Κριτήριο αξιολόγησης - Πόλεμος

ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Στην Ουκρανία διακυβεύεται η πορεία της ανθρώπινης

ιστορίας (Γ.Ν. Χαράρι - διασκευή)
Το κείμενο δημοσιεύθηκε λίγες ημέρες πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην
Ουκρανία.
Μπορούν οι άνθρωποι να αλλάξουν τον τρόπο συμπεριφοράς τους ή η
ιστορία επαναλαμβάνεται ατέρμονα, με τους ανθρώπους να είναι για πάντοτε
καταδικασμένοι να αναπαράγουν τραγωδίες του παρελθόντος χωρίς να
αλλάζουν τίποτα εκτός από το ντεκόρ;
Μια σχολή σκέψης αρνείται σταθερά τη δυνατότητα αλλαγής.
Υποστηρίζει ότι ο κόσμος είναι μια ζούγκλα, ότι οι ισχυροί λυμαίνονται τους
αδύναμους και ότι το μόνο πράγμα που εμποδίζει μια χώρα να
κατακρεουργήσει μια άλλη είναι η στρατιωτική δύναμη. Έτσι ήταν πάντα, και
έτσι θα είναι. […]
Μια άλλη σχολή σκέψης υποστηρίζει ότι ο λεγόμενος νόμος της ζούγκλας
δεν είναι επ’ ουδενί φυσικός νόμος. Τον δημιούργησαν οι άνθρωποι κι αυτοί
μπορούν να τον αλλάξουν.[…] Ο πόλεμος δεν είναι μια θεμελιώδης δύναμη
της φύσης. Η ένταση και η ύπαρξή του εξαρτώνται από τους υποκείμενους
τεχνολογικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς παράγοντες. Καθώς αυτοί οι
παράγοντες αλλάζουν, το ίδιο αλλάζει και ο πόλεμος.
Οι αποδείξεις αυτής της αλλαγής βρίσκονται παντού γύρω μας. Τις
τελευταίες γενιές, τα πυρηνικά όπλα έχουν μετατρέψει τον πόλεμο μεταξύ των
υπερδυνάμεων σε μια τρελή πράξη συλλογικής αυτοκτονίας, αναγκάζοντας τα
ισχυρότερα έθνη της Γης να βρουν λιγότερο βίαιους τρόπους επίλυσης των
συγκρούσεων. Ενώ οι πόλεμοι μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, όπως ο Β’
Παγκόσμιος Πόλεμος, σφράγισαν μεγάλο μέρος της ιστορίας, τα τελευταία
εβδομήντα χρόνια δεν υπήρξε κανένας άμεσος πόλεμος μεταξύ
υπερδυνάμεων. Κατά την ίδια περίοδο, η παγκόσμια οικονομία μετατράπηκε
από οικονομία των αγαθών σε οικονομία της γνώσης. Εκεί που κάποτε οι
κύριες πηγές πλούτου ήταν τα υλικά αγαθά, […], σήμερα η κύρια πηγή
πλούτου είναι η γνώση. Και ενώ μπορείτε να κατακτήσετε χώρες με
πετρελαιοπηγές διά της βίας, η γνώση δεν μπορεί να αποκτηθεί με αυτόν τον
τρόπο. Ως αποτέλεσμα, το κέρδος της κατάκτησης έχει μειωθεί.
Τις τελευταίες γενιές για πρώτη φορά στην ιστορία ο κόσμος κυριαρχείται
από ελίτ που θεωρούν τον πόλεμο κακό και αποφεύξιμο. […]. Επίσης, η
παρακμή του πολέμου είναι εμφανής σε πολλές στατιστικές. Από το 1945, είναι
σχετικά σπάνιο να επανασχεδιάζονται τα διεθνή σύνορα λόγω ξένης εισβολής
και ούτε μία διεθνώς αναγνωρισμένη χώρα δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς από
τον χάρτη λόγω εξωτερικής κατάκτησης. Βεβαίως, δεν έλειψαν άλλα είδη
συγκρούσεων, όπως οι εμφύλιοι πόλεμοι και οι εξεγέρσεις, αλλά ακόμη και αν
όλα τα είδη συγκρούσεων κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα
ληφθούν υπόψη, η ανθρώπινη βία έχει σκοτώσει λιγότερους ανθρώπους απ’
ό,τι οι αυτοκτονίες, τα τροχαία ή οι ασθένειες που σχετίζονται με την
παχυσαρκία. Η πυρίτιδα έχει καταστεί λιγότερο θανατηφόρα από τη ζάχαρη.
[…]
Η παρακμή του πολέμου, ωστόσο, δεν προέκυψε από κάποιο θεϊκό
θαύμα ή από μια αλλαγή στους νόμους της φύσης. Προέκυψε από το γεγονός
ότι οι άνθρωποι έκαναν καλύτερες επιλογές. Αποτελεί αναμφισβήτητα το
μεγαλύτερο πολιτικό και ηθικό επίτευγμα του σύγχρονου πολιτισμού.
Δυστυχώς, το γεγονός ότι απορρέει από ανθρώπινη επιλογή σημαίνει επίσης
ότι είναι αναστρέψιμη.
Η τεχνολογία, η οικονομία και ο πολιτισμός συνεχίζουν να αλλάζουν. Η
άνοδος των κυβερνο- όπλων, των οικονομιών που καθοδηγούνται από την
Τεχνητή Νοημοσύνη και των νέων μιλιταριστικών πολιτισμών θα μπορούσε να
οδηγήσει σε μια νέα εποχή πολέμων, χειρότερη από οτιδήποτε έχουμε δει στο
παρελθόν. Για να απολαύσουμε την ειρήνη, πρέπει σχεδόν όλοι να κάνουμε
σωστές επιλογές. Αντίθετα, μια κακή επιλογή από μία μόνο πλευρά μπορεί να
οδηγήσει σε πόλεμο. […]
Αν πιστεύετε ότι η ιστορική αλλαγή είναι αδύνατη και ότι η
ανθρωπότητα δεν έφυγε ποτέ από τη ζούγκλα και δεν θα φύγει ποτέ, η μόνη
επιλογή που απομένει είναι αν θα παίξουμε το ρόλο του θηρευτή ή του
θηράματος.[…] Αλλά μήπως η αλλαγή είναι δυνατή; Μήπως ο νόμος της
ζούγκλας είναι επιλογή και όχι αναπόφευκτο γεγονός; […] Ως ιστορικός
πιστεύω στη δυνατότητα αλλαγής. Δεν νομίζω ότι πρόκειται για αφέλεια –
αλλά για ρεαλισμό. Η μόνη σταθερά της ανθρώπινης ιστορίας είναι η αλλαγή.
[…]

ΚΕΙΜΕΝΟ 2: Ποιος έχει το δίκιο και ποιος το άδικο σε έναν πόλεμο με

χιλιάδες νεκρούς και ξεριζωμένους; (Βασίλης Κανέλλης - διασκευή)

[…] Ο πόλεμος, η φρίκη που δημιουργεί μια σύρραξη που φέρνει χιλιάδες
νεκρούς και εκατομμύρια ξεριζωμένους δεν μπορεί να είναι συνηθισμένο
γεγονός. Δεν μπορεί να δικαιολογείται με κανέναν τρόπο. Και δεν μπορεί στις
μέρες που ζούμε να φτιάχνουμε «πλυντήρια» για να ξεπλύνουμε τα
εγκλήματα του επιτιθέμενου, ούτε να εξομοιώνουμε το θύτη με το θύμα. Δεν
μπορούμε έτσι… ανάλαφρα να μιλάμε (ή να ακούμε) για Τρίτο Παγκόσμιο
Πόλεμο και για πυρηνικό όλεθρο όταν ξέρουμε καλά τι θα σημάνει αυτό για
τον πλανήτη. Και σίγουρα δεν μπορούμε όλοι εμείς του… πολιτισμένου
κόσμου, να μένουμε απαθείς σε ένα έγκλημα διαρκείας που ακούει στο όνομα
«πόλεμος».
Αντιλαμβάνομαι ότι με ευχολόγια και πασιφιστικά τσιτάτα δεν σταματούν οι
πόλεμοι. Σταματούν, όμως, με την ενεργοποίηση όλων μας. Μια φωνή είναι
αδύναμη, εκατομμύρια φωνές είναι το σωστό «πυρηνικό όπλο». Αυτή είναι και
η σωστή πλευρά της Ιστορίας με την οποία πρέπει να συνταχθούμε όλοι.
Αλλιώς, απλά θα κλαίμε με τη μάνα που εγκατέλειψε το μνήμα του παιδιού
της. Αλλιώς θα δακρύζουμε με τους πρόσφυγες που συρρέουν στην Ευρώπη,
ανεξαρτήτως φυλής κι εθνικότητας, αλλά δεν θα κάνουμε τίποτε για να
σταματήσουμε τον πόλεμο στη ρίζα του. Αλλιώς θα στέλνουμε όπλα σε έναν
πόλεμο που δεν μας ανήκει. Οπλα για να σκοτώσουν κι άλλους ανθρώπους,
για να ξεριζώσουν κι άλλους Ουκρανούς, για να γεμίσουν και με άλλους νέους
τα νεκροταφεία.

Κι όπως έλεγε ο μπάρμπα Κώστας Βάρναλης:

«Και στον πόλεμο όλα για όλα κουβαλούσα πολυβόλα
να σκοτώνονται οι λαοί για τ’ αφέντη το φαΐ,
για τ’ αφέντη το φαί»

ΚΕΙΜΕΝΟ 3: Τι θα κάνω (Σουχέιρ Χαμάντ - Μετάφραση Ράνια Καραχάλιου)

Δε θα χορέψω στα τύμπανα του πολέμου σας.

Δε θα δανείσω ούτε την ψυχή ούτε τα κόκαλά μου στα τύμπανα του πολέμου
σας.
Δε θα χορέψω στο ρυθμό σας.
Τον ξέρω αυτόν τον ρυθμό. Είναι άψυχος.
Δε θα μισήσω για σας, ούτε θα σας μισήσω.
Δε θα σκοτώσω για σας.
Και κυρίως δε θα πεθάνω για σας.
Δε θα θρηνήσω το θάνατο, ούτε με αυτοκτονία, ούτε με δολοφονία.
Δε θα σταθώ πλάι σας, ούτε θα χορέψω με τις βόμβες, επειδή όλοι οι άλλοι
χορεύουν.
Όλοι κάνουνε λάθη. Η ζωή είναι δικαίωμα, που δεν είναι εξασφαλισμένο ή
απλό.
Δε θα ξεχάσω από πού προέρχομαι. Θα κατασκευάσω το δικό μου τύμπανο.
Συγκεντρωθείτε γύρω μου αγαπημένοι και το τραγούδι μας θα γίνει χορός.
Το βουητό μας θα γίνει τυμπανοκρουσία.
Δε θα με ξεγελάσετε. Δε θα δανείσω το όνομά μου, ούτε το χτύπο μου στο
ρυθμό σας.
Θα χορεύω και θα αντισταθώ και θα χορεύω και θα παραμείνω σταθερός και
θα χορεύω.
Αυτό το καρδιοχτύπι είναι πιο δυνατό από το θάνατο.
Το τύμπανο του πολέμου σας δεν είναι πιο δυνατό από αυτήν την ανάσα.
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (70-80 λέξεις) την πέμπτη, έκτη και έβδομη
παράγραφο του κειμένου 1.
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Β1. Πώς τεκμηριώνει ο συντάκτης του κειμένου 1 την άποψη ότι η αλλαγή είναι
εμφανής τα τελευταία χρόνια; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-70
λέξεων.
Μονάδες 10
Β2. Α. Ποια είναι η επικοινωνιακή λειτουργία της πρώτης παραγράφου του
κειμένου 1; (μονάδες 5)

Β2. Β. Τι επιδιώκει ο συντάκτης του κειμένου 2 με την παράθεση των στίχων

του Βάρναλη; (μονάδες 5)

Β2. Γ. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των γραμματικών προσώπων στην

τελευταία παράγραφο του κειμένου 1. (μονάδες 5)
Μονάδες 15
Β3. Με βάση την δεύτερη παράγραφο του κειμένου 2, να εξηγήσετε ποια είναι η
ενδεδειγμένη στάση των ανθρώπων στη σημερινή συγκυρία και γιατί (70-80
λέξεις).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Ποια στάση τηρεί το ποιητικό υποκείμενο απέναντι στον πόλεμο; Ποια
πιστεύετε ότι είναι η ενδεδειγμένη στάση των νέων της γενιάς σας απέναντι
στο φαινόμενο αυτό τη σύγχρονη εποχή; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Πρόκειται να συμμετάσχετε με ομιλία 350-400 λέξεων σε ημερίδα που
πραγματοποιείται στο Κέντρο Νεότητας του Δήμου σας σχετική με τον πόλεμο
και τις επιπτώσεις του. Έχοντας διαβάσει τα Κείμενα 1 και 2 και με την
ιδιότητά σας ως μαθητή/μαθήτριας της Γ΄ Λυκείου, αποφασίζετε στην ομιλία
σας να παρουσιάσετε τις απόψεις σας σχετικά με τους λόγους για τους οποίους
οι πόλεμοι πρέπει να εκλείψουν στον σύγχρονο κόσμο.
Μονάδες 30