlığına etkileri, Balıkesir Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, 2017.

[45]
Nurmela, V., Karttunen, A., Roivainen, A., Raschkowski, L., Hovinen, V., EB, J.Y., Omaki,
N., Kusume, K., Hekkala, A. ve Weiler, R., Deliverable D1.4 METIS channel models, Proc.
Mobile Wireless Commun. Enablers Inf. Soc.(METIS), 2015, 1.
[46]
Rodriguez, J., Fundamentals of 5G mobile networks, John Wiley & Sons, 2015.
[47]
Çil, A. ve Kahveci, S., 5G Teknolojisindeki Hücre Yapıların Yol Kayıpları, Elektrik-
Elektronik ve Biyomedikal Mühendisliği Konferansı, 2018, Bursa, 438- 442.
[48]
Fujitsu, High-Capacity Indoor Wireless Solutions: Picocell or Femtocell?, (2020).
[49]
Bouras, C. ve Diles, G., Resource management in 5G femtocell networks, 10th International
Conference on Broadband and Wireless Computing, Communication and Applications
(BWCCA), 2015, 353-358.
[50]
Jundhare, M.D. ve Kulkarni, A., An overview and current development of femtocells in 5G
technology, IEEE International Conference on Advances in Electronics, Communication and
Computer Technology (ICAECCT), 2016, 204- 209.
[51]

92
3GPP, TS 38.141-1 V16.2.0, NR; Base Station (BS) conformance testing Part 1: Conducted
conformance testing, (2019).
Tablo 12, Tablo 13, [52]
3GPP, TS 38.101-1 V16.5.0, NR; User Equipment (UE) radio transmission and reception;
Part 1: Range 1 Standalone, (2020).
[54]
Ghosh, A., 5G channel model for bands up to 100 GHz, 5GCM White Paper, (2015).
[55]
Peter, M., Measurement results and final mmMAGIC channel models, Deliverable D2,2,
(2017), 12.
[56]
Series, P., Propagation data and prediction methods for the planning of short-range outdoor
radiocommunication systems and radio local area networks in the frequency range 300 MHz
to 100 GHz, Recommendation ITU, 1411-10, (2019).
[57]
MacCartney, G.R. ve Rappaport, T.S., Study on 3GPP rural macrocell path loss models for
millimeter wave wireless communications, 2017 IEEE International Conference on
Communications (ICC), 2017, 1-7.

[58]
Sun, S., Rappaport, T.S., Thomas, T.A., Ghosh, A., Nguyen, H.C., Kovács, I.Z., Rodriguez,
I., Koymen, O. ve Partyka, A., Investigation of prediction accuracy, sensitivity, and parameter
stability of large-scale propagation path loss models for 5G wireless communications, IEEE
Transactions on Vehicular Technology, 65,5 (2016), 2843-2860.
[59]
A. van Cleeff, W. Pieters, and R. J. Wieringa, “Security Implications of Virtualization: A
Literature Study,” in 2009 International Conference on Computational Science and
Engineering, vol. 3, Aug 2009, pp. 353–358
[60]
Forecast, G., Cisco visual networking index: global mobile data traffic forecast update, 2017–
2022, Update, (2019).

[61]
Björnson, E., Hoydis, J. ve Sanguinetti, L., Massive MIMO networks: Spectral, energy, and
hardware efficiency, Foundations and Trends in Signal Processing, 11,3-4 (2017), 154-655.
[62]
3GPP, TR 38.912 V16.0.0, Study on New Radio (NR) access technology, (2020).

93
94