Psychologia zdrowia i choroby - praca zaliczeniowa

Osobą, z którą zdecydowałam się przeprowadzić wywiad, jest pani Anna. Ma 45 lat, jest
mężatką i matką jednego dziecka - córki. Ma starszą siostrę, jej młodszy brat i ojciec nie żyją.
Matka od śmierci ojca mieszka z panią Anią i jej rodziną. Często pomaga im w opiece nad
czternastoletnią córką. Pani Anna posiada wykształcenie wyższe, ukończyła pedagogikę.
Obecnie pracuje jako nauczycielka w szkole podstawowej oraz jest współwłaścicielką biura
turystycznego, założonego wraz z mężem. Pracuje na pełen etat. Pani Ania jest zadbaną i
elegancką kobietą, sprawia wrażenie osoby pozytywnej i pełnej energii.
Wywiad został przeprowadzony dnia 07.12.2019 w godzinach przedpołudniowych w
mieszkaniu respondentki, w pokoju gościnnym. W mieszkaniu przebywała też jej córka,
jednakże rozmowa odbywała się za zamkniętymi drzwiami. Panowała spokojna atmosfera,
spotęgowana życzliwym nastawieniem mojej rozmówczyni, która podczas wywiadu
zachowywała się w sposób swobodny, często się uśmiechała i utrzymywała ze mną kontakt
wzrokowy. Z chęcią podzieliła się swoimi doświadczeniami.
Pani Anna od osiemnastu lat zmaga się z cukrzycą typu 1. Choroba została zdiagnozowana
szybko - po doświadczeniu objawów pani Ania najpierw poszukiwała informacji na własną
rękę, a niedługo później udała się do lekarza, gdzie potwierdziły się jej przypuszczenia. Nie
uważa, że ograniczenia związane z chorobą negatywnie wpływają na jej życie rodzinne, czy
zawodowe. Zaznacza jednak, że musiała poświęcić czas na wypracowanie takich zachowań,
jak uważne przestrzeganie diety i pilnowanie godzin przyjmowania posiłków. W związku z
tym pani Anna musi z góry znać szczegóły swojego harmonogramu zajęć na następny dzień.
Dominującymi emocjami w podejściu mojej respondentki do choroby są spokój i
opanowanie. Wnioski te mogę wysunąć zarówno na podstawie jej relacji werbalnych, jak i
zachowania i ekspresji mimicznych, zaobserwowanych podczas wywiadu. O swoich
doświadczeniach opowiada w sposób naturalny i niewymuszony. Niektóre wspomnienia
przywołują na jej twarz uśmiech. Pani Ania relacjonuje, że w życiu na ogół rzadko
towarzyszą jej negatywne emocje - dotyczy to także choroby. Wspomina, że informację o
diagnozie przyjęła spokojnie, choć w jednej kwestii nie mogła zgodzić się z lekarzem. Jak
sama opowiada: “Powiedział mi, że cukrzyca to moja przyjaciółka i tak powinnam ją
traktować. Później wielokrotnie słyszałam to określenie od innych osób. Ale ja się z tym nie
zgadzam. To nigdy nie będzie moja przyjaciółka’’. Pani Anna pogodziła się z chorobą,
akceptuje ją, lecz nie uważa jej za część swojej tożsamości. Jednocześnie jest świadoma
swojej kontroli nad dolegliwościami. Wystąpienie objawów jest zależne od tego, czy
przestrzega ustalonej diety i regularnie spożywa posiłki. Korzysta także z glukometru, dzięki
któremu może kontrolować przyjmowanie insuliny. Te czynniki, umożliwiające panowanie
nad chorobą, sprawiają, że pani Ania nie dostrzega znaczących różnic pomiędzy życiem
“przed’ i “po” diagnozie. Nadal pracuje, w wolnym czasie spotyka się ze znajomymi,
uczęszcza na zajęcia fitness. Z pomocą lekarzy przeszła ciążę bez komplikacji zdrowotnych.
Dostrzega także pozytywne aspekty wpływu choroby na swoje życie. Mówi, że konieczność
wcześniejszego planowania swoich aktywności nauczyła ją samokontroli i sprawiła, że stała
się bardziej zorganizowaną osobą. Relacjonuje też, że jej rodzinę łączą teraz silniejsze więzy,
choć nie jest pewna, czy stało się to w następstwie jej choroby, czy innego kryzysowego
wydarzenia, jakim była śmierć jej brata w wyniku nowotworu. Mimo, że cukrzyca nie ma
znaczącego wpływu na życie zawodowe pani Anny, to jednak zaznacza ona, że czasami
odczuwa brak zrozumienia ze strony współpracowników. Wszyscy wiedzą o jej chorobie,
jednak część z nich ignoruje lub zapomina o jej konieczności stosowania się do
sporządzonego wcześniej planu dnia. Moja rozmówczyni początkowo odczuwała irytację z
tego powodu, ale obecnie stwierdza jedynie, że ludziom często brakuje empatii.
W radzeniu sobie z chorobą pani Annie bardzo pomagają członkowie programu “Diabdis”,
do którego dołączyła krótko po diagnozie. Do programu należą lekarze, farmaceuci i
psychologowie, a jego celem jest przede wszystkim pomoc pracującym cukrzykom i
dostarczanie im sprzętu medycznego. Udział w projekcie zapewnia dostęp do
elektronicznych recept, a także możliwość telefonicznych porad medycznych o dowolnej
godzinie. Pani Ania z wyczuwalnym entuzjazmem opowiada o lekarzach, biorących udział w
programie. Mówi, że prezentują oni “bardziej zachodnie”, holistyczne podejście do pacjenta
niż medycy, z którymi miała kontakt na początku choroby. Często zwraca się do nich z
prośbą o poradę, choć okazjonalnie poszukuje informacji na temat nowych lekarstw czy
sposobów na efektywne zmaganie się z chorobą na forach internetowych. Nie utrzymuje
bliższych relacji z innymi pacjentami. Jak sama stwierdza, nigdy nie czuła takiej potrzeby.
Finansowo jest samowystarczalna, jej sytuacja materialna pozwala jej za zakup wszelkich
leków. Pani Anna odczuwa duże wsparcie emocjonalne ze strony rodziny, z uśmiechem
mówi: “Traktują mnie normalnie, tak jak wcześniej. Tego właśnie potrzebuję”.
Fundamentalne znaczenie w życiu mojej rozmówczyni ma wiara. Okazała się ona istotna
także w kontekście choroby, zarówno w sensie duchowym, jak i instrumentalnym. Siłę daje
jej nie tylko modlitwa, ale także spotkania z innymi ludźmi ze wspólnoty, do której należą
wraz z mężem. Pani Anna opisuje siebie jako osobę optymistyczną i pozytywną, takie jest też
jej nastawienie do świata. Ma poczucie, że panuje nad swoim życiem i nad chorobą.
Z jej relacji wynika, że cechuje ją wysokie poczucie własnej skuteczności. Jej stosunek do
zmian jest pozytywny, z reguły łatwo się adaptuje i skupia na aktywnym działaniu.
W następujący sposób opowiada o swoim stosunku do codziennych problemów: “Z początku
pojawia się stres, to oczywiste, ale jest to krótka chwila. Natychmiast staram się go zamienić
w pozytywne uczucia, szczególnie w nadzieję.”. Interpretacja tej wypowiedzi nasuwa
skojarzenie z konstruktem resilience, za którego pomocą można scharakteryzować panią
Annę. Wymienione powyżej cechy i konstrukty osobowościowe, w połączeniu z
satysfakcjonującym otoczeniem społecznym, tworzą obraz osoby o licznych zasobach,
umożliwiających efektywne radzenie sobie z chorobą.

PYTANIA
1. Od ilu lat zmaga się Pani/Pan z chorobą?
2. Jaka była Pani/Pana reakcja na wiadomość o chorobie? Jakie emocje Pani/Panu
towarzyszyły?
3. Jak Pani/Pana bliscy zareagowali na informację o diagnozie?
4. W jaki sposób choroba wpływa na Pani/Pana życie codzienne? Czy wiążą się z nią
ograniczenia? Jeśli tak, jakie?
5. Jakich emocji doświadcza Pani/Pan w związku z chorobą?
6. Czy uważa Pani/Pan, że ma Pani/Pan wpływ na przebieg choroby?
7. Jaki stosunek ma Pani/Pan do swojej choroby? Czy uważa ją Pani/Pan za integralną
część swojego życia?
8. Jak odnosi się Pani/Pan do zmian, które zaszły w Pani/Pana życiu od momentu
diagnozy?
9. Czy dostrzega Pani/Pan pozytywne aspekty wpływu choroby na Pani/Pana życie?
Jeśli tak, jakie?
10. Gdzie szukał/a Pan/Pani informacji na temat swojej choroby i metod jej leczenia?
11. Czy z własnej inicjatywy podejmuje Pani/Pan działania mające na celu lepsze
radzenie sobie z chorobą?
12. Jak określiłaby/łby Pani/Pan swoją sytuację materialną? Czy w jakiś sposób wpływa
ona na proces zmagania się z chorobą?
13. Jak Pani/Pana bliscy odnoszą się do Pani/Pana choroby? Czy otrzymuje Pani/Pan od
nich wsparcie? Jeśli tak, jakiego rodzaju?
14. Czy pani współpracownicy wiedzą o Pani/Pana chorobie? Jeśli tak, jak się do niej
ustosunkowują? Jeśli nie, dlaczego zdecydował/a się Pan/Pani ich nie informować?
15. Jak opisałaby/łby Pani/Pan swoje dotychczasowe kontakty z lekarzami?
16. Czy ma Pani/Pan kontakt z innymi pacjentami?
17. Jak ocenia Pani/Pan swój stosunek do zmian, zachodzących w biegu życia?
18. Czy jest Pani/Pan osobą wierzącą? Jeśli tak, jak oceniłaby/łby Pani/Pan wpływ wiary
na doświadczenia związane z chorobą?
19. Jak określiłaby/łby Pani/Pan swoje nastawienie do świata?
20. W jaki sposób reaguje Pani/Pan na codzienne problemy (w pracy, w rodzinie,
finansowe)?