ΘΕΜΑ Α

Να παρουσιάσετε με συντομία (60-70 λέξεις) το πώς θα επιτευχθεί, κατά την άποψη του

συγγραφέα (Κείμενο 1), η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης. Μονάδες 15

Η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης είναι εφικτή, κατά την άποψη του συγγραφέα, μέσω

της επένδυσης στη γνώση και την επιστήμη. Η επιστήμη επιτρέπει στους ανθρώπους να

ανακαλύπτουν νέες πηγές ενέργειας, όπως και νέα είδη πρώτων υλών˙ αναγκαίους,

δηλαδή, πόρους για την οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, με τη διαρκή επένδυση στη γνώση

αποφεύγεται η εξάρτηση της παραγωγής από πεπερασμένες πηγές πρώτων υλών και

διασφαλίζεται η συνεχής βελτίωση των μεθόδων και μηχανών παραγωγής.

[Λέξεις: 70]

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να εξηγήσετε με συντομία (80-90 λέξεις) πώς συνδέεται η εκπαίδευση με την

οικονομική ανάπτυξη σύμφωνα με το Κείμενο 1 και το Κείμενο 2. Μονάδες 15

Η οικονομική ανάπτυξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξέλιξη της επιστήμης, εφόσον

μέσω αυτής καθίσταται εφικτή η ανακάλυψη νέων πηγών ενέργειας και πρωτοποριακών

μεθόδων παραγωγής. Υπ’ αυτή την έννοια, σύμφωνα με το Κείμενο 1, η επένδυση στη

γνώση και την εκπαίδευση συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για τη συνέχιση της οικονομικής

ανάπτυξης. Χρειάζεται ωστόσο, σύμφωνα με το Κείμενο 2, μέριμνα ώστε να έχουν

πρόσβαση στην ποιοτική εκπαίδευση τα παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων, διότι ο

αποκλεισμός των φτωχότερων από το αγαθό της μόρφωσης δημιουργεί ανισότητες που

υπονομεύουν την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.

Εναλλακτικά:

Β1. Μεταξύ των βασικών λειτουργιών ενός προλόγου είναι να προσελκύσει το

ενδιαφέρον του αναγνώστη, να τον ενημερώσει σχετικά με το υπό διαπραγμάτευση

θέμα, καθώς και για τη θέση του γράφοντος ως προς αυτό. Ποιες από τις λειτουργίες

αυτές επιτυγχάνονται στον πρόλογο του Κειμένου 1 που σας δόθηκε; Μονάδες 15

Ο πρόλογος του συγκεκριμένου κειμένου επιτυγχάνει και τις τρεις αυτές λειτουργίες. Με τα

εισαγωγικά ερωτήματα («Μπορεί η οικονομία να συνεχίσει να αναπτύσσεται για πάντα;…»)

προσελκύει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, εφόσον τον φέρνει αντιμέτωπο με ένα καίριο

για τις σύγχρονες κοινωνίες ζητούμενο. Παραλλήλως, μέσω των ερωτημάτων αυτών τίθεται

το υπό διαπραγμάτευση θέμα, το οποίο σχετίζεται με τις αναγκαίες για τη συνεχιζόμενη

οικονομική ανάπτυξη προϋποθέσεις. Τέλος, με τις καταληκτικές προτάσεις κρίσεως («Τη

λύση στη νεωτερικότητα την έχει δώσει η επιστήμη. Η ανθρώπινη οικονομία μπορεί να

αναπτύσσεται…») ο γράφων απαντά στα ερωτήματα που έθεσε στην αρχή και κατ’ αυτό τον

τρόπο διατυπώνει τη θέση του, η οποία είναι θετική σχετικά με τη δυνατότητα επίτευξης

μιας συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης.

Β2.α. Με ποιους τρόπους αναπτύσσει ο γράφων τη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου

1; Ποιες προθέσεις του υπηρετούνται με τους τρόπους ανάπτυξης που επέλεξε; (μονάδες

10)

Ο συγγραφέας του 1ου κειμένου αξιοποιεί αρχικά ως μέθοδο ανάπτυξης τη διαίρεση,

προκειμένου να τονίσει πως οι υπάρχοντες οικονομικοί πόροι είναι τρεις («πρώτες ύλες,

ενέργεια, γνώση»). Φροντίζει, μάλιστα, θέτοντας ως διαιρετική βάση το κατά πόσο οι πόροι

αυτοί εξαντλούνται ή όχι, να αναδείξει την υπεροχή της γνώσης. Προκειμένου, άλλωστε, να

τονίσει εμφατικά την υπεροχή της γνώσης αξιοποιεί επικουρικά τη μέθοδο της σύγκρισης-

αντίθεσης. Κατανοεί, έτσι, ο αναγνώστης πως σε αντίθεση με τις πρώτες ύλες και την

ενέργεια που έχουν πεπερασμένα όρια, η γνώση είναι ο μόνος πόρος που όσο αξιοποιείται

τόσο ενισχύεται και αυξάνεται. Προσθέτει, τέλος, ένα παράδειγμα, στο οποίο εντάσσει εκ

νέου το στοιχείο της σύγκρισης-αντίθεσης- σχετικά με το ποια επένδυση θα ήταν πιο

αποδοτική -η αναζήτηση πετρελαίου ή η έρευνα για νέους τρόπους αξιοποίησης της

ηλικιακής ενέργειας-, ώστε να διαφανεί με τον πλέον σαφή τρόπο πόσο υπερτερεί η

επένδυση στην επιστήμη, την έρευνα και τη γνώση.

β. Ποιους τρόπους ανάπτυξης εντοπίζεται στην καταληκτική παράγραφο του Κειμένου 1;

(μονάδες 5) Μονάδες 15

Στην καταληκτική παράγραφο του 1ου κειμένου ο γράφων χρησιμοποιεί τη διαίρεση («διπλή

κούρσα»), για να παρουσιάσει τις δύο αντικρουόμενες επιδιώξεις της ανθρωπότητας, την

επιδίωξη για την ενίσχυση της επιστημονικής προόδου και την ανάγκη αποτροπής της

περιβαλλοντικής καταστροφής. Αξιοποιεί, επίσης, την αιτιολόγηση για να εξηγήσει για ποιο
λόγο η διπλή αυτή επιδίωξη καθίσταται χρόνο με το χρόνο όλο και πιο δύσκολη («επειδή

κάθε διασκελισμός… φέρνει και τον πλανήτη πιο κοντά στο χείλος του γκρεμού»).

Β3. Πώς τεκμηριώνει ο γράφων τον ακόλουθο ισχυρισμό της 4 ης παραγράφου του

Κειμένου 1: «Η πραγματική νέμεση της νεωτερικής οικονομίας είναι η οικολογική

κατάρρευση.» Θεωρείτε την τεκμηρίωση αυτή πειστική; Μονάδες 10

Ο γράφων αρχικώς αιτιολογεί τον ισχυρισμό του πως η νέμεση της νεωτερικής οικονομίας

είναι η οικολογική κατάρρευση, επισημαίνοντας πως η οικονομική ανάπτυξη βασίζεται σε

μια εύθραυστη βιόσφαιρα, η οποία όσο εξελίσσονται η επιστήμη και η οικονομία τόσο

αποσταθεροποιείται. Ακολούθως διευκρινίζει πως η κατακόρυφη άνοδος του βιοτικού

επιπέδου όλων των ανθρώπων είναι ανέφικτη, εφόσον δεν επαρκούν οι πόροι της γης.

Επιπροσθέτως, στο πλαίσιο ενός υποθετικού συλλογισμού αξιοποιεί το σχήμα αιτίου-

αποτελέσματος προκειμένου να τονίσει πως μια πιθανή οικολογική κατάρρευση θα είχε

σοβαρότατες συνέπειες, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και την ύπαρξη του ανθρώπινου

πολιτισμού.

Η τεκμηρίωση του γράφοντος είναι πειστική, εφόσον είναι ήδη ορατές οι επιπτώσεις της

προσπάθειας των σύγχρονων κρατών να ενισχύσουν την οικονομική τους ανάπτυξη,

αδιαφορώντας για το φυσικό περιβάλλον. Υπ’ αυτή την έννοια, ο υποθετικός συλλογισμός

σχετικά με το τίμημα που θα έχει μια ανήκεστη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας

μοιάζει να υλοποιείται ήδη, γεγονός που επιβεβαιώνει την κρισιμότητα της

προειδοποίησης του γράφοντος.

Εναλλακτικά:

Β3. Πώς συνδέεται ο τίτλος του Κειμένου 1 με το περιεχόμενο του; Θεωρείτε πως είναι

επικοινωνιακά αποτελεσματικός;

Ο τίτλος («Είναι η αέναη οικονομική ανάπτυξη εφικτή;») είναι δηλωτικός του περιεχομένου

του κειμένου, εφόσον το θέμα που τίθεται υπό διερεύνηση είναι ακριβώς το κατά πόσο

μπορεί ο σύγχρονος κόσμος να επιτύχει τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη. Χάρη,

μάλιστα, στην ερωτηματική του μορφή, αλλά και στο γεγονός πως σχετίζεται μ’ ένα θέμα

ιδιαιτέρως κρίσιμο για την εποχή μας, κατορθώνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του

αναγνώστη. Η συνδυαστική αυτή λειτουργία του τίτλου -ενημέρωση σχετικά με το

περιεχόμενο του κειμένου και η προσέλκυση του ενδιαφέροντος του αναγνώστη- τον

καθιστά επικοινωνιακά αποτελεσματικά.

Εναλλακτικά:

Β3. Σε τι αποσκοπεί η εναλλαγή ρηματικών προσώπων (α΄ πληθυντικό – γ΄ ενικό) στο

πλαίσιο της καταληκτικής παραγράφου του Κειμένου 1;

Ο γράφων αξιοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο («νιώθουμε», «να επιταχύνουμε»,

«είμαστε») προκειμένου να αναδείξει το συλλογικό χαρακτήρα της διπλής προσπάθειας

που επιδιώκουν οι σύγχρονοι άνθρωποι. Τόσο, άλλωστε, το ζητούμενο της οικονομικής

ανάπτυξης όσο και ο οικολογικός κίνδυνος αφορούν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους.

Χρησιμοποιεί από την άλλη το γ΄ ενικό πρόσωπο («φέρνει») προκειμένου να αποδώσει τις

εξελίξεις που σχετίζονται με ένα μέρος της ανθρωπότητας, την επιδιωκόμενη, δηλαδή,

ανάπτυξη των κρατών εκείνων που άλλοτε τη στερούνταν. Επιδίωξη που συνιστά έναν

αντικειμενικό παράγοντα κλονισμού της οικολογικής ισορροπίας. Το χτύπημα που δέχτηκε

η φύση από την ανάπτυξη των δυτικών κρατών εντείνεται όλο και περισσότερο καθώς

επιδιώκουν μια αντίστοιχη ανάπτυξη και άλλες περιοχές του πλανήτη.

ΘΕΜΑ Γ

Γιατί το να είναι «αναλφάβητη» αποτελεί μια τόσο οδυνηρή κατάσταση για την ηρωίδα

του Κειμένου 3; Να τεκμηριώσετε την ερμηνευτική σας πρόταση αξιοποιώντας τρεις (3)

κειμενικούς δείκτες. (150-200 λέξεις) Μονάδες 15

Η ηρωίδα, έχοντας μεταναστεύσει από την Ουγγαρία στην Ελβετία, βρίσκεται στην

επώδυνη θέση μιας πνευματικής οπισθοδρόμησης, εφόσον στα είκοσι έξι χρόνια της

γίνεται και πάλι αναλφάβητη. Αν και γνώριζε να διαβάζει από τεσσάρων χρονών

εξαναγκάζεται λόγω της επιβεβλημένης μετανάστευσης να απωλέσει ένα μεγάλο κομμάτι

της ταυτότητάς της, όπως εμφατικά δηλώνεται με μια πλάγια ερωτηματική πρόταση «πώς

μπόρεσα να ζήσω χωρίς διάβασμα επί πέντε χρόνια». Για ένα άτομο, όπως η ηρωίδα, που

αγαπά το διάβασμα και, μάλιστα, γράφει και η ίδια («είχε δημοσιεύσει παλαιότερα τα

ποιήματά μου»), το γεγονός ότι αγνοεί τη νέα αυτή γλώσσα της δημιουργεί την αίσθηση

πως υστερεί δραματικά («είμαι εντελώς ανίδεη»). Δεν θέλει να ζει στην άγνοια, δεν θέλει
να μη γνωρίζει πώς να βοηθήσει τα παιδιά της στο διάβασμα («δεν θα ξαναπώ ποτέ: Δεν

ξέρω»), γι’ αυτό και όπως δηλώνεται με σχήμα επαναφοράς «Είναι ένα στοίχημα. Το

στοίχημα μιας αναλφάβητης», αποφασίζει να μάθει τη νέα γλώσσα όσο καλύτερα μπορεί.

Όταν, μάλιστα, κατορθώνει να γνωρίσει τη νέα γλώσσα, όπως αυτό δηλώνεται με σχήμα

επανάληψης «Ξέρω να διαβάζω, ξέρω πάλι να διαβάζω», η ηρωίδα φανερώνει πόσο της

είχε λείψει η επαφή με τα σημαντικά έργα της λογοτεχνίας και της διανόησης, μέσω των

οποίων διασφάλιζε την ψυχική εκείνη ευδαιμονία που τόσο σημαντική είναι για τους

ανθρώπους που κατανοούν την αξία της πνευματικής καλλιέργειας.

ΘΕΜΑ Δ

Αξιοποιώντας δημιουργικά πληροφορίες και ιδέες από τα κείμενα που σας δόθηκαν να

συντάξετε ένα δικό σας άρθρο, στο οποίο θα καλύπτετε τα εξής ζητήματα:

α) Τη σημασία που έχει η ποιοτική εκπαίδευση για τη διασφάλιση της οικονομικής

ανάπτυξης.

β) Τους πιθανούς κινδύνους που κρύβει η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης των

κρατών. (350-400 λέξεις) Μονάδες 30

Η εκπαίδευση σταθεροποιεί και εξανθρωπίζει την οικονομική ανάπτυξη

Πάγιο ζητούμενο των τελευταίων χρόνων στη χώρα μας είναι η διασφάλιση μιας σταθερής

και συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης. Ζητούμενο, ωστόσο, που προς το παρόν μοιάζει

να βρίσκει την εκπλήρωσή του κυρίως σε τομείς, όπως είναι ο τουρισμός, η εξέλιξη των

οποίων, αν και σημαντική, δεν πληροί το κριτήριο της σταθερότητας λόγω του εποχικού

τους χαρακτήρα. Τη σταθερότητα που επιδιώκουμε μπορούμε να τη διασφαλίσουμε

επενδύοντας στην ποιοτικότερη εκπαίδευση των νέων και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη της

επιστήμης.

Κάθε επένδυση στην εκπαίδευση, αν και δεν έχει άμεσα εξαργυρώσιμα αποτελέσματα,

προσφέρει την ευκαιρία στο πλέον φιλόδοξο και δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας να

κινητοποιήσει τις δημιουργικές του δυνατότητες. Μέσω της καλύτερης δυνατής

εκπαίδευσης των νέων διαμορφώνονται οι κατάλληλες προϋποθέσεις προκειμένου να

γνωρίσουν την αναγκαία ανάπτυξη οι επιστήμες και μαζί τους οι πλέον περιζήτητοι τομείς
της οικονομικής ζωής. Θα μπορέσει, για παράδειγμα, η χώρα μας να διεκδικήσει μια ισχυρή

θέση σε κερδοφόρους και σταθερής ζήτησης τομείς, όπως είναι η τεχνολογία, η

φαρμακευτική, η ιατρική, η ψηφιακή καινοτομία και το εμπόριο αντίστοιχων προϊόντων και

υπηρεσιών.

Οι νέοι της χώρας είναι ήδη εξοικειωμένοι με τα προϊόντα εκείνων των εταιρειών και

κρατών που κυριαρχούν στον χώρο της τεχνολογίας και αντιλαμβάνονται πόσο οικονομικά

επωφελής είναι η κυριαρχία αυτή. Γνωρίζουν, συνάμα, πόσο ουσιαστική είναι η αξία της

πρωτοποριακής σκέψης και των καινοτόμων δημιουργιών, σε όποιο κλάδο κι αν αυτές

εφαρμοστούν. Ό,τι χρειάζονται, άρα, είναι τα εκπαιδευτικά εφόδια και οι ανάλογες

υποδομές, ώστε να επιδοθούν κι εκείνοι στην αναζήτηση και την υλοποίηση νέων

καινοτόμων μεθόδων παραγωγής και επιστημονικής έρευνας. Δεν είναι, άλλωστε, πως από

τη χώρα μας λείπουν οι ευφυείς άνθρωποι ή εκείνοι που έχουν την αναγκαία εργατικότητα

και επιθυμία να διαπρέψουν. Εκείνο που λείπει είναι η εμπιστοσύνη στους νέους αυτούς

και η παροχή κατάλληλων οικονομικών και εκπαιδευτικών συνθηκών προκειμένου να

καλλιεργήσουν και να αναδείξουν τις δυνατότητές τους.

Ιδιαίτερα σημαντικό, μάλιστα, είναι πως οι νέοι είναι ήδη ευαισθητοποιημένοι απέναντι σε

όσα σχετίζονται με τη δίχως όριο επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης. Έχουν κατανοήσει

το σημαντικό κόστος που έχει η συνεχής εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος και η

αδιαφορία για την προστασία του. Γνωρίζουν, συνάμα, τις μεγάλες ανισότητες που

υπάρχουν μεταξύ των κρατών εκείνων που βρίσκονται στην κορυφή της οικονομικής

πυραμίδας και εκείνων που δεν έχουν κατορθώσει κάτι αξιόλογο στον τομέα της

ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, οι νέοι έχουν συνειδητοποιήσει πως στο μέλλον -στη δική τους

δηλαδή εποχή- η οικονομική ανάπτυξη είναι αναγκαίο να έχει φιλικό προς το περιβάλλον

χαρακτήρα και να είναι ανθρωπιστικά προσανατολισμένη.

Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές οι νέοι -χάρη στην εκπαίδευσή τους- κατανοούν
πως δεν μπορεί να υπάρξει καμία ανάπτυξη πάνω στα συντρίμμια του περιβάλλοντος ή εις
βάρος των οικονομικά ασθενέστερων περιοχών. Γνωρίζουν πως δική τους στόχευση οφείλει
να είναι μια οικονομική εξέλιξη που να σέβεται την κλονισμένη πια φύση˙ μια οικονομική
εξέλιξη που να ευνοεί συλλογικά την ανθρωπότητα και όχι ορισμένα μόνο τμήματά της.