1

पालकांनी काळानुसार बदलायला हवे!

शालेय शशक्षण पद्ध्धतद्धती्धत त काकाळानानुसार बदल ल हदल हो्धतदल हो आल हे े कत के किंबल हाना ा झालेला आल हे . मात्र या प्रणालरणालीशद्धती शनगे कनिगडि्धत

अनुसलेला घटत क मल हणजेच े कविदाारयार्थी ,शशक्षत क वि पालत क याच बरदल होबर नुसे किंबे किंशंबंधि्धत घटत क ल हे त काकाळानानुसार बदल्धताना

े कदनुस्धत नाल हरणाली्धत.आपले सवि्धततःचे ्धतेच जाने े कविचार माे किंनिगडि्धताना े कदनुस्धत आल हे्धत .जर या बदलणाऱया त काकाळानानुसार

पालत क,शशक्षत क वि नुसे किंबे किंशंबंधि्धताे किंचद्धती े कविचार नुसरणद्धती बदललरणाली ्धतर े कविदाारयार्थ्यांचा मल हणजेच राेच राषाचा े कवित कानुस ल हा शनशिकास हा निश्चि्धत

ल हदल होणार आल हे.

यानुसाठी आपण ारदल होराे किंनद्धती ारदल होनिगडिे किं त काकाळानानुसार मागे विकाळून पाे कल हले किं पाे कल हजे.देशाला सविा्धते किंतय शमकाळाले ्धते १९४७ नुसालरणाली

आशण प्रग्धतद्धतीचद्धती विाटचाल नुसारू ा झालरणाली.ल हे अगदरणाली खरे आल हे .पण आज शाकाळाे किंशाकाळाे किं्धतून पाे कल हले किं ्धतर े कविदाारयार्थ्यांचा

शशैक्षशणत क दजादर्जा खालाविलेला आल हे अनुसे किंच शचत्र आपणाला े कदनुस्धते किं .मालाे किंना शशस्धत नाल हरणाली.अभ्यानुसाचे किं विेनिगडि

नाल हरणाली.नुसारखद्धती टरणाली.व्ल हरणाली पाल ह्धता्धत.खेकाळ्धता्धत .अशा चचादर्जा ऐत कायला ये्धता्धत.या बाबद्धतीे किंनुसाठी े कविचार मे किंारन ल हदल होणे

आविशयत क आल हे ,े कविचार ल हदल हो्धतदल होय नुसाद्धा मात्र बदल त काय ल हदल हो्धत नाल हरणाली.याला त कारण एत कच आजार त ककाळलेला

आल हे.औषंबंधि पण माल हरणाली्धत आल हे पण ्धते घ्यायचे किं त कंबंधिद्धती आशण त कनुसे किं याचद्धती त कलपना नाल हरणाली .त्यामाकाळे आजार बकाळावि्धतच

चाललेला आल हे.

आपलया नुसमाजाचद्धती प्रवि्ृतद्धतीच अशद्धती आल हे ल हे "त काखे्धत त ककाळनुसा आशण गाविाला विकाळनुसा" यानुसाठीचा उपचार

आपलया सवि्धततः:चया जविकाळच आल हे. सवि्धततःत काल हरणाली त करणयापेक्षा इ्धतराे किंविर े कटत का त करणे आपलरणाली बाद्धद्धती ,शकद्धती विाया

घाले कविणे. आ्धता आपण नेमत के किं त काय त करायचे किं त क ज्यायदल होगे नुसमाजा्धत बदल ल हदल होईल. आपणाला ल हे माल हरणाली्धतच आल हे

त क आग लागणयानुसाठी ्धतद्धतीन गदल होषद्धतीे किंचद्धती आविशयत क्धता अनुस्धते .इे किंंबंधिन,ऑश्नुसजन वि पारेशद्धती उषण्धता ल हे ्धतद्धतीन घटत क

एत कत्र आले ्धतरच आग ्धतयार ल हदल हो्धते.त्याचप्रमाणे े कविदाारयार्थी जर घनिगडिविायचा अनुसेल ्धतर े कविदाारयार्थी ,शशक्षत क वि पालत क

ल हे ्धतद्धतीन घटत क जर एत कत्र आले ्धतर शनशिकास हा निश्चि्धत बदल घनिगडिणार.े कविदाारयार्थी घनिगडिे कविणे े कल ह नुसविदर्जासविद्धती जबाबदाररणाली फक

शशक्षत काे किंचद्धतीच ननुसून पालत काे किंचद्धती पण आल हे.

या नुसाठी पालत काे किंनद्धती त काय त केले पाे कल हजे या े कविषयद्धती ारदल होनिगडिे पालत काे किंनद्धती जरा भू्धतत काकाळा्धत निगडिदल होत काविाविे आपला जनम

त कदल होणत्या नुसालरणाली ा झाला .त्या त काकाळा्धतद्धतील नुसमाज व्यविसारा,प्रग्धतद्धती याचा आढाविा घ्याविा .लक्षा्धत अनुसे येईल त क

प्रग्धतद्धती फारशद्धती ा झालेलरणाली नव्ल ह्धतद्धती टरणाली .व्ल हरणाली ल हा प्रत कार नव्ल ह्धताच मग आपण शाकाळा त कशद्धती शशत कलदल हो .आपले आई विनिगडिद्धतील

आपलयाला अभ्यानुस त करा अनुसे मल हण्धत ल हदल हो्धते त का? आपला े कदनक्रम त काय ल हदल हो्धता.मनदल होरे किंजनाचद्धती नुसांबंधिने ल हदल हो्धतद्धती त काय ?

शाकाळाे किं्धतून विाे कषदर्जात क सनेल हनुसे किंमेलन व्ल हायचद्धती त का? लदल होत काचा प्रश्धतनुसाद त कनुसा ल हदल हो्धता .त्या ने किं्धतर आपलया त काकाळा्धत टरणाली.व्ल हरणाली
2

त केव्ल हा आला त्या ने किं्धतर बद्दल त काय ा झाला .आपण ज्या विगादर्जा्धत शशत क्धत ल हदल हो्धतदल हो त्या विगादर्जा्धतद्धतील आपले विगदर्जा बे किंंबंधिू भशगनद्धती

त्याविेकाळद्धती त काय त कर्धत आपण टरणाली.व्ल हरणाली चया आल हाररणाली गेलदल हो े कत के किंविा नाल हरणाली. ल हा आढाविा पालत काे किंनद्धती घ्याविा.

माा झे मनदल होग्धत नुसमाजा्धतद्धतील या बदलाचा े कविचार त केला .्धतर १९८५ नुसालामधये प्रत्येत क गाविाे किं्धत त गामपे किंचाय्धत

त कायादर्जालया्धत ल हा टरणाली.व्ल हरणाली आला. विेकाळ फार त कमद्धती अनुसायचा चार ्धते नुसानिगडिे चार ्धतानुस फक ्धतररणालील हरणाली गदगर्दी व्ल हायचद्धती.ने किं्धतर

्धतद्धतीन चार विषादर्जा्धत व्ल हरणाली .नुसद्धती .आर आले. गाविदल होगाविद्धती याचद्धती नुसेंटनुसदर्जा े कदनुसू लागलरणाली मग त काय मालाे किंचद्धती चाे किंदरणाली या त काकाळा्धत

त काल हरणालीजण या प्रग्धतद्धतीचया आल हाररणाली गेले . नविनविद्धतीन शनुसनेमे बघायचे शाकाळा बानिगडिविायचद्धती नुसे किंधयात काकाळचया विेकाळद्धती पाराविर

बनुसायचे किं अन् शाकाळत कररणाली मालरणालीे किंचया छेनिगडि त काढायचया त कारण शनुसनेमाे किंनद्धती आमल हाला े कदलेले ंबंधिनिगडिे शगरविणे आविशयत क

ल हदल हो्धत. या प्रत कारा्धत जे ल हदल हो्धते ्धते आज त काय त कर्धताल हे्धत वि ज्या मालरणाली या मालाे किंचया आल हाररणाली गेलया त्याे किंचद्धती शसार्धतद्धती आज

त काय आल हे .या प्रशाे किंचद्धती उृतरे मल हणजे त्या विेकाळद्धती भरत कटलेलरणाली(टरणाली.व्ल हरणालीचया आल हाररणाली गेलेलरणाली) माले किं आज मजाररणाली त कर्धत

आल हे्धत ,्धतर मालरणालीे किंचया ल हा्धतद्धती खारपे आल हे.

मात्र ,े कल हच माले े कल ह आजचद्धती पालत क मे किंनिगडिकाळद्धती ा झालरणाली आल हे्धत .याे किंना आपलया त काकाळा्धत जे त काल हरणाली ल हदल हो्धते याचद्धती पूणर्थ्यां त कलपना

आल हे त्याचे नुसाक्षद्धतीदार ्धते सवि्धततःआल हे्धत .त काकाळाबरदल होबर ्धतद्धती आज बदललरणाली आल हे्धत.मात्र त्याे किंचया त काकाळा्धतद्धतील जानया

त कलपना आजल हरणाली ल हे आपलया मालाे किंविर लाद्धते किं आल हे्धत. मालाे किंना नुसाे किंग्धता्धत,"अरे,आमचे आई बाबा आमल हाला त कंबंधिद्धती

अभ्यानुस त कर अनुसे मल हण्धते किं नव्ल ह्धते आज आमल हरणाली ्धतामल हाला नुसविदर्जा त काल हरणाली पारवि्धतदल होय मग शशत कायला त काय ल हदल हो्धते किंय . मद्धती

शाकाळे्धत जायचदल हो ्धतेव्ल हा पाया्धत चपपल ननुसायचद्धती ,चडनिगडिद्धतीला े कठगकाळे अनुसायचद्धती दप्तरबे किंंबंधिा चद्धती े कपशविद्धती अनुसायचद्धती.

शद्धतीत क लेत का नाल हरणाली ्धतर बोंबल्धत े कफराविे किं लागले किं.

पाढे १९८५ ने किं्धतर १९९५नुसाला पयर्थ्यां्धत जर आपण त कदल होणत्याल हरणाली शाकाळेचद्धती यशदल होगाारा नुसाे किंगणारा फलत क जर नजरे

खालरणाली घा्धतला ्धतर या त काकाळा्धतद्धतील शनत काल ल हे त कमद्धती लागलेले आल हे्धत अनुसेच लक्षा्धत ये्धते .मात्र १९९५ ने किं्धतर मात्र ल हा

शनत काल विाढ्धते किं गेलेला आल हे ल हे पण जाणवि्धते.मग अचानत क अनुसा बदल त कनुसा त काय ा झाला? त कारण जाे कल हरा्धतद्धती

शल हरा्धतद्धतील गदल होषद्धती गाविा्धत आलया पास्धतत काे किंचद्धती जागा मागदर्जादशदर्जात काने घे्धतलरणाली . े कविचार त करून अभ्यानुस त करणयाचद्धती

प्रवि्ृतद्धती नुसे किंपून घदल होत का आशण ओत का ल हे ्धते किंत्र नुसारू ा झाले .शशक्षत काचे त काम अप्रत्यक्ष े करत्या त कमद्धती ा झाले . परे किं्धता े कल ह माले

खरे किंच बाे कद्धविान आल हे्धत त का सपंबंधिादर्जा पररणालीक्षेनुसाठी पात्र ठर्धता्धत त का ? मग प्रश उभा राल ह्धतदल हो ्धतदल हो मराठी भाे कषत क

मालाे किंना प्रशानुसत क य नुसेविे्धत नदल होत कररणाली लागणयाचा श्धतार े कल ह माले किं त कमद्धती त का पनिगडि्धता्धत .लेखद्धती पररणालीक्षे्धत भरघदल होनुस यश प्राप्त

त कर्धता्धत मात्र मात्र मौशखत क चाचणयाे किं्धतून नापानुस ल हदल हो्धता्धत. अनुसे त का ल हदल हो्धते याचेविर े कविचार ल हदल होणे गरजेचे आल हे.
3

यानुसाठी त काकाळाचद्धती गरज ओकाळखून आपणच या गदल होषद्धतीविर मागदर्जा त काढायला ल हविा. ्धतदल हो मल हणजे अनुसा त क , आपलया

पालत काे किंनद्धती आपलयाशद्धती त कंबंधिद्धती नुसानुसे किंविाद नुसांबंधिला नाल हरणाली .याचा अारदर्जा अनुसा नाल हरणाली त क आपणल हरणाली आपलया मालाे किंशद्धती अनुसे किंच

विागाविे किं े कत कत्येत क घरा्धतून अनुसे किं शचत्र े कदनुस्धते किं त क माले किं विे कनिगडिलाशद्धती मनमदल होत ककाळेपणाने बदल होल्धत नाल हरणाली्धत ,बदल होल्धता्धत ्धते फक

त कामापार्धते ,मात्र आई बरदल होबर विाद घाल्धत बनुस्धता्धत. पालत क मल हणून आपलरणाली जबाबदाररणाली आल हे त क आपण आपलया

पालया बरदल होबर दररदल होज नुसानुसे किंविाद नुसांबंधिला पाे कल हजे .त कारण आपलरणाली माले किं े कल हच आपलरणाली नुसे किंपृतद्धती आल हे अनुसे किं आपण

मल हण्धतदल हो मग या नुसे किंपृतद्धतीचे रक्षण वि देखभाल त करणयाचद्धती जबाबदाररणाली े कल ह आपलरणालीच नव्ल हे त का ? नुसानुसे किंविाद ल हा

त कदल होणत्याल हरणाली े कविषयाविर अनुसाविा त क ज्यायदल होगे े कविचाराे किंचद्धती देविाणघेविाण ल हदल होईल.नुसानुसे किंविादाच त कात्र मौशलय त्याचयामधये

े कवित कशनुस्धत ल हदल होईल.त कंबंधिद्धती दप्तरा्धतद्धतील विल हरणाली पाल हून त्याविर चचादर्जा त कराविद्धती.शाकाळे्धत आज नविद्धतीने किं त काय शशत कविद्धतील.,शशत कलानुस

याबाब्धत े कविचारणा त कराविद्धती.आपलया त कामाचया ंबंधित कांबंधित क चया जद्धतीविना्धत शाकाळे्धत जाऊन भेटणे श्य ननुसलयानुस

मालाचया विल हरणालीचया माधयमा्धतून शशक्षत कापयर्थ्यां्धत जाऊ शत क्धतदल हो. मालाे किंनाल हरणाली विाट्धते त क पालत क अभ्यानुसात कनिगडिे लक्ष

दे्धता्धत.पालत काे किंना अनुसे विाट्धत त क अभ्यानुसा्धतले किं मला त काय त ककाळायचे किं आल हे . मालाे किंना आपलया पालत का बद्दल आदरच

अनुस्धतदल हो आपलया पालत काला त काल हरणाली ये्धता नाल हरणाली अनुसा े कविचारल हरणाली त्याे किंचया धयानद्धतीमनद्धती ननुस्धतदल हो मग आपणच त का त कराविा

आज माले किं टरणाली.व्ल हरणाली खूप पाल ह्धता्धत.पण या त्याे किंचया नुसवियद्धतीे किं्धतून माले किं त काल हरणाली शशत क्धतच अनुस्धता्धत आपणच मल हण्धतदल हो त क

आजचद्धती े कपढरणाली खूप ल हाशार आल हे .लल हान लल हान माले किं बशघ्धतलरणाली त क आपण त्याे किंचे त कात्र मौ्धतत क
ा त कर्धतदल हो.(दनुस-याचद्धती
ा माले किं)

मग आपलयाच मालाला आपण नावि त का ठेवि्धतदल हो ? आज पाचविद्धती नुसल हाविद्धती मधये शशत कणाऱया मालाे किंना जे जान आल हे

्धते आपलया त काकाळा्धत आपलया ल हदल हो्धते किं त का उृतर नाल हरणाली अनुसे किंच शमकाळणार आल हे . मग जद्धती नुसविय मालाे किंना जास्धत आल हे

त्यामाकाळे त्याे किंचे किं नात कनुसान त का आशण त कनुसे किं ल हदल हो्धते . आपण सवि्धततः:ला प्रश े कविचारून पल हा ल हरणाली माले किं े कत के किंविा आपण टरणाली .व्ल हरणाली

पाल ह्धतदल हो मल हणजे नेमत के त काय त कर्धतदल हो ,मनदल होरे किंजन अनुसे किंच ना.त क सवि्धततःला त्या पात्रा्धत ल हरविून घे्धतदल हो. त्याचया बरदल होबर

ल हनुसायचे किं,रनिगडिायचे किं,रागाविायचे किं अशा भाविनामय व्ल हायचे किं. ल हेच त कर्धतदल हो ना आपण ल हकाळूल हकाळू या पात्रा्धत ल हरविून

जाणयाचद्धती नुसवियच लाग्धते ्धतद्धती एखादा व्यनुसनानुसारखद्धती लाइट ननुसलरणाली त क ल हरणाली माले किं बेचशैन ल हदल हो्धता्धत त काठेल हरणाली लक्ष लाग्धत

नाल हरणाली.खेकाळ्धता्धत मात्र लाइट आलयाचा आने किंद त्याे किंना जास्धत ल हदल हो्धतदल हो अनुसे लक्षा्धत ये्धते . मग याे किंना या व्यनुसना पानुसून

परावि्ृत त कनुसे त करायचे ल हा मदल होठा प्रश आल हे .पालत क मारणे ल हा पयादर्जाय शनविनिगडि्धता्धत याने माले किं सवि्धततः:पानुसून दराविलरणाली
ा
जा्धता्धत. त्याचद्धती नुसविय मात्र बदल्धत नाल हरणाली. यानुसाठी पालत काे किंनद्धतीच पाढात कार घेणे आविशयत क आल हे .यानुसाठी मालाे किंचया

बरदल होबर बनुसून टरणाली.व्ल हरणाली पल हा मात्र मालाे किंना त्या पात्रा्धत ल हरविू देऊ नत का यानुसाठी नत ककाळ्धत पणे त्याला प्रश े कविचारा

त क ,्धतदल हो त काय त कर्धतदल होय त्याचे किं नावि त काय विगशैरे विगशैरे यामाकाळे त काय ल हदल होईल ्धतर माले किं एत कटत क टरणाली.व्ल हरणाली त कनिगडिे पाल ह्धत ल हदल हो्धतद्धती
4

्धतद्धती ्धतामचया प्रशात कनिगडिे लक्ष दे्धतद्धतील त्याचद्धती उृतरे दे्धतद्धतील . याचद्धती ्धतालना ्धतद्धती शाकाळे्धतद्धतील त कामाशद्धती त कर्धतद्धतील त क लक्ष

देऊन ऐत कले किं पाे कल हजे जनुसे आई बाबा े कविचार्धता्धत त्या प्रशाे किंचद्धती उृतरे आपण दे्धतदल होय ्धतनुसेच शाकाळे्धत शशक्षत कल हरणाली

े कविचार्धता्धत त्याे किंनाल हरणाली उ्धतर दे्धता ये्धते.े कविचार त करणयाचद्धती नुसविय जद्धती त कालबाह्य ा झालरणाली आल हे ्धतद्धती विाढेल .

ल हकाळूल हकाळू टरणाली.व्ल हरणाली पाल हणयाचद्धती नुसविय त कमद्धती ल हदल होईल.त्याला मागदर्जादशदर्जात कापेक्षा पास्धतत काे किंचे विाचन त करणयाचद्धती नुसविय

लाविा.आपण ्धतानुसन्धतानुस वि्धतदर्जामानपत्र विाचणयापेक्षा मालाे किंचया नुसमदल होर त्याचयाच दप्तरा्धतद्धतील एखादे पास्धतत क त काढू न

विाचा त क त्याला विाटेल माझया पास्धतत का्धत अनुसे त काय आल हे त क बाबा ्धते विाच्धताय्धत ्धतदल हो सवि्धततः्धते विाचेल .

पालत काे किंनद्धती सवि्धततःमधये बदल त करून पाल हाविा त काकाळाचे आपणाला ल हेच आव्ल हान आल हे .सवि्धततःनुसाठी नाल हरणाली ्धतररणाली आपलया

मालाे किंचया भे कवि्धतव्यानुसाठी आपले जानाट अनुसलेले े कविचार बाजूला ठेविून नविद्धतीने किं प्रविाल हा्धत नुसामद्धतील व्ल हायलाच ल हविे

पालकांची जबाबदार

आजचया बदलत्या नुसामाशजत क वि आशारदर्जात क पे करशसार्धतद्धतीमधये आपलया पालयात कनिगडिे दाविे श्धत्धतत के लक्ष दे्धता ये्धत

नाल हरणाली आशण बाल हेररणालील े कबघनिगडिलेलया पे करशसार्धतद्धतीमधये मालाविर जे विाईट नुसे किंसत कार ल हदल होणयाचद्धती भद्धती्धतद्धती उत्पनन ा झालरणाली आल हे.

त्यामाकाळे भाे किंबाविलेला पालत क त कारामालेनुसारखया नुसे किंसत कार त करणाारया नुसे किंसारेत कनिगडिे आशेने पाल हा्धत अनुसलयानुस त्या्धत

फारनुसे नविल नाल हरणाली.

प्रारम पालत काे किंचद्धती त क्धतदर्जाव्ये त काय आल हे्धत, याचा े कविचार पालत काे किंनद्धती त करावियानुस ल हविा. खरे ्धतर मालाे किंविर नुसे किंसत कार

त कदल होण त कर्धतदल हो? याचे उृतर पू. े कविनदल होबाजद्धतीे किंनद्धती त कारामालेचया त कायदर्जात कत्यार्थ्यांनाच े कदले आल हे. ्धते मल हण्धता्धत, ‘बालत काविर

नुसे किंसत कार त करणारे आपण त कदल होण अलब्धते गलब्धते? त कदल होण्धतद्धतील हरणाली नुसे किंसारा ल हे त काम पूणदर्जात्विाने त करू शत क्धत नाल हरणाली. मालाे किंविर

नुसे किंसत कार त करणाररणाली आईच अनुस्धते. ्धतद्धतीच मालाे किंविर नुसे किंसत कार त कर्धते आशण मूलल हरणाली नत ककाळ्धत ्धते नुसे किंसत कार उचलरणाली्धत अनुस्धते.’

नुसामाशजत क पे करशसार्धतद्धती बदल्धत अनुसलरणाली ्धतररणालील हरणाली आपल बाकाळाविर नुसे किंसत कार ल हदल होणच दृषद्धतीने आई-विे कनिगडिलाे किंनद्धती

खबरदाररणाली घेणे आविशत क आल हे. शनुसगारेट ओढणाारया आपलया विे कनिगडिलाे किंना पाल हू न छदल होटय़ा बाकाळालानुसाद्धा ददल होन बदल होटे किं

्धतोंनिगडिाशद्धती नेणयाचा मदल होल ह आविर्धत नाल हरणाली. आपले बाबा वि आई त कनुसे विाग्धता्धत, त काय त कर्धता्धत याविर लल हानगया ‘गाप्त

पदल होशलनुसाे किंचे नुस्धत्धत लक्ष अनुस्धते. बाकाळाला घररणाली ठेविून आई-विनिगडिद्धतील शनुसनेमा पाल हाविानुस जा्धत अनुसलयानुस मालाला

एखादेविेकाळद्धती ्धतररणाली त का इचछा ल हदल होणार नाल हरणाली? आपलयाला घरा्धत ठेविून दर रे कविविाररणाली आई-बाबा शनुसनेमाला जा्धता्धत
5

याचा राग छदल होटरणाली रेखा आपलया लल हानशा शचत्रत कले्धतून प्रगट त कर्धते. आपल‘शनुसगारेट ओढणे विा या गदल होषद्धतीचा

मेकाळ मालाे किंचया मना्धतच बनुसू शत क्धत नाल हरणाली. शनषपाप जद्धतीविाला खरे खदल होटे त काल हरणालीच नुसमज्धत ननुस्धते. त्याला खदल होटे

बदल होलायला े कत के किंविा आचरण त कराविायला आई वि विनिगडिद्धतीलच अप्रत्क्ष शशत कवि्धत अनुस्धता्धत. मालानुसमदल होर आई-विनिगडिद्धतील भाे किंनिगडिू

लागले त क , त्याचा े कविपररणाली्धत पे करणाम मालाे किंविर ा झालयाशशविाय त कनुसा राल हरणालील?

छदल होटय़ा बाकाळाचे घरा्धतद्धतील आराधय दशैवि्धत आई-विनिगडिद्धतील अनुस्धता्धत. जगा्धत जे त काल हरणाली जान आल हे ्धते आपलया

आई-विे कनिगडिलाे किंचयाच जविकाळ आल हे, अशद्धती त्याचद्धती गदल होनिगडि नुसमजू्धत ा झालेलरणाली अनुस्धते. या शचमात कलयाने शाकाळे्धत पे कल हले

पाऊल टात कले मल हणजे त्याचया शचमात कलया जद्धतीविना्धत श्धतनुसररणाली जानद्धती व्यकद्धती प्रविेश त कररणाली्धत अनुस्धते. ्धतद्धती मल हणजे त्याचे

शशक्षत क अगर शशशक्षत का. या श्धतघाे किंचया विररणालील त्याे किंचया शन निषेचया भाविनेला ्धतनिगडिा पनिगडिू न देणयाचद्धती खबरदाररणाली

पालत काे किंनद्धती घ्याविानुस घ्यावियानुस ल हविद्धती.

मालाे किंचया नुसे किंसत कारक्षम विया्धत जे नुसे किंसत कार अगर विकाळण मालाे किंना शमकाळ्धते त्याचद्धतीच नुसदल होब्धत त्याला जद्धतीविना्धत

शमकाळ्धत अनुस्धते. आशण ल हरणाली त्याला शमकाळणाररणाली नुसदल होब्धत मालाला यदल होगय मागादर्जाविर ठेविणयाचया दृषद्धतीने उपयदल होगद्धती पनिगडि्धते.

आई-विे कनिगडिलाे किंविर अशंबंधित क जबाबदाररणाली पनिगडि्धते ्धतद्धती आपलया मालाचया जद्धतीविनाचे विकाळण नुसानुसे किंसत क््धत त करणयाचद्धती. यानुसाठी

त्याे किंनद्धती पद्ध्धतशद्धतीर प्रयत्न त केले पाे कल हजे्धत वि त कष घे्धतले पाे कल हजे्धत. मालाे किंना विकाळण लाविणाररणाली पे करशसार्धतद्धती बाल हेरून

उत्पनन त करणयाचा आपण े कत क्धतद्धतील हरणाली प्रयत्न त केला ्धतररणाली आई वि दायद्धतीमंबंधिद्धतील फरत क त्यामधये अनुस्धतदल होच . आजचया या

नुसामाशजत क पे करशसार्धतद्धती्धत ्धतर पालत काे किंविररणालील ल हरणाली जबाबदाररणाली अशंबंधित क विाढलरणाली आल हे आशण त्याला पालत काे किंनद्धतीच ्धतोंनिगडि

े कदले पाे कल हजे.

उदाचया ारदल होर नागे करत काे किंचे जद्धतीविन घनिगडिे कविणयाचे त कायदर्जा आपलयाला त करावियाचे आल हे. याचद्धती जाणद्धतीवि आई-

विे कनिगडिलाे किंनद्धती नुस्धत्धत बाकाळगलयानुस त्याे किंचया पाढे मालाचया नुसे किंसत काराचया बाब्धतद्धती्धत येणाररणाली नुसमसया फारशद्धती भेनिगडिनुसाविणार

नाल हरणाली. पालत काे किंनद्धती ल हे लक्षा्धत ठेविाविे त क , आपलया बाकाळाचद्धती जनिगडिणघनिगडिण त करणयाचे त कायदर्जा प्रामाखयाने त्याे किंनद्धतीच

त करावियाचे आल हे.
6

पालकांन , तुमचया पालयाला समजन घया !

प्रत्येत क मा्धताे कपत्याचया आपलया मालाे किंत कनिगडिून बारयाच अपेक्षा अनुस्धता्धत आशण ्धते नुसाल हशजत कल हरणाली आल हे; पण

त्याच विेकाळेला आपलया मालाे किंचया क्षम्धतेे कविषयद्धती आपण अविास्धतवि अपेक्षा ्धतर ठेवि्धत नाल हरणाली ना, याचाल हरणाली े कविचार त कराविा

लाग्धतदल हो. या मयादर्जादाे किंचे यदल होगय ्धते भान ठेविले नाल हरणाली, ्धतर मा्धताे कपत्याे किंचया आत काे किंक्षा या मालाे किंना न पेलणारे ओा झे

बन्धते. प्रस्धतू्धत लेखा्धत े कविदाारयार्थ्यांचया मानशनुसत क नुसमसयाे किंे कविषयद्धती आशण त्याविर पालत काे किंनद्धती त करावियाचद्धती उपाययदल होजना

याे किंे कविषयद्धती ऊल हापदल होल ह त केला आल हे.

१. पालकांचया अपेका आआण आणि मुलांची तारांबळ !

मालाला शाकाळे्धत घा्धतले मल हणजे त्याने अभ्यानुसा्धत आघानिगडिद्धतीविरच अनुसले पाे कल हजे, अनुसा पालत काे किंचा आत गल ह

अनुस्धतदल हो. माझया मालाने अभ्यानुसानुसल ह खेकाळा्धतल हरणाली अव्विल अनुसले पाे कल हजे. त्याला एखादरणाली त कला आलरणाली पाे कल हजे.

पालत काे किंचया अपेक्षाे किंचे ओा झे नुसे किंप्धत नाल हरणाली. ्धते पेल्धताे किंना मालाे किंचद्धती चाे किंगलरणालीच ्धताराे किंबकाळ उनिगडि्धते. आपले मूल विगादर्जा्धत इ्धतर

मालाे किंचया ्धतालने्धतच मागे पनिगडि्धते, अनुसे लक्षा्धत आलयाविर पालत काे किंना ंबंधि्त का बनुस्धतदल हो. मग प्रशन पनिगडि्धतदल हो ‘आमल हरणाली ददल होघे

्धतर े कत क्धतद्धती ल हाशार आल हदल हो्धत. मग आमचा मालगा मठठ त कनुसा अनुसेल ? नुसाधया नुसाधया प्रशनाे किंचद्धती उृतरे देणे त्याला त का

जम्धत नाल हरणाली ?’ याविर ‘ल हा नुसगकाळा त्याचा ल हटटरणालीपणा अनुसेल. न्त क च शाकाळे्धत न जाणयाचद्धती त कारण शदल होंबंधि्धतदल होय ्धतदल हो

!’, अशा नुसे किंविादाे किंचया फशैररणाली ा झनिगडिू लाग्धता्धत.

२. शालेय वयात आणशकणयाशी संबंआणधित मुलांचया समसया !

मालाे किंचया शालेय विया्धत शशत कणयाशद्धती नुसे किंबे किंशंबंधि्धत मालाे किंना अनुसलेलया नुसमसयाे किंचद्धती माे कल ह्धतद्धती पाढरणालीलप्रमाणे !

२ अ. सपेआणसफफिक लआणन्निंग फग डिसअसअ‍ॅफबआणलिट (फवआणशष्ट आणशक आणि ण नयनता)

7

शाकाळे्धत त काल हरणाली माले अभ्यानुसा्धत मागे पनिगडि्धत अनुसलयाचे शनदशदर्जानानुस ये्धते. त काल हरणाली े कविशशष गदल होषद्धती नुसमजून

घेणया्धत या मालाे किंना विारे किंविार अनिगडिचणद्धती ये्धता्धत. अशा मालाे किंना एखादे त काम त करायला े कदलयानुस त्याे किंना त्या

त कामानुसाठी इ्धतर मालाे किंपेक्षा अशंबंधित क विेकाळ लाग्धतदल हो. विगादर्जा्धत लक्ष एत कात ग त करणे त्याे किंना त कठीण जा्धते. त्याच त्याच चात का

ल हरणाली माले पानतःपानल हा त कर्धता्धत. विाचन त कर्धताे किंना विरचया ओकाळद्धती्धतले े कत के किंविा खालचया ओकाळद्धती्धतले शबद न विाचणयानुसारखया

या चात का अनुस्धता्धत. ्धतोंनिगडिद्धती नुसाे किंशग्धतलेले विा्य े कत के किंविा शबद शले कल हणे त्याे किंचयानुसाठी अविघनिगडिच अनुस्धते . गशण्धताचद्धती शचनल हे

नुसमजणे जनिगडि जा्धते. त काल हरणाली नुसूचना नुसलगपणे त केलयानुस त्यानानुसार त क््धतद्धती त करणे त्याे किंना जनिगडि जा्धते. शालेय मालाे किंमधये

अशा प्रत कारचद्धती लक्षणे े कदनुस्धत अनुसलयानुस त्याला ‘सपेशनुसे कफत क लशनर्थ्यांग े कनिगडिनुसअंग डिसअ‍ॅे कबशलटरणाली’ ल हरणाली मानशनुसत क नुसमसया अनुसू

शत क्धते.

२ आ. सल लनर्नसर्न (फवदा ग्रह आणि करणयात गती अलप असलेला )

अशा मालाे किंचा बाधयाे किंत क ७० ्धते ९० चया दरमयान अनुसू शत क्धतदल हो. शाकाळे्धत शशत कणयाचया नुसे किंदभादर्जा्धत ल हरणाली माले इ्धतर

मालाे किंचया ्धतालने्धत अलप ग्धतद्धतीने शशत क्धता्धत. याे किंनाल हरणाली विगादर्जा्धत लक्ष देणयानुस आशण एत कात ग्धता नुसांबंधिणयानुस अनिगडिचणद्धती

ये्धता्धत. े कदलेले त काम पूणदर्जा त करणयानुस अशंबंधित क त काकाळ लाग्धतदल हो. अशा मालाे किंचे शले कल हणे अस्धताव्यस्धत आढकाळ्धते. शले कल ह्धताे किंना

्धतद्धती आविशयत क ननुसलेलया गदल होषद्धतील हरणाली शले कल ह्धता्धत. लेखद्धती पररणालीक्षेपेक्षा ्धतोंनिगडिद्धती पररणालीक्षे्धत त्याे किंना चाे किंगले गाण शमकाळ्धता्धत.

प्रयदल होग पररणालीक्षे्धत मात्र े कदलेलया नुसूचना त्याे किंना पर्धत नुसाे किंगाव्या लाग्धता्धत. ज्या मालाे किंना त्याे किंचया भू्धतत काकाळा्धत े कफटनुस

येणयाचा त्रानुस अनुसेल े कत के किंविा निगडिदल हो्याला मार लागलेला अनुसेल , अशा मालाला ‘सलदल हो लशनर्थ्यांग’चद्धती नुसमसया उद्भविू

शत क्धते.

२ इ. ऑफिटझम् (आतमककेंफंद्रितप आणिा)

शाकाळे्धत गेलयाविरल हरणाली त काल हरणाली माले एत कटे एत कटे रल हाणे पनुसे किं्धत त कर्धता्धत. त काणा्धतल हरणाली शमनुसकाळ्धत नाल हरणाली्धत. या मालाे किंना

इ्धतराे किंशद्धती बदल होल्धताे किंना नजर शभनिगडिविणे जम्धत नाल हरणाली. त्यामाकाळे बदल होल्धताे किंना ल हरणाली माले इत कनिगडिे श्धतत कनिगडिे बघ्धता्धत. एखादा प्रशन

े कविचारलयाविर त्याचे उृतर देणयाऐविजद्धती ल हरणाली माले श्य्धतदल हो ्धतदल होच प्रशन पानल हा उचचार्धता्धत, उदा. माा झे नावि त काय ?

अशा प्रशनाला उृतर दे्धताे किंना नावि नुसाे किंगणयाऐविजद्धती मालात कनिगडिून ‘्धताा झे नावि त काय ?’ अनुसा प्र्धतद्धतीप्रशन े कविचारला जाऊ

शत क्धतदल हो. इ्धतर मालाे किंनुसमविे्धत खेकाळ्धत अनुस्धताे किंना ल हरणाली माले सवि्धत:चद्धती खेकाळणयाचद्धती विेकाळ येणयाचद्धती विाट पाल हू शत क्धत नाल हरणाली्धत.

त्याे किंना त्याे किंचया नाविाने ल हात क मारलयानुस प्रत्येत क विेकाळेला ्धतद्धती ल हात केला ओ दे्धत नाल हरणाली्धत . या मालाे किंना निगडिदल होकाळे शमचत कविणे,

खाे किंदे उनिगडिे कविणे, े कविशशष विस्धतू े किंचा विानुस घेण,े अशा प्रत कारचया नुसवियद्धती अनुसू शत क्धता्धत. या नुसमसयेने त गस्धत अनुसलेलरणाली
8

माले विगादर्जा्धतद्धतील त्याे किंचया बनुसणयाचया जागेे कविषयद्धती त कमालरणालीचे ल हटटरणाली अनुस्धता्धत. विगादर्जा्धत ल हरणाली माले ्धतदल होच ्धतदल होच प्रशन पानल हा

े कविचारणयाचद्धती े कत के किंविा चाललेलया मादाे किंशद्धती नुसे किंबे किंशंबंधि्धत ननुसलेला प्रशन े कविचारणयाचद्धती श्य्धता अनुस्धते . त्यामाकाळे

शशक्षत काे किंचया े कत के किंविा इ्धतर मालाे किंचया मना्धत चाललेलया त कामा्धत अनिगडिारकाळा शनमादर्जाण ल हदल हो्धत अनुसलयाचद्धती भाविना शनमादर्जाण

ल हदल होऊ शत क्धते.

२ ई. ल आण्हजन (अलप दृष्टी)

शाकाळे्धत त काल हरणाली माले फळयाविर शले कल हलेले नद्धतीट े कदनुस्धत ननुसलयामाकाळे अभ्यानुसा्धत मागे पनिगडि्धत अनुस्धता्धत. या

मालाे किंना ‘लदल हो शव्ल हजन’, ल हरणाली नुसमसया अनुसू शत क्धते. त काल हरणाली मालाे किंना पे कल हलया बात काविर बनुसूनल हरणाली नद्धतीट े कदनुस्धत नाल हरणाली.

शालेय विया्धत मालाे किंमधये ल हरणाली लक्षणे े कदनुस्धत अनुसलयानुस त्याला ‘लदल हो शव्ल हजन’ मल हणजे दृषद्धती अलप अनुसलयाचद्धती नुसमसया

अनुसू शत क्धते.

३. मुलांना य गय मागर्नदशर्नन हवे !

मला अमात क एत क नुसमसया आल हे, अनुसे मूल सवि्धत:चया ्धतोंनिगडिाने शनशशच्धतपणे नुसाे किंग्धत अनुस्धते ! त्याचया नुसमसया

ओकाळखाव्या लाग्धता्धत. पालत काे किंना आशण माखय मल हणजे शाकाळे्धतद्धतील शशक्षत काे किंना अनुसलरणालीच एखादरणाली नुसमसया मल हणजे

‘आपले मूल नुसविदर्जानुसांबंधिारण (नॉमदर्जाल) नाल हरणाली’, अनुसे माकाळद्धतीच नुसमजू नये. शेविटरणाली ‘नॉमदर्जाल’ आशण ‘अंग डिसअ‍ॅबनॉमदर्जाल’ या

नुसे किंत कलपनाल हरणाली आपणच शनषत कारण शनुसद्ध त कर्धत अनुस्धतदल हो ! आपलया मालाचया त काल हरणाली े कविशेष गरजा आल हे्धत, ल हे या

पालत काे किंनद्धती लक्षा्धत घेणे आविशयत क आल हे. यदल होगय मागदर्जादशदर्जान शमकाळालयानुस ल हरणाली माले त काठेल हरणाली मागे पनिगडि्धत नाल हरणाली्धत. विेकाळेविर

घे्धतलेला विशैदत क य ्धतजाे किंचा नुसलला आशण यदल होगय नुसमापदेशन ल हेल हरणाली मल ही महतविाचे ठर्धते.’

संकलक – शीमती रे शमा भाईप, आणचफकतसालयीन मानसशास्त्रज, आणजलहा रुग आणिालय, आणसंधिुदुगर्न.

आदशर्न पालक
पालकतवाची ्याखया
जदल हो सवि्धततःचया मालाला त्याचया्धतद्धतील ददल होष घालविून त्याचया्धत नुसद
ा ण आणणयानुसाठी नुसाल हाठी साहायय त कर्धतदल हो, ्धतदल होच
खरा पालत क. नुसधयाचद्धती पालत काचद्धती व्याखया त काय ? जास्धतद्धती्धतजास्धत मल हागनिगडिे त कपनिगडिे घेणे, त्याे किंना ल हविे ्धते खायला

देणे आशण मल हागडया शशत कविणद्धतीविगादर्जाला पाठविले त क , याे किंचे त क्धतदर्जाव्य नुसे किंपले. याने आपण आपलया मालाला भदल होगद्धती

बनवि्धत आल हदल हो्धत. भदल होगाचया आंबंधिाराने अनेत क े कवित कार जनम घे्धता्धत. भदल होगद्धती व्यकद्धती अनेत क ददल होषाे किंना जनम दे्धते. ्धतर

त्यागद्धती व्यकद्धती नुसद

ा णाे किंना जनम दे्धते. ्धतेव्ल हा पालत काे किंनद्धती अे किं्धतमादर्जाख ल हदल होऊन े कविचार त करायला ल हविा त क , मद्धती मालाला
9

खरदल होखररणालीचे शशक्षण दे्धत आल हे त का ? ‘एखादा शजविाला नुसद

ा णद्धती त करून त्याचे जद्धतीविन आने किंदरणाली त करणे’, ल हाच
पालत काचा ंबंधिमदर्जा आल हे.

आनंद पालकच आनंद फपढ घग डिव शकत अस आणिे

आने किंदरणाली पालत कच आने किंदरणाली े कपढरणाली घनिगडिविू शत क्धतदल हो. पालयाविर नुसे किंसत कार त करणयानुसाठी पालत क आशण पालय

याे किंचया्धत नुसानुसे किंविाद अनुसायला ल हविा. सवि्धततः ्धतणाविमाक अनुसलेले पालत कच आपलया मालाे किंना ्धतणाविमाक जद्धतीविन

जगायला शशत कविू शत क्धता्धत. आपलया पालयाशद्धती नुसानुसे किंविाद नुसांबंधिू शत क्धता्धत. मालाे किंना ्धतणाविा्धत अनुसणाारया पालत काे किंशद्धती

नुसे किंविाद त कराविानुसा विाट्धत नाल हरणाली. त्याे किंना नुसाचणाारया नविद्धतीन त कलपना, े कविचार आशण सवि्धततःचया नुसमसया ्धतणावित गस्धत

अनुसणाारया पालत काला नुसाे किंगाव्याशा विाट्धत नाल हरणाली; मल हणून प्रारम पालत क सवि्धततः ्धतणाविमाक अनुसायला ल हविा.

पालकांचया मनावर ता आणि येणयामागील कार आणिे

३ अ. सतत भतकाळात रहा आणिे : नुस्धत्धत भू्धतत काकाळा्धत विाविरणारे पालत क मालाे किंशद्धती नुसे किंविाद नुसांबंधिू शत क्धत
नाल हरणाली्धत. माले नुस्धत्धत वि्धतदर्जामानत काकाळा्धत जग्धता्धत; मल हणून ्धतद्धती नुस्धत्धत आने किंदरणाली अनुस्धता्धत. आपण आपलया जद्धतीविना्धत

घनिगडिलेले अनेत क प्रनुसे किंग आशण घटना नुस्धत्धत आठवि्धत रल हा्धतदल हो. ‘शेजाारयाशद्धती घनिगडिलेला प्रनुसे किंग’, ‘नुसानुसूबाई विाईट

बदल होललया’, ‘त कायादर्जालया्धत अशंबंधित काररणाली बदल होलले’, या े कविचाराे किंचे ओा झे बल हा्धतेत कजण विल हा्धत अनुस्धता्धत. नुसल हाशजत कच माले

त काल हरणाली नुसाे किंग्धत अनुस्धतद्धतील, ्धतर आपण त्याे किंचे े कविचार ऐत कणयाचया शसार्धतद्धती्धत ननुस्धतदल हो. ्धतेव्ल हा आपण नुस्धत्धत

वि्धतदर्जामानत काकाळा्धत रल हायला शशत कले पाे कल हजे. आपण भू्धतत काकाळाचया े कविचारा्धत विाविर्धत अनुसलयाने माले आशण आपण

याे किंचया्धत नुसानुसे किंविाद ल हदल होऊ शत क्धत नाल हरणाली.

३आ. नकारातमक ब ल आणिे : ‘्धताला त काल हरणाली ये्धत नाल हरणाली, ्धताा झा त काल हरणाली उपयदल होग नाल हरणाली’, अशा नत कारात्मत क
बदल होलणयाने मालाे किंचया मनाविर घावि ल हदल हो्धता्धत. एत क विेकाळ सारूलदेल हाविर त केलेले घावि भरून शनघ्धता्धत; पण शजविाचया

मनाविर ा झालेले घावि आपण भरून त काढू शत क्धत नाल हरणाली. ्धतेव्ल हा मालाे किंशद्धती बदल होल्धताे किंना नुस्धत्धत नुसत कारात्मत क बदल होलायला ल हविे.

आपलया बदल होलणया्धतून मालाे किंना प्रदल होत्नुसाल हन शमकाळायला ल हविे.

३ इ. सवततःचया चुका मुलांसम र माण नय न कर आणिे : सवि्धततःचया चात का मानय त केलयाने मनाविरचा ्धताण
अलप ल हदल हो्धतदल हो. मालाे किंचया मना्धत आपलयाे कविषयद्धती आदराचे सारान शनमादर्जाण ल हदल हो्धते. आपले पाल हून मालेल हरणाली प्रामाशणत कपणे

चात का मानय त करायला शशत क्धता्धत. आपण चूत क लपविलरणाली, ्धतर प्रारम आपलया मनाविर ्धताण ये्धतदल हो. मालाे किंना आपलया

नुसविदर्जा चात का त ककाळ्धता्धत. ‘बाबा आशण आई सवि्धततःचया चात का मानय त कर्धत नाल हरणाली्धत, मग मद्धती त का त कराव्या्धत’, अनुसे त्याे किंना
10

विाटू लाग्धते. त्यामाकाळे पालत क आशण माले याे किंचया्धत नुसूकम-दररणाली शनमादर्जाण ल हदल हो्धते.

३ ई. मुलांचे सतत द ष पहा आणिे : मालाे किंमंबंधिद्धतील ददल होष नुस्धत्धत पाे कल हलयाने आपलया मनाविर ्धताण ये्धतदल हो.
आपण मालाे किंचे गाण पल हाविे्धत आशण त्याे किंचे त कात्र मौ्धतत क
ा त कराविे. पयादर्जायाने माले सवि्धततःचे ददल होष सविद्धतीत कारून ्धते

घालविणयानुसाठी प्रयत्न त कर्धता्धत; पण बरेच पालत क मालाे किंना नुस्धत्धत ददल होषच दाखवि्धता्धत. ‘मालाे किंचे नुस्धत्धत ददल होषच पल हाणे

– ्धतणावि आशण मालाे किंचे नुस्धत्धत गाण पल हाणे – आने किंद’, ल हे नुसूत्र आचरणा्धत आणले, ्धतर ्धताण नयून ल हदल होणयानुस

नुसाल हाठी साहायय ल हदल हो्धते.

३ उ. सवततःची प्रआणतमा जपत ब ल आणिे : पालत क व्यविल हारा्धतद्धतील त्याे किंचया पदाला शचत कटू न बदल होल्धता्धत. ्धते सवि्धततःला
े कविनुसर्धत नाल हरणाली्धत. ‘मद्धती आंबंधिाशनत क विशैद आल हे’, ‘मद्धती अशभये किं्धता आल हे’ े कत के किंविा ‘मद्धती अशंबंधित काररणाली आल हे’, ल हरणाली प्रश्धतमा जाग््धत

ठेविून बदल होलणयाने पालत क आशण माले याे किंचया्धत नुसानुसे किंविाद त कदापद्धती ल हदल होणार नाल हरणाली. उलट पालत काे किंना ्धताण ये्धतदल हो आशण

माले ऐत क्धत नाल हरणाली्धत. ‘पालत क’ या भूशमत के्धत येऊन मालाे किंशद्धती नुसल हज्धतेने बदल होलायला ल हविे. ‘व्यविल हारा्धतद्धतील प्रश्धतमा ठेविून

बदल होलणे – ्धताण आशण मालाे किंचा पालत क मल हणून बदल होलणे – आने किंद’, ल हे नुसूत्र लक्षा्धत ठेविायला ल हविे.

३ ऊ. अआणधिकारवा आणिीने ब ल आणिे : आपण मालाे किंशद्धती बदल होल्धताे किंना अशंबंधित कारविाणद्धतीने बदल होललदल हो, ्धतर त्याे किंना ्धताण
ये्धतदल हो. मालाे किंना आपले बदल होलणे आविनिगडि्धत नाल हरणाली. अशंबंधित कारापेक्षा आपण त्याे किंचयाशद्धती प्रेमाने बदल होलायला ल हविे . आपणाला

सवि्धततःलाल हरणाली त कदल होणद्धती एखादरणाली गदल होष अशंबंधित कारविाणद्धतीने नुसाे किंशग्धतलरणाली, ्धतर ्धतद्धती सविद्धतीत काराविद्धतीशद्धती विाट्धत नाल हरणाली. ्धतनुसेच ल हे आल हे.

‘आशंबंधित कारविाणद्धतीने बदल होलणे – ्धतणावि आशण प्रेमाने बदल होलणे – आने किंद’, ल हे नुसूत्र आचरणा्धत आणायला ल हविे.

३ ए. ‘मुलांमधये ईशर ततव आहे’ , असा फवचार न कर आणिे : ‘प्रत्येत क माला्धत देवि आल हे’, याचद्धती
जाणद्धतीवि ठेविून नुसे किंविाद नुसांबंधिायला ल हविा. माला्धतद्धतील ईश्वररणाली ्धती महतविाचा आदर त करूनच बदल होलाविे. मद्धती ‘व्यकद्धतीशद्धती बदल होल्धत

ननुसून ्धती महतविाशद्धती बदल होल्धत आल हे’, अनुसा नुस्धत्धत े कविचार त केला, ्धतर मालाे किंशद्धती नुसल हज नुसे किंविाद ल हदल होईल आशण ्धतणावि द रू

ल हदल होईल. त्यानुसाठी ‘व्यकद्धती मल हणून बदल होलणे – ्धतणावि आशण ईश्वररणाली ्धती महतविाशद्धती बदल होलणे – आने किंद’, या नुसूत्रात कनिगडिे नुस्धत्धत

लक्ष ठेविायला ल हविे.

३ ऐ. ‘्यकी आणततकया प्रकाती’ , हे ततव समजन ्यवहार न कर आणिे : पालत काे किंनदल हो, व्यकद्धती श्धत्धत्या
प्रत क््धतद्धती आल हे्धत. आपलया मालाचद्धती प्रत क््धतद्धती त कदल होण्धतद्धती आल हे, त्याचद्धती आविनिगडि, त कावि्धत, शाररणालीे करत क आशण मानशनुसत क क्षम्धता

या नुसविार्थ्यांचा े कविचार पालत काे किंनद्धती त करायला ल हविा. सपंबंधिादर्जावि्ृतद्धती आशण नुसमाजा्धतद्धतील सवि्धततःचद्धती प्रश्धतमा याे किंननुस
ा ार त काल हरणाली

पालत क मालाे किंशद्धती व्यविल हार त कर्धता्धत. पयादर्जायाने माले आशण पालत क याे किंचया्धत ्धतणावि शनमादर्जाण ल हदल हो्धतदल हो. अनुसे ल हदल होऊ नये,

यात के कर्धता ‘मालाचद्धती प्रत क््धतद्धती नुसमजून नुसे किंविाद – आने किंद आशण मालाचद्धती प्रत क््धतद्धती नुसमजून न घे्धता नुसे किंविाद – ्धतणावि’, ल हे

नुसूत्र लक्षा्धत ठेविणे आविशयत क आल हे.

11

३ ओ. समजावन न सांग आणिे : मालाे किंना प्रत्येत क गदल होष नुसमजाविूनच नुसाे किंगाविद्धती. नुसम मल हणजे मालाे किंचया
स्धतराला जाऊन नुसाे किंगणे. मालगा पे कल हलरणाली्धत अनुसेल, ्धतर पालत काे किंनद्धती त्याचया स्धतराला येऊन नुसे किंविाद नुसांबंधिाविा. यामाकाळे

माले आपले ऐत क्धता्धत; पण पालत क सवि्धततःचयाच स्धतराविर रल हा्धता्धत. त्यामाकाळे माले ऐत क्धत नाल हरणाली्धत. पालत काे किंचया

अल हे किंत कारामाकाळे अनुसे घनिगडि्धते. ‘मालाे किंचया स्धतराला येऊन बदल होलणे – आने किंद आशण सवि्धततःचया स्धतराला राल हू न बदल होलणे –

्धतणावि’, ल हे नुसूत्र आचरणा्धत आणले, ्धतर ्धतणावि नयून ल हदल हो्धतदल हो.

३ औ. मुलांशी संवाद नस आणिे : नुसधया मालाे किंचया नुसमसया ऐत कून घेणारे त कदल होणद्धतीच ननुस्धते. पालत क मल हण्धता्धत,
‘आमल हाला त कामे आल हे्धत’, ्धतर शशक्षत क मल हण्धता्धत, ‘आमल हाला आमचा अभ्यानुसक्रम पूणदर्जा त करायचा आल हे.’ पयादर्जायाने
आज मालाे किंचद्धती फार मदल होठी मानशनुसत क त कोंनिगडिद्धती ा झालरणाली आल हे. त्यामाकाळे पालत काे किंे कविषयद्धती मालाे किंचया मना्धत आदर आशण
े कविश्वानुस राे कल हला नाल हरणाली. मग माले ऐत क्धत नाल हरणाली्धत; मल हणून पालत काे किंचया मनाविर ्धताण ये्धतदल हो. अनात्र मौपचाे करत क बदल होललयामाकाळे
मने जाकाळ्धता्धत. यात के कर्धता मालाे किंशद्धती प्रश्धते कदन १५ शमशनटे अनात्र मौपचाे करत क बदल होलणे आविशयत क आल हे. या्धतून माले मदल होत ककाळद्धती
ल हदल हो्धता्धत. ‘प्रश्धते कदन मालाे किंशद्धती १५ शमशनटाे किंचे अनात्र मौपचाे करत क बदल होलणे – आने किंद आशण प्रश्धते कदन अनात्र मौपचाे करत क बशैठत क
ननुसणे – ्धतणावि’, ल हे नुसूत्र लक्षा्धत घेऊन त्याप्रमाणे विागलयानुस पालत क मालाे किंशद्धती चाे किंगलया प्रत कारे नुसे किंविाद नुसांबंधिू
शत क्धता्धत.
३ अं. अपेका कर आणिे : आपण मालाे किंत कनिगडिून अपेक्षा ठेविून व्यविल हार त कर्धत अनुसू, ्धतर मालाे किंना आपले बदल होलणे
आविनिगडि्धत नाल हरणाली. त्याे किंचया्धत अल हे किं अलप अनुसलयामाकाळे त्याे किंना अपेक्षेचद्धती सपे किंदने त ककाळ्धता्धत. आपण शनरपेक्षपणे त्याे किंचयाशद्धती
व्यविल हार त कराविा. जेारे शनरपेक्ष्धता आल हे, ्धतेारेच प्रेम आल हे. ‘मल हा्धतारपणद्धती मालगा माा झा नुसाे किंभाकाळ त कररणालील.
नुसमाजा्धतद्धतील माा झद्धती प्धत े कटत के कविल आशण विाढे कविल’, अशद्धती अपेक्षा त करणयापेक्षा ‘देवि माा झा नुसाे किंभाकाळ त कररणालील’, अनुसा
े कविचार त करणे यदल होगय ठरेल; त कारण ‘अपेक्षा त करून व्यविल हार – ्धतणावि आशण शनरपेक्षपणे व्यविल हार – आने किंद.’
पालत काे किंनदल हो, विररणालील नुसविदर्जा नुसूत्रे त क््धतद्धती्धत आणलयाने किं्धतर आपण आने किंदरणाली ल हदल होऊ. पयादर्जायाने आपण नुसानुसे किंसत काे कर्धत
े कपढरणाली घनिगडिविू शत कू.

पालत काे किंनदल हो, आंबंधिाशनत क ्धते किंत्रजानाचा विापर राेच राष आशण मानवि्धतांबंधिमदर्जा त कायादर्जानुसाठी त करा अन् मालाे किंविर चाे किंगले

नुसे किंसत कार त करून आदशदर्जा े कपढरणाली घनिगडिविा !

आजचद्धती े कपढरणाली नुसे किंगणत क, टंग डिसअ‍ॅब, समाटदर्जा फदल होन इत्यादरणाली आंबंधिाशनत क उपत करणाे किंचया आल हाररणाली इ्धतत क गेलेलरणाली आल हे त क ,

त्याे किंना विाचन, गायन, मशैदानद्धती खेकाळ आशण त्या माधयमा्धतून े कवित कशनुस्धत ल हदल होणाररणाली बाद्धद्धती, घनिगडिणारे मन अन् शररणालीर

याे किंचे मल ही महतविच राे कल हलेले नाल हरणाली.नुसानुसे किंसत काे कर्धत आशण राेच राषप्रेमद्धती बालत क घनिगडिविणे, ्धतनुसेच त्याे किंचयाविर नुसे किंसत कार त करणे,

ल हेल हरणाली त्यामाकाळे त कठीण ा झाले आल हे. ल हरणाली पे करशसार्धतद्धती पालटणयानुसाठीचे उपाय त ककाळाविे्धत , यानुसाठीच आंबंधिाशनत क

उपत करणाे किंचया विापराचे दषपे करणाम,

ा पालत काे किंनद्धती घ्यावियाचद्धती त काकाळजद्धती आशण मालाे किंना नुसे किंसत कारक्षम त करणयाचे मल ही महतवि
12

याे किंे कविषयद्धती नुसाचविलेलरणाली नुसूत्रे…

१. आंबंधिाशनत क ्धते किंत्रजानाचया आल हाररणाली जाऊन त्याे किंचे दषा पे करणाम भदल होगणाररणाली नुसधयाचद्धती े कपढरणाली

१ अ. ‘फेनुसबूत क’, ‘शटविटर’, ‘व्ल हॉटनुस अंग डिसअ‍ॅप’ याे किंचया आल हाररणाली गेलयामाकाळे विाचनानुस विेकाळ ननुसणाररणाली आजचद्धती माले :

मागद्धतील े कपढयाे किंचया मालाे किंविर नुसा्धतत्याने विाचनाचे मल ही महतवि े कबे किंबविले जा्धत अनुसे. पे करणाम्धततः नुसे किं्धतचे करत्रे, ्धतनुसेच

क्राे किं्धतद्धतीत कारत काे किंचया आशण अनय चाे किंगलया नुसे किंसत कार त करणाारया गदल होषद्धती विाचना्धत येऊन त्याे किंचाच मालाे किंचद्धती पाढरणालील प्रग्धतद्धती

ल हदल होणयानुस ल हा्धतभार लाग्धत अनुसे; परे किं्धता आ्धता ‘फेनुसबूत क’, ‘शटविटर’, ‘व्ल हॉटनुस अंग डिसअ‍ॅप’ नुसारखया े कविे कविंबंधि अंग डिसअ‍ॅपनुसमाकाळे

मालाे किंना त गे किंारविाचन त करणयानुस उनुसे किं्धतच नाल हरणाली, अनुसे ा झाले आल हे.

१ आ. जानाजदर्जान त करणयापेक्षा इत कनिगडिचद्धती माे कल ह्धतद्धती श्धतत कनिगडिे घेणे आशण गाण शमकाळविणे, यानुसाठीच प्रयत्न त करणारे

नुसधयाचे े कविदाारयार्थी : नुसधया शाकाळा आशण मल हाे कविदालये याे किंमधये त कराविे लागणारे े कविे कविंबंधि प्रत कलपल हरणाली ‘नुसायबर

त कंग डिसअ‍ॅफे’मधये जाऊन विेगविेगळया नुसे किंत के्धतसारकाळाे किंविरून माे कल ह्धतद्धती शदल होंबंधिून पूणदर्जा ल हदल हो्धता्धत. अनेत काे किंचया नुसे किंदभादर्जा्धत जानाजदर्जान

त करणयापेक्षा त केविकाळ इत कनिगडिचद्धती माे कल ह्धतद्धती श्धतत कनिगडिे घेणे आशण गाण शमकाळविणे, अनुसे घनिगडि्धत अनुसलयाचे लक्षा्धत ये्धत आल हे.

१ इ. े कविे कविंबंधि ‘अंग डिसअ‍ॅपनुस’विररणालील माे कल ह्धतद्धती एत कमेत काे किंना पाठवि्धताे किंना ्धतद्धती नद्धतीट विाचलेलरणाली ननुसलयाने मालाे किंना गे किंभद्धतीर प्रनुसे किंगाे किंना

नुसामदल होरे जाविे लागणे : बल हा्धताे किंश मालाे किंचे विाचन या े कविे कविंबंधि अंग डिसअ‍ॅपनुस आशण नुसे किंत के्धतसारकाळे याे किंविरचेच अनुस्धते . ‘व्ल हॉटनुस

अंग डिसअ‍ॅप’ आशण ‘ल हाईत क’विर आलेलरणाली माे कल ह्धतद्धती, छायाशचत्र े कत के किंविा चलशत्चत्रे (शव्ल हनिगडिद्धतीओे) इ्धतर शमत्राे किंना पाठविणे अन्

त्याे किंचयात कनिगडिून त कात्र मौ्धतत क

ा त करविून घेणे, याे किं्धतच ल हरणाली मे किंनिगडिकाळद्धती खाश रल हा्धता्धत. बारयाच विेकाळा या अंग डिसअ‍ॅपनुसविररणालील माे कल ह्धतद्धती नद्धतीट
पाे कल हलरणालीनुसद्ध
ा ा जा्धत नाल हरणाली. त्यामाकाळे अनेत क गे किंभद्धतीर प्रनुसे किंगाे किंना नुसामदल होरे जाविे लाग्धते. ल हे नुसविदर्जा शनय्धतत काशलत काे किं्धतून छापून
येणाारया वि्ृताे किंमधये आपण विाच्धतच आल हदल हो्धत.

१ ई. लल हान माले वि्धतदर्जामानपत्र विाच्धत ननुसणे आशण नुसे किंसत कार त करणारे त कायदर्जाक्रम नुसधयाचया े कपढरणालीला आविनिगडि्धत ननुसणे :

‘प्रश्धते कदन नुसत काकाळद्धती येणारे वि्धतदर्जामानपत्र े कत क्धतद्धती माले विाच्धता्धत ?’, याचा अभ्यानुस त केलयानुसल हरणाली आपणानुस त ककाळू शत केल

त क , ल हरणाली नुसे किंखया ल हा्धताचया बदल होटाविर मदल होजणयाइ्धतत क आल हे. मधये किं्धतररणाली प्रविानुसा्धत एत क े कविदेशद्धती छायाशचत्रत कार भेटला

ल हदल हो्धता. त्याने े कविचारले, “भार्धता्धत शनय्धतत काशलत काे किंचद्धती शसार्धतद्धती त काय आल हे ? अमेे करत का आशण फाननुस येारेल हरणाली े कप्रे किंट

शमनिगडिद्धतीया आ्धता निगडिबघाईला आलयानुसारखद्धती ा झालरणाली आल हे. माा झद्धती मालेल हरणाली वि्ृतपत्रे विाच्धत नाल हरणाली्धत. दरू शचत्रविाणद्धतीविररणालील

े कल हे किंनुसत क त कायदर्जाक्रम पल हा्धता्धत. प्रेमभाविना आशण नुसे किंसत कार अनुसलेले त कायदर्जाक्रम नुसधयाचया े कपढरणालीला आविनिगडि्धतच नाल हरणाली्धत.”

ल हरणाली शसार्धतद्धती त केविकाळ े कविदेशा्धतच नाल हरणाली, ्धतर आपलया देशा्धतल हरणाली आ्धता पालत काे किंना नुस्धताविू लागलरणाली आल हे. भेद एविढाच
13

त क , ्धतेारे विाचन आशण दरू शचत्रविाणद्धतीविररणालील चाे किंगले त कायदर्जाक्रम ल हा प्रत कार गा े किंनिगडिाकाळून ठेविलयानुसारखा ा झाला अनुसेल, ्धतर

‘आपलयात कनिगडिे त्याचा आरे किंभ आल हे’, अनुसे आपण मल हणू शत क्धतदल हो.

१ उ. े कदविनुसभर त काना्धत ‘इअर फदल होन’ घालून आंबंधिाशनत क गाणद्धती ऐत कलयाने ल हदल होणाारया दषा पे करणाे किंमापानुसून अनशभज

अनुसलेलरणाली आजचद्धती माले : नुसे किंगणत क आशण भ्रमणभाष याे किंविरच नुसविदर्जा नुसदल होयद्धती उपलबंबंधि अनुसलयाने मालाे किंना पेटरणाली, ्धतबला

आशण ्धते किंबदल होरा इत्यादरणाली विादाे किंचद्धती ओकाळख ल हरणाली ्धतोंनिगडिओकाळखच अनुस्धते . पूणदर्जाविेकाळ त काना्धत ‘इअरफदल होन’ घालून आंबंधिाशनत क

गाणद्धती ऐत कणया्धतच त्याे किंचा विेकाळ जा्धतदल हो. या विादाे किंचा ल हदल होणारा पे करणाम आशण सपे किंदनशाासाचा ्धते अभ्यानुस ्धतररणाली त कंबंधिद्धती

त करणार ? बरे किं, ्धते ऐत क्धता्धत, ्धते नुसे किंगद्धती्धत ्धतररणाली त काय त कर्धते ? ्धतर त्याे किंचया्धतद्धतील आशण आनुसपानुसचया विा्धताविरणा्धतद्धतील

रज-्धतम विाढवि्धते; परे किं्धता याचेल हरणाली शशक्षण ननुसलयाने मालाे किंना ल हे त ककाळ्धतच नाल हरणाली.

१ ऊ. शाकाळा, अभ्यानुस आशण शशत कविणद्धती याे किं्धतच मालाे किंचा अशंबंधित क विेकाळ जा्धत अनुसणे अन् मशैदानद्धती खेकाळाे किंचद्धती जागा

नुसे किंगणत क य खेकाळाे किंनद्धती घे्धतलेलरणाली अनुसणे : खेकाळाचया नुसे किंदभादर्जा्धत मल हणाविे, ्धतर मशैदानद्धती खेकाळ मागे पनिगडिू लागलयानुसारखे

विाट्धता्धत आशण त्याला त कदाशच्धत् अनुसे त कारणल हरणाली े कदले जाऊ शत क्धते त क , ा झपाटयाने ल हदल होणारे शल हररणालीत करण आशण

त्यामाकाळे विाढणारे त कााँे कक्रटरणालीत करण. मालाे किंचे आजचे विेकाळापत्रत क इ्धतत के व्यस्धत अनुस्धते त क , त्याे किंचद्धती शसार्धतद्धती त केविकाळ

सपंबंधिर्धे्धतद्धतील घदल होडयाे किंनुसारखद्धती ा झालरणाली आल हे. शाकाळा, अभ्यानुस आशण शशत कविणद्धती याे किं्धतच अशंबंधित क विेकाळ जा्धत अनुसलयाने

शमकाळणाारया े करत कामया विेकाळे्धत नुसे किंगणत क य खेकाळाे किं्धतच ्धते गा े किं्धतून रल हा्धता्धत. त्यामाकाळेल हरणाली मशैदानद्धती खेकाळ मागे पनिगडिले आल हे्धत.

२. आंबंधिाशनत क ्धते किंत्रजानाचा यदल होगय विापर त करायला शशत कविणारे मागदर्जादशदर्जात क देणे , ल हरणाली त काकाळाचद्धती आविशयत क्धता अनुसणे

‘आज त काकाळ पालटला आल हे. आपलरणाली े कविचारनुसरणद्धतीनुसद्ध

ा ा पालटलरणाली पाे कल हजे. ‘आंबंधिाशनत क उपत करणाे किंचा चाे किंगला
उपयदल होग त कनुसा त कराविा ?’, ल हे टरणालीत का त करणाारयाे किंना ठाऊत क नाल हरणाली’, अनुसे त काल हरणाली ्धतारात कशार्धत नुसमाजनुसांबंधिारत क

मल हण्धतद्धतील; परे किं्धता या पालटत्या त काकाळा्धतद्धतील े कपढरणालीनुसद्ध

ा ा श्धत्धतत क च प्रगलभ, बाद्धद्धतीमान आशण चाणाक्ष आल हे, यात कनिगडिे

आपण दल
ा दर्जाक्ष त करायला नत कदल हो. मालाे किंना यदल होगय मागदर्जादशदर्जान त करून या उपत करणाे किंचा यदल होगय उपयदल होग शशत कविणारे
मागदर्जादशदर्जात क, ्धतनुसेच े कदशादशदर्जात क आज आपलयाला त्याे किंना दायला ल हविे्धत. त केविकाळ े कविचारनुसरणद्धती पालटू न आपलयाला

नुसमाज घनिगडिवि्धता येऊ शत कणार नाल हरणाली.

३. मालाे किंचया मना्धत राेच राष अन् मानवि्धतांबंधिमदर्जा प्रेमाचद्धती ज्यदल हो्धत नुस्धत्धत ्धतेवि्धत ठेविणे , ल हे पालत काे किंचे त क्धतदर्जाव्य अनुसणे

लल हान माले ल हरणाली ओलया मा्धतद्धतीचया गदल होळयानुसारखद्धती अनुस्धता्धत. त्याे किंना घनिगडिविू, ्धतशद्धती ्धतद्धती घनिगडि्धता्धत. ‘त्याे किंना

घनिगडिविणयानुसाठी आंबंधिद्धती सवि्धततःला घनिगडिायला, मल हणजे पालटायला ल हविे’, ल हे पालत काे किंनद्धती जाणायला ल हविे. त केविकाळ शाकाळा

आशण मल हाे कविदालये याे किं्धतद्धतील शशक्षत काे किंविर अविले किंबून न रल हा्धता प्रत्येत क पालत कानेच आपलया मालानुसाठी ा झटले
14

पाे कल हजे. त्याचा शशक्षत क, शमत्र आशण मागदर्जादशदर्जात क बनले पाे कल हजे. शाकाळा आशण मल हाे कविदालये याे किं्धतद्धतील शशक्षत क ल हे

राेच राष अन् मानवि्धतांबंधिमदर्जा प्रेमाचे बद्धतीजारदल होपण त कर्धतद्धतील ; परे किं्धता त्याचयामधये राेच राष आशण मानवि्धतांबंधिमदर्जा प्रेमाचद्धती ज्यदल हो्धत

नुस्धत्धत ्धतेवि्धत ठेविायला, त्याचया्धतद्धतील गाणाे किंचा े कवित कानुस त करून त्याचा उपयदल होग यदल होगय प्रत कारे त करविून घेणयानुसाठी

पालत कच ल हविे्धत.

४. नुसमाजा्धत एत क त कनिगडिे व्याविल हाे करत क प्रग्धतद्धती त करणारे पालत क आशण द नुस
ा ररणालीत कनिगडिे मालाला आज खायला त काय देऊ ?
या े कविविे किंचने्धत अनुसणारा पालत क अशद्धती ददल होन टदल होत के पल हावियानुस शमकाळणे

्धतनुसे पल हा्धता आज बल हा्धताे किंश पालत क ल हे चाे किंगला शशैक्षशणत क दजादर्जा अनुसलेले आल हे्धत. शल हररणाली भागा्धतद्धतील आई-विनिगडिद्धतील

ददल होघेल हरणाली नदल होत कररणालीशनशमृत घराबाल हेर अनुस्धता्धत, ्धतनुसेच नदल होत कररणाली नाल हरणाली; परे किं्धता त काल हरणालीनुसे शल हरा्धतद्धतील पालत काे किंप्रमाणे विागणारे

गाविात कनिगडिद्धतील पालत क आपण पाल हू शत क्धतदल हो. एत के किंदे कर्धत नुसमाजाचे राल हणद्धतीमान चाे किंगले ा झाले आल हे , ्धतररणालील हरणाली नुसमाजा्धतद्धतील

एत का भागा्धत व्याविल हाे करत क प्रग्धतद्धती, पशैनुसे शमकाळविणे आशण ्धते सवि्धततःचया नुसाखानुसाठी व्यय त करणे अनुसे सविरूप पल हायला

शमकाळ्धते, ्धतर दनुसार

ा या े कठत काणद्धती शशक्षण अन् नुसे किंसत कार याे किंपेक्षा ‘मालाला आज खायला त काय देऊ ?’ या े कविविे किंचने्धत
अनुसणारा पालत कल हरणाली े कदनुस्धतदल हो.

५ पालकांनी आधिुआणनक उपकर आणिांचया संदभार्नत सवततःत काह पालिट केलयाने मुलांवरह तयाचा चांगला

पफर आणिाम ह आणिे : अनेत क शाकाळा, मल हाे कविदालये आशण खाजगद्धती शशत कविणद्धतीविगदर्जा याे किंचा या नुसविदर्जा उपक्रमाे किंनुस उसफू ्धतदर्जा
नुसल हभाग अन् पाे कठे किंबा अनुस्धतदल हो. ल हे े कविशेष आशण स्धतात्य आल हे. या नुसविदर्जा उपक्रमाे किंचया माधयमा्धतून त केविकाळ पालयाे किंविरच

नुसे किंसत कार ल हदल हो्धत नाल हरणाली्धत, ्धतर ‘आपण सवि्धततःला पालटायला ल हविे’, याचद्धती पालत काे किंनाल हरणाली जाणद्धतीवि ल हदल होऊ लागलरणाली आल हे.

अशाच त काल हरणाली पालत काे किंनद्धती आंबंधिाशनत क उपत करणाे किंचया विापरा्धत सवि्धततः्धत त काल हरणाली पालट त केले आशण त्यामाकाळे मालाे किंविरल हरणाली

त्याचा चाे किंगला पे करणाम ा झाला. याचद्धती त काल हरणाली उदाल हरणे पाढे े कदलरणाली आल हे्धत.

१. ‘व्ल हॉटनुस अंग डिसअ‍ॅप’विर शमत्र गटाे किंत कनिगडिून येणारे नुसे किंदेश मालाे किंचया विाचना्धत येणार नाल हरणाली्धत, याचद्धती त काकाळजद्धती घेणे

२. अशा प्रत कारचया गटाे किंमधये सवि्धततःचा नुसल हभाग बे किंद त करणे अारविा गटा्धतद्धतील शमत्राे किंनाल हरणाली ‘आपलया नुसे किंदेशाे किंचा स्धतर

त कनुसा ल हविा ?’ याचद्धती जाणद्धतीवि त करून देणे

३. नुसे किंगणत क, भ्रमणभाष इत्यादरणालीे किंचा विापर आविशयत क श्धत्धतत काच त करणे आशण विेकाळ अन् पशैनुसे याे किंचद्धती बच्धत त करून ्धतदल हो

विेकाळ मालाे किंविर चाे किंगले नुसे किंसत कार त करणयानुसाठी देणे

४. ‘नुसे किंगणत क आशण भ्रमणभाष याे किंचा विापर राेच राष अन् मानवि्धतांबंधिमदर्जा त कायादर्जानुसाठी त कनुसा त कराविा ?’ ल हे सवि्धततः शशत कणे

अन् माले वियाने मदल होठी अनुसलयानुस त्याे किंनाल हरणाली शशत कविणे

५ इ. पालत काे किंनद्धती त केलेलया प्रयत्नाे किंमकाळ

ा े घरा्धतद्धतील ्धतणावि नयून ल हदल होऊन मालाे किंमधये देश आशण मानवि्धतांबंधिमदर्जा याे किंे कविषयद्धती
15

अशभमान शनमादर्जाण त करणे नुसल हज श्य ल हदल होऊ लागणे : ल हे पालट त केलयाने खरदल होखरच पालत काे किंना त कात्र मौटा े किंे कबत क ्धतणावि

नयून ल हदल होऊन आपनुसा्धतद्धतील प्रेम विाढलयाचे जाणविले, ्धतनुसेच े कविे कविंबंधि ंबंधिाशमदर्जात क त क््धतद्धतीे किंचा अभ्यानुस ा झालयाने त्या त क््धतद्धती

त करणे आशण मालाे किंत कनिगडिून त करून घेणे, राेच राष-ंबंधिमदर्जा याे किंे कविषयद्धती अन् क्राे किं्धतद्धतीत कारत काे किंे कविषयद्धती अशभमान शनमादर्जाण त करणारे

त कायदर्जाक्रम े कत के किंविा प्रदशदर्जान याे किंनुसाठी मालाे किंना घेऊन जाणे, े कदविाकाळद्धती्धत गनिगडि-े कत कलले बनविून त्याचद्धती माे कल ह्धतद्धती शमकाळविणयाचया

माधयमा्धतून राजे शशवि छत्रप्धतद्धतीे किंनुसारखा देवि, देश आशण ंबंधिमदर्जा याे किंे कविषयद्धती अशभमान शनमादर्जाण त करणे , ल हे नुसल हज श्य

ल हदल होऊ लागले आल हे.

पालत काे किंनदल हो, ्धतामचया पालयाला नुसमजून घ्या !पालत काे किंनदल हो, पालयाे किंना नुसानुसे किंसत काे कर्धत त करणयानुसाठी सवि्धततः शशक्षण घ्या

आशण मालाे किंनाल हरणाली दा !पालत काे किंनदल हो, मालाे किंविर राेच राषरक्षण आशण मानवि्धता ंबंधिमदर्जा याे किंचे नुसे किंसत कार त करून आदशदर्जा भाविद्धती

े कपढरणाली शनमादर्जाण त करा !

पालक मह आणिन तुमची भआणमका

“आपलयाविर प्रेम त केले किं जा्धते किंय, आपण एत का त काटा े किंबाचा भाग आल हदल हो्धत, आपणल हरणाली त काल हरणाली्धतररणाली अारदर्जापूणदर्जा त करू शत क्धतदल हो

आशण आपलया शजजानुसेला मदल होठयाे किंत कनिगडिून प्रदल होत्नुसाल हन े कदले किं जा्धते किं अनुसे किं ्धतामचया मालाला विाटणयाजदल होगे किं विा्धताविरण

्धतयार त करणया्धत जर ्धतामल हाला यश आले किं, ्धतर मालाे किंचया मेंदच
ू ा यदल होगय े कवित कानुस आपदल होआप ल हदल होईल,” अनुसे ल हाविदर्जानिगडिदर्जा
विशैदत क य मल हाे कविदालयाचे पद्धतीटर गदल होसत क गोर्स्की मल हण्धता्धत. “पालत क मल हणून आपलरणाली भूशमत का ल हरणाली मेंद्धत
ू द्धतील जे कटल प्रे कत कया
घनिगडिविून आणणयाचद्धती नव्ल हे ्धतर नुसादृढ, नुसमे किंजनुस वि नुसे किंविेदनशद्धतील मानविाे किंचा े कवित कानुस घनिगडिविून आणणयात कर्धता पदल होषत क

विा्धताविरण शनमादर्जाण त करणयाचद्धती आल हे.”

आपले मूल मदल होठे ल हदल होऊन नुसत्शद्धतील वि इ्धतराे किंबद्दल नुसल हानाभू्धतद्धती अनुसलेलरणाली व्य््धतद्धती बनलेलरणाली पाल हणे, पालत क मल हणून

्धतामचयात कर्धता े कत क्धतद्धती नुसमांबंधिानदायत क अनुसेल याचद्धती त कलपना त करा! पण ल हे सविपन नुसात कार त करायचे अनुसेल, ्धतर ्धतामल हरणाली

आपलया मालाे किंपाढे त कशाप्रत कारचा आदशदर्जा ठेवि्धता; त्याे किंचयानुसदल होब्धत ्धतामल हरणाली े कत क्धतप्धत विेकाळ घालवि्धता, त्याे किंना आपले े कविचार

वि भाविना मदल होत ककाळेपणाने नुसाे किंग्धता े कत के किंविा नाल हरणाली आशण एत क शशक्षत क या नात्याने आपलरणाली भूशमत का ्धतामल हरणाली त कशाप्रत कारे

शनभावि्धता ल हे े कविचारा्धत घ्याविे लागेल. मालाे किंमधये उपज्धतच नुसदनुसे कसद्विविेत कबाद्धद्धती अनुस्धते ल हे खरे अनुसले ्धतररणालीनुसद्ध
ा ा, माले
जनुसजशद्धती मदल होठी ल हदल हो्धता्धत ्धतनुस्धतशद्धती आईविे कनिगडिलाे किंनद्धती ल हकाळूल हकाळू त्याे किंचया मनाविर नशैश्धतत क मूलये े कबे किंबविलरणाली पाे कल हजे्धत.
16

मुलांचया ्यआणकतमतवाला आकार देणयाकरता क आणि जबाबदार?

मालाे किंचया व्यश््धतमी महतविाला आत कार देणया्धत नुसविादर्जा्धत मल ही महतविाचे यदल होगदान त कदल होणाचे अनुस्धते याे कविषयद्धती नुसे किंशदल होंबंधित काे किंचद्धती

विेगविेगकाळद्धती म्धते आल हे्धत. त्याे किंचयापशैत क त काल हरणाली अनुसे मल हण्धता्धत त क मालाे किंचया व्यश््धतमी महतविाविर त्याे किंचया नुसविे किंगडयाे किंचा प्रभावि

अनुस्धतदल हो. पण व्यविनुसायाने बाल े कवित कानुसाचया क्षेत्रा्धत अनुसलेलया निगडिॉ. टरणाली. बेररणाली बेा झलटन वि सटंग डिसअ‍ॅनलरणाली त गद्धतीनसपंग डिसअ‍ॅन

याे किंचयानानुसार, शशशाविसारेपानुसून नुसे किंविेदनशद्धतील पद्ध्धतद्धतीने मालाे किंचद्धती जदल होपानुसना त करणया्धत पालत काे किंचद्धती भूशमत काच नुसविादर्जा्धत

मल ही महतविाचद्धती मल हण्धता येईल.

ने किं्धतरचया जद्धतीविना्धत येणारे अनाभवि आशण नुसविे किंगडयाे किंमकाळ

ा े पनिगडिणारा प्रभावि या गदल होषद्धती मालाे किंचया शशशाविसारे्धतद्धतील

े कवित कानुसा्धत भर पानिगडि्धता्धत. त्यामाकाळे त काटा े किंबा्धत मालाे किंशद्धती नुसल हानाभू्धतद्धतीने वि नुसमजू्धतदारपणे विागणे मल ही महतविाचे आल हे. ्धतनुसेच

आपलया भाविनाे किंविर यशसविद्धतीे करत्या, े कविचारशद्धतीलपणे त कनुसे शनये किंत्रण त करायचे ल हे त्याे किंना शशत कविले पाे कल हजे. ज्या

मालाे किंना अशाप्रत कारचे प्रशशक्षण े कदले जा्धते ्धतद्धती नुसल हनुसा इ्धतराे किंनुसदल होब्धत नुसल हत कायादर्जाने वि नुसल हानाभू्धतद्धतीने विाग्धता्धत.

शशशाविसारेपानुसून मालाे किंना प्रशशक्षण देणयात कर्धता बरेच श्रम घ्याविे लाग्धता्धत. यशसविद्धती व्ल हायचे अनुसेल, आशण

खानुसत करून जर ्धतामल हरणाली नविद्धतीनच आईविनिगडिद्धतील बनला अनुसाल, ्धतर ्धतामचयापेक्षा जास्धत अनाभविद्धती अनुसलेलयाे किंचे

मागदर्जादशदर्जान सविद्धतीत कारून मालाे किंना नेमत के त कनुसे विाढविायचे यानुसे किंबे किंंबंधिद्धती त काल हरणाली्धतररणाली नुसानुसूत्र े कविचार त करणे शल हाणपणाचे

ठरेल. जाणत काराे किंनद्धती बाल े कवित कानुसाविर अनुसे किंखय पास्धतत के शले कल हलरणाली आल हे्धत. बरेचदा त्याे किंचया नुसललया्धतून बायबलमधये

े कदलेलया े कविशविानुसाल हदर्जा माे कल ह्धतद्धतीचे पनिगडिनुसाद उमट्धता्धत. देविाचया विचना्धतद्धतील नुसललयाचे पालन त केलयामाकाळे अनेत क

पालत काे किंना आपलया मालाे किंचे, त्याे किंचद्धती यदल होगये करत्या विाढ ल हदल होईल अशाप्रत कारे नुसे किंगदल होपन त करणयानुस मद्धत शमकाळालरणाली आल हे .

पाढरणालील व्यविल हारदल होपयदल होगद्धती नुसूचना पनिगडि्धताकाळून पाल हा.

भरभरून प्रेम ्यकत करा

माले इविलयाशा रदल होपाे किंनुसारखद्धती अनुस्धता्धत. त्याे किंचद्धती देखभाल त केलरणाली, विेकाळदल होविेकाळद्धती प्रेमकाळपणे त्याे किंचयात कनिगडिे लक्ष े कदले ्धतर ्धतद्धती
17

विाढ्धता्धत, बल हर्धता्धत. लल हानशा रदल होपाला उृतमे करत्या विाढ ल हदल होणयात कर्धता वि मूकाळ ंबंधिरणयात कर्धता पाणद्धती आशण

नुसूयदर्जाप्रत काश याे किंचद्धती गरज अनुस्धते. त्याचप्रमाणे, आईविनिगडिद्धतील आपलया मालाे किंबद्दल अनुसलेले प्रेम शबदाे किं्धतून वि त क््धतद्धतीे किं्धतून

भरभरून व्य््धत त कर्धता्धत ्धतेव्ल हा त्याे किंचया मालाे किंचद्धती मानशनुसत क वि भाविनात्मत क दृषटया उृतम विाढ ल हदल हो्धते.

“प्रद्धती्धतद्धती उनन्धतद्धती त के कर्धते.” या नुसाधयाशा विा्या्धतून बायबलमधये अगदरणाली ल हेच ्धती महतवि व्य््धत त करणया्धत आले आल हे. (१

त के करे किंारत कर ८:१) मालाे किंबद्दल भरभरून प्रेम व्य््धत त करणारे पालत क खरे पाल ह्धता, आपलया शनमादर्जाणत कत्यादर्जाचे, अारादर्जा्धत

यल हदल होविा देविाचे अनात करण त कर्धत अनुस्धता्धत. बायबलमधये नुसाे किंशग्धतले आल हे त क येशूचा बाशप्तसमा ा झाला, ्धतेव्ल हा त्याला

त्याचया े कपत्याचद्धती विाणद्धती ऐत कू आलरणाली. आशण त्या प्रनुसे किंगद्धती त्याचया े कपत्याने आपलया या पात्राबद्दल आपलरणाली नुसे किंम्धतद्धती

आशण प्रेम व्य््धत त केले. येशू ्धतेव्ल हा त काल हरणाली लल हान मूल नव्ल ह्धता, पण ्धतररणालीनुसद्ध
ा ा ्धते शबद ऐत कून त्याला े कत क्धतद्धती आने किंद
ा झाला अनुसेल!—लूत क ३:२२.

्धतामल हरणाली आपलया मालाे किंना जे प्रेम दे्धता, रात्रद्धती ा झदल होप्धताना त्याे किंना ज्या गदल होषद्धती नुसाे किंग्धता, त्याे किंचयानुसदल होब्धत लल हान मूल बनून

जे शनरशनराकाळे खेकाळ खेकाळ्धता ्धते नुसविदर्जा त्याे किंचया े कवित कानुसा्धत मल ही महतविाचा ल हा्धतभार लावि्धते . निगडिॉ. जे. फेा झर मसटनिगडिदर्जा

मल हण्धता्धत, ‘मूल जे त काल हरणाली त कर्धते, ्धतदल हो त्याचयात कर्धता एत क नविा अनाभवि अनुस्धतदल हो आशण त्याचया नुसविार्थ्यांगद्धतीण े कवित कानुसा्धत

अशा प्रत्येत क अनाभविाचे यदल होगदान अनुस्धते. जर मूल राे किंगायला लागले अनुसेल ्धतर ्धतामल हरणाली त्याला े कत क्धतप्धत प्रदल होत्नुसाल हन

दे्धता आशण त्याचया या नव्या अनाभविा्धत े कत क्धतप्धत रनुस घे्धता ल हे अत्ये किं्धत मल ही महतविाचे आल हे.’ पालत काे किंचे प्रेम वि त्याे किंनद्धती

त केलेलरणाली देखभाल याे किंमकाळ

ा े मालाे किंचया नुसे किंपूणदर्जा आयाषयाचद्धती पायाभरणद्धती ल हदल हो्धते; जबाबदार वि नुसमे किंजनुस प्रात्र मौढ मल हणून त्याे किंचा
े कवित कानुस ल हदल होऊ शत क्धतदल हो.

मुलांचे आणमत्र ्हा आआण आणि तयांना आपले फवचार कळ दा

आपलया मालाे किंचया नुसल हविानुसा्धत ्धतामल हरणाली विेकाळ घालवि्धता ्धतेव्ल हा त्याे किंचयाशद्धती ्धतामचा एत क े कविशेष बे किंंबंधि ्धतयार ल हदल हो्धतदल हो. शशविाय,

यामाकाळे माले आपले े कविचार वि भाविना चाे किंगलयाप्रत कारे व्य््धत त करणयानुस शशत क्धता्धत. मालाे किंनुसदल होब्धत अशद्धती जविकाळद्धतीत क—

घरा्धतच नव्ल हे ्धतर बाल हेरल हरणाली आशण त कदल होणत्याल हरणाली उशच्धत विेकाळद्धती अनुसणे मल ही महतविाचे आल हे अनुसे शाासविचनाे किं्धतल हरणाली नुसाे किंगणया्धत

आले आल हे.—अनाविाद ६:६, ७; ११:१८-२१.

18

मल हागडया खेकाळणयाे किंपेक्षा े कत के किंविा े कविशशष प्रत कारचया प्रशशक्षणापेक्षा आईविनिगडिद्धतील आपलया मालाे किंनुसदल होब्धत जदल हो विेकाळ

घालवि्धता्धत ्धतदल हो जास्धत मल ही महतविाचा अनुस्धतदल हो, या गदल होषद्धतीला बाल े कवित कानुस ्धतज्ज देखद्धतील दज
ा दल होरा दे्धता्धत. ज्याे किंत कर्धता
विेगकाळा खचदर्जा त कराविा लागणार नाल हरणाली अशद्धती दररदल होजचद्धती त कामे त कर्धतानाल हरणाली ्धतामल हरणाली मालाे किंनुसदल होब्धत नुसे किंविाद नुसांबंधिणयाचया नुसे किंंबंधिद्धती

शनमादर्जाण त करू शत क्धता. उदाल हरणाारदर्जा, मालाे किंना बागे्धत े कफरायला नेऊन शननुसगादर्जा्धतलया े कविे कविंबंधि गदल होषद्धतीे किंचे त्याे किंचयानुसदल होब्धत

्धतामल हरणाली शनररणालीक्षण त करू शत क्धता. अनुसे त कर्धताना त्याे किंना अारदर्जापूणदर्जा प्रशन े कविचारून त्याे किंना आपले े कविचार व्य््धत

त करणयाचे प्रदल होत्नुसाल हन ्धतामल हाला दे्धता येईल.

शाासविचनाे किं्धत मल हटले आल हे, त क “न्त्य त करणयाचा,” अारादर्जा्धत आने किंदाने बागनिगडिणयाचाल हरणाली एत क नुसमय अनुस्धतदल हो.

(उपदेशत क ३:१, ४) मदल होत ककाळेपणाने खेकाळणे ल हे मालाे किंचया बात्र मौे कद्धत क, भाविनात्मत क आशण नुसामाशजत क े कवित कानुसात कर्धता

आविशयत क आल हे. निगडिॉ. मसटनिगडिदर्जा याे किंचया म्धते ्धतर, खेकाळणे ल हे मालाे किंनुसाठी फ््धत आविशयत कच नव्ल हे, ्धतर अत्याविशयत क

आल हे. ्धते मल हण्धता्धत: “खेकाळ्धताना मालाे किंचया मेंद्धत

ू द्धतील ्धते किंशत्रत का मागार्थ्यांचा े कवित कानुस ल हदल हो्धतदल हो जेणेत करून त्याे किंना अनेत के कविंबंधि
त कायदर्जाक्षम्धता प्राप्त ल हदल हो्धता्धत.” अशा प्रत कारचया सविये किंसफू्धतदर्जा खेकाळाे किं्धत अगदरणाली नुसांबंधिद्धती खेकाळणद्धती विापरलरणाली जाऊ शत क्धता्धत,

जनुसे पाठठयाचा े करत कामा निगडिबा. मल हागडया इले्कॉशनत क खेकाळणयाे किंइ्धतत केच मालाे किंना नुसाधया घरगा्धतद्धती विस्धतू े किंबद्दलल हरणाली

त का्धतूल हल विाट्धते.*

्धतज्जाे किंचया म्धते, नुस्धत्धत त कदल होणा्धतररणाली प्रात्र मौढ व्य््धतद्धतीचया शनगराणद्धती वि मागदर्जादशदर्जानाखालरणाली, पूविदर्जाशनयदल होशज्धत खेकाळ खेकाळलयामाकाळे

मालाे किंचया त कलपत क्धतेला वि नुसजदर्जानशद्धतील्धतेला विावि शमकाळ्धत नाल हरणाली. पालत काे किंनद्धती विाजविद्धती अनुसायला ल हविे. मालाे किंना

आपलयाभदल होवि्धतद्धतीचया े कविशविाचे सवि्धततःल हून शनररणालीक्षण त करू दा; लल हाननुसल हान अनिगडिारळयाे किंना ्धतोंनिगडि देऊन आपलया

बाद्धद्धतीचया पररणालीने त्याे किंविर मा्धत त करू दा. नुसल हनुसा माले आपले मनदल होरे किंजन त करणयात कर्धता सवि्धततःल हूनच त काल हरणाली्धतररणाली शदल होंबंधिून

त काढ्धता्धत. अारादर्जा्धत, आपले मूल त काय त कर्धत आल हे, ्धते त कदल होठे खेकाळ्धत आल हे आशण त्याला त काल हरणाली इजा ्धतर ल हदल होणार नाल हरणाली

याचद्धती खात्रद्धती त करणयाचद्धती आईविे कनिगडिलाे किंचद्धती जबाबदाररणाली आल हेच .

मुलांकरता वेळ काढा

माले मदल होठेपणद्धती सविाविले किंबद्धती, नुसमजू्धतदार व्ल हाविद्धती्धत अशाे कर्धतद्धतीने त्याे किंचे नुसे किंगदल होपन वि विाढ त करणया्धत त्याे किंना प्रशशक्षण देणे

ल हे आलेच. आपलया मालाे किंना दररदल होज त काल हरणाली्धतररणाली मदल होठयाने विाचून दाखविणयात कर्धता अनेत क पालत काे किंनद्धती एत क शनशशच्धत

विेकाळ ठरविून घे्धतलरणाली आल हे. यामाकाळे नद्धतीट विागणयाबदल होलणयाबद्दल मालाे किंविर उृतम नुसे किंसत कार त करणयाचद्धती नुसे किंंबंधिद्धती शमकाळ्धते;

्धतनुसेच आपलया शनमादर्जाणत कत्यादर्जाचे े कविचार मालाे किंचया मनाविर े कबे किंबविून त्याे किंना उृतम नशैश्धतत क मूलये े कदलरणाली जाऊ शत क्धता्धत.
19

बायबल नुसाे किंग्धते त क े कविशविानुसू शशक्षत क वि नुसाविाश्धतदर्जात क अनुसणाऱया ्धतद्धतीमारयाला ‘बालपणापानुसूनच पे कवित्र शाासाचद्धती

माे कल ह्धतद्धती’ ल हदल हो्धतद्धती.—२ ्धतद्धतीमारय ३:१५.

शशशाविसारेपानुसूनच मालाे किंना विाचून दाखविणयानुस नुसारूविा्धत त केलयामाकाळे त्याे किंचया मेंद्धत
ू द्धतील अनाबे किंंबंधिनाे किंना उद्दद्धतीपन शमकाळ्धते.
मल ही महतविाचद्धती गदल होष मल हणजे मालाे किंमधये रनुस घेणाऱया प्रेमकाळ व्य््धतद्धतीने ल हे विाचन त केले पाे कल हजे. त काय विाचाविे यानुसे किंबे किंंबंधिद्धती

शशक्षणशाासाचया प्राधयाे कपत का शले किंनिगडिा नुसद्धतीगल एत क नुसूचना दे्धता्धत: “मालाे किंना आने किंददायत क विाटेल अशाप्रत कारचे” ल हे

विाचणयाचे नुसाे कल हत्य अनुसाविे. ्धतनुसेच ल हे विाचन शनयशम्धत आशण दररदल होज त्याच विेकाळद्धती त करणयाचा प्रयत्न त कराविा. यामाकाळे

मूल उत्नुसात क्धतेने त्याचद्धती विाट पाल हू लाग्धते.

शशक्षण देणया्धत शशस्धत लाविणेल हरणाली अे किं्धतभूदर्जा्धत आल हे. प्रेमकाळपणे विकाळण लाविणे ल हे लल हान मालाे किंचया े कल ह्धताचे आल हे. नद्धतीश्धतनुसूत्रे

१३:१ (NW) मल हण्धते: “बापाचद्धती शशस्धत शमकाळालयानुस पात्र नुसाज ल हदल हो्धतदल हो.” पण शशस्धत लाविणे या्धत अनेत क गदल होषद्धतीे किंचा

अे किं्धतभादर्जावि आल हे ल हे आठविणद्धती्धत अनुसू दा. उदाल हरणाारदर्जा, त कंबंधिद्धती रागविून, ्धतर त कंबंधिद्धती एखादरणाली आविनिगडिद्धतीचद्धती विस्धतू अारविा

ल ह्त कापानुसून विे किंशच्धत ठेविून े कत के किंविा इ्धतर प्रत कारचया शशक्षा देऊन चात का नुसांबंधिार्धता ये्धता्धत. याआंबंधिद्धती उललेख त केलेले निगडिॉ.

बेा झलटन मल हण्धता्धत त क शशस्धत लाविणे मल हणजे त काय, ्धतर “आपलया भाविनाे किंविर यदल होगय शनये किंत्रण त करून अशनये किंशत्र्धत

विागणूत क त कशद्धती टाकाळायचद्धती ल हे मालाे किंना शशत कविणे. चूत क त काय आशण बरदल होबर त काय यानुसे किंबे किंंबंधिद्धती शनशशच्धत मयादर्जादा घालून

े कदलया जाणयाचद्धती अपेक्षा प्रत्येत क मूल त कर्धत अनुस्धते. प्रेमाचया पाठदल होपाठ, मालाे किंना देणयाजदल होगद्धती मल ही महतविाचद्धती गदल होष

मल हणजे शशस्धत.”

्धतामल हरणाली मालाे किंना ज्या पद्ध्धतद्धतीने शशस्धत लाविू पाल ह्धता, ्धतद्धती पे करणामत कारत क आल हे े कत के किंविा नाल हरणाली ल हे ्धतामल हरणाली त कनुसे पारखू

शत क्धता? पे कल हलरणाली गदल होष मल हणजे, आपलयाला शशक्षा त का े कदलरणाली जा्धत आल हे ल हे मालाे किंना सपष नुसमजले पाे कल हजे.

मालाे किंना शशक्षा दे्धताना, आपलया आईविे कनिगडिलाे किंचे आपलयाविर प्रेम आल हे, त्याे किंना आपलरणाली त काकाळजद्धती विाट्धते याचद्धती

मालाे किंना जाणद्धतीवि ल हदल होईल अशा पद्ध्धतद्धतीने ्धतद्धती दा.

प्रयतांचे सासारर्नक ह ते ते्हा. . .

फेनिगडिने आपलया मालरणालीला अगदरणाली बालपणापानुसूनच दररदल होज रात्रद्धती ा झदल होप्धताना विाचून दाखविणयाचद्धती नुसविय लाविलरणाली.

त काल हरणाली त काकाळाने किं्धतर, त्याला लक्षा्धत आले त क श्धतने बऱयाच गदल होषद्धती ्धतोंनिगडिपाठ त केलया ल हदल होत्या आशण ्धतदल हो विाच्धत अनुस्धताना

्धतद्धती पास्धतत का्धत पाल हून यदल होगय शबद आशण ्धते त कदल होणत्या सविरा्धत उचचारायचे ल हे बरदल होबर ओकाळख्धत अनुसे . श्रिनुस यानेल हरणाली
20

आपलया मालाे किंना विाचून दाखविणयाचद्धती नुसविय नेटाने पाकाळलरणाली. ्धतदल हो शनरशनराळया प्रत कारचे नुसाे कल हत्य त्याे किंना विाचून

दाखविद्धती. माले अगदरणालीच लल हान ल हदल हो्धतद्धती ्धतेव्ल हा ्धतदल हो बायबल त काराे किंचे किं माा झे किं पास्धतत क या्धतद्धतील शचत्राे किंचा उपयदल होग त करून

त्याे किंचयाविर नशैश्धतत क आशण आधयाशत्मत क नुसे किंसत कार त कर्धत अनुसे.*

विाचनानुसदल होब्धतच, बरेच पालत क मालाे किंनुसदल होब्धत इ्धतर गदल होषद्धती त कर्धता्धत—उदाल हरणाारदर्जा, शचत्रे त काढणे, रे किंग भरणे, एखादे

विाद विाजविणे, शनरशनराळया सारकाळाे किंना, जनुसे त क प्राणद्धती नुसे किंत गल हालयाला त काटा े किंब शमकाळून भेट देणे इत्यादरणाली. मालाे किंचया

नुसे किंविेदनक्षम मनाविर यदल होगय विागणात क नुसे किंबे किंंबंधिद्धती उृतम नुसे किंसत कार त करणयानुसाठी या प्रनुसे किंगाे किंचा उपयदल होग त केला जाऊ शत क्धतदल हो.

ल हे नुसविदर्जा श्रम खरदल होखरच नुसाारदर्जात क ठर्धतद्धतील त का? शाे किं्धतद्धतीपूणदर्जा आशण नुसारशक्ष्धत अशा विा्धताविरणा्धत, आपण े कविचारा्धत

घे्धतलेलया या व्यविल हारदल होपयदल होगद्धती नुसूचनाे किंचा अविले किंब त करणयाचा प्रयत्न त करणारे पालत क, आपलया मालाे किंना नुसत कारात्मत क

े कविचार त करणारे प्रात्र मौढ बन्धताना पाल हू शत क्धतद्धतील. जद्धतीविना्धतद्धतील नुसारुविा्धतद्धतीचया विषार्थ्यां्धतच जर ्धतामल हरणाली आपलया मालाे किंमधये

े कविचार त करणयाचद्धती आशण आपले े कविचार व्य््धत त करणयाचद्धती त कात्र मौशलये शनमादर्जाण त केलरणाली ्धतर त्याे किंचे नशैश्धतत क वि आधयाशत्मत क

चे करत्र घनिगडिविणया्धत बराच ल हा्धतभार लागेल.*****

21

फवदारया्निंचा आणशककांप्रती भाव कसा असावा ?

पूवियार्थीचया त काकाळद्धती शशक्षत काे किंना गारु विा आचायदर्जा अनुसे नुसे किंबदल होंबंधि्धत अनुस्धत. गारु-शशषय परे किंपरा ल हे े कल हे किंद ा नुसे किंसत क््धतद्धतीचे अनमदल होल

विशैशशषटय आल हे. गारुपात्र मौशणदर्जामा मल हणजे गारूे किंप्र्धतद्धती त क््धतज्धता व्यक त करणयाचा े कदविनुस, गारु जनुसे शशषयाे किंना बमल हजान

दे्धता्धत, ्धतनुसे शशक्षत क मालाे किंना त्याे किंचयात कनिगडिे अनुसलेले े कविदारूपद्धती अमालय ंबंधिन दे्धता्धत. मल हणून त्याे किंचयाबद्दल त क््धतज्धता

व्यक त करणयानुसाठी शशक्षत के कदन गारुपात्र मौशणदर्जामेला नुसाजरा त करा. गारुपात्र मौशणदर्जामेला शशक्षत के कदन नुसाजरा त केलयामाकाळे

आपलया नुसे किंसत क््धतद्धतीचे ज्धतन ल हदल होईल.

जीवनाचा य गय फदशादशर्नक

शशक्षत क आपलया जद्धतीविना्धतद्धतील अजान दरू त करून व्यविल हारा्धतद्धतील अनेत क े कविषयाे किंचे जान दे्धता्धत. आपलया जद्धतीविनाचे

यदल होगय े कदशादशदर्जात क मल हणजे शशक्षत क ल हदल होय. आपण त्याे किंचा प्रश्धते कदन आदरच त करायला ल हविा. आजचा े कदविनुस ल हा

शशक्षत काे किंप्र्धतद्धती त क््धतज्धता व्यक त करणयाचाच े कदविनुस आल हे.

आणशका करणयामागे आणशककांचा असलेला कलया आणिकार हेत

आपण जद्धतीविना्धतद्धतील अयदल होगय गदल होषद्धती टाकाळाव्या्धत, आदशदर्जा विागाविे, यानुसाठी शशक्षत क आपलयाला आईप्रमाणे शशक्षा

त कर्धता्धत. त्यामागे आपण आदशदर्जा व्ल हाविे, ल हाच शाद्ध ल हे्धतू अनुस्धतदल हो. त्याे किंनद्धती शशक्षा त केलयाविर आपलयाला अजानामाकाळे

राग ये्धतदल हो; पण आपण त्याे किंचया त क््धतद्धतीमागद्धतील ल हे्धतू नुसमजून घ्यायला ल हविा. जनुसा त काे किंभार मनिगडित के घनिगडिविणयानुसाठी

त कचचया मनिगडि्याला ारापटरणाली मार्धतदल हो, त्याप्रमाणे ्धते आपलयाला शशक्षा त कर्धता्धत. ‘मालाे किंचया जद्धतीविनाला यदल होगय आत कार

याविा, त्याे किंचे जद्धतीविन नुसमाजानुसाठी आदशदर्जावि्धत आशण आने किंददायद्धती व्ल हाविे’ , अनुसे शशक्षत काे किंना विाट्धत अनुस्धते.

आणशककांकग डिे जातांना सतत आणशकणयाचया आणससारतीत रहा

शशक्षत काे किंना अनेत क े कविषयाे किंचे जान अनुस्धते; मल हणून आपण त्याे किंचयात कनिगडिे गेलयाविर शशत कणयाचया शसार्धतद्धती्धत

रल हाविे. शशत कणयाचया शसार्धतद्धती्धत राल हून आपण शशक्षत काे किंना शे किंत का े कविचारलयाविर त्याे किंना शशत कविायलाल हरणाली आने किंद शमकाळ्धतदल हो .

पयादर्जायाने ्धते पाढचे पाढचे जान सवि्धततःल हूनच दे्धता्धत; मल हणून आपण या शसार्धतद्धती्धत नुस्धत्धत रल हायला ल हविे.
22

आणशककांचे आजापालन करा

नुसमाजा्धतद्धतील यदल होगय-अयदल होगय गदल होषद्धतीे किंचे आपलयाला जान ननुस्धते. शशक्षत क जानद्धती अनुस्धता्धत; मल हणून ्धते जेव्ल हा

एखादरणाली गदल होष ‘त करा े कत के किंविा त करू नत का’, अनुसे नुसाे किंग्धता्धत, ्धतेव्ल हा आपण त्याे किंचया आजेप्रमाणे त्विे कर्धत त क््धतद्धती त केलयाविर

आपलरणाली प्रग्धतद्धती ल हदल हो्धते. यामधये शे किंत का घेऊ नये.

आणशककांना प्रआणतफदन कातजतेचया भावाने नमसकार करावा

देविच आपलयाला शशक्षत काे किंचया माधयमा्धतून अनेत क े कविषयाे किंचे जान दे्धत अनुस्धतदल हो. ्धते आपलयाविर आईप्रमाणे

प्रेम त कर्धता्धत. त्याे किंना नमसत कार त केलयाने ‘मद्धती अजानद्धती आल हे’, याचद्धती जाणद्धतीवि नुस्धत्धत रल हा्धते. ‘े कविदा े कविनयेन शदल होभ्धते’,

या उकद्धतीप्रमाणे नमसत काराचया त क््धतद्धती्धतून ‘नम्र्धता’ ल हा गाण आपलया्धत ये्धतदल हो. जेविढरणाली आपलयामधये नम्र्धता अशंबंधित क,

्धतेविढरणाली आपलरणाली जान त गल हण त करणयाचद्धती क्षम्धता विाढ्धते. मल हणून प्रश्धते कदन त क््धतज्धतेचा भावि जाग््धत ठेविाविा.

‘त्याे किंचयामाकाळेच मद्धती जानद्धती ल हदल होणार अनुसून माा झे जद्धतीविन नुसम्द्ध ल हदल होणार आल हे’, अशद्धती नुस्धत्धत जाणद्धतीवि ठेविणे मल हणजे

त क््धतज्धता. ्धते मला गशण्धत शशत कवि्धता्धत; मल हणून मद्धती व्यविल हार नद्धतीट त कर्धतदल हो, ्धते मला भाषा े कविषय शशत कवि्धता्धत; मल हणून

मद्धती नुसे किंविाद नुसांबंधि्धतदल हो, ल हे लक्षा्धत ठेविून नुस्धत्धत त क््धतज्धता व्यक त कराविद्धती.

आणशककांप्रती कातजतेचा आआण आणि शर आणिागतीचा भाव भाव ठेवा

आपण शशक्षत काे किंत कनिगडिे आईनुसारखेच आदराने पल हाविे. ्धते आपलयाविर प्रेम त कर्धता्धत. ्धते प्रत्येत क गदल होष

आपलयाला शनरपेक्ष भाविाने शशत कवि्धता्धत. आज आपण शशक्षत काे किंप्र्धतद्धती भावि त कनुसा अनुसाविा, ल हे पाे कल हले. शशक्षत क

मल हणजे आपलया जद्धतीविनाचे गारु. आपण नुसा्धतत्याने त्याे किंचयाप्र्धतद्धती त क््धतज्धतेचा आशण शरणाग्धतद्धतीचा भावि ठेविलयाने

आपला नुसविार्थ्यांगद्धतीण े कवित कानुस ल हदल होणार आल हे.

23

फवदारया्निंचा आतमफवशास जागात करणयाची गरज !

क आणिताह आणन आणिर्नय घेणयाआधिी जवळचयांना असारवा वफरिषांना तयाफवषयी फवचार आणिे, हा

मनुषयप्राणयाचया प्राकाआणतक सवभाव अस आणिे

`प्रत्येत क े कदविनुसागशणत क ल हदल होणाऱया लल हान मालाे किंचया आत्मल हत्या आज राज्यस्धतराविर शचे किं्धतेचा े कविषय बनला आल हे .

प्रश्धते कदन या नुसे किंखये्धत भरच पनिगडि्धते आल हे. यापूवियार्थील हरणाली लल हान मालाे किंचया आत्मल हत्याे किंचे प्रनुसे किंग घनिगडिले नाल हरणाली्धत, अनुसे नाल हरणाली;

परे किं्धता अशा प्रत कारे आत्मल हत्याे किंचद्धती माशलत का शनुसद्ध ल हदल होणयाचद्धती विेकाळ ल हरणाली पे कल हलरणालीच . त कदल होविकाळया विया्धत मालाे किंनद्धती

आत्मल हत्येनुसारखा टदल होत काचा शनणदर्जाय घेणे, ल हे जनुसे आिकास हा निश्चियदर्जात कारत क आल हे, ्धतनुसे त्याे किंना ल हा शनणदर्जाय घेणयानुस भाग

पानिगडिणाऱया े कत के किंविा ्धतशद्धती पे करशसार्धतद्धती शनमादर्जाण त करणाऱया घटत काे किंचा े कविचार त करणेल हरणाली श्धत्धतत केच आविशयत क आल हे .

जद्धतीविन मल हणजे त काय, ्धते जगायचे त कनुसे, फालविायचे त कनुसे, जद्धतीविना्धत येणाऱया प्रनुसे किंगाे किंना नुसामदल होरे त कनुसे जायचे,

जद्धतीविना्धतद्धतील शनणदर्जाय घ्यायचे त कनुसे आशण त्या्धतून नुसामाशजत क अन् त कात्र मौटा े किंे कबत क भान राखायचे त कनुसे, ल हा नुसारा भाग

े कविदाारयार्थी अविसारा ्धते ्धतारुणय यामधये मनाषय शशत क्धत अनुस्धतदल हो. या त काकाळा्धत येणाऱया अनाभविा्धतून ्धतदल हो पाढे पाढे

मागदर्जाक्रमण त कर्धत अनुस्धतदल हो. या नुसविदर्जा प्रविानुसा्धत त्याला आविशयत क्धता अनुस्धते ्धतद्धती यदल होगय मागदर्जादशदर्जानाचद्धती, त्याचया भाविनाे किंना

नुसमजून घेणाऱया नुसल हत काऱयाे किंचद्धती. मग ्धतदल हो नुसल हत काररणाली त कदल होणद्धती त का अनुसेना. आई-विनिगडिद्धतील अनुसदल हो्धत, शमत्र-मशैशत्रणद्धती

अनुसदल हो्धत, शशक्षत क अनुसदल हो्धत विा अनय त कदल होणद्धती अनुसदल हो्धत. त कदल होण्धताल हरणाली शनणदर्जाय घेणयाआंबंधिद्धती आपलया जविकाळचयाे किंना अारविा

विे कर निषाे किंना त्याे कविषयद्धती े कविचारणे, ल हा मनाषयप्राणयाचया प्रात क्श्धतत क सविभाविच आल हे. मग ्धतदल हो शनणदर्जाय एखादरणाली नविद्धतीन विस्धतू

े कवित क्धत घेणयाचद्धती अनुसदल हो विा जद्धतीविना्धतद्धतील एखादा मल ही महतविाचा शनणदर्जाय घेणयाचा अनुसदल हो. या विेकाळद्धती जर यदल होगय ्धते मागदर्जादशदर्जान

शमकाळाले नाल हरणाली, ्धतर मनाषय दनुसऱया

ा टदल होत काचाल हरणाली शनणदर्जाय घ्यायला मागे-पाढे पल हा्धत नाल हरणाली.

मनाला मानआणसक आधिाराची, भावनांना समजन घेणयाची आणनतांत आवशयकता असलयाने

तयांची आणनकग डि पालकच पुरव शक आणिे

मालाे किंचया आत्मल हत्याे किंमागद्धतील बल हा्धताे किंशद्धती त कारण ल हे पालत काे किंचा त्याे किंचयाविररणालील विाढ्धता दबावि, त कदल होविकाळया विया्धत

त्याे किंचयाविर लादलेले अपेक्षाे किंचे ओा झे, अनुसे मल हटले जा्धत आल हे आशण बऱयाच प्रमाणा्धत ्धते खरेल हरणाली आल हे. नुसधयाचया

ंबंधिावित्या जगा्धत आई-विनिगडिद्धतील ददल होघेल हरणाली मालाचया उज्विल भे कवि्धतव्यानुसाठी चात कररणाली त करणयाचा, ंबंधिननुसे किंचय त करणयाचा
24

मागदर्जा सविद्धतीत कार्धताे किंना पल हायला शमकाळ्धता्धत. ज्या त कदल होविकाळया विया्धत मालाे किंविर नुसे किंसत कार घनिगडिविणयाचद्धती आविशयत क्धता अनुस्धते,

त्या विया्धतच े कदविनुसा्धतद्धतील बराच विेकाळ त्याे किंचयापानुसून दरू राल हून त काढला जा्धतदल हो. मालाे किंना आपलरणाली उणद्धतीवि भानुसू नये;

मल हणून ल हविे-नत कदल हो ्धते त्याे किंना े कदले जा्धते. घरा्धत मन रमाविे; मल हणून नुसे किंगणत क, शव्ल हे कनिगडिओ गेमनुस आणून े कदले जा्धता्धत.

मल हागनिगडिे भ्रमणभाष (मदल होबाईल) े कदले जा्धता्धत. मालाचा नुसाे किंभाकाळ त करणयानुसाठी एखादरणाली बाई त कामाला ठेविलरणाली जा्धते .

आपलया पालयाने शशत कून मदल होठे व्ल हाविे; मल हणून लाखदल हो रुपये निगडिदल होनेशननुस भरून नाविाजलेलया शाकाळे्धत प्रविेश घे्धतला

जा्धतदल हो, नुसाप्रशनुसद्ध त कदल होशचे किंग ्लानुसेनुस, शशत कविणद्धती लाविलरणाली जा्धते. नुसविदर्जा प्रत कारचद्धती शशैक्षशणत क नुसामत गद्धती आणून े कदलरणाली जा्धते,

गाइडनुस आणून े कदले जा्धता्धत. ल हे नुसविदर्जा े कदले त क , आपले आपलया पालयाप्र्धतद्धती इश्धतत क्धतदर्जाव्य नुसे किंपले, आ्धता आपलया

पालयाने चाे किंगलयापशैत क अभ्यानुस त कराविा, चाे किंगलया गाणाे किंनद्धती उृतद्धतीणदर्जा व्ल हाविे, ल हरणाली अपेक्षा ्धते त करू लाग्धता्धत. परे किं्धता माले

मल हणजे त काल हरणाली ये किंत्र नव्ल हे्धत त क , चाे किंगला त कचचा माल टात कला त क , उृतम दजादर्जाचे उत्पादन शनुसद्ध त करू शत क्धतद्धतील .

मनाषयप्राणद्धती आशण शनजयार्थीवि विस्धतू याे किंमंबंधिद्धतील माखय भेद ल हाच आल हे त क , मनाषयाला मन अनुस्धते आशण त्या मना्धत

भाविना अनुस्धता्धत. या मनाला मानशनुसत क आंबंधिाराचद्धती, भाविनाे किंना नुसमजून घेणयाचद्धती शन्धताे किं्धत आविशयत क्धता या विया्धत

अनुस्धते आशण ल हरणाली त्याे किंचद्धती शनत कनिगडि त्याे किंचे पालत कच चाे किंगलयापशैत क पारविू शत क्धता्धत.

आईचे प्रेम आआण आणि वफग डिलांचा धिाक मुलांना आणशसत लावत अस आणिे

पूवियार्थी पालत क आपलया मालाे किंविर चाे किंगले नुसे किंसत कार व्ल हाविे्धत, यानुसाठी अल हदल होरात्र मेल हन्धत घे्धत अनुस्धत. जनमाला येणारे मूल

गभादर्जा्धत अनुस्धताे किंनाच त्याचयाविर चाे किंगले नुसे किंसत कार व्ल हाविे्धत; मल हणून शासया रामायण, मल हाभार्धत याे किंनुसारखया त गे किंाराे किंचे

विाचन त कर्धत अनुस्धत. मालाला नुसमजायला लागले, चार शबद बदल होल्धता येऊ लागले त क , त्याला शाभे किंत करदल हो्धतद्धती मल हणणे,

रामरक्षा पाठाे किं्धतर त करणे, गद्धती्धते्धतद्धतील अधयाय मल हणणे, जेवि्धताे किंना प्राारदर्जाना त करून जेविणे, े कदविेलागणद्धतीचया विेकाळेनुस

आशण शाकाळे्धत जा्धताे किंना देविानुसल ह घरा्धतद्धतील मदल होठयाे किंचयाल हरणाली पाया पनिगडिणे , याे किंनुसारखे नुसे किंसत कार घनिगडिविले जा्धत अनुस्धत.

अभ्यानुस, खेकाळ, अलपाल हार, जेविण याे किंचया विेकाळा त काटेत कदल होरपणे पाकाळलया जा्धत अनुस्धत. जेविणा्धतल हरणाली मालाे किंना पात्र मौे कषत क

अनुसा आल हार े कदला जा्धत अनुसे. आई, आजद्धती आशण आजदल होबा याे किंजत कनिगडिून इश्धतल हानुसा्धतद्धतील शूरविद्धतीराे किंचया,

नुसमाजनुसांबंधिारत काे किंचया गदल होषद्धती ऐत कविलया जा्धत अनुस्धत. आईचे प्रेम आशण विे कनिगडिलाे किंचा ंबंधिात क मालाे किंना शशस्धत लावि्धत अनुसे.

बालपणद्धतीच यदल होगय ्धते नुसे किंसत कार शमकाळालयाने पाढे व्यविल हारा्धतल हरणाली त्याे किंना ्धते उपयदल होगद्धती पनिगडि्धत अनुस्धत.
25

आधिुआणनक साधिनाच मुलांचया क वळया मनावर संसकार करत अस आणिे

नुसधया मात्र शचत्र फार पालटले आल हे. आई-विनिगडिद्धतील चात कररणाली त करू लागलयाने मालाे किंविर नुसे किंसत कार ्धते त कनुसे घनिगडिणार ?

त्या्धत त केबल दरू शचत्रविाणद्धती, नुसे किंगणत क य जाल (इे किंटरनेट), व्ल हरणालीे कनिगडिओ गेम घरदल होघररणाली आलयाने ल हरणाली आंबंधिाशनत क नुसांबंधिनेच

मालाे किंचया त कदल होविकाळया मनाविर नुसे किंसत कार त करू लागलरणाली आल हे्धत. त केबल दरू शचत्रविाणद्धतीविर दाखविले जाणारे े कल हे किंनुसत क आशण

बद्धतीभत्नुस शचत्रपट आजचे पालत क आपलया लल हानगयाे किंनुसल ह बनुसून पाल हू लागले आल हे्धत. नुसेननुसॉर बदल होनिगडिादर्जाचया मयादर्जादा

शशारद्धतील ा झालयाने पूवियार्थी शचत्रपटग्ल हाे किं्धतल हरणाली जद्धती दृशये पल हायला शमकाळ्धत ननुस्धत, ्धतद्धती आ्धता प्रत्येत क शचत्रपटा्धत घर

बनुसलया पल हायला शमकाळू लागलरणाली आल हे्धत. शनराशा, अपयश आलयाविर म्त्यूला त कविटाकाळायचे अनुस्धते, याचे ंबंधिनिगडिे

मालाे किंना अशा शचत्रपटाे किं्धतून शमकाळू लागले आल हे्धत. आत्मल हत्या त करणयाचया े कविे कविंबंधि पद्ध्धतद्धतीे किंे कविषयद्धतीचे जान त्याे किंना

नुसे किंगणत क य जालाविर, दरू शचत्रविाणद्धतीचया माधयमा्धतून नुसल हज शमकाळू लागले आल हे. ज्यामाकाळे आ्धतापयर्थ्यां्धत परदेशा्धत

घनिगडिणाऱया लल हान मालाे किंचया आत्मल हत्या आज मल हाराेच राषा्धतल हरणाली घनिगडिू लागलया आल हे्धत.

अपयशातन मनाला झालेला घाव भरून काढणयासाभाव ठाठी ्यसनाला जवळ केले जा आणिे असारवा

आतमहतया कर आणिे

दरू शचत्रविाणद्धती, नुसे किंगणत क य जाल याे किंनुसारखद्धती लदल होत के कल ह्धतानुसाठी बनविलरणाली गेलेलरणाली माधयमे आज लदल होत काे किंचयाच शजविाविर

उठलरणाली आल हे्धत. नुसे किंगणत क य जालामाकाळे जग जविकाळ आले, अनुसे मल हण्धता्धत; पण जग जनुसे जविकाळ आले, ्धतनुसे त्या

जगा्धतद्धतील चाे किंगलया गदल होषद्धतीे किंपेक्षा विाईट गदल होषद्धतीच लदल होत काे किंविर पे करणाम त करू लागलया आल हे्धत . विाईट नुसवियद्धती पटत कन

लाग्धता्धत, त्याप्रमाणे मानविाने विाईटालाच अशंबंधित क जविकाळ त केले आल हे. इे किंत गज जाऊन आज ६२ विषर्धे उलटलयाने किं्धतर

देशाचे भाविद्धती आंबंधिारस्धते किंभ पािकास हा निश्चिाी महतय नुसे किंसत क््धतद्धतीचया आल हाररणाली जाऊ लागले आल हे्धत. अनशैश्धतत क गदल होषद्धतीे किंचे स्धतदल होम माजू

लागले आल हे. शन्धतद्धतीमृता लयाला जाऊ लागलरणाली आल हे. जद्धतीविना्धत येणारे अपयश पचे कविणयाचद्धती क्षम्धता आजचया

्धतरुणाे किं्धत राे कल हलेलरणाली नाल हरणाली. अपयशा्धतून मनाला ा झालेला घावि भरून त काढणयानुसाठी एत क्धतर व्यनुसनाला जविकाळ त केले

जा्धते, नाल हरणाली्धतर मरणाला त कविटाकाळले जा्धत आल हे. ्धतरुणाे किंचा े कत कृता आ्धता ल हकाळूल हकाळू े कत कशदल होरवियद्धतीन मालेल हरणाली शगरविू

लागलरणाली आल हे्धत. ल हे या देशाचे दददैा विच मल हणाविे लागेल.

26

पफरआणससारती फकतीह प्रआणतकल असल , तर आपला आतमफवशास ढळता कामा नये !

आज पानल हा एत कदा आविशयत क्धता आल हे, मालाे किंना पाराणा्धतद्धतील, इश्धतल हानुसा्धतद्धतील गदल होषद्धती नुसाे किंगणयाचद्धती, त्याे किंचया्धतद्धतील नुसाप्त

अनुसा आत्मे कविश्वानुस जाग््धत त करणयाचद्धती. शचमात कलया विया्धत अखे किंनिगडि ईश्वरभकद्धती त करून धाविाने अढकाळपद प्राप्त

त करून घे्धतले, मरणया्धतना भदल होगूनल हरणाली प्रलल हादाने नारायणाचा गजर माखा्धतून े कविरू े कदला नाल हरणाली. त्यामाकाळे भगविे किं्धताला

त्याचया रक्षणानुसाठी न्शनुसे किंल ह अवि्धतार घ्याविा लागला. वियाचया नुसदल होकाळाव्या विषयार्थी नुसे किं्धत जानेश्वराे किंनद्धती अखे किंनिगडि े कविश्वाला

मागदर्जादशदर्जात क ठरणाररणाली जानेश्वररणाली शले कल हलरणाली. नुस्धतराव्या विषयार्थी छत्रप्धतद्धती शशविरायाे किंनद्धती शत्रू चया दाढे्धतून ्धतदल होरणा गनिगडि

शमकाळविला. २२ व्या विषयार्थी ा झाशद्धतीचद्धती राणद्धती गदल होऱयाे किंविर ्धताटून प्राणपणाने लढलरणाली. या नुसाऱया घटना आपलयाला त काय

नुसाे किंग्धता्धत ? पे करशसार्धतद्धती े कत क्धतद्धतील हरणाली प्रश्धतत कूल अनुसलरणाली, ्धतररणाली आपला आत्मे कविश्वानुस ढकाळ्धता त कामा नये. प्रत्येत कामधये

देविाने नुसाप्त अशद्धती शकद्धती े कदलेलरणालीच आल हे. आपलयाला श्धतला त केविकाळ जाग््धत त करायचे आल हे. ्धतद्धती एत कदा जाग््धत ा झालरणाली

त क , े कत क्धतद्धतील हरणाली मदल होठी नुसे किंत कटे येविदल हो्धत, त्याे किंना नुसामदल होरे जाऊन ्धतद्धती पर्धतविून लाविणयाचे बकाळ आपलया्धत ये्धते. पररणालीक्षे्धतद्धतील

अपयश, त कदल होणद्धती े कदलेलरणाली अपमानासपद विागणूत क ल हरणाली त काल हरणाली मदल होठी नुसे किंत कटे नाल हरणाली्धत त क , ज्यानुसाठी देविाने े कदलेला नुसा े किंदर

अनुसा मानविजनम क्षणाे किं्धत नुसे किंपविून टात काविा. जद्धतीविना्धत येणाऱया प्रत्येत क नुसे किंत कटाला जदल हो ंबंधिद्धतीरदल होदृतपणे नुसामदल होरा जा्धतदल हो,

्धतदल होच जद्धतीविना्धत यशसविद्धती ल हदल हो्धतदल हो. `अपयश ल हरणाली यशाचद्धती पे कल हलरणाली पायररणाली आल हे’, अनुसे मल हटले जा्धते. अपयशाला ढाल

त केले आशण आत्मे कविश्वानुसाचद्धती ्धतलविार उपनुसलरणाली त क , जद्धतीविननुसे किंत गाम नुसल हज शजे किंत क्धता ये्धतदल हो, ल हरणाली शशत कविण आज

मालाे किंना देणयाचद्धती आविशयत क्धता शनमादर्जाण ा झालरणाली आल हे. यानुसाठी पालत क आशण शशक्षत क याे किंनद्धती पाढात कार घ्यायला ल हविा !