Temat: Siły bezwładności.

Obejrzyj doświadczenia dotyczące sił bezwładności:

https://www.youtube.com/watch?v=i2rg5EEwQaI

Przeanalizuj wyjaśnienia zjawiska działania sił bezwładności:

a. w ruchu prostoliniowym
https://www.youtube.com/watch?v=yHePfTnMLbY
b. po okręgu
https://www.youtube.com/watch?v=0iO_d_dDMWw

Zapoznaj się z materiałem zawartym w rozdziale 11 podręcznika.

Przykład z rozwiązaniem.
Doświadczenie z ruchem po okręgu w płaszczyźnie pionowej wiaderka wypełnionego wodą i zawieszonego na
sznurku.

Wiaderko wypełnione wodą o masie mw=0,4 kg, porusza się po okręgu o promieniu r=0.7 m w płaszczyźnie pio-
nowej. Oblicz:
a. minimalną prędkość liniową i częstotliwość obrotów ( liczbę obrotów na sekundę), przy której woda nie
wyleje się z wiaderka w najwyższym punkcie toru ruchu,
b. siłę wytrzymałości sznurka, aby przy powyższej prędkości nie uległ zerwaniu.

Dane:

mw=0,4 kg,
r=0.7 m

Szukane:
vmin=?, fmin=?, Rmin=? – siła wytrzymałości sznurka.

Rozwiązanie:

Ad. a. W najwyższym punkcie toru ruchu wiaderka, warunek a. określony w zadaniu przedstawia schematycznie
rys. 1.
Ciężar ⃗⃗⃗
𝑄 wiaderka z wodą równoważony jest przeciwnie skierowaną siłą bezwładności – siłą odśrodkową ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗
𝐹𝑜𝑑ś𝑟. .
 ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗
𝑄 = −𝐹 𝑜𝑑ś𝑟. – wektorowo,

Fodśr. =Q – skalarnie.
2
mw vmin
= mw g
r
2
vmin = gr
𝐯𝐦𝐢𝐧 = √𝐠𝐫

podstawiając dane, mamy:

m
vmin = √gr = √9,81 ∗ 0,7 = 2,62[ s ]

Chcąc wyznaczyć częstotliwość – liczbę obrotów na sekundę korzystamy ze wzoru definicyjnego na prędkość li-
niową i dalej uwzględniając warunki zadania mamy:

∆s 2πr
vmin = = = 2πrfmin
∆t T
𝐯𝐦𝐢𝐧
𝐟𝐦𝐢𝐧 = 𝟐𝛑𝐫
,

po podstawieniu danych mamy:

m
vmin 2,62 s 1
fmin = 2πr
= 2∗3,14∗0,7
≅ 0,6[ m = s = Hz].

Odp. 1: Aby był spełniony warunek zapisany w treści zadania, minimalna prędkość liniowa wiaderka w najwyż-
m obr
szym punkcie toru musi być równa vmin =2,62[ s ], a liczba obrotów fmin ≅ 0,6 [ s ] ≈ 3obr. w ciągu 5 sekund.

Ad. b.

Analizując warunek b zadania, intuicyjnie możemy wskazać, iż największą wartość wypadkowej sił działających
na wiaderko będzie miała miejsce w najniższym punkcie toru. W punkcie tym siła wypadkowa działająca na wia-
derko będzie wektorową sumą siły odśrodkowej i ciężaru wiaderka - ⃗⃗⃗⃗
𝑁 = ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗
𝐹𝑜𝑑ś𝑟. + 𝑄 ⃗ , siłę tę nazywamy siłą nacią-
gu sznurka.
Z III zasady dynamiki Newtona mamy: sile naciągu sznurka przeciwdziała siła reakcji sznurka 𝑅⃗, którą będziemy
utożsamiali z siłą jego wytrzymałości – rys 2.
Zapisując wektorowo, mamy: 𝑅⃗ = - 𝑁
⃗ ;

𝐹𝑜𝑑ś𝑟. + ⃗⃗⃗
𝑅⃗ = - ( ⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗⃗ 𝑄 ),
skalarnie:
𝑅 = 𝐹𝑜𝑑ś𝑟. + 𝑄.
2
Zapisując powyższe równanie w sposób jawny i korzystając z wyznaczonego wcześniej wzoru na vmin , mamy:

mw v2min v2min gr
R= r
+ mw g = mw ( r
+ 𝑔) = mw ( r + 𝑔) = 2mw 𝑔

Ostatecznie:

R = 𝟐𝐦𝐰 𝒈 – dwukrotny ciężar wiaderka,

Po podstawieniu danych, mamy:

R = 2mw 𝑔 = 2 ∗ 0,4 ∗ 9,81 = 𝟕, 𝟖𝟓 [𝐍].

Odp. b. Siła wytrzymałości sznurka, na którym zawieszone jest poruszające się po okręgu wiadro musi spełniać
warunek: 𝑅 ≥ 7,85[𝑁].

Rozwiąż i zapisz rozwiązania w zeszycie zadań: 3 i 4 ze str. 96 podręcznika.