ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΙΡΗΝΗ – ΠΟΛΕΜΟΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1:
Ο πόλεμος είναι ηθικά και πολιτικά απαράδεκτος. Ηθικά, γιατί με τον πόλεμο καταστρέφεται
η ζωή και ο πολιτισμός, καταρρακώνεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και επικρατούν το μίσος και
η κακία. Πολιτικά, γιατί καταργούνται ανθρώπινα δικαιώματα και στις σχέσεις των ανθρώπων
δεν επικρατεί ο διάλογος, η συνεννόηση και η αλληλοκατανόηση, αλλά και η δύναμη που
διαθέτει ο ισχυρότερος, για να επιβάλει με τη βία τη θέλησή του στους άλλους. Γι’ αυτό η
ανθρωπότητα στο σύνολό της καταδικάζει τον πόλεμο.
Παρ’ όλα αυτά ο άνθρωπος δεν έφτασε ακόμα σε τέτοιο επίπεδο ηθικής και πολιτικής
ωριμότητας, για να λύνει τις διαφορές που έχει με τους άλλους ειρηνικά. Γι’ αυτό εξακολουθούν
να γίνονται πόλεμοι σε πολλές περιοχές του πλανήτη μας. Οι πόλεμοι γίνονται, για να επιβάλουν
ισχυροί οικονομικοί παράγοντες και κράτη την ιεραρχία τους σε περιοχές του κόσμου και να
ικανοποιήσουν τα συμφέροντά τους. Είναι γνωστό πως αυτή ήταν πάντα η βασική αιτία για την
οποία γίνονται πόλεμοι.
Επιπλέον, ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο ξεσπούν πόλεμοι ανάμεσα σε κράτη είναι
γιατί οι λαοί, με την κατάλληλη προπαγάνδα που δέχονται, τυφλώνονται και φανατίζονται
εναντίον άλλων λαών που έχουν διαφορετική θρησκεία, διαφορετικές αξίες και διαφορετικό
πολιτισμό.
Ο πόλεμος υποκινείται από τις πολεμικές βιομηχανίες, που έχουν τεράστια συμφέροντα από
την κατασκευή και την εμπορία νέων οπλικών συστημάτων. Τα κράτη, για να εκσυγχρονίσουν
το οπλοστάσιό τους, δαπανούν αμύθητα ποσά τα οποία, εάν χρησιμοποιούνταν για ειρηνικούς
σκοπούς, θα έλυναν πολλά από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η
ανθρωπότητα, όπως η καταστροφή του περιβάλλοντος, η πείνα, ο αναλφαβητισμός, η ελλιπής
περίθαλψη.
Για να γίνει, όμως, αυτό και να απαλλαγεί η ανθρωπότητα από τον εφιάλτη του πολέμου,
χρειάζεται να επικρατήσει μια νέα ηθική και πολιτική αντίληψη που θα έχει σκοπό της την
εξυπηρέτηση του ανθρώπου και την προστασία της ζωής. Αυτήν την αντίληψη μπορούν να
επιβάλουν οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που είναι αντίθετες προς τον πόλεμο.
Από τον ημερήσιο τύπο

1
ΚΕΙΜΕΝΟ 2:
Το πρόβλημα του πολέμου, η πραγματική αυτή μάστιγα της ανθρωπότητας, δεν οφείλεται σε
ένα και μοναδικό αίτιο. Έχουμε πολλές μορφές πολέμου. Οι μεγάλες αυτοκρατορίες της
Ανατολής στην αρχαιότητα έκαναν πολέμους, για να επεκτείνονται όσο το δυνατό περισσότερο.
Άλλοι λαοί, νομαδικοί και πολεμικοί, έκαναν πολέμους ληστρικούς εναντίον πλούσιων χωρών,
για να λεηλατούν και να διαρπάζουν τα αγαθά τους.
Σε πολέμους οδήγησε επίσης ο ανταγωνισμός των βιομηχανικών χωρών γύρω από την
απόκτηση αποικιών ή τον έλεγχο πετρελαιοπηγών. Τέλος, ο υπερβολικός εθνικισμός και ο
θρησκευτικός φανατισμός είναι άλλες αιτίες πολεμικών συγκρούσεων. Ο Ηράκλειτος έλεγε ότι ο
πόλεμος είναι πατέρας όλων. Πόλεμος και ειρήνη είναι αναγκαίες διαδοχικές φάσεις, από τις
οποίες περνά κάθε κοινωνία. Χωρίς τον πόλεμο δε μπορεί να νοηθεί η ειρήνη. Σύμφωνα με τη
θεωρία του Ηράκλειτου οι πόλεμοι είναι αναπόφευκτοι, θα γίνονται πάντοτε. Είναι φανερό ότι οι
ειρηνιστικές προσπάθειες θα αποδεικνύονται μάταιες, αναποτελεσματικές.
Δεν είναι σωστό όμως, ξεκινώντας από την απαισιόδοξη άποψη ότι οι πόλεμοι είναι
αναπόφευκτοι, να παραδινόμαστε στη μοιρολατρία και να μην κάνουμε τίποτα για τη βελτίωση
των σχέσεων των λαών, για τη διατήρηση της ειρήνης. Ο πόλεμος δεν είναι κάτι που ξεσπά
ξαφνικά, αλλά έχει ένα μακροχρόνιο και βαθύ υπόστρωμα. Ο πόλεμος βρίσκεται πολλές φορές
στην ψυχή και στο υποσυνείδητο των λαών, που τρέφονται συνέχεια με εχθρικά συναισθήματα ο
ένας κατά του άλλου.
Οι λαοί συνηθίζουν να αλληλομισούνται, χωρίς να γνωρίζουν μάλιστα ο ένας τον άλλον. Το
εθνικό μίσος παρουσιάζεται σαν κάτι που το απαιτεί η ιστορία των λαών, με άλλα λόγια το
άσχημο παρελθόν τους. Η ιστορία προχωρεί και εμείς μένουμε με το μίσος μας, με τις εθνικές
μας προκαταλήψεις και τα συμπλέγματά μας. Προσφέρουν πολύ κακή υπηρεσία εκείνοι που με
οποιονδήποτε τρόπο υπενθυμίζουν και φέρνουν στην επικαιρότητα τα μίση αυτά. Αν το κάνουν,
το μόνο που πετυχαίνουν είναι να καλλιεργούν ένα διαρκές κίνητρο πολέμου, μια συνεχή
πολεμική ένταση, με άλλα λόγια αποκλείουν προκαταβολικά την ιδέα της ειρήνης και της
ειρηνικής συνύπαρξης.
Σ. Γκίκας, Κοινωνικά προβλήματα, (διασκευή)

2
Α1. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ:
1. Να γράψετε δύο αίτια του πολέμου που αναφέρονται στο Κείμενο 1 και δύο που αναφέρονται
στο Κείμενο 2.
2. Να γράψετε και να εξηγήσετε με δικά σας λόγια δύο συνέπειες του πολέμου που αναφέρονται
στο Κείμενο 1.

Α2. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΜΟΡΦΗΣ:

3. Να γράψετε τη θεματική πρόταση της 1ης παραγράφου του Κειμένου 1.
4. Να γράψετε πλαγιότιτλο για την 3η παράγραφο του Κειμένου 2.

Α3. ΜΟΡΦΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ:

5. Να αναγνωρίσετε το είδος και τον συντακτικό ρόλο των πιο κάτω δευτερευουσών ονοματικών
προτάσεων που υπογραμμίζονται στα κείμενα που σας δίνονται:
- πως αυτή ήταν πάντα η βασική αιτία για την οποία γίνονται πόλεμοι. (Κείμενο 1)
- να επικρατήσει μια νέα ηθική και πολιτική αντίληψη… (Κείμενο 1)
- έλεγε ότι ο πόλεμος είναι πατέρας όλων. (Κείμενο 2)
- φανερό ότι οι ειρηνιστικές προσπάθειες θα αποδεικνύονται μάταιες, αναποτελεσματικές.
(Κείμενο 2)

6. Να αναγνωρίσετε το είδος και τον συντακτικό ρόλο των πιο κάτω δευτερευουσών
επιρρηματικών προτάσεων που υπογραμμίζονται στο κείμενο 1:
- για να επιβάλουν ισχυροί οικονομικοί παράγοντες και κράτη την ιεραρχία τους σε περιοχές
του κόσμου..
- γιατί με τον πόλεμο καταστρέφεται η ζωή και ο πολιτισμός, καταρρακώνεται η ανθρώπινη
αξιοπρέπεια..

Α4. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
7. Να δώσετε για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου που σημειώνονται με έντονα γράμματα:
α) ένα συνώνυμο για τη λέξη δαπανούν (Κείμενο 1)
β) ένα αντίθετο για τη λέξη ισχυροί (Κείμενο 1)

8. Να γράψετε ένα (1) παράγωγο ουσιαστικό και ένα (1) επίθετο από τα ρήματα:
Καταστρέφεται, καταδικάζουν, καλλιεργούν, προσφέρουν, παρουσιάζεται.

3
 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΙΔΙΟΙ. ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ

Κείμενο 1 Η πικρή γνωριμία με τον ρατσισμό

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η οικογένειά μου ήταν διαφορετική και αυτό έκανε την καρδιά μου να
ραγίσει πάρα πολλές φορές. Οι γονείς μου μιλούσαν λίγα αγγλικά και αυτά με μια βαριά ιταλική
προφορά. Το στυλ της ζωής μας ήταν ολοφάνερα διαφορετικό, ένα μικρό κομμάτι Μεσογείου στις
ακτές της Αμερικής. Τρώγαμε διαφορετικά εξωτικά φαγητά. Οι συζητήσεις μας ήταν πιο ζωντανές
και οι φωνές μας λίγο πιο δυνατές. Οι κινήσεις μας πιο έντονες. Ο κόσμος στον οποίο ζούσαμε ήταν
σίγουρα πιο ξένος.
Σαν μικρό παιδί, ούτε ήξερα, ούτε με ενδιέφεραν, οι πολλές διαφορές μας. Τα παιδιά, από τη
φύση τους, παραδέχονται τα πράγματα όπως είναι, λιγότερο έτοιμα να προσέξουν και πολύ
περισσότερο να κρίνουν τις διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους. Εκτός κι’ αν έχουν επηρεαστεί
από τους μεγάλους. Αυτό, όμως, άλλαξε όταν μπήκα στο Γυμνάσιο και ήμουν πια έφηβος.
Εκείνο τον καιρό ο πατέρας και η μητέρα, τους οποίους μέχρι τότε αγαπούσα χωρίς καμιά
αμφισβήτηση, ξαφνικά με ενοχλούσαν. Γιατί δεν μπορούσαν να είναι σαν τους άλλους γονείς; Γιατί
μιλούσαν με αυτή την αποκαλυπτική προφορά; Γιατί δεν μπορούσα να τρώω κορνφλέικς για
πρωινό, αντί για φραντζολάκια και καφέ με γάλα; Γιατί δεν μπορούσα να παίρνω μαζί μου στο
σχολείο, για κολατσιό, φυστικοβούτυρο και σάντουιτς με μαρμελάδα, αντί για καλαμαράκια;
(«Μπλιαξ», έλεγαν τα άλλα παιδιά, «Ο Μπουσκάλια τρώει τα πόδια του χταποδιού!»). Δεν υπήρχε
κανένας τρόπος να γλιτώσω από το επώδυνο στίγμα να είμαι Ιταλός και γιος του Τούλιο και της
Ρόζας Μπουσκάλια, ακόμη και το όνομά μου έγινε πηγή στενοχώριας για μένα.
Ήταν συνηθισμένο εκείνο τον καιρό να μας κολλάνε τις ταμπέλες «μακαρονάς» και
«μετανάστης». Ποτέ δεν ήμουν απολύτως σίγουρος για το τι σήμαιναν αυτές οι δυο λέξεις, παρ’ όλα
αυτά ένιωθα το κεντρί τους. Πρωτόνιωσα αυτόν τον πόνο μια μέρα καθώς έφευγα από το σχολείο.
Βρέθηκα ξαφνικά περικυκλωμένος από μια ομάδα παιδιών που μου φώναζαν αυτά τα λόγια. Ένα
απ’ αυτά τα παιδιά μού πέταξε ένα κέικ. Η κρέμα και η ζάχαρή του έσκασαν πάνω στο πρόσωπο, τα
μαλλιά και τα ρούχα μου. «Βρωμομετανάστη», φώναζαν. «Ο πατέρας σου είναι γκάνγκστερ στο
Σικάγο και η μητέρα σου μασάει σκόρδα και συ είσαι γιος μακαρονά! Γιατί δεν τα μαζεύετε να πάτε
από κει που ήρθατε;»
Μου φάνηκε ότι πέρασε μια αιωνιότητα ώσπου να απελευθερωθώ από τον κύκλο τους, αφού είχα
φάει αρκετές σπρωξιές και μπουνιές. Ταπεινωμένος και κλαίγοντας έσπασα τον κλοιό και όρμησα

4
σπίτι μου. Καθώς έτρεχα γεμάτος θυμό και πικρία, έκπληκτος και μπερδεμένος, ανακάλυψα ότι δεν
είχα κάνει την παραμικρή προσπάθεια να τους ανταποδώσω τα χτυπήματα.
Μόλις έφτασα στο σπίτι κλειδώθηκα στο μπάνιο για να μη με δουν. Δεν μπορούσα ν’ αντέξω την
πιθανότητα να με δουν οι γονείς μου σ’ αυτή την έξαλλη κατάσταση. Έπλυνα τις κρέμες που είχαν
κολλήσει επάνω μου. Δεν μπορούσα να σταματήσω τα κλάματα και τα δάκρυά μου ανακατεύονταν
με το αίμα στο πρόσωπο μου. Δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που μου συνέβη. Όλα φαίνονταν
τόσο λάθος κι όμως τελικά ήμουν ανίκανος να κάνω οτιδήποτε γι’ αυτό.
Τελικά ο πατέρας χτύπησε την πόρτα του μπάνιου και με ρώτησε τι έκανα εκεί μέσα. Μόνο αφού
εξάντλησε όλη του την ευγένεια και την πειθώ άνοιξα επιτέλους την πόρτα και τον άφησα να μπει.
Με ρώτησε τι συνέβαινε αγκαλιάζοντάς με. Μέσα στα προστατευτικά του χέρια, επέτρεψα στον
εαυτό μου την ανακούφιση, που τόσο πολύ χρειαζόμουν. Έκλαψα με λυγμούς χωρίς να μπορώ να
σταματήσω. Κάθησε μαζί μου στην άκρη της μπανιέρας και περίμενε ώσπου να ξαναβρώ τον έλεγχό
μου. Ένα συντετριμμένο «εγώ» χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο να γιατρευτεί από μια
ανοιγμένη μύτη και με ρώτησε με ήρεμο τρόπο τι συνέβαινε και τι είχα.
Του εξήγησα. Τελείωσα την ιστορία και περίμενα. Περίμενα ότι ο πατέρας μου θα έκανε ένα
σχόλιο που θα με γιάτρευε αυτομάτως, ή ότι με μια άμεση ενέργεια θα με γαλήνευε και θα έλυνε το
πρόβλημα. Τον φανταζόμουν να φεύγει αμέσως για να βρει τους ψευτοπαλικαράδες που με είχαν
πληγώσει ή το λιγότερο για να βρει τους γονείς τους και να ζητήσει την τιμωρία τους. Αλλά ο
πατέρας μου δεν κουνήθηκε. «Εντάξει», είπε ήσυχα, «έγινε κι αυτό. Σε βρήκαν και σένα οι
άνθρωποι που μας πληγώνουν και μας κάνουν να κλαίμε. Δεν μας ξέρουν κι’ όμως μας μισούν. Οι
δειλοί, που κάνουν τους δυνατούς μόνο όταν είναι πολλοί και τα βάζουν μαζί μας, γιατί ξέρουν ότι
είμαστε λίγοι και δεν είμαστε σε θέση να τους αντιμετωπίσουμε. Ξέρω ότι σε πλήγωσαν, αλλά αυτό
που έγινε δεν είχε εσένα σαν στόχο. Εσύ απλώς έτυχε να βρίσκεσαι εκεί. Μπορούσε να συμβεί στον
καθένα μας.» «Μισώ που είμαι Ιταλός», του εξομολογήθηκα θυμωμένα, «θα ήθελα να είμαι
οτιδήποτε άλλο!».
Ο πατέρας μου με κράτησε σφιχτά και η φωνή του ήταν τώρα δυνατή και απειλητική. «Να μη σε
ξανακούσω να το λες αυτό ποτέ! Έπρεπε να είσαι περήφανος γι’ αυτό που είσαι. Σκέψου λιγάκι ότι
η Αμερική ανακαλύφθηκε και πήρε το όνομά της από έναν Ιταλό! Οι Ιταλοί κάνουν γλυκιά μουσική,
τραγουδούν υπέροχα, ζωγραφίζουν τους ωραιότερους πίνακες, γράφουν αριστουργήματα και
κτίζουν όμορφα κτίρια. Πώς μπορεί να μην είσαι περήφανος που είσαι Ιταλός; Και είσαι ακόμα πιο
τυχερός, γιατί είσαι επίσης και Αμερικανός». Όμως όλα’ αυτά δεν τα ξέρουν οι άλλοι», του
αντιμίλησα, «θα προτιμούσα να είμαι σαν όλους τους άλλους». «Ε λοιπόν, δεν είσαι! Ο Θεός δεν
θέλησε να μας κάνει όλους ίδιους. Μας έκανε διαφορετικούς για να μπορεί ο καθένας να είναι ο

5
εαυτός του. Ποτέ να μη φοβάσαι τις διαφορές. Η διαφορά είναι καλό. Θα σου άρεσε να είσαι σαν τα
παιδιά που σ’ έδειραν και σου φώναζαν αυτά τα πράγματα; Θα σου άρεσε να κάνεις τους άλλους να
υποφέρουν και να κλαίνε; Δεν χαίρεσαι που διαφέρεις απ’ αυτούς;» Θυμάμαι ότι το επιχείρημά του
μου είχε φανεί αδύνατο, αλλά έμεινα σιωπηλός.
«Λοιπόν θα σου άρεσε;», επέμενε ο πατέρας μου, «θα ήθελες να είσαι σαν κι’ αυτούς, σαν κι’
αυτούς που σε πλήγωσαν;» «Όχι». «Τότε σκούπισε τα δάκρυά σου και να είσαι περήφανος γι’ αυτό
που είσαι. Μπορείς να είσαι βέβαιος ότι δεν θα είναι αυτή η τελευταία φορά που θα συναντήσεις
τέτοιους ανθρώπους. Υπάρχουν παντού. Να τους λυπάσαι, αλλά να μην τους φοβάσαι. Πρέπει να
είμαστε δυνατοί και πάντα περήφανοι για το ποιοι και το τι είμαστε, τότε κανείς δεν μπορεί να μας
κάνει κακό». Μου σκούπισε τα μάτια, έπλυνε το πρόσωπό μου, και μου είπε: «έλα τώρα, πάμε να
πάρουμε λίγο ψωμί με βούτυρο και να το φάμε στον κήπο».
Αν και δεν βρήκα την εξήγηση του πατέρα μου πολύ ικανοποιητική, κατά κάποιο τρόπο μ’ έκανε
να νιώσω καλύτερα. Ίσως το γεγονός ότι με πήρε στην αγκαλιά του, με άκουσε και με αγαπούσε να
ήταν αρκετό. Ήμουν ακόμη απογοητευμένος από τους ανθρώπους που είχαν την ικανότητα να είναι
τόσο σκληροί, που επέμεναν να χρησιμοποιούν τους άλλους σαν αποδιοπομπαίους τράγους για τις
δικές τους ανεπάρκειες, και ακόμη περισσότερο γιατί τους αφήναμε ατιμώρητους.
Αργότερα, η εμπειρία μου μού δίδαξε ότι δεν ήμουν μόνος, ότι αυτές οι επώδυνες συγκρούσεις,
και ακόμη χειρότερες, είχαν συμβεί και στους Εβραίους φίλους μου, τους Μεξικανούς φίλους μου,
τους Μαύρους, τους Καθολικούς, τους Προτεστάντες και τους ανάπηρους φίλους μου.
Ο πατέρας μου είχε δίκιο, όταν μου μάθαινε ότι όσο υπάρχει άγνοια θα υπάρχει και αδικία, όσο
υπάρχουν αυτοί που ασυνείδητα μισούν τον εαυτό τους θα υπάρχουν και διώξεις. Έτσι είναι
δυστυχώς η ζωή, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι ανήκουν συνήθως σε μια μειονότητα.
Λεό Μπουσκάλια «Ο Πατέρας μου» Μετάφραση: Καλλιόπη Δ. Πατέρα Θεματικοί Κύκλοι
Λυκείου, σσ. 232 -235

Κείμενο 2 Ο καθημερινός ρατσισμός

«Υπάρχει ο καθημερινός ρατσισμός, στο λεωφορείο, στο σχολείο, στις κρατικές υπηρεσίες που
δεν καταγγέλλεται καν, γιατί θεωρείται δεδομένος», λέει ο κ. Γιουνούς Μοχαμαντί, Αφγανός στην
καταγωγή, πρόεδρος του ελληνικού φόρουμ προσφύγων-μεταναστών. «Για παράδειγμα, όταν πας να
νοικιάσεις σπίτι και σε ρωτάνε από πού είσαι, όταν σε σταματάει η αστυνομία στον δρόμο συνέχεια
και επιπλέον κι όταν έχεις τα χαρτιά σου σωστά σε κρατάνε στο τμήμα για δύο ή τρεις ώρες και
καταλήγεις να χάνεις τη δουλειά σου - κι αυτά είναι ρατσισμός», συνεχίζει ο ίδιος, ανατρέποντας

6
μάλιστα έναν κλασικό ρατσιστικό μύθο, ότι οι μετανάστες παίρνουν τις δουλειές των Ελλήνων
εργατών.
Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, το συνολικό ποσοστό της
ανεργίας το 2013 ήταν 28%, αλλά επιμεριζόταν σε 24% για τους Ελληνες και σε 40,3% για τους
αλλοδαπούς.
Οι μετανάστες αμείβονται κατά συνθήκη λιγότερο έχοντας σημαντικά λιγότερες νομικές
διασφαλίσεις. Στην ένδειξη ότι παρά τα αποτρόπαια περιστατικά ωμής βίας, όπως αυτό του
Αιγύπτιου Γουαλίντ Ταλέμπ, ο οποίος βασανίστηκε από τον εργοδότη του στη Σαλαμίνα, ή την
περίπτωση των Ρουμάνων εργατών στην Αχαΐα, ο φυλετικός ρατσισμός βρίσκεται σε υποχώρηση,
συνηγορεί ένα πείραμα της οργάνωσης Action Aid που διεξήχθη στις 20 Φεβρουαρίου σε στάση
λεωφορείου στην Αθήνα.
Δύο ηθοποιοί, ένας Ελληνας και ένας Πακιστανός, υποδύθηκαν μια λεκτική επίθεση του πρώτου
προς τον δεύτερο, ενώ κρυφή κάμερα κατέγραφε τις αντιδράσεις των παρισταμένων. Προς έκπληξη
όλων, ήταν σημαντικά περισσότερες οι αντιρατσιστικές αντιδράσεις από τις αντιδράσεις εκείνων
που συμφωνούσαν με τον επιτιθέμενο.

Από την άλλη πλευρά, όλες οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και η αστυνομία
συμφωνούν πως τα περισσότερα περιστατικά καθημερινού ρατσισμού δεν καταγγέλλονται καν.
«Η λεκτική βία, οι διακρίσεις και οι νόμοι προστασίας των μεταναστών που δεν εφαρμόζονται,
θεωρούμε ότι είναι ο κανόνας», λέει ο κ. Μοαβία Αχμέντ, Σουδανός, εκπρόσωπος του ελληνικού
φόρουμ μεταναστών. «Όμως τα περισσότερα δεν φτάνουν καν στις κοινότητες ως καταγγελίες. Ο
λόγος είναι ο φόβος και η άγνοια των δικαιωμάτων από την πλευρά των μεταναστών», συνεχίζει ο
ίδιος.
Η αστυνομία καλεί τα θύματα να μη φοβούνται να καταγγείλουν ρατσιστικές επιθέσεις, αφού
ακόμα κι όταν δεν βρίσκονται οι δράστες, επιτρέπει στις αρχές να σχηματίζουν τη σωστή εικόνα για
το μέγεθος του προβλήματος. Εφημερίδα Καθημερινή, Μάρτιος 2015

Α1. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

1. α) Σε ποιο θέμα αναφέρονται τα κείμενα 1 και 2; β) Ποιος πιστεύετε είναι ο σκοπός για τον
οποίον συντάχθηκαν τα δύο κείμενα; γ) Τα πιο πάνω κείμενα πραγματεύονται ένα κοινό θέμα από

7
διαφορετική πτυχή ή λειτουργούν συμπληρωματικά το ένα με το άλλο; Να τεκμηριώσετε την άποψή
σας με στοιχεία από τα κείμενα.

2. Να σχολιάσετε το επικοινωνιακό πλαίσιο των κειμένων 1 και 2 (πομπός, δέκτης, μήνυμα,

επικοινωνιακή περίσταση).

3. Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου 1 (κυριολεκτική ή μεταφορική χρήση της γλώσσας;)
Πιστεύετε ότι ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή
σας.

4. Να εξηγήσετε με δικά σας λόγια σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων το πιο κάτω:
Ο πατέρας μου είχε δίκιο, όταν μου μάθαινε ότι όσο υπάρχει άγνοια θα υπάρχει και αδικία, όσο
υπάρχουν αυτοί που ασυνείδητα μισούν τον εαυτό τους θα υπάρχουν και διώξεις. Έτσι είναι δυστυχώς
η ζωή, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι ανήκουν συνήθως σε μια μειονότητα (κείμενο 1, τελευταία
παράγραφος).

Α2. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΜΟΡΦΗΣ

1. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1, δύο (2) ρητορικά ερωτήματα και να εξηγήσετε το ρόλο τους.
2. Να εντοπίσετε στην 1η παράγραφο του κειμένου 2, τρεις (3) διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες
συνδέονται προτάσεις μεταξύ τους και να εξηγήσετε τι δηλώνουν.
3. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1, στην 1 η παράγραφο, μια μεταφορική λειτουργία της γλώσσας και
να την μετατρέψετε σε κυριολεκτική. Ποιοι λόγοι, κατά τη γνώμη σας, αναγκάζουν τον πομπό,
κάποιες φορές, να επιλέξει τη μεταφορική χρήση της γλώσσας;

Α3. ΜΟΡΦΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

1. Να μετατρέψετε την 1η παράγραφο του κειμένου 1 από ευθύ σε πλάγιο λόγο, κάνοντας τις
απαραίτητες αλλαγές.

2. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τρεις (3) πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις καθώς και το
συντακτικό τους ρόλο (κείμενο 1, 7η παράγραφο).

Α4. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

8
1. Να χρησιμοποιήσετε τη λέξη αλήθεια σε δύο προτάσεις με διαφορετική (κυριολεκτική και
μεταφορική) σημασία.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΓΛΩΣΣΑ – ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Κείμενο 1: Οι ξένες γλώσσες και η αγωγή

Η σημασία που έχει η γλωσσομάθεια, το να έχει μάθει κανείς και να ξέρει πλάι στη δική
του μια ή περισσότερες ξένες γλώσσες, και η ανάγκη να γίνει αυτό, στα χρόνια προπάντων
που ετοιμάζεται για τη ζωή, είναι τόσο μεγάλη, σχεδόν αυτονόητη –ιδίως στην εποχή μας με
την τόσο στενή και έντονη διεθνική συγκοινωνία και επικοινωνία (ταξίδια, αεροπλάνα,
ραδιόφωνα, κινηματογράφοι)- που δε χρειάζεται να γίνει διεξοδικός λόγος.

Οι λόγοι που μας σπρώχνουν στη γλωσσομάθεια είναι πολλοί. Πρώτα πρακτικοί:
χρειαζόμαστε την ξένη γλώσσα για τη ζωή, για να συνεννοούμαστε με τους αλλόγλωσσους
όταν ταξιδεύουμε στην πατρίδα τους, ή και στον τόπο μας, ιδίως όμως για το επάγγελμα που
ενδεχομένως θα διαλέξουμε (π.χ. έμπορος, υπάλληλος, δακτυλογράφος, διπλωμάτης κτλ).
Μας χρειάζεται έπειτα η ξένη γλώσσα αν ετοιμαζόμαστε για στάδιο επιστημονικό, αφού με
αυτή, και μάλιστα με αυτές, θα καταρτιστούμε αρτιότερα και θα μπορούμε να καταφύγουμε
στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Τέλος με την ξένη γλώσσα ερχόμαστε σε επικοινωνία,
επιπόλαιη ή βαθύτερη, με τις ξενόγλωσσες λογοτεχνίες και με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Όλα
όσα αναφέρθηκαν μαρτυρούν την αναγκαιότητα της γλωσσομάθειας στην εποχή μας.

Γιατί η γνώση μιας ξένης γλώσσας που μαθαίνουμε δε μας αποκαλύπτει μόνο, από τις
άμεσες πηγές, τους θησαυρούς της σοφίας ενός ξένου λαού, τόσο απαραίτητες για μας. Αν
προσέξουμε την ιδιοτυπία της ξένης γλώσσας και μελετήσουμε την εθνικής της λογοτεχνία,
μας φέρνει σε επαφή με τη σκέψη του λαού της. Μας πάει στην ψυχολογία και στη νοοτροπία
ενός λαού, διαφορετική από τη δική μας. [...]

Μ. Τριανταφυλλίδης, Οι ξένες γλώσσες και η αγωγή, Άπαντα, Θεσσαλονίκη, 1965

Kείμενο 2: Xωρίς γλωσσική αντίσταση

Από τις χειρότερες μορφές εξαρτήσεως αυτού του τόπου ―μακροπρόθεσμα η πιο
επικίνδυνη, νομίζω― είναι η γλωσσική μας εξάρτηση από ξένες γλώσσες, ιδίως δε σήμερα από

9
την αγγλική. […] Αυτούσιες, παραλλαγμένες ή μεταφρασμένες, σμήνη ξένων λέξεων και
φράσεων έχουν εισαχθεί τα τελευταία χρόνια, κι εξακολουθούν να εισάγονται καθημερινώς, με
αυξανόμενο ρυθμό, από τα ποτάμια της τεχνολογίας και της διαφήμισης, που κατακλύζουν τη
ζωή μας με έννοιες, εργαλεία και καταναλωτικά αγαθά, και φυσικά και με τις λέξεις που τα
δηλώνουν. Έτσι, αφύλακτο το κάστρο της γλωσσικής μας ρωμιοσύνης, χωρίς δική μας
γλωσσική αντίσταση ή βοήθεια και με πρόθυμο και δραστήριο Εφιάλτη την ξενομανία μας,
παραδίδεται από μας τους ίδιους στον γλωσσικό οδοστρωτήρα των ξένων γλωσσών. Γιατί, όταν
ο Έλληνας ράφτης και η Ελληνίδα κομμώτρια της συνοικίας μας αυτοαποκαλούνται «Tailor
Μιχάλης» και «Coiffures Λίτσα», απευθυνόμενοι προφανώς σε μας τους Έλληνες συμπολίτες
και πελάτες τους, κι όταν διασχίζοντας πολλούς δρόμους πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών
ακόμη έχεις συχνά την υποψία πως κατοικείς σε χώρα με άλλη γλώσσα, τότε δεν μπορεί παρά να
είσαι «ώριμος» να δεχτείς αδιαμαρτύρητα κάθε ξένη λέξη που σου «σερβίρεται», και μάλιστα σε
«δέσμες»:
σε –μαν μπίζνεζμαν σπόρτσμαν ρέκορντμαν
σόουμαν λάισμαν κάμεραμαν
μπάρμαν μπούμαν σούπερμαν

ή σε –άζ μασάζ τονάζ φιξάζ

μοντάζ σπικάζ μιράζ
ρεπορτάζ κολάζ μιξάζ
[…] Ήδη χρησιμοποιήσαμε προθέσεις σε επιρρηματική χρήση: είσαι «ιν», είσαι «άουτ»· και
σύνθετα ακόμη, του «στιλ»: σινεμάδες, drive in, σταρ-σίστεμ και φαστ-φουντ ― ή, επί το
ελληνικότερο, φαστφουντάδικο.
Γιώργος Mπαμπινιώτης, Eλληνική Γλώσσα. Παρελθόν ― Παρόν ― Mέλλον, εκδ.
Gutenberg, 1994

Kείμενο 3: H αφομοιωτική δύναμη της ελληνικής

Κι ωστόσο… ας μην ξεχνάμε πως πάμπολλες λέξεις της άλλοτε «αγνής και άφθαρτης»
ελληνικής γλώσσας δεν είναι καν… ελληνικές. Ας μην ξεχνάμε πως η «από τριών χιλιάδων
ετών» γλώσσα μας έχει υιοθετήσει κατά καιρούς χιλιάδες λέξεις απ’ όλες τις γλώσσες του γύρω
κόσμου ― απ’ τα περσικά, τα φοινικικά, τα εβραϊκά, τα λατινικά, τα σλάβικα, τα αρβανίτικα, τα
ιταλικά, τα τουρκικά, τα αραβικά και, τους τελευταίους δύο αιώνες, απ’ τα γαλλικά, τ’ αγγλικά,

10
τα γερμανικά… Όλες αυτές τις λέξεις η γλώσσα μας τις αφομοίωσε, τις εξελλήνισε, τις έκανε
σάρκα της. Τόσο που, σήμερα, δύσκολα θα πίστευε κανένας πως ο περιπόθητος «παράδεισος»
λ.χ. είναι περσικός, η αγνή «περιστερά» σημιτική, ο καταχθόνιος «σατανάς» εβραϊκός ή η
«κούνια» που μας κούνησε λατινική…
Αυτές οι στρατιές λέξεων, παλιών και νέων, αλλοίωσαν ως ένα σημείο την ελληνική γλώσσα,
αλλά δεν την έφθειραν. Θόλωσαν την «αττική καθαρότητά» της, αλλά και την πλούτισαν
λεξιλογικά κι εκφραστικά, επειδή ανταποκρίνονταν στις συνθήκες και στις ανάγκες της κάθε
εποχής. Δεν είναι δυνατό να χάσει ούτε την «προσωπικότητά» της, ούτε την «αρμονία» της,
ακόμα και αν αρκετοί ανησυχούν μήπως αυτό συμβεί.
Mάριος Πλωρίτης, Tέχνη, γλώσσα και εξουσία, εκδ. Kαστανιώτη, 1997

Α1. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

1. Σε ποιο θέμα αναφέρονται τα κείμενα 1,2 και 3;

2. Η σημασία που έχει η γλωσσομάθεια, το να έχει μάθει κανείς και να ξέρει πλάι στη δική του
μια ή περισσότερες ξένες γλώσσες, και η ανάγκη να γίνει αυτό, στα χρόνια προπάντων που
ετοιμάζεται για τη ζωή, είναι τόσο μεγάλη, σχεδόν αυτονόητη…
Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη που σας δίνεται; Να υποστηρίξετε την άποψή σας με
δύο (2) δικά σας επιχειρήματα.
3. Ο Μάριος Πλωρίτης στο κείμενο 3 δε φαίνεται να συμμερίζεται τις ανησυχίες του Γιώργου
Μπαμπινιώτη για την γλώσσα μας και διατυπώνει μια άλλη άποψη. Ποια είναι αυτή; Με ποια
στοιχεία στηρίζει / αιτιολογεί την άποψή του;

Α2. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΜΟΡΦΗΣ

1. Να εντοπίσετε στη 2η παράγραφο του κειμένου 2, τρεις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες
συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους και να εξηγήσετε τι δηλώνουν.
2. Η λέξη πηγή του κειμένου 1 μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλές σημασίες. Να εξηγήσετε
τη σημασία που έχει στο κείμενο και να γράψετε άλλες δύο φράσεις όπου η ίδια λέξη έχει
διαφορετική σημασία.

11
Α3. Μορφοσυντακτικά Φαινόμενα

1. Αν προσέξουμε την ιδιοτυπία της ξένης γλώσσας και μελετήσουμε την εθνικής της λογοτεχνία,
μας φέρνει σε επαφή με τη σκέψη του λαού της.
Να αναγνωρίσετε α) το είδος των προτάσεων που υπάρχουν στην πιο πάνω περίοδο λόγου και β)
να αναγνωρίσετε τον τρόπο σύνδεσης των προτάσεων.
2. Να αναγνωρίσετε στην τελευταία παράγραφο του κειμένου 3 μια περίοδο λόγου όπου
υπάρχει παρατακτική και υποτακτική σύνδεση προτάσεων και να υπογραμμίσετε τους
παρατακτικούς και υποτακτικούς συνδέσμους.
3. Να εντοπίσετε στο κείμενο 3 μία δευτερεύουσα ειδική, μία δευτερεύουσα βουλητική και μία
δευτερεύουσα ενδοιαστική και να γράψετε το ρήμα από το οποίο εξαρτάται , καθώς και το
συντακτικό τους ρόλο.

Α4. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

1. Να γράψετε τις αντίστοιχες ελληνικές λέξεις των ξένων λέξεων:

μοντάζ – ρεπορτάζ- κολάζ - μιξάζ

12
13