BUDŻET PAŃSTWA

1. Budżet państwa – plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa, jest on związany
z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej państwa.
 sporządzany na okres jednego roku
 zatwierdzany przez władzę ustawodawczą (Sejm i Senat)
 skład: dochody i wydatki centralnych władz państwowych (budżet centralny), władz
lokalnych (budżety lokalne), ubezpieczenia społeczne.

[gminy – udział w podatku dochodowym od osób fizycznych (część do budżetu państwa, część – do
gmin)]

2. Funkcje budżetu:
 fiskalna – gromadzenie środków budżetowych na utrzymanie aparatu państwowego i
realizację zadań
 redystrybucyjna – dokonywanie pożądanych zmian w podziane dochodu narodowego (np.
zmniejszenie dysproporcji w poziomach rozwoju gospodarczego), poprzez stawki
podatkowe zależne od dochodów, ulgi i zwolnienia podatkowe
 stymulacyjna – oddziaływanie dochodów i wydatków budżetu państwa na życie
gospodarcze i społeczne; wpływanie na poziom dochodu narodowego i zmiany strukturalne
w gospodarce, kształtowanie tempa wzrostu gospodarczego; w sferze życia społecznego:
pobudzanie/hamowanie wzrostu naturalnego, zwiększanie poziomu aktywności
gospodarczej
 alokacyjna – umożliwia dokonywanie zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego.

Realizacja tych funkcji jest możliwa przez świadome kształtowanie przez państwo systemu
podatkowego – określenie podmiotów opodatkowanych, rodzajów podatków, wysokości stawek
podatkowych, ulg i zwolnień. Struktura budżetów lokalnych zależy od ustrojowej organizacji
państwa.

państwa federalne – 3 szczeble zarządzania

państwa unitarne – 2 stopnie (najczęściej), jednostki administracyjne są ściśle podporządkowane
organom centralnym

3. Zasady budżetowe:
1) zasada rocznego budżetowania: plan obejmuje okres jednego roku, przy czym rok
budżetowy nie musi się pokrywać z kalendarzowym
2) zasada zupełności: budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa
3) zasada jedności: budżet powinien tworzyć jedną całość – wszystkie dochody i wydatki
państwa powinny być ujęte w jednym zestawieniu
4) zasada jawności: budżet powinien być podany do publicznej wiadomości
5) zasada równowagi budżetowej: dążenie do tego, żeby bieżące dochody z podatków i
innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności
za dobra i usługi finansowe przez rząd, płatności transferowych i innych wydatków
budżetowych.

4. Deficyt budżetowy = nadwyżka wydatków państwa nad dochodami budżetowymi, jest coraz
częstszym zjawiskiem w krajach wysoko rozwiniętych. Rzadziej występuje nadwyżka
budżetowa (nadwyżka wpływów podatkowych i innych dochodów nad sumą wydatków)
5. Dochody budżetu państwa:
 podatki = przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez
państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków
państwowych; stanowią podstawę dochodów budżetowych
 cła
 dochody ze sprzedaży sprywatyzowanych przedsiębiorstw,
 opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne.