Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i

Amerykanistyki
Wydział Nauk Politycznych
 

Iryna Latynska
Nr albumu: 7128
 
 
 

 
Proces amerykanizacji prawa gospodarczego w UE i w Polsce
 
 
 

 
Kierunek: POLITOLOGIA
Studia: drugiego stopnia
Rok studiów: 2 Semestr: 4
Specjalność: Administracja Rządowa i Samorządowa
Praca zaliczeniowa z przedmiotu specjalnościowego:
Prawo gospodarze

Warszawa 2022
 Globalizacja to najważniejszy z procesów zachodzących we współczesnym świecie,
dokonującym się w różnych dziedzinach życia pod wpływem postępu technologicznego i
ogólno-cywilizacyjnego. Sprawia, że zjawiska globalizacji wkraczają w struktury państw,
społeczeństw i jednostek ludzkich. Jest to zjawisko złożone. W licznej i różnorodnej
literaturze poświęconej globalizacji znajdujemy wiele definicji.
Najbardziej powszechnie globalizacja określana jest jako proces kompresji świata w
jedną przestrzeń „single space”, jako zjawisko ekonomiczne ze skutkami społecznymi i
politycznymi. Szerzej, globalizacja jest to złożony proces dokonujący się w sferze społecznej,
ekonomicznej, kulturowej i politycznej, przejawiający się w wielości powiązań i wzajemnych
oddziaływań na siebie państw i społeczeństw. Anthony Giddens, angielski kulturoznawca i
socjolog, definiuje globalizację jako „intensyfikację stosunków społecznych o światowym
zasięgu, która łączy różne lokalności w taki sposób, że lokalne wydarzenia kształtowane są
przez zdarzenia zachodzące w odległości wielu tysięcy mil i same zwrotnie na nie
oddziaływają”1.
W latach 80. XX w. przyjęło się definiowanie globalizacji przede wszystkim jako
upowszechnianie się konsumpcyjnego modelu życia. Przykłady dawała rozwinięta go-
spodarka Stanów Zjednoczonych, stąd często za synonimy globalizacji przyjmowano takie
pojęcia jak: amerykanizacja, kalifornizacja, mcdonaldyzacja życia. Jednak progres procesów
globalizacyjnych w ostatniej dekadzie XX w. sprawił, że tego typu aspekt to stosunkowo duże
uproszczenie2.
W czasach obecnych za wiodące czynniki globalizacji przyjmuje się zatem przede
wszystkim: zmiany na mapie politycznej świata w latach 90. XX wieku, gwałtowny postęp
liberalizacji handlu i międzynarodowych przepływów kapitałowych w tym samym okresie
oraz rozwój i upowszechnienie technologii telekomunikacyjnych, wraz ze zmianami w
systemie transportu międzynarodowego. Elementy te stanowią fundament rodzącego się
nowego, porządku społeczno-gospodarczego, który przyjęto określać mianem „globalizacji”3.
Wśród płaszczyzn, nad którymi zapanował omawiany proces, na pierwsze miejsce
wyłania się gospodarka. W następnej kolejności należy wymienić politykę, aspekty społeczne,
kulturę, naukę, prawo i wiele innych.
Podłoże globalizacji w sferze ekonomicznej stanowią dwie kwestie:
– postęp techniczny ograniczający koszty porozumiewania się i transportu,
– liberalizację przepływów towarów, usług, kapitału i pracy.
Postęp w dziedzinie techniki spowodował zjawisko widocznym, natomiast
liberalizacja dokonała pogłębienia zjawiska. Niektórzy politolodzy dodają do tego zestawu
upadek komunizmu i związaną z tym gospodarkę rynkową.
 Powyższe czynniki wytworzyły gospodarkę globalną. Proces ten znosi bariery
graniczne, usuwa narzędzia i metody ochrony przed konkurencją, uwalnia rynek od
ograniczeń państwowych.
Organizacje międzynarodowe widzą w globalizacji proces rosnących współzależności
między krajami na całym świecie. Ma to związek ze wzrostem wielkości transakcji
obejmujących wymianę towarów i usług oraz przepływy kapitału, a także szybkie i szerokie
rozprzestrzenienie się technologii. W związku z tym Grzegorz Kołodko twierdzi, że
„globalizacja to proces tworzenia zliberalizowanego i zintegrowanego rynku towarów i
kapitału oraz kształtowanie się nowego międzynarodowego ładu instytucjonalnego służącego
rozwojowi produkcji, handlu i przepływów finansowych, na skalę całego świata”4.
Wiodące przejawy globalizacji gospodarki uwidaczniają te same mechanizmy, które
zadecydowały o uruchomieniu tych procesów. B. Liberska wskazuje na następujące obszary,
w których przejawiają się procesy globalizacji5:
– globalizacja rynków;
– globalizacja działalności gospodarczej i produkcji przemysłowej;
– globalizacja konkurencyjności;
– globalizacja wiedzy i technologii.
Najbardziej zaawansowany jest proces globalizacji związany z rynkami finansowymi.
Wpłynęła na to deregulacja i liberalizacja przepływów kapitałowych. Nie bez znaczenia są też
zmiany teleinformatyczne, powodujące kreację pieniądza wirtualnego. Przemieszcza się on
błyskawicznie formie elektronicznej z jednego końca świata na drugi. Rynki finansowe
pracują w dobie teraźniejszości w oderwaniu od stanu prawdziwego a natychmiastowe i
trudne do przewidzenia zmiany w kierunkach przepływu kapitału wprowadzają niestabilność i
możliwość kryzysu. To wszystko rzutuje na kolejne działy gospodarki. Równie szybko
postępuje proces ujednolicania rynków towarów i usług, a najmniej dynamicznie rozwija się
rynek pracy (kontrola emigrantów).
Druga z wymienionych wyżej – globalizacja działalności gospodarczej – wiąże się
przede wszystkim z rosnącą dynamiką przepływu kapitału, w formie zagranicznych
inwestycji bezpośrednich. Liberalizacja barier dla handlu i przepływów kapitału skłania wiele
przedsiębiorstw do podejmowania działalności poza granicami kraju macierzyste- go.
Najbardziej ekspansywną politykę prowadzą w tym zakresie największe przedsiębiorstwa
światowe, zwane korporacjami transnarodowymi, które stały się jednym z najważniejszych
aktorów procesów globalizacji. Podmioty te sprzyjają ponadto w znacznej mierze
upowszechnianiu się nowego modelu produkcji przemysłowej, wspieranego dodatkowo
postępem technologicznym, wzrostem mobilności czynników produkcji oraz liberalizacją
działalności gospodarczej. W konsekwencji prowadzi to do powstawania nowych form
 Unia Europejska
Globalizacja
Import przynosi
to również
konsumentom
jest największym
nowe miejsca
dużeugrupowaniem
korzyści
pracy. W
z globalizacji
2017
integracyjnym
r., eksport
i handlu.
poza
w świecie,
Umowy
UE wspierał
obejmuje
36
28 państw,miejsc
milionów
handlowe oznaczają,
z czego
pracy
19
żewimporterzy
posługuje
UE, czyli się
1płacą
nawspólną
7.niższe
W 2018walutą
cła.r.,Dzięki
eksport
– euro.
wzrostowi
z Polski
UE jestdo
konkurencji
ważnym
krajów spoza
rynkiem
UE i
aktorem
wspierał
na rynku,na
1,6
ceny
scenie
miliona
towarów
międzynarodowej.
polskich
(jak np.miejsc
odzieży,
Globalizacja
pracy,
smartfonów
a kolejne
niesie
czyze700
oprogramowania)
sobą000
wiele
Polaków
korzyści
i pracowało
usług
i możliwości,
na
ale takżeawyzwania.
stanowiskach
spadają, konsumenci
mających
Unia
mają
związek
Europejska
corazzwiększy
eksportem
dążywybór.
doz tego,
innych
aby wykorzystywać
krajów UE poza Unię.
pozytywne
To oznacza,
aspekty
globalizacji,
że 14% miejsc jednocześnie
pracy w Polsce
zmniejszając
było zależnych
jej negatywne
od eksportów
skutki.poza UE. Prawie połowa (46%)
tych miejsc
Polityka
pracyhandlowa
była w sektorze
UE i umowy
usług. handlowe negocjowane przez UE zwiększają jej
atrakcyjność jako partnera handlowego - jest największym partnerem handlowym dla 80
krajów.
W rezultacie, UE jest jednym z największych graczy w handlu międzynarodowym,
obok USA i Chin. Eksport z UE stanowi ponad 15% światowego eksportu, a więcej niż 80%
europejskich eksporterów to małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP).
organizacji produkcji. Przejawiają się one z jednej strony w odejściu od produkcji masowej w
kierunku produkcji krótkoseryjnej, elastycznie dostosowującej się do zmieniających się
gustów odbiorców, a z drugiej strony na tworzeniu się złożonych i skomplikowanych sieci
powiązań produkcyjnych między firmami w wielu krajach6.
„Warunkiem globalizacji a jednocześnie jej skutkami jest ujednolicenie mechanizmów
ekonomicznych funkcjonowania rynków narodowych i międzynarodowych. Bez zbliżenia
tych mechanizmów globalizacja nie zostałaby zapoczątkowana, zarazem jednak bez
globalizacji niemożliwe byłoby ukształtowanie jednolitego w skali świata mechanizmu
funkcjonowania gospodarki światowej; współcześnie jest nim mechanizm wolnego rynku i
wolnego handlu”7.
Każde państwo zainteresowane jest osiąganiem i utrzymaniem wysokiego tempa
wzrostu gospodarczego. Zdaniem G.W. Kołodki sukces w sferze szybkiego tempa wzrostu
gospodarczego odnosić mogą jedynie te kraje, które z jednej strony potrafią w miarę
bezinflacyjnie stymulować przyrost własnego popytu i w warunkach otwierania się oraz
rosnącej konkurencyjności międzynarodowej korzystać z popytu cudzego, a z drugiej strony
mają zdolność przyciągania obcych oszczędności i zamiany ich w długoterminowy kapitał
powiększający własne moce wytwórcze8.
Globalizacja stanowi silny czynnik przemian i jest poważnym wyzwaniem dla
gospodarek.
Eksport towarów i usług z UE wzrósł z około 1162 mld euro w 2000 r. do ok. 2904
mld euro w 2018 r.
Większość miejsc pracy związanych z eksportem jest dobrze płatna - o średnio 12%
więcej niż miejsca pracy w innych obszarach gospodarki.
Szacuje się, korzyści dla przeciętnego konsumenta w UE płynące z niższych cen i
większego wyboru wynoszą ok. 600 euro rocznie.
 Jednolity rynek wewnątrz UE usuwa bariery handlowe między krajami UE. To
największy obszar gospodarczy bez barier ograniczających wolny handel na świecie -
obejmuje ponad 500 milionów obywateli, a jego PKB wynosi ok. 13 bilionów euro rocznie.
Szacuje się, że dzięki jednolitemu rynkowi powstało 2,8 miliona miejsc pracy9.
Polska poprzez rosnące inwestycje zagraniczne oraz wymianę handlową włączana jest
w procesy globalizacyjne. Dzieje się tak głównie dzięki postępowi technologicznemu, który
ułatwia oraz powoduje obniżkę kosztów komunikacji, transportu, co w efekcie prowadzi do
wzrostu międzynarodowego handlu oraz inwestycji zagranicznych. Za istotny element
globalizacji uznaje się przede wszystkim nowoczesną komunikację rozumianą jako szybki i
wydajny przepływ informacji. Za nimi podąża rozwinięta infrastruktura telekomunikacyjna,
wymiana handlowa czy wzrost gospodarczy10.
Według Banku Światowego największe gospodarki świata w 2022 roku to USA, Chiny
oraz Japonia. Pod względem PKB Polska uplasowała się na 21. miejscu. 
Zwolennicy globalizacji uzasadniają swoje stanowisko następującymi jej zaletami11:
– stwarza dogodne warunki do kooperacji ludzi różnych społeczeństw w tworzeniu
programów ekonomicznych i prawnych,
– prowadzi do wydłużenia maksymalnej dożywalności na skutek umasowionej
medycyny i profilaktyki, szybkiego rozprzestrzeniania się osiągnięć światowej kultury dzięki
elektronicznej sieci informatycznej,
– umożliwia rozwój wielkich korporacji gospodarczych międzynarodowych i
międzykontynentalnych,
– daje możliwość nieograniczonego transferu technologii i przepływu siły roboczej –
możliwość – szansa na zwalczenie ubóstwa,
– upowszechnia proces globalnego komunikowania poprzez telekomunikację,
telewizję satelitarną i Internet,
– dzięki globalizacji świat jest zjednoczony, bez wojen i granic.
Otwarcie gospodarki na świat daje możliwość upowszechnienia nowoczesnych,
konkurencyjnych technologii produkcyjnych, wprowadza innowacyjność w wielu
płaszczyznach życia, aktywizuje gospodarczo, integruje osoby o odmiennej kulturze,
umożliwia swobodne przemieszczanie się osób w coraz krótszym czasie.
Globalizacja wpływa na likwidację wielu ograniczeń utrudniających pełne
wykorzystanie możliwości produkcyjnych przedsiębiorstw. Wytwarzane produkty traktowane
są jako globalne standardy, rozwija się globalna konkurencja, powstają nowe,
ogólnoświatowe przemysły. Korporacje wdrażają i wykorzystują do praktyki gospodarczej
nowoczesne, światowe rezultaty prac badawczych i rozwojowych. Zacieśniają się związki
między inwestycjami, handlem zagranicznym, przepływem kapitału i możliwościami
wykorzystania nowych technologii. Wskutek prywatyzacji i wzrostu udziału w działalności
społeczno-gospodarczej podmiotów prywatnych i publicznych globalizacja osłabia rolę
państwa, dzięki nowym możliwościom pojawiają się nowe szanse, wpływające na
zwiększenie rozwojowych możliwości gospodarek12.
Mnogością przykładów szans generowanych w związku z procesem globalizacji nie
sposób jednak przysłonić negatywnych skutków wskazywanych przez jej krytyków.
Nie przez wszystkich globalizacja traktowana jest jako dobrodziejstwo i niejako
środek na słabości społeczne i gospodarcze. Jej przeciwnicy formułują całą listę zagrożeń13:
– prowokowanie buntów i rewolucji światowych – globalny terroryzm,
– narastanie nierówności społecznej wskutek nierównomiernej dystrybucji
dóbr, usług i finansów,
– katastrofalne rozmiary zagrożeń środowiskowych w związku z rozwojem
przemysłu i urbanizacji,
– realna możliwość katastrofy lub wojny nuklearnej,
– szerzenie demoralizacji, głównie przez wszechobecne mass media,
– ubezwłasnowolnienie narodów,
– niszczenie tradycji i religii – propagowanie „mieszanki” kulturowej,
– promowanie sztucznego autorytetu „gwiazdy”, a nie prawdziwych wartości
moralnych,
– dominacja społeczeństwa konsumpcyjnego nad twórczym,
– „zmniejszenie się świata” – likwidacja geografii świata.
Niejednokrotnie w wyniku procesów globalizacji rodzimy kapitał podmiotów
gospodarczych wypierany jest przez korporacje transnarodowe. Napływ towarów z zagranicy
skutkuje ograniczeniem rozmiarów produkcji krajowej, a zjawisku temu towarzyszyć może
odpływ wysoko kwalifikowanych pracowników do państw wyżej rozwiniętych, oferujących
atrakcyjniejsze warunki zatrudnienia i lepsze możliwości rozwoju. Występuje koncentracja
inwestycji w określonych regionach, co jest jednoznaczne z niedoinwestowaniem i
problemem bezrobocia w obszarach mniej atrakcyjnych. Wśród zagrożeń wynikających z
procesu globalizacji wymienić należy również możliwość odwrócenia strumieni kapitału
skutkującego ucieczką kapitału z danej gospodarki. Nie sposób nie zauważyć występujących i
pogłębiających się rozpiętości w rozwoju gospodarczym poszczególnych państw, a także
występowania tak zwanej globalizacji świata przestępczego, przejawiającej się w
rozprzestrzenianiu przestępczości zorganizowanej na nowe obszary działania.
Krytycy przypisują globalizacji wspieranie materialistycznego stylu życia,
dostosowywanie narodowego prawa do interesów korporacji, wzmacnianie pozycji
ogólnonarodowego kapitału. Zwracają uwagę na występowanie „wędrówek” z
ekonomicznych powodów, których następstwem są różnego typu napięcia społeczne.
Podkreślają, iż w wyniku globalizacji wysoko rozwinięte państwa będą się szybko rozwijać,
zaś państwa biedne przypuszczalnie będą stać w miejscu. Wśród negatywnych cech
globalizacji jej przeciwnicy wymieniają14:
– zagrożenie suwerenności państw ze strony instytucji finansowych oraz korporacji
międzynarodowych,
– niebezpieczeństwo degradacji naturalnego środowiska,
– możliwość zaniku ekonomicznej niezależności społeczeństw,
– pogłębienie się przepaści między bogatymi a biednymi.
Zdaniem J.E. Stiglitza globalizacja nie służy dziś potrzebom licznych biednych na tym
świecie, nie służy też poprawie środowiska naturalnego. Nie służy zapewnieniu stabilności
gospodarki światowej15.
Analizując szanse i zagrożenia towarzyszące globalizacji, można z całą pewnością
stwierdzić, że nie jest to automatyczny, zbawczy proces we współczesnym świecie, którego
finałem będzie idealny i bezkonfliktowy świat, idealne i efektywne gospodarki. Globalizacja
może okazać się nie totalną integracją, lecz totalnym rozpadem. Obserwować można ogólną
dezorganizację życia społecznego, wzrost napięć i agresji. Nawet po przytoczeniu
argumentów zarówno popierających, jak i negujących zjawisko globalizacji nie można
bezdyskusyjnie rozwiać pojawiających się wątpliwości. I niestety nie mają one charakteru
tym- czasowego, należy się spodziewać, że w przyszłości również pojawiać się będą liczne
kontrowersje. Wydaje się, iż nie można liczyć tylko na sam sukces, a poniesienie określonych
kosztów jest jego naturalną konsekwencją. Oby tylko ich rozmiar nie przekroczył rozmiaru
sukcesu.
Skutki globalizacji dla Polski16:
pozytywne
 łatwiejsze podróżowanie Polaków za granicę;
 rozszerzanie się rynku zbytu dla polskich towarów i usług;
 większy dostęp do wiedzy i wyższy poziom wykształcenia Polaków;
 rozszerzanie się zasięgu polskiej kultury i tradycji;
 poznawanie innych kultur;
 możliwość pracy Polaków za granicą i obcokrajowców w polskich firmach;
 stosowanie nowoczesnych technologii wprowadzanych w Polsce przez zagranicznych
inwestorów;
 zmniejszenie się bezrobocia i wzrost gospodarczy na skutek zatrudnienia Polaków;
 w inwestycjach zagranicznych;
  niższe ceny niektórych towarów wynikające ze standaryzacji i dużej konkurencyjności
towarów zagranicznych;
 większa ranga Polski na arenie międzynarodowej.
negatywne
 wyjazdy z Polski wykwalifikowanych pracowników (drenaż mózgów);
 wzrost bezrobocia technologicznego (w wyniku automatyzacji produkcji)
ujednolicanie wzorców kulturowych i stopniowy zanik kultury i tradycji polskiej
monopole międzynarodowych koncernów narzucających często wysokie ceny
mniejsza konkurencyjność polskich towarów i usług;
 zwiększenie się liczby produktów i ilości usług ogólnoświatowych kosztem polskich
stosowanie przestarzałych technologii w Polsce przez zagranicznych inwestorów z
krajów wyżej rozwiniętych;
 odprowadzanie zysków zagranicznych firm działających w Polsce do krajów
macierzystych;
 wpływ ogólnoświatowych kryzysów na gospodarkę Polski;
 wyższość decyzji organizacji międzynarodowych nad decyzjami polskiego rządu.
Podsumowanie
Ocena skutków procesu globalizacji, szans i zagrożeń wypływających z możliwości
swobodnego przepływu towarów, kapitału czy technologii jest zróżnicowana. Nie brak
entuzjastów globalizacji, nie brak również zdeklarowanych przeciwników. Strategie
realizowane przez przedsiębiorstwa transnarodowe nie zawsze są zgodne z interesami
wszystkich państw, a nadanie charakteru ponadnarodowego produkcji nie zlikwiduje, a
czasem nawet nie zmniejszy dysproporcji między bogatymi a biednymi.
Globalizacja nie jest lekiem na całe zło. Kwestia, która ma istotne znaczenie dla
rozwoju współczesnych gospodarek, to jak czerpać korzyści z globalizacji, unikając
jednocześnie czyhających zagrożeń. Rozważania podjęte w niniejszym opracowaniu z
pewnością nie wyczerpują ogromu zagadnień związanych z globalizacją, stanowią jedynie
wycinek refleksji nad konsekwencjami tworzenia współzależnego rynku globalnego.
Bibliografia
1. A.Giddens, Runway World: The Reith Lectures revisited, 1999, http: /www. Les.
co. uk/, cyt. za: J.Pach Rola korporacji ponadnarodowych w procesie globalizacji gospodarki
światowej /wnioski dla Polski/, s.2. www.ae.krakow. pl/~ekte/konf/pach.doc.
2. E. Oziewicz, Globalizacja gospodarki światowej, (w: ) Globalizacja i regionalizacja
w gospodarce światowej, red. nauk. R. Orłowska, K. Żołądkiewicz, Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczna S.A., Warszawa 2012, s.19.
 3. M.Sokołowicz.: Region wobec procesów globalizacji – terytorializacja
przedsiębiorstw międzynarodowych na przykładzie regionu łódzkiego, Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008, s. 2.
4. G. Kołodko, Globalizacja a perspektywy rozwoju krajów postsocjalistycznych,
TNOiK, Toruń 2001, s. 26.
5. B.Liberska, Globalizacja. Mechanizmy i wyzwania, red. B.Liberska, PWE,
Warszawa, 2002, s. 27.
6. B.Liberska, Globalizacja. Mechanizmy i wyzwania, red. B.Liberska, PWE,
Warszawa, 2002, s. 30.
7. P. Bożyk, Globalizacja: istota, szanse, zagrożenia, „Res Humana” 2006, nr 5, s. 16.
8. G.W. Kołodko, Globalizacja a odrabianie zaległości rozwojowych, referat z
konferencji: „Globa- lization and Catching-up in Emerging Market Economies”, WSPiZ, 16-
17 maja 2002 r., s. 35, http://www.tiger.edu.pl/kolodko/kolodko/referaty/pl/Kolodko_Pol.pdf
9. Korzyści z globalizacji gospodarczej dla UE: najważniejsze fakty:
https://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/economy/20190603STO53520/korzysci-z-
globalizacji-gospodarczej-dla-ue-najwazniejsze-fakty.
10. Ministerstwo Gospodarki, Globalizacja gospodarki – wybrane cechy procesu,
Departament Analiz i Prognoz, Warszawa 2007, s. 23-24.
11. Globalizacja – zagrożenie czy nadzieja?,
http://zs-wolomin.edupage.org/files/globalizacja.pdf, dostęp: 24.05.2012.
12. Polski problem globalizacji Europy, http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta
%C5%82e/-socjologia/18691-polski_problem_globalizacji_europy.html, dostęp: 25.05.2012.
13. Globalizacja – zagrożenie..., op. cit.
14. Polski problem globalizacji..., op. cit.
15. J.E. Stiglitz, Globalizacja, PWN, Warszawa 2004, s. 192. 17 Globalizacja –
zagrożenie..., op. cit.
16. K. Kamiński. Gospodarka światowa – uwarunkowania, struktura, globalizacja.