Problemy Unii Europejskiej

Wprowadzenie
Przeczytaj
Audiobook
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Problemy Unii Europejskiej

Źródło: dostępny w internecie: piqsels.com, domena publiczna.

Od ponad 10 lat Unia Europejska jest zmuszona działać w sytuacji kryzysu: finansowego
i zadłużeniowego (2008–2009), kryzysu migracyjnego (2015–2019), brexitu (2016–2020)
oraz koronakryzysu (od 2020 r.). W sposobie reagowania na te perturbacje nie było jedności
i solidarności między państwami członkowskimi. Co więcej, fala niezadowolenia
społecznego, będąca jednym ze skutków sytuacji kryzysowych, została skierowana m.in. na
struktury UE. W tym kontekście dochodzą do głosu odmienne wizje kształtu tej organizacji
w przyszłości. Pomimo problemów UE nadal jest organizacją, która gwarantuje największy
stopień spójności gospodarczej, społecznej oraz politycznej kontynentu europejskiego.

Twoje cele

Wymienisz główne problemy funkcjonowania UE.

Wskażesz kontekst i przyczyny problemów UE.
Omówisz wizje przyszłego kształtu UE.
Przytoczysz argumenty eurosceptyków i euroentuzjastów dotyczące wybranych
aspektów funkcjonowania UE.
Przeczytaj

UE i wizje jej dalszej integracji

W 1993 roku powstała Unia Europejska – gospodarczo‐polityczna organizacja, która od 31

stycznia 2020 roku liczy 27 członków. Ma ona na celu promowanie ekonomicznego
i społecznego postępu poprzez:

zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w zagranicznym obrocie

handlowym,
wzmacnianie własnej pozycji jako jednogłośnego ciała politycznego na arenie
międzynarodowej,
dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej
wspólnoty u obywateli krajów członkowskich poprzez zapewnienie jednakowych norm
prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie organizacji,
rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania,
wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów,
polepszanie standardów życia.

W spójności UE naczelną rolę odgrywają czynniki historyczne i kulturowe oraz wspólna

tożsamość i identyfikacja z wartościami demokratycznymi.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej wraz z datą dołączenia

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Cele i ramy funkcjonowania Unii Europejskiej stworzyły przede wszystkim kraje

zachodnioeuropejskie, a więc pierwsi członkowie (UE 15). Nowi członkowie (UE 10 + 2 + 1)
to, w uproszczeniu, państwa wschodnioeuropejskie, które dostosowały prawa krajowe do
norm organizacji i zobowiązały się przestrzegać unijnych wartości. Niestety coraz częściej
uwidaczniają się różnice w dalszym kształtowaniu integracji europejskiej. Pojawiła się idea
„Europy wielu prędkości” / „Europy dwóch prędkości”; określana również jako
„zróżnicowana współpraca”. Zgodnie z nią państwa chcące dalszego zacieśniania
współpracy mogą to robić swobodnie, bez krajów temu przeciwnych, grożących wetem czy
wystąpieniem z UE. Jej zwolennicy przyznają, że dalsze pogłębienie integracji – docelowo
do unii politycznej – powinno odbywać się na bazie strefy euro. U podstaw idei leży
również opinia, że jedność UE nie oznacza jej jednolitości. Niektórzy obawiają się jednak, że
taka wizja UE oznacza, że najważniejsze decyzje dotyczące jej funkcjonowania będą
podejmowane przez państwa należące do „jądra” strefy euro (m.in. do Niemiec i Francji).
W konsekwencji może dojść do marginalizacji państw Europy Środkowej (w tym Polski),
Skandynawii, a nawet krajów południa Eurolandu.

Alternatywą dla koncepcji „Europy wielu prędkości” jest idea „Europy państw narodowych”,
zgodnie z którą należy spowolnić integrację europejską i poszerzyć kompetencje władz
krajowych.

Koncepcja „Europy państw narodowych” (nazywana też „Europą O jczyzn”) narodziła się we
Francji po słowach jej ówczesnego prezydenta Charles’a de Gaulle’a, który twierdził, że:
„Urojeniem jest, że można by zbudować poza państwem i przed państwem coś, co miałoby
aprobatę ludów i było zdolne do skutecznego działania”. Wizja ta zakłada związki
gospodarcze państw członkowskich przy zachowaniu ich politycznej odrębności.
Koncepcja ta cechuje się naciskiem na poszanowanie suwerenności państw oraz rozwój
współpracy międzynarodowej, ale nie ponadnarodowej.

Ważnymi wyzwaniami Unii Europejskiej są także:

zapewnienie bezpieczeństwa UE w warunkach po konflikcie na Ukrainie z 2014 r.,

który ujawnił dążenia Rosji do odtwarzania podziałów politycznych,
podjęcie rywalizacji gospodarczej z innymi globalnymi centrami rozwoju (Chiny, Indie,
Rosja, USA), co m.in. wymaga nadania gospodarce europejskiej innowacyjnego
charakteru i oparcia jej na wiedzy,
utrzymanie europejskiego modelu społecznego, co staje się coraz trudniejsze w wyniku
procesów globalizacyjnych i presji ze strony gospodarek nieobudowanych politykami
socjalnymi i usługami publicznymi na wysokim poziomie, ale zdolnymi do
maksymalizacji wskaźników ekonomicznych,
przekonanie państw innych części świata do polityki ochrony klimatu, ochrony
środowiska i zrównoważonego rozwoju – co dla UE jest ważnym elementem myślenia
 o przyszłości,
rozwiązanie problemów demograficznych (starzenie się społeczeństwa) – liczba osób
w wieku produkcyjnym maleje, rosną wydatki publiczne związane ze starzeniem się
społeczeństwa.

Polikryzys – katalizator podziałów w UE

W obliczu tzw. polikryzysu (od ang.polycrisis), który od 2008 roku utrudnia funkcjonowanie
UE, pojawił się wyraźny rozdźwięk między państwami członkowskimi m.in. w kwestii:

1. polityki migracyjnej, a więc zasad przyjmowania i integracji migrantów

w społeczeństwie,
2. wspólnej polityki pomocowej dla zadłużonych krajów.

Zdaniem wielu jest to jasny sygnał braku jedności w Unii Europejskiej.

W 2008 roku kraje UE zaczęły odczuwać kryzys finansowy, a rok później – kryzys
zadłużenia w strefie euro. Kryzys finansowy został „zaimportowany” ze Stanów
Zjednoczonych, a dotknął również Europę ze względu na silne umiędzynarodowienie
rynków finansowych. Natomiast kryzys zadłużenia był następstwem tego pierwszego,
a dodatkowo został zintensyfikowany przez:

1. niedoskonałości strukturalne wspólnoty walutowej euro (czyli źródłem kryzysu była

także słabość funkcjonowania niektórych instrumentów UE);
2. politykę budżetową, kredytową i mieszkaniową władz oraz obywateli niektórych
państw członkowskich (kryzys był efektem rozrzutności w wydatkach publicznych,
wysokiej konsumpcji przy niskim oszczędzaniu, łatwości w otrzymaniu kredytów
wysokiego ryzyka, pęknięcia bańki spekulacyjnej w nieruchomościach).

Problemy finansowe napotkały zwłaszcza państwa Morza Śródziemnego (Grecja, Hiszpania,

Portugalia, Włochy). Kraje te stanęły przed widmem tymczasowej niewypłacalności.
Musiała interweniować UE w porozumieniu z Międzynarodowym Funduszem Walutowym.
Krajom w tarapatach przekazano wielomiliardowe pakiety pomocowe. Nie było jednak
w tym względzie poparcia wszystkich państw Wspólnoty. Niektórzy politycy uważali, że
kraje te same sobie zgotowały ten los i teraz nie powinny liczyć na pomoc innych.

Okres wyjścia z kryzysu zadłużeniowego, nie

tylko wśród państw Europy Południowej,
charakteryzował się licznymi problemami tak
gospodarczymi, jak i społecznymi. Szukając
 sposobów na zmniejszanie deficytu
budżetowego, narodowe władze podwyższały
lub ustalały nowe podatki. Wprowadzały
również oszczędności poprzez zamrażanie
świadczeń socjalnych, cięcia
w wynagrodzeniach w sektorze publicznym
i emeryturach czy redukcje etatów. Wiele
osób straciło pracę. W związku z tym nasiliło
Kraje strefy euro, które w największym stopniu
się, także w państwach europejskich mniej
odczuły kryzys zadłużenia otrzymały pakiet
dotkniętych kryzysem, zjawisko polaryzacji
pomocowy na ratowanie sektora finansowego
i bankowego. Najwięcej pieniędzy trafiło do Grecji. społecznej, czyli głębokiego rozwarstwienia
Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena społeczeństwa wyrażającego się
publiczna. powstawaniem przeciwstawnych biegunów
społecznych. Osiągnęło ono maksimum
w latach 2014–2015. Rosło wówczas niezadowolenie obywatelskie. Później polityka państw
przyczyniła się do redukcji nierówności dochodowych, jednak nie wszędzie proces ten
miał tę samą skuteczność.

Nie lada problemem UE stał się kryzys migracyjny (uchodźczy) w 2015 roku. Znacząco
wzrosła wtedy liczba migrantów przybywających do Europy przez Morze Śródziemne
i południowo‐wschodnią część kontynentu w celu uzyskania azylu, a więc przyznania
statusu uchodźcy. Wówczas złożono rekordową liczbę ponad 1,3 miliona wniosków
azylowych.
Liczba osób ubiegających się o azyl na terenie Unii Europejskiej
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

225 150 263 835 259 400 309 040 335 290 431 090 626 960 1 322 825

Źródło danych: Eurostat

Powodem wygenerowania dużego strumienia cudzoziemców były m.in. konflikty zbrojne

w Afryce Północnej i Azji Południowo‐Zachodniej. W reakcji na to wyzwanie Unia
Europejska wprowadziła strategię dążącą do ograniczenia/zatrzymania napływu
migrantów poprzez:

zwiększenie finansowania na patrolowanie Morza Śródziemnego,

opracowywanie planów walki z przemytem ludzi,
zaproponowanie nowego systemu kwot w celu relokacji wśród krajów europejskich
osób ubiegających się o azyl, jak i w celu przemieszczenia osób, które zostały oficjalnie
uznane za uchodźców.

W marcu 2019 roku ogłoszono zakończenie

kryzysu migracyjnego, ale europejskie
programy migracyjne są nadal wprowadzane.
Z perspektywy czasu można stwierdzić, że
kryzys ten pokazał nie tylko skalę przyszłych
migracji (generowanych np. zmianami
klimatu), determinację osób w staraniu się
o azyl (w 2015 roku blisko 4 tys. migrantów
zginęło na Morzu Śródziemnym), ale i brak
jednomyślności i solidarności UE oraz
nieumiejętność radzenia sobie z sytuacją
kryzysową. Niekontrolowany napływ tak
W 2015 roku najpopularniejszy dla migrantów
dużej liczby osób wpłynął na obniżenie i uchodźców w drodze do Europy był szlak
bezpieczeństwa państw przyjmujących zachodniobałkański, wiodący przez Turcję, Morze
(wzrost ryzyka terroryzmu). Nasiliły się także Egejskie, Grecję, Macedonię Północną i Serbię aż po
nastroje antyimigracyjne, które dodatkowo Węgry. Po tym jak granica węgiersko-serbska została
zostały podsycone przez prawicowe partie zamknięta we wrześniu 2015 roku, droga uległa

populistyczne w wielu państwach Wspólnoty. zmianie, prowadząc z Serbii do Chorwacji.

Organizacje pozarządowe uznały zamykanie granic
Opierając się między innymi na retoryce
za przejaw odradzania się nacjonalizmu i wieszczyły
strachu, część z nich zdobyła poparcie koniec „społeczeństwa otwartego” UE.
elektoratu w krajowych wyborach Źródło: FiliSpa, dostępny w internecie:
parlamentarnych i utworzyła rządy koalicyjne commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
(np. Ruch Pięciu Gwiazd i Liga Północna we
Włoszech w 2018 roku). Inne ugrupowania głoszące hasła antyimigranckie – jak
Alternatywa dla Niemiec – pierwszy raz w historii dostały się do parlamentu (2017 rok).

W 2020 roku państwa Unii Europejskiej dotknęła epidemia SARS‐CoV‐2, która wywołała
największą od czasów II wojny światowej recesję gospodarczą w regionie. Jednymi
z najbardziej dotkniętych krajów były Włochy i Hiszpania. Aby przeciwdziałać skutkom
„koronakryzysu”, UE utworzyła ogromny fundusz odbudowy. Nie było jednak
jednomyślności co do kształtu tego funduszu. Kraje nie mówiły jednym głosem. Te
z najwyższym PKB per capita chciały obniżenia początkowej kwoty kapitałowej (500 mld
EUR). Nie zgadzały się również na „uspołecznienie” długu; optowały za funduszem
w formie tanich pożyczek, a nie bezzwrotnej pomocy. Obawiały się, że spadnie na nie
ciężar wyciągania z kryzysu państw, które gorzej poradziły sobie z epidemią.

Brexit – pierwszy krok do dezintegracji europejskiej?

Kolejnym trudnym okresem dla Unii Europejskiej był brexit, czyli proces opuszczania przez
Wielką Brytanię struktur tej organizacji. 23 czerwca 2016 roku odbyło się w tym kraju
referendum, w którym głosowało 72,2% uprawnionych, spośród których 51,89%
opowiedziało się za wyjściem kraju z UE. Wyniki głosowania nie były wiążące, ale ówczesny
premier David Cameron – przywódca Partii Konserwatywnej – rozpoczął procedurę
brexitową. Przyczyn brexitu jest wiele. Rządzący wówczas politycy brytyjscy sprzeciwiali się
dalszej integracji europejskiej. Domagali się także reformy funkcjonowania UE; nie podobała
się im m.in. reakcja biurokratów z Brukseli na kryzys migracyjny. Ponadto Adam Daniel
Rotfeld uważa, że Wielka Brytania nigdy nie określała się jako część Europy. W związku
z tym jej przywiązanie do wspólnoty europejskiej zawsze było mniejsze niż np. we Francji.
Należy jednak pamiętać, że pomimo tego Wielka Brytania wniosła duży wkład w integrację
europejską (m.in. przyczyniła się do stworzenia wspólnego rynku i liberalizacji handlu).

Brexit okazał się niełatwy w realizacji; datę ostatecznego wyjścia z UE przesuwano więcej
niż jeden raz na wniosek Brytyjczyków. Parlament z Londynu nie akceptował uzgodnionego
z Brukselą porozumienia, które określało tryb wychodzenia z organizacji oraz regulowało
przyszłe relacje kraju ze Wspólnotą. W grę wchodził twardy brexit, czyli wystąpienie ze
wszystkich aspektów Unii Europejskiej, albo miękki brexit – wyjście z UE nieoznaczające
opuszczenia wspólnego rynku i unii celnej. Ostatecznie Wielka Brytania opuściła Unię
Europejską 31 stycznia 2020 roku. Do końca tegoż roku przewidziano okres przejściowy,
w czasie którego miały zostać ustalone zasady przyszłej wymiany handlowej. Okres ten
mógł zostać przedłużony o rok lub dwa. Na jego zakończenie możliwe miały być trzy
rozwiązania: zawarcie porozumienia, brak porozumienia i przedłużenie negocjacji.

Wielka Brytania wystąpiła z Unii Europejskiej 31 stycznia 2020 roku. Był to pierwszy kraj, który zdecydował się
na odłączenie od tej działającej od 1993 roku instytucji. Jednakże już wcześniej jej poprzedniczkę, czyli
Wspólnotę Europejską, opuścił jeden obszar – Grenlandia (terytorium autonomiczne Danii), w 1985 roku.
Źródło: dostępny w internecie: piqsels.com, domena publiczna.
Brexit stał się dla UE dużym problemem. Proces integracji europejskiej w dużym stopniu
wyhamował. Wystąpił precedens, o którym mało kto by pomyślał jeszcze kilkanaście lat
temu. Stał się on „pożywką” dla partii eurosceptycznych, które zagroziły na forum organów
unijnych „exitem” innych państw (np. grexit, polexit), jeśli ich interesy nie będą
respektowane.

Kryzys wartości demokratycznych

Przestrzeganie wartości zapisanych w Traktacie o Unii Europejskiej, takich jak

poszanowanie godności, wolności, demokracji, równości, praworządności i praw
człowieka, jest nie tylko warunkiem przystąpienia do Unii, ale także stałym zobowiązaniem
państw po akcesji.

Od 2008 roku systematycznie spada jakość demokracji w UE. Kryzys wartości

demokratycznych zanotowano zwłaszcza wśród członków tzw. nowej Unii (UE 10 + 2 + 1);
wyjątkiem są tylko kraje bałtyckie. Tworzone tam od 1989 roku – od czasu upadku
komunizmu – niezależne instytucje demokratyczne, takie jak sądy i media, przeżywają
regres. Niemniej masowe protesty – takie jak na Węgrzech w 2018 roku – świadczą o tym,
że duża część społeczeństwa obywatelskiego nie zaakceptuje powrotu do autorytaryzmu.

Słownik
brexit

proces opuszczania przez Wielką Brytanię struktur Unii Europejskiej; wyjście ze

Wspólnoty nastąpiło 31 stycznia 2020 roku

eurosceptycyzm

postawa wyrażająca niechęć do większej integracji krajów Unii Europejskiej

i powiększenia jej o nowe państwa członkowskie lub sprzeciw wobec szybkiego wejścia
do niej w przypadku krajów kandydujących
Źródło: pl.wikipedia.org

relokacja uchodźców

mechanizm unijny pozwalający na rozmieszczenie w krajach UE uchodźców, którzy

dotarli z Afryki Północnej i Azji Południowo‐Zachodniej do Europy (głównie w 2015
roku); powstał po to, aby odciążyć państwa, do których trafiła największa liczba
uchodźców (Włochy, Grecja)
suwerenność

zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów sprawowania władzy

politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą; suwerenność
państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych
Audiobook

Polecenie 1

Na podstawie audiobooka odpowiedź na poniższe pytania.

1) Czym jest eurosceptycyzm, a czym euroentuzjazm? Kim jest europrzeciwnik?

2) Jakie są czynniki powodujące i zaostrzające eurosceptycyzm?

3) Jakie są wymiary eurosceptycyzmu na polskiej scenie politycznej?

Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/PTbpt48sL

Nietrudno się domyślić, że europrzeciwnik to osoba wrogo nastawiona do Unii

Europejskiej. Nie chce on, aby jego ojczysty kraj przynależał do tej organizacji. W takim
razie, kim byłby eurosceptyk? Tutaj warto dokładniej scharakteryzować taką osobę,
żeby uniknąć nieporozumień. To człowiek krytycznie zapatrujący się na
funkcjonowanie Wspólnoty. Przykładowo nie chce on większej integracji krajów w
ramach tej instytucji czy powiększania jej o nowe państwa. Taka osoba prawdopodobnie
neguje działania niektórych organów unijnych (na przykład Komisji Europejskiej). Może
też wyrażać sprzeciw wobec wybranych aspektów polityki Wspólnoty, takich jak
choćby głęboka integracja polityczna. Eurosceptyk może też kontestować pewne
mechanizmy i programy, takie jak Wspólna Polityka Rolna. Eurosceptyczne są zazwyczaj
skrajne partie polityczne (zarówno lewicowe, jak i prawicowe). W przypadku partii
centrowych bywa różnie. Polski polityk-eurosceptyk wypowiedziałby się tak: „Polska
jest bezpieczna dzięki przynależności do wspólnoty europejskiej. Jednak członkostwo
w Unii Europejskiej nie równa się zgadzaniu na każdy jej warunek.”

Tak więc sceptyk nie zgadza się na wyjście kraju ze struktur Unii Europejskiej i przede
wszystkim właśnie tym różni się od europrzeciwnika. Ten drugi ma także skłonność do
używania bardziej agresywnego słownictwa.
Eurosceptycyzm był obecny od początku istnienia Unii Europejskiej, ale to w ostatnich
latach dziennikarze, politycy czy naukowcy – z kraju i zagranicy – informują o rosnącej
skali niechęci w stosunku do tej organizacji. Marcin Piechocki z Uniwersytetu imienia
Adama Mickiewicza w Poznaniu napisał, że ruchy eurosceptyczne są „efektem
następujących po sobie kryzysów – gospodarczego i migracyjnego, z którymi elity na
poziomie krajowym i unijnym sobie nie poradziły, chociażby komunikując w
niewystarczającym stopniu decyzje obywatelom”. Także duński eurodeputowany
Johannes Lebech w rozmowie z Dominiką Pszczółkowską stwierdził, że „kryzys
stymuluje tego typu postawy, bo niektórzy – zupełnie bez sensu – uważają, że
odpowiedzią na kłopoty jest protekcjonizm gospodarczy”. Można tę wypowiedź
rozwinąć w następujący sposób: kraje radzące sobie całkiem dobrze w obliczu kryzysu
gospodarczego wolą dalej chronić własną ekonomię, a nie udzielać pomocy
zadłużonym państwom współtworzącym Unię. Wiele osób traktuje takie solidaryzujące
działania unijne jako narzucanie obcej woli. To dla nich także zagrożenie dla dobrobytu
obywateli, bo część krajowego budżetu przeznaczana jest na ratowanie innych
gospodarek.

Na europejskiej scenie politycznej popularne stało się stwierdzenie, że Unia Europejska

zmierza do ograniczania suwerenności swoich członków. A czym ta suwerenność jest?
To zdolność do niezależnego od innych podmiotów sprawowania władzy nad
państwem.

Eurosceptyczne partie polityczne z Polski przedstawiają Unię Europejską jako

instytucję zagrażającą suwerenności narodowej w kilku wymiarach. W wymiarze
ekonomicznym polityka klimatyczna Unii Europejskiej ma niszczyć polskie górnictwo i
sprawiać, że węgiel nie będzie już gwarantem suwerenności. Jeden z kandydatów na
prezydenta RP w 2015 roku stwierdził, że przyjęcie wspólnej waluty euro naruszy
polską suwerenność i zuboży Polaków. Z kolei w wymiarze kulturowym eurosceptykom
przeszkadzają niektóre zapisy konwencji antyprzemocowej, które według nich godzą w
polskie wartości oraz zwalczają tradycje i zwyczaje. Te eurosceptyczne opinie –
najczęściej oparte na strachu – mają przede wszystkim budować kapitał polityczny
partii populistycznych.

Na zakończenie warto podkreślić, że pomimo fali eurosceptycyzmu, jaka w drugiej

dekadzie XXI wieku przelała się przez Europę, ogółem mniej Europejczyków chce
wzmocnienia państw narodowych niż utrzymania statusu quo lub wzmocnienia Unii. Z
badania przeprowadzonego w 10 krajach wspólnoty przez Pew Research Center w 2016
roku wynika, że Polacy są najbardziej euroentuzjastycznym społeczeństwem. Dobrze
oceniło Unię Europejską 72% badanych, a tylko 22% było nieprzychylnych Wspólnocie.
Eurosceptycy i europrzeciwnicy
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o. na podstawie M. Piechocki, Aluzyjny eurosceptycyzm w debatach prezydenckich w 2015 roku,
"Rocznik Integracji Europejskiej" 2016, nr 10, s. 303–316.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Wskaż poprawne dokończenie zdania.

Za państwa założycielskie Unii Europejskiej uważa się

 Hiszpanię, Portugalię, Wielka Brytanię, Francję, Holandię, Belgię i Luksemburg.

 Niemcy, Włochy, Francję, Holandię, Belgię i Luksemburg.

 Niemcy, Wielką Brytanię, Francję, Holandię, Belgię i Luksemburg.

 Niemcy, Włochy, Wielką Brytanię, Holandię, Belgię i Hiszpanię.

Ćwiczenie 2 輸
Uporządkuj w kolejności chronologicznej przedstawione na ilustracjach zjawiska i procesy,
które wywołały sytuacje kryzysowe w funkcjonowaniu UE. Ustal kolejność na podstawie
roku początkowego danego zjawiska/procesu.

Źródło: domena publiczna, pixabay.com; An-d, licencja: CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org; domena publiczna,
pixabay.com; domena publiczna, europarl.europa.eu.
Ćwiczenie 3 輸

Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Główną przyczyną kryzysu migracyjnego

 było poszukiwanie wyższego poziomu życia.

był ogromny wybuch wulkanu w Wielkich Rowach Afrykańskich, powodujący


lokalne klęski żywiołowe.

 była niekorzystna polityka migracyjna dla uchodźców.

 była arabska wiosna, która doprowadziła do wojen w Syrii, Libanie i Libii.

Ćwiczenie 4 輸

Oceń, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe czy fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Twardy Brexit to
wystąpienie Belgii ze
wszystkich aspektów Unii
 
Europejskiej, w tym
wspólnego rynku i unii
celnej.
Eurosceptycyzm jest
postawą wyrażaną m.in.
przez skrajne par e  
polityczne (zarówno
prawicowe, jak i lewicowe).
Suwerenność to zdolność
do niezależnego od innych
podmiotów sprawowania
władzy politycznej nad  
określonym terytorium, ale
nie w kwes i polityki
zagranicznej.
W ramach koncepcji
„Europy państw
narodowych” rozważa się
stworzenie ram ściślejszej  
współpracy krajów
powiązanych wspólną
walutą euro.

Ćwiczenie 5 輸

Wskaż, w ramach której grupy członków UE ma postępować proces integracji zgodnie

z koncepcją „Europy wielu prędkości”.
Ćwiczenie 6 醙

Na podstawie poniższego fragmentu artykułu prasowego wymień po trzy argumenty za

wejściem i przeciw wejściu Polski do strefy euro.

“
Przyjąć euro czy nie?

Argumenty za i przeciw euro w Polsce, funkcjonujące w debacie

publicznej, są niezmienne co najmniej od unijnego kryzysu fiskalnego.
Zwolennicy argumentują między innymi, że wspólna waluta obniży
koszty transakcyjne eksporterów, obniży oprocentowanie kredytów
i zmniejszy koszty obsługi długu publicznego, co przełoży się na szybszy
wzrost gospodarczy, więcej inwestycji i wyższe dochody. Dodatkowo
w ostatnich latach pojawia się argument nieekonomiczny: w obliczu
coraz większej dezintegracji Unii Europejskiej nastąpi integracja
finansowa i polityczna krajów strefy euro, a bycie poza tym klubem
spowoduje marginalizację Polski na arenie międzynarodowej.

Populistyczni przeciwnicy straszą natomiast wzrostem cen (argument

tyleż chwytliwy, co ekonomicznie nieuzasadniony) i wewnętrznym
polityczno-ekonomicznym kryzysem samej strefy euro (który został
zażegnany w 2015 roku). Mniej słyszalne, choć bardziej zasadne obawy
to utrata konkurencyjności przez polskie firmy, szybki wzrost cen
mieszkań i nieruchomości po integracji monetarnej czy utrata
niezależności polityki pieniężnej, potrzebnej do ratowania gospodarki
z opresji kryzysu finansowego i fiskalnego oraz do ograniczania skutków
globalnych recesji.
Źródło: Adam K. Czerniak, Do strefy euro spieszmy się powoli, 4.01.2018, polityka.pl (dostęp
21.07.2021).
Ćwiczenie 7 醙

Korzystając z audiobooka zawartego w e-materiale oraz z innych źródeł informacji

geograficznej, wymień trzy zarzuty podnoszone przez eurosceptyków w stosunku do UE.

Ćwiczenie 8 難

Korzystając z poniższego wykresu przestawiającego zmiany wartości wskaźnika demokracji

(obliczanego w ramach Bertelsmann Transforma on Index), sformułuj ogólną prawidłowość
dotyczącą zmian demokratycznych w krajach tzw. nowej Unii w latach 2006-2020.
Następnie, korzystając z różnych źródeł informacji geograficznej, określ dwa płynące ze
wskazanych przemian demokratycznych zagrożenia dla analizowanych państw w kontekście
ich funkcjonowania w UE.

Wskaźnik demokracji

Rok Polska Węgry Chorwacja Rumunia

1 2006 9 9.4 9.1 8.2

2 2008 8.8 9.35 8.85 8.55

3 2010 9 9.25 8.5 8.5

4 2012 9.2 8.35 8.4 8.55

5 2014 9.35 7.95 8.45 7.9

6 2016 9.5 7.6 8.4 8.15

7 2018 8.55 7.15 8.35 8.15

8 2020 7.95 6.8 8.15 7.65

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o. na podstawie atlas.b -project.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Dla nauczyciela

SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Maciej Kałaska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Problemy Unii Europejskiej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa IV

Podstawa programowa

XX. Problemy polityczne współczesnego świata: współczesne zmiany na mapie politycznej

świata, przemiany systemowe w Europie, funkcjonowanie Unii Europejskiej, przyczyny
i skutki terroryzmu, relacje między cywilizacją zachodnią i cywilizacją islamu.

Uczeń:

3) dyskutuje na temat głównych problemów funkcjonowania Unii Europejskiej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

omawia główne problemy Unii Europejskiej, wskazując ich kontekst i przyczyny,

omawia idee dotyczące przyszłego funkcjonowania Unii Europejskiej i dalszej integracji
europejskiej,
wyjaśnia, na czym polega postawa euroentuzjazmu i eurosceptycyzmu, a także ocenia
argumenty eurosceptyków i euroentuzjastów dotyczące wybranych aspektów
funkcjonowania Unii Europejskiej.

Strategie nauczania: problemowa

Metody nauczania: dyskusja „za i przeciw”, praca z e‐materiałem

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‐materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety

z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Piechocki M., Aluzyjny eurosceptycyzm w debatach prezydenckich w 2015 roku, „Rocznik

Integracji Europejskiej” 2016, nr 10, s. 303–316.

Siedlecka E., Polska nie miała powodów, by odmówić relokacji uchodźców, 31.10.2019,
polityka.pl (dostęp 21.07.2021).

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

Sprawdzenie zadania domowego.
Zebranie odpowiedzi uczniów na pytanie „Czy jesteś zadowolony(-a) z funkcjonowania
Unii Europejskiej?”. Możliwe odpowiedzi: 1) zdecydowanie tak; 2) raczej tak; 3) nie
wiem / nie mam zdania; 4) raczej nie; 5) zdecydowanie nie. Nauczyciel może
sporządzić odpowiedni formularz za pomocą Formularzy Google.
Krótkie omówienie wyników z klasą.
Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

Prośba do uczniów o zapoznanie się z wprowadzeniem do e‐materiału.

Odsłuchanie audiobooka zawartego w e‐materiale.
Chętni uczniowie wykonują polecenie do audiobooka. Ze względu na ograniczenia
czasowe lekcji można skoncentrować się na tym, czym jest eurosceptycyzm oraz jakie
są czynniki powodujące i zaostrzające eurosceptycyzm.
Przedstawienie tematu debaty: „Polska jako członek Unii Europejskiej powinna
uczestniczyć w relokacji uchodźców”. Uczniowie wyjaśniają, czym jest i na czym polega
mechanizm relokacji uchodźców. W razie potrzeby mogą korzystać z e‐materiału.
Przedstawienie zasad debaty „za i przeciw”. Uczniowie samodzielnie podejmują
decyzję o tym, którą stronę będą reprezentować.
Przygotowanie sali do debaty. Najlepiej ustawić krzesła w okręgu, dzięki czemu nie
tworzymy dwóch „wrogich” stronnictw w klasie.
Uczniowie otrzymują czas na przygotowanie argumentów. Mogą korzystać
z dostępnych, rzetelnych źródeł informacji, sporządzać notatki.
Przeprowadzenie debaty, którą moderuje nauczyciel. Nauczyciel czuwa nad tym, aby
uczniowie odnosili się do głównych problemów Unii Europejskiej, poprawnie
argumentując swoje wypowiedzi.
Faza podsumowująca

Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”.

Nauczyciel czuwa nad przebiegiem pracy uczniów.
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela
i odpowiedzi uczniów.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

Praca domowa polega na gruntownym zapoznaniu się z częścią „Przeczytaj”

e‐materiału oraz na wykonaniu wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń. Praca
zadawana jest na następną lekcję. Na prośbę uczniów nauczyciel wyjaśnia sprawiające
trudności ćwiczenia.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Audiobook zawarty w e‐materiale może zostać kontekstowo wykorzystany podczas zajęć

poświęconych pozytywnym i negatywnym skutkom integracji politycznej i gospodarczej na
świecie, ze szczególnym uwzględnieniem Unii Europejskiej (zakres podstawowy: VIII. 4).
Może znaleźć zastosowanie na zajęciach dotyczących znaczenia Unii Europejskiej
w przemianach społeczno‐gospodarczych państw zintegrowanych (zakres rozszerzony:
VII. 2).