Czym jest budżet państwa?

Budżet państwa jest planem zawierającym roczne zestawienie dochodów i wydatków

państwa ( od 1 stycznia do 31 grudnia), związanych z realizacją podstawowych zadań, np. z
zapewnieniem bezpieczeństwa i porządku publicznego. Budżet jest zatwierdzany przez
władzę ustawodawczą (w Polsce uchwala go w formie ustawy budżetowej parlament). Po
zatwierdzeniu budżet staje się aktem prawnym upoważniającym władzę wykonawczą (rząd)
do gromadzenia dochodów budżetowych oraz dokonywania wydatków na ściśle określone
cele.

Funkcje budżetu państwa

Budżet pełni wiele funkcji, które są ściśle związane z rolą państwa w życiu gospodarczym i
społecznym. Do najważniejszy funkcji ekonomicznych budżetu zalicza się:
funkcję fiskalną, polegającą na gromadzeniu dochodów umożliwiających m.in. realizację
przez państwo określonych zadań;
funkcję redystrybucyjną, polegającą między innymi na zmniejszaniu nadmiernego
zróżnicowania dochodów różnych grup społeczny i tworzeniu warunków bezpieczeństwa
socjalnego dla najuboższych;
funkcję stymulacyjną, polegającą na wykorzystywaniu dochodów i wydatków budżetowych
do pobudzającego lub hamujące; oddziaływania na określone zjawiska on procesy
gospodarcze i społeczne.

Wydatki budżetu państwa

W Polsce z budżetu państwa są finansowane głównie wydatki dotyczące systemu

ubezpieczeń społecznych (m.in. wypłaty emerytur) oraz obsługi długu publicznego. Stanowią
one ponad 30% całości wydatków. Znaczny jest też udział wydatków związanych z
finansowaniem podstawowych zadań państwa, takich jak zapewnienie bezpieczeństwa
wewnętrznego i zewnętrznego oraz utrzymanie aparatu państwowego (np. urzędów).

Skąd polski rząd bierze pieniądze.

Podstawowym źródłem dochodów budżetowych w Polsce są podatki. W 2014 r. stanowiły
one około 90% wszystkich wpływów. Pozostała część pochodziła m.in.:

 z dochodów z własności publicznej,

 z zysku Narodowego Banku Polskiego,
 z opłat administracyjnych i celnych,
 ze sprzedaży majątku państwowego.

Deficyt budżetowy

Gdy wydatki państwa są mniejsze niż jego dochody, pojawia się nadwyżka budżetowa.
Jednak znacznie częściej występuje nadwyżka wydatków nad dochodami, czyli deficyt bu-
dżetowy. Źródłem finansowania deficytu może być m.in. emisja rządowych papierów warto-
ściowych (np. obligacji skarbowych), ograniczanie wydatków, podwyżki podatków,
prywatyzacja majątku państwowego czy pożyczki u innych rządów i instytucji zagranicznych.

Dług publiczny

Zaciąganie przez państwo pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego prowadzi do

powstania długu publicznego. W Polsce w 2014 r. osiągnął on wartość niemal 827
mld zł (47,8% wartości polskiego PKB). Przyjmuje się, że aby zapewniona była
stabilizacja finansowa państwa, dług publiczny nie powinien przekraczać 60%
wartości PKB.

Podatek - obowiązkowe, bezzwrotne świadczenie o charakterze powszechnym,

pobierane przez państwo lub inny organ władzy publicznej (np. gminę).
Dług publiczny (dług państwowy) - zobowiązania finansowe obciążające państwo z
tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w których wyniku
państwo płaci odszkodowanie (np. za znacjonalizowany majątek prywatny).

Znaczenie deficytu budżetowego i długu publicznego dla gospodarki

Krótkotrwały i niewielki deficyt może być korzystny dla gospodarki. Poprzez zwiększenie
popytu w gospodarce prowadzi on bowiem do wzrostu dochodu. Jednak przy długim okresie
występowania deficytu pojawia się problem wysokich kosztów obsługi długu publicznego. W
Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, deficyt oraz dług publiczny stały się poważnym
problemem, zarówno gospodarczym, jak i politycznym. Ich wpływ na funkcjonowanie go-
spodarki państwa może się przejawić m.in.:
koniecznością spłaty odsetek od długu, co zabiera rocznie sporą cześć budżetu i powoduje
trudności w jego zrównoważeniu;
podniesieniem stóp procentowych - pożyczając pieniądze, rząd wywołuje wzrost popytu na
kredyt i tym samym wzrost jego oprocentowania (także kredytu dla firm czy osób
prywatnych);
potrzebą podniesienia podatków (w celu sfinansowania kosztów obsługi długu
publicznego), co m.in. ogranicza konsumpcję zniechęca do aktywności zawodowej i
przedsiębiorczości, a w konsekwencji wpływa niekorzystnie na tempo rozwoju
gospodarczego.