Κείμενο 1ο

Οµιλία του κ. Herman Van Rompuy, Προέδρου του Ευρωπαϊκού

Συµβουλίου , για το Βραβείο Νόµπελ Ειρήνης εξ ονόµατος της
Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όσλο, 10 ∆εκεµβρίου 2012

Εξοχότατοι, Κυρίες και κύριοι,

Σε µια περίοδο αβεβαιότητας, η ηµέρα αυτή υπενθυµίζει στους
πολίτες όλης της Ευρώπης και όλου του κόσµου τον βασικό σκοπό της
Ένωσης: την προαγωγή της αδελφοσύνης ανάµεσα στα ευρωπαϊκά έθνη,
τώρα και στο µέλλον.
Πριν από 25 αιώνες, ο Ηρόδοτος εξέφρασε την τραγωδία του
πολέµου µε τα εξής λόγια: «Στην ειρήνη, οι γιοι θάβουν τους πατεράδες
τους. Στον πόλεµο, οι πατεράδες θάβουν τους γιους.» Τις ζοφερές εκείνες
ηµέρες, οι πόλεις ήταν ερειπωµένες, και το πένθος και η πικρία
επικρατούσαν ακόµα στις καρδιές πολλών ανθρώπων. Εντούτοις, … µετά
από δύο τροµερούς πολέµους που καταπόντισαν την ήπειρο και την υφήλιο
µαζί της, … τελικά επικράτησε στην Ευρώπη διαρκής ειρήνη. Ήταν πολύ
θαρραλέο στοίχηµα λοιπόν για τους ιδρυτές της Ευρώπης το να πουν:» Ναι,
µπορούµε να δώσουµε τέλος σε αυτόν τον αέναο κύκλο βίας, µπορούµε να
σταµατήσουµε τη λογική της εκδίκησης, µπορούµε να χτίσουµε ένα πιο
ελπιδοφόρο µέλλον, µαζί».
Ας µην παραβλέπουµε ότι, στην πολιτική, όπως και στη ζωή, η
συµφιλίωση είναι το πιο δύσκολο πράγµα, γιατί δεν σηµαίνει µόνο
συγχώρεση και λήθη, ή απλώς το γύρισµα της σελίδας... Η βούληση, όµως,
να µην αφήσουν να επαναληφθεί η ιστορία, να κάνουν κάτι ριζικά
καινούργιο, ήταν πολύ ισχυρή. Για τους ανθρώπους η Ευρώπη αποτελούσε
µια υπόσχεση, η Ευρώπη σήµαινε ελπίδα. Κι εδώ αναδεικνύεται η σηµασία
του «µυστικού όπλου» της Ευρωπαϊκής Ένωσης: ένας απαράµιλλος τρόπος
να συνδέονται τα συµφέροντά µας τόσο στενά, ώστε ο πόλεµος να
καθίσταται στην πράξη αδύνατος. Χάρη στις συνεχείς διαπραγµατεύσεις,
σχετικά µε ολοένα και περισσότερα θέµατα, µεταξύ ολοένα και
περισσότερων χωρών. Είναι ο χρυσός κανόνας του Ζαν Μονέ. «Καλύτερα
να πολεµάς γύρω από ένα τραπέζι παρά στο πεδίο της µάχης.».
Άλλωστε, σηµασία δεν έχει η νίκη ή η ήττα, αλλά να εξασφαλιστεί
ότι όλες οι χώρες θα βγουν κερδισµένες από τις διαβουλεύσεις. Για να
επιτευχθεί αυτό, το µόνο µικρό αντίτιµο που πρέπει να καταβληθεί είναι
οι πληκτικές πολιτικές συζητήσεις…H πολιτική αυτή έχει επιτύχει. Η
ειρήνη είναι σήµερα κάτι το αυτονόητo, ενώ ο πόλεµος είναι πλέον
αδιανόητος. Βέβαια, «αδιανόητος» δεν σηµαίνει «αδύνατο να συµβεί!

ΙΟΥΛΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 1
 Πράγµα καλό, κατά κάποιον τρόπο: οι µνήµες του πολέµου
ξεθωριάζουν. Αν και δεν έχουν ξεθωριάσει ακόµη παντού. Η σοβιετική
ηγεµονία στην Ανατολική Ευρώπη πήρε τέλος πριν από δύο µόλις
δεκαετίες. Λίγο αργότερα, φρικιαστικές σφαγές διαπράχθηκαν στα
Βαλκάνια. Τα παιδιά που γεννήθηκαν τον καιρό της Σρεµπρένιτσα* θα
γίνουν του χρόνου δεκαοχτώ χρονών. Έχουν όµως ήδη µικρότερα αδέλφια
που γεννήθηκαν µετά τον πόλεµο: αυτά είναι η πρώτη πραγµατική
µεταπολεµική γενιά της Ευρώπης. Είθε να µην αλλάξει αυτό.
Στα πάλαι ποτέ πεδία των µαχών, βασιλεύει τώρα η ειρήνη.
Βρισκόµαστε όµως τώρα ενώπιον ενός άλλου ιστορικού καθήκοντος: τη
διαφύλαξη της ειρήνης, εκεί όπου υπάρχει ειρήνη. Στο κάτω κάτω, η
ιστορία δεν είναι µυθιστόρηµα, δεν είναι ένα βιβλίο που µπορούµε να
κλείσουµε, ικανοποιηµένοι από το αίσιο τέλος της ιστορίας: στους ώµους
µας σηκώνουµε ολόκληρη την ευθύνη για το τι µέλλει γενέσθαι...

Ευχαριστώ πολύ

*πόλη της Βοσνίας, όπου, το 1995, σφαγιάστηκαν 8000 άρρενες άµαχοι µουσουλµάνοι σε
µία περιοχή όπου κυριαρχούσε το Σερβικό στοιχείο. Πρόκειται για τη µεγαλύτερη σφαγή
που γνώρισε η ήπειρος µετά τον Β Παγκόσµιο πόλεµο.

Κείμενο 2ο

Πόλεμος και Ειρήνη

Θανάσης Γιαλκέτσης

Ο Νορμπέρτο Μπόμπιο ήταν ο σημαντικότερος Ιταλός φιλόσοφος του

δικαίου και της πολιτικής στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Μεταξύ των
πολλών θεμάτων που είχε μελετήσει ήταν και τα προβλήματα του πολέμου
και της ειρήνης.
Τρέφουµε πάντοτε την αυταπάτη ότι ο πόλεµος στον οποίο
µαχόµαστε θα είναι ο τελευταίος. Η στιγµή κατά την οποία µπορούσαµε
να παραδοθούµε σε αυτή την αυταπάτη ήταν το τέλος της θανάσιµης
σύγκρουσης µεταξύ των δυο µεγαλύτερων δυνάµεων του κόσµου. Η
αυταπάτη διήρκεσε λίγο.
Είναι υπέροχη η φωνή των υποστηρικτών της ειρήνης. Ποιος όµως
την ακούει; Ποιος πιστεύει αληθινά ότι η επίκληση της ειρήνης από
ανθρώπους καλής θέλησης µπορεί να αλλάξει την πορεία του πολέµου
και να έχει καθοριστική επίδραση στην τραγική µοίρα των λαών που

ΙΟΥΛΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 2
πλήττονται; Θα λέγαµε ότι η ενάρετη διαδήλωση των ειρηνιστών και η
πιο απάνθρωπη πολεµική δράση που σπέρνει τον θάνατο είναι δυο
γεγονότα που συντελούνται το ένα πλάι στο άλλο και ταυτόχρονα, χωρίς
ποτέ να παρεµβαίνει το ένα στο άλλο..
Σήµερα, βέβαια, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τα θέµατα του
ειρηνισµού πρέπει να συγκεντρώσουν ξανά την προσοχή µας.
Δεν µπορούµε όµως να µιλάµε για ειρηνισµό γενικά, χωρίς να κάνουµε
τις αναγκαίες διακρίσεις. Ειρηνισµός δεν είναι µόνο να επικαλούµαστε
την ειρήνη, να προσευχόµαστε για την ειρήνη, να βεβαιώνουµε ότι
θέλουµε την ειρήνη, να προστρέχουµε διακινδυνεύοντας τη ζωή µας για
να προσφέρουµε ανθρωπιστική βοήθεια στους τόπους όπου µαίνεται ο
πόλεµος. Ο αντίλογος σε όλα αυτά είναι ότι το να πρεσβεύουµε αυστηρά
και µε συνέπεια την απόλυτη µη βία χρησιµεύει για να σώζουµε την ψυχή
µας, αλλά ποτέ δεν εξάλειψε τη βία σε αυτόν τον κόσµο. Δεν είναι µήπως
αληθινό το ότι η αδυναµία του πράου ανθρώπου καταλήγει να ευνοεί τον
βίαιο;
Μπροστά σε αυτές τις αντιρρήσεις, νοµίζω ότι οι «ενεργοί»
ειρηνιστές σήµερα οφείλουν να πάρουν υπόψη τους ότι, αν θέλουν να
αναπτύξουν µια πολιτικά σηµαντική δράση, πρέπει να µη λησµονούν την
ηθική της ευθύνης. Όχι µόνον: «Κάνε αυτό που πρέπει και ας γίνει αυτό
που µπορεί να γίνει», αλλά και: «Δράσε µε τρόπο ώστε η δράση σου να
µην είναι µόνον καλή καθαυτή, αλλά να έχει και καλές συνέπειες».
Υπάρχουν δύο τουλάχιστον εκδοχές αυτής της µορφής υπεύθυνου
ειρηνισµού, τις οποίες θα αποκαλούσα θεσµικές, επειδή, προσφεύγουν
και οι δυο όχι µόνον στα λόγια, αλλά στην προώθηση και στην
πραγµατοποίηση προληπτικά σχεδιασµένων ενεργειών.Η πρώτη εκδοχή
είναι εκείνη η οποία συνιστά ενεργητική µη βία, προβλέπει τη δυνατότητα
µη ένοπλης άµυνας, που προσφεύγει µόνο σε δράσεις όπως η παθητική
αντίσταση, η άρνηση συνεργασίας µε δηµόσιες εξουσίες, η πολιτική
ανυπακοή, το µποϊκοτάζ. Η δεύτερη εκδοχή, πιο ρεαλιστική και εποµένως
λιγότερο άκαµπτη, είναι εκείνη που βασίζεται στη διάκριση ανάµεσα στη
διάχυτη και άρα ανεξέλεγκτη βία και στην ελεγχόµενη βία, όπως εκείνη
ενός οργανισµού πάνω από τα µέρη, ο οποίος κατέχει την αποκλειστική
χρήση των βίαιων µέσων Κι είναι πραγµατικά παράδοξο ότι, στο πλαίσιο
ενός κράτους, που µόνον αυτό είναι νοµιµοποιηµένο να χρησιµοποιεί βία,
η πλειονότητα των πολιτών δεν θεωρεί αναγκαίο να κατέχει όπλα, ενώ
στο διεθνές σύστηµα, όλα τα κράτη χωρίς εξαίρεση είναι οπλισµένα. Σε
τέτοιο βαθµό ώστε, αν ένα κράτος δεν διαθέτει στρατό δεν είναι κράτος,
ενώ ένας άοπλος πολίτης όχι µόνον είναι πολίτης, αλλά θεωρείται καλός
πολίτης.. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι διεξαγόµενοι πόλεµοι
καταδεικνύουν και την ανεπάρκεια του θεσµικού ειρηνισµού!

ΙΟΥΛΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 3
 Στις µέρες µας, οι ρεαλιστές παροµοιάζουν τις πορείες υπέρ της
ειρήνης µε τις λιτανείες που έκαναν κάποτε οι χωρικοί παρακαλώντας να
πέσει βροχή. Μετείχα και εγώ σε πορείες για την ειρήνη στα χρόνια του
Ψυχρού Πολέµου, Αν µε βαστούσαν τα πόδια µου, θα συνέχιζα ακόµα να
µετέχω. Γιατί θα συνέχιζα να µετέχω; Επειδή γνωρίζω ότι, ακόµα και αν
όλοι οι χωρικοί του κόσµου συνενώνονταν για να φέρουν τη βροχή, η
βροχή, όταν θα έπεφτε, δεν θα εξαρτιόταν από τις παρακλήσεις τους. Δεν
έχω όµως αµφιβολίες για το ότι, αν όλοι οι πολίτες του κόσµου
συµµετείχαν σε µια πορεία για την ειρήνη, ο πόλεµος επρόκειτο να χαθεί
από το πρόσωπο της γης…
ηµεροµηνία δηµοσίευσης:17/4/2022

Κείμενο 3ο

Το κείµενο αποτελεί απόσπασµα από το βιβλίο της Αγγελικής Δαρλάση

«Όταν έφυγαν τα αγάλµατα» και βασίζεται στην πραγµατική ιστορία της
απόκρυψης των αρχαιοτήτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου κατά
τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέµου.

Όταν έφτασε ο εχθρός στην πόλη, βρήκε ανθρώπους απέναντί του. Όλοι
είχαν µάθει πόσο φοβερός ήταν. Πολεµιστές αδίστακτοι, που σκότωναν κι
έκαιγαν τα πάντα στο πέρασµά τους, αν δεν αποδέχονταν πλήρη
υποταγή.
Τους διέταξε να γονατίσουν. Εκείνοι αρνήθηκαν.
Αναµετρήθηκαν µε το βλέµµα.
Μια βαθιά σιωπή, αλλά τόσο γεµάτη. Αλλά εκείνη τη γενναία
σιωπή, ο εχθρός δεν την άντεχε. Έδωσε διαταγή να πυροβολήσουν.
Πολλοί σκοτώθηκαν, αµέτρητοι λαβώθηκαν, κανείς δεν έµεινε όρθιος.

ΙΟΥΛΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 4
 Κι ο εχθρός είπε σας νίκησα. Αλλά η σιωπή γινόταν ακόµη πιο
µεγάλη.
Ο εχθρός την αισθάνθηκε ανυπόφορη.
Και τότε γύρισε και είδε γύρω του αγάλµατα να τον κοιτάνε.
Παντού, στους δρόµους, στις πλατείες, στα κατώφλια των σπιτιών.
Αόρατα µάτια τον παρακολουθούσαν, τον έκριναν, τον χλεύαζαν, τον
µισούσαν, τον δίκαζαν, τον περιφρονούσαν.
Κι ο εχθρός έδωσε διαταγή να τα συνθλίψουν τα αγάλµατα.
Κι οι στρατιώτες πυροβόλησαν.
Κι όλοι άκουσαν τα αγάλµατα να θρηνούν.
Δόθηκε διαταγή να τα ακρωτηριάσουν.
Κι όλοι τα είδαν να αιµορραγούν.
Δόθηκε διαταγή να τα αποκεφαλίσουν.
Και τότε όλοι είδαν µε δέος στα κοµµένα κεφάλια των αγαλµάτων
τα µάτια τους να γεµίζουν δάκρυα που πότιζαν τη γη, τα κοµµένα χέρια
να γίνονται γροθιές και να γαντζώνονται γερά στο χώµα.
Ο εχθρός αφηνίασε.
Και δόθηκε διαταγή να τα συνθλίψουν τα αγάλµατα, να τα κάνουν
σκόνη, να τη σκορπίσουν τριγύρω. Να µη µείνει τίποτα που να θυµίζει
την ύπαρξή τους.
Έτσι κι έκαναν. Οι στρατιώτες.
Όταν όµως ο ήλιος σηκώθηκε ψηλά, είδαν έντροµοι τις σκιές των
αγαλµάτων να κυκλοφορούν ανάµεσα στα στρατεύµατα.
Τότε ο εχθρός φοβήθηκε. Φοβήθηκε πολύ. Κι είπε να πυροβολήσουν
τον ουρανό.
Εκείνη την ηµέρα δεν είχε πια ήλιο. Είχε µόνο συννεφιά.
Εκείνη η νύχτα ήταν αφέγγαρη. Εκείνη η νύχτα δεν είχε ούτε ένα
άστρο. Μόνο σκοτάδι. Βαθύ, πηχτό και µαύρο σαν τον θάνατο.
Κι όταν πια ήρθε η ώρα να χαράξει και πάλι µια νέα ηµέρα,
σηκώθηκε αέρας, ένας άνεµος ούριος, αύρα θαλασσινή που έφερνε µαζί
της αλάτι και ρίγανη και θυµάρι.
Και το αγέρι ανασήκωνε στο διάβα του τη µαρµαρόσκονη κι εκείνη
πλάστηκε σε ανθρώπινες µορφές που µοσχοβολούσαν αλάτι, ρίγανη και
θυµάρι.
Κι εκείνοι οι µοσχοβολιστοί συννεφένιοι άνθρωποι κυκλοφορούσαν
παντού στην κατεχόµενη γη σκιάζοντας τον στρατό.
Και, από όπου περνούσαν, το χώµα νιώθοντας το διάβα τους
ζωντάνευε κι η γη τραγουδούσε ένα τραγούδι σαν χαιρετισµό αυτών που
κρύβονταν στο χώµα προς αυτούς που είχαν γίνει συννεφένια πλάσµατα.
Πάνω από τους συννεφένιους ανθρώπους πρόβαλε ξανά ο ήλιος
λαµπρός.

ΙΟΥΛΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 5
 κι εκεί που είχε πέσει το αίµα και τα δάκρυα η γη πρασίνισε και
φύτρωσαν νέα µικρά αµπέλια και λιόδεντρα.
Κι ο εχθρός κατάλαβε πω ς εκείνη τη χώρα δεν µπορούσε να την
κατακτήσει. Δεν µπορούσε να εξουσιάζει ανθρώπους που ήταν
καµωµένοι από αέρα που έτρεχε ελεύθερος.
Παραδέχτηκε την ήττα. Κι έφυγε νικηµένος.

Ερωτήσεις

Θέμα Α

Α1. Πώς καταφέρνει η Ενωµένη Ευρώπη, σύµφωνα µε την οµιλία του

προέδρου της, να αποτρέψει τις πολεµικές συρράξεις και να εδραιώσει την
ειρήνη στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό χώρο; Να απαντήσετε συνοπτικά, σε 60-
80 λέξεις, βασιζόµενοι στις τρεις τελευταίες παραγράφους του πρώτου
κειµένου.
Μονάδες 15

Θέμα Β

Β1.Πώς οριοθετεί, στο 2ο κείµενο, ο Νορµπέρτο Μπόµπιο, την έννοια του

ενεργού/θεσµικού ειρηνισµού; Ειδικότερα, πώς οργανώνει ο φιλόσοφος την
επιχειρηµατολογία του και µε ποιες γλωσσικές επιλογές την υποστηρίζει;
Μονάδες 15

Β2. α) Να σχολιάσετε την οπτική γωνία από την οποία τα δύο µη

λογοτεχνικά κείµενα αντιµετωπίζουν το θέµα της διεθνούς ειρήνης και να
εντοπίσετε οµοιότητες και διαφορές.
β) Να αξιολογήσετε τις θέσεις-προτάσεις των εισηγητών, λαµβάνοντας
υπόψη τις σύγχρονες ιστορικές συγκυρίες
Μονάδες 15

Β3. α) Να σχολιάσετε τη λειτουργικότητα της αναλογίας που χρησιµοποιεί

ο συγγραφέας στον επίλογο του 2ου κειµένου.
β) Αξιοποιώντας τους «δείκτες» της εικόνας, να συνθέσετε ένα σύντοµο
συνοδευτικό µήνυµα-σύνθηµα,(µέχρι 40 λέξεις), µε προτρεπτικό
περιεχόµενο υπέρ της ειρήνης.
Μονάδες 10

Θέμα Γ
ΙΟΥΛΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 6
Γ1. Ποιος είναι, σύµφωνα µε τον αφηγητή του λογοτεχνικού
αποσπάσµατος, ο ρόλος των αγαλµάτων κατά τη διάρκεια του πολέµου;
Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας στηριζόµενοι σε τρεις κειµενικούς
δείκτες. (έκταση κειµένου:150-200 λέξεις)
Μονάδες 15

Θέμα Δ

Δ1. Με αφορµή τα δοθέντα, µη λογοτεχνικά, κείµενα, να προβληµατιστείτε

αν και κατά πόσο είναι ρεαλιστική, µε τα σύγχρονα δεδοµένα, η εδραίωση
της διεθνούς ειρήνης. Ειδικότερα, να προτείνετε εφικτές πρωτοβουλίες µε
τις οποίες οι λαοί, οι εγχώριοι θεσµοί αλλά και οι διακρατικοί συνασπισµοί,
θα συµβάλλουν ώστε να ευοδωθεί ένα φιλειρηνικό κλίµα σε παγκόσµιο
επίπεδο. Το κείµενό σας θα έχει τη µορφή οµιλίας . η οποία θα εκφωνηθεί
στη Βουλή των Εφήβων, µε θέµα: «Διεθνής κρίση: ανεδαφικός στόχος ή
βιώσιµη προοπτική;»
Μονάδες 30

ΙΟΥΛΙΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 7