‫‬ ‫‬‫‬

‫ر 
‬
‫‪7‬‬ ‫ ‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ّ‬
‫»ر ا‪  8‬و ا 
«‬

‫‪ 8   4‬‬ ‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‬

‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ا‪7‬ا‪ !"# $9"&3‬‬

 ‫‬
‫ر  ‬
‫ﻳﺎ‬

‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ّ‬

‫»ر ا‪  8‬و ا ‪«7‬‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ‪ 8  4‬‬
‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ا‪7‬ا‪ !"# $9"&3‬‬

‫• ﭼﺎپ اول ‪1352 -‬‬
‫• ﻧﺸﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ‪ -‬دي ﻣﺎه ‪1389‬‬
‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬
‫‪E mail: Farhad_1984@ymail.com‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺻﻮرت راﻳﮕﺎن ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮوز اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﭘﻮزش ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ و ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪم ﺑﺎ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺎ را در اراﺋﻪ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﻳﺎري دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪6 ....................................................................................................................................................................................‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ ‪7 ..........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻏﺰاى ﺗﺒﻮك ‪9 ..........................................................................................................................................................‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل دﻫﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ ‪25 ......................................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺻﻌﺼﻌﻪ ‪35 .................................................................................................................................‬‬
‫در ﺷﻤﺎر دﺳﺘﻪ ﻫﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻏﺰا ﻓﺮﺳﺘﺎد اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ ‪42 .....................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﺞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ‪46 ..............................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻫﻤﺴﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ‪47 .....................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻜﺎﻳﺖ ازدواج ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ و ﺳﻮده ‪48 ........................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از زﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد و ﻧﮕﺮﻓﺖ ‪54 .................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻛﻨﻴﺰﻛﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ زﻧﻰ داﺷﺖ ‪54 ................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻏﻼﻣﺎن آزاد ﺷﺪه ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪54 ...................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از دﺑﻴﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ‪57 ........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از اﺳﺒﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ‪57 ...............................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از اﺳﺘﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ‪57 ........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﺘﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ‪57 .........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﺘﺮان ﺷﻴﺮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪58 ........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﺰان ﺷﻴﺮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪58 ............................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ‪58 ...............................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻛﻤﺎﻧﻬﺎ و ﻧﻴﺰهﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪58 .................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از زرهﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪59 ...................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺳﭙﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪59 .........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺎﻣﻬﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪59 ....................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از وﺻﻒ ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪59 .......................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺎﺗﻢ ﻧﺒﻮت ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد ‪60 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺳﺨﺎوت ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪60 ...............................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻣﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ و اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻀﺎب ﻣﻰﻛﺮد ﻳﺎ ﻧﻪ ‪60 .....................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از آﻏﺎز ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ و اﻳﻨﻜﻪ از ﻣﺮگ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ‪61 .........................................‬‬
‫‪-3-‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻮادث ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ‪61 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از روز وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺳﻦ وى ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت ‪72 .................................................................................................‬‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺳﻘﻴﻔﻪ ‪74 ..................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺳﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ‪81 ..............................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از روز و ﻣﺎه وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ‪82 .........................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﮔﻔﺘﮕﻮى ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر در ﺳﻘﻴﻔﻪ درﺑﺎره ﺧﻼﻓﺖ ‪82 .....................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻛﺎر ﻛﺬاب ﻋﻨﺴﻰ ‪90 ..............................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻛﺎر او ‪107 ..........................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد ﻫﻮازن و ﺳﻠﻴﻢ و ﻋﺎﻣﺮ ‪114 .......................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ و ﻗﻀﻴﻪ ﺳﺠﺎح دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺳﻮﻳﺪ ‪117 ....................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻄﺎح و ﺣﻮادث آن ‪123 ........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻘﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺬاب و ﻗﻮم وى ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪127 ....................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﺮدم ﺑﺤﺮﻳﻦ و ارﺗﺪاد ﺣﻄﻢ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﺑﺤﺮﻳﻦ ﺑﺮ او ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ ‪143 .....................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد ﻣﺮدم ﻋﻤﺎن و ﻣﻬﺮه و ﻳﻤﻦ ‪152 ...............................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﻬﺮه در ﻧﺠﺪ ‪153 ..........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﺮﺗﺪان ﻳﻤﻦ ‪154 ...........................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ از ﺧﺒﻴﺜﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﻚ ‪155 ...........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد دو ﺑﺎره ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ‪157 ..............................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻃﺎﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﻴﺮوز رﻓﺖ ‪161 ......................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد ﻣﺮدم ﺣﻀﺮﻣﻮت ‪163 ..................................................................................................................................‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ ‪171 ............................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺟﻨﮓ ﻣﺬار ‪176 ......................................................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺲ از آن در ﺻﻔﺮ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺟﻨﮓ وﻟﺠﻪ رخ داد ‪178 .............................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از اﻟﻴﺲ ﻛﻪ در دل ﻓﺮات ﺑﻮد ‪179 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺗﺼﺮف اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﻛﻪ در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﺑﻮد و ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﻨﮓ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داد ‪181 .........................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺟﻨﮓ ﻣﻘﺮ و دﻫﺎﻧﻪ ﻓﺮات ﺑﺎدﻗﻠﻰ ‪182 .................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻮادث ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺣﻴﺮه ‪186 ......................................................................................................................................‬‬
‫ﻗﺼﻪ اﻧﺒﺎر و ذات اﻟﻌﻴﻮن و ﺳﺨﻦ از ﻛﻠﻮاذى ‪191 .............................................................................................................‬‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ‪193 .........................................................................................................................................................‬‬

‫‪-4-‬‬
‫ﺧﺒﺮ دوﻣﺔ اﻟﺠﻨﺪل ‪195 .........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺣﺼﻴﺪ ‪196 .....................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺧﻨﺎﻓﺲ ‪197 ...................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﺼﻴﺦ ‪197 ......................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺛﻨﻰ و زﻣﻴﻞ ‪198 ...........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻓﺮاض ‪198 ......................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺣﺞ ﺧﺎﻟﺪ ‪199 .........................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻮادث ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ‪201 ...................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺮﻣﻮك ‪206 ....................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻏﺴﻞ و ﻛﻔﻦ اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﻛﺮد و وﻗﺖ وﻓﺎت وى ‪225 .......‬‬
‫ﺳﺨﻦ از وﺻﻒ ﭘﻴﻜﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ ‪227 ..........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺴﺐ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻧﺎم و ﺷﻬﺮت وى ‪227 ...................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺎم زﻧﺎن اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ‪228 .............................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺎم ﻗﺎﺿﻴﺎن و ﻛﺎﺗﺒﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺎل وى ﺑﺮ زﻛﺎت ‪228 ....................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ دﻣﺸﻖ ﺑﻪ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ ‪234 ..........................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از واﻗﻌﻪ ﻓﺤﻞ ﺑﻪ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ ‪238 ...........................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻴﺴﺎن ‪239 ..............................................................................................................................................................‬‬
‫ﻃﺒﺮﻳﻪ ‪239 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪240 .............................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻧﻤﺎرق ‪241 ......................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﻘﺎﻃﻴﻪ ﻛﺴﻜﺮ ‪244 ...............................................................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻗﺮﻗﺲ ﻛﻪ آﻧﺮا ﻗﺲ ﻗﺲ ﻧﺎﻃﻒ و ﭘﻞ و ﻣﺮوﺣﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪247 ..........................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ اﻟﻴﺲ ﻛﻮﭼﻚ ‪252 .........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ ‪253 .....................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺧﻨﺎﻓﺲ ‪262 ...................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ‪266 .................................................................................................................................‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ ‪268 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪-5-‬‬
 ‫ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺎن رﺣﻴﻢ‬

‫ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﮕﻮ از ﺗﺎرﻳﺦ و ﻃﺒﺮي و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺠﺎﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﭘﺲ از ﺧﺘﻢ ﻛﺎر ﻛﻪ اﻣﻴﺪ‬
‫ﻫﺴﺖ دورﺗﺮ از ﺑﻬﺎر آﻳﻨﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻤﻪ اي از اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً دراز ﮔﻔﺘﻪ آﻳﺪ‪.‬‬

‫اﺟﻤﺎل ﺣﺴﺐ ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان از وﻗﺖ ﺑﻨﻴﺎد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي را در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻪ ردﻳﻒ اول داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ درﻳﻎ ﺑﻮد اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺰرگ و ﻣﻔﺼﻞ و ﻛﻬﻦ ﻛﻪ ورﻗﻲ وزﻳﻦ از اﻧﺒﻮه ﻣ‪Ĥ‬ﺛﺮي ﻛـﻪ ﺗـﺎزان‬
‫ﭘﺎرﺳﻲ ﻧﮋاد در ﻗﻠﻤﺮو ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮﻛﺐ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎري ﺻﻔﺤﺎت و ﻓﺼﻮل آن از ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺳـﺨﻦ دارد‬
‫ﺑﺎ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﺎي اﺻﻴﻞ ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﻣﺮﺟﻊ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺛﺮي‪ ،‬ﺑﺘﻤﺎم دﻳﺮي از اﺿـﺎﻓﺎت‪ ،‬زي ﺗـﺎزي ﻧﮕـﺬارد و‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺎرﺳﻲ ﻧﮕﻴﺮد و اﻳﻦ دور اﻓﺘﺎده ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬از ﭘﺲ ﻗﺮون‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ و ﻛﺎﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﭘﺎرﺳﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺎر و ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻳﻜﻲ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺨﻠﺺ و ﭘﺮ ﻛﺎر اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ از رﺳﻢ و ﭘﻨـﺪار راﻳـﺞ زﻣـﺎن‪ ،‬زﺑـﺎن‬
‫ﻋﺮﺑﻲ را ﺟﻮﻻﻧﮕﺎه ﻧﺒﻮغ آﺳﻤﺎن وار ﺧﻮﻳﺶ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ آراﺳﺘﻪ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﭙﺎس ﺧﺪا را ﻛﻪ از ﭘﻲ ﺗﻮﻓﻴﻘﺎت ﻣﻜﺮر ﺳﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ داد‪ ،‬و ﻋﻼﻗﻪ اوﻟﻴﺎي ﺑﻨﻴﺎد‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰه‬
‫ﻫﺴﺖ ﺷﺪ و ﻛﺎري ﻛﻪ در ﮔﺮو ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز ﻣﻲ ﻧﻤﻮد ﺑﺎ ﻛﻮﺷﺶ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺷﺒﺎروز زودﺗﺮ از وﻗﺖ ﻣﻘﺮر‪ ،‬ره ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎز ﺷﻜﺮ ﺧﺪاي‪.‬‬

‫اﻳﻨﻚ ﺷﻤﺎ و ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﻛﻪ اﻣﻴﺪ ﻫﺴﺖ ﺟﻠﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ از دﻧﺒﺎل آن در آﻳـﺪ‪ .‬ان ﺷـﺎء‬
‫اﷲ‪.‬‬

‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‬
‫ﻣﻬﺮ ﻣﺎه ‪1352‬‬

‫‪-6-‬‬
‫‪7‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﻰ آﻣﺪﻳﻢ‪ «.‬و ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺳ َﻠﻤ‪‬ﻮا ُﻗﻞْ ﻻ َﺗ ‪‬ﻤﻨﱡﻮا ‪‬ﻋ َﻠﻲ‪ ‬إِﺳ‪‬ﻼ ‪‬ﻣ ُﻜﻢ‪«17 :49 ‬‬
‫» ‪‬ﻳ ‪‬ﻤﻨﱡﻮنَ ‪‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴﻚ‪ ‬أَنْ أَ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﺖ ﻣﻰﻧﻬﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﻣﻨﺖ اﺳﻼم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﻬﻴﺪ‪.‬‬
‫در رﺑﻴﻊ اﻻول ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻠﻰ آﻣﺪﻧﺪ و ﭘﻴﺶ روﻳﻔﻊ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻠﻮى ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن دارﻳﺎن ﻟﺨﻢ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ده ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ واﻗﺪى در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻋﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻋﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد از دﻧﺒﺎل ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﭘﻴﺶ‬
‫از آﻧﻜﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ درآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ و اﺳﻼم آورد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎز ﻣﻰرود‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﻬﺎ ﺗﺮا ﻣﻰﻛﺸﻨﺪ‪ «.‬ﻛﻪ او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ داﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﻮم وى از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃـﺎﺋﻒ‬
‫ﻣﻐﺮور ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺮا از ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪ «.‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وى ﻣﺤﺒﻮب و‬
‫ﻣﻄﺎع ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد و رﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻣﻴﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﺣﺮﻣﺘـﻰ ﻛـﻪ داﺷـﺖ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ وى ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن از ﺑﺎﻻ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺴﺎن را ﺑﻪ اﺳﻼم ﺧﻮاﻧﺪ و دﻳﻦ ﺧﻮد را آﺷﻜﺎر ﻛﺮد‪ ،‬از ﻫﺮ ﺳـﻮ‬
‫ﺑﻪ او ﺗﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺗﻴﺮى ﺑﺪو رﺳﻴﺪ و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﻨﺪار ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻚ ﻗﺎﺗﻞ ﻋﺮوه ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ اوس ﺑﻦ ﻋﻮف ﻧﺎم داﺷﺖ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺘﺎب ﺑﻪ ﻧﺎم وﻫﺐ ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ او را ﻛﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮوه ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در ﺑﺎره ﺧﻮﻧﺒﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﭼﻪ ﮔﻮﻳﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺖ و ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ داده اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﺷﻬﻴﺪاﻧﻰ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬وﻗﺘﻰ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺎرﻳﺪ‪ «.‬و ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ وى ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رﺳﻮل ﺷﻬﻴﺪى اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻮره ﻳﺲ‬
‫از او ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﺋﻒ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻃﺎﺋﻔﻴﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎب ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺎن اﻃﺮاف ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺳﻼم آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﻋﻼﺟﻰ از ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺪى در‬
‫ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﻛﻪ از زرﻧﮕﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﻮد روزى ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ رﻓﺖ و ﭘﻴﻐﺎم داد ﻛﻪ ﻋﻤﺮو ﺑـﻦ‬
‫اﻣﻴﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آى‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﮔﻔﺖ‪» :‬راﺳﺘﻰ ﻋﻤﺮو ﺗﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؟«‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى و ﻫﻢ اﻛﻨﻮن در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮ اﻳﺴﺘﺎده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰى اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ «.‬ﻛﻪ ﻋﻤﺮو ﻣﺮدى ﻣﻨﻴﻊ اﻟﻨﻔﺲ ﺑـﻮد‪ .‬و ﭼـﻮن او را‬
‫ﺑﺪﻳﺪ ﺧﻮش آﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺎر ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻬﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮد ﭼﻨﺎن ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﻣـﻰﺑﻴﻨـﻰ و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﺗﺎب ﺟﻨﮓ آﻧﻬﺎ ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬در ﻛﺎر ﺧﻮد ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺛﻘﻔﻴﺎن در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫـﻴﭽﻜﺲ از ﺷـﻤﺎ‬
‫اﻳﻤﻦ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺮون ﺷﻮد راه او را ﻣﻰزﻧﻨﺪ« و ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ را ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ‬
‫از ﭘﻴﺶ ﻋﺮوه را ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﺳﻦ وى ﭼﻮن ﻋﺮوه ﺑﻮد ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ رود‪،‬‬
‫اﻣﺎ او ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻢ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺎ وى ﻫﻤﺎن ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺮوه ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳـﻦ ﻛـﺎر‬
‫ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ‪ «.‬و ﻗﻮم ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺣﻜﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و‬
‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻴﻼن و از ﻗﻮم ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻚ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص و اوس ﺑـﻦ ﻋـﻮف و ﻧﻤﻴـﺮ ﺑـﻦ ﺧﺮﺷـﻪ را ﺑـﺎ وى‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺟﻤﻊ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺷﺶ ﺗﻦ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ روان ﺷﺪ و او ﺳﺮ و ﺳﺎﻻر ﮔـﺮوه ﺑـﻮد و آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺮد ﻛﻪ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺮوه ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﻃﺎﻳﻔـﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را از ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎز دارﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺛﻘﻴﻒ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﻛﻨﺎر ﻗﻨﺎﺗﻰ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻐﻴﺮة ﺑـﻦ ﺷـﻌﺒﻪ را آﻧﺠـﺎ‬
‫دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد ﻣﺮاﻛﺐ ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﻣﻰﭼﺮاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﺮاى ﻣﺮﻛﺐﻫﺎ در ﻣﻴﺎن ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻮد‪،‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻐﻴﺮه آﻧﻬﺎ را ﺑﺪﻳﺪ ﻣﺮﻛﺒﻬﺎ را رﻫﺎ ﻛﺮد و دوان رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺸﺎرت ورودﺷﺎن را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ و ﭘـﻴﺶ از‬
‫آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ رود اﺑﻮﺑﻜﺮ او را ﺑﺪﻳﺪ و ﻣﻐﻴﺮه ﺑﺎ او ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺛﻘﻴﻒ آﻣﺪهاﻧﺪ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺮاﻳﻄﻰ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻮد و در ﺑﺎره ﻗﻮم و دﻳـﺎر و اﻣـﻮال ﺧـﻮﻳﺶ ﻣﻜﺘـﻮﺑﻰ از ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﺑﺨﺪا ﭘﻴﺶ از ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮو ﺗﺎ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪«.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬و او ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ و از آﻣﺪن ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﺛﻘﻴـﻒ ﺧﺒـﺮ داد‪ ،‬و ﻣﻐﻴـﺮه‬
‫ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎن ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻳﺎد داد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﭼﮕﻮﻧﻪ درود ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ رﺳﻢ ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ‬
‫درود ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻴﻤﻪاى ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﭘﺎ ﺷﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص‬
‫ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻛﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺧﺎﻟﺪ اﻳﻦ ﻣﻜﺘﻮب را ﻧﻮﺷـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﺬاﻳﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد دﺳﺖ ﻧﻤﻰزدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻟﺪ از آن ﺑﺨﻮرد ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ اﺳﻼم آوردﻧﺪ و‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻜﺘﻮب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪9‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﻪ از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻻت‪ ،‬ﺑﺖ ﺛﻘﻴﻒ را ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺟﺎى ﺑﺪارد و وﻳﺮان‬
‫ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺎل ﻛﻢ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺎه راﺿـﻰ ﺷـﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪاد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺑﻘـﺎى ﻻت از ﺗﻌـﺮض ﺳـﻔﻴﻬﺎن و زﻧـﺎن و ﻓﺮزﻧـﺪان‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻗﻮم از وﻳﺮاﻧﻰ آن آﺷﻔﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﺳﻼم در دﻟﺸﺎن ﻧﻔـﻮذ ﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻧﭙـﺬﻳﺮﻓﺖ و‬
‫ﻣﺼﺮاﻧﻪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻦ ﺣﺮب و ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ را ﺑﺮاى وﻳﺮاﻧﻰ ﻻت ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻧﻤﺎز ﻣﻌﺎف ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺘﺎﻧﺸﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺸﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺘﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺸـﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﻰ در ﻣـﻮرد ﻧﻤـﺎز دﻳﻨـﻰ ﻛـﻪ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻜﻮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺎﻳﻪ زﺑﻮﻧﻰ اﺳﺖ‪ «.‬و ﭼﻮن ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷـﺪﻧﺪ و ﻣﻜﺘـﻮﺑﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص را ﻛﻪ از ﻫﻤﻪﺷﺎن ﺟﻮاﻧﺘﺮ ﺑﻮد ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﺮد‪ ،‬ﻛـﻪ وى ﺑـﻪ‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻦ اﺳﻼم و ﻗﺮآن راﻏﺒﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮون ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و آﻫﻨﮓ دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ داﺷﺘﻨﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﺑﻮ ﺳـﻔﻴﺎن و‬
‫ﻣﻐﻴﺮه را ﺑﺮاى وﻳﺮاﻧﻰ ﻻت ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻫﻤﺮاه ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻃﺎﺋﻒ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻣﻐﻴﺮه ﻣﻰﺧﻮاﺳـﺖ اﺑـﻮ‬
‫ﺳﻔﻴﺎن را ﭘﻴﺶ اﻧﺪازد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ درآى‪ «.‬و اﺑﻮ ﺳـﻔﻴﺎن در ذى اﻟﻬـﺮم ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬و‬
‫ﭼﻮن ﻣﻐﻴﺮه وارد ﺷﺪ ﻻت را ﺑﺎ ﻛﻠﻨﮓ ﻛﻮﻓﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺘﺐ ﻃﺎﻳﻔﻪ وى‪ ،‬اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺒﺎدا ﺗﻴﺮ ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ‬
‫ﻳﺎ ﺧﻮﻧﺶ را ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻋﺮوه را ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و زﻧـﺎن ﺛﻘﻴـﻒ ﺳـﺮﺑﺮﻫﻨﻪ ﺑـﺮون ﺷـﺪﻧﺪ و ﺑـﺮ ﺑـﺖ ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﻰﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﻐﻴﺮه ﺑﺖ را ﺑﺎ ﺗﻴﺸﻪ ﻣﻰزد اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن آﻓﺮﻳﻦ و ﻣﺮﺣﺒﺎ ﻣﻰﮔﻔﺖ و ﭼﻮن از وﻳﺮاﻧﻰ ﻻت ﻓﺮاﻏﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﻣﺎل و زﻳﻮر آﻧﺮا ﻛﻪ از ﻃﻼ و ﺟﺰع ﺑﻮد ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد‬
‫ﻗﺮض ﻋﺮوه و اﺳﻮد ﭘﺴﺮان ﻣﺴﻌﻮد را از ﻣﺎل ﻻت ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬و او ﭼﻨﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻏﺰاى ﺗﺒﻮك رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻏﺰاى ﺗﺒﻮك‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻃﺎﻳﻒ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ذى ﺣﺠﻪ ﺗﺎ رﺟﺐ را در ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﺑـﺮد‪ ،‬آﻧﮕـﺎه‬
‫ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻛﺴﺎن ﺑﺮاى ﻏﺰاى روم آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺣﻤﻴﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ آﻣﺎده ﻏﺰاى روﻣﻴﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺨﺘﻰ و ﮔﺮﻣـﺎ و ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻰ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﻴﻮهﻫﺎ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد و ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮدم اﻗﺎﻣﺖ در ﺳﺎﻳﻪ و ﺑﺎغ را ﺧﻮش داﺷـﺘﻨﺪ و از ﺣﺮﻛـﺖ ﺑﻴـﺰار‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪10‬‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻏﺰا ﻣﻰرﻓﺖ آﺷﻜﺎر ﻧﻤﻰﮔﻔﺖ و ﺟـﺎﻳﻰ ﺟـﺰ آﻧﭽـﻪ را ﻣﻨﻈـﻮر داﺷـﺖ ﻳـﺎد‬
‫ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﻏﺰاى ﺗﺒﻮك ﻛﻪ راه دور ﺑﻮد و آﺷﻜﺎرا ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﻟﻮازم ﺳﻔﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آرﻧـﺪ و ﻣـﺮدم آﻣـﺎده‬
‫ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ از رﻓﺘﻦ ﺑﻴﺰار ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻏﺰاى روﻣﻴﺎن را ﺳﺨﺖ ﺑﺰرگ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ روز ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻏﺰا آﻣﺎده ﻣﻰﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺪ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺳﻠﻴﻤﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺴﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻨـﻰ اﻻﺻـﻔﺮ‬
‫ﻣﻰآﻳﻰ؟«‬
‫ﺟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه ﻣﺎﻧﺪن ده و ﻣﻔﺘﻮﻧﻢ ﻣﻜﻦ‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﻰداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﻣﻦ ﺑﻪ زﻧﺎن‬
‫دﻟﺒﺴﺘﻪﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﻴﻢ دارم اﮔﺮ زﻧﺎن ﺑﻨﻰ اﻻﺻﻔﺮ را ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺻﺒﻮرى از آﻧﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻢ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ از او روى ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺟﺎزه دادم‪ «.‬و اﻳﻦ آﻳﻪ در ﺑﺎره وى ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻄﺔٌ ﺑِﺎﻟْﻜﺎ ‪‬ﻓﺮِﻳﻦَ ‪.«49 :9‬‬
‫ﺟ ‪‬ﻬ ﱠﻨﻢ‪َ ‬ﻟ ‪‬ﻤﺤ‪‬ﻴ َ‬
‫ﺳ َﻘﻄُﻮا و‪ ‬إِنﱠ ‪‬‬
‫»و‪ ‬ﻣ ْﻨ ‪‬ﻬﻢ‪ ‬ﻣﻦ ‪‬ﻳﻘُﻮلُ ا ْﺋﺬَنْ ﻟ‪‬ﻲ و‪ ‬ﻻ َﺗ ْﻔ ‪‬ﺘﻨﱢﻲ‪ ،‬أَﻻ ﻓﻲ ا ْﻟ ‪‬ﻔ ْﺘ َﻨﺔِ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﺴﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه ﺑﺪه و ﻣﺮا ﺑـﻪ ﮔﻨـﺎه ﻣﻴﻨـﺪاز ﺑﺪاﻧﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﮔﻨـﺎه‬
‫اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﺟﻬﻨﻢ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻛﺎﻓﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در اﻳﻦ ﮔﺮﻣﺎ ﺣﺮﻛﺎت ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ «.‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد رﻏﺒـﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و در ﻛـﺎر‬
‫ﺣﻖ ﺷﻚ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ آﻳﻪ در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺤﻜُﻮا َﻗﻠ‪‬ﻴﻠًﺎ و‪ْ ‬ﻟ ‪‬ﻴ ‪‬ﺒﻜُﻮا َﻛﺜ‪‬ﻴـﺮاً ﺟ‪‬ـﺰاء‪‬‬
‫ﻀ ‪‬‬
‫ﺣﺮ‪‬ا َﻟﻮ‪ ‬ﻛﺎﻧُﻮا ‪‬ﻳ ْﻔ َﻘﻬ‪‬ﻮنَ‪َ .‬ﻓ ْﻠ ‪‬ﻴ ْ‬
‫ﺷﺪ‪ ‬‬
‫ﺟ ‪‬ﻬ ﱠﻨﻢ‪ ‬أَ َ‬
‫ﺤﺮﱢ ُﻗﻞْ ﻧﺎر‪ ‬‬
‫»و‪ ‬ﻗﺎﻟُﻮا ﻻ َﺗ ْﻨ ‪‬ﻔﺮُوا ﻓﻲ ا ْﻟ ‪‬‬
‫ﺴﺒ‪‬ﻮنَ ‪.«82 -81 :9‬‬
‫ﺑِﻤﺎ ﻛﺎﻧُﻮا ‪‬ﻳ ْﻜ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﮔﻔﺘﻨﺪ در اﻳﻦ ﮔﺮﻣﺎ ﺑﻴﺮون ﻣﺮوﻳﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮ ﮔﺮﻣﺎى آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺳﺨﺘﺘﺮ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﻰﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺰاى‬
‫اﻋﻤﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻢ ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﮕﺮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻛﺎر ﺳﻔﺮ ﻛﻮﺷﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدم آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻮاﻧﮕﺮان را ﺗﺮﻏﻴـﺐ ﻛـﺮد ﻛـﻪ در راه ﺧـﺪا‬
‫ﻧﻔﻘﻪ و ﻣﺮﻛﺐ ﺑﻪ ﻛﺴﺎن دﻫﻨﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ از ﺗﻮاﻧﮕﺮان ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺛﻮاب ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑـﻦ ﻋﻔـﺎن در اﻳـﻦ راه‬
‫ﺧﺮج ﺳﻨﮕﻴﻨﻰ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از او ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻔﺖ ﺗﻦ از اﻧﺼﺎر ﻛﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﺎن ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺮﻛـﺐ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺤﻜﺎﻳﺖ ﻗﺮآن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺠﺪ‪‬وا ﻣﺎ ‪‬ﻳ ْﻨ ‪‬ﻔﻘُـﻮنَ ‪:9‬‬
‫ﺣﺰَﻧﺎً أَﻟﱠﺎ ‪‬ﻳ ِ‬
‫ﺣ ‪‬ﻤ ُﻠ ُﻜﻢ‪ ‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴﻪ‪ «92 :9 ‬و آﻧﻬﺎ » َﺗﻮ‪ ‬ﱠﻟﻮ‪‬ا و‪ ‬أَ ‪‬ﻋ ‪‬ﻴ ُﻨ ‪‬ﻬﻢ‪َ ‬ﺗﻔ‪‬ﻴﺾ‪ ‬ﻣﻦ اﻟﺪ‪ ‬ﻣﻊِ ‪‬‬
‫ﺟﺪ‪ ‬ﻣﺎ أَ ‪‬‬
‫»ﻻ أَ ِ‬
‫‪«92‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﭼﻴﺰى ﻧﺪارم ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﻛﻨﻢ‪ .‬و آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و دﻳﺪﮔﺎﻧﺸﺎن از اﺷﻚ ﭘﺮ ﺑﻮد از ﻏﻢ اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰى ﺑﺮاى ﺧﺮج ﻛﺮدن ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم ﻳﺎﻣﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﻧﻀﺮى‪ ،‬اﺑﻮ ﻟﻴﻠﻰ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ و ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻣﻐﻔـﻞ را دﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﺮﻳﻪ ﺷﻤﺎ از ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺒﻰ ﺑﻪ ﻣﺎ دﻫﺪ و ﻧﺪاﺷﺖ و وﺳﻴﻠﻪ رﻓﺘﻦ ﻧﺪارﻳﻢ‪«.‬‬
‫‪11‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻳﺎﻣﻴﻦ ﻳﻚ ﺷﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪارى ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داد ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ روان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻋﺬرﺟﻮﻳﺎن ﻋﺮب آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺪا ﻋﺬرﺷﺎن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ‪ «.‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﻳﻨﺎن از ﺑﻨﻰ ﻏﻔـﺎر‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻜﻴﺸﺎن ﺧﻔﺎف ﺑﻦ اﻳﻤﺎء ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻛﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ و آﻣﺎده ﺣﺮﻛﺖ ﺷﺪ و ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺳﻠﻤﻰ‬
‫و ﻣﺮارة ﺑﻦ رﺑﻴﻊ از ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮ و ﺑﻦ ﻋﻮف و ﻫﻼل ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﺑﻨﻰ واﻗﻔﻰ و اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ از ﺑﻨﻰ ﺳـﺎﻟﻢ اﺑـﻦ ﻋـﻮف‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺎك اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻮدﻧﺪ از ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﺛﻨﻴﺔ اﻟﻮداع اردو زد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ‬
‫از آﻧﺠﺎ اردو زد و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬اردوى وى ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و دودﻻن و از ﺟﻤﻠـﻪ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻧﺒﺘـﻞ و‬
‫رﻓﺎﻋﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺗﺎﺑﻮت ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﺿﺪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻴﻠﻪ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺪاى ﺗﻌﺎﻟﻰ در ﺑﺎره آن ﮔﺮوه اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺤﻖﱡ و‪َ ‬ﻇ ‪‬ﻬﺮَ أَ ‪‬ﻣﺮُ اﷲ و‪ ‬ﻫﻢ‪ ‬ﻛﺎرِﻫ‪‬ﻮنَ ‪«48 :9‬‬
‫ﺣﺘﱠﻰ ﺟﺎء‪ ‬ا ْﻟ ‪‬‬
‫» َﻟ َﻘﺪ‪ ‬ا ‪‬ﺑ َﺘ َﻐﻮ‪‬ا ا ْﻟ ‪‬ﻔ ْﺘ َﻨﺔَ ﻣﻦ َﻗ ‪‬ﺒﻞُ و‪َ ‬ﻗ ﱠﻠﺒ‪‬ﻮا َﻟﻚ‪ ‬ا ْﻟﺄُﻣ‪‬ﻮر‪ ‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬از ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺰ ﻓﺘﻨﻪﺟﻮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛﺎرﻫﺎ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻰآﺷﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻖ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺑﺎ وﺟـﻮد اﻳﻨﻜـﻪ‬
‫ﻛﺮاﻫﺖ داﺷﺘﻨﺪ آﺷﻜﺎر ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺟـﺎى ﮔﺬاﺷـﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺳﺒﺎع ﺑﻦ ﻋﺮﻓﻄﻪ ﻏﻔﺎرى را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺷﺎﻳﻌﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ از آن رو ﻛﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻰ وى را ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﺳﻼح ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻴﺮون ﺷﺪ و در ﺟﺮف ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺘﻰ از اﻳﻦ رو ﻛﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻣﺮا ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دروغ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮا ﺑﺮاى ﻛﺎرﻫﺎى اﻳﻨﺠﺎ واﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺑﺮﮔﺮد و ﻣﺮاﻗﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ و ﺧﺎﻧﻪ ﻣـﻦ ﺑـﺎش‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﺧﻮش ﻧﺪارى ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻣﻦ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﻰ ﻛﻪ ﻫﺎرون ﺑﺮاى ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ از ﭘﻰ ﻣﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ راه ﺳﻔﺮ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻟﻤﻰ ﺑﻪ ﻳﻚ روز ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮم ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد رﻓﺖ و دﻳـﺪ ﻛـﻪ دو زن وى‬
‫در ﺑﺎغ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺳﺎﻳﺒﺎﻧﻰ را آب زدهاﻧﺪ و آب ﺧﻨﻚ و ﻏﺬا ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﺮ در ﺳﺎﻳﺒﺎﻧﻬﺎ اﻳﺴـﺘﺎد و زﻧـﺎن‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ ﻏﺬا و آب آﻣﺎده دﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ در آﻓﺘﺎب و ﺑﺎد اﺳﺖ و اﻧﺼﺎف ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤـﻪ در‬
‫ﺳﺎﻳﻪ ﺧﻨﻚ و آب ﺧﻨﻚ و ﻏﺬاى ﻣﻬﻴﺎ ﺑﺎ زن زﻳﺒﺎ در ﺑﺎغ ﺧﻮد ﺳﺮ ﻛﻨﺪ‪ «.‬و ﺑﻪ زﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺳـﺎﻳﺒﺎن ﺷـﻤﺎ در‬
‫ﻧﻴﺎﻳﻢ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻴﻤﺒﺮ روم‪ ،‬ﺗﻮﺷﻪاى ﺑﺮاى ﻣﻦ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ «.‬و زﻧﺎن ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و او ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺴﺖ‬
‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ و وﻗﺘﻰ ﺑﺪو رﺳﻴﺪ ﻛﻪ در ﺗﺒﻮك ﻓﺮود آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ در راه ﺑﻪ ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻦ وﻫﺐ ﺟﻤﺤﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻪ او ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰرﻓﺖ و رﻓﻴـﻖ راه ﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺒﻮك رﺳﻴﺪﻧﺪ اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﮔﻨﺎﻫﻰ دارم و ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻛـﻪ ﺗـﻮ ﻋﻘﺒﺘـﺮ از ﻣـﻦ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪12‬‬

‫ﺑﻴﺎﻳﻰ‪ «.‬و ﻋﻤﻴﺮ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ در ﺗﺒﻮك ﻓﺮود آﻣﺪه ﺑـﻮد و ﻛﺴـﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺳﻮارى از راه ﻣﻰآﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺨﺪا اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺷﺘﺮ ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﻴﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ را درود ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﺘﻮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن اﺑﻮ ﺧﻴﺜﻤﻪ ﻗﺼﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻧﻴﻚ ﮔﻔﺖ و دﻋﺎى ﺧﻴﺮ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺣﺠﺮ رﺳﻴﺪ آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻣﺮدم از ﭼﺎه آن آب ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﭼـﻮن ﺷـﺐ‬
‫آﻣﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬از آب اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻨﻮﺷﻴﺪ و وﺿﻮ ﻧﻜﻨﻴﺪ و اﮔﺮ ﺧﻤﻴﺮ ﻛﺮدهاﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﺘﺮان دﻫﻴـﺪ و از آن ﻧﺨﻮرﻳـﺪ و‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﺷﻤﺎ اﻣﺸﺐ ﺗﻨﻬﺎ از اردوﮔﺎه ﺑﺮون ﻧﺸﻮد‪«.‬‬
‫و ﻛﺴﺎن ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ دو ﺗﻦ از ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻋﺪه ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺖ رﻓﺖ و دﻳﮕـﺮى‬
‫ﺷﺘﺮ ﮔﻤﺸﺪه ﺧﻮد را ﻣﻰﺟﺴﺖ‪ .‬آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺨﺮﺟﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﺮد‪ ،‬و آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺟﺴـﺘﺠﻮى ﺷـﺘﺮ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎد او را ﺑﺒﺮد و ﺑﻪ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﻃﻰ اﻓﻜﻨﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫از اردوﮔﺎه ﺑﺮون ﻧﺸﻮﻳﺪ‪ «.‬و ﺑﺮاى آﻧﻜﻪ ﻣﺨﺮﺟﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد دﻋﺎ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺷﻔﺎ ﻳﺎﻓﺖ و آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﻃﻰ اﻓﺘﺎده‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺪﻳﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻗﺼﻪ اﻳﻦ دو ﻣﺮد در رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻫﺴﺖ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺻﺒﺢ ﺷﺪ ﻣﺮدم از ﺑﻰ آﺑﻰ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮدﻧﺪ و او دﻋﺎ ﻛـﺮد و ﺧـﺪا اﺑـﺮى ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺒﺎرﻳﺪ و ﻣﺮدم ﺳﻴﺮاب ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﻳﺶ آب ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻗﺘﺎده ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻟﺒﻴﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪» :‬آﻳﺎ ﻣﺮدم ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن را ﻣﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪ ،‬ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺑﺮادرش ﻳﺎ ﭘﺪرش ﻳﺎ ﻋﻤﻮﻳﺶ ﻳـﺎ ﺧﻮﻳﺸـﺎوﻧﺪش ﻣﻨـﺎﻓﻖ اﺳـﺖ و از‬
‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻧﻬﺎن ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻗﻮم ﻣﻦ از ﻳﻚ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺎق ﺷﻬﺮه ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰرﻓﺖ و ﭼﻮن ﻗﺼﻪ ﺑﻰ آﺑـﻰ ﺣﺠـﺮ و دﻋـﺎى ﭘﻴﻤﺒـﺮ و ﺑﺎرﻳـﺪن اﺑـﺮ رخ داد ﺑـﺪو ﮔﻔﺘـﻴﻢ‪» :‬دﻳﮕـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﺮى ﺑﻮد ﻛﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا از آﻧﺠﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد در راه ﺷﺘﺮ وى ﮔﻢ ﺷﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑـﻪ ﺟﺴـﺘﺠﻮى‬
‫ﺷﺘﺮ رﻓﺘﻨﺪ و ﻳﻜﻰ از ﻳﺎران ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ ﺣﺰم ﻛﻪ در ﻋﻘﺒﻪ و ﺑﺪر ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬و زﻳـﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻧﺼﻴﺐ ﻗﻴﻨﻘﺎﻋﻰ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻮد در اردو ﭘﻴﺶ ﺑﺎ روى ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﺳﺖ و از آﺳـﻤﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻰداﻧﺪ ﺷﺘﺮش ﻛﺠﺎﺳﺖ؟«‬
‫‪13‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺎره ﻛﻪ ﭘﻴﺶ او ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﺳﺖ و از آﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻰداﻧﺪ ﺷﺘﺮش ﻛﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻦ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻧﻤﻰداﻧﻢ‪ ،‬اﻳﻨﻚ ﺷﺘﺮ را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﻓﻼن دره اﺳﺖ و ﻣﻬﺎر آن ﺑﻪ درﺧﺘﻰ ﮔﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮوﻳﺪ آﻧﺮا ﺑﻴﺎرﻳﺪ‪ «.‬و ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺷـﺘﺮ‬
‫را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ ﺣﺰم ﭘﻴﺶ ﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻴﺰ ﻋﺠﻴﺒﻰ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻫﻤـﻴﻦ دم ﭘﻴﻤﺒـﺮ از ﻳﻜـﻰ‬
‫ﺳﺨﻦ آورد ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد او ﺳﺨﻨﺎن زﻳﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﻴﺐ را ﺑﮕﻔﺖ و ﺧﺪاﻳﺶ ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮد‪ «.‬و ﻳﻜﻰ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻳﺎر ﻋﻤﺎره ﺑﻮد و ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﺒﻮده ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻴﺎﻳﻰ زﻳﺪ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﮔﻔـﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺎره ﮔﺮدن زﻳﺪ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﻔﺸﺮد و ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ اى ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﺑﺨﺪا ﺑﻠﻴﻪاى ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﺑﻮد و ﻧﻤﻰداﻧﺴـﺘﻢ‪،‬‬
‫اى دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﺑﺮو و ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﻣﺒﺎش‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬زﻳﺪ از ﭘﺲ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺪ دل ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻤﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ راه ﻣﻰرﻓﺖ و ﭼﻮن ﻛﺴﻰ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﻼن ﻧﻴﺎﻣﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺎرى ﺑﺎ او ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ اﮔﺮ ﺧﻴﺮى در او ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﻣﻰﺷﻮد و اﮔﺮ ﺟـﺰ اﻳـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را از وى آﺳﻮده ﻛﺮد‪«.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ اﺑﻮذر ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺘﺮش از رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻤﺎن ﺳﺨﻨﺎن ﮔﻔﺖ‪ .‬و ﭼﻮن اﺑﻮذر‬
‫ﻛﻨﺪى ﺷﺘﺮ را ﺑﺪﻳﺪ ﻟﻮازم ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻛﺸﻴﺪ و ﭘﻴﺎده ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و در ﻳﻜﻰ از ﻣﻨﺰﻟﻬﺎ ﺑﺪو‬
‫رﺳﻴﺪ و ﻳﻜﻰ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﻪ از دور او را دﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻳﻜﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ راه ﻣﻰآﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﺧﻮش اﺳﺖ اﺑﻮذر ﺑﺎﺷﺪ«‬
‫و ﭼﻮن ﻧﻴﻚ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا اﻳﻨﻚ اﺑﻮذر اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا اﺑﻮذر را رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻰﺳﭙﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻰﻣﻴﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻗﺮﻇﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻋﺜﻤﺎن اﺑﻮذر را ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺖ رﺑﺬه ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮد و آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺮد ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﺰ‬
‫زن و ﻏﻼﻣﺶ ﺑﺎ وى ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا ﻏﺴﻞ دﻫﻴﺪ و ﻛﻔـﻦ ﻛﻨﻴـﺪ و ﺑـﺮ ﻛﻨـﺎر راه ﺑﮕﺬارﻳـﺪ و ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ‬
‫ﻛﺎرواﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ :‬اﻳﻦ اﺑﻮذر ﻳﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻣﺎ را ﺑﻪ دﻓﻦ وى ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮذر ﺑﻤﺮد زن و ﻏﻼم ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﺟﺜﻪ ﻛﻔﻦ ﺷﺪه او را ﺑﺮ ﻛﻨـﺎر راه ﻧﻬﺎدﻧـﺪ و‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد و ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﻤﺮه ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺟﻨﺎزهاى ﺑﺮ ﻛﻨﺎر راه دﻳﺪﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد ﺷﺘﺮ آﻧﺮا ﻟﮕﺪﻣﺎل ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻏﻼم از ﻛﻨﺎر راه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ اﺑﻮذر ﻳﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳـﺖ‪ ،‬ﻛﻤـﻚ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ وى را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد از دﻳﺪن ﺟﻨﺎزه ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﻘﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا راﺳﺖ ﮔﻔـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻰﺳﭙﺮى و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻰﻣﻴﺮى و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰﺷﻮى«‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻗﺼﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪن اﺑﻮذر را در راه ﺗﺒﻮك‬
‫و آن ﺳﺨﻨﺎن ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى در ﺑﺎره وى ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮاى ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻘﻞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪14‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و از ﺟﻤﻠﻪ ودﻳﻌﺔ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺨﺸﻰ ﺑﻦ ﺣﻤﻴـﺮ در راه ﺗﺒـﻮك ﻫﻤـﺮاه ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻜﻴﺸﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮى ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻨﺪارﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ اﻻﺻﻔﺮ ﭼﻮن ﺟﻨﮕﻬﺎى دﻳﮕـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺨـﺪا ﮔـﻮﻳﻰ‬
‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﻓﺮدا ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪاﻳﺪ‪ «.‬و اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﺮاى ﺗﺮﺳﺎﻧﻴﺪن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻰﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺸﻰ ﺑﻦ ﺣﻤﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺧﻮﺷﺘﺮ دارم ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺎ را ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ ﻗﺮآﻧﻰ در ﺑﺎره ﻣﺎ ﻧﺎزل ﻧﺸﻮد‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﻳﺎﺳﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﺶ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﺮو ﻛﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﺎروا ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﭙﺮس ﭼـﻪ ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫اﻧﻜﺎر ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﮕﻮ ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻴﺪ‪ «.‬و ﺳﺨﻨﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎر ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬و ودﻳﻌﺔ ﺑﻦ ﺛﺎﺑـﺖ در آن ﺣـﺎل ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻨﺎر ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﻣﻬﺎر ﺷﺘﺮ او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺣـﺮف ﻣـﻰزدﻳـﻢ و‬
‫ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ‪ «.‬و ﺧﺪاى ﻋﺰ و ﺟﻞ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻧﺎزل ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﺴ َﺘ ‪‬ﻬﺰِؤُنَ ‪«65 :9‬‬
‫ﺳﺄَ ْﻟ َﺘ ‪‬ﻬﻢ‪َ ‬ﻟ ‪‬ﻴﻘُﻮ ُﻟﻦﱠ إِﻧﱠﻤﺎ ُﻛﻨﱠﺎ َﻧﺨُﻮض‪ ‬و‪َ ‬ﻧ ْﻠ ‪‬ﻌﺐ‪ُ ،‬ﻗﻞْ أَ ﺑِﺎﻟ ﱠﻠﻪ‪ ‬و‪ ‬آﻳﺎ ‪‬ﺗﻪ‪ ‬و‪ ‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮ ‪‬ﻟﻪ‪ُ ‬ﻛ ْﻨ ُﺘﻢ‪َ ‬ﺗ ‪‬‬
‫»و‪َ ‬ﻟ ‪‬ﺌﻦْ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪» :‬اﮔﺮ از آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮﺳﻰ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺣﺮف ﻣﻰزدﻳﻢ و ﺗﻔﺮﻳﺢ ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭼﻄـﻮر ﺧـﺪا و آﻳـﻪﻫـﺎى او و‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮش را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﻰﻛﺮدﻳﺪ؟«‬
‫ﻣﺨﺸﻰ ﺑﻦ ﺣﻤﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﺎم ﻣﻦ و ﻧﺎم ﭘﺪرم ﻣﺮا از ﺣﻖ ﺑﺎز داﺷﺖ‪ «.‬و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺸﻰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺗﺮﺳﺎن و ﺣﻤﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺧﺮان اﺳﺖ و آﻧﻜﻪ در آﻳﻪ از ﺑﺨﺸﻮدن وى ﺳﺨﻦ‬
‫ﻫﺴﺖ ﻣﺨﺸﻰ ﺑﻮد و ﻧﺎﻣﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺷﺪ و از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺟﺎى‬
‫او ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﺎﺷﺪ و در اﻳﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و اﺛﺮى از او ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺗﺒﻮك رﺳﻴﺪ ﻳﺤﻨﺔ ﺑﻦ روﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى اﻳﻠﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و ﺟﺰﻳﻪ داد‪ ،‬ﻣـﺮدم‬
‫ﺟﺮﺑﺎء و اذرح ﻧﻴﺰ ﺟﺰﻳﻪ دادﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﺷﺎن ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺳﻮى اﻛﻴﺪر ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﻚ ﺷﺎه دوﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬وى از ﻗﻮم ﻛﻨﺪه‬
‫ﺑﻮد و ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ او را ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﺎر ﮔﺎو ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺮﻓﺖ و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎﻫﻰ روﺷﻦ و ﻣﻬﺘﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻠﻌﻪ وى رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻛﻴﺪر ﺑﺎ زن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﺑـﺎم‬
‫ﺑﻮد و ﮔﺎوان ﺷﺎخ ﺧﻮد را ﺑﻪ در ﻗﺼﺮ ﻣﻰﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬زن اﻛﻴﺪر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺎواﻧﻰ دﻳﺪهاى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ »ﻧﻪ ﺑﺨﺪا«‬
‫زن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺎواﻧﻰ را رﻫﺎ ﻣﻰﻛﻨﺪ؟«‬
‫اﻛﻴﺪر ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ اﺳﺐ وى را زﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮادرش ﺣﺴﺎن ﺑـﺎ‬
‫وى ﺳﻮار ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﮔﺎوان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬و در آن ﺣﺎل ﺑﻪ ﺳﻮاران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ اﻛﻴﺪر اﺳـﻴﺮ ﺷـﺪ و‬
‫ﺑﺮادرش ﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ و ﻗﺒﺎﻳﻰ از دﻳﺒﺎى ﻣﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﻼ ﺑﻪ ﺗﻦ اﻛﻴﺪر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺮدد ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫‪15‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻗﺒﺎى اﻛﻴﺪر را ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻣﻰزدﻧﺪ و ﺷﮕﻔﺘﻰ‬
‫ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬از اﻳﻦ ﺷﮕﻔﺘﻰ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪاﻳﻰ ﻛﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اوﺳﺖ ﻣﻨﺪﻳﻞ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ در‬
‫ﺑﻬﺸﺖ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻟﺪ اﻛﻴﺪر را ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آورد ﻛﻪ از ﺧﻮن وى درﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺎ او ﺻﻠﺢ ﻛﺮد‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﻜﻪ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﭙﺮدازد و رﻫﺎ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ روﻣﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ده و ﭼﻨﺪ روز در ﺗﺒﻮك ﺑﻮد و از آﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶﺗـﺮ ﻧﺮﻓـﺖ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﺳـﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬در ﻳﻜﻰ از درهﻫﺎى راه ﺑﻨﺎم ﻣﺸﻘﻖ آﺑﻰ از ﺳﻨﮓ ﺑﺮون ﻣﻰﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻳﻚ ﻳﺎ دو ﺳﻪ ﻛﺲ ﺑﺲ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﻪ زودﺗﺮ از ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ آب رﺳﺪ از آن ﻧﻨﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ «.‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻰ‬
‫ﭼﻨﺪ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﭘﻴﺶ از ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻪ آب را ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒـﺮ آﻧﺠـﺎ رﺳـﻴﺪ آﺑـﻰ ﻧﺪﻳـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ ﭘﻴﺶ از ﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻓﻼن و ﻓﻼن‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﻛﻪ از آن ﻧﻨﻮﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ «.‬آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻟﻌﻨﺖ و ﻧﻔﺮﻳﻨﺸﺎن ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﻓﺮود آﻣﺪ و دﺳﺖ ﺧﻮد را زﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪارى آب در آن ﺟﻤﻊ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻨﮓ زد و دﺳـﺖ ﺑـﺪان‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺪ و دﻋﺎﻳﻰ ﺧﻮاﻧﺪ و آب ﻓﺮاوان از ﺳﻨﮓ روان ﺷﺪ و ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮد ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺻﺪاى آن ﭼﻮن ﺻﺎﻋﻘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ «.‬و ﻛﺴﺎن ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺷﻤﺎ ﻋﻤﺮ دراز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ دره از ﻫﻤﻪ درهﻫﺎى اﻃﺮاف ﺳﺮﺳﺒﺰﺗﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ذى اوان رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ راه ﺑـﻮد‪ ،‬و ﭼﻨـﺎن ﺑـﻮد ﻛـﻪ وﻗﺘـﻰ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى ﺳﻔﺮ ﺗﺒﻮك آﻣﺎده ﻣﻰﺷﺪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰاران ﻣﺴﺠﺪ ﺿﺮار ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا‪ ،‬ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺮاى ﻋﻠﻴﻞ و ﻣﺤﺘﺎج و ﺷﺐ ﺑﺎراﻧﻰ و زﻣﺴﺘﺎن ﻣﺴﺠﺪى ﺳﺎﺧﺘﻪاﻳﻢ و دوﺳﺖ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻰ و آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﻰ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ اﻛﻨﻮن ﺳﺮ ﺳﻔﺮم و ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬إن ﺷﺎء اﷲ اﮔﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻴﻢ ﺑﻴﺎﻳﻴﻢ و آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ در ذى اوان ﻓﺮود آﻣﺪ از ﻛﺎر ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ دﺧﺸﻢ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻟﻤﻰ و ﻣﻌﻦ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺪى ﻋﺠﻠﻰ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮوﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﺴﺠﺪ را ﻛﻪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰاراﻧﺶ ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻨﺪ وﻳﺮان ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺴﻮزﻳﺪ«‬
‫و آن دو ﻛﺲ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻗﻮم ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ دﺧﺸﻢ‪ ،‬رﺳﻴﺪﻧﺪ و او ﺑـﻪ ﻣﻌـﻦ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺎش ﺗﺎ آﺗﺸﻰ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎرم‪ «.‬و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد رﻓﺖ و ﺷﺎﺧﻪ ﺧﺮﻣﺎﻳﻰ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و آﺗﺶ در آن زد و دوان ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ در آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﺎن در آن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﺴﻮﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ وﻳﺮاﻧﻰ دادﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﻣﺴـﺠﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ آﻳﺎت ﻗﺮآن در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺴﺠِﺪاً ﺿ‪‬ﺮاراً و‪ُ ‬ﻛﻔْﺮاً و‪َ ‬ﺗ ْﻔﺮِﻳﻘﺎً ‪‬ﺑ ‪‬ﻴﻦَ ا ْﻟ ‪‬ﻤﺆْ ‪‬ﻣﻨ‪‬ﻴﻦَ و‪ ‬إِر‪‬ﺻﺎداً ‪‬ﻟ ‪‬ﻤﻦْ ﺣﺎر‪‬ب‪ ‬اﷲ و‪ ‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮ َﻟﻪ‪ ‬ﻣﻦ َﻗ ‪‬ﺒﻞُ‬
‫ﺨﺬُوا ‪‬ﻣ ‪‬‬
‫»و‪ ‬ا ﱠﻟﺬ‪‬ﻳﻦَ ا ﱠﺗ َ‬
‫ﺳﺲ‪ ‬ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱠﺘﻘْﻮى ﻣـﻦ أَو‪‬لِ‬
‫ﺠﺪ‪ ‬أُ ‪‬‬
‫ﺴ ِ‬
‫ﺸ ‪‬ﻬﺪ‪ ‬إِ ﱠﻧ ‪‬ﻬﻢ‪ ‬ﻟَﻜﺎذ‪‬ﺑ‪‬ﻮنَ‪ .‬ﻻ َﺗ ُﻘﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬أَﺑ‪‬ﺪاً‪َ ،‬ﻟ ‪‬ﻤ ‪‬‬
‫ﺤﺴ‪‬ﻨﻰ و‪ ‬اﷲ ‪‬ﻳ ْ‬
‫ﺤ ‪‬ﻠ ُﻔﻦﱠ إِنْ أَر‪‬د‪‬ﻧﺎ إِﻟﱠﺎ ا ْﻟ ‪‬‬
‫و‪َ ‬ﻟ ‪‬ﻴ ‪‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪16‬‬

‫ﺳﺲ‪ ‬ﺑﻨْﻴﺎﻧَـﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠـﻰ َﺗﻘْـﻮى‬

‫ﻄ ‪‬ﻬﺮِﻳﻦَ‪ .‬أَ َﻓ ‪‬ﻤﻦْ أَ ‪‬‬
‫ﺤﺐ‪ ‬ا ْﻟ ‪‬ﻤ ﱠ‬
‫ﻄ ‪‬ﻬﺮُوا و‪ ‬اﷲ ‪‬ﻳ ‪‬‬
‫ﺤﺒ‪‬ﻮنَ أَنْ ‪‬ﻳ َﺘ َ‬
‫ﺣﻖﱡ أَنْ َﺗﻘُﻮم‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ،‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬رِﺟﺎلٌ ‪‬ﻳ ‪‬‬
‫‪‬ﻳﻮ‪‬مٍ أَ ‪‬‬
‫ﺟﻬ‪‬ـ ﱠﻨﻢ‪ ‬و‪ ‬اﷲ ﻻ ‪‬ﻳﻬ‪‬ـﺪ‪‬ي ا ْﻟﻘَـﻮ‪‬م‪‬‬
‫ﺟﺮُف‪ ‬ﻫﺎرٍ ﻓَﺎﻧْﻬﺎر‪ ‬ﺑﻪ ﻓـﻲ ﻧـﺎرِ ‪‬‬
‫ﺳﺲ‪ ‬ﺑﻨْﻴﺎ َﻧﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﻰ ﺷَﻔﺎ ‪‬‬
‫ﺧ ‪‬ﻴﺮٌ أَم‪ ‬ﻣﻦ أَ ‪‬‬
‫ﻣﻦ اﷲ و‪ ‬رِﺿْﻮانٍ َ‬
‫اﻟﻈﱠﺎ ‪‬ﻟﻤ‪‬ﻴﻦَ ‪«109 -107 :9‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﺴﺠﺪى ﺑﺮاى ﺿﺮر زدن و )ﺗﻘﻮﻳﺖ( ﻛﻔﺮ و ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻛﺴﻰ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ‬
‫ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺳﺘﻴﺰه ﻛﺮده ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و ﻗﺴﻢ ﻣﻰﺧﻮرﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﻧﻴﻜﻰ ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺪا ﮔﻮاﻫﻰ ﻣﻰدﻫﺪ ﻛـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ دروﻏﮕﻮﻳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ در آن ﻣﺎﻳﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﺠﺪى ﻛﻪ از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ روز‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎن آن ﺑﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎرى ﻧﻬـﺎده ﺷـﺪه‬
‫ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺑﺎﻳﺴﺘﻰ‪ .‬در آﻧﺠـﺎ ﻣﺮداﻧـﻰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ دوﺳـﺖ دارﻧـﺪ ﭘـﺎﻛﻴﺰهﺧـﻮﺋﻰ ﻛﻨﻨـﺪ و ﺧـﺪا‬
‫ﭘﺎﻛﻴﺰهﺧﻮﻳﺎن را دوﺳﺖ دارد‪ .‬آﻧﻜﻪ ﺑﻨﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎرى ﺧﺪا و رﺿﺎى او ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻬﺎده ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ ﻳـﺎ آﻧﻜـﻪ‬
‫ﺑﻨﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺳﻴﻠﮕﺎﻫﻰ ﻧﻬﺎده ﻛﻪ ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻨﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وى در آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺳﻘﻮط ﻛﻨﺪ؟ و ﺧـﺪا ﻗـﻮم‬
‫ﺳﺘﻤﻜﺎران را ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰاران ﻣﺴﺠﺪ دوازده ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺧﺪام ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬از ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف ﻛﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻔﺎق را از ﺧﺎﻧﻪ او ﺑﺮون اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺑﻦ ﺣﺎﻃﺐ از ﺑﻨﻰ ﻋﺒﻴﺪ و اﺑﻮ ﺣﺒﻴﺒﺔ ﺑﻦ ازﻋﺮ ﻫﺮدوان از ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﻌﻪ‬
‫ﻋﺒﺎد ﺑﻦ ﺣﻨﻴﻒ‪ ،‬ﺑﺮادر ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺣﻨﻴﻒ از ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف‪.‬‬
‫ﺟﺎرﻳﺔ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺎ دو ﭘﺴﺮش ﻣﺠﻤﻊ ﺑﻦ ﺟﺎرﻳﻪ و زﻳﺪ ﺑﻦ ﺟﺎرﻳﻪ‬
‫ﻧﺒﺘﻞ ﺑﻦ ﺣﺎرث و ﺑﺤﺰج واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﻌﻪ‬
‫ﺑﺠﺎد ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺿﺒﻴﻌﻰ و ودﻳﻌﺔ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﻰ اﻣﻴﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﺑﻮ ﻟﺒﺎﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻤﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن در آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻌﺐ‪ ،‬ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ و ﻣﺮارة ﺑﻦ رﺑﻴﻊ‬
‫و ﻫﻼل ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺷﻚ و ﻧﻔﺎق ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫـﻴﭽﻜﺲ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺳـﻪ ﺗـﻦ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻧﻜﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻧﺪ و ﻋـﺬر ﺗﺮاﺷـﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ از آﻧﻬﺎ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪ اﻣﺎ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ و ﭘﻴﻤﺒﺮ وى ﻋﺬرﺷﺎن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺳﺨﻦ ﻛﺮدن ﺑﺎ آن ﺳﻪ ﻛﺲ درﻳﻎ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ اﻳﻦ آﻳﻪ را در ﺑﺎره‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺴﺮَةِ ﻣﻦ ‪‬ﺑ ‪‬ﻌﺪ‪ ‬ﻣﺎ ﻛﺎد‪ ‬ﻳﺰِﻳﻎُ ُﻗﻠُﻮب‪‬‬
‫ﺟﺮِﻳﻦَ و‪ ‬ا ْﻟﺄَﻧْﺼﺎرِ ا ﱠﻟﺬ‪‬ﻳﻦَ ا ﱠﺗ ‪‬ﺒﻌ‪‬ﻮه‪ ‬ﻓﻲ ﺳﺎ ‪‬ﻋﺔِ ا ْﻟ ‪‬ﻌ ‪‬‬
‫» َﻟ َﻘﺪ‪ ‬ﺗﺎب‪ ‬اﷲ ‪‬ﻋﻠَﻰ اﻟ ﱠﻨ ِﺒﻲ‪ ‬و‪ ‬ا ْﻟﻤ‪‬ﻬﺎ ِ‬
‫ﺣﺘﱠﻰ إِذا ﺿﺎ َﻗﺖ‪ ‬ﻋﻠَـ ‪‬ﻴ ِﻬﻢ‪ ‬اﻟْـﺄَر‪‬ض‪ ‬ﺑِﻤـﺎ‬
‫ﺧ ﱢﻠﻔُﻮا ‪‬‬
‫َﻓﺮِﻳﻖٍ ‪‬ﻣ ْﻨ ‪‬ﻬﻢ‪ُ ‬ﺛﻢ‪ ‬ﺗﺎب‪ ‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴ ِﻬﻢ‪ ‬إِ ﱠﻧﻪ‪ِ ‬ﺑ ِﻬﻢ‪ ‬ر‪‬ؤُف‪ ‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻴﻢ‪ .‬و‪ ‬ﻋﻠَﻰ اﻟﺜﱠﻼ َﺛﺔِ ا ﱠﻟﺬ‪‬ﻳﻦَ ُ‬
‫ﺠﺄَ ﻣﻦ اﷲ إِﻟﱠﺎ إِ َﻟ ‪‬ﻴﻪ‪ُ ‬ﺛﻢ‪ ‬ﺗـﺎب‪ ‬ﻋﻠَـ ‪‬ﻴ ِﻬﻢ‪ ‬ﻟ ‪‬ﻴﺘُﻮﺑ‪‬ـﻮا إِنﱠ اﷲ ﻫ‪‬ـﻮ‪ ‬اﻟﺘﱠـﻮ‪‬اب‪‬‬
‫ﺴ ‪‬ﻬﻢ‪ ‬و‪َ ‬ﻇﻨﱡﻮا أَنْ ﻻ ‪‬ﻣ ْﻠ ‪‬‬
‫ﺣ ‪‬ﺒﺖ‪ ‬و‪ ‬ﺿﺎ َﻗﺖ‪ ‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴ ِﻬﻢ‪ ‬أَ ْﻧ ُﻔ ‪‬‬
‫ر‪ ‬‬
‫اﻟﺮﱠﺣ‪‬ﻴﻢ‪«.118 -117 :9 ‬‬
‫‪17‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺧﺪا ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر را ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻛﺴﺎن ﻛﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺨﺘﻰ از ﭘﺲ آﻧﻜﻪ ﻧﺰدﻳـﻚ‬
‫ﺑﻮد دﻟﻬﺎى ﮔﺮوﻫﻰ از اﻳﺸﺎن ﺑﮕﺮدد‪ ،‬وﻳﺮا ﭘﻴﺮوى ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز آﻧﻬﺎ را ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎن و رﺣﻴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ آن ﺳﻪ ﺗﻦ را ﻛﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﺮاﺧﻰ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﻨﮓ ﺷﺪ و از ﺧﻮﻳﺶ ﺑـﻪ ﺗﻨـﮓ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﺧﺪا ﺟﺰ ﺑﻪ ﺳﻮى او ﭘﻨﺎﻫﻰ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﺸﺎن را ﺑﺨﺸﻴﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﺑـﺎز ﮔﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪا‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺪه و رﺣﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬و ﺗﻮﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن از ﺗﺒﻮك ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺛﻘﻴﻒ ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺒﺮﺷﺎن را از ﭘﻴﺶ ﻳﺎد ﻛﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در رﺑﻴﻊ اﻻول ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺎل ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮت‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳـﻠﻢ ﻋﻠـﻰ ﺑـﻦ‬
‫اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ را ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ ﺑﻪ دﻳﺎر ﻃﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓـﺖ و دو ﺷﻤﺸـﻴﺮ را‬
‫ﻛﻪ در ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﻳﻜﻰ رﺳﻮب و دﻳﮕﺮى ﻣﺨﺪم ﻧﺎم داﺷﺖ و ﺷﻬﺮه ﺑﻮد و ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺑﻰ ﺷﻤﺮ ﺑـﺮاى آﻧﺠـﺎ‬
‫ﻧﺬر ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻴﺎورد و از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻴﺮان وى ﺧﻮاﻫﺮ ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺒﺮﻫﺎ ﻛﻪ در ﺑﺎره ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﻴﺪه وﻗـﺖ ﻣﻌـﻴﻦ ﻧـﺪارد و ﺟـﺰ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫واﻗﺪى در ﺑﺎره ﺣﺎدﺛﻪ ﺧﻮاﻫﺮ وى آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎد ﺑﻦ ﺣﺒﻴﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم ﻛـﻪ ﻋـﺪى ﺑـﻦ ﺣـﺎﺗﻢ ﻣـﻰﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺳـﻮاران ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧـﺪ« ﻳـﺎ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻋﻤﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﻛﺴـﺎن دﻳﮕـﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﭘـﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ وى ﺻـﻒ‬
‫ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﻪام ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‪ ،‬ﻛﺲ ﻣﻦ دور اﺳﺖ و ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻦ ﭘﻴﺮى ﻓﺮﺗـﻮت‬
‫و ﺷﻜﺴﺘﻪام‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﮔﺰار ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺲ ﺗﻮ ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﺎن ﻛﻪ از ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ او ﮔﺮﻳﺰان اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺎد و ﻳﻜﻰ ﻛﻪ ﭘﻬﻠﻮى وى ﺑﻮد و ﮔﻮﻳﺎ ﻋﻠﻰ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮﻛﺒﻰ از او ﺑﺨﻮاه«‬
‫ﻋﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮﻛﺐ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺎرى ﻛـﺮدى ﻛـﻪ ﭘـﺪرت‬
‫ﻧﻤﻰﻛﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮو ﻛﻪ ﻓﻼﻧﻰ رﻓﺖ و ﺧﻴﺮ از او ﮔﺮﻓﺖ و ﻓﻼﻧﻰ رﻓﺖ و ﺧﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺘﻢ و ﻳﻚ زن و ﭼﻨﺪ ﻛﻮدك ﻧﺰدﻳﻚ وى ﺑﻮد و ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﻛـﻪ ﺷـﺎﻫﻰ ﻛﺴـﺮى و‬
‫ﻗﻴﺼﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا از ﮔﻔﺘﻦ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﻣﻰﮔﺮﻳﺰى‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻫﺴـﺖ؟ ﭼـﺮا از‬
‫ﮔﻔﺘﻦ اﷲ اﻛﺒﺮ ﻣﻰﮔﺮﻳﺰى‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺧﺪا ﻛﺴﻰ ﻫﺴﺖ؟« و ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪم و آﺛﺎر ﺧﺮﺳﻨﺪى را در ﭼﻬﺮه‬
‫او دﻳﺪم‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪18‬‬

‫ﺷﻴﺒﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻃﺎﻳﻰ از ﮔﻔﺘﺎر ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﻣﺮدان ﻋـﺮب ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا را‬
‫ﭼﻮن ﻣﻦ ﻧﺎﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺑﻮدم و دﻳﻦ ﻣﺴﻴﺢ داﺷﺘﻢ و از ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﻣﻰﮔـﺮﻓﺘﻢ و‬
‫ﭼﻮن ﻇﻬﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺷﻨﻴﺪم او را ﻧﺎﺧﻮش داﺷﺘﻢ و ﺑﻪ ﻏﻼم ﻋﺮب ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻪ ﭼﻮﭘﺎن ﺷﺘﺮاﻧﻢ ﺑﻮد ﮔﻔـﺘﻢ‪» :‬ﭼﻨـﺪ‬
‫ﺷﺘﺮ آرام و ﭼﺎق و ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻦ ﻧﮕﻬﺪار و ﻫﺮ وﻗﺖ ﺷﻨﻴﺪى ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﺎر آﻣﺪ ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺧﺒـﺮ‬
‫ﺑﺪه‪ «.‬و او ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﺷﺘﺮان را ﺑﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﻰ ﻏﻼم ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﺎر ﻛﻪ ﺑﻪ وﻗﺖ آﻣﺪن ﺳﭙﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮاﻫﻰ ﻛﺮد ﺑﻜﻦ ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ دﻳﺪم و در ﺑﺎره آن ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺳﭙﺎه ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻏﻼم ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺷﺘﺮان ﻣﺮا ﺑﻴﺎر« و ﭼﻮن ﺑﻴﺎورد زن و ﻓﺮزﻧﺪ را ﺑﺮداﺷﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ در ﺷـﺎم ﺑـﻪ ﻫﻤﻜﻴﺸـﺎن‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﭘﻴﻮﻧﺪم و ﺑﻪ راه ﺣﻮﺷﻴﻪ رﻓﺘﻢ و دﺧﺘﺮ ﺣﺎﺗﻢ را ﺑﻪ ﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺘﻢ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺷﺎم رﺳﻴﺪم آﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪم‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﺳﭙﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ دﻳﺎر ﻃﻰ رﺳﻴﺪ و دﺧﺘﺮ ﺣﺎﺗﻢ را ﺑﺎ ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ اﺳﻴﺮ ﻛﺮد و ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪاى ﺑﺮد ﻛﻪ از ﮔﺮﻳﺰ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺎم ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎﺗﻢ در ﭼﻬﺎر دﻳﻮارى ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻴﺮان را آﻧﺠﺎ ﻧﮕﻪ ﻣﻰداﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮ او ﮔﺬﺷﺖ و او زﻧﻰ زﺑﺎن آور ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﭘﺪرم ﻣﺮده‪ ،‬و ﻛﺲ ﻣﻦ ﻏﺎﻳﺐ اﺳـﺖ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﮔﺰار ﻛﻪ ﺧﺪاى ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺲ ﺗﻮ ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﺎن ﮔﺮﻳﺰان از ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ او؟«‬
‫دﺧﺘﺮ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮﻓﺖ و ﻣﺮا واﮔﺬاﺷﺖ و روز دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻦ ﻧﻮﻣﻴﺪ ﺷﺪه ﺑـﻮدم و‬
‫ﻣﺮدى ﻛﻪ دﻧﺒﺎل وى ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻦ اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻴﺰ و ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺪرم ﻣﺮده و ﻛﺲ ﻣﻦ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﮔﺰار ﺧـﺪاى ﺑـﺮ‬
‫ﺗﻮ ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در رﻓﺘﻦ ﺷﺘﺎب ﻣﻜﻦ ﺗﺎ ﻣﻌﺘﻤﺪى از ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎﺑﻰ ﻛﻪ ﺗﺮا ﺳـﻮى دﻳـﺎرت‬
‫ﺑﺮد و ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺪه‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺮﺳﻴﺪم اﻳﻦ ﻣﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺷﺎره ﻛﺮد ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻢ ﻛﻴﺴﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺒﻮدم ﺗﺎ ﻛﺎرواﻧﻰ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻠﻰ ﻳﺎ ﻗﻀﺎﻋﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻣﻦ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺳﻮى ﺷﺎم روم و ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮادرم ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮم ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﮔﺮوﻫﻰ از ﻗﻮم ﻣﻦ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻤﺪﻧﺪ و ﻣﺮا‬
‫ﻣﻰرﺳﺎﻧﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ داد و ﻣﺮﻛﺐ و ﺧﺮﺟﻰ داد و ﺑﺎ ﻛﺎروان روان ﺷﺪم ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺎم رﺳﻴﺪم‪.‬‬
‫‪19‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﻛﻪ دﻳﺪم زﻧﻰ ﺳﻮى ﻣﺎ ﻣﻰآﻳﺪ و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬دﺧﺘﺮ ﺣﺎﺗﻢ اﺳﺖ« و‬
‫ﻫﻤﻮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﻮاﻫﺮم ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻦ اﻳﺴﺘﺎد ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﺳـﺘﻤﮕﺮ ﺑـﺮى از ﺧﻮﻳﺸـﺎوﻧﺪ‪ ،‬زن و ﻓﺮزﻧـﺪ ﺧـﻮﻳﺶ را‬
‫ﺑﻴﺎوردى و دﺧﺘﺮان ﭘﺪرت را رﻫﺎ ﻛﺮدى!«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺧﻮاﻫﺮ ﺟﺎن ﺳﺨﻦ ﻧﻴﻚ ﺑﮕﻮى‪ ،‬ﺣﻘﺎ ﻛﻪ ﻋﺬرى ﻧﺪارم و ﭼﻨﺎن ﻛﺮدم ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺧﻮاﻫﺮم ﻓﺮود آﻣﺪ و ﭘﻴﺶ ﻣﻦ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ او ﻛﻪ زﻧﻰ دوراﻧﺪﻳﺶ ﺑﻮد ﮔﻔـﺘﻢ‪» :‬در ﺑـﺎره‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮد راى ﺗﻮ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬راى ﻣﻦ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ او ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮى ﻛﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮ ﻛﻪ زودﺗﺮ ﺑﺪو ﮔـﺮود‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺴﺖ ﺑﺎ ﻋﺰت و ﺑﺮﻛﺖ وى زﺑﻮن ﻧﺸﻮى‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺨﺪا راى درﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬رﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪم و ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺘﻢ ﻛﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد و ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣﺮا ﺳﻮى ﺧﺎﻧـﻪ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑـﺮد و در اﺛﻨـﺎى رﻓـﺘﻦ زﻧـﻰ ﺷﻜﺴـﺘﻪ و ﻓﺮﺗـﻮت او را‬
‫ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ و ﻣﺪﺗﻰ ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد ﻛﻪ آن زن ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ وى ﻣﻰﮔﻔﺖ‪ ،‬در دل ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺨﺪا اﻳـﻦ ﭘﺎدﺷـﺎه ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻣﺮا ﺑﺒﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ و ﻣﺘﻜﺎﻳﻰ ﭼﺮﻣﻴﻦ ﭘﺮ از ﺑﺮگ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﻦ اﻧـﺪاﺧﺖ و ﮔﻔـﺖ‪» .‬ﺑـﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻨﺸﻴﻦ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻨﺸﻴﻦ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻨﺸﻴﻦ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻛﺎر ﭘﺎدﺷﺎه ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﺪى ﻣﮕﺮ ﺗﻮ از ﻓﺮﻗﻪ رﻛﻮﺳﻰ ﻧﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭼﺮا«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ از ﻗﻮم ﺧﻮد ﭼﻬﺎر ﻳﻚ ﻧﻤﻰﮔﺮﻓﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭼﺮا؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻄﺎﺑﻖ دﻳﻨﺖ اﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻼل ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬آرى ﺑﺨﺪا ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ« و ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ او ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮﺳﻞ اﺳﺖ و از ﭼﻴﺰﻫﺎى ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺧﺒﺮ دارد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﺪى ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺗﻮ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻘﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨـﺪا ﻣﻴـﺎن‬
‫آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪان ﻣﺎل ﻓﺮاوان ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺲ ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺗـﻮ اﻳﻨﺴـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻰﺑﻴﻨـﻰ‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و ﺷﻤﺎرﺷﺎن اﻧﺪك اﺳﺖ ﺑﺨﺪا ﭼﻨﺎن ﺷﻮد ﻛﻪ زﻧﻰ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد از ﻗﺎدﺳﻴﻪ درآﻳﺪ و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪20‬‬

‫ﺑﻪ زﻳﺎرت ﻛﻌﺒﻪ رود و ﺟﺰ ﺧﺪا از ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﻴﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺗﻮ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ ﻗﺪرت‬
‫و ﻣﻠﻚ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﺧﻮاﻫﻰ ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺼﺮﻫﺎى ﺳﭙﻴﺪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺎﺑﻞ را ﮔﺸﻮدهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪم‪ ،‬اﻳﻨﻚ دو ﻗﻀﻴﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه و ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻗﺼﺮﻫﺎى ﺳـﭙﻴﺪ‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺎﺑﻞ را دﻳﺪهام ﻛﻪ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و دﻳﺪم ﻛﻪ زﻧﻰ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ از ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺑﺮون ﻣﻰﺷﻮد و از ﭼﻴﺰى ﺑﻴﻢ‬
‫ﻧﺪارد و ﻛﻌﺒﻪ را زﻳﺎرت ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﺳﻮﻣﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺷﻮد و ﻣﺎل ﭼﻨﺪان ﻓﺮاوان ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺲ ﺑـﺮاى ﮔـﺮﻓﺘﻦ آن‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻤﻴﻢ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻗﺘﺎده ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﻦ زراره ﺗﻤﻴﻤﻰ ﺑﺎ ﺟﻤﻌـﻰ از ﺳـﺮان ﺑﻨـﻰ ﺗﻤـﻴﻢ و از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ و زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر ﺗﻤﻴﻤﻰ ﺳﻌﺪى و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻫﺘﻢ و ﺣﺘﺎت ﺑﻦ ﻓـﻼن و ﻧﻌـﻴﻢ ﺑـﻦ زﻳـﺪ و‬
‫ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﺳﻌﺪى و ﮔﺮوﻫﻰ ﻓﺮاوان از ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آﻣﺪﻧﺪ ﻋﻴﻴﻨـﻪ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺼﻦ ﻓﺰارى ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ و ﻋﻴﻴﻨﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ در ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ و ﺣﺼـﺎر ﻃـﺎﻳﻒ ﻫﻤـﺮاه ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺗﻤﻴﻢ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ در آﻣﺪﻧﺪ از ﭘﺸﺖ اﻃﺎﻗﻬﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎم ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ ﻛﻪ اى ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎ‪ .‬و ﺑﺎﻧﮕﺸﺎن ﻣﺎﻳﻪ آزار ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا ﺷـﺪ و ﭘـﻴﺶ آﻧﻬـﺎ آﻣـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﻣﺤﻤﺪ آﻣﺪهاﻳﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﻔﺎﺧﺮه ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﺎﻋﺮ و ﺧﻄﻴﺐ ﻣﺎ اﺟﺎزه ﺳﺨﻦ ﺑﺪه‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻄﻴﺐ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه دارد ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﻛﻨﺪ«‬
‫ﻋﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا را ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻨـﺖ دارد و ﻣـﺎ را ﺷـﺎﻫﺎن ﻛـﺮده و ﻣـﺎل‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺨﺸﻴﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻛﺎر ﻧﻴﻚ ﻛﻨﻴﻢ و ﻣﺎ را از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻣﺸﺮق ﻋﺰﻳﺰﺗـﺮ و ﻓﺰوﻧﺘـﺮ و ﭘـﺮ ﺳـﻼحﺗـﺮ ﻛـﺮده‪،‬‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎﻧﻴﻢ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳﺮ ﻣﻔﺎﺧﺮه دارد ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻈﻴﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺮدﻳﻢ‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎرد و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺳﺨﻦ از اﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻨﻴﻢ وﻟﻰ از ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻔﺘﻦ در ﺑﺎره ﻋﻄﺎﻳﺎى ﺧﺪا ﺷﺮم دارﻳﻢ و ﭘﻴﺶ‬
‫ﻛﺴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻳﻢ اﻳﻦ را ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﺳﺨﻨﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻴﺎرﻳﺪ و ﭼﻴﺰى ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻨﻤﺎﻳﻴﺪ‪«.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﻨﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺷﻤﺎس ﺧﺰرﺟﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮﺧﻴـﺰ و ﺧﻄﺒـﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮد را ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮى‪«.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاﻳﻰ را ﻛﻪ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻦ ﻣﺨﻠﻮق اوﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣـﺎن ﺧـﻮﻳﺶ را در‬
‫ﺑﺎره آن اﻧﺠﺎم داده و ﻋﻠﻢ او ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ رﺳﺎ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺖ از ﻛﺮم اوﺳﺖ و ﻧﺸﺎن ﻗﺪرت وى اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺎ را ﺷﺎﻫﺎن ﻛﺮد و از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮى ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺐ از ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮ و ﺑﻪ ﺳﺨﻦ از ﻫﻤـﻪ‬
‫راﺳﺘﮕﻮﺗﺮ و ﺑﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ از ﻫﻤﻪ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻮد و ﻛﺘﺎب ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﻮى او ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را اﻣﻴﻦ ﻫﻤـﻪ ﻣﺨﻠـﻮق ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ او را از ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺮده ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه وى ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﻳﻤﺎن ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻗـﻮم و‬
‫‪21‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺐ از ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎن ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﻪ ﺻﻮرت از ﻫﻤﻪ ﻧﻜﻮﺗﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ از ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮﻧﺪ ﺑﺪو اﻳﻤﺎن‬
‫آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ دﻋﻮت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ اﻧﺼﺎر ﺧـﺪا و ﻳـﺎران ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫اوﻳﻴﻢ و ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاى ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻰ اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎرﻧﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻨﺘﺨﺐ وى‬
‫اﻳﻤﺎن آرد ﻣﺎل و ﺧﻮﻧﺶ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻛﺎﻓﺮى ﻛﻨﺪ و اﻧﻜﺎر ورزد ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در راه ﺧﺪا ﺑﺎ وى ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻴﻢ‬
‫و ﻛﺸﺘﻦ وى ﺑﺮاى ﻣﺎ آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ و ﺑﺮاى زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺆﻣﻦ آﻣﺮزش ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ و درود ﺑﺮ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎد‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺎ اﺟﺎزه ﺳﺨﻦ ﺑﺪه«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻌﺮى ﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ذﻛﺮ ﻣﻔﺎﺧﺮ ﺗﻤﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد‬
‫و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ وى ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻮن زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر ﺷﻌﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺳـﺮ ﺑـﺮد ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎن ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺮﺧﻴﺰ و ﺟﻮاب اﻳﻦ ﻣﺮد را ﺑﮕﻮى‪«.‬‬
‫ﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻌﺮى ﻣﻔﺼﻞ در ﺳﺘﺎﻳﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﭼﻮن ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺳـﺮ‬
‫ﺑﺮد اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﺮگ ﭘﺪرم ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮد ﻣﻮﻫﺒـﺖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺧﻄﻴـﺐ وى از ﺧﻄﻴـﺐ ﻣـﺎ‬
‫ﺳﺨﻨﻮرﺗﺮ و ﺷﺎﻋﺮش از ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺎ ﺳﺨﻦﭘﺮدازﺗﺮ اﺳﺖ و ﺻﻮﺗﺸﺎن از ﺻﻮت ﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻫﻤﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺗﻤﻴﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺟﺎﻳﺰهﻫﺎى ﻧﻜﻮ داد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﻮم‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻫﺘﻢ را ﭘﻴﺶ ﺑﺎرﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻫﺘﻢ دﺷﻤﻨﻰ داﺷﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻳﻜﻰ از ﻣﺎ ﭘـﻴﺶ ﺑﺎرﻫﺎﻳﻤـﺎن ﻫﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺟـﻮاﻧﻰ ﻧﻮﺳـﺎل‬
‫اﺳﺖ‪ «.‬و او را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻛﺮد اﻣﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى او ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن ﺟﺎﻳﺰه ﻣﻘﺮر ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺳﺨﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻫﺘﻢ رﺳﻴﺪ ﺷﻌﺮى در ﻫﺠﺎى او ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و اﻳﻦ آﻳﻪ در ﺑﺎره ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺗﻤﻴﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺤﺠ‪‬ﺮات‪ ‬أَ ْﻛ َﺜﺮُ ‪‬ﻫﻢ‪ ‬ﻻ ‪‬ﻳ ‪‬ﻌ ‪‬ﻘﻠُﻮنَ ‪«4 :49‬‬
‫»إِنﱠ ا ﱠﻟﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻨﺎد‪‬و َﻧﻚ‪ ‬ﻣﻦ و‪‬راء‪ ‬ا ْﻟ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ از ﭘﺸﺖ اﻃﺎﻗﻬﺎ ﺗﺮا ﻧﺪا ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن ﻓﻬﻢ ﻧﻤﻰﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻦ ﺳﻠﻮل ﺳﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻤﺮد ﻛﻪ در ﭼﻨﺪ روز آﺧـﺮ ﺷـﻮال‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮد و ﺑﻴﻤﺎرى وى ﺑﻴﺴﺖ روز ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ و در ﻣﺎه ذى ﻗﻌﺪه ﺟﺎن داد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺣﻤﻴﺮ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻛﻼل و ﻧﻌﻴﻢ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪ‬
‫ﻛﻼل و ﻧﻌﻤﺎن‪ ،‬اﻣﻴﺮ ذى رﻋﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻪ آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺣﻤﻴﺮ ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺗﺒﻮك ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪ و ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻛﻼل و ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻛﻼل و ﻧﻌﻤﺎن ﺷﺎه ذى رﻋﻴﻦ و ﻫﻤﺪان و ﻣﻐﺎﻓﺮ را ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﻛﻪ اﺳـﻼم‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪22‬‬

‫آورده ﺑﻮدﻧﺪ و زرﻋﻪ ذو ﻳﺰن‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻣﺮه رﻫﺎوى را ﺑﻪ اﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﺟﻮاب آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﺎرث« اﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻛﻼل و‬
‫ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻛﻼل و ﻧﻌﻤﺎن اﻣﻴﺮ ذى رﻋﻴﻦ و ﻫﻤﺪان و ﻣﻐﺎﻓﺮ!‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ روم ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻤﺎ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺎ را ﺑﺪﻳـﺪ و ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ را رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﺧﺒﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﮕﻔﺖ و اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ اﺳﻼم آوردهاﻳﺪ و ﻣﺸﺮﻛﺎن را ﻛﺸﺘﻪاﻳﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮده ﺑﺸﺮط آﻧﻜﻪ ﭘﺎرﺳﺎﻳﻰ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﻄﻴﻊ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ وى ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻛﻨﻴﺪ و زﻛﺎت دﻫﻴﺪ و ﺧﻤﺲ ﺧﺪا و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ وى را در ﻏﻨﻴﻤﺖ ادا ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬و زﻛـﺎت ﻣﻘـﺮر‬
‫ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬از ﺣﺎﺻﻠﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻪ ﻳﺎ ﺑﺎران آﺑﻴﺎرى ﺷﻮد ده ﻳﻚ و از آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﭼـﺎه‬
‫آﺑﻴﺎرى ﺷﻮد ﻧﻴﻢ ده ﻳﻚ‪ ،‬از ﭼﻬﻞ ﺷﺘﺮ ﻳﻚ ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ ﺷﻴﺮى ﻣﺎده و از ﺳﻰ ﺷﺘﺮ ﻳﻚ ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ‬
‫ﺷﻴﺮى ﻧﺮ و از ﻫﺮ ﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ﻳﻚ ﺑﺰ و از ﻫﺮ ده ﺷﺘﺮ دو ﺑﺰ و از ﭼﻬﻞ ﮔﺎو ﻳﻚ ﮔﺎو و از ﺳﻰ ﮔﺎو‬
‫ﮔﻮﺳﺎﻟﻪاى ﻧﺮ ﻳﺎ ﻣﺎده و از ﭼﻬﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻳﻚ ﺑﺰ‪.‬‬
‫اﻳﻦ زﻛﺎﺗﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻫﺪ ﺑﺮاى او ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ را ادا ﻛﻨﺪ و اﺳﻼم ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻳﺎرى ﻛﻨﺪ ﺟﺰو ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ و از ﺣﻘﻮق آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺮهور اﺳﺖ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻔﺸـﺎن را ﺑﻌﻬـﺪه‬
‫دارد و در ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ اوﺳﺖ و ﻫﺮ ﻛﺲ از ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرى ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷـﻮد از ﺣﻘـﻮق‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻬﺮهور اﺳﺖ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻔﺸﺎن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﻳﻬﻮد و ﻧﺼـﺎرى ﺑﻤﺎﻧـﺪ‬
‫وى را از دﻳﻨﺶ ﻧﮕﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰﻳﻪ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاى زن و ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ ﻳﻚ دﻳﻨﺎر ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﻣﻌﺎدل‬
‫آﻧﺴﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺪﻫﺪ در ﭘﻨﺎه ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧﺪﻫﺪ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زرﻋﻪ ذو ﻳﺰن ﭘﻴﺎم ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ وﻗﺘـﻰ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن ﻣـﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده و ﻋﻘﺒﺔ ﺑﻦ ﻧﻤﺮ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻣﺮه و ﻳﺎراﻧﺸﺎن‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺷﻤﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﻴﺪ و ﺻﺪﻗﻪ و ﺟﺰﻳـﻪ وﻻﻳـﺖ ﺧـﻮﻳﺶ را ﻓـﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻴـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﺎﻻر ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﻦ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒـﻞ اﺳـﺖ و ﺑﺎﻳـﺪ راﺿـﻰ ﺑـﺎز‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪاﻳﻰ ﺟـﺰ ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﻧﻴﺴـﺖ و او ﺑﻨـﺪه و‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻣﺮه رﻫﺎوى ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ ﭘـﻴﺶ از ﻫﻤـﻪ ﺣﻤﻴﺮﻳـﺎن اﺳـﻼم‬
‫آوردهاى و ﻣﺸﺮﻛﺎن را ﻛﺸﺘﻪاى‪ ،‬ﺗﺮا ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ ﻣﮋده ﺑﺎد‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻤﻴﺮﻳﺎن ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻦ و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﻜﻨﻴﺪ‬
‫و زﺑﻮن ﻣﺸﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا دوﺳﺖ ﺗﻮاﻧﮕﺮ و ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬زﻛﺎت ﺑﺮ ﻣﺤﻤـﺪ و ﺧﺎﻧـﺪان‬
‫وى ﺣﻼل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ زﻛﺎت ﺑﺮاى ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻓﻘﻴﺮ و ﺑﻪ راه ﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟـﻚ ﺧﺒـﺮ آورد و‬
‫‪23‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺣﻔﻆ اﻟﻐﻴﺐ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ او ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﻦ از ﺻﻠﺤﺎ و ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺧﺎﻧﺪاﻧﻢ و اﻫﻞ دﻳﻨﻢ ﻛـﺲ ﺳـﻮى‬
‫ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﻧﺪ و اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ و رﺣﻤﺔ اﷲ و ﺑﺮﻛﺎﺗﻪ‪«.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻬﺮا ﻛﻪ ﺳﻴﺰده ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا ﺻـﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﭘﻴﺶ ﻣﻘﺪاد ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺎ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى وﻓﺎت ﻧﺠﺎﺷﻰ ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺒﺸﻪ را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺒـﺮ داد و او در رﺟـﺐ‬
‫ﺳﺎل ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮت ﻣﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺣﺞ ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺲ از ﻣﺪﻳﻨﻪ درآﻣﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﺑﺎ‬
‫او ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﭘﻨﺞ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺣـﺞ رﻓـﺖ و ﻗﺮﺑـﺎﻧﻰ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در ﻋﺮج ﺑﺪو رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ روز ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن آﻳﺎت ﺳﻮره ﺑﺮاﺋﺖ را ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺮاى ﻛﺴﺎن ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ آﻳﺎت ﺳﻮره ﺑﺮاﺋﺖ ﺗﺎ آﻳﻪ ﭼﻬﻠﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﺮا ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را ﺳﺎﻻر ﺣـﺞ‬
‫ﻛﺮد و او ﺑﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ درﺧﺖ ذى اﻟﺤﻠﻴﻔﻪ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﻠﻰ از دﻧﺒـﺎل ﺑﻴﺎﻣـﺪ و آﻳـﺎت را از اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاى ﺗـﻮ ﺑـﺎد‬
‫آﻳﺎ ﭼﻴﺰى در ﺑﺎره ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﺰ ﻣﻦ ﻳﺎ ﻛﺴﻰ از ﻣﻦ ﻋﻬﺪهدار ﺑﻼغ ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ ﺧﺸﻨﻮد ﻧﻴﺴـﺘﻰ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻦ در ﻏﺎر ﺑﻮدهاى و ﺑﺮ ﻟﺐ ﺣﻮض رﻓﻴﻖ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﻰ؟«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا‪ ،‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‪ «.‬و ﺑﺮﻓﺖ و ﻛﺎر ﺣﺞ ﺑﺎ وى ﺑﻮد و ﻋﻠﻰ ﻋﻬﺪه دار اﻋﻼم ﺑﺮاﺋﺖ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫روز ﻗﺮﺑﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺳﺎل ﻣﺸﺮﻛﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﻮد و ﺑﺮﻫﻨﻪاى ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻃﻮاف ﻧﺒﺮد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﻴﻤﺎﻧﻰ دارد ﭘﻴﻤﺎن وى ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣـﺪت ﺑﺠﺎﺳـﺖ و اﻳﻨـﻚ روزﻫـﺎى ﺧـﻮردن و‬
‫ﻧﻮﺷﻴﺪن اﺳﺖ و ﺧﺪا ﻫﺮ ﻛﻪ را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ در ﻧﻴﺎرد‪«.‬‬
‫ﻣﺸﺮﻛﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ از ﭘﻴﻤﺎن ﺗﻮ و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﻳﺖ ﺑﻴﺰارﻳﻢ و ﺟﺰ ﻃﻌﻨﻪ و ﺿﺮﺑﺖ ﭼﻴﺰى در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ «.‬و‬
‫ﭼﻮن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻼﻣﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﭼـﻪ ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ‪ «.‬و‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻗﺮﻇﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮت اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺳﺎﻻر ﺣﺞ ﻛـﺮد و ﺳـﻰ ﻳـﺎ ﭼﻬـﻞ آﻳـﻪ‬
‫ﺳﻮره ﺑﺮاﺋﺖ را ﺑﺎ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻛﺴﺎن ﺧﻮاﻧﺪ و ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﺑﻪ ﻣﺸـﺮﻛﺎن ﻣﻬﻠـﺖ داد ﻛـﻪ در‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺳﺎل ﻣﺸﺮﻛﻰ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﺑﺮﻫﻨﻪاى ﺑﺮ ﻛﻌﺒﻪ ﻃﻮاف ﻧﺒـﺮد آﻳـﺎت را ﺑـﻪ روز ﻋﺮﻓـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و در ﻣﻨﺰل ﻛﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪24‬‬

‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل زﻛﺎت ﻣﻘﺮر ﺷﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻋﻤﺎل ﺧﻮد را ﺑـﺮاى‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻛﺎت ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻄ ‪‬ﻬﺮُ ‪‬ﻫﻢ‪«103 :9 ‬‬
‫ﺻﺪ‪َ ‬ﻗﺔً ُﺗ َ‬
‫ﺧﺬْ ﻣﻦ أَﻣ‪‬ﻮا ‪‬ﻟ ِﻬﻢ‪ ‬‬
‫» ُ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬از اﻣﻮاﻟﺸﺎن زﻛﺎﺗﻰ ﺑﮕﻴﺮ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﭘﺎﻛﻴﺰه ﻛﻨﻰ‪.‬‬
‫و ﺳﺒﺐ آن‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﺑﻮ اﻣﺎﻣﻪ ﺑﺎﻫﻠﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻗﺼﻪ ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺑﻦ ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ام ﻛﻠﺜﻮم دﺧﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ درﮔﺬﺷـﺖ و‬
‫اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ و ﺻﻔﻴﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ او را ﻏﺴﻞ دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻏﺴﻞ دﺧﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻨـﻰ‬
‫ﭼﻨﺪ از زﻧﺎن اﻧﺼﺎر اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ زﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ام ﻋﻄﻴﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد و اﺑﻮ ﻃﻠﺤﻪ در ﮔﻮر وى ﻗﺪم ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺳﻌﺪ ﻫﺬﻳﻢ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻨﻰ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺑﻜﺮ‪ ،‬ﺿﻤﺎم ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ را ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و او ﺷﺘﺮ ﺧـﻮﻳﺶ را‬
‫ﺑﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻮاﺑﺎﻧﻴﺪ و زاﻧﻮى آﻧﺮا ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ در آﻣﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮد آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺿـﻤﺎم‬
‫ﻣﺮدى ﭼﺎﺑﻚ و ﭘﺮﻣﻮى ﺑﻮد و دو رﺷﺘﻪ ﻣﻮى وى از دو ﻃﺮف ﺳﺮ آوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﭘﻴﺶ روى ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا‬
‫اﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺪاﻣﺘﺎن ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ اﺳﺖ؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺒﻢ‪«.‬‬
‫ﺿﻤﺎم ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻣﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ دارم ﻛﻪ در ﻛﺎر آن ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪ ،‬از ﻣﻦ ﻣﺮﻧﺞ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻰرﻧﺠﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺑﭙﺮس‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﺑﺨﺪاﻳﺖ و ﺧﺪاى ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و ﺧﺪاى آﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺴﻢ ﻣﻰدﻫﻢ‪ ،‬ﺧﺪا ﺗﺮا ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮي ﻓﺮﺳﺘﺎده؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ ‪» :‬آري‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺖ و ﺧﺪاي ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و ﺧﺪاي آﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺴﻢ ﻣﻲ دﻫﻢ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎن داده ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻰ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ او را ﺑﭙﺮﺳﺘﻴﻢ و ﻛﺴﻰ را ﺷﺮﻳﻚ او ﻧﻜﻨﻴﻢ و ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﭘﺪران ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ او ﻣﻰﭘﺮﺳـﺘﻴﺪهاﻧـﺪ‬
‫اﻧﻜﺎر ﻛﻨﻴﻢ؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﺑﺨﺪاﻳﺖ و ﺧﺪاى ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و ﺧﺪاى آﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺴﻢ ﻣﻰدﻫﻢ آﻳﺎ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﺎن داده ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﻰ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﻴﻢ؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪«.‬‬
‫‪25‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻜﺎﻳﻚ واﺟﺒﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ را ﭼﻮن زﻛﺎت و روزه و ﺣﺞ و دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺮرات اﺳـﻼم ﻳـﺎد ﻛـﺮد و در ﻫـﺮ‬
‫ﻣﻮرد او را ﻗﺴﻢ داد‪ .‬و ﭼﻮن ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟـﺰ ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﻧﻴﺴـﺖ و‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده اوﺳﺖ و اﻳﻦ واﺟﺒﺎت را اﻧﺠﺎم ﻣﻰدﻫﻢ و از آﻧﭽﻪ ﻣﻤﻨﻮع داﺷﺘﻪاى اﺟﺘﻨـﺎب‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻢ و ﭼﻴﺰى ﻛﻢ و زﻳﺎد ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﮕﻔﺖ ﺳﻮى ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ راﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﺒﻬﺸـﺖ ﻣـﻰرود‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬زاﻧﻮى ﺷﺘﺮ را ﺑﮕﺸﻮد و ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ ﻗﻮم ﺧﻮد رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دور او ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳـﺨﻨﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد‪» :‬ﻻت و ﻋﺰى ﺑﺪ اﺳﺖ«‬
‫ﻗﻮم وى ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﺿﻤﺎم ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎش‪ ،‬از ﺑﺮص ﺑﺘـﺮس‪ ،‬از ﺟـﺬام ﺑﺘـﺮس‪ ،‬از ﺟﻨـﻮن ﺑﺘـﺮس‪ «.‬ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺨﺪا‪ ،‬ﻻت و ﻋﺰى ﺳﻮد ﻧﻤﻰدﻫﺪ و زﻳﺎن ﻧﻤﻰرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﻛﺘـﺎﺑﻰ ﺑـﻪ او ﻧـﺎزل ﻛـﺮده و ﺑـﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ آن ﺷﻤﺎ را از ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻰ ﻧﺠﺎت داده و ﻣﻦ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ و ﺑـﻰ ﺷـﺮﻳﻚ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎده اوﺳﺖ و اﻛﻨﻮن از ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪهام و او اﻣﺮ و ﻧﻮاﻫﻰ وى را آوردهام‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﻫﻤﺎن روز ﻫﻤﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻗﻮم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻓﺮﺳـﺘﺎدهاى ﺑـﺮاى ﻗـﻮم ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﻬﺘـﺮ از‬
‫ﺿﻤﺎم ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل دﻫﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻣﺎه رﺑﻴﻊ اﻻﺧﺮ و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻣﺎه رﺑﻴﻊ اﻻول و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺟﻤﺎدى اﻻول اﻳـﻦ ﺳـﺎل ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪاى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺑﺎ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﻛﺲ ﺳﻮى ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث اﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﻣﺎه رﺑﻴﻊ اﻻﺧﺮ ﻳﺎ ﺟﻤﺎدى اﻻول ﺳﺎل دﻫﻢ‬
‫ﻫﺠﺮت ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺳﻮى ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در ﻧﺠﺮان ﺑﻮدﻧـﺪ و ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ از‬
‫آﻧﻜﻪ ﺟﻨﮓ آﻏﺎزد ﺳﻪ روز آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﮔﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ از آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺬﻳﺮد و آﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﻴﺮد و ﻛﺘﺎب ﺧﺪا‬
‫و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ و آداب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﺪ و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﻗﻮم رﺳﻴﺪ و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻛﺴﺎن را ﺑﻪ اﺳـﻼم ﺑﺨﻮاﻧﻨـﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻨـﺪ اى‬
‫ﻣﺮدم اﺳﻼم ﺑﻴﺎرﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬و ﻗﻮم اﺳﻼم آوردﻧﺪ و دﻋﻮت ﺧﺎﻟﺪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻟﺪ آﻧﺠﺎ ﻣﻘـﻴﻢ ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ آداب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ و ﻛﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺗﻌﻠﻴﻤﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻮى ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ »ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ‪،‬‬
‫از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‪.‬‬
‫اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا درود و رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﻛﺖ ﺧﺪا ﺑـﺮ ﺗـﻮ ﺑـﺎد و ﻣـﻦ ﺳـﺘﺎﻳﺶ ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪26‬‬

‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺖ درود ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﻣـﺮا ﺳـﻮى ﺑﻨـﻰ اﻟﺤـﺎرث ﺑـﻦ ﻛﻌـﺐ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدى و ﻓﺮﻣﺎن دادى ﻛﻪ ﭼﻮن ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪم ﺟﻨﮓ ﻧﻜﻨﻢ و ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮﺗﺸﺎن ﻛﻨﻢ و‬
‫اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮم و آداب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ و ﻛﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺗﻌﻠﻴﻤﺸﺎن دﻫﻢ‪ ،‬و‬
‫اﮔﺮ اﺳﻼم ﻧﻴﺎوردﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻢ‪ ،‬و ﻣﻦ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﺷﺪم و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﺎن داده‬
‫ﺑﻮد ﺳﻪ روز ﺑﻪ اﺳﻼﻣﺸﺎن ﺧﻮاﻧﺪم و ﺳﻮاران ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﻛـﻪ اى ﺑﻨـﻰ اﻟﺤـﺎرث اﺳـﻼم‬
‫ﺑﻴﺎرﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬و ﻗﻮم اﺳﻼم آوردﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﻧﻜﺮدﻧﺪ و اﻳﻨﻚ ﻣﻴـﺎن آﻧﻬـﺎ ﻫﺴـﺘﻢ و‬
‫اواﻣﺮ و ﻧﻮاﻫﻰ ﺧﺪا را روان ﻣﻰﻛﻨﻢ و آداب اﺳﻼم و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را ﺗﻌﻠﻴﻤﺸﺎن ﻣﻰدﻫﻢ ﺗـﺎ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﺪ«‬
‫و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴـﺪ درود ﺑـﺮ ﺗـﻮ و ﻣـﻦ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺗﻮ ﻧﺎﻣﻪات را آورد و ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛـﻪ ﺑﻨـﻰ اﻟﺤـﺎرث ﺑـﻰ ﺟﻨـﮓ اﺳـﻼم‬
‫آوردهاﻧﺪ و دﻋﻮت ﺗﺮا ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﮔﺮوﻳﺪهاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎده اوﺳﺖ و ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺸﺎرﺗﺸـﺎن ده و ﺑﻴﻤﺸـﺎن ده و ﺑﻴـﺎ و‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﻮم ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و درود و رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﻛﺎت ﺧﺪاى ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد«‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻛﻌﺐ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺣﺼـﻴﻦ و‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺪان و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﺠﻞ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻗﺮﻳﻆ زﻳﺎدى و ﺷﺪاد ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﻨﺎﻧﻰ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ‬
‫ﺿﺒﺎﺑﻰ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدت ﻣـﻰدﻫـﻢ ﻛـﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاﻳﻰ و ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاﻳﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻜﻨﻴﺪ؟« و ﻫﻴﭽﻜﺲ از آﻧﻬﺎ ﺟﻮاب ﻧﺪاد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ را ﺗﻜﺮار ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ از آﻧﻬﺎ ﺟﻮاب ﻧﺪاد‪ ،‬و ﺑﺎر ﺳﻮم ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﻫـﻴﭽﻜﺲ از آﻧﻬـﺎ ﺟـﻮاب‬
‫ﻧﮕﻔﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﺎر ﭼﻬﺎرم اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺪان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﻪ ﻣﺎﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻜﻨﻴﻢ و اﻳﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ را ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻼم آوردهاﻳﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪهاﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻫﺎﻳﺘﺎن را زﻳﺮ ﭘﺎﻳﺘـﺎن‬
‫ﻣﻰاﻧﺪاﺧﺘﻢ‪«.‬‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺪان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺗﻮ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ و ﻧﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻛﻪ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫‪27‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺨﻦ درﺳﺖ آورﻳﺪ«‬

‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻰﺷﺪﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺮ ﻛﺴﻰ ﻏﺎﻟﺐ ﻧﻤﻰﺷﺪﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا‪ ،‬ﺑﺮ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﻤﺎ ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻰﺷﺪﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺳﺒﺐ ﻏﻠﺒﻪ ﻣﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﺪل ﺑﻮدﻳﻢ و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻧﺒﻮدﻳﻢ و ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺘﻢ آﻏـﺎز‬
‫ﻧﻤﻰﻛﺮدﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺨﻦ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻴﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺎﻻرى ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻛﻌﺐ را ﺑﻪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ داد و در اواﺧﺮ ﺷﻮال ﻳﺎ اواﻳﻞ ذى ﺣﺠﻪ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪاى ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ‬
‫درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ ﺣـﺰم‬
‫اﻧﺼﺎرى را ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻓﻘﻪ دﻳﻦ و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ و آداب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﺪ و زﻛﺎت ﺑﮕﻴـﺮد‬
‫و ﻧﺎﻣﻪ دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ او را ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻴﺎن ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ اوﺳﺖ‪ ،‬اى ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن آوردهاﻳـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻬﺎ وﻓﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﻣـﻰﻓﺮﺳـﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻛﺎر از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﺮدم ﺧﺪا ﺗﺮس و ﻧﻜﻮﻛﺎر اﺳﺖ‬
‫و ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﻖ را ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﺮدم را ﺑﺸﺎرت ﻧﻴﻚ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ‬
‫وا دارد و ﻛﺴﺎن را ﻗﺮآن و ﻓﻘﻪ دﻳﻦ آﻣﻮزد و از ﺑﺪى ﺑﺎز دارد و ﻫﻴﭻ ﻧﺎﭘـﺎك ﺑـﻪ ﻗـﺮآن دﺳـﺖ‬
‫ﻧﺰﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﻘﻮق ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻣﺮدم را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ و در ﻛﺎر ﺣﻖ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺪارا ﻛﻨﺪ و در ﻛﺎر ﻇﻠﻢ ﺑﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ از ﻇﻠﻢ ﺑﻴﺰار اﺳﺖ و از آن ﻣﻨﻊ ﻛﺮده و ﮔﻔﺘﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﺧـﺪا‬
‫ﺑﺮ ﮔﺮوه ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﺎد‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﻣﮋده ﺑﻬﺸﺖ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻞ ﺑﻬﺸﺘﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ و از ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺟﻬﻨﻤﻴﺎن ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﻣﺮدﻣﺪارى ﻛﻨﺪ ﺗﺎ در ﻛﺎر دﻳﻦ ﺑﻴﻨﺎ و داﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ و آداب و ﺳﻨﺖ و واﺟﺒـﺎت‬
‫ﺣﺞ ﺑﻪ ﻛﺴﺎن آﻣﻮزد و اواﻣﺮ ﺧﺪا را در ﺑﺎره ﺣﺞ اﻛﺒﺮ و ﺣﺞ اﺻﻐﺮ ﻳﻌﻨﻰ ﻋﻤﺮه ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﻧﮕـﺬارد‬
‫ﻛﺴﻰ در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺟﺎﻣﻪاى ﻓﺮاخ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﺷﻪﻫـﺎى آﻧـﺮا ﺑـﺮ دوش‬
‫ﺧﻮﻳﺶ اﻓﻜﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﮕﺬارد ﻛﻪ ﻛﺲ در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻮرت او ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﮕﺬارد ﻛﺴﻰ‬
‫ﻣﻮى دراز ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺒﺎﻓﺪ و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻴـﺎوﻳﺰد‪ ،‬و ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ ﻛـﻪ ﻣـﺮدم در ﻫﻴﺠـﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ‬
‫ﻧﮕﺬارد ﻛﻪ از ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺳﺨﻦ آرﻧﺪ و ﻛﺴﺎن را ﺑﺪان ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﺳـﺨﻦ از دﻋـﻮت‬
‫ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪28‬‬

‫ﻫﻤﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻰ ﺷﺮﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﻣـﺮدم وﺿـﻮ ﻛﻨﻨـﺪ و ﺻـﻮرت و‬
‫دﺳﺘﻬﺎ را ﺗﺎ ﻣﺮﻓﻖ و ﭘﺎﻫﺎ را ﺗﺎ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ و ﺳﺮ را ﻣﺴﺢ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﺧـﺪاى ﻋـﺰ و ﺟـﻞ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﮕﻬﺪارد‪ ،‬و رﻛﻮع و ﺧﺸﻮع ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻨﺪ و ﺻـﺒﺤﺪم و ﻧﻴﻤـﺮوز ﺑـﻪ وﻗـﺖ‬
‫زوال ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﭘﺴﻴﻨﮕﺎه ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ رو ﺑﻪ ﻏﺮوب دارد و ﻣﻐـﺮب ﻛـﻪ ﺷـﺐ ﻣـﻰرﺳـﺪ از آن‬
‫ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن در آﺳﻤﺎن ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﻮد و »ﻋﺸﺎ‪ ،‬در اول ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﺪاى ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ دﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ رود و ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﻏﺴﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﻤﺲ ﺧﺪا را از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺑﮕﻴﺮد و زﻛﺎت ﻣﻘﺮر ﻣﺆﻣﻨﺎن را درﻳﺎﻓﺖ دارد از ﺣﺎﺻﻞ‬
‫آﺑﻰ ده ﻳﻚ و از ﺣﺎﺻﻞ دﻳﻢ و ﻣﺸﺮوب ﭼﺎه ﻧﻴﻢ ده ﻳﻚ و از ﻫﺮ ده ﺷﺘﺮ دو ﺑﺰ و از ﻫﺮ ﺑﻴﺴـﺖ‬
‫ﺷﺘﺮ ﭼﻬﺎر ﺑﺰ و از ﻫﺮ ﭼﻬﻞ ﮔﺎو ﻳﻚ ﮔﺎو و از ﻫﺮ ﺳﻰ ﮔﺎو ﻳﻚ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﻧﺮ ﻳﺎ ﻣﺎده و از ﻫﺮ ﭼﻬﻞ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻳﻚ ﺑﺰ‬
‫ﺧﺪاى در ﻛﺎر زﻛﺎت ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ‪ .‬و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧﻴﻜﻰ اﻓﺰاﻳﺪ ﺑﺮاى او ﻧﻴـﻚ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﻳﻬﻮدى و ﻧﺼﺮاﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷـﻮد و دﻳـﻦ اﺳـﻼم ﮔﻴـﺮد ﺟـﺰو‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ و ﺣﻘﻮق و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ اﻳﺸﺎن دارد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧﺼﺮاﻧﻴﮕﺮى ﻳـﺎ ﻳﻬـﻮدﻳﮕﺮى ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ او را از دﻳﻨﺶ ﻧﮕﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﺮ ﻫﺮ ﺑﺎﻟﻎ زن ﻳﺎ ﻣﺮد ﻳﺎﺑﻨﺪه ﻳﻚ دﻳﻨـﺎر ﻛﺎﻣـﻞ ﻳـﺎ ﻣﻌـﺎدل آن‬
‫ﺟﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺮر اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﭙﺮدازد در ﭘﻨﺎه ﺧﺪا و ﭘﻨﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﺪ و ﻫـﺮ ﻛـﻪ ﻧﭙـﺮدازد‬
‫دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا و ﻫﻤﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑـﻦ ﺣـﺰم ﻋﺎﻣـﻞ وى در‬
‫ﻧﺠﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل در ﻣﺎه ﺷﻮال ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﻮم ﺳﻼﻣﺎن ﻛﻪ ﻫﻔﺖ ﻛـﺲ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﺎﻻرى ﺣﺒﻴـﺐ‬
‫ﺳﻼﻣﺎﻧﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل‪ ،‬در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻏﺴﺎن ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل‪ ،‬در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻏﺎﻣﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ازد ﻛﻪ ده و ﭼﻨﺪ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﺻﺮد ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ازدى ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮوﻫﻰ از ازدﻳﺎن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪ و اﺳـﻼم آورد و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻰ ﭘـﺎك اﻋﺘﻘـﺎد ﺷـﺪ و ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا ﺳـﺎﻻرى‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﻮم را ﺑﺪو داد و ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻦ ﺟﻬﺎد ﻛﻨﺪ و ﺻﺮد ﺑﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺮﻓﺖ و ﻧﺰدﻳﻚ ﺟﺮش ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮى ﻣﺤﺼﻮر ﺑﻮد و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤـﻦ آﻧﺠـﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﺜﻌﻢ ﻧﻴﺰ ﻫﻨﮕﺎم اﻃﻼع از آﻣﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﻬﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪29‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺟﺮش را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد و دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺣﺼﺎرى ﺑﻮد و ﺑﺪان دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﻮه ﻛﺸﺮ رﺳﻴﺪ ﺟﺮﺷﻴﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ وى ﺑﻪ ﻫﺰﻳﻤﺖ رﻓﺘﻪ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﻴـﺐ وى ﺑـﺮون‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ او رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺟﺮش دو ﻛﺲ را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﺮ‬
‫ﺷﺒﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻜﺮ در ﻛﺪام دﻳﺎر ﺧﺪاﺳﺖ‪«.‬‬
‫دو ﺗﻦ ﺟﺮﺷﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ دﻳﺎر ﻣﺎ ﻛﻮﻫﻰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺸـﺮ ﻧـﺎم دارد و ﻣـﺮدم‬
‫ﺟﺮش آﻧﺮا ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﺧﻮاﻧﻨﺪ«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺸﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﻜﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻛﻨﻮن ﻗﺮﺑﺎﻧﻰﻫﺎى ﺧﺪا را آﻧﺠﺎ ﻣﻰﻛﺸﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و آن دو ﻛﺲ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻳﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺑﻠﻴﻪ ﻗﻮﻣﺘﺎن ﺳﺨﻦ ﻛﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻴﺰﻳﺪ و از او ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺗﺎ دﻋﺎ ﻛﻨﺪ و ﺧﺪا ﺑﻠﻴـﻪ از ﻗـﻮم ﺷـﻤﺎ ﺑـﺮدارد« و آﻧﻬـﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و از ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﭼﻨـﺎن‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺑﻠﻴﻪ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮدار‪«.‬‬
‫ﺳﭙﺲ آن دو ﻣﺮد ﺟﺮﺷﻰ از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ روزى ﻛـﻪ ﺻـﺮد ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ آﻧﻬﺎ را ﻛﺸﺘﺎر ﻣﻰﻛﺮد ﻫﻤﺎن روز و ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آن ﺳﺨﻨﺎن را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺟﺮش ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ دور دﻫﻜﺪهﺷﺎن ﻗﺮﻗـﻰ ﻣﻌـﻴﻦ‬
‫ﻛﺮد و ﺑﺮاى ﭼﺮاى اﺳﺐ و ﻣﺮﻛﺐ و زراﻋﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻬﺎد و ﺗﺠﺎوز از آن ﺣﺪود ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ را ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ‬
‫ﺑﻪ ﻏﺰاى ﻳﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪«.‬‬
‫ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺳﻮى ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮﺗﺸﺎن ﻛﻨـﺪ و ﻣـﻦ‬
‫ﺟﺰو ﻫﻤﺮاﻫﺎن وى ﺑﻮدم‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺎه آﻧﺠﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮد و ﻛﺲ دﻋﻮت وى را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﻋﻠـﻰ ﺑـﻦ اﺑـﻰ‬
‫ﻃﺎﻟﺐ را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن او را ﭘﺲ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و اﮔﺮ ﻛﺴﻰ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎ‬
‫وى ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ «.‬ﺑﺮاء ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ از آﻧﻬﺎ ﺑﻮدم ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ اواﻳﻞ ﻳﻤﻦ رﺳـﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻗـﻮم ﺧﺒـﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻰ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺤﮕﺎه ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺻـﻒ ﻛـﺮد و ﭘـﻴﺶ روى ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﮔﻔﺖ آﻧﮕﺎه ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را ﺑﺮاى ﻛﺴﺎن ﺧﻮاﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻫﻤﺪان ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫روز ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻰ ﻣﺎوﻗﻊ را ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻧﺎﻣـﻪ ﻋﻠـﻰ را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﺠﺪه اﻓﺘـﺎد آﻧﮕـﺎه‬
‫ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬درود ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻫﻤﺪان‪ ،‬درود ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻫﻤﺪان‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم روى آورﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ زﺑﻴﺪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪30‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ زﺑﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا آﻣـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﮔﺮوﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ زﺑﻴﺪﻳﺎن از ﻛﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب ﺑﻪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﻜﺸـﻮح‬
‫ﻣﺮادى ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻗﻴﺲ ﺗﻮ ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻫﺴﺘﻰ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻳﻜﻰ از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ در ﺣﺠـﺎز ﺧـﺮوج‬
‫ﻛﺮده و ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﺑﺮوﻳﻢ و ﻛﺎر او را ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن او را‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﺨﻔﻰ ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪ و ﭘﻴﺮو او ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ و اﮔﺮ ﺟﺰ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ از ﻛﺎر او ﺑـﻰﺧﺒـﺮ ﻧﻤـﺎﻧﻴﻢ‪ «.‬و ﻗـﻴﺲ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﻜﺸﻮح ﮔﻔﺘﻪ او را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و رأى او را ﺳﻔﻴﻬﺎﻧﻪ ﺷﻤﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب ﺑﺮ ﻧﺸﺴﺖ و ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪ و ﺗﺼﺪﻳﻖ او ﻛﺮد و اﻳﻤﺎن آورد و ﭼﻮن ﻗـﻴﺲ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻋﻤﺮو را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد و ﻛﻴﻨﻪ او را ﺑﻪ دل ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮد و راى ﻣﺮا ﻛﺎر ﻧﺒﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب در ﺑﻨﻰ زﺑﻴﺪ ﺑﺒﻮد و ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻚ ﻣﺮادى ﺑﻮد و ﭼـﻮن ﭘﻴﻤﺒـﺮ از‬
‫ﺟﻬﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬وى ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل دﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب ﺑﺎ زﺑﻴﺪﻳﺎن ﭘـﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ آﻳـﺪ‪ ،‬ﻓـﺮوة ﺑـﻦ‬
‫ﻣﺴﻴﻚ ﻣﺮادى از ﺷﺎﻫﺎن ﻛﻨﺪه ﺑﺮﻳﺪه ﺑﻮد و در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻚ ﻣﺮادى از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻛﻨﺪه ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻰ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ و‬
‫ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم ﻣﻴﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺮاد و ﻫﻤﺪان ﺟﻨﮕﻰ رخ داده ﺑﻮد و در ﺟﻨﮕﻰ ﻛـﻪ‬
‫آﻧﺮا رزم ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺮاد ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻜﻪ ﻫﻤﺪاﻧﻴﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺮادﻳﺎن ﻛﺸﺎﻧﻴﺪه ﺑﻮد اﺟﺪع ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪ رﺳﻮاﻳﻰ ﻗﻮم ﺷﺪ و ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴـﻴﻚ در اﻳـﻦ ﺑـﺎب‬
‫ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ و ﻋﺬر ﺷﻜﺴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺿﻤﻦ آن آورد و از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ ﺷﺎﻫﺎن ﺟﺎوﻳﺪ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪«.‬‬
‫»و اﮔﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻘﺎ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻴﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻓﺮوه رو ﺳﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﺮد ﺷﻌﺮى ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»وﻗﺘﻰ ﻣﻠﻮك ﻛﻨﺪه«‬
‫»ﭼﻮن ﭘﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎرى ﻋﺮق اﻟﻨﺴﺎ دارد«‬
‫»از ﻛﺎر ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ«‬
‫»ﻣﺮﻛﺐ ﺳﻮى ﻣﺤﻤﺪ راﻧﺪم«‬
‫»ﻛﻪ از او اﻣﻴﺪﻫﺎ دارم«‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻓﺮوه‪ ،‬از ﺣﺎدﺛﻪاى ﻛﻪ ﺑﺮوز رزم ﺑﻪ ﻗـﻮم ﺗـﻮ رﺳـﻴﺪ ﻏﻤـﻴﻦ‬
‫ﻫﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﻗﻮم وى ﺣﺎدﺛﻪاى ﺑﻴﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﻮم ﻣﻦ ﺑﺮوز رزم دﻳﺪ‪ ،‬ﻏﻤﻴﻦ ﺷﻮد‪«.‬‬
‫‪31‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻰ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ در اﺳﻼم ﺑﺮاى ﻗﻮم ﺗﻮ ﻣﺎﻳﻪ ﻓﺰوﻧﻰ ﺧﻴﺮ ﻣﻰﺷﻮد« آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا وى را‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺮاد و زﺑﻴﺪ و ﻣﺬﺣﺞ ﻛﺮد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ اﺑﻦ ﻋﺎص را ﺑﺎ وى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻛﺎر زﻛﺎت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ وى‬
‫ﺑﻮد و آﻧﺠﺎ ﺑﺒﻮد ﺗﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل دﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺟﺎرود ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣـﺪ‪ ،‬ﺟـﺎرود‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺟﺎرود ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و اﺳﻼم ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ داﺷـﺖ و او را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺎرود ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺑﺮ دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدهام و دﻳﻦ ﺧﻮدم را ﺗﺮك ﻣﻰﻛﻨﻢ و ﺑﻪ دﻳﻦ ﺗـﻮ‬
‫ﻣﻰﮔﺮوم آﻳﺎ دﻳﻦ ﻣﺮا ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﻰﻛﻨﻰ؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺗﺮا ﺑﻪ دﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮى ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﺎرود ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ اﺳـﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻧـﺪ و از ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻣﺮﻛـﺐ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺮﻛﻮﺑﻰ ﻧﺪارم ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دﻫﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در راه ﻣﺮﻛﺒﻬﺎى ﮔﻤﺸﺪه ﻫﺴﺖ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﻧﺸﻴﻨﻴﻢ و ﺳﻮى دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺷﻮﻳﻢ؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﻛﻪ آﺗﺶ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﺎرود از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﭘﺎك اﻋﺘﻘﺎد ﺷﺪ و در ﻛﺎر دﻳﻦ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‬
‫ﺗﺎ ﺑﻤﺮد‪ .‬در اﻳﺎم ارﺗﺪاد زﻧﺪه ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻗﻮم وى از اﺳﻼم ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻳﻦ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻧﻌﻤـﺎن‬
‫ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻏﺮور ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﺎرود ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻬﺎدت ﺣﻖ ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪ و دﻋﻮت اﺳﻼم ﻛﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم! ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ و ﺑﻰﺷﺮﻳﻚ ﻧﻴﺴـﺖ و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻨـﺪه و ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫اوﺳﺖ« و از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﮕﺎن را ﻣﻼﻣﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﭘﻴﺶ از ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ را ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺳـﻮى ﻣﻨـﺬر ﺑـﻦ ﺳـﺎوى‬
‫ﻋﺒﺪى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ اﺳﻼم آورد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﭘﺎك اﻋﺘﻘﺎد ﺷﺪ و ﭘﺲ از وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا و ﭘـﻴﺶ از آﻧﻜـﻪ ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﺤﺮﻳﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﮕﺮدﻧﺪ درﮔﺬﺷﺖ و ﻋﻼء ﺑﻪ ﻧﺰد وى از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﻣﺎرت ﺑﺤﺮﻳﻦ داﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ ﻛـﺬاب ﭘﺴـﺮ ﺣﺒﻴـﺐ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و در ﺧﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﻛﻪ زﻧﻰ از اﻧﺼﺎر ﺑﻮد ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آوردﻧﺪ و او را‬
‫در ﺟﺎﻣﻪﻫﺎ ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻳﺎران ﺧﻮد در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻳﻚ ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻮرس ﻧﺨﻞ ﭘﻴﺶ‬
‫وى ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮگ داﺷﺖ و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ اﻳﻦ ﺷﺎخ را ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ دارم ﺑﺨﻮاﻫﻰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﻰدﻫﻢ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪32‬‬

‫ﻳﻜﻰ از ﭘﻴﺮان ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻛﻪ از اﻫﻞ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺼﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨـﻰ‬
‫ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﭘﻴﺶ ﺑﺎرﻫﺎى ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ از او ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﻳﻜﻰ از ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﻴﺶ ﺑﺎرﻫﺎ و ﻣﺮﻛﺒﻬﺎى ﺧﻮدﻣـﺎن ﻧﻬـﺎدهاﻳـﻢ ﻛـﻪ ﻣﺮاﻗـﺐ آن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دادهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬او ﺑﺪﺗﺮ از ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ «.‬ﻣﻨﻈﻮرش‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻟﻮازم ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻄﻴﻪ وى را ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ دادﻧﺪ‪ ،‬و دﺷـﻤﻦ ﺧـﺪاى ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﻳﻤﺎﻣـﻪ‬
‫رﺳﻴﺪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﮕﺸﺖ و دﻋﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻛﺮد و ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ دروغ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ در ﻛﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮى ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺮﻳﻜﻢ« و ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ وﻗﺘﻰ ﻧﺎم ﻣﺮا ﭘﻴﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎد ﻛﺮدﻳﺪ ﻧﮕﻔﺖ ﻛﻪ وى ﺑﺪﺗﺮ از ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ از آن رو ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻣﻦ ﺷﺮﻳﻚ ﭘﻴﻤﺒﺮى او ﻫﺴﺘﻢ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﻣﺴﺠﻊ ﻣﻰﮔﻔﺖ و از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت را ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻗﺮآن ﮔﻔﺖ ﻛـﻪ ﻟﻘـﺪ اﻧﻌـﻢ اﷲ ﻋﻠـﻰ‬
‫اﻟﺤﺒﻠﻰ‪ ،‬اﺧﺮج ﻣﻨﻬﺎ ﻧﺴﻤﻪ ﺗﺴﻌﻰ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺎق وﺣﺸﻰ«‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زن ﺑﺎردار ﻧﻌﻤﺖ داد و ﻣﻮﺟﻮدى زﻧﺪه و روان از او در آورد‪ ،‬از ﻣﻴﺎن ﺑﺮده و اﺣﺸﺎء‪.‬‬
‫و ﻫﻢ او ﻧﻤﺎز را از ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺖ و ﺷﺮاب و زﻧﺎ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺣﻼل ﻛﺮد و اﺣﻜﺎﻣﻰ ﻧﻈﻴﺮ اﻳﻦ آورد و ﺑﻪ‬
‫ﻧﺒﻮت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺷﻬﺎدت داد و ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﺮو او ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﺧﺪا داﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻛﻨﺪه ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ و ﺳﺎﻻرﺷﺎن اﺷﻌﺚ ﺑﻦ‬
‫ﻗﻴﺲ ﻛﻨﺪى ﺑﻮد‪.‬‬
‫از اﺑﻦ ﺷﻬﺎب زﻫﺮى رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ اﺷﻌﺚ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﺎ ﺷﺼﺖ ﺳﻮار از ﻣﺮدم ﻛﻨﺪه ﺑﻴﺎﻣﺪ و وارد ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻫﺎ آوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺒﻪﻫﺎى ﺳﻴﺎه و ﺳﭙﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻨﺎر آن ﺑﺎ ﺣﺮﻳﺮ زﻳﻨﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭼﻮن‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ در آﻣﺪﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪهاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﺮا‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﺣﺮﻳﺮ ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔـﺮدن دارﻳـﺪ؟« و ﻛﻨـﺪﻳﺎن ﺣﺮﻳـﺮ از ﭘﻮﺷـﺶ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﻜﻨﺪﻧـﺪ و‬
‫ﺑﻴﻔﻜﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺷﻌﺚ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪان آﻛﻞ اﻟﻤﺮارﻳﻢ و ﺗﻮ ﻓﺮزﻧﺪ آﻛﻞ اﻟﻤﺮارى‪«.‬‬
‫و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺨﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ و رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺣﺎرث را ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺴﺐ ﻣﻨﺘﺴﺐ دارﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ رﺑﻴﻌﻪ و ﻋﺒﺎس ﺗﺠﺎرت ﭘﻴﺸﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮب ﺳﻔﺮ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻛﺴﺎن ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ اﺑﻨﺎى آﻛﻞ اﻟﻤﺮارﻳﻢ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺴﺐ ﺑﺰرﮔﻰ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ )اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻰ از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن‬
‫ﻛﻨﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ او را آﻛﻞ اﻟﻤﺮار )ﻋﻠﻔﺨﻮار( ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬و ﮔﻮﻳﻰ ﻛﻨﺎﻳﻪ از ﻗﻮت و ﻏﺮﻳﻤﺖ ﺑﻮد(‬
‫‪33‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﻨﻰ ﻋﻀﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎدر ﺧﻮد را ﺑﺪﻧﺎم ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ و ﭘﺪر ﺧﻮﻳﺶ را اﻧﻜﺎر ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫اﺷﻌﺚ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﻛﻨﺪه اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را داﻧﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻫﺮ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از اﻳـﻦ ﻧﺴـﺐ »آﻛـﻞ‬
‫اﻟﻤﺮار« ﮔﻴﺮد وى را ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺣﺪ ﻣﻰزﻧﻢ‪«.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺤﺎرب ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن رﻫﺎوﻳﺎن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻋﺎﻗﺐ و ﺳﻴﺪ از ﻧﺠﺮان ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﺻﻠﺢ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﻮم ﻋﺒﺲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل‪ ،‬در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﻃﺎﻳﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راﻫﺐ ﺑﻪ در ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻤﺮد و ﻛﻨﺎﻧﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴـﻞ و ﻋﻠﻘﻤـﺔ ﺑـﻦ ﻋﻼﺛـﻪ درﺑـﺎره‬
‫ﻣﻴﺮاث وى اﺧﺘﻼف ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻛﻨﺎﻧﻪ ﻧﻈﺮ داد و ﮔﻔﺖ آﻧﻬﺎ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻮ ﺻﺤﺮاﻧﺸﻴﻨﻰ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺧﻮﻻن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ده ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺒﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ و ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ رﻓﺎﻋﺔ ﺑـﻦ زﻳـﺪ ﺟـﺬاﻣﻰ ﺿـﺒﻴﺒﻰ‬
‫ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻏﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮد و ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻰ ﭘـﺎك اﻋﺘﻘـﺎد ﺷـﺪ و ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑـﺮاى وى‬
‫ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ ﺑﺮاى رﻓﺎﻋﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﻛﻪ ﻣـﻦ‬
‫او را ﺳﻮى ﻫﻤﻪ ﻗﻮﻣﺶ و واﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدهام ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا دﻋﻮت ﻛﻨﺪ‬
‫و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮد از ﮔﺮوه ﺧﺪاﺳﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬دو ﻣﺎه اﻣﺎن دارد‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن رﻓﺎﻋﻪ ﭘﻴﺶ ﻗﻮم ﺧﻮد رﻓﺖ دﻋﻮت او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و اﺳﻼم آوردﻧﺪ و راه ﺣﺮه رﺟﻼ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ رﻓﺎﻋﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻧﺎﻣﻪ وى را ﭘﻴﺶ ﻗﻮم آورد دﻋﻮت او را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻴﺰى ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ دﺣﻴﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻛﻠﺒﻰ از ﭘﻴﺶ ﻗﻴﺼﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى روم ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ او‬
‫را ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﻛﺎﻻى ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ دره ﺷﻨﺎر رﺳﻴﺪ ﻫﻨﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻮص و ﭘﺴﺮش ﻛﻪ ﻫـﺮ دو‬
‫از ﺗﻴﺮه ﺿﻠﻴﻊ ﺟﺬام ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ داﺷﺖ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ‪ ،‬ﻛﺴﺎن رﻓﺎﻋﻪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮى ﻫﻨﻴﺪ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ ﺟﻌﺎل از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼـﻮن رو ﺑـﻪ رو‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و اﻣﻮال دﺣﻴﻪ را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﺲ دادﻧﺪ‪ .‬و دﺣﻴﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ و ﺣﻜﺎﻳﺖ را ﻧﻘﻞ ﻛﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻫﻨﻴﺪ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ «.‬و ﭘﻴﻤﺒﺮ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ را ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﺳـﭙﺎﻫﻰ ﻫﻤـﺮاه وى ﻛـﺮد و او ﺳـﻮى‬
‫ﻏﻄﻔﺎن و واﻳﻞ و ﺳﻼﻣﺎن و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻫﺬﻳﻢ رﻓﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ در ﺣﺮه رﺟﻼ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪34‬‬

‫در آن ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺎﻋﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ در ﻛﺮاع رﺑﻪ ﺑﻮد و ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺟﻤﻌﻰ از ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧﺪ و دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ در ﺣﺮه در ﻣﺴﻴﻞ ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎه زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ از ﻃﺮف اوﻻج آﻣﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ ﺣﺮه ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺎل و ﻣﺮد ﺑﻪ دﺳـﺖ آوردﻧـﺪ‬
‫ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻨﻴﺪ را ﺑﺎ ﭘﺴﺮش و دو ﺗﻦ از ﺑﻨﻰ اﺣﻨﻒ و ﻳﻚ ﺗﻦ از ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ ﻛﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺎه در ﺻﺤﺮاى ﻣﺪان ﺑﻮد ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻣﻠـﻪ ﺑـﺮ اﺳـﺐ ﺳـﻮﻳﺪ ﺑـﻦ زﻳـﺪ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﺠﺎﺟﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ و اﻧﻴﻒ ﺑﻦ ﻣﻠﻪ ﺑﺮ اﺳﺐ ﭘﺪرش ﻧﺸﺴﺖ ﻛﻪ رﻏﺎل ﻧﺎم داﺷﺖ و اﺑﻮ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺒﻰ ﺷﻤﺮ ﻧﺎم ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه زﻳﺪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ و اﺑﻮ زﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﻴﻒ ﺑﻦ ﻣﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺲ ﻛﻦ و ﺑـﺮو‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎ از زﺑﺎن ﺗﻮ ﺑﻴﻢ دارﻳﻢ‪ «.‬و اﻧﻴﻒ ﺑﻤﺎﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻰ ﭘﻴﺶﺗﺮ رﻓﺘﻨﺪ و اﺳﺐ وى دﺳﺖ ﺑـﻪ زﻣـﻴﻦ ﻣـﻰزد ﻛـﻪ‬
‫آﻫﻨﮓ رﻓﺘﻦ داﺷﺖ اﻧﻴﻒ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺑﻪ دو اﺳﺐ ﺑﺮﺳﻰ و ﻣﻦ ﺑﻴﺸـﺘﺮ دوﺳـﺖ دارم ﻛـﻪ ﺑـﻪ دو ﻣـﺮد‬
‫ﺑﺮﺳﻢ‪ «.‬و ﻋﻨﺎن اﺳﺐ را رﻫﺎ ﻛﺮد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ آﻣﺪى زﺑﺎن ﺧﻮد را ﻧﮕﻬﺪار و ﺷﺘﺎب‬
‫ﻣﻜﻦ« و ﻗﺮار ﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻣﻠﻪ ﻛﺲ ﺳﺨﻦ ﻧﻜﻨﺪ و از روزﮔﺎر ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻛﻠﻤﻪاى در ﻣﻴﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘـﻰ‬
‫ﻳﻜﻴﺸﺎن ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺰﻧﺪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺛﻮرى«‬
‫و ﭼﻮن اﻳﻦ ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ ﻳﻜﻰ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻮد و ﻧﻴﺰه ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ و آﻧﻬﺎ را‬
‫ﭘﻴﺶ راﻧﺪ و اﻧﻴﻒ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺛﻮرى« اﻣﺎ ﺣﺴﺎن ﮔﻔﺖ »آرام ﺑﺎش« و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ زﻳﺪ ﺑـﻦ ﺣﺎرﺛـﻪ رﺳـﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺴـﺎن‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﻣﺮدﻣﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻴﻢ«‬
‫زﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮره ﺣﻤﺪ را ﺑﺨﻮان« و ﺣﺴﺎن ﺳﻮره ﺣﻤﺪ را ﻛﻪ در اﻳﺎم ﭘﻴﺶ از دﺣﻴﻪ ﻛﻠﺒﻰ آﻣﻮﺧﺘـﻪ ﺑـﻮد‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺳﭙﺎه ﻧﺪا دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪاى ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺴﺎن از آﻧﺠﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ ﻣﮕﺮ‬
‫آﻧﻜﻪ ﻛﺴﻰ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﻨﺪ و ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻣﻠﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد را ﻛﻪ زن اﺑﻰ و ﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺪى ﺿﺒﻴﺒﻰ ﺑﻮد در ﻣﻴﺎن اﺳـﻴﺮان‬
‫ﺑﺪﻳﺪ و زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬او را ﺑﺒﺮ‪ «.‬و او ﺑﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ام ﻓﺰر ﺿﻠﻴﻌﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺧﺘﺮاﻧﺘـﺎن را‬
‫ﻣﻰﺑﺮﻳﺪ و ﻣﺎدراﻧﺘﺎن را ﻣﻰﮔﺬارﻳﺪ« و ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺟﺎدوى زﻧﺎن ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ اﺳﺖ« و ﻳﻜﻰ از‬
‫ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ و ﺑﻪ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺧﺒﺮ داد و او ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﻨﺪ از دو دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺮ ﺣﺴﺎن ﮔﺸﻮدﻧﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻋﻤﻪزادﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻨﺸﻴﻦ ﺗﺎ ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﺧﻮﻳﺶ را درﺑﺎره ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ «.‬و ﺳﭙﺎه را ﮔﻔﺖ ﺑﻪ درهاى ﻛﻪ آن‬
‫ﺳﻪ ﺗﻦ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺮوﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺷﻴﺮ ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻛﺲ دﻳﮕﺮ ﺳﻮى‬
‫رﻓﺎﻋﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ رﻓﺘﻨﺪ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎن ﻛﻪ آن ﺷﺐ ﺳﻮى رﻓﺎﻋﻪ رﻓﺘﻨﺪ اﺑﻮ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑـﻮد و اﺑـﻮ ﺷـﻤﺎس ﺑـﻦ‬
‫ﻋﻤﺮو و ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ و ﺑﻌﺠﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ و ﺑﺮذع ﺑﻦ زﻳﺪ و ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﻣﺨﺮﺑﺔ ﺑﻦ ﻋـﺪى و اﻧﻴـﻒ ﺑـﻦ ﻣﻠـﻪ و‬
‫ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻣﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﭘﻴﺶ رﻓﺎﻋﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺣﺴﺎن ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻧﺸﺴﺘﻪاى و ﺑـﺰ ﻣـﻰدوﺷـﻰ و زﻧـﺎن ﺟـﺬام ﺑـﻪ‬
‫اﺳﻴﺮى رﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ از ﻧﺎﻣﻪاى ﻛﻪ آورده ﺑﻮدى ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫‪35‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫رﻓﺎﻋﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺨﻮاﺳﺖ و آﻧﺮا ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ آﻣﺎده ﻣﻰﻛﺮد و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ زﻧـﺪهاى‬
‫ﻳﺎ ﻧﺎم زﻧﺪه دارى!« آﻧﮕﺎه ﺑﻪ اﻣﻴﺔ ﺑﻦ ﺿﻔﺎره ﺑﺮادر ﺿﺒﻴﺒﻰ ﻣﻘﺘﻮل ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ و ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ روان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳـﻪ روز‬
‫در راه ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺳﻮى ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻨﺪ و ﻳﻜﻰ آﻧﻬﺎ را ﺑﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺘﺮان ﺧﻮﻳﺶ را اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻧﺨﻮاﺑﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻬﺎى آن ﻗﻄﻊ ﻣﻰﺷﻮد« و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺷﺘﺮان اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد از آن ﻓﺮود آﻣﺪﻧـﺪ و ﭼـﻮن ﭘـﻴﺶ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا رﻓﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺪﻳﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ روﻧﺪ و ﭼﻮن رﻓﺎﻋﻪ ﺳﺨﻦ آﻏﺎز ﻛﺮد ﻳﻜﻰ از ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا اﻳﻨﺎن ﺟﺎدوﮔﺮﻧﺪ‪ «.‬و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را دو ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫رﻓﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻣﺮزد ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺑﺎ ﻣﺎ ﺟﺰ ﻧﻴﻜﻰ ﻧﻜﻨﺪ‪ «.‬اﻳﻦ ﺑﮕﻔـﺖ و ﻧﺎﻣـﻪاى را ﻛـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺑﺮاى او ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺪو داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻴﺮ اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻪاش ﻛﻬﻦ اﺳﺖ و ﺧﻴﺎﻧﺘﺶ ﺗﺎزه اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮ ﺑﺨﻮان و ﺑﮕﻮ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫وﻗﺘﻰ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد و ﻣﺎ وﻗﻊ را ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻛﺸﺘﮕﺎن ﭼﻜﻨﻢ؟« و اﻳﻦ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫رﻓﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ داﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺣﻼل ﺗﺮا ﺣﺮام ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا زﻧﺪﮔﺎن را رﻫﺎ ﻛﻦ و ﻣﺎ ﺧﻮن ﻛﺸﺘﮕﺎن را ﻧﺪﻳﺪه ﻣﻰﮔﻴﺮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻮ زﻳﺪ ﺳﺨﻦ درﺳﺖ آورد‪ ،‬اى ﻋﻠﻰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮو«‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬زﻳﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺮا ﺑﺒﺮ« و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ او داد‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺮﻛﺒﻰ ﻧﺪارم ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﺷﻮم«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺷﺘﺮ ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو را ﻛﻪ ﻣﻜﺤﺎل ﻧﺎم داﺷﺖ ﺑﺪو داد و ﭼﻮن ﻗﻮم ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎده زﻳـﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺎرﺛﻪ ﻛﻪ ﺳﻮار ﻳﻜﻰ از ﺷﺘﺮان اﺑﻰ وﺑﺮ ﺑﻮد در رﺳﻴﺪ و او را ﭘﻴﺎده ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﻠﻰ‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﻜﺎرهام؟«‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎﻟﺸﺎن را ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ از اﻣﻮال ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻧﻤـﺪ‬
‫را از زﻳﺮ ﺑﺎر ﻣﻰﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺻﻌﺼﻌﻪ‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺎ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻃﻔﻴﻞ و ارﺑﺪ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ و ﺟﺒﺎره ﺳـﻠﻤﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺮان و زرﻧﮕﺎن ﻗﻮم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻃﻔﻴﻞ ﺳﺮ ﺧﻴﺎﻧﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪» :‬اى ﻋﺎﻣﺮ! ﻛﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ‪«.‬‬
‫ﻋﺎﻣﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻣﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﻮردهام ﻛﻪ از ﭘﺎ ﻧﻨﺸﻴﻨﻢ ﺗﺎ ﻋﺮﺑﺎن ﭘﻴﺮو ﻣﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن دﻧﺒﺎﻟﻪ رو اﻳـﻦ‬
‫ﺟﻮان ﻗﺮﺷﻰ ﺷﻮم؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪36‬‬

‫و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﺑﺎ ارﺑﺪ ﮔﻔﺖ »وﻗﺘﻰ ﭘﻴﺶ اﻳﻦ ﻣﺮد رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻣﻦ ﻣﺸﻐﻮﻟﺶ ﻣﻰﻛﻨﻢ و ﺗﻮ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ وى را ﺑﺰن«‬
‫ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻃﻔﻴﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﻋﻄﺎ ده«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻰ ﺷﺮﻳﻚ اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎرى«‬
‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮا ﻋﻄﺎ ده‪ «.‬و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮد ارﺑـﺪ ﻛـﺎرى را‬
‫ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ارﺑﺪ ﺗﻜﺎن ﻧﻤﻰﺧﻮرد و ﭼﻮن رﻓﺘﺎر وى را ﺑﺪﻳﺪ ﺑﺎز ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮا ﻋﻄﺎ ده« و‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻰ ﺷﺮﻳﻚ اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎرى‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻋﻄﺎ دادن ﺑﻪ وى درﻳﻎ ﻛﺮد ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑﺨـﺪا ﻣﺪﻳﻨـﻪ را از ﺳـﻮاران ﺳـﺮخ و ﭘﻴﺎدﮔـﺎن ﭘـﺮ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻢ« و ﭼﻮن ﺑﺮﻓﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺷﺮ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻃﻔﻴﻞ را از ﻣﻦ ﺑﮕﺮدان‪«.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻪ ارﺑﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ آن ﺳـﻔﺎرش ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﻛﺮدم ﭼﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا از ﺗﻮ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم زﻣﻴﻦ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮدم‪ ،‬اﻣﺎ دﻳﮕﺮ از ﺗﻮ ﺑﺎك ﻧﺪارم‪«.‬‬
‫ارﺑﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻰ ﭘﺪر! ﺷﺘﺎب ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺳﻔﺎرش ﺗﺮا اﻧﺠﺎم دﻫـﻢ ﻣﻴـﺎن ﻣـﻦ و او ﺣﺎﻳـﻞ‬
‫ﻣﻰﺷﺪى و ﺟﺰ ﺗﻮ ﻛﺴﻰ را ﻧﻤﻰدﻳﺪم‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻰ ﺗﺮا ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰﻧﻢ؟«‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳﺎن ﺳﻮى دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ روان ﺷﺪﻧﺪ و در راه‪ ،‬ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟـﻞ ﻋـﺎﻣﺮ ﺑـﻦ ﻃﻔﻴـﻞ را ﺑـﻪ‬
‫ﻃﺎﻋﻮن ﻣﺒﺘﻼ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ زد و او را ﺑﻜﺸﺖ و اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ در ﺧﺎﻧـﻪ زﻧـﻰ از ﺑﻨـﻰ ﺳـﻠﻮل رخ داد و او ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﻏﺪهاى ﭼﻮن ﻏﺪه ﺷﺘﺮ و ﻣﺮك در ﺧﺎﻧﻪ زن ﺳﻠﻮﻟﻰ‪«.‬‬
‫ﻳﺎران ﻋﺎﻣﺮ ﭘﺲ از دﻓﻦ وى ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ رﺳـﻴﺪﻧﺪ ﻗـﻮم ﭘـﻴﺶ آﻣﺪﻧـﺪ و از ارﺑـﺪ‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد؟«‬
‫ارﺑﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺒﺮى ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﭼﻴﺰى دﻋﻮت ﻛﺮد ﻛﻪ دﻟﻢ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد و او را ﺑﺎ ﺗﻴﺮ‬
‫ﻣﻴﺰدم و ﻣﻰﻛﺸﺘﻢ« و ﻳﻚ ﻳﺎ دو روز ﭘﺲ از ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣـﻰرﻓـﺖ ﻛـﻪ ﺷـﺘﺮ ﺧـﻮﻳﺶ را ﺑﻔﺮوﺷـﺪ و ﺧـﺪا‬
‫ﺻﺎﻋﻘﻪاى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ او را ﺑﺎ ﺷﺘﺮ ﺑﺴﻮﺧﺖ‪.‬‬
‫ارﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﺎدرى ﻟﺒﻴﺪ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃﻰ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﻳﺪ اﻟﺨﻴﻞ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑـﻮد و ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﺣﻀـﻮر ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﺎ وى ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮﺗﺸﺎن ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ ﭘﺎك اﻋﺘﻘﺎد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ درﺑﺎره زﻳﺪ اﻟﺨﻴـﻞ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻫـﺮ ﻳـﻚ از ﻣـﺮدم را ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻀﻴﻠﺘﻰ ﺳﺘﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣﺪ او را ﻛﻤﺘﺮ از آن دﻳﺪم ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ زﻳـﺪاﻟﺨﻴﻞ ﻛـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ از آن‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ درﺑﺎره او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ« و او را زﻳﺪاﻟﺨﻴﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬و ﻓﻴﺪ و زﻣﻴﻨﻬﺎى دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺗﻴﻮل او داد و در اﻳـﻦ ﺑـﺎره‬
‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬و زﻳﺪ راه دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻛﺎش زﻳﺪ از ﺗﺐ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮد«‬
‫اﻣﺎ ﻧﺎم ﺗﺐ و ﻛﻨﺎﻳﻪ آﻧﺮا ﻧﻴﺎورد‪.‬‬
‫‪37‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن زﻳﺪ ﺑﻪ دﻳﺎر ﻧﺠﺪ رﺳﻴﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ آﺑﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺮده ﻓﺮود آﻣﺪ ﺗﺐ او را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺟـﺎن داد و ﭘـﺲ از‬
‫ﻣﺮگ او زﻧﺶ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى او ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺴﻮزاﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل دﻫﻢ ﻫﺠﺮت‪ ،‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺬاب ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻮﺷﺖ و دﻋﻮى داﺷﺖ ﻛﻪ در ﭘﻴﻤﺒﺮى ﺑـﺎ‬
‫او ﺷﺮﻳﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺬاب ﭘﺴﺮ ﺣﺒﻴﺐ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﺎﻣﻪاى ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»از ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬درود ﺑـﺮ ﺗـﻮ ﻛـﻪ ﻣـﺮا در ﻛـﺎر ﭘﻴﻤﺒـﺮى‬
‫ﺷﺮﻳﻚ ﺗﻮ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ از ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ از ﻗـﺮﻳﺶ ﺑﺎﺷـﺪ وﻟـﻰ ﻗـﺮﻳﺶ‬
‫ﻗﻮﻣﻰ ﻣﺘﺠﺎوزﻧﺪ«‬
‫و دو ﻓﺮﺳﺘﺎده اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﺷﺠﻌﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ وﻗﺘﻰ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ؟«‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ او ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻛﺸﺘﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن زﺷﺖ ﻧﺒﻮد ﮔﺮدﻧﺘﺎن را ﻣﻰزدم‪ «.‬آﻧﮕﺎه ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛـﺬاب‪ ،‬درود ﺑـﺮ آﻧﻜـﻪ از‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻦ از آن ﺧﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻛـﺲ از ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﻮﻳﺶ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ دﻫﺪ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎراﻧﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و اﻳﻦ در آﺧﺮ ﺳﺎل دﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ دﻋﻮى ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و دﻳﮕﺮ دروﻏﺰﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ روزﮔﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ رخ داد ﭘﺲ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرىاى ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ دﭼﺎر ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﻳﻬﺒﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓـﺖ و ﺳـﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ‬
‫زﺣﻤﺖ راه ﻣﻰرﻓﺖ و ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ رﺳﻴﺪ و اﺳﻮد در ﻳﻤﻦ و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ در ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺧﺒﺮﺷـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺖ ﻃﻠﻴﺤﻪ در دﻳﺎر ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﻗﻴﺎم ﻛﺮد‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ﺑﻴﻤﺎرىاى ﻛﻪ از‬
‫آن درﮔﺬﺷﺖ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻼدى ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺪاﻧﺠﺎ راه ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻋﺎﻣﻼن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ زﻛﺎت ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى درﻳﺎﻓﺖ زﻛﺎت ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﺳﻼم ﻋﺎﻣﻼن و اﻣﻴﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻦ اﻣﻴﺔ ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮه را ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ ﺑﻪ دﻋﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮى ﺧﺮوج ﻛﺮد‪ ،‬زﻳﺎد ﺑﻦ‬
‫ﻟﺒﻴﺪ اﻧﺼﺎرى را ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻠﻰ زﻛﺎت ﺑﻪ ﺣﻀﺮﻣﻮت ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ را ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃﻰ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑـﻦ‬
‫ﻧﻮﻳﺮه را ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﻌﺪ دو ﻛﺲ از ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼء ﺑـﻦ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪38‬‬

‫ﺣﻀﺮﻣﻰ را ﺳﻮى ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ را ﺳﻮى ﻧﺠﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ زﻛـﺎت آﻧﺠـﺎ را ﻓـﺮاﻫﻢ آرد و‬
‫ﺟﺰﻳﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻴﺎرد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ذى ﻗﻌﺪه ﺳﺎل دﻫﻢ در آﻣﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى ﺣﺞ آﻣﺎده ﻣﻰﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻨﺞ روز ﺑﻪ ذى ﻗﻌﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺞ ﺑﺮون ﺷﺪ و ﻫﻤﻪ ﺳﺨﻦ‬
‫از ﺣﺞ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮف رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و ﮔﺮوﻫﻰ از ﺳﺮان ﻗﻮم ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻴﺖ ﻋﻤﺮه ﻛﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮ آن ﻛﺲ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻦ آن روز ﻋﺎدت زﻧﺎﻧﻪ ﺷﺪم و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣـﺪ و‬
‫دﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻰﻛﻨﻢ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺎدت ﺷﺪهاى؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬آرى‪ ،‬اى ﻛﺎش اﻣﺴﺎل ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮدم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮى‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﻤﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻰﺑﺮى اﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻃﻮاف ﻧﻤﻰﻛﻨﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ وارد ﻣﻜﻪ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎن ﻫﻤﺮاه ﻧﺪاﺷﺖ و زﻧﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻧﻴـﺖ ﻋﻤـﺮه ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ روز ﻗﺮﺑـﺎن‬
‫ﻣﻘﺪارى ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو آوردﻧﺪ و در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻃﺮف زﻧﺎن ﺧﻮد ﮔﺎو ﻗﺮﺑﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ و ﭼﻮن روز ﺳﻨﮓ زدن آﻣﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮا ﺑـﺎ ﺑـﺮادرم‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻋﻤﺮه ﻗﻀﺎ ﺷﺪه از ﺗﻨﻌﻴﻢ ﻋﻤﺮه آﻏﺎز ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺑﻰ ﻧﺠﻴﺢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ را ﺳﻮى ﻧﺠﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑـﻮد و‬
‫ﻋﻠﻰ ﻛﻪ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰد ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ او را دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﺮم ﻧﺒﻮد‬
‫و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى دﺧﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﭼﻪ ﺣﺎﻟﻰ؟«‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺼﺪ ﻋﻤﺮه ﻛﻨﻴﻢ و اﺣﺮام ﻧﻬﺎدﻳﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻠﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﺳﻔﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﻃﻮاف ﻛﻦ و‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ اﺣﺮام ﺑﻨﻪ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ ﻛﺮدهام‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ اﺣﺮام ﺑﻨﻪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى وﻗﺘﻰ اﺣﺮام ﻣﻰﺑﺴﺘﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﺎن ﻧﻴﺖ ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻨﺪه‬
‫و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺗﻮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮاه دارى؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻧﻪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ او را در ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺮﻳﻚ ﻛﺮد و ﻋﻠﻰ اﺣﺮام داﺷـﺖ ﺗـﺎ از‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى او ﻧﻴﺰ ﻗﺮﺑﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪39‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ از ﻳﻤﻦ آﻣﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را در ﻣﻜﻪ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺎﻣـﺪ و‬
‫ﻛﺴﻰ از ﻳﺎران ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬و او ﺣﻠﻪﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ از ﻳﻤﻦ آورده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪ و ﭼﻮن ﺳـﭙﺎه‬
‫ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ ﻋﻠﻰ ﺑﺮاى دﻳﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﺮون ﺷﺪ و دﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﻠـﻪﻫـﺎ را ﭘﻮﺷـﻴﺪه اﻧـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﭼـﺮا ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻛﺮدى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﺎن را ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪم ﻛﻪ وﻗﺘﻰ آﻣﺪﻧﺪ آراﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬از آن ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا رﺳﻨﺪ ﺣﻠﻪﻫﺎ را ﺑﺮﮔﻴﺮ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﻠﻪﻫﺎ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن از اﻳﻦ ﻛﺎر آزرده ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪرى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎن از ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﺷﻜﺎﻳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ‬
‫و ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم‪ ،‬از ﻋﻠﻰ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ او در ﻛﺎر ﺧـﺪا‪ -‬ﻳـﺎ ﮔﻔـﺖ در راه ﺧـﺪا‪ -‬ﺧﺸـﻮﻧﺖ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻧﺠﻴﺢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد و ﻣﻨﺎﺳﻚ و آداب ﺣﺞ را ﺑﻪ ﻛﺴـﺎن‬
‫واﻧﻤﻮد و ﺗﻌﻠﻴﻢ داد و ﺧﻄﺒﻪ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﻓﺮو ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﻣﺮدم! ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺮا ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻤﻰداﻧﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺳﺎل ﻫﺮﮔـﺰ ﺷـﻤﺎ را در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺒﻴﻨﻢ‪.‬‬
‫اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﺧﻮﻧﻬﺎ و ﻣﺎﻟﻬﺎﻳﺘﺎن‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﻦ روز و ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﺎه ﺑﺮ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﻣﻰروﻳﺪ و از اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﺑﻼغ ﻛﺮدم‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻪ اﻣﺎﻧﺘﻰ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ دارد ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺎﻧﺖ ﭘﺲ دﻫﺪ‪ ،‬رﺑﺎﻫﺎ از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮد ﺣﻖ دارﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﺳﺘﻢ ﻛﻨﻴﺪ و ﻧﻪ ﺳﺘﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻓﺮﻣﺎن داده ﻛﻪ رﺑﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺑﺎى ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻫﻤﻪ از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺧﻮﻧﻰ ﻛﻪ از ﻣﻴﺎن ﻣﻰرود ﺧﻮن رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ‬
‫اﺳﺖ‪) .‬رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺣﺎرث را ﺑﻪ ﺷﻴﺮﺧﻮارﮔﻰ ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻟﻴﺚ ﺳﭙﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻫﺬﻳﻞ او را‬
‫ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ(‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺧﻮن اﻳﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻴﺎن ﻣﻰرود‪.‬‬
‫»اى ﻣﺮدم! ﺷﻴﻄﺎن اﻣﻴﺪ ﻧﺪارد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪه ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻰ رﺿﺎ دارد‬
‫ﻛﻪ در ﭼﻴﺰﻫﺎى دﻳﮕﺮ و اﻋﻤﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﻰﺷﻤﺎرﻳﺪ اﻃﺎﻋـﺖ او ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬از ﺷـﻴﻄﺎن ﺑـﺮ دﻳـﻦ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫»اى ﻣﺮدم! ﻧﺴﻰء ﻛﺮدن زﻳﺎدت ﻛﻔﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻰ را ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻰ ﺣﻼل و ﺑﻪ ﺳﺎل دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺣﺮام ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎر ﻣﺤﺮﻣﺎت ﺧﺪا را ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻨﻨﺪ و ﺣﺮام ﺧﺪا را ﺣﻼل ﻛﻨﻨﺪ و ﺣـﻼل ﺧـﺪا را‬
‫ﺣﺮام ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺑﻪ وﺿﻌﻰ ﻛﻪ روز ﺧﻠﻖ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻦ داﺷﺖ ﺑﮕﺸﺖ و ﺷـﻤﺎره ﻣﺎﻫﻬـﺎ در‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪40‬‬

‫ﭘﻴﺶ ﺧﺪا و در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا دوازده ﻣﺎه اﺳﺖ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎه ﭘﻴﺎﭘﻰ و رﺟﺐ ﻣﻀﺮ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺟﻤﺎدى و ﺷﻌﺒﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اى ﻣﺮدم ﺷﻤﺎ ﺑﺮ زﻧﺎﻧﺘﺎن ﺣﻘﻰ دارﻳﺪ و آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻘﻰ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺑﺮ زﻧﺎﻧﺘﺎن ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ از او ﺑﻴﺰارﻳﺪ ﺑﺮ ﻓﺮش ﺷﻤﺎ ﻧﻨﺸﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻛﺎر زﺷﺖ‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه داده ﻛﻪ در ﺧﻮاﺑﮕﺎه از آﻧﻬﺎ دورى ﻛﻨﻴﺪ و آﻧﻬﺎ را‬
‫ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﺳﺨﺖ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ روزى و ﭘﻮﺷﺶ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫زﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ اﺳﻴﺮﻧﺪ و اﺧﺘﻴﺎرى از ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ و ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﺧﺪا ﺣﻼﻟﺸﺎن ﻛﺮدهاﻳﺪ‪«.‬‬
‫»ﭘﺲ اى ﻣﺮدم! »ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺮا درﻳﺎﺑﻴﺪ و ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ اﺑﻼغ ﻛﺮدم و در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺰى واﮔﺬاﺷﺘﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺪان ﭼﻨﮓ زﻧﻴﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮﻳﺪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪا«‬
‫»اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺮا ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﺑﻼغ ﻛﺮدم‪ ،‬و ﺑﻔﻬﻤﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑـﺮادر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮادرﻧﺪ و ﺑﺮاى ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻣﺎل ﺑﺮادرش ﺣﻼل ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜـﻪ‬
‫ﺑﻪ رﺿﺎى ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺪو ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺳﺘﻢ ﻣﻜﻨﻴﺪ ﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬آﻳﺎ اﺑﻼغ ﻛﺮدم؟‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻛﺴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آرى‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎش«‬
‫ﻋﺒﺎد ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﻜﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ از ﺑﺎﻻى ﻋﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻰﮔﻔﺖ رﺑﻴﻌﺔ‬
‫ﺑﻦ اﻣﻴﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺑﮕﻮ‪ :‬اى ﻣﺮدم ﻣﻰداﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﺎﻫﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎه ﺣﺮام اﺳﺖ«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺧﺪا ﺧﻮﻧﻬﺎ و ﻣﺎﻟﻬﺎﻳﺘﺎن را ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﺎه‪ ،‬ﺑﺮ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺣﺮام ﻛـﺮده‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﮕﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﮔﺮوﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اى ﻣﺮدم ﻣﻰداﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﺎﻫﻰ اﺳﺖ؟«‬
‫و رﺑﻴﻌﻪ اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎه ﺣﺮام اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮﻧﻬﺎ و اﻣﻮاﻟﺘﺎن را ﺑﺮ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣـﺎه‪ ،‬ﺣـﺮام ﻛـﺮده ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﮕﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر روﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻮ‪ :‬اى ﻣﺮدم آﻳﺎ ﻣﻰداﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﭼﻪ روزى اﺳﺖ؟«‬
‫رﺑﻴﻌﻪ اﻳﻦ را ﺑﮕﻔﺖ و ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬روز ﺣﺞ اﻛﺒﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮﻧﻬﺎ و اﻣﻮاﻟﺘﺎن را ﺑﺮ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﭼﻮن اﻳـﻦ روز ﺣـﺮام ﻛـﺮده ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﮕﺎه‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر روﻳﺪ‪«.‬‬
‫‪41‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻋﺮﻓﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻮﻫﻰ را ﻛﻪ ﺑﺮ آن اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﻣﻮﻗﻒ ﻧﺎﻣﻴﺪ و‬
‫ﻫﻤﻪ ﻋﺮﻓﻪ ﻣﻮﻗﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺻﺒﺤﮕﺎه ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻗﺰح اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮﻗﻒ اﺳﺖ« و ﻫﻤـﻪ ﻣﺰدﻟﻔـﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﺖ اﺳﺖ و ﭼﻮن در ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎه ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻛﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﺠﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎه اﺳﺖ« و ﻫﻤﻪ ﻣﻨﻰ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺣﺞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد و ﻣﻨﺎﺳﻚ را ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﻧﺸﺎن داد و واﺟﺒﺎت ﺣـﺞ‬
‫را در ﻣﻮﻗﻒﻫﺎ ﺑﺎ رﻣﻰ ﺟﻤﺮه و ﻃﻮاف ﻛﻌﺒﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ داد و ﻣﻌﻠﻮم داﺷﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ در اﺛﻨﺎى ﺣﺞ ﺣﻼل اﺳﺖ و‬
‫ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺣﺮام اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺣﺞ وداع ﺑﻮد و ﺣﺞ ﺑﻼغ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺲ از آن ﺣﺞ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻏﺰوهﻫﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ در آن ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺖ ﺑﻴﺴﺖ و ﺷﺶ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫آﻧﻜﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﺷﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻏﺰوه ﺧﻴﺒﺮ و ﻏﺰوه وادى اﻟﻘﺮى را ﻛﻪ از ﺧﻴﺒﺮ رﻓﺖ ﻳﻜﻰ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﭘﺲ از ﻓﺮاﻏﺖ‬
‫از ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎز ﻧﻴﺎﻣﺪ و از ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺳﻮى وادى اﻟﻘﺮى رﻓﺖ و اﻳﻦ را ﻳﻚ ﻏﺰا ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫و آﻧﻜﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﮔﻮﻳﺪ ﺧﻴﺒﺮ را ﻏﺰوهاى و وادى اﻟﻘﺮى را ﻏﺰوه دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورده ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻏﺰوهﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ ﺧﻮد او رﻓﺖ ﺑﻴﺴﺖ و ﺷﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﻏـﺰاى وى ﺳـﻮى‬
‫ودان ﺑﻮد ﻛﻪ آﻧﺮا ﻏﺰوه اﺑﻮا ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﻟﻮاط ﺳﻮى رﺿﻮى ﺑﻪ دره ﻳﻨﺒﻊ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﺪر ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﻛﺮز ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﻓﻬﺮى رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﺪر ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺎن و ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ اﺳﻴﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﺪر رﻓﺖ‪ ،‬ﻛﺪر ﻧﺎم ﻳﻜﻰ از ﭼﺎﻫﻬﺎى ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺳﻮﻳﻖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺗﺎ ﻗﺮﻗﺮه اﻟﻜﺪر رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻏﻄﻔﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻧﺠﺪ رﻓﺖ و آﻧﺮا ﻏﺰوه ذى اﻣﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﺤﺮان ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺎم ﻳﻜﻰ از ﻣﻌﺎدن ﺣﺠﺎز ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه اﺣﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺣﻤﺮاء اﻻﺳﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﻨﻰ ﻧﻀﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ذات اﻟﺮﻗﺎع ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻧﺨﻞ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﺪر آﺧﺮﻳﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه دوﻣﺔ اﻟﺠﻨﺪل ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺧﻨﺪق ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﻨﻰ ﻟﺤﻴﺎن ﻫﺬﻳﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪42‬‬

‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ذى ﻗﺮد ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺑﻨﻰ اﻟﻤﺼﻄﻠﻖ ﺧﺰاﻋﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻫﻨﮓ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﺸﺮﻛﺎن راه او را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻋﻤﺮة اﻟﻘﻀﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺣﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﻃﺎﻳﻒ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰوه ﺗﺒﻮك ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻧﻪ ﻏﺰوه ﺷﺨﺼﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺪر و اﺣﺪ و ﺧﻨﺪق و ﻗﺮﻳﻈﻪ و ﻣﺼﻄﻠﻖ و ﺧﻴﺒـﺮ و ﻓـﺘﺢ ﻣﻜـﻪ و‬
‫ﺣﻨﻴﻦ و ﻃﺎﻳﻒ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻏﺰاﻫﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺨﺼﺎ ﻛﺮد ﺑﻴﺴﺖ و ﺷﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻏﺰاﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و درﺑـﺎره آن اﺗﻔـﺎق ﻫﺴـﺖ و ﻫـﻴﭽﻜﺲ در ﺷـﻤﺎر آن‬
‫اﺧﺘﻼف ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ در ﺗﻘﺪم و ﺗﺄﺧﺮ ﻏﺰوهﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻨﺪ ﻏﺰا ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در ﭼﻨﺪ ﻏﺰوه ﺑﺎ او ﺑﻮدى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻚ ﻏﺰا ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻨﺪق ﺑﻮد‪ ،‬و از ﺷﺶ ﻏﺰا ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪم و ﺑﺴﻴﺎر راﻏـﺐ ﺑـﻮدم ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮوم و ﻫﺮ ﺑﺎر از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ و ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و اﺟﺎزه ﻧﻤﻰداد ﺗﺎ در ﻏﺰاى ﺧﻨﺪق اﺟﺎزه داد‪«.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا در ﻳﺎزده ﻏﺰا ﺷﺨﺼﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﺮد و ﻧﻪ ﻏﺰا را ﻛﻪ از رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳـﺤﺎق آوردم ﻳـﺎد‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﻏﺰوه وادى اﻟﻘﺮى را اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ در اﺛﻨﺎى آن ﺟﻨﮓ ﻛﺮد و ﻏـﻼم وى ﻣـﺪﻋﻢ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻴﺮى ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در ﻏﺰاى ﻏﺎﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻛﺮد و از ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻛﺴﺎن ﺑﻜﺸﺖ و در اﻳﻦ روز ﻣﺤﺮز ﺑـﻦ ﻧﻀـﻠﻪ ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻤﺎر دﺳﺘﻪ ﻫﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻏﺰا ﻓﺮﺳﺘﺎد اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ درﮔﺬﺷﺖ ﺳﻰ و ﭘﻨﺞ دﺳـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻏـﺰا‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺣﺎرث را ﺳﻮى اﺣﻴﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﭼﺎﻫﻰ در ﺛﻨﻴﺔ اﻟﻤﺮه ﺣﺠﺎز ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن دﺳﺘﻪ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻋﻴﺺ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪43‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﻏﺰاى ﺣﻤﺰه را ﺑﺮ ﻏﺰاى ﻋﺒﻴﺪه ﻣﻘﺪم آوردهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ وﻗﺎص ﺳﻮى ﺧﺮار ﺣﺠﺎز ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺳﻮى ﻧﺨﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺳﻮى ﻗﺮده‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﭼﺎﻫﻬﺎى ﻧﺠﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻣﺮﺛﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻣﺮﺛﺪ ﻏﻨﻮى ﺳﻮى رﺟﻴﻊ ﺑﻮد ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻋﻤـﺮو ﺳـﻮى ﺑﺌـﺮ‬
‫ﻣﻌﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺟﺮاح ﺳﻮى ذو اﻟﻘﺼﻪ ﺑﺮ راه ﻋﺮاق ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺳﻮى ﺗﺮﺑﻪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﺳﻮى ﻳﻤﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻛﻠﺒﻰ ﻟﻴﺜﻰ ﺳﻮى ﻛﺪﻳﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﻠﻮح ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﺳﻮى ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻣﺮدم ﻓﺪك ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى اﺑﻰ اﻟﻌﻮﺟﺎى ﺳﻠﻤﻰ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ وى و ﻳﺎراﻧﺶ ﻫﻤﮕﻰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﻜﺎﺷﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺼﻦ ﺳﻮى ﻏﻤﺮه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى اﺑﻰ ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻻﺳﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻗﻄﻦ ﻧﺠﺪ ﻳﻜﻰ از ﭼﺎﻫﻬﺎى ﺑﻨﻰ اﺳـﺪ رﻓـﺖ و در‬
‫اﻳﻦ ﻏﺰا ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﻋﺮوه ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻤﻪ ﺑﻨﻰ ﺣﺎرﺛﻰ ﺳﻮى ﻗﺮﻃﺎى ﻫﻮازن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﻮى ﺑﻨﻰ ﻣﺮه ﻓﺪك ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﺎز ﻏﺰاى ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﻮى ﻳﻤﻦ و ﺟﻨﺎب‪ ،‬و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺟﺒﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‪ ،‬ﺳﻮى ﺟﻤﻮم‪ ،‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﺎز ﻏﺰاى زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺳﻮى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺟﺬام ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺣﺴـﻤﻰ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺧﺒـﺮ آﻧـﺮا از ﭘـﻴﺶ‬
‫آوردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﺎز ﻏﺰاى زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺳﻮى وادى اﻟﻘﺮى ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ ﻓﺰاره رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن دو ﻏﺰاى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رواﺣﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺎر ﺳﻮى ﺧﻴﺒﺮ رﻓﺖ و در ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ ﻏﺰاﻫـﺎ ﻳﺴـﻴﺮ‬
‫ﺑﻦ رزام را ﻛﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺼﻪ ﻳﺴﻴﺮ ﺑﻦ رزام ﻳﻬﻮدى ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وى در ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن را ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى‬
‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻴﻜﺮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻋﺒﺪاﷲ ﺑـﻦ رواﺣـﻪ را ﺑـﺎ ﮔﺮوﻫـﻰ از ﻳـﺎران ﺧـﻮﻳﺶ ﺳـﻮى او‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻧﻴﺲ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻤﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﷲ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﭘﻴﺶ وى رﻓﺘﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و وﻋﺪه دادﻧﺪ و ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬اﮔـﺮ‬
‫ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻳﻰ ﺗﺮا ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮد و ﺑﺰرگ دارد« و ﭼﻨﺪان ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻳﻬﻮدان ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺎﻣـﺪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪44‬‬

‫و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻧﻴﺲ وى را ﺑﻪ ردﻳﻒ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺳﻮار ﻛﺮد‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺷﺶ ﻣﻴﻠﻰ ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ رﺳـﻴﺪﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻗﺮﻗﺮه ﻧﺎم داﺷﺖ ﻳﺴﻴﺮ ﺑﻦ رزام از رﻓﺘﻦ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ و ﻋﺒﺪاﷲ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را درﻳﺎﻓـﺖ و دﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮد و ﺑﺪو ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮد و ﭘﺎﻳﺶ را ﻗﻄﻊ ﻛﺮد‪ .‬و ﻳﺴﻴﺮ ﺑﺎ ﻋﺼﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ او ﻛﻮﻓـﺖ ﻛـﻪ‬
‫زﺧﻤﺪار ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدى ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و او را ﺑﻜﺸﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻳﻜﻰ ﻛﻪ ﺑـﺮ ﻣﺮﻛـﺐ‬
‫ﺧﻮد ﮔﺮﻳﺨﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻧﻴﺲ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا رﺳﻴﺪ آب دﻫﺎن ﺑﺮ زﺧﻢ وى اﻧﺪاﺧﺖ ﻛـﻪ ﭼـﺮك ﻧﻜـﺮد و آزار‬
‫ﻧﺪاد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﻴﻚ ﺳﻮى ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮ راﻓﻊ را ﺑﻜﺸﺖ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫و ﺳﻠﻢ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺑﺪر واﺣﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻤﻪ را ﺑﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛـﻪ او‬
‫را ﻛﺸﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻧﻴﺲ را ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻦ ﻧﺒﻴﺢ ﻫﺬﻟﻰ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﻛـﻪ در ﻧﺨﻠـﻪ ﻳـﺎ در ﻋﺮﻓـﻪ‬
‫ﻛﺴﺎن را ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﻛﺮد و ﻋﺒﺪاﷲ او را ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻧﻴﺲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮا ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻨﻴﺪهام ﺧﺎﻟﺪ ﺑـﻦ ﺳـﻔﻴﺎن ﻫـﺬﻟﻰ ﻛﺴـﺎن‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻦ آﻳﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن او در ﻧﺨﻠﻪ ﻳﺎ در ﻋﺮﻓﻪ اﻗﺎﻣﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺮو و او را ﺑﻜﺶ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻔﺖ او را ﺑﮕﻮى ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﻢ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ او را ﺑﺒﻴﻨﻰ ﺷﻴﻄﺎن را ﺑﻴﺎد ﺗﻮ آرد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ وى آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن او را ﺑﺒﻴﻨﻰ ﻟـﺮزهاى در‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﺎﺑﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ آوﻳﺨﺘﻢ و ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪم ﻛﻪ زﻧﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و ﺟﺎﻳﻰ ﺑﺮاى اﻗﺎﻣﺖ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﻰﺟﺴﺖ‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﭘﺴﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬و ﭼﻮن او را دﻳﺪم ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد ﻟﺮزﺷـﻰ در ﺧﻮﻳﺸـﺘﻦ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻢ و ﺳﻮى او رﻓﺘﻢ و ﭼﻮن ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻢ زد و ﺧﻮرد ﺑﺎ او ﻣﺮا از ﻧﻤﺎز ﺑﺎز دارد در آن ﺣﺎل ﻛﻪ ﺳﻮى او ﻣﻰرﻓـﺘﻢ‬
‫ﺑﺎ اﺷﺎره ﺳﺮ ﻧﻤﺎز ﻛﺮدم و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ وى رﺳﻴﺪم ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﻋﺮﺑﻢ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪهام ﻛﺴﺎن را ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ اﻳﻦ ﻣﺮد ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﻛﻨﻰ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﭘـﻴﺶ‬
‫ﺗﻮ آﻣﺪهام‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل اﻳﻦ ﻛﺎر ﻫﺴﺘﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻛﻤﻰ ﺑﺎ او ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﭼﻮن ﻓﺮﺻﺖ ﻳﺎﻓﺘﻢ وى را ﺑـﺎ ﺷﻤﺸـﻴﺮ زدم و ﻛﺸـﺘﻢ و ﺑﻴﺎﻣـﺪم و زﻧـﺎﻧﺶ ﺑـﺮ او‬
‫رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪم و ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮا ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬او را ﻛﺸﺘﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺳﻮى ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﺎز آﻣﺪ ﻋﺼـﺎﻳﻰ ﺑـﻪ ﻣـﻦ داد و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»اى ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺼﺎ را ﺑﮕﻴﺮ و ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎش‪«.‬‬
‫‪45‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺑﺎ ﻋﺼﺎ ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎن رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﻋﺼﺎ از ﻛﺠﺎﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻳﻦ را ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ داد و ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﻮدم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮو ﺑﭙﺮس ﻛﻪ ﻋﺼﺎ را ﺑﺮاى ﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ داد؟«‬
‫و ﻣﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﻋﺼﺎ را ﺑﺮاى ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ دادى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دادم ﺗﺎ ﺑﻪ روز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و ﺗﻮ ﻧﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن روز ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻋﺼـﺎ دارﻧـﺪ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﻛﻤﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻧﻴﺲ ﻋﺼﺎ را ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ وى ﺑﻮد و ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻋﺼﺎ را‬
‫در ﻛﻔﻦ او ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ وى ﺑﻪ ﺧﺎك ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رواﺣﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﻮﺗﻪ ﺷﺎم رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﻏﻔﺎرى ﺳﻮى ذات اﻃﻼح ﺷﺎم ﺑﻮد ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫـﺎن ﺧـﻮد ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﻴﻴﻨﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ ﺳﻮى ﺑﻨﻰ اﻟﻌﻨﺒﺮ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬و ﻗﺼﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﻴﻴﻨـﻪ را‬
‫ﺳﻮى اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻛﺴﺎن ﺑﻜﺸﺖ و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬آزادى ﻏﻼﻣﻰ از ﺑﻨﻰ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ را ﻧﺬر ﻛﺮدهام‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺳﻴﺮان ﺑﻨﻰ اﻟﻌﻨﺒﺮ ﻣﻰرﺳﻨﺪ و ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻰﺑﺨﺸﻢ ﻛﻪ آزادش ﻛﻨﻰ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن اﺳﻴﺮان ﺑﻨﻰ اﻟﻌﻨﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ و از ﺟﻤﻠـﻪ رﺑﻴﻌـﺔ‬
‫ﺑﻦ رﻓﻴﻊ و ﺳﺒﺮة ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻣﻌﺒﺪ و وردان ﺑﻦ ﻣﺤﺮز و ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و اﻗـﺮع ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺎﺑﺲ و ﺣﻨﻈﻠﺔ ﺑﻦ دارم و ﻓﺮاس ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ ﺑﺮاى آزاد ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺳﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى آﻣﺪﻧـﺪ و از ﺟﻤﻠـﻪ زﻧـﺎن‬
‫اﺳﻴﺮ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻣﺎﻟﻚ و ﻛﺎس دﺧﺘﺮ ارى و ﻧﺠﻮه دﺧﺘﺮ ﻧﻬﺪ و ﺟﻤﻴﻌﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﻴﺲ و ﻋﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﻣﻄﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻛﻠﺒﻰ ﻟﻴﺜﻰ ﺳﻮى ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﻣﺮه ﺑﻮد ﻛﻪ در اﺛﻨﺎى آن ﻣـﺮداس ﺑـﻦ‬
‫ﻧﻬﻴﻚ ﺑﻪ دﺳﺖ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻫﻤﻮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﺑﺎره او ﺑﻪ زﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻻ‬
‫اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﮔﻮى ﭼﻜﺎر داﺷﺘﻰ؟«‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺳﻮى ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى اﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺪرد و ﻫﻤﺮاﻫﺎن او ﺳﻮى دره اﺿﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﺎز ﻏﺰاى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺪرد ﺳﻮى ﺑﻴﺸﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻏﺰاى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎ رﻓﺖ و آﻧﺮا ﻏﺰوه ﺧﺒﻂ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻏﺰاﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ و دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﭼﻬﻞ و ﻫﺸﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪46‬‬

‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻛﻪ ﺳﺎل دﻫﻢ ﺑﻮد در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺠﻠﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى‬
‫آﻣﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﺳﻮى ﺑﺖ ذو اﻟﺨﻠﺼﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ آﻧﺮا وﻳﺮان ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل و ﺑﺮﻳﻦ ﻳﺤﻨﺲ ﭘﻴﺶ اﺑﻨﺎى ﻳﻤﻦ رﻓـﺖ و آﻧﻬـﺎ را ﺳـﻮى اﺳـﻼم ﺧﻮاﻧـﺪ و ﭘـﻴﺶ‬
‫دﺧﺘﺮان ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺰرج ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻓﻴﺮوز دﻳﻠﻤﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻰ‬
‫ﮔﺮوﻳﺪ و ﻧﻴﺰ ﻣﺮﻛﺒﻮد و ﻋﻄﺎ ﭘﺴﺮش و وﻫﺐ ﺑﻦ ﻣﻨﺒﻪ اﺳﻼم آوردﻧﺪ‪ .‬و ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﻛﺴـﺎﻧﻰ ﻛـﻪ در ﻳﻤـﻦ ﻗـﺮآن را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ ﻋﻄﺎء ﭘﺴﺮ ﻣﺮﻛﺒﻮد و وﻫﺐ ﺑﻦ ﻣﻨﺒﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﺑﺎذان ﻛﻪ در ﻳﻤﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺷﺎﻫﺎن ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻮد اﺳﻼم آورد و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و‬
‫اﺳﻼم ﺧﻮﻳﺶ را ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻏﺰاﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﻴﺴﺖ و ﺷـﺶ ﻣـﻰداﻧﻨـﺪ‬
‫اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از زﻳﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻮزده ﻏﺰا ﻛﺮد و ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺠـﺔ اﻟـﻮداع‬
‫رﻓﺖ و ﺟﺰ آن ﺣﺞ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از زﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪» :‬در ﭼﻨﺪ ﻏﺰا ﻫﻤﺮاه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻫﻔﺪه ﻏﺰا‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻏﺰا ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدى ﭼﻪ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻏﺰاى ذت اﻟﻌﺴﻴﺮ ﻳﺎ ذات اﻟﻌﺸﻴﺮ‪«.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺧﻄﺎﺳﺖ و ﻣﻦ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﺑﺮاى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﮕﻔﺘﻢ و ﮔﻔﺖ‪» :‬رواﻳﺖ اﻫﻞ ﻋﺮاق‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻏﺰاى زﻳﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ﻣﺮﻳﺴﻴﻊ ﺑﻮد و او ﺟﻮاﻧﻰ ﻧﻮﺳﺎل ﺑﻮد و در ﻏﺰاى ﻣﻮﺗﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ رواﺣﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ردﻳﻒ او ﺳﻮار ﺑﻮد و ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﻏﺰا ﻧﻜﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﻜﺤﻮل ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻴﺠﺪه ﻏﺰا ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻫﺸﺖ ﻏﺰا ﺷﺨﺼﺎ ﺟﻨﮕﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺪر و اﺣﺪ و اﺣﺰاب و ﻗﺮﻳﻈﻪ از‬
‫آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﺪﻳﺚ زﻳﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ و ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻜﺤﻮل ﻫﺮ دو ﺧﻄﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﺞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻪ ﺣﺞ ﻛﺮد‪ ،‬دو ﺣﺞ ﭘﻴﺶ از ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﻳﻚ ﺣﺞ از ﭘﺲ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﻳـﻚ ﻋﻤـﺮه‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آن ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺣﺞ ﻛﻨﺪ دو ﻋﻤﺮه ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻋﺎﻳﺸﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭼﻬﺎر ﻋﻤﺮه ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭼﻬﺎر ﻋﻤﺮه ﻛﺮد‪ «.‬و ﭼﻮن ﻋﺎﻳﺸﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﻰداﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻬﺎر ﻋﻤﺮه ﻛﺮد و ﻳﻚ ﻋﻤﺮه وى ﻫﻤﺮاه ﺣﺞ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫‪47‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ از ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ و ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ در آﻣﺪﻳﻢ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺣﺠﺮه ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻤﺮه ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻬﺎر ﻋﻤﺮه ﻛﺮد ﻛﻪ ﻳﻜﻰ در ﻣﺎه رﺟﺐ ﺑﻮد« و ﻧﺨﻮاﺳﺘﻢ ﺳﺨﻦ او را ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻳﺎ اﻧﻜﺎر ﻛﻨﻢ و ﺣﺮﻛﺖ‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ را در ﺣﺠﺮه ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ و ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎدر ﺟﺎن‪ ،‬اى ﻣﺎدر ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺳﺨﻦ اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ را ﻣﻰﺷﻨﻮى؟«‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻬﺎر ﻋﻤﺮه ﻛﺮد ﻛﻪ ﻳﻜﻰ در ﻣﺎه رﺟﺐ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا اﺑﻮ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن را ﺑﻴﺎﻣﺮزد‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﻤﺮه ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﺮد او ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﺎه رﺟﺐ ﻋﻤﺮه‬
‫ﻧﻜﺮد‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻫﻤﺴﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﺲ از وى ﺑﺒﻮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ از او ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺒﺐ ﺟﺪاﻳﻰ‪ ،‬و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻤﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺎﻧﺰده زن ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺰده زن را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮد و ﻳﺎزده زن را ﺑﺎ ﻫﻢ داﺷـﺖ‬
‫و ﻧﻪ زن داﺷﺖ ﻛﻪ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﺧﺪﻳﺠﻪ دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﻠﺪ ﺑﻦ اﺳـﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﻌـﺰى را ﺑـﻪ زﻧـﻰ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬او ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از آن زن ﻋﺘﻴﻖ ﺑﻦ ﻋﺎﺑﺪ ﻣﺨﺰوﻣﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎدر ﺧﺪﻳﺠـﻪ ﻓﺎﻃﻤـﻪ دﺧﺘـﺮ‬
‫زاﺋﺪة ﺑﻦ اﺻﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاى ﻋﺘﻴﻖ دﺧﺘﺮى آورد‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﻋﺘﻴﻖ ﺑﻤﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻋﺘﻴﻖ‪ ،‬ﺧﺪﻳﺠﻪ زن اﺑﻮ ﻫﺎﻟﺔ ﺑﻦ زراره ﺑﻦ ﻧﺒﺎش ﺷﺪ و ﺑﺮاى وى ﻫﻨﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻫﺎﻟـﻪ را آورد‪ .‬ﭘـﺲ از‬
‫آن اﺑﻮ ﻫﺎﻟﻪ ﺑﻤﺮد‪ .‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪﻳﺠﻪ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻰ ﻫﺎﻟﻪ ﭘﻴﺶ وى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺸﺖ ﻓﺮزﻧﺪ آورد‪ :‬ﻗﺎﺳﻢ و ﻃﻴﺐ و ﻃـﺎﻫﺮ و ﻋﺒـﺪاﷲ و زﻳﻨـﺐ و رﻗﻴـﻪ و ام ﻛﻠﺜـﻮم و‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺗﺎ ﺧﺪﻳﺠﻪ زﻧﺪه ﺑﻮد ﭘﻴﻤﺒﺮ زن دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﭼﻮن درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬
‫درﺑﺎره ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺧﺪﻳﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻋﺎﻳﺸﻪ دﺧﺘـﺮ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺻـﺪﻳﻖ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﺔ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﮔﺮﻓﺖ ﺻﻐﻴﺮ ﺑﻮد و در ﺧﻮر زﻧﺎﺷﻮﻳﻰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﻮده زﻧﻰ ﺑﻴﻮه ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ از ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺷﻮﻫﺮ دﻳﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺷﻮﻫﺮش ﺳﻜﺮان ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺳـﻜﺮان از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻬـﺎﺟﺮ‬
‫ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد و آﻧﺠﺎ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺷﺪ و ﺑﻤﺮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻣﻜﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻴﺎن ﻣﻄﻠﻌﺎن ﺳﻴﺮت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻼف ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ وى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺳﻮده را ﭘﻴﺶ از‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪48‬‬

‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻜﺎﻳﺖ ازدواج ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ و ﺳﻮده‬

‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺪﻳﺠﻪ درﮔﺬﺷﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻣﻜﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮﻟﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﻜـﻴﻢ ﺑـﻦ اﻣﻴـﺔ ﺑـﻦ‬
‫اوﻗﺺ ﻛﻪ زن ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‪ ،‬ﭼﺮا زن ﻧﻤﻰﮔﻴﺮى؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ را ﺑﮕﻴﺮم؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ دوﺷﻴﺰه و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﺑﻴﻮه‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬دوﺷﻴﺰه ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺧﺘﺮ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ او را از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارى‪ ،‬ﻋﺎﻳﺸﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﻮه ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﺔ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺧﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺖ و ام روﻣﺎن ﻣﺎدر ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺑﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﭼﻪ ﺧﻴﺮ و‬
‫ﺑﺮﻛﺘﻰ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ام روﻣﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻘﺼﻮد ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻛﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ام روﻣﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ راﺿﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻤﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ زودى ﻣﻰرﺳﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﺧﻮﻟﻪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﭼﻪ ﺧﻴﺮ و ﺑﺮﻛﺘﻰ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده‪،‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻛﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اوﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺎﻳﺸﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﺮادر اوﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﻮﻟﻪ ﭼﻮن اﻳﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺳﺨﻦ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ او ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﺗﻮ در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﺮادر ﻣﻨﻰ و ﻣﻦ ﺑﺮادر ﺗﻮام و دﺧﺘﺮ ﺗﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻦ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﻮﻟﻪ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺳﺨﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎن ﺗﺎ ﻣﻦ ﺑﺎزﮔﺮدم‪«.‬‬
‫ام روﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪى ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺑﺮاى ﭘﺴﺮ ﺧﻮد ﻧﺎم ﺑﺮده و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻫﺮﮔﺰ از وﻋﺪه ﺗﺨﻠﻒ‬
‫ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻄﻌﻢ ﺑﻦ ﻋﺪى رﻓﺖ و زن ﻣﻄﻌﻢ و ﻣﺎدر ﻫﻤﺎن ﭘﺴﺮ ﻛﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺑﺮاى او ﻧﺎم ﺑﺮده ﺑﻮد ﭘﻴﺶ‬
‫وى ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮ اﺑﻰ ﻗﺤﺎﻓﻪ اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﺗﺮا ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﻳﺶ دﻫﻴﻢ وى را ﺻﺎﺑﻰ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ دﻳﻦ ﺗﻮ‬
‫در آرد‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ رو ﺑﻪ ﻣﻄﻌﻢ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ؟«‬
‫ﻣﻄﻌﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫‪49‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎز آﻣﺪ و وﻋﺪهاى ﻛﻪ داده ﺑﻮد ﻓﺴﺦ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻋﻮت ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﺧﻮﻟﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻋﻮت ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﻋﻘﺪ ﻛﺮد و در آن ﻫﻨﮕﺎم وى ﺷﺶ ﺳﺎل داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﺧﻮﻟﻪ ﭘﻴﺶ ﺳﻮده رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮده! ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟـﻞ ﭼـﻪ ﺧﻴـﺮ و ﺑﺮﻛﺘـﻰ ﺑـﺮاى ﺗـﻮ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ!«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻘﺼﻮد ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﺧﻮﻟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻛﻪ ﺗﺮا ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬راﺿﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺎ و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺎ ﭘﺪرم ﺑﮕﻮى‪«.‬‬
‫ﺧﻮﻟﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺪر ﺳﻮده‪ ،‬ﭘﻴﺮى ﻓﺮﺗﻮت ﺑﻮد و از ﺣﺞ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه ﺑـﻮد و ﻣـﻦ ﭘـﻴﺶ او رﻓـﺘﻢ و ﺑـﻪ رﺳـﻢ اﻳـﺎم‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ درود ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻛـﻪ ﺳـﻮده را ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎرى‬
‫ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﺸﺄﻧﻰ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﺖ‪ ،‬دﺧﺘﺮم ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬او رﺿﺎﻳﺖ دارد‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬او را ﺑﺨﻮان‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻮده را ﺧﻮاﻧﺪم و ﺑﺎ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮده! ﺧﻮﻟﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪ اﻟﻤﻄﻠـﺐ او را‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ و او ﻫﻤﺸﺄﻧﻰ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺗﺮا ﺑﻪ زﻧﻰ او دﻫﻢ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ را ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آر‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺧﻮﻟﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﺒﺮد ﻛﻪ ﺳﻮده را ﻋﻘﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﺒﺪ ﺑﻦ زﻣﻌﻪ ﻋﻤﻮى ﺳﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺗﻌﺮض ﻛـﺮد و ﺧـﺎك ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﻰرﻳﺨﺖ و ﺑﻌﺪﻫﺎ وﻗﺘﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬آن روز ﻛﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣـﻰﻛـﺮدم ﻛـﻪ ﭼـﺮا ﺳـﻮده زن‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﺪه ﺳﻔﻴﻪ ﺑﻮدم‪«.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﻓﺘﻴﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺳﻨﺢ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨﻰ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺧﺰرج‪ ،‬ﻓﺮود آﻣﺪ‪ .‬روزى ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻣﺮدان اﻧﺼﺎر و ﭼﻨﺪ زن ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎدرم ﺑﻴﺎﻣـﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ در ﻧﻨـﻮﻳﻰ ﺑـﻮدم و ﺑـﺎد‬
‫ﻣﻰﺧﻮردم ﻣﺎدرم ﻣﺮا از ﻧﻨﻮ ﭘﺎﻳﻴﻦ آورد و ﺳﺮﭘﻮش ﻣﺮا ﺑﻴﺎورد و ﺻﻮرﺗﻢ را ﺑﺎ آب ﺑﺸﺴﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺮا ﻛﺸﻴﺪ و ﺑﺮد و‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ در رﺳﻴﺪم ﻣﺮا ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﻛﻤﻰ آرام ﺷﺪم‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ درون رﻓﺘﻢ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا در اﻃـﺎق ﻣـﺎ ﺑـﺮ‬
‫ﺗﺨﺘﻰ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﺮا ﻛﻨﺎر او ﻧﺸﺎﻧﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪا آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﺒﺎرك ﻛﻨﺎد و ﺗـﺮا ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﺒﺎرك ﻛﻨﺎد‪ «.‬و ﻣﺮدم و زﻧﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﺧﺎﻧﻪام ﺑﺎ ﻣﻦ زﻓﺎف ﻛﺮد‪ ،‬ﻧـﻪ ﺷـﺘﺮى ﻛﺸـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑـﺰى ﺳـﺮ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪50‬‬

‫ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ آن وﻗﺖ ﻫﻔﺖ ﺳﺎل داﺷﺘﻢ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﻛﺎﺳﻪاى را ﻛﻪ ﻫﺮ روز ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻋﺮوه ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﻚ ﺑﻦ ﻣﺮوان ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬درﺑﺎره ﺧﺪﻳﺠﻪ دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﻠﺪ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳـﻴﺪه ﺑـﻮدى‬
‫ﻛﻪ ﭼﻪ وﻗﺖ درﮔﺬﺷﺖ؟ وﻓﺎت وى ﺳﻪ ﺳﺎل ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻫﺠﺮت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑـﻮد و ﭘـﺲ از وﻓـﺎت‬
‫ﺧﺪﻳﺠﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﻋﻘﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ دو ﺑﺎر ﻋﺎﻳﺸﻪ را دﻳﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ او ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ زن ﺗﻮ اﺳـﺖ« ﻋﺎﻳﺸـﻪ آن‬
‫وﻗﺖ ﺷﺶ ﺳﺎل داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻫﺠﺮت ﻛﺮد ﺑﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ زﻓﺎف ﻛﺮد و ﻫﻨﮕﺎم زﻓﺎف ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﺳﺎل داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﺎﻳﺸﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺘﻴـﻖ ﺑـﻮد و او ﭘﺴـﺮ اﺑـﻰ‬
‫ﻗﺤﺎﻓﻪ ﺑﻮد و ﻧﺎم اﺑﻰ ﻗﺤﺎﻓﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻫﺠﺮت ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻋﺎﻳﺸـﻪ را ﻋﻘـﺪ ﻛـﺮد‪ .‬آن وﻗـﺖ‬
‫ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﻣﺎه ﺷﻮال ﺑﺎ وى زﻓﺎف ﻛﺮد‪ ،‬آن وﻗﺖ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧـﻪ ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﻮد و ﭼـﻮن‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ ﻫﻴﺠﺪه ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ زن دوﺷﻴﺰهاى ﺟﺰ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺣﻔﺼﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از آن ﺣﻔﺼﻪ زن ﺧﻨﻴﺲ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﻪ ﺳﻬﻤﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻨﻴﺲ در ﺑﺪر ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و ﻓﺮزﻧﺪى ﻧﻴﺎورده ﺑﻮد‬
‫و از ﺑﻨﻰ ﺳﻬﻢ ﺟﺰ او ﻛﺲ در ﺑﺪر ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ام ﺳﻠﻤﻪ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎم وى ﻫﻨﺪ ﺑﻮد و دﺧﺘﺮ اﺑﻮ اﻣﻴﺔ ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮه ﻣﺨﺰوﻣﻰ ﺑﻮد و ﭘـﻴﺶ از آن زن اﺑـﻮ ﺳـﻠﻤﺔ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪ اﻻﺳـﺪ‬
‫ﻣﺨﺰوﻣﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺑﺪر ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﺎﺑﻚ ﺳﻮار ﻗﻮم ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ روز اﺣـﺪ ﺗﻴـﺮى ﺑـﺪو رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ از آن‬
‫درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد و ﺑﺎ او ﺷﻴﺮ ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎدرش ﻧﻮه دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻮد و از ام ﺳـﻠﻤﻪ‪،‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺳﻠﻤﻪ و زﻳﻨﺐ و دره را آورد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻤﺮد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻔﺖ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﺮ او ﮔﻔﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬اﻳﻦ از‬
‫ﺳﻬﻮ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ؟«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﺳﻬﻮ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮ اﺑﻮ ﺳﻠﻤﻪ ﻫﺰار ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ آن ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ام ﺳﻠﻤﻪ را ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳﻮم ﻫﺠﺮت ﮔﺮﻓﺖ و دﺧﺘﺮ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺑﻪ‬
‫زﻧﻰ ﺳﻠﻤﻪ ﭘﺴﺮ وى داد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺳﺎل ﻏﺰاى ﻣﺮﻳﺴﻴﻊ ﻛﻪ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺟﻮﻳﺮﻳـﻪ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺑﻰ ﺿﺮار را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آن ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ زن ﻣﺎﻟـﻚ ﺑـﻦ ﺻـﻔﻮان ﺑـﻮد و ﺑـﺮاى او ﻓﺮزﻧـﺪ‬
‫ﻧﻴﺎورده ﺑﻮد و ﺟﺰو اﺳﻴﺮان ﺟﻨﮓ ﻣﺮﻳﺴﻴﻊ ﺳﻬﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ او را آزاد ﻛﺮد و ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ از ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻴﺮان ﻗﻮم وى را ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دارد‪ ،‬آزاد ﻛﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎى او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و آﻧﻬﺎ را آزاد ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪51‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ام ﺣﺒﻴﺒﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻦ ﺣﺮب را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓـﺖ ﭘـﻴﺶ از آن ام ﺣﺒﻴﺒـﻪ زن‬
‫ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺣﺒﺸﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺒﻴﺪ اﷲ در ﺣﺒﺸﻪ ﻧﺼﺮاﻧﻰ ﺷﺪ و از ام‬
‫ﺣﺒﻴﺒﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ او ﻧﻴﺰ ﻧﺼﺮاﻧﻰ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﺪ و ﺷﻮﻫﺮش ﺑﻪ دﻳﻦ ﻧﺼﺮاﻧﻰ ﺑﻤـﺮد‬
‫و ﭘﻴﻤﺒﺮ درﺑﺎره ازدواج او ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻧﺠﺎﺷﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻧﺠﺎﺷﻰ ﺑﻪ ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ از ﻫﻤﻪ‬
‫ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص‪«.‬‬
‫ﻧﺠﺎﺷﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ام ﺣﺒﻴﺒﻪ را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮﺗﺎن ﺑﻪ زﻧﻰ ده‪ «.‬ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﭼﻬﺎرﺻﺪ دﻳﻨﺎر ﻣﻬـﺮ او‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ام ﺣﺒﻴﺒﻪ را از ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد و ﭼﻮن او را ﻋﻘﺪ ﻛـﺮد ﻛـﺲ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻠﺐ وى ﭘﻴﺶ ﻧﺠﺎﺷﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻧﺠﺎﺷﻰ ﻣﻬﺮ او را داد و ﺳﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ زﻳﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﭘﻴﺶ از آن زﻳﻨﺐ زن زﻳﺪ ﺑـﻦ ﺣﺎرﺛـﻪ واﺑﺴـﺘﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪى ﺑﺮاى او ﻧﻴﺎورده ﺑﻮد و ﺧﺪا اﻳﻦ آﻳﻪ را درﺑﺎره او ﻧﺎزل ﻛﺮد ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺨﻔ‪‬ﻲ ﻓـﻲ َﻧ ْﻔﺴ‪‬ـﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﺟﻚ‪ ‬و‪ ‬ا ﱠﺗﻖِ اﷲ و‪ُ ‬ﺗ ْ‬
‫ﺴﻚ‪ ‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴﻚ‪ ‬ز‪‬و‪ ‬‬
‫»و‪ ‬إِذْ َﺗﻘُﻮلُ ‪‬ﻟ ﱠﻠﺬ‪‬ي أَ ْﻧ ‪‬ﻌﻢ‪ ‬اﷲ ‪‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴﻪ‪ ‬و‪ ‬أَ ْﻧ ‪‬ﻌ ‪‬ﻤﺖ‪ ‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴﻪ‪ ‬أَ ‪‬ﻣ ‪‬‬
‫ﺣﻖﱡ أَنْ َﺗﺨْﺸﺎه‪َ ‬ﻓ َﻠﻤ‪‬ﺎ ﻗَﻀﻰ ز‪‬ﻳ‪‬ـﺪ‪ ‬ﻣﻨْﻬـﺎ و‪‬ﻃَـﺮاً ز‪‬و‪‬ﺟ‪‬ﻨﺎﻛَﻬـﺎ ‪‬ﻟﻜَـﻲ‪ ‬ﻻ ‪‬ﻳﻜُـﻮنَ ‪‬ﻋﻠَـﻰ‬
‫ﺨﺸَﻰ اﻟﻨﱠﺎس‪ ‬و‪ ‬اﷲ أَ ‪‬‬
‫اﷲ ‪‬ﻣ ‪‬ﺒﺪ‪‬ﻳﻪ‪ ‬و‪َ ‬ﺗ ْ‬
‫ﻀﻮ‪‬ا ‪‬ﻣ ْﻨ ‪‬ﻬﻦﱠ و‪‬ﻃَﺮاً و‪ ‬ﻛﺎنَ أَ ‪‬ﻣﺮُ اﷲ ‪‬ﻣ ْﻔﻌ‪‬ﻮﻟًﺎ ‪«.37 :33‬‬
‫ﺣﺮَج‪ ‬ﻓﻲ أَز‪‬واجِ أَد‪‬ﻋ‪‬ﻴﺎ ‪‬ﺋ ِﻬﻢ‪ ‬إِذا َﻗ َ‬
‫ا ْﻟ ‪‬ﻤﺆْ ‪‬ﻣﻨ‪‬ﻴﻦَ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ آن ﻛﺲ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﻌﻤﺘﺶ داده ﺑﻮد و ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﻧﻌﻤـﺘﺶ داده ﺑـﻮدى ﮔﻔﺘـﻰ ﺟﻔـﺖ ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻧﮕﻬﺪار و از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و ﭼﻴﺰى را ﻛﻪ ﺧﺪا آﺷﻜﺎر ﻛﻦ آن ﺑﻮد در ﺿﻤﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻬﺎن ﻣﻰداﺷـﺘﻰ ﻛـﻪ از ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻰ و ﺧﺪا ﺳﺰاوارﺗﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ از او ﺑﻴﻢ ﻛﻨﻰ و ﭼﻮن زﻳﺪ ﺗﻤﻨـﺎﻳﻰ از او ﺑـﺮآورد‪ ،‬ﺟﻔـﺖ ﺗـﻮاش ﻛـﺮدﻳﻢ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن را در ﻣﻮرد ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪﮔﺎﻧﺸﺎن وﻗﺘﻰ ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪﮔﺎن ﺗﻤﻨﺎﻳﻰ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮآوردهاﻧﺪ ﺗﻜﻠﻔﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻨﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ زﻳﻨﺐ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ داد و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ را در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻓﺮﺳﺘﺎد و زﻳﻨـﺐ ﺑـﺮ زﻧـﺎن‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺨﺮ ﻣﻰﻛﺮد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻰ ﻣﻦ از وﻟﻰ ﺷﻤﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻦ ﮔﺮاﻣﻰﺗﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻔﻴﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺒﻰ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ ﻧﻀﻴﺮى را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ از آن زن ﺳـﻼم ﺑـﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻢ ﺑﻮده ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺳﻼم ﺑﻤﺮد زن ﻛﻨﺎﻧﻪ ﺑﻦ رﺑﻴﻊ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﺤﻘﻴﻖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻣﺴـﻠﻤﻪ ﺑـﻪ ﻓﺮﻣـﺎن‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺟﺰو اﺳﻴﺮان ﺑﻨﻰ ﻧﻀﻴﺮ ﮔﺮدن او را زد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ روز ﺧﻴﺒﺮ اﺳﻴﺮان را ﻣﻰدﻳﺪ رداى ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫ﺑﺮ ﺻﻔﻴﻪ اﻓﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺎص او ﺷﺪ و اﺳﻼم ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﮔﺮوﻳﺪ و آزادش ﻛﺮد و اﻳﻦ ﺑـﻪ ﺳـﺎل‬
‫ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺣﺰن را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وى ﭘﻴﺶ از آن زن ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻦ ﻋﻤـﺮو‪ ،‬از‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻋﻘﺪه ﺛﻘﻴﻒ‪ ،‬ﺑﻮد و ﻓﺮزﻧﺪى ﺑﺮاى او ﻧﻴﺎورده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ام اﻟﻔﻀﻞ زن ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪52‬‬

‫ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ او را در ﺳﻔﺮ ﻋﻤﺮة اﻟﻘﻀﺎ در ﺳﺮف ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﻬﺪه دار ﻛﺎر ازدواج او ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ زﻧﺎن ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻫﻨﮕﺎم درﮔﺬﺷﺖ وى زﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ از او‬
‫و در ﻣﻜﻪ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﺸﺎة دﺧﺘﺮ رﻓﺎﻋﻪ را ﻛﻪ از ﺑﻨﻰ ﻛﻼب ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻫﻢ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻨﻰ رﻓﺎﻋﻪ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫درﺑﺎره اﻳﻦ زن اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ‪ :‬ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﻧﺎم او را ﺳﻨﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﮔﻮﻳﻨﺪ دﺧﺘﺮ اﺳﻤﺎء ﺑﻦ ﺻﻠﺖ ﺳﻠﻤﻰ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﻧﺎم او را ﺳﺒﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﭘﺪرش را ﺻﻠﺖ ﺑﻦ ﺣﺒﻴﺐ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﻨﺒﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮو ﻏﻔﺎرى را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻧﻴﺰ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻨـﻰ ﻗﺮﻳﻈـﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺷﻨﺒﺎ از ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻼك ﻃﺎﻳﻔﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺐ وى ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕـﺮ‬
‫او را ﻛﻨﺎﻧﻰ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺷﻨﺒﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ ﻋﺎدت زﻧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﭘﺎك ﺷـﻮد اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﭘﺴـﺮ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻤﺮد و ﺷﻨﺒﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﻳﻦ ﻛﺲ او ﻧﻤﻰﻣﺮد‪ «.‬و ﭘﻴﻤﺒﺮ او را رﻫﺎ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻏﺰﻳﻪ دﺧﺘﺮ ﺟﺎﺑﺮ را ﻛﻪ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﻦ ﻛﻼب ﺑﻮد ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از زﻳﺒـﺎﻳﻰ‬
‫و ﺧﻮش اﻧﺪاﻣﻰ وى ﺳﺨﻦ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮد و اﺑﻮ اﺳﻴﺪ اﻧﺼﺎرى ﺳﺎﻋﺪى را ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى او ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﭼـﻮن ﭘـﻴﺶ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ و ﺗﺎزه از ﻛﻔﺮ ﻛﻨﺎره ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬راى ﻣﻦ در اﻳﻦ ﻛﺎر دﺧﺎﻟـﺖ ﻧﺪاﺷـﺖ و از ﺗـﻮ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﭘﻨـﺎه‬
‫ﻣﻰﺑﺮم‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺮد ﻣﺼﻮن اﺳﺖ‪ «.‬و او را ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎﻧﺶ ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬وى از‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻛﻨﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﭘﻴﻤﺒﺮ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ اﺳﻮد ﺑﻦ ﺷﺮاﺣﻴﻞ ﻛﻨﺪى را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑـﺎ او ﺧﻠـﻮت‬
‫ﻛﺮد ﺳﭙﻴﺪىاى در ﺗﻦ وى دﻳﺪ و ﺑﺪو ﭼﻴﺰ ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﻟﻮازم داد و ﺳﻮى ﻛﺴﺎﻧﺶ ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻧﻌﻤﺎن او‬
‫را ﺳﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ او را رﻫﺎ ﻛﺮد و ﺳﺒﺐ آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ او ﺧﻠﻮت ﻛﺮد از او ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه‬
‫ﺑﺮد‪ ،‬و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻧﻌﻤﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ دﺧﺘﺮ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﻧﻌﻤﺎن ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﭼﺮا؟«‬
‫آﻧﮕﺎه از اﺳﻤﺎء ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﻣﮕﺮ دﺧﺘﺮ ﻧﻌﻤﺎن ﻧﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫اﺳﻤﺎء ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا؟«‬
‫ﭘﺲ از آن ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬او را ﻧﮕﻬﺪار ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن اﺳﺖ« و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر از او ﻛـﺮد و از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻋﺎدت زﻧﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬و ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﻧﻴﺰ رﻫﺎ ﻛﺮد و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳـﺨﻦ زن‬
‫ﺑﻮد ﻳﺎ ﺳﺨﻦ ﭘﺪرش ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻋﺎدت زﻧﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫‪53‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﺲ از آن ﺧﺪا‪ ،‬رﻳﺤﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮ زﻳﺪ ﻗﺮﻇﻰ را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ داد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﻮﻗﺲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى اﺳﻜﻨﺪرﻳﻪ ﻣﺎرﻳﻪ ﻗﺒﻄﻰ را ﺑﺪو ﻫﺪﻳﻪ داد ﻛﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ را آورد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺶ ﺗﻦ از آﻧﻬﺎ ﻗﺮﺷﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در رواﻳﺖ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﻦ از ازدواج ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑـﺎ زﻳﻨـﺐ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺧﺰﻳﻤﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ او را ام اﻟﻤﺴﺎﻛﻴﻦ ﻟﻘﺐ داده ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑـﻦ ﺻﻌﺼـﻌﻪ ﺑـﻮد و ﭘـﻴﺶ از‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬زن ﻃﻔﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻋﺒﻴﺪه ﺑﻦ ﺣﺎرث‪ ،‬ﺑﻮد و در ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬در اﻳﺎم زﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻴﻚ از زﻧﺎﻧﺶ ﺑﺠﺰ او و ﺧﺪﻳﺠﻪ و ﺷﺮاف دﺧﺘﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ دﺣﻴﻪ‬
‫ﻛﻠﺒﻰ‪ ،‬و ﻋﺎﻟﻴﻪ دﺧﺘﺮ ﻇﺒﻴﺎن درﻧﮕﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺷﻬﺎب زﻫﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻴﻪ را ﻛﻪ زﻧﻰ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﻦ ﻛﻼب ﺑﻮد ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻴﺰ‬
‫داد و از او ﺟﺪا ﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻗﺘﻴﻠﻪ دﺧﺘﺮ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب ﺧﻮاﻫﺮ اﺷﻌﺚ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﺎ وى ﺧﻠﻮت ﻛﻨﺪ درﮔﺬﺷﺖ و ﻗﺘﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادر ﺧﻮﻳﺶ از اﺳﻼم ﺑﮕﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﺷﺮﻳﺢ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻦ ﻛﻠﺒﻰ وى ﻏﺰﻳﻪ دﺧﺘﺮ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻟﻘﺐ ام ﺷﺮﻳﻚ داﺷﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﭘﺲ ﺷﻮﻫﺮى ﻛﻪ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد او را ﮔﺮﻓﺖ و از ﺷﻮﻫﺮ ﺳﺎﺑﻖ ﭘﺴﺮى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺮﻳﻚ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻟﻘﺐ از او ﮔﺮﻓﺖ و ﭼـﻮن ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑـﺎ او ﺧﻠـﻮت‬
‫ﻛﺮد او را ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻳﺎﻓﺖ و ﻃﻼﻗﺶ داد‪ .‬ام ﺷﺮﻳﻚ از ﭘﻴﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭘﻴﺶ زﻧﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻰرﻓﺖ و آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮﻟﻪ دﺧﺘﺮ ﻫﺬﻳﻞ ﺑﻦ ﻫﺒﻴﺮه را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻟﻴﻠﻰ دﺧﺘﺮ ﺧﻄﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺪى ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ آﻓﺘـﺎب ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد ﺑﻴﺎﻣـﺪ و‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻧﻪ او زد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ دﺧﺘﺮ ﻛﺴﻰ ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎد ﻫﻤﻌﻨﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﻟﻴﻠﻰ دﺧﺘﺮ ﺧﻄﻴﻢ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬آﻣﺪهام ﺧﻮدم را ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﮕﻴﺮى‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدم‪«.‬‬
‫ﻟﻴﻠﻰ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮا ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺪ ﻛﺮدى ﻛﻪ ﺗﻮ زﻧﻰ ﺣﺴﻮدى و ﭘﻴﻤﺒﺮ زﻧﺎن ﻣﻜﺮر دارد‪ ،‬ﺑﺮو و ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را رﻫﺎ ﻛﻦ«‪.‬‬
‫ﻟﻴﻠﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا رﻫﺎ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬رﻫﺎ ﻛﺮدم‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪54‬‬

‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻋﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﻳﺰﻳﺪ را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ زﻧﻰ از ﺑﻨﻰ رواس ﺑﻦ ﻛﻼب ﺑـﻮد ﺑـﻪ‬
‫زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از زﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد و ﻧﮕﺮﻓﺖ‬
‫از آن ﺟﻤﻠﻪ ام ﻫﺎﻧﻰ دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از او ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛـﺮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ زﻧـﻰ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺖ ﻛﻪ ام ﻫﺎﻧﻰ ﮔﻔﺖ ﻓﺮزﻧﺪ دارد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺿﺒﺎﻋﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻗﺮط را از ﭘﺴﺮش ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮه ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد و او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ‬
‫راى او را ﺑﭙﺮﺳﻢ‪ «.‬و ﭘﻴﺶ ﻣﺎدر رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا از ﺗﻮ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ رأى ﺗﺮا ﺑﭙﺮﺳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ در ﻣﻮرد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ رأى ﻛﺴﻰ را ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮو ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫و ﺳﻠﻤﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻜﻮت ﻛﺮد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺿﺒﺎﻋﻪ ﻛﻬﻨﺴﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺻﻔﻴﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﺸﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺮ اﻋﻮر ﻋﻨﺒﺮى‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎرى ﻛـﺮد‪ ،‬وى اﺳـﻴﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﻣﺨﻴﺮ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﻣﻦ و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﺷﻮﻫﺮت را ﺑﺮﮔﺰﻳﻦ«‪.‬‬
‫و او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻮﻫﺮم« و ﭘﻴﻤﺒﺮ آزادش ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ام ﺟﻴﺐ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد اﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛـﻪ ﻋﺒـﺎس ﺑـﺮادر‬
‫ﺷﻴﺮى اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺛﻮﻳﺒﻪ ﻫﺮ دو را ﺷﻴﺮ داده ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺎرﺛﻪ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد و ﭘﺪرش ﮔﻔﺖ ﻋﻴﺒﻰ دارد اﻣﺎ ﻧﺪاﺷـﺖ و ﭼـﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ دﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮص ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻛﻨﻴﺰﻛﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ زﻧﻰ داﺷﺖ‬
‫ﻳﻜﻰ ﻣﺎرﻳﻪ دﺧﺘﺮ ﺷﻤﻌﻮن ﻗﺒﻄﻰ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮى رﻳﺤﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮ زﻳﺪ ﻗﺮﻇﻰ و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻧﻀﻴﺮى ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﻫﺮ دو‬
‫را از ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻪاﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻏﻼﻣﺎن آزاد ﺷﺪه ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫از آن ﺟﻤﻠﻪ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻮد و ﭘﺴﺮش اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﺧﺒﺮ آﻧﻬﺎ را ﮔﻔﺘﻪاﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺛﻮﺑﺎن ﻧﻴﺰ ﻏﻼم ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد و آزاد ﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم درﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ وى ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از آن‬
‫ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺣﻤﺺ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﺧﺎﻧﻪ وﻗﻔﻰ از او ﺑﻪ ﺟﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺛﻮﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﺎه و ﭼﻬﺎرم در اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻌﺎوﻳﻪ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ وى در ﺷﻬﺮ رﻣﻠﻪ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﮔﺮﻓﺖ و دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻘﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ از اﻫﻞ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮد و ﻧﺎﻣﺶ ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻋﺪى ﺑﻮد و در ﻣﻮرد وى اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫‪55‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ داود ﺧﺮﻳﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﻘﺮان را از ﭘﺪرش ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻪ ارث ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀـﻰﻫـﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺷﻘﺮان ﭘﺎرﺳﻰ ﻧﮋاد ﺑﻮد و ﺻﺎﻟﺢ ﭘﺴﺮ ﺣﻮل ﭘﺴﺮ ﻣﻬﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺴﺮ آذر ﺟﺸﻨﺲ ﭘﺴﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﭘﺴﺮ ﻓﻴﺮان ﭘﺴﺮ‬
‫رﺳﺘﻢ ﭘﺴﺮ ﻓﻴﺮوز ﭘﺴﺮ ﻣﺎىﺑﻬﺮام ﭘﺴﺮ رﺷﺘﻬﺮى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬وى از دﻫﻘﺎﻧﺎن رى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺼﻌﺐ زﺑﻴﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻘﺮان ﻏﻼم ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺨﺸﻴﺪ و او ﻓﺮزﻧﺪان آورد‬
‫ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺑﺎ ﻧﺎم داﺷﺖ و در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮد و اﻋﻘﺎب وى در ﺑﺼﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روﻳﻔﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ او را اﺑﻮ راﻓﻊ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻧﺎﻣﺶ اﺳﻠﻢ و ﺑﻪ ﻗـﻮﻟﻰ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ ﺑـﻮد در ﻣـﻮرد وى اﺧـﺘﻼف‬
‫ﻫﺴﺖ‪ :‬ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ وى از آن ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا ﺑﺨﺸـﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀـﻰ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﺑﻮ راﻓﻊ ﻏﻼم اﺣﻴﺤﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ارث ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﻪ ﺗﻦ از آﻧﻬﺎ ﺳﻬﻢ‬
‫ﺧﻮد را آزاد ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﮕﻰ در ﺑﺪر ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮ راﻓﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ در ﺑﺪر ﺣﻀﻮر داﺷـﺖ و ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ ﺳـﻌﻴﺪ‬
‫ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻛﻪ آزادش ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ راﻓﻊ ﭘﺴﺮى داﺷﺖ ﻛﻪ او را ﺑﻬﻰ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻧﺎﻣﺶ راﻓﻊ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮ راﻓﻊ ﻛﻨﻴﻪ از او ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﺴـﺮ‬
‫دﻳﮕﺮ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﻛﻪ دﺑﻴﺮ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪ ﺑﻬﻰ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬واﺑﺴﺘﻪ ﻛﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﺑﻬﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬واﺑﺴﺘﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا« و ﻋﻤﺮو ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ او زد‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﮔﻔﺖ‪» :‬واﺑﺴﺘﻪ ﻛﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﺑﻬﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬واﺑﺴﺘﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا« و ﻋﻤﺮ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ او زد‪.‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻰﭘﺮﺳﻴﺪ و او ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬واﺑﺴﺘﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﻳﻢ« ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ او زد و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬واﺑﺴـﺘﻪ‬
‫ﻛﻴﺴﺘﻰ؟« و ﺑﻬﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬واﺑﺴﺘﻪ ﺷﻤﺎﻳﻢ«‬
‫ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻨﻴﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ داﺷﺖ و از دﻫﻜﺪهاى از اﺻﻔﻬﺎن و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ از راﻣﻬﺮﻣﺰ ﺑـﻮد و‬
‫اﺳﻴﺮ ﻋﺮﺑﺎن ﻛﻠﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ او را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﻬﻮدى در وادى اﻟﻘﺮى ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻳﻬﻮدى ﻗﺮار ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺎﻟﻰ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ و آزاد ﺷﻮد‪ ،‬و ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن او را در ﻛﺎر ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻤﻚ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آزاد ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰ ﻧﺴﺐ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﭘﺎرﺳﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺳﻠﻤﺎن از وﻻﻳﺖ ﺷﺎﭘﻮر ﺑﻮد و ﻧﺎﻣﺶ ﻣﺎﺑـﻪ ﭘﺴـﺮ ﺑﻮذﺧﺸـﺎن ﭘﺴـﺮ ده‬
‫دﻳﺮه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ از آن ام ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻮد و آزادش ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺎدام اﻟﺤﻴﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨـﺪ‪ :‬وى‬
‫ﺳﻴﺎه ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺎﻣﺶ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﻧﺎم وى را ﻣﻬﺮان و ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ رﺑﺎح ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ وى از ﻋﺠﻤﺎن ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻮد و ﻧﺎﻣﺶ ﺳﺒﻴﻪ ﭘﺴﺮ ﻣﺎرﻗﻴﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪56‬‬

‫اﻧﺴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻨﻴﻪ اﺑﻮ ﻣﺴﺮح )ﺑﺎ ﻣﻴﻢ ﻣﻀﻤﻮم و راى ﻣﺸـﺪد( و ﺑـﻪ ﻗـﻮﻟﻰ اﺑـﺎ ﻣﺴـﺮوح داﺷـﺖ‪ .‬وى از‬
‫ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﺳﺮاة ﺑﻮد و وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﻧﺸﺴﺖ او ﻛﺴﺎن را اﺟﺎزه ﻣﻰداد ﻛﻪ درآﻳﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮ ﻣﺴﺮح در ﺑﺪر و اﺣﺪ و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎى دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺮاه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬وى از ﻣﺎدر ﺣﺒﺸﻰ و ﭘﺪر ﻓﺎرﺳﻰ ﺑﻮد و ﻧﺎم ﭘﺪرش ﻛﺮدوى ﭘﺴﺮ اﺷﺮﻧﻴﺪه ﭘﺴﺮ ادوﻫﺮ ﭘﺴﺮ ﻣﻬـﺮادر‬
‫ﭘﺴﺮ ﻛﺤﻨﻜﺎن از ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻬﮕﻮار ﭘﺴﺮ ﻳﻮﻣﺎﺳﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻛﺒﺸﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻮد و از ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﻣﻜﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻗـﻮﻟﻰ از ﻣﻮاﻟﻴـﺪ ﺳـﺮزﻣﻴﻦ دوس ﺑـﻮد و‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﺧﺮﻳﺪ و آزاد ﻛﺮد‪ .‬اﺑﻮ ﻛﺒﺸﻪ در ﺑﺪر و اﺣﺪ و ﺟﻨﮕﻬﺎى دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳـﻴﺰدﻫﻢ‬
‫ﻫﺠﺮت‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ روز ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﻳﻬﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬وى از ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﻣﺰﻳﻨﻪ ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﺧﺮﻳﺪ و آزاد ﻛﺮد‪.‬‬
‫رﺑﺎح اﺳﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺴﺎن را اذن ورود ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰداد‪.‬‬
‫ﻓﻀﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﺷﺎم اﻗﺎﻣﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺪﻋﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻏﻼم رﻓﺎﻋﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺟﺬاﻣﻰ ﺑﻮد و او را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑﺨﺸـﻴﺪ‪ .‬وى در ﻏـﺰاى وادى اﻟﻘـﺮى‬
‫ﻫﻤﺮاه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد و ﺗﻴﺮى ﻧﺎﺷﻨﺎس ﺑﻴﺎﻣﺪ و او را ﻛﺸﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺿﻤﻴﺮه ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻧﺴﺐ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻓﺎرﺳﻰ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ از ﻋﺠﻤﺎن ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻮد و از ﻓﺮزﻧﺪان ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ‬
‫ﺷﺎه ﺑﻮد و ﻧﺎﻣﺶ واح ﭘﺴﺮ ﺷﺒﻴﺰر ﭘﺴﺮ ﭘﻴﺮوﻳﺲ ﭘﺴﺮ ﺗﺎرﻳﺸﻤﻪ ﭘﺴﺮ ﻣﺎﻫﻮش ﭘﺴﺮ ﺑﺎﻛﻤﻬﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ وى در ﻳﻜﻰ از ﺟﻨﮕﻬﺎ اﺳﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﺪ و آزادش ﻛـﺮد و ﻣﻜﺘـﻮﺑﻰ‬
‫ﺑﺮاى وى ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬وى ﺟﺪ اﺑﻮ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺿﻤﻴﺮة ﺑﻦ اﺑـﻰ ﺿـﻤﻴﺮه ﺑـﻮد و ﻣﻜﺘـﻮب ﭘﻴﻤﺒـﺮ در دﺳـﺖ‬
‫ﻧﻮادﮔﺎن اوﺳﺖ و ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ آﻧﺮا ﭘﻴﺶ ﻣﻬﺪى آورد ﻛﻪ ﻣﻜﺘﻮب را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺮ دﻳﺪه ﻧﻬﺎد و ﺳﻴﺼﺪ دﻳﻨﺎر‬
‫ﺑﺪو داد‪.‬‬
‫ﻳﺴﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻣﺮدم ﻧﻮﺑﻪ ﺑﻮد و در ﻳﻜﻰ از ﺟﻨﮕﻬﺎ اﺳﻴﺮ ﺷﺪ و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ آزادش ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤـﻮ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻋﺮﻧﻴﺎن ﺑﺮ ﮔﻠﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺪﻳﺚ از ﭘﻴﻤﺒﺮ رواﻳﺖ ﻣﻴﻜﺮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳﻚ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻴﺰ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎﺑﻮر ﻛﻪ ﻣﻘﻮﻗﺲ او را ﺑﺎ دو ﻛﻨﻴﺰ دﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ وى ﻫﺪﻳـﻪ ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻳﻜﻴﺸﺎن ﻣﺎرﻳﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﺑﻪ زﻧﻰ داﺷﺖ و دﻳﮕﺮى ﺳﻴﺮﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا او را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺿﺮﺑﺘﻰ ﻛﻪ ﺣﺴﺎن‬
‫ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ از ﺻﻔﻮان ﺑﻦ ﻣﻌﻄﻞ ﺧﻮرده ﺑﻮد ﺑﺪو ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺴﺎن از او آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﻮﻗﺲ اﻳﻦ ﺧﻮاﺟﻪ را ﺑﺎ دو ﻛﻨﻴﺰ اﻫﺪاﺋﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ در راه ﺣﺎﻓﻆ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑـﻪ ﻣﻘﺼـﺪ ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻫﻤﻮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺎرﻳﻪ راﺑﻄﻪ دارد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ او را ﺑﻜﺸـﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﻋﻠﻰ را ﺑﺪﻳﺪ و از ﻗﺼﺪ وى آﮔﺎه ﺷﺪ ﺟﺎﻣﻪ از ﺗﻦ درآورد و ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ آﻟﺖ ﻣﺮدى ﻧﺪارد و ﻋﻠﻰ دﺳﺖ از‬
‫او ﺑﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪57‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻃﺎﻳﻒ ﭼﻬﺎر ﻏﻼم از آﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ آزادﺷﺎن ﻛﺮد و ﻳﻜـﻰﺷـﺎن اﺑـﻮﺑﻜﺮه ﻧـﺎم‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از دﺑﻴﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﮔﺎﻫﻰ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮاى او ﻣﻰﻧﻮﺷﺖ و ﮔﺎﻫﻰ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ و اﺑﺎن ﺑـﻦ ﺳـﻌﻴﺪ و‬
‫ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﺮاى او ﻣﻰﻧﻮﺷﺖ اﺑﻰ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﻮد و در ﻏﻴﺎب اﺑﻰ‪ ،‬زﻳﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﺮح ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از اﺳﻼم ﺑﮕﺸﺖ و روز ﻓﺘﺢ ﻣﻜـﻪ ﺑـﺎز ﺑـﻪ‬
‫اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن و ﺣﻨﻈﻠﻪ اﺳﺪى ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى او ﻣﻰﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از اﺳﺒﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﺒﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا داﺷﺖ‪ ،‬اﺳﺒﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ از ﻳﻜـﻰ‬
‫از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻓﺰاره ﺑﻪ ده اوﻗﻴﻪ ﻧﻘﺮه ﺧﺮﻳﺪ و ﻧﺎم اﺳﺐ ﺿﺮس ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﺮا ﺳﻜﺐ ﻧﺎﻣﻴﺪ و اول ﺑﺎر ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﺑﻪ‬
‫ﻏﺰا رﻓﺖ در اﺣﺪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺰ اﺳﺐ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳﻚ اﺳﺐ دﻳﮕﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﺑﻰ ﺑﺮدة ﺑﻦ ﻧﻴـﺎر‬
‫ﺑﻮد و ﻣﻼوح ﻧﺎم داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻰ درﺑﺎره ﻣﺮﺗﺠﺰ ﭘﺮﺳﻴﺪم ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺳﺒﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻳﻚ ﻋﺮب‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و ﺧﺰﻳﻤﺔ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻮد و ﻋﺮب از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻣﺮه ﺑﻮد‪«.‬‬
‫اﺑﻰ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻪ اﺳﺐ داﺷﺖ‪ :‬ﻟﺰاز و ﻇﺮب و ﻟﺨﻴﻒ‪ ،‬ﻟﺰاز را ﻣﻘﻮﻗﺲ ﺑﻪ او ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻟﺨﻴﻒ را رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﺒﺮا ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺷﺘﺮان ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻨﻰ ﻛﻼب ﺑﺪو داد‪ ،‬ﻇﺮب را ﻗﺮوة ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮو‬
‫ﺟﺬاﻣﻰ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺗﻤﻴﻢ رازى ﻧﻴﺰ اﺳﺒﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ورد ﻧﺎم داﺷﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ اﺳﺒﻬﺎ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﺳﺒﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻳﻌﺴﻮب داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از اﺳﺘﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‬
‫ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﻟﺪل اﺳﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﺘﺮى ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻘﻮﻗﺲ آﻧـﺮا ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺮى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻔﻴﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد و اﺳﺘﺮ ﺗﺎ ﺑﻪ روزﮔﺎر ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻫﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﻟﺪل را ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺟﺬاﻣﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫زاﻣﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﺳﺘﺮى ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﻀﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻳﻌﻔﻮر ﻧﺎم داﺷﺖ ﻫﺪﻳﻪ ﻓﺮوه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﺳﻘﻂ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﺘﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪58‬‬

‫ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻤﻴﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﻗﺼﻮاء از ﺷﺘﺮان ﺑﻨﻰ ﺣﺮﻳﺶ ﺑﻮد و اﺑـﻮﺑﻜﺮ آﻧـﺮا ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﺷـﺘﺮ دﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺸﺘﺼﺪ درم ﺧﺮﻳﺪه ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺻﺪ درم از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻤﺮد و ﻫﻤﺎن ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﻫﺠﺮت ﻛﺮد‪ .‬و وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳـﻴﺪ ﻗﺼـﻮا ﭼﻬـﺎر ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﻮد و آﻧـﺮا ﻗﺼـﻮا و ﺟـﺪﻋﺎ و ﻋﻀـﺒﺎ‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺎم ﺷﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﻀﺒﺎ ﺑﻮد و ﻛﻨﺎره ﮔﻮش آن ﺷﻜﺎﻓﻰ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﺘﺮان ﺷﻴﺮى ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳﻚ ﮔﻠﻪ ﺷﺘﺮ ﺷﻴﺮى داﺷﺖ و ﻫﻤﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺑﻴﺸﻪ ﺑﺮ آن ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﺷﺘﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺷﻴﺮ آن زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﺷﺐ دو ﻇـﺮف ﺑـﺰرگ‬
‫ﺷﻴﺮ ﺑﺮاى او ﻣﻰآوردﻧﺪ ﻏﺰار و ﺣﻨﺎء و ﺳﻤﺮاء و ﻋﺮﻳﺲ و ﺳﻌﺪﻳﻪ و ﺑﻐﻮم و ﻳﺴﻴﺮة و رﻳﺎ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ام ﺳﻠﻤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻏﺬاى ﻣﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﻴﺮ ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳﻚ ﮔﻠﻪ ﺷﺘﺮ ﺷﻴﺮى در ﺑﻴﺸﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮ زﻧﺎن ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻳﻚ ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺮﻳﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻴﺮ ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻰداد و ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺷﺘﺮ ﺳﻤﺮا را‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﻴﺮ داﺷﺖ اﻣﺎ ﭼﻮن ﺷﺘﺮ ﻣﻦ ﻧﺒﻮد و ﭼﻮﭘﺎن ﺷﺘﺮان را ﺑﻪ ﭼﺮاﮔﺎﻫﻰ در اﻃﺮاف ﺟﻮاﻧﻴﻪ ﺑﺮد و ﺷـﺒﺎﻧﮕﺎه‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎى ﻣﺎ ﻣﻰآورد ﻛﻪ ﻣﻰدوﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺷﻴﺮ ﺷﺘﺮ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﻣﻦ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺒﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺘﺮان ﺷﻴﺮى داﺷﺖ ﻛﻪ در ذى اﻟﺠﺪر و در ﺣﻤﺎء ﺑﻮد و ﺷﻴﺮ آﻧﺮا ﺑﺮاى ﻣﺎ ﻣﻰآوردﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻜﻰ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﺮه ﻧﺎم داﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده آﻧﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺷﺘﺮان ﺑﻨﻰ ﻋﻘﻴﻞ ﺑﻮد و ﺷﻴﺮ ﻓﺮاوان‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬رﻳﺎ و ﺷﻘﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺑﺎزار ﻧﺒﻂ از ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺧﺮﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮده و ﺳﻤﺮا و ﻋﺮﻳﺲ و ﻳﺴﻴﺮه و ﺣﻨـﺎ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺷﺘﺮان را ﻣﻰدوﺷﻴﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﺷﺐ آﻧﺮا ﺑﺮاى وى ﻣﻰآوردﻧﺪ‪ .‬ﻳﺴﺎر ﻏﻼم ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺷﺘﺮان ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻏﺎرﺗﻴﺎن ﻋﺮب او را ﻛﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﺰان ﺷﻴﺮى ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻔﺖ ﺑﺰ ﺷﻴﺮى داﺷﺖ‪ :‬ﻋﺠﻮه و زﻣﺰم و ﺳﻘﻴﺎ و ﺑﺮﻛﻪ و رﺳـﻪ و اﻃـﻼل و‬
‫اﻃﺮاف‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻔﺖ ﺑﺰ ﺷﻴﺮى داﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﺴﺮ ام اﻳﻤﻦ آن را ﻣﻰﭼﺮاﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‬
‫ﻣﺮوان ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻌﻴﺪ ﻣﻌﻠﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻨﻰ ﻗﻴﻨﻘﺎع ﺳﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ :‬ﻳﻜﻰ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮد و ﻳﻜـﻰ‬
‫ﺑﺘﺎر ﻧﺎم داﺷﺖ و دﻳﮕﺮى را ﺣﺘﻒ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن دو ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺨﺪوم و رﺳﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ‪ ،‬دو ﺷﻤﺸﻴﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﺎم ﻳﻜﻰ ﻋﻀﺐ ﺑﻮد و در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر آﻧﺮا ﻫﻤـﺮاه‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ذو اﻟﻔﻘﺎر ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻨﺒﻪ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر آﻧﺮا ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻛﻤﺎﻧﻬﺎ و ﻧﻴﺰهﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫‪59‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺮوان ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻌﻴﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺳﻼح ﺑﻨﻰ ﻗﻴﻨﻘﺎع‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻴﺰه ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻛﻤﺎن ﻛﻪ ﻳﻜـﻰ روﺣـﺎ و‬
‫ﻳﻜﻰ ﺑﻴﻀﺎ و ﻳﻜﻰ ﺻﻔﺮا ﻧﺎم داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از زرهﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫و ﻫﻢ ﻣﺮوان ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻌﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺳﻼح ﺑﻨﻰ ﻗﻴﻨﻘﺎع دو زره ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺳـﻌﺪﻳﻪ و دﻳﮕـﺮى‬
‫ﻓﻀﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ دو زره ﭘﻮﺷـﻴﺪه ﺑـﻮد زره ذات اﻟﻔﻀـﻮل و زره ﻓﻀـﻪ و در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎن دو زره را ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺳﭙﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ‪:‬‬
‫ﻣﻜﺤﻮل ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ زرهاى داﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﺮ ﻳﻚ ﻗﻮچ ﺑﺮ آن ﻧﻘﺶ ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﺮا ﺧـﻮش ﻧﺪاﺷـﺖ و ﻳـﻚ‬
‫روز ﺻﺒﺢ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ آﻧﺮا از ﻣﻴﺎن ﺑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺎﻣﻬﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ‪:‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﺎﻣﻬﺎﻳﻰ ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰ از آن ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﺎ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و اﺣﻤﺪ و ﻣﻘﻔﻰ و ﺣﺎﺷﺮ و ﻧﺒﻰ اﻟﺘﻮﺑﻪ و ﻣﻠﺤﻤﻪام‪«.‬‬
‫ﻣﻄﻌﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ و اﺣﻤﺪ و ﻋﺎﻗﺐ و ﻣﺎﺣﻴﻢ‪«.‬‬
‫زﻫﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺎﻗﺐ ﻳﻌﻨﻰ آﻧﻜﻪ ﭘﺲ از او ﻛﺴﻰ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺎﺣﻰ ﻳﻌﻨﻰ آﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ او ﻛﻔـﺮ را‬
‫ﻣﺤﻮ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ رواﻳﺘﻰ از ﻣﻄﻌﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ و اﺣﻤﺪ و ﻣﺎﺣﻰ و ﻋﺎﻗﺐ و ﺣﺎﺷﺮم و ﻣﺮدم ﺑـﺮ‬
‫ﻗﺪﻣﻬﺎى ﻣﻦ ﻣﺤﺸﻮر ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬از ﺳﻔﻴﺎن ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻣﻌﻨﻰ ﺣﺎﺷﺮ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻌﻨﻰ آﺧﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮان‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از وﺻﻒ ﭘﻴﻤﺒﺮ‪:‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻪ دراز ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺰرگ داﺷﺖ و رﻳﺶ اﻧﺒﻮه‪ ،‬و دﺳﺘﺎن و ﭘﺎﻫـﺎى‬
‫ﺿﺨﻴﻢ‪ ،‬درﺷﺖ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺮهاش ﺑﺴﺮﺧﻰ ﻣﻰزد‪ .‬ﻣﻮى ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﭘﻴﻜـﺮش ﻟﻨﮕـﺮ‬
‫ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻰ از ﺑﺎﻻ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺶ از او و ﭘﺲ از او ﻛﺴﻰ را ﭼﻮن او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻧﺪﻳﺪم‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ در ﻣﺴﺠﺪ ﻛﻮﻓﻪ ﺑﻮد و دﺳـﺖ ﺑـﺮ ﺣﻤﺎﻳـﻞ ﺷﻤﺸـﻴﺮ ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎر ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را ﺑﺮاى ﻣﻦ وﺻﻒ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ رﻧﮕﻰ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﺧﻰ داﺷﺖ و ﭼﺸﻤﺎﻧﻰ درﺷﺖ و ﺳﻴﺎه و ﻣﻮى ﺑـﻰ‬
‫ﭼﻴﻦ و ﻧﺮم و ﮔﻮﻧﻪ ﺻﺎف و رﻳﺶ اﻧﺒﻮه‪ ،‬ﮔﺮدﻧﺶ ﭼﻮن ﻧﻘﺮه ﺳﭙﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ردﻳﻒ ﻣﻮى از ﺳﻴﻨﻪ ﺗﺎ ﺗﻬﻴﮕﺎه داﺷﺖ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪60‬‬

‫و ﺟﺰ آن ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ و زﻳﺮ ﺑﻐﻞ وى ﻣﻮى ﻧﺒﻮد‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ ﺿﺨﻴﻢ ﺑﻮد و ﭼﻮن راه ﻣﻰرﻓﺖ ﮔﻮﻳﻰ از ﺑﺎﻻ ﺳﺮازﻳﺮ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﻳﺎ از ﺳﻨﮕﻰ ﻓﺮود آﻣﺪه ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺗﻦ ﺧﻮد ﺳﻮى آن ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻛﻮﺗـﺎه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ زﺑﻮن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﺴﻴﺲ‪ ،‬ﻋﺮق ﺑﺮ ﭼﻬﺮه وى ﭼﻮن ﻣﺮوارﻳﺪ ﺑﻮد و ﻋﺮﻗﺶ از ﻣﺸﻚ ﺧﻮﺷـﺒﻮﺗﺮ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ از او و ﭘﺲ از او ﻛﺴﻰ را ﭼﻮن او ﻧﺪﻳﺪم‪«.‬‬
‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﻰ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪ‪ ،‬ده ﺳـﺎل در ﻣﻜـﻪ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ و ده ﺳﺎل در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد و در ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﮕﻰ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬در ﺳﺮ و رﻳـﺶ وى ﺑﻴﺴـﺖ ﻣـﻮى ﺳـﭙﻴﺪ ﻧﺒـﻮد‪،‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ دراز ﻣﻔﺮط و ﻛﻮﺗﺎه ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﭙﻴﺪ ﺗﻨﺪ و ﺗﻴﺮهﮔﻮن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻳﺶ ﻧﻪ ﭼﻴﻨﺪار ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺻﺎف‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﺑﻮ ﻃﻔﻴﻞ ﺑﻮدم ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﻌﺒﻪ ﻃﻮاف ﻣﻰﺑﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻳـﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬او را دﻳﺪى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬وﺻﻒ وى ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﭙﻴﺪ ﻣﻠﻴﺢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﺎق ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻻﻏﺮ‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺎﺗﻢ ﻧﺒﻮت ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد‬
‫اﺑﻮ زﻳﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻮ زﻳﺪ! ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻴﺎ و ﭘﺸﺖ ﻣﺮا ﻣﺴﺢ ﻛﻦ« و ﭘﺸـﺖ ﺧـﻮﻳﺶ را ﻟﺨـﺖ‬
‫ﻛﺮد و ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ وى دﺳﺖ زدم و اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ ﺧﺎﺗﻢ ﻧﻬﺎدم و ﻓﺸﺮدم‪«.‬‬
‫از او ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬ﺧﺎﺗﻢ ﭼﻪ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻘﺪارى ﻣﻮى ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ وى ﺑﻮد«‬
‫از اﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪرى ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬ﺧﺎﺗﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻪ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺎره ﮔﻮﺷﺘﻰ ﺑﺮآﻣﺪه ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺳﺨﺎوت ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻫﻤﻪ ﻧﻜﻮﺗﺮ و ﺑﺨﺸﻨﺪهﺗـﺮ و ﺷـﺠﺎﻋﺘﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺷـﺒﻰ در ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺑﺎﻧـﮓ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺳﻮى ﺻﺪا رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺐ ﻟﺨﺖ اﺑﻮ ﻃﻠﺤـﻪ ﺳـﻮار ﺑـﻮد و ﺷﻤﺸـﻴﺮ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ داﺷﺖ زودﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﺳﻮى ﺻﺪا رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮدم! ﺑﻴﻤﻨﺎك ﻣﺒﺎﺷﻴﺪ« و اﻳﻦ را دو ﺑﺎر ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮ ﻃﻠﺤﻪ اﺳﺐ ﺗﻮ درﻳﺎﻳﻰ اﺳﺖ« اﺳﺐ اﺑﻮ ﻃﻠﺤﻪ ﻛﻨـﺪرو ﺑـﻮد و ﭘـﺲ از آن ﻫـﻴﭻ‬
‫اﺳﺒﻰ ﺑﺮ آن ﭘﻴﺸﻰ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻣﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ و اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻀﺎب ﻣﻰﻛﺮد ﻳﺎ ﻧﻪ‬
‫ﻣﻌﺎذ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺶ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺑﺴﺮه رﻓﺘﻴﻢ و ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬آﻳﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻳﺪهاى؟ آﻳﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺮ ﺑﻮد؟«‬
‫‪61‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻬﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮ ﭼﺎﻧﻪ او ﻣﻮى ﺳﭙﻴﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫اﺑﻦ ﺟﺤﻴﻔﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻳﺪم ﻛﻪ ﻣﻮى ﭼﺎﻧﻪاش ﺳﭙﻴﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ آن وﻗﺖ ﭼﻪ ﻛﺎر ﻣﻰﻛﺮدى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻴﺮ ﻣﻰﺗﺮاﺷﻴﺪم و ﺑﺮاى آن ﭘﺮ درﺳﺖ ﻣﻰﻛﺮدم‪«.‬‬
‫از اﻧﺲ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬آﻳﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻀﺎب ﻣﻰﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻮﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻨﺪان ﺳﭙﻴﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد وﻟﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﺣﻨﺎ ﺧﻀﺎب ﻣﻰﻛﺮد و ﻋﻤﺮ ﺑـﺎ ﺣﻨـﺎ ﺧﻀـﺎب‬
‫ﻣﻰﻛﺮد‪«.‬‬
‫اﻧﺲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻮى ﺳﭙﻴﺪ ﻧﺪاﺷﺖ‪«.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺳﻤﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﭘﻴﻤﺒﺮ آﺛﺎر ﭘﻴﺮى ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻣﻮى ﺳﭙﻴﺪ ﻛﻪ در ﭘﻴﺸﺎﻧﻰ داﺷﺖ و وﻗﺘﻰ ﺳﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را روﻏﻦ ﻣﻰزد آﻧﺮا ﻧﻬﺎن ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻮﻫﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﺴﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ درون رﻓﺖ و ﭼﻴﺰى از ﻣﻮﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﺎورد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻨﺎ ﺧﻀـﺎب‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ رﻣﺜﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﺎ ﺣﻨﺎ ﺧﻀﺎب ﻣﻰﻛﺮد و ﻣﻮﻫـﺎى وى ﺑـﻪ ﺷـﺎﻧﻪ ﻳـﺎ ﺑـﺎزو‬
‫ﻣﻰرﺳﻴﺪ )ﺗﺮدﻳﺪ از راوﻳﺴﺖ(‬
‫ام ﻫﺎﻧﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻳﺪم ﻛﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﻣﻮى ﺑﺎﻓﺘﻪ و آوﻳﺨﺘﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از آﻏﺎز ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ و اﻳﻨﻜﻪ از ﻣﺮگ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺤ ‪‬ﻤﺪ‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ـﻚ‪ ‬و‪ ‬اﺳ‪‬ـ َﺘ ْﻐ ‪‬ﻔﺮْه‪ ‬إِﻧﱠـﻪ‪‬‬
‫ﺴ ‪‬ﺒﺢ‪ِ ‬ﺑ ‪‬‬
‫ﺧﻠُﻮنَ ﻓﻲ د‪‬ﻳﻦِ اﷲ أَﻓْﻮاﺟﺎً َﻓ ‪‬‬
‫ﺼﺮُ اﷲ و‪ ‬ا ْﻟ َﻔ ْﺘﺢ‪ ‬و‪ ‬ر‪‬أَ ‪‬ﻳﺖ‪ ‬اﻟﻨﱠﺎس‪ ‬ﻳﺪ‪ُ ‬‬
‫»إِذا ﺟﺎء‪َ ‬ﻧ ‪‬‬
‫ﻛﺎنَ َﺗﻮ‪‬اﺑﺎً ‪«3 -1 :110‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﭼﻮن ﻳﺎرى ﺧﺪا و ﻓﻴﺮوزى ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ .‬و ﻣﺮدم را ﺑﻴﻨﻰ ﻛﻪ ﮔﺮوه ﮔﺮوه داﺧﻞ دﻳﻦ ﺧﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺗﺴﺒﻴﺢ ﮔﻮى و از او آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاه ﻛﻪ وى ﺑﺨﺸﺸﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﻛﻪ ﺣﺠﺔ اﻟﺘﻤﺎم و ﺣﺠﺔ اﻟﺒﻼغ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻮد ﻣﻨﺎﺳـﻚ را ﺑـﻪ ﻳـﺎران‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻌﻠﻴﻢ داد و در ﺧﻄﺒﻪاى ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﺪ ﺳﻔﺎرﺷﻬﺎ ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺲ از ﻓﺮاﻏﺖ از ﺣﺞ در اواﺧـﺮ‬
‫ذى ﺣﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ذى ﺣﺠﻪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺮم و ﺻﻔﺮ را آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮت‬
‫در آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻮادث ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮت‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻣﺤﺮم ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ ﮔﺮوﻫﻰ را ﺑﺮاى ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺳﻮى ﺷﺎم آﻣﺎده ﻛﺮد و واﺑﺴﺘﻪ و‬
‫ﭘﺴﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮد اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ را ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪62‬‬

‫ﻋﺒﺎس ﺑﻦ اﺑﻰ رﺑﻴﻌﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ اﺳﺎﻣﺔ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺣﺪود ﺑﻠﻘﺎ و داروم ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺘﺎزد و ﻣﺮدم آﻣﺎده‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﻫﻤﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان اوﻟﻰ ﺑﺎ اﺳﺎﻣﻪ روان ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﻛﻪ ﻣﺮدم در ﻛﺎر آﻣﺎده ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﻤﺎرى‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ و ﺧﺪا وى را ﺑﻪ ﺟﻮار رﺣﻤﺖ و ﻛﺮم ﺧﻮد ﺑﺮد در اواﺧﺮ ﺻﻔﺮ ﻳﺎ اواﻳﻞ رﺑﻴﻊ اﻻول آﻏﺎز‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﻳﻬﺒﻪ آزاد ﺷﺪه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘـﺲ از ﻓﺮاﻏـﺖ از ﺣﺠـﺔ اﻟﺘﻤـﺎم ﺳـﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ و راه‬
‫رﻓﺘﻨﺶ ﻣﺸﻜﻞ ﺷﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ را ﺑﺮاى ﻓﺮﺳﺘﺎدن آﻣﺎده ﻣﻰﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳـﺪ ﺑـﻮد و ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑـﺪو‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﻪ در ﻣﺸﺎرف ﺷﺎم ﻛﻪ ﺟﺰو اردن ﺑﻮد ﺑﻪ اﺑﻞ زﻳﺘﻮ ﺑﺘﺎزد رود ﻛﻪ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ اردن ﺑﻮد و ﻣﻨﺎﻓﻘـﺎن در اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺎب ﺑﮕﻮ ﻣﮕﻮ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﻋﺘﺮاﺿﺸﺎن را رد ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬وى ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺳﺎﻻرى ﺳﭙﺎه اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻛـﻪ ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ‬
‫درﺑﺎره ﭘﺪر او ﻧﻴﺰ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬و او ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺳﺎﻻرى ﺑﻮد‪«.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﺧﺒﺮ ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪ اﺳﻮد در ﻳﻤﻦ و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ در ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻛﺎرﺷﺎن‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻃﻠﻴﺤﻪ در دﻳﺎر اﺳﺪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫آن در ﻣﺤﺮم‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرى وى ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺮوه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ در اواﺧﺮ ﻣﺤﺮم آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ دو روز ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ آﺧﺮ ﺻﻔﺮ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻴﺮوز دﻳﻠﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ارﺗﺪاد از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﻳﻤﻦ رخ داد ﺑﻪ دوران زﻧﺪﮔﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ذو اﻟﺨﻤﺎر ﻋﺒﻬﻠﺔ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ رخ داد ﻛﻪ او را اﺳﻮد ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﺑﺎ ﻫﻤـﻪ ﻗـﻮم ﻣـﺬﺣﺞ‬
‫ﺧﺮوج ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺳﻮد‪ ،‬ﻛﺎﻫﻨﻰ ﺷﻌﺒﺪه ﺑﺎز ﺑﻮد و ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﻣﻰﻧﻤﻮد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ او ﻣﻰﺷﻨﻴﺪ ﺑﺪدل ﻣﻰﺷﺪ‬
‫و آﻏﺎز ﺧﺮوج وى از ﻏﺎر ﺧﺒﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪاش آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و در آﻧﺠﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑـﺰرگ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و ﻣـﺮدم‬
‫ﻣﺬﺣﺞ ﺑﻪ او ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و وﻋﺪه ﺑﻪ ﻧﺠﺮان ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳـﻌﻴﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺎص را ﺑﺮون ﻛﺮدﻧﺪ و اﺳﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎى آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎﻧﻴﺪﻧﺪ و ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﺑﻪ ﻓﺮوة ﺑـﻦ ﻣﺴـﻴﻚ ﻋﺎﻣـﻞ ﺑﻨـﻰ‬
‫ﻣﺮاد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و او را ﺑﺮون ﻛﺮد و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﺶ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺳﻮد ﺑﺮ ﻧﺠﺮان ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ راه ﺻﻨﻌﺎ ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺠﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف آورد و ﻣﺎﺟﺮاى ﺗﺼـﺮف ﺻـﻨﻌﺎ را‬
‫ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﻛﻪ از ﻛﺎر اﺳﻮد ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد از ﻃﺮف ﻓﺮوة ﺑـﻦ ﻣﺴـﻴﻚ ﺑـﻮد و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭘﺎك اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺬﺣﺞ ﺑﻪ ﻓﺮوه ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و در اﺣﺴﻴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺳﻮد ﺑﺎ وى ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻨﻮﺷﺖ و ﻛﺲ ﻧﻔﺮﺳـﺘﺎد ﻛـﻪ ﻛـﺲ‬
‫ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻣﺰاﺣﻢ وى ﺷﻮد و ﻣﻠﻚ ﻳﻤﻦ ﺑﺮ وى راﺳﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ دﺳﺘﻪ اﺳﺎﻣﻪ را ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻰﻛﺮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻴﻤﺎرى وى و ﺧﺮوج ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ و اﺳـﻮد‬
‫ﺳﺮ ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن در ﻛﺎر ﺳﺎﻻرى اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ وﻫﻢ ﺑـﻪ‬
‫‪63‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﻠﺖ ﺧﻮاﺑﻰ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ دﻳﺪه ﺑﻮد ﺑﺮون آﻣﺪ و ﭼﻮن دردﺳﺮ داﺷﺖ ﺳـﺮﺑﻨﺪى ﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮاب دﻳﺪم ﻛﻪ در ﺑﺎزوﻫﺎى ﻣﻦ دو ﻃﻮق ﻃﻼ ﺑﻮد و آﻧﺮا ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻢ و در آن دﻣﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﺮواز ﻛـﺮد و ﺗﻌﺒﻴـﺮ‬
‫آﻧﺮا ﺑﻪ دو ﻛﺬاب ﻳﻤﺎﻣﻪ و ﻳﻤﻦ ﻛﺮدم‪ .‬ﺷﻨﻴﺪهام ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ درﺑﺎره ﺳـﺎﻻرى اﺳـﺎﻣﻪ ﺳـﺨﻦ دارﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﺎﺑﻘﺎ درﺑـﺎره‬
‫ﺳﺎﻻرى ﭘﺪرش ﻧﻴﺰ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺪرش ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺳﺎﻻرى ﺑﻮد ﺧﻮد او ﻧﻴـﺰ ﺷﺎﻳﺴـﺘﻪ ﺳـﺎﻻرى اﺳـﺖ‪ ،‬ﺳـﭙﺎه‬
‫اﺳﺎﻣﻪ را ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاى ﻟﻌﻨﺖ ﻛﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ ﻗﺒﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮان ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺮون ﺷﺪ و در ﺟﺮف اردو زد و ﻣﺮدم ﺑﻪ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬در آن اﺛﻨﺎ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻇﻬﻮر ﻛﺮد و ﻣـﺮدم ﻣـﺮدد‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﻛﺎر ﺳﺮ ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮار ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ اﺳﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪه‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ ﺑـﺮ ﻳﻤﺎﻣـﻪ‬
‫ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﺳﻮد ﺑﺮ ﻳﻤﻦ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﭼﻴﺰى ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻃﻠﻴﺤﻪ دﻋﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻛﺮد و در ﺳﻤﻴﺮاء اردو زد‬
‫و ﻫﻤﮕﺎن ﭘﻴﺮو او ﺷﺪﻧﺪ و ﻛﺎرش ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺒﺎل ﺑﺮادر زاده ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ وى را ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺧﻮاﻧﺪ و از ﻛﺎر ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺧﺒﺮ داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﻜﻪ ﺳﻮى ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻣﻰآﻳـﺪ ذو اﻟﻨـﻮن‬
‫اﺳﺖ‪ «.‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻧﺎم ﻓﺮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺣﺒﺎل ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﻳﻠﺪم‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺖ ﺑﻜﺸﺪ و از ﺷﻬﺎدت ﻣﺤﺮوم دارد‪«.‬‬
‫ﺣﺮﻳﺚ ﺑﻦ ﻣﻌﻠﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﻣﺎﺟﺮاى ﻃﻠﻴﺤﻪ را ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻮﺷﺖ ﺳـﻨﺎن ﺑـﻦ اﺑـﻰ‬
‫ﺳﻨﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻮد و ﻗﻀﺎﻋﻰ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺮوه ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺑﺎ ﻣﺪﻋﻴﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮى ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺟﻨﮓ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ‬
‫از اﺑﻨﺎى ﻳﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺪو ﺗﺎزﻧﺪ و ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ از ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ و ﻗﻴﺲ ﻛﻪ ﻧﺎم ﺑـﺮده ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻤﻚ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻛﺲ ﺳﻮى ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن و ﻗﻴﺴﻴﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و راﻫﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺑﻴﺪﻳﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ ﻛﺎﻫﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻛﺎرﺷﺎن آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪ و درﻫﻢ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و در زﻧـﺪﮔﻰ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻳـﻚ روز‬
‫ﭘﻴﺶ از درﮔﺬﺷﺖ وى اﺳﻮد ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬درﺑﺎره ﻃﻠﻴﺤﻪ و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و اﻣﺜﺎﻟﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛـﺲ ﻣـﻰﻓﺮﺳـﺘﺎد و‬
‫ﺑﻴﻤﺎرى‪ ،‬او را از ﻛﺎر ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ و دﻓﺎع از دﻳﻦ وى ﺑﺎز ﻧﻤﻰداﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺑﺮ ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ را ﺳﻮى ﻓﻴﺮوز و ﺟﺸﻴﺶ دﻳﻠﻤﻰ و داذوﻳﻪ اﺻﻄﺨﺮى ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﺟﺮﻳﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ را ﺳﻮى ذى اﻟﻜﻼع و ذى ﻇﻠﻴﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و اﻗﺮع ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻤﻴﺮى را ﺳﻮى ذى زود و ذى ﻣﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﻓﺮات ﺑﻦ ﺣﻴﺎن ﻋﺠﻠﻰ را ﺳﻮى ﺛﻤﺎﻣﻪ ﺑﻦ اﺛﺎل ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و زﻳﺎد ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺗﻤﻴﻤﻰ ﻋﻤﺮى را ﺳﻮى ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ و زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪64‬‬

‫و ﺻﻠﺼﻞ ﺑﻦ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ را ﺳﻮى ﺳﻴﺮه ﻋﻨﺒﺮى و وﻛﻴﻊ دارﻣﻰ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﺤﺠـﻮب ﻋـﺎﻣﺮى و ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﺧﻔﺎﺟﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﺿﺮار ﺑﻦ ازور اﺳﺪى را ﺳﻮى ﻋﻮف زرﻗﺎﻧﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺻﻴﺪا ﺑﻮد وﻫﻢ او را ﺳـﻮى ﺳـﻨﺎن‬
‫اﺳﺪى ﻏﻨﻤﻰ و ﻗﻀﺎﻋﻰ دﻳﻠﻤﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﺷﺠﻌﻰ را ﺳﻮى اﺑﻦ ذو اﻟﻠﺤﻴﻪ و اﺑﻦ ﻣﺸﻴﻤﺼﻪ ﺟﺒﻴﺮى ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ در اواﺧﺮ ﻣﺎه ﺻﻔﺮ آﻏﺎز ﺷـﺪ‪ ،‬در آن وﻗـﺖ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ زﻳﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﻮﻳﻬﺒﻪ آزاد ﺷﺪه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در دل ﺷﺐ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮا ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى اﺑـﻮ ﻣﻮﻳﻬﺒـﻪ ﻣـﺎﻣﻮر‬
‫ﺷﺪهام ﻛﻪ ﺑﺮاى اﻫﻞ ﺑﻘﻴﻊ آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﺎ‪ ،‬و ﻣﻦ ﺑﺎ وى رﻓﺘﻢ و ﭼـﻮن در ﮔﻮرﺳـﺘﺎن ﺑﺎﻳﺴـﺘﺎد ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»درود ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اى اﻫﻞ ﻗﺒﻮر‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﺷﻤﺎ دارﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺮدم ﺧﻮش اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ﭼﻮن ﭘﺎرهﻫـﺎى‬
‫ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﻚ از ﭘﻰ ﻫﻢ ﻣﻰرﺳﺪ و ﭘﺴﻴﻦ ﺑﺪﺗﺮ از ﭘﻴﺸﻴﻦ اﺳﺖ«‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮ ﻣﻮﻳﻬﺒﻪ ﻛﻠﻴﺪ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪﻫﺎى دﻧﻴﺎ و زﻧﺪﮔﻰ ﺟﺎوﻳﺪ را ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ روم و ﻣﺨﻴﺮم ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﺎ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﻢ ﻳﺎ ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﮕﺎه ﺧـﺪا و ﺑـﻪ ﺑﻬﺸـﺖ روم و‬
‫ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا و ﺑﻬﺸﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﺑﻪ ﻓﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺪ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪﻫﺎى دﻧﻴﺎ و زﻧﺪﮔﻰ ﺟﺎوﻳﺪ و آﻧﮕﺎه ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﮕﻴﺮ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﺑﺨﺪا اى اﺑﻮ ﻣﻮﻳﻬﺒﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا و ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪم‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮاى اﻫﻞ ﺑﻘﻴﻊ آﻣﺮزش ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻴﻤﺎرى وى ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى از ﺑﻘﻴﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻣﺮا دﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﺮدرد داﺷﺘﻢ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻢ‪» :‬واى ﺳﺮم«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا اى ﻋﺎﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ واى ﺳﺮم«‬
‫آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﭼﻪ زﻳﺎن اﮔﺮ ﭘﻴﺶ از ﻣﻦ ﺑﻤﻴﺮى و ﺑﻪ ﻛﺎر ﺗﻮ ﭘﺮدازم و ﻛﻔﻨﺖ ﻛﻨﻢ و ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﻢ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻛﺖ ﺳﭙﺎرم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﺎز ﻣـﻰﮔـﺮدى و ﺑـﺎ ﻳﻜـﻰ از زﻧـﺎن ﺧـﻮد ﺧﻠـﻮت‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪ زد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﺮدرد داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻴﺶ زﻧﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد ﺗﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ درد‪،‬‬
‫ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و زﻧﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و از آﻧﻬﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﭘﺮﺳـﺘﺎرى ﺷـﻮد‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻣﻴﺎن دو ﺗﻦ از ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﻛﻪ ﻳﻜﻴﺸﺎن ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻮد و ﻳﻚ ﻣﺮد دﻳﮕـﺮ ﺑـﺮون‬
‫آﻣﺪ و ﭘﺎﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻰﻛﺸﻴﺪ و ﺳﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﺎى ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰداﻧﻰ آن ﻣﺮد دﻳﮕﺮ ﻛﻰ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻧﻪ«‬
‫‪65‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻮد وﻟﻰ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ درﺑﺎره ﻋﻠﻰ ﺧﻴﺮى ﺑﻪ زﺑﺎن آرد‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻰﺧﻮد ﺷﺪ و دردش ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻔﺖ ﻇﺮف از آب ﭼﺎﻫﻬـﺎى ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻦ رﻳﺰﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺮون ﺷﻮم و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ ﻛـﻨﻢ« او را در ﻃﺸـﺘﻰ ﻛـﻪ از آن ﺣﻔﺼـﻪ ﺑـﻮد ﻧﺸـﺎﻧﺪﻳﻢ و آب ﺑـﺮ او‬
‫رﻳﺨﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺲ! ﺑﺲ!«‬
‫ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮون رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺒﺪار ﺑﻮد و ﺳﺮش را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»اى ﻓﻀﻞ دﺳﺖ ﻣﺮا ﺑﮕﻴﺮ« دﺳﺖ وى را ﺑﮕﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻴـﺎن ﻣـﺮدم ﺑﺎﻧـﮓ ﺑـﺰن« و‬
‫ﭼﻮن ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد وى ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪ .‬ﺣﻘﻮﻗﻰ از ﺷﻤﺎ ﺑﮕـﺮدن ﻣـﻦ ﻫﺴـﺖ اﮔـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺸﺖ ﻛﺴﻰ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدهام‪ ،‬اﻳﻨﻚ ﭘﺸﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺗﻼﻓﻰ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﺮض ﻛﺴﻰ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻪام‬
‫اﻳﻨﻚ ﻋﺮض ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺗﻼﻓﻰ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻴﻨﻪﺗﻮزى در ﻃﺒﻊ ﻣﻦ و ﺳﺰاوار ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آن ﻛـﺲ را‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم ﻛﻪ ﺣﻖ ﺧﻮﻳﺶ از ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮد ﻳﺎ ﺣﻼل ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮى آﺳﻮده ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه‬
‫ﺧﺪا روم و ﭘﻨﺪارم اﻳﻦ ﺑﺲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم آﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﻓﻀﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آﻧﮕﺎه از ﻣﻨﺒﺮ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﻜﺮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ و ﻫﻤـﺎن ﺳـﺨﻨﺎن را‬
‫درﺑﺎره ﻛﻴﻨﻪ و ﻣﻄﺎﻟﺐ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻳﻜﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻦ ﺳﻪ درم از ﺗﻮ ﻃﻠﺐ دارم«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻓﻀﻞ ﺳﻪ درم او را ﺑﺪه« و ﻣﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ«‬
‫ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﻫﺮ ﻛﻪ ﭼﻴﺰى ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد ادا ﻛﻨﺪ و ﻧﮕﻮﻳﺪ رﺳﻮاﻳﻰ دﻧﻴﺎﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﻮاﻳﻰ دﻧﻴﺎ از‬
‫رﺳﻮاﻳﻰ آﺧﺮت آﺳﺎﻧﺘﺮ اﺳﺖ«‬
‫ﻣﺮدى ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺳﻪ درم ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﻦ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪام‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﮔﺮﻓﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺤﺘﺎج آن ﺑﻮدم‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻓﻀﻞ‪ ،‬ﺳﻪ درم را از او ﺑﮕﻴﺮ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻪ از ﺻﻔﺘﻰ ﻧﺎﺧﻮش ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﻢ دارد ﺑﺮﺧﻴﺰد ﺗﺎ ﺑﺮاى او دﻋﺎ ﻛﻨﻢ«‬
‫ﻳﻜﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺪزﺑﺎﻧﻢ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻰﺧﻮاﺑﻢ«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ راﺳﺘﻰ و اﻳﻤﺎن ﺑﺪو ﻋﻄﺎ ﻛﻦ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻔﺘﻦ را از او ﺑﮕﻴﺮ«‬
‫ﭘﺲ از آن ﻣﺮدى دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﻦ دروﻏﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﻢ و ﮔﻨـﺎﻫﻰ ﻧﻴﺴـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮد ﺧﻮدت را رﺳﻮا ﻛﺮدى‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﻤﺮ رﺳﻮاﻳﻰ دﻧﻴﺎ آﺳﺎﻧﺘﺮ از رﺳﻮاﻳﻰ آﺧﺮت اﺳﺖ« آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ راﺳﺘﻰ و اﻳﻤـﺎن‬
‫ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﻛﻦ و او را ﺳﻮى ﻧﻴﻜﻰ ﺑﮕﺮدان«‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪66‬‬

‫ﻋﻤﺮ ﺳﺨﻨﻰ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺨﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﻤﺮم‪ ،‬و ﭘﺲ از ﻣﻦ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺣﻖ ﺑﺎ اوﺳﺖ«‬
‫اﻳﻮب ﺑﻦ ﺑﺸﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﻪ ﺳﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد از ﺧﺎﻧﻪ در آﻣﺪ و ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ و ﻧﺨﺴﺖ‬
‫درود اﺻﺤﺎب اﺣﺪ ﮔﻔﺖ و ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ آﻣﺮزش ﺧﻮاﺳﺖ و درود ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ از آن ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﻣـﺮدم! ﺧـﺪا‬
‫ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﺪﮔﺎن راﻣﻴﺎن دﻧﻴﺎ و آﻧﭽﻪ در ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا ﻫﺴﺖ ﻣﺨﻴﺮ ﻛﺮد و او ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ او را ﻓﻬﻢ ﻛﺮد و ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻣﻨﻈﻮر دارد و ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﺟـﺎن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻓﺪاى ﺗﻮ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ آرام ﺑﺎش‪ ،‬اﻳﻦ درﻫﺎ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎز اﺳﺖ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ و ﻫﻤﻪ را ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ ﻣﮕـﺮ آﻧﭽـﻪ از‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را در ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺘﺮ از او ﻧﺪﻳﺪم«‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در آن روز ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺿـﻤﻦ ﺳـﺨﻨﺎن ﺧـﻮﻳﺶ ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﮔـﺮ از ﺑﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬دوﺳـﺘﻰ‬
‫ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﻪ دوﺳﺘﻰ ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ اﺳﺖ و ﺑﺮادرى و اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪرى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬روزى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﺑﻨﺪهاى را ﻣﺨﻴﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ از روﻧﻖ دﻧﻴﺎ‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺪو دﻫﺪ ﻳﺎ آﻧﭽﻪ را در ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا ﻫﺴﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﺪ و او ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ« اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻮن اﻳﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺎ ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺪاى ﺗﻮ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪ «،‬ﻣﺎ از ﺳـﺨﻦ‬
‫وى ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮدﻳﻢ و ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮ را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺑﻨﺪهاى ﺳﺨﻦ ﻣـﻰﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﻣﺨﻴـﺮ ﺷـﺪه و‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺪاى ﺗﻮ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آﻧﻜﻪ ﻣﺨﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و ﻣﺎل اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮاى ﻣﻦ از ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ دوﺳﺘﻰ ﻣﻰﮔـﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬اﺑـﻮﺑﻜﺮ را‬
‫ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﺮادرى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ اﺳﺖ در ﻣﺴﺠﺪ درﻳﭽﻪاى ﺑﻪ ﺟﺰ درﻳﭽﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ«‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﻣﺤﺒﻮب ﻣﺎ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺟﻠﻮﺗﺮ‪ ،‬از ﻣـﺮگ ﺧـﻮﻳﺶ ﺧﺒـﺮ داد و ﭼـﻮن ﻓـﺮاق‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ ﻣﺎ را در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﻣﺎ را ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ و اﺷﻚ ﺑﻪ دﻳﺪهاش آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮﺣﺒـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺧﺪا رﺣﻤﺘﺘﺎن ﻛﻨﺪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎﻫﺘﺎن دﻫﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺣﻔﻈﺘـﺎن ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺧـﺪاﻳﺘﺎن ﺑـﺮدارد‪ ،‬ﺧـﺪاﻳﺘﺎن ﺳـﻮد دﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﺗﻮﻓﻴﻖ دﻫﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﻳﺎرى ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن درود ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﻣﻘﺒﻮل دارد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺳﻔﺎرش ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬از ﺧﺪا ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺑﺪو ﻣﻰﺳﭙﺎرم ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻴﻢ رﺳﺎن و ﻣﮋده رﺳﺎن ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬در دﻳﺎر ﺧﺪا ﺑﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن وى ﮔﺮدﻧﻔﺮازى ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣـﻦ و ﺷـﻤﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ﺠ ‪‬ﻌﻠُﻬﺎ ‪‬ﻟ ﱠﻠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻻ ‪‬ﻳﺮِﻳﺪ‪‬ونَ ‪‬ﻋ ُﻠﻮ‪‬ا ﻓﻲ ا ْﻟﺄَر‪‬ضِ و‪ ‬ﻻ ﻓَﺴﺎداً و‪ ‬اﻟْﻌﺎ ‪‬ﻗ ‪‬ﺒﺔُ ‪‬ﻟ ْﻠ ‪‬ﻤ ﱠﺘ ‪‬ﻘﻴﻦَ ‪«83 :28‬‬
‫ﺧﺮَةُ َﻧ ‪‬‬
‫» ‪‬ﺗ ْﻠﻚ‪ ‬اﻟﺪ‪‬ار‪ ‬اﻟْ‪ Ĥ‬‬
‫‪67‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬اﻳﻦ ﺳﺮاى آﺧﺮت را ﺑﺮاى ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻧﻬﺎدهاﻳﻢ ﻛﻪ در زﻣـﻴﻦ ﺳﺮﻛﺸـﻰ و ﻓﺴـﺎدى ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ و ﻋﺎﻗﺒـﺖ‬
‫ﺧﺎص ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎران اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»أ ﻟﻴﺲ ﻓﻰ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﺜﻮى ﻟﻠﻤﺘﻜﺒﺮﻳﻦ ‪«60 :39‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺟﻬﻨﻢ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺗﻜﺒﺮ ﻛﻨﺎن ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﻣﺮگ ﺗﻮ ﻛﻰ ﻣﻰرﺳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﺮاق ﺷﻤﺎ و رﻓﺘﻦ ﺳﻮى ﺧﺪا و ﺳﺪرة اﻟﻤﻨﺘﻬﻰ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻛﻰ ﺗﺮا ﻏﺴﻞ دﻫﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺴﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ و ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﻔﻦ ﺗﻮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺒﺎﺳﻢ ﻳﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﻴﺪ ﻣﺼﺮ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺣﻠﻪ ﻳﻤﻨﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻛﻰ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرام ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﺑﺒﺨﺸﺪ و در ﻣﻮرد ﭘﻴﻤﺒﺮﺗﺎن ﭘﺎداش ﻧﻴﻚ دﻫﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﺎ ﺑﮕﺮﻳﺴﺘﻴﻢ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺮا ﻏﺴﻞ دادﻳﺪ و ﻛﻔﻦ ﻛﺮدﻳﺪ در ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ‬
‫ﻛﻨﺎر ﻗﺒﺮ روى ﺗﺨﺘﻢ ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﺑﺮون ﺷﻮﻳﺪ و ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﻤـﺎز ﻛﻨـﺪ ﻫﻤـﺪم و‬
‫دوﺳﺖ ﻣﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از او ﻣﻴﻜﺎﺋﻴﻞ و آﻧﮕﺎه اﺳﺮاﻓﻴﻞ و ﭘﺲ از آن ﻣﻠﻚ اﻟﻤـﻮت ﺑـﺎ ﮔﺮوﻫـﻰ ﺑﺴـﻴﺎر از‬
‫ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﻤﺎز ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺳﻮى ﻣﻦ آﻳﻴﺪ و ﻧﻤﺎز ﻛﻨﻴﺪ و درود ﮔﻮﻳﻴﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ و ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﻐﺎن‬
‫آزار ﻣﻜﻨﻴﺪ« و ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺮدان ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ درود ﮔﻮﻳﻨﺪ آﻧﮕﺎه زﻧﺎن ﺧﺎﻧﺪان و ﭘـﺲ از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺷﻤﺎ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻼم ﮔﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﻨﻢ ﮔﺮوﻳﺪهاﻧﺪ از‬
‫ﺣﺎل ﺗﺎ ﺑﻪ روز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﺳﻼم ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻛﻰ ﺗﺮا در ﻗﺒﺮ ﻧﻬﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺴﺎن ﻣﻦ ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را ﻣﻰﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺷﻤﺎ آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﭼﻪ روزى ﺑﻮد! ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟﻮازم ﺑﻴﺎرﻳﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺮاى‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮﻳﺪ« ﻛﺴﺎن ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﻣﺠﺎدﻟـﻪ ﻛـﺮدن در ﺣﻀـﻮر‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ روا ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟ ﻫﺬﻳﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟ از او ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ‪ «.‬و از او ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﻣﻦ دارم از آﻧﭽﻪ ﺳﻮى آﻧﻢ ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ «.‬آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﻔﺎرش‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺸﺮﻛﺎن را از ﺟﺰﻳﺮة اﻟﻌﺮب ﺑﻴﺮون ﻛﻨﻴﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ را ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻦ ﺟﺎﻳﺰه ﻣﻰدادم ﺟـﺎﻳﺰه‬
‫دﻫﻴﺪ‪ «.‬و درﺑﺎره ﺳﻮﻣﻰ ﺳﻜﻮت ﻛﺮد ﻳﺎ راوى ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدهام‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪68‬‬

‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﻴﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ رواﻳﺖ را از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس آورده ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﻋﻴﻨـﺎ ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ ﻫﺴـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻻزم اﺳﺖ »ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻴﻨﺎً« را از ﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ از ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﻴﺮ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ ﭼﻪ روزى ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و اﺷﻜﻬﺎى او را دﻳﺪم ﻛﻪ ﭼﻮن رﺷﺘﻪ ﻣﺮوارﻳﺪ ﺑﺮ ﭼﻬﺮه روان ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻟﻮح و دوات ﻳﺎ ﮔﻔﺖ اﺳﺘﺨﻮان ﺷﺎﻧﻪ و دوات‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﻦ آرﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﻛﻪ ﭘـﺲ از آن ﮔﻤـﺮاه‬
‫ﻧﺸﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻫﺬﻳﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫و ﻫﻢ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا در ﺑﻴﻤﺎرى ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﺑـﻦ اﺑـﻰ ﻃﺎﻟـﺐ از ﭘـﻴﺶ وى‬
‫درآﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟«‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ دﺳﺖ او را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻫﻨﻮز ﺟﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻰداﻧﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ از اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرى‬
‫ﻣﻰﻣﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﻬﺮه ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ را ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﺮگ ﻣﻰروﻧﺪ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮو و ﺑﭙﺮس ﻛـﺎر‬
‫ﺧﻼﻓﺖ از ﻛﻴﺴﺖ؟ اﮔﺮ از ﻣﺎﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ و اﮔﺮ از دﻳﮕﺮان اﺳﺖ ﺳﻔﺎرش ﻣﺎ را ﺑﻜﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ از او ﺑﭙﺮﺳﻢ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻰدﻫﻨﺪ ﺑﺨﺪا اﻳﻦ ﺳﺆال را از ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﻫﺴﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﺮگ را در‬
‫ﭼﻬﺮه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﭼﻬﺮه ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ دﻳﺪهام‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﭘـﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ روﻳـﻢ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺧﻼﻓـﺖ از‬
‫ﻣﺎﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ و اﮔﺮ از دﻳﮕﺮان اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺗﺎ ﺳﻔﺎرش ﻣﺎ را ﺑﻜﻨﺪ« و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻇﻬﺮ ﻫﻤﺎﻧﺮوز درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ در اﺛﻨﺎى ﺑﻴﻤﺎرى ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻔﺖ ﻇﺮف از آب ﻫﻔﺖ ﭼﺎه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑـﺮ ﻣـﻦ رﻳﺰﻳـﺪ ﺷـﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺮون ﺷﻮم و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻢ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﻫﻔﺖ ﻇﺮف آب ﺑﺮ او رﻳﺨﺘﻴﻢ و ﻛﻤﻰ آﺳﻮده ﺷﺪ و ﺑﺮون ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻛﺮد و ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫و ﺑﺮاى ﺷﻬﻴﺪان اﺣﺪ آﻣﺮزش ﺧﻮاﺳﺖ و درﺑﺎره اﻧﺼﺎر ﺳﻔﺎرش ﻛـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﮔـﺮوه ﻣﻬـﺎﺟﺮان‪ ،‬ﺷـﻤﺎ زﻳـﺎد‬
‫ﻣﻰﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺼﺎر زﻳﺎد ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺼﺎر ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه ﻣﻨﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺪان ﭘﻨﺎه آوردهام‪ ،‬ﺑﺰرﮔﻮارﺷﺎن را ﮔﺮاﻣﻰ دارﻳﺪ و از ﺑﺪﻛﺎرﺷﺎن درﮔﺬرﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺨﻴﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا رود ﻳﺎ در دﻧﻴﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﻴﺸـﮕﺎه ﺧـﺪا را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد« ﺗﻨﻬﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﻓﻬﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻣﻨﻈﻮر دارد و ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‬
‫ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮﺑﻜﺮ آرام ﺑﺎش‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ درﻫﺎ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻰﮔﺬرد ﻣﺴﺪود ﻛﻨﻴﺪ ﻣﮕﺮ در اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﻛـﻪ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻳﺎراﻧﻢ ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﺑﻬﺘﺮ از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻤﻰداﻧﻢ«‪.‬‬
‫‪69‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬در اﺛﻨﺎى ﺑﻴﻤﺎرى‪ ،‬دوا در دﻫﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺎﻟﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد دوا ﺑﻪ دﻫـﺎن ﻣـﻦ ﻧﻤﺎﻟﻴـﺪ و ﻣـﺎ‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ از آن ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر دوا را ﺧﻮش ﻧﺪارد‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻮد آﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤـﻪ ﺷـﻤﺎ دوا‬
‫ﺑﻪ دﻫﺎن ﺑﻤﺎﻟﻴﺪ ﺑﺠﺰ ﻋﺒﺎس ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و از ﺧﻮد رﻓﺖ از زﻧﺎن وى ام ﺳﻠﻤﻪ و ﻣﻴﻤﻮﻧـﻪ و ﺗﻨـﻰ‬
‫ﭼﻨﺪ از زﻧﺎن دﻳﮕﺮ و از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ ﺑﻪ دور او ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﻴﺰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪،‬‬
‫و ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ دوا ﺑﻪ دﻫﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣﻰﻣﺎﻟﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن دوا ﻣﺎﻟﻴﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺨﻮد آﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻋﻤﻮﻳﺖ ﻋﺒﺎس ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ دواﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن از ﺣﺒﺸﻪ آوردهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮدﻳﺪ؟«‬
‫ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻴﻢ ﺑﻴﻤﺎرى ذات اﻟﺠﻨﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻰ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮﮔﺰ‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرى رﻧﺞ ﻧﻤﻰدﻫﺪ ﻫﺮ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﺠﺰ ﻋﻤﻮﻳﻢ از اﻳﻦ دوا ﺑﻪ‬
‫دﻫﺎن ﺑﻤﺎﻟﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ دﻫﺎن ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ روزهدار ﺑﻮد دوا ﻣﺎﻟﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳـﺰاى ﻛـﺎرى ﻛـﻪ ﻛـﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﮕﻰ دوا ﺑﻪ دﻫﺎن ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﺑﻴﻤـﺎرى ذات اﻟﺠﻨـﺐ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻰ ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﻳـﻦ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرى از ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ و ﺧﺪا آن را ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻂ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪«،‬‬
‫اﺑﻰ ﻣﺤﻨﻒ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﻪ از آن درﮔﺬﺷﺖ ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺷـﺪ و از ﺧـﻮد رﻓـﺖ زﻧـﺎﻧﺶ و‬
‫دﺧﺘﺮش و ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ و ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻪ دور او ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ و اﺳﻤﺎء‬
‫دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﻤﺎرى او ذات اﻟﺠﻨﺐ اﺳﺖ دوا ﺑﻪ دﻫﺎﻧﺶ ﺑﻤﺎﻟﻴﺪ و ﭼﻮن دوا ﻣﺎﻟﻴﺪﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺧـﻮد آﻣـﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ دوا ﺑﻪ دﻫﺎن ﺗﻮ ﻣﺎﻟﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﻛﺮد ﺑﻴﻤﺎرى ذات اﻟﺠﻨﺐ دارى‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺑﻴﻤﺎرى ذات اﻟﺠﻨﺐ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﻰﺑﺮم‪ ،‬ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ﺧﺪا ﮔﺮاﻣﻰﺗﺮ از آﻧﻢ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرى ﻣﺒﺘﻼ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪم و ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧـﺪ‬
‫و ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻰﻛﺮد‪ ،‬دﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﻮى آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰﻛـﺮد و ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻣﻰﮔﺬاﺷﺖ و داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺮا دﻋﺎ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎرﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺪا ﺟﺎن ﻫﻴﭻ ﭘﻴﻤﺒﺮى را ﻧﻤﻰﮔﺮﻓـﺖ ﻣﮕـﺮ اﻳﻨﻜـﻪ وى را ﻣﺨﻴـﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ارﻗﻢ ﺑﻦ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭘﺮﺳﻴﺪم‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ وﺻﻴﺖ ﻛﺮد؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪70‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ وﺻﻴﺖ ﻧﻜﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻠﻰ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﻰ«‬
‫و ﺣﻔﺼﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ ﻓﺮﺳﺘﻰ‪«.‬‬
‫و ﻫﻤﮕﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮوﻳﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻛـﺎرى ﺑـﺎ ﺷـﻤﺎ داﺷـﺘﻢ ﻛـﺲ ﺑـﻪ ﻃﻠـﺐ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺖ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آرى‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬او ﻣﺮدى ﻧﺎزﻛﺪل اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﮕﻮ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ در ﺣﻀﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ از او ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻰاﻓﺘﻢ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻤﺎزى اﻳﺴﺘﺎد آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺒﻚ ﺷﺪ و ﺑﻴﺮون رﻓﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪن ﭘﻴﻤﺒﺮ را درﻳﺎﻓـﺖ‬
‫ﻋﻘﺐ رﻓﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺟﺎﻣﻪاش را ﮔﺮﻓﺖ و وى را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻮد ﺑﺪاﺷﺖ و ﺑﻨﺸﺴﺖ و از ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫ﻧﻜﺮده ﺑﻮد ﻗﺮاﺋﺖ آﻏﺎز ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮد ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز دادﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬وى ﻣﺮدم ﻧﺎزﻛﺪل اﺳﺖ و ﺗﺎب ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺎز ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ« و ﻣﻦ ﻫﻤﺎن ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻔﺘﻢ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺷﻤﺎ ﻳﺎران ﻳﻮﺳﻔﻴﺪ‪«.‬‬
‫در رواﻳﺖ اﺑﻦ وﻛﻴﻊ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬زﻧﺎن ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻳﻮﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﺮون ﺷﺪ و ﻣﻴﺎن دو ﻣﺮد ﻣﻰرﻓﺖ‪ ،‬و ﭘﺎﻫﺎ را ﺑﻪ زﻣـﻴﻦ ﻣـﻰﻛﺸـﻴﺪ و ﭼـﻮن ﻧﺰدﻳـﻚ اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ ،‬وى ﻋﻘﺐ رﻓﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺪو اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮد ﺑﺎش و ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﭘﻬﻠﻮى اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوى از ﻧﻤﺎز ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﻴﺮوى از ﻧﻤﺎز اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از اﺑﻮ ﺳﻴﺮه ﭘﺮﺳﻴﺪم‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻔﺪه ﻧﻤﺎز‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻛﻰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻮب ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺻﻌﺼﻌﻪ ﻛﻪ از ﻳﻜﻰ از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮد‪«.‬‬
‫‪71‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﻜﺮﻣﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻪ روز ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻳﺪم ﻛﻪ در ﺣﺎل ﻣﺮگ ﺑﻮد و ﻇﺮف آﺑﻰ ﻧﺰد وى ﺑﻮد و دﺳـﺖ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻇـﺮف‬
‫ﻣﻰﺑﺮد و آب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻰﻣﺎﻟﻴﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﺮا ﺑﺮ ﺳﺨﺘﻰﻫﺎى ﻣﺮگ ﻛﻤﻚ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬روز دوﺷﻨﺒﻪاى ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ‬
‫روان ﺷﺪ و ﭘﺮده را ﺑﺮداﺷﺖ و در را ﺑﮕﺸﻮد و ﺑﺮ در ﻋﺎﻳﺸﻪ اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺷﻮق دﻳـﺪار ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺸﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬راه ﮔﺸﻮدﻧﺪ و او ﺑﺎ دﺳﺖ اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ و از وﺿﻊ ﻧﻤﺎز ﻛﺮدن آﻧﻬـﺎ ﺧﻮﺷـﺪل‬
‫ﺷﺪ و ﻟﺒﺨﻨﺪ زد ﻫﺮﮔﺰ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﻪ وﺿﻌﻰ ﺑﻬﺘـﺮ از آن وﻗـﺖ ﻧﺪﻳـﺪه ﺑـﻮدم‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﺑﺎزﮔﺸـﺖ و ﻣـﺮدم ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ و‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺒﻚ ﺷﺪه و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺳﻨﺢ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ روز دوﺷﻨﺒﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮاى ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﺮون ﺷﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻣﺮدم راه ﮔﺸﻮدﻧﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ‬
‫و از ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر رﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﭘﻴﺶ راﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻛﻦ«‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻬﻠﻮى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﻃﺮف راﺳﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد رو ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻛﺮد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﺻﺪاﻳﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﭼﻨﺪان ﻛﻪ از ﻣﺴﺠﺪ دورﺗﺮ رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﻣﺮدم‪ ،‬آﺗﺶ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﻓﺘﻨﻪﻫـﺎ ﭼـﻮن ﭘـﺎرهﻫـﺎى ﺷـﺐ ﺗﺎرﻳـﻚ ﺑﻴﺎﻣـﺪ‪ ،‬ﺑﺨـﺪا‬
‫ﺧﺮدهاى ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ را ﻗﺮآن ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﻛـﺮده ﺣـﻼل ﻧﻜـﺮدم و‬
‫ﺟﺰ آﻧﭽﻪ را ﻗﺮآن ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﻛﺮده ﺣﺮام ﻧﻜﺮدم‪«.‬‬
‫ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‪ ،‬ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ و ﻓﻀﻞ ﺧﺪا ﭼﻨﺎن ﺷﺪهاى ﻛﻪ ﻣﺎ دوﺳﺖ دارﻳـﻢ‪ ،‬اﻣـﺮوز ﻧﻮﺑـﺖ دﺧﺘـﺮ ﺧﺎرﺟـﻪ اﺳـﺖ و ﻣـﻦ ﭘـﻴﺶ او‬
‫ﻣﻰروم‪ «.‬آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻮى ﺳﻨﺢ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ آن روز ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ در داﻣﻦ ﻣﻦ ﺑﺨﻔﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﺧﺎﻧﺪان اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﺎﻣـﺪ و‬
‫ﻣﺴﻮاﻛﻰ ﺳﺒﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﮕﺎﻫﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ او ﻛﺮد ﻛﻪ داﻧﺴﺘﻢ ﻣﺴﻮاك را ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ و آﻧﺮا ﮔـﺮﻓﺘﻢ و‬
‫ﺧﺎﻳﻴﺪم ﺗﺎ ﻧﺮم ﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ دادم‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺴﻮاك ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﻣﺴﻮاك زد ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ دﻳﺪه ﺑﻮدم ﺳﭙﺲ آﻧﺮا ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ در داﻣﻦ ﻣﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻬﺮه او ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻢ و دﻳﺪم ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺎ دوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑـﻮد و‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬رﻓﻴﻖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺑﻬﺸﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ آﻧﻜﻪ ﺗﺮا ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ ﻣﺨﻴﺮت ﻛﺮدﻧﺪ و اﺧﺘﻴﺎر ﻛـﺮدى‪ «.‬و ﻫﻤﺎﻧـﺪم ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى‬
‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺟﺎن داد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﻣﻦ و در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﺎن داد و ﺣﻖ ﻛﺴﻰ را ﻧﺒﺮدم‪ ،‬ﻧﺎدان و ﻛﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ در داﻣﻨﻢ ﺟﺎن داد‪ ،‬ﺳﺮ او را ﺑﺮ ﺑﺎﻟﺸﻰ ﻧﻬﺎدم و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﺑﺎ زﻧﺎن ﻧﺎﻟﻴﺪم و ﺑﻪ ﭼﻬﺮه زدم‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪72‬‬

‫ﺳﺨﻦ از روز وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺳﻦ وى ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت‬

‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در روز وﻓﺎت وى ﻣﻴﺎن اﻫﻞ ﺣﺪﻳﺚ اﺧﺘﻼف ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ روز دوﺷﻨﺒﻪ ﻣﺎه رﺑﻴﻊ اﻻول ﺑـﻮد‪،‬‬
‫وﻟﻰ اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺪام دوﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻫﻞ ﺣﺠﺎز ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻴﻤﺮوز دوﺷﻨﺒﻪ دوم رﺑﻴﻊ اﻻول درﮔﺬﺷـﺖ و ﺑـﻪ روز‬
‫دوﺷﻨﺒﻪ ﻫﻤﺎن روز ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ روز دوﺷﻨﺒﻪ دوازدﻫﻢ ﻣﺎه رﺑﻴﻊ اﻻول درﮔﺬﺷﺖ و ﻧﻴﻤـﺮوز روز ﺑﻌـﺪ ﻛـﻪ روز ﺳـﻪ‬
‫ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم زوال ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎك رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻫﺮﻳﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ درﮔﺬﺷﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮده‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﺮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺶ ﺧﺪاى ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺘﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻮﺳـﻰ‬
‫ﺑﻦ ﻋﻤﺮان ﭘﻴﺶ ﺧﺪاى رﻓﺖ و ﭼﻬﻞ روز از ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻏﺎﻳﺐ ﺑﻮد و ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣـﺮده ﺑﺎزﮔﺸـﺖ‪ ،‬ﺑﺨـﺪا‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدد و دﺳﺖ و ﭘﺎى ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮده ﻗﻄﻊ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻴﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد اﻣﺎ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰى ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ رﻓﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻜﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﮔﻮﺷﻪ آن ﺑﻮد و ﺣﻠﻪ ﺳﻴﺎﻫﻰ روى آن ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻓﺖ و ﺣﻠﻪ از ﭼﻬﺮه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺲ ﻛﺮد و آﻧﺮا ﺑﺒﻮﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺪرم و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﮔﻰ را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﻘﺮر ﺑﻮد‬
‫ﭼﺸﻴﺪى و دﻳﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﻰرﺳﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﭘﻴﻤﺒﺮ اﻓﻜﻨﺪ و ﺑﺮون ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬ﺑـﺪو ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى‬
‫ﻋﻤﺮ آرام ﺑﺎش و ﮔﻮش ﺑﺪه«‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻤﺮ از ﺳﺨﻦ ﻛﺮدن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ دﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﻮش ﻧﻤﻰدﻫﺪ رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻛﺴﺎن ﺳـﺨﻦ او را ﺑﺸـﻨﻴﺪﻧﺪ رو ﺳـﻮى او‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﺮ را ﺑﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺧـﺪا‬
‫را ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﺧﺪا زﻧﺪه و ﻧﻤﺮدﻧﻴﺴﺖ‪ «.‬آﻧﮕﺎه اﻳﻦ آﻳﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺳﻞُ أَ َﻓﺈِنْ ﻣﺎت‪ ‬أَو‪ُ ‬ﻗ ‪‬ﺘﻞَ ا ْﻧ َﻘ َﻠ ‪‬ﺒ ُﺘﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﻰ أَﻋ‪‬ﻘـﺎ ِﺑ ُﻜﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻣـﻦ ‪‬ﻳ ْﻨ َﻘﻠ‪‬ـﺐ‪‬‬
‫ﺧ َﻠﺖ‪ ‬ﻣﻦ َﻗ ‪‬ﺒ ‪‬ﻠﻪ‪ ‬اﻟﺮﱡ ‪‬‬
‫ﺤ ‪‬ﻤﺪ‪ ‬إِﻟﱠﺎ ر‪‬ﺳ‪‬ﻮلٌ َﻗﺪ‪َ ‬‬
‫»و‪ ‬ﻣﺎ ‪‬ﻣ ‪‬‬
‫ﺠﺰِي اﷲ اﻟﺸﱠﺎ ‪‬ﻛﺮِﻳﻦَ ‪«144 :3‬‬
‫ﺳ ‪‬ﻴ ‪‬‬
‫ﺷﻴ‪‬ﺌﺎً و‪ ‬‬
‫ﻀﺮﱠ اﷲ َ‬
‫ﻋ‪‬ﻠﻰ ‪‬ﻋ ‪‬ﻘ ‪‬ﺒ ‪‬ﻴﻪ‪َ ‬ﻓ َﻠﻦْ ‪‬ﻳ ُ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاى ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از او ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن درﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬آﻳﺎ اﮔﺮ ﺑﻤﻴﺮد ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد‬
‫ﻋﻘﺒﮕﺮد ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻋﻘﺒﮕﺮد ﻛﻨﺪ ﺿﺮرى ﺑﺨﺪا ﻧﻤﻰزﻧﺪ و ﺧﺪا ﺳﭙﺎﺳﺪاران را ﭘﺎداش ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﮔﻮﻳﻰ ﻣﺮدم ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺗﺎ وﻗﺘـﻰ ﻛـﻪ آن روز اﺑـﻮﺑﻜﺮ آن را‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا وﻗﺘﻰ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ از ﭘﺎى درآﻣﺪم و ﺑﻪ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎدم‪ ،‬ﭘﺎﻫـﺎﻳﻢ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻨﻢ را ﻧﺪاﺷﺖ و داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﻣﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪73‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻏﺎﻳﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﻪ روز ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻛـﺲ ﺟـﺮات ﻧﻜـﺮده ﺑـﻮد‬
‫ﭼﻬﺮه ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ ﺷﻜﻢ وى ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻮﺷﺶ از ﭼﻬـﺮه ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﭘـﺲ زد و ﻣﻴـﺎن‬
‫ﭼﺸﻤﺎن وى را ﺑﻮﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺪرم و ﻣﺎدرم ﻓﺪاى ﺗﻮ ﺑﺎد در زﻧﺪﮔﻰ ﭘﺎﻛﻴﺰه ﺑﻮدى‪ ،‬در ﻣﺮگ ﻧﻴـﺰ ﭘـﺎﻛﻴﺰهاى«‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮون ﺷﺪ و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﺧﺪا را ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﺧﺪا زﻧـﺪه ﻧﻤﺮدﻧﻴﺴـﺖ و ﻫـﺮ ﻛـﻪ‬
‫ﺤ ‪‬ﻤﺪ‪ ‬إِﻟﱠﺎ ر‪‬ﺳ‪‬ﻮلٌ ‪ 144 :3‬را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮد« آﻧﮕﺎه آﻳﻪ و‪ ‬ﻣﺎ ‪‬ﻣ ‪‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﺮده« و ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫در آن ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬اﻧﺼﺎر در ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻋﺪه ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﺑﻴﻌـﺖ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﻋﻤﺮ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح ﺳﻮى آﻧﻬﺎ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﻣﺎ و ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﺷﻤﺎ«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﻴﺮان از ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و وزﻳﺮان از ﺷﻤﺎ«‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ دو ﻣﺮد را ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣﻰﭘﺴﻨﺪم‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻳﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﻦ ﺟـﺮاح‪ .‬ﻗـﻮﻣﻰ‬
‫ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻜﻰ را ﻛﻪ اﻣﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻔﺮﺳﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ را ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻢ ﻛﻪ‬
‫اﻣﻴﻦ واﻗﻌﻰ اﺳﺖ‪ «.‬و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﻦ ﺟﺮاح را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﻣﻦ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه را ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣـﻰﭘﺴـﻨﺪم‪ «.‬در اﻳـﻦ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﺮ از ﺟﺎى ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ راﺿﻰ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﭘﺲ اﻧـﺪازد« اﻳـﻦ‬
‫ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد و ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬و اﻧﺼﺎر ﻳﺎ ﺑﻌﺾ از اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺟـﺰ ﺑـﺎ ﻋﻠـﻰ ﺑﻴﻌـﺖ‬
‫ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫زﻳﺎد ﺑﻦ ﻛﻠﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﻰ رﻓﺖ ﻛﻪ ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﻴﺮ و ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﻬﺎﺟﺮان آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺮاى ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻴﺎﻳﻴﺪ ﺧﺎﻧﻪ را آﺗﺶ ﻣﻰزﻧﻢ‪ «.‬زﺑﻴﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻪ ﻃـﺮف او آﻣـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻠﻐﺰﻳـﺪ و‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ از دﺳﺘﺶ ﺑﻴﻔﺘﺎد و ﺑﺮﺟﺴﺘﻨﺪ و او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺣﻤﻴﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺒﻮد و ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣﺪ ﭼﻬـﺮه‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﮔﺸﻮد و آﻧﺮا ﺑﻮﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﺑﻔﺪاﻳﺖ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻰ و ﻣﺮگ ﭘﺎﻛﻴﺰهاى‪ ،‬ﺑﺨﺪاى ﻛﻌﺒﻪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻮى ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﺮدم را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﺮد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى زﻧـﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻤﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻰآﻳﺪ و دﺳﺖ و ﭘﺎى ﺷﺎﻳﻌﻪﺳﺎزان را ﻣﻰﺑﺮد و ﮔﺮدﻧﺸﺎن را ﻣﻰزﻧﺪ و ﺑﺮ دارﺷﺎن ﻣﻰﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎش« وﻟﻰ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳـﺨﻦ ﻛـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺼﻤ‪‬ﻮنَ ‪«31 -30 :39‬‬
‫ﺨ َﺘ ‪‬‬
‫»إِ ﱠﻧﻚ‪ ‬ﻣ ‪‬ﻴﺖ‪ ‬و‪ ‬إِ ﱠﻧ ‪‬ﻬﻢ‪ ‬ﻣ ‪‬ﻴﺘُﻮنَ‪ُ ،‬ﺛﻢ‪ ‬إِ ﱠﻧ ُﻜﻢ‪ ‬ﻳﻮ‪‬م‪ ‬ا ْﻟﻘ‪‬ﻴﺎ ‪‬ﻣﺔِ ‪‬ﻋ ْﻨﺪ‪ ‬ر‪ ‬ﺑ ُﻜﻢ‪َ ‬ﺗ ْ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪74‬‬

‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺗﻮ ﻣﺮدﻧﻰاى و آﻧﻬﺎ ﻧﻴـﺰ ﻣﺮدﻧﻴﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﺷـﻤﺎ روز رﺳـﺘﺎﺧﻴﺰ در ﭘﻴﺸـﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرﺗـﺎن ﻣﺸـﺎﺟﺮه‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ و آﻳﻪ و ﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻻ رﺳﻮل را ﺗﺎ آﺧﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﻣـﻰﭘﺮﺳـﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺧـﺪاﻳﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﻣﺮد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺧﺪاى ﺑﻰ ﺷﺮﻳﻚ را ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪا زﻧﺪه و ﻧﻤﺮدﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ از اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ را دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻗﺴﻢ ﻣﻰﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻴﻢ اﻳﻦ دو آﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺗـﺎ‬
‫وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻧﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن وﻗﺖ ﻳﻜﻰ دوان ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻧﺼﺎر زﻳﺮ ﺳﺎﻳﺒﺎن ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻋﺪه ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪهاﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﻰ از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﻣﺎ و ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﻗﺮﻳﺶ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻰﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺨﻦ آﻏـﺎز‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ او را از ﺳﺨﻦ ﻣﻨﻊ ﻛﺮد و ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻳﻚ روز دو ﺑﺎر ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﻫﺮ آﻳﻪ ﻛﻪ درﺑﺎره اﻧﺼﺎر ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻫﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑـﺮ‬
‫زﺑﺎن راﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ راﻫﻰ روﻧﺪ و اﻧﺼﺎر ﺑﻪ راﻫﻰ روﻧﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﺑـﻪ‬
‫راه اﻧﺼﺎر ﻣﻰروم‪ ،‬و ﺗﻮ اى ﺳﻌﺪ ﻣﻰداﻧﻰ و ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدى ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮﻳﺶ ﻋﻬﺪه دار اﻳـﻦ ﻛﺎرﻧـﺪ و ﻣـﺮدم‬
‫ﻧﻴﻜﻮ ﭘﻴﺮو ﻧﻴﻜﺎﻧﺸﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺪﻛﺎره ﭘﻴﺮو ﺑﺪﻛﺎراﻧﺸﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﮔﻔﺖ‪» :‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻰ‪ ،‬ﻣﺎ وزﻳﺮان ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺷﻤﺎ اﻣﻴﺮان ﺑﺎﺷﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮﺑﻜﺮ دﺳﺖ ﺑﻴﺎر ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮ دﺳﺖ ﺑﻴﺎر ﻛﻪ ﺗﻮ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ از ﻣﻨﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﻳﻜﻴﺸﺎن ﻣﻰﻛﻮﺷﻴﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ دﻳﮕﺮى را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ و دﺳﺖ ﺑﺪان ﺑﺰﻧـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫ﻋﻤﺮ دﺳﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﮕﺸﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻴﺮوى ﻣﺮا ﺑﺎ ﻧﻴﺮوى ﺧﻮدت دارى‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ آن ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻠﻰ و زﺑﻴﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﺮدﻧﺪ و زﺑﻴـﺮ ﺷﻤﺸـﻴﺮ ﻋﺮﻳـﺎن ﻛـﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﺮا در ﻧﻴﺎم ﻧﻜﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻋﻠﻰ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻨﺪ« اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ رﺳﻴﺪ و ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺸﻴﺮ زﺑﻴـﺮ‬
‫را ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ ﺳﻮى ﻋﻠﻰ و زﺑﻴﺮ رﻓﺖ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻮاه ﺑﻴﺎورد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﻧﺎ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ« و آﻧﻬﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺳﻘﻴﻔﻪ‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻗﺮان ﻣﻴﺎﻣﻮﺧﺘﻢ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺣﺞ رﻓﺖ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﺣﺞ رﻓﺘﻴﻢ و‬
‫در ﻣﻨﻰ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺮوز اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن را دﻳﺪم ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﭘﻴﺶ وى ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻨﻴﺪم ﻓﻼﻧﻰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻤﻴﺮد ﺑﺎ ﻓﻼﻧﻰ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺸﺐ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﻨﻢ و اﻳﻦ ﻛﺴﺎن را ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺎر ﻣﺮدم را ﻏﺼﺐ ﻛﻨﻨـﺪ ﺑـﻴﻢ‬
‫ﻣﻰدﻫﻢ‪«.‬‬
‫‪75‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اى اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﻋﺎﻣﻪ و ﻏﻮﻏﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺎﺿﺮان ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻮ از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﻢ دارم اﮔﺮ ﺳﺨﻨﻰ ﮔﻮﻳﻰ ﻧﻔﻬﻤﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺧﻮد ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺗﻌﺒﻴﺮات ﮔﻮﻧﻪﮔﻮن ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﻛﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻰ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺠﺮت و ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر آﻧﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻫﻰ ﺑﮕـﻮﻳﻰ‬
‫ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﺗﺮا ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ آن ﮔﻴﺮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ و روز ﺟﻤﻌﻪ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد‬
‫زود ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻢ و ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ را دﻳﺪم ﻛﻪ زودﺗﺮ از ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻨﺒﺮ ﭘﻬﻠﻮى او ﻧﺸﺴـﺘﻢ ﻛـﻪ‬
‫راﻧﻢ ﭘﻬﻠﻮى ران وى ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﮕﺸﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﭼﻮن ﻣﻰآﻣﺪ ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻣﺮوز اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﺒﺮ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ؟«‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺆذﻧﺎن اذان ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﭼﻮن اذان ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨـﺎى‬
‫ﺧﺪا ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﺳﺨﻨﻰ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻘﺪر ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﻫﺮ ﻛـﻪ ﺑﻔﻬﻤـﺪ و ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬
‫ﮔﻴﺮد ﻫﺮ ﺟﺎ رود ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧﻔﻬﻤﺪ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﺮ ﻣﻦ دروغ ﺑﺒﻨـﺪد‪ .‬ﺧـﺪاى ﻋـﺰ و ﺟـﻞ ﻣﺤﻤـﺪ را ﺑـﻪ ﺣـﻖ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ و ﻛﺘﺎب ﺑﺪو ﻧﺎزل ﻛﺮد و از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﺎزل ﻛﺮد آﻳﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻨﮕﺴـﺎر ﻛـﺮد و ﻣـﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از وى ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدﻳﻢ و ﻣﻦ ﺑﻴﻢ دارم ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻰ دراز ﻧﮕﺬرد و ﻛﺴﻰ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر را در ﻛﺘـﺎب ﺧـﺪا‬
‫ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻢ و ﻓﺮﻳﻀﻪاى را ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﻛﺮده ﻣﺘﺮوك دارﻧﺪ و ﮔﻤﺮاه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻰﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬از ﺳﻨﺖ ﭘﺪران ﻧﮕﺮدﻳـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﮔﺸﺘﻦ از ﺳﻨﺖ ﭘﺪران ﻣﺎﻳﻪ ﻛﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻨﻴﺪهام ﻳﻜﻰ از ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﮔﺮ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻤﻴﺮد ﺑـﺎ ﻓﻼﻧـﻰ ﺑﻴﻌـﺖ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻢ‪ .‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺨﻮرد و ﻧﮕﻮﻳﺪ ﺑﻴﻌﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺧﺪا ﺷﺮ آن را ﺑﺒﺮد و ﻛﺴﻰ‬
‫از ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻛﺴﺎن ﺗﺴﻠﻴﻢ وى ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﺼﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا درﮔﺬﺷﺖ ﻋﻠـﻰ‬
‫و زﺑﻴﺮ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺼﺎر ﻧﻴﺰ ﺧﻼف ﻣـﺎ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻬـﺎﺟﺮان ﭘـﻴﺶ اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻴﺎ ﺳﻮى ﺑﺮادران اﻧﺼﺎرى ﺧﻮﻳﺶ روﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ و دو ﻣﺮد ﭘﺎرﺳـﺎ‬
‫را ﻛﻪ در ﺑﺪر ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻛﺠﺎ ﻣﻰروﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﭘﻴﺶ ﺑﺮادران اﻧﺼﺎرى ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰروﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ و ﻛﺎرﺗﺎن را ﻣﻴﺎن ﺧﻮدﺗﺎن ﺗﻤﺎم ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻣﻰروﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺶ اﻧﺼﺎرﻳﺎن رﻓﺘﻴﺪ ﻛﻪ در ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻋﺪه ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮدى ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪه در آن ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪76‬‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ‪«.‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺎ اﻧﺼـﺎرﻳﻢ و دﺳـﺘﻪ اﺳـﻼﻣﻴﻢ و‬
‫ﺷﻤﺎ ﻗﺮﺷﻴﺎن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮﻳﺪ و ﻣﺎ از ﻗﻮم ﺷﻤﺎ ﺑﻠﻴﻪ دﻳﺪهاﻳﻢ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﻳﺪم ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎ را ﻛﻨﺎر ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﻛﺎر را از ﻣﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﺎرى ﻓﺮاﻫﻢ ﻛـﺮده‬
‫ﺑﻮدم ﻛﻪ ﭘﻴﺶ روى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪى رﻋﺎﻳﺖ او ﻣﻰﻛﺮدم ﻛﻪ ﻣﻮﻗﺮﺗﺮ و ﭘﺨﺘﻪﺗﺮ از ﻣﻦ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺧﻮاﺳـﺘﻢ‬
‫ﺳﺨﻦ آﻏﺎز ﻛﻨﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرام ﺑﺎش« و ﻧﺨﻮاﺳﺘﻢ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ او ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﭘﺲ او ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد و ﻫﺮ‬
‫ﭼﻪ در ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮده ﺑﻮدم و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ او ﮔﻔﺖ و ﻧﻜﻮﺗﺮ ﮔﻔـﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﻴﻦ ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﮔـﺮوه‬
‫اﻧﺼﺎر ﻫﺮ ﭼﻪ از ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺧﻮد ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ آﻧﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺮب اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺟﺰ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻤﻰﺷﻨﺎﺳـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺤﻞ و ﻧﺴﺒﺸﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ دو ﻣﺮد را ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣﻰﭘﺴﻨﺪم ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸـﺎن ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻴـﺪ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﺪ« و دﺳﺖ ﻣﻦ و دﺳﺖ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح را ﺑﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺨﺪا از ﮔﻔﺘﺎر وى ﺟﺰ اﻳـﻦ ﻛﻠﻤـﻪ را ﻧـﺎﺧﻮش‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮔﺮدﻧﻢ را ﺑﻰ آﻧﻜﻪ ﮔﻨﺎﻫﻰ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺳﺎﻻر ﻗﻮﻣﻰ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎﺳﺖ‬
‫ﻧﺸﻮم‪ .‬و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ ،‬ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣﺮدى ﻛﺎر آزﻣﻮده و ﺳﺮد و‬
‫ﮔﺮم ﺟﻬﺎن دﻳﺪهام‪ ،‬اى ﮔﺮوه ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﻣﺎ و ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﺷﻤﺎ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺻﺪاﻫﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺳﺨﻦ درﻫﻢ ﺷﺪ و از اﺧﺘﻼف ﺑﺘﺮﺳﻴﺪم و ﺑﻪ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬دﺳﺖ ﭘﻴﺶ آر ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻢ« و او دﺳﺖ ﭘﻴﺶ آورد و ﺑﺎ او ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدم و ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وى ﺑﻴﻌـﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻧﺼـﺎرﻳﺎن ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده زﻳﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎى ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪ و ﻳﻜﻴﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده را ﻛﺸﺘﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺧﺪا ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده را ﺑﻜﺸﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺨﺪا ﻛﺎرى اﺳﺘﻮارﺗﺮ از ﺑﻴﻌﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻴﻢ اﮔﺮ ﻗﻮم از ﻣﺎ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻴﻌﺘﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭘﺲ از‬
‫ﻣﺎ ﺑﻴﻌﺘﻰ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎﭼﺎر ﺷﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺪﻟﺨﻮاه ﭘﻴﺮو آﻧﻬﺎ ﺷﻮﻳﻢ ﻳﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﻨﻴﻢ و ﻓﺴﺎد ﭘﻴﺪا ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻜﻰ از دو ﻣﺮدى ﻛﻪ ﻋﻤﺮ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺳﻮى ﺳﻘﻴﻔﻪ دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻋـﻮﻳﻢ ﺑـﻦ‬
‫ﺳﺎﻋﺪه ﺑﻮد و دﻳﮕﺮى ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﻋﺪى ﻋﺠﻠﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻮﻳﻢ ﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪه ﻫﻤﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ آﻳﻪ درﺑﺎره ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻄ ‪‬ﻬﺮِﻳﻦَ ‪«108 :9‬‬
‫ﺤﺐ‪ ‬ا ْﻟ ‪‬ﻤ ﱠ‬
‫ﻄ ‪‬ﻬﺮُوا و‪ ‬اﷲ ‪‬ﻳ ‪‬‬
‫ﺤﺒ‪‬ﻮنَ أَنْ ‪‬ﻳ َﺘ َ‬
‫»رِﺟﺎلٌ ‪‬ﻳ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﺮداﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﭘﺎﻛﻴﺰهﺧﻮﻳﻰ ﻛﻨﻨﺪ و ﺧﺪا ﭘﺎﻛﻴﺰهﺧﻮﻳﺎن را دوﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻮﻳﻢ ﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪه از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﻣﻌﻦ ﻫﻤﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻛﺎش ﭘﻴﺶ از او ﻣﺮده ﺑـﻮدﻳﻢ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻴﻢ دارﻳﻢ ﭘﺲ از او ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ اﻓﺘﻴﻢ« ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از او ﻣﺮده ﺑـﻮدم‪ ،‬ﻣـﻰﺧـﻮاﻫﻢ ﭘـﺲ از‬
‫‪77‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ ﺗﺼﺪﻳﻖ او ﻛﻨﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ وﻗﺘﻰ زﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﺼﺪﻳﻖ او ﻛﺮدم‪ «.‬ﻣﻌﻦ در اﻳﺎم ﺧﻼﻓـﺖ اﺑـﻮﺑﻜﺮ در ﻳﻤﺎﻣـﻪ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺬاب ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻫﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬آﻳﺎ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﺎن روز ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﭘﺎرهاى از روز ﺑﮕﺬرد و در ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬آﻳﺎ ﻛﺴﻰ ﺑﺎ او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻌﻀﻰ از اﻧﺼﺎر ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ارﺗﺪاد ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺪا ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن داد‪«.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬آﻳﺎ ﻛﺴﻰ از ﻣﻬﺎﺟﺮان از ﺑﻴﻌﺖ وى ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﺪون آﻧﻜﻪ دﻋﻮﺗﺸﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﭘﻰ ﺑﺎ او ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺣﺒﻴﺐ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻠﻰ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮاى ﺑﻴﻌﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ و او ﺑﺎ ﭘﻴﺮاﻫﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺪون روﭘﻮش و ردا‪ ،‬ﺑﺮون ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺘﺎب داﺷﺖ و ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺖ در ﻛﺎر ﺑﻴﻌﺖ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد‬
‫و ﭘﻴﺶ او ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻪ وى را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﭘﻮﺷﻴﺪ و در ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫زﻫﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﻋﺒﺎس ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻴﺮاث ﭘﻴﻤﺒﺮ را از او ﻃﻠﺐ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛـﻪ زﻣـﻴﻦ ﻓـﺪك و‬
‫ﺳﻬﻢ ﺧﻴﺒﺮ را ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ارث ﻧﻤﻰﮔﺬارﻳﻢ و ﻫﺮ ﭼـﻪ‬
‫از ﻣﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ ﻣﺎل ﻣﻰﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬و ﻣﻦ ﻛﺎرى را ﻛـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻣـﻰﻛـﺮد ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻧﻤﻰدﻫﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻓﺎﻃﻤﻪ از اﺑﻮﺑﻜﺮ دورى ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ وى در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺳﺨﻦ ﻧﻜﺮد ﺗﺎ ﺑﻤﺮد و ﻋﻠﻰ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه او‬
‫را ﺧﺎك ﻛﺮد و ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻰ در زﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺟﻤﻌﻰ را اﻃﺮاف ﺧﻮد داﺷﺖ و ﭼﻮن ﻓﺎﻃﻤﻪ درﮔﺬﺷﺖ ﻛﺴـﺎن از‬
‫دور وى ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬درﮔﺬﺷﺖ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺷﺶ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﻰ ﺑﻪ زﻫﺮى ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻠﻰ ﺷﺶ ﻣﺎه ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﻋﻠﻰ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻫﻴﭽﻴﻚ از ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻋﻠﻰ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم‬
‫از دور وى ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ از در ﺻﻠﺢ در آﻣﺪ و ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺑﻴﺎ و ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺧﺸﻮﻧﺖ وى را ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻣﺮو«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻣﻰروم‪ ،‬ﭼﻜﺎرم ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ؟«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ ﻋﻠﻰ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻤﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد وى ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠـﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ و ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪن ﻣﺎ از ﺑﻴﻌﺖ ﺗﻮ از اﻳﻦ رو ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻀﻞ ﺗﺮا اﻧﻜـﺎر ﻣـﻰﻛﻨـﻴﻢ ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪78‬‬

‫ﺧﻴﺮى را ﻛﻪ ﺧﺪا ﺳﻮى ﺗﻮ راﻧﺪه ﺑﻪ دﻳﺪه ﺣﺴﺪ ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﺎ را در اﻳﻦ ﻛـﺎر ﺣﻘـﻰ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻣـﺎ را ﻧﺪﻳـﺪه‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ‪ «.‬آﻧﮕﺎه از ﻗﺮاﺑﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺣﻖ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ ﺳﺨﻦ آورد و ﭼﻨﺪان ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻠﻰ ﺳﺎﻛﺖ ﺷﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺷﻬﺎدت اﺳﻼم ﺑﺮ زﺑﺎن آورد و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧـﺪا ﻛـﺮد آﻧﮕـﺎه‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را از رﻋﺎﻳﺖ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮدم ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم‪ ،‬درﺑﺎره اﻳﻦ اﻣﻮال ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ ﻧﻴﺖ ﺧﻴﺮ داﺷﺘﻢ و ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻰﮔﻔﺖ از ﻣﺎ ارث ﻧﻤﻰﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎ ﮔﺬارﻳﻢ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ ﻣﺎل ﻣﻰﺧﻮرﻧﺪ و ﻣﻦ در ﭘﻨﺎه ﺧﺪا ﻫﺮ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﺧﺪا ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﺎن ﻣﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻋﺪه ﻣﺎ و ﺗﻮ ﺑﺮاى ﺑﻴﻌﺖ اﻣﺸﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺑﻜﺮد‪ ،‬روى ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻛﺮد و ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ در ﻋﺬرﺧﻮاﻫﻰ از ﻋﻠﻰ ﺑﺮ زﺑﺎن آورد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻋﻠﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و از ﺣﻖ و ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ آورد و ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و ﺑﺎ او ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد و‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺻﻮاب ﻛﺮدى و ﻧﻜﻮ ﻛﺮدى‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﻋﻠﻰ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺟﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﻛـﺎر در ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔـﻪ ﻗـﺮﻳﺶ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺨـﺪا اﮔـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﻰ ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺑﺮ ﺿﺪ وى از اﺳﺐ و ﻣﺮد‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن! ﻣﺪﺗﻬﺎى دراز ﺑﺎ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﺷﻤﻨﻰ ﻛـﺮدى و ﺿـﺮرى ﻧـﺰدى‪ ،‬اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺣﻤﺎد ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ را ﺑﺎ اﺑﻮ ﻓﻀﻴﻞ ﭼﻜﺎر‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﺪا‬
‫دودى ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮن آﻧﺮا ﻓﺮو ﻣﻰﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬اى ﺧﺎﻧﺪان ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﺎ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ ﭼﻜـﺎر‪ ،‬دو ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫زﺑﻮن‪ ،‬ﻋﻠﻰ و ﻋﺒﺎس ﻛﺠﺎﻳﻨﺪ؟«‬
‫و ﻫﻢ او ﺑﻪ ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ‪ ،‬دﺳﺖ ﭘﻴﺶ آر ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻢ‪ «.‬اﻣﺎ ﻋﻠﻰ دﺳﺖ ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮد و او‬
‫را ﺳﺮزﻧﺶ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺟﺰ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﻨﻈﻮرى ﻧﺪارى‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﺑﺮاى اﺳﻼم ﺟﺰ ﺑﺪى ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻰ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺗﻮ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻰ و ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ دو ذﻟﻴـﻞ و‬
‫زﺑﻮﻧﻴﺪ‪«.‬‬
‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮداى روزى ﻛﻪ در ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ وى ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ رﻓـﺖ و ﻋﻤـﺮ ﺑـﻪ ﭘـﺎ‬
‫ﺧﺎﺳﺖ و ﭘﻴﺶ از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم‪ ،‬دﻳﺮوز ﺳﺨﻨﻰ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﺑﻮد و آﻧﺮا در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد وﻟﻰ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻢ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺗﺪﺑﻴﺮ اﻣﻮر ﻣﺎ ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﭘﺲ از ﻫﻤﻪ ﻣﻰﻣﻴﺮد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻛﺘﺎب ﺧﻮﻳﺶ را ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آن‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮد ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻗﻰ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺷﻤﺎ را درﺑﺎره ﺑﻬﺘﺮﻳﻨﺘﺎن ﻛﻪ ﻳﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد و در ﻏـﺎر ﻫﻤـﺮاه او ﺑـﻮد‬
‫‪79‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻫﻤﺴﺨﻦ ﻛﺮد اﻳﻨﻚ ﺑﺎ او ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ «.‬و ﻛﺴﺎن ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﻴﻌﺖ ﻋﺎم ﺑﻮد ﻛـﻪ ﭘـﺲ از ﺑﻴﻌـﺖ‬
‫ﺳﻘﻴﻔﻪ رخ داد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﺑﻪ زﺑﺎن آورد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺮا ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ‪» ،‬ﮔﺮ ﻧﻴـﻚ ﺑـﻮدم‬
‫ﻛﻤﻜﻢ ﻛﻨﻴﺪ و اﮔﺮ ﺑﺪ ﻛﺮدم ﺑﻪ راﺳﺘﻰ ﺑﺎزم آرﻳﺪ‪ ،‬راﺳﺘﻰ اﻣﺎﻧﺖ اﺳـﺖ و دروغ ﺧﻴﺎﻧـﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻗﻮى اﺳﺖ ﺗﺎ ان ﺷﺎء اﷲ ﺣﻖ وى را ﺑﮕﻴﺮم و ﻗﻮﻳﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺿﻌﻴﻒ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﻖ را از وى ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬از ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا وا ﻧﻤﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻗﻮﻣﻰ از ﺟﻬﺎد ﺑﻤﺎﻧﺪ ذﻟﻴـﻞ‬
‫ﺷﻮد و ﺑﺪﻛﺎرى در ﻗﻮﻣﻰ رواج ﻧﻴﺎﺑﺪ ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻪ در ﺑﻼ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎدام ﻛﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒـﺮ او‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻢ اﻃﺎﻋﺘﻢ ﻛﻨﻴﺪ و اﮔﺮ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﺮدم ﺣﻖ اﻃﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧـﺪارم‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺧﻴﺰﻳﺪ ﺧﺪاﻳﺘﺎن رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ وى ﻣﻰرﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرى ﻣﻰرﻓﺖ و ﺟﺰ ﻣﻦ ﻛﺴﻰ ﺑﺎ وى ﻧﺒﻮد و ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد و ﺑﺎ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ ﭘﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰزد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻦ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﻰداﻧـﻰ آن ﺳـﺨﻦ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از درﮔﺬﺷـﺖ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا ﮔﻔﺘﻢ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻧﻪ اى اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا آن ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدم‪:‬‬
‫ﺷﻬِﻴﺪاً ‪«143 :2‬‬
‫ﺷﻬ‪‬ﺪاء‪ ‬ﻋ َﻠﻰ اﻟﻨﱠﺎسِ و‪ ‬ﻳﻜُﻮنَ اﻟﺮﱠﺳ‪‬ﻮلُ ‪‬ﻋ َﻠ ‪‬ﻴ ُﻜﻢ‪َ ‬‬
‫ﺟ ‪‬ﻌﻠْﻨﺎ ُﻛﻢ‪ ‬أُ ‪‬ﻣﺔً و‪‬ﺳ‪‬ﻄﺎً ‪‬ﻟ َﺘﻜُﻮﻧُﻮا ُ‬
‫»و‪ ‬ﻛَﺬ ‪‬ﻟﻚ‪ ‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻤﺎ را ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﻣﻌﺘﺪل ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻮاه ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻣﻴﺎن اﻣﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻫﺪ آﺧﺮﻳﻦ اﻋﻤﺎل آن ﺑﺎﺷﺪ و آن ﺳﺨﻨﺎن ﻛـﻪ ﮔﻔـﺘﻢ از روى‬
‫اﻳﻦ ﭘﻨﺪار ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻛﻔﻦ و دﻓﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ روز ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ روز ﭘﺲ از وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒـﺮ را‬
‫ﺳﻪ روز ﭘﺲ از وﻓﺎت ﺑﻪ ﮔﻮر ﻛﺮدﻧﺪ‪ «.‬و از ﭘﻴﺶ ﺳﺨﻦ ﻳﻜﻰ از اﻳﻨﺎن را ﻳﺎد ﻛﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ و ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ و ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﻗﺜﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس و اﺳﺎﻣﺔ‬
‫ﺑﻦ زﻳﺪ و ﺷﻘﺮان آزاد ﺷﺪه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﻬﺪه دار ﻏﺴﻞ وى ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اوس ﺑﻦ ﺧﻮﻟﻰ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻋﻮف ﺑﻦ ﺧﺰرج‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﻠﻰ‪ ،‬ﺗﺮا ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﻰدﻫﻢ ﺣﻖ ﻣﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻰ«‬
‫اوس از ﺟﻨﮕﺎوران ﺑﺪر ﺑﻮد و ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ درون آى‪ «.‬و او ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪80‬‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑـﻪ ﺳـﻴﻨﻪ ﺧـﻮد ﺗﻜﻴـﻪ داد و ﻋﺒـﺎس و ﻓﻀـﻞ و ﻗـﺜﻢ وى را‬
‫ﻣﻰﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ و اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ و ﺷﻘﺮان‪ ،‬دو آزاد ﺷﺪه ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬آب ﺑﺮ او ﻣﻰرﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻋﻠـﻰ او را ﻏﺴـﻞ ﻣـﻰداد‪،‬‬
‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد و از روى ﭘﻴﺮاﻫﻦ او را ﻣﻰﻣﺎﻟﻴﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺗﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﻰﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ در ﺣﺎل ﻏﺴﻞ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﺑﻔﺪاﻳﺖ ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻰ و ﻣﺮگ ﭘﺎﻛﻴﺰهاى« ﻛﻪ از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻴﺰى‬
‫ﻛﻪ از ﻣﺮدﮔﺎن دﻳﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬دﻳﺪه ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﻏﺴﻞ دﻫﻨﺪ اﺧﺘﻼف ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻧﻤـﻰداﻧـﻴﻢ ﭘﻴﻤﺒـﺮ را‬
‫ﭼﻮن ﻣﺮدﮔﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺗـﻦ دارد ﻏﺴـﻠﺶ دﻫـﻴﻢ‪ «.‬و ﭼـﻮن اﺧـﺘﻼف ﻛﺮدﻧـﺪ‬
‫ﭼﺮﺗﺸﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﭼﺎﻧﻪاش ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻧﻴﻔﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﻳﻜـﻰ ﻛـﻪ ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻛﻴﺴـﺖ از‬
‫ﮔﻮﺷﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ دارد ﻏﺴﻞ دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ را در آن ﺣﺎل ﻛﻪ ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ ﻏﺴﻞ دادﻧﺪ‪ ،‬از روى ﭘﻴـﺮاﻫﻦ آب ﺑـﺮ او‬
‫ﻣﻰرﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻣﻰﻣﺎﻟﻴﺪﻧﺪ و ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺣﺎﻳﻞ دﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را اﻣﺮوز ﻣﻰداﻧﻢ آن روز ﻣﻰداﻧﺴﺘﻢ ﺟﺰ زﻧﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻛﺲ او را ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻰداد‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﺣﺴﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ از ﻏﺴﻞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ وى را در ﺳﻪ ﺟﺎﻣـﻪ ﻛﻔـﻦ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ :‬دو ﺟﺎﻣـﻪ‬
‫ﺻﺤﺎرى و ﻳﻚ ﺣﻠﻪ ﺳﻴﺎه ﻛﻪ ﭘﻴﻜﺮ را در آن ﭘﻴﭽﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻜﺮﻣﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮔﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﻜﻨﻨﺪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح ﺑﻪ رﺳﻢ ﻣﻜﻴﺎن ﮔﻮر ﻣﻰﻛﻨﺪ )ﻛـﻪ‬
‫ﻛﻒ آن ﺻﺎف ﺑﻮد( و اﺑﻮ ﻃﻠﺤﻪ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺑﺮاى اﻫﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮔﻮر ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﻟﺤﺪ ﻣﻰﺳﺎﺧﺖ )ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺴـﻤﺘﻰ از‬
‫ﮔﻮر ﮔﻮدﺗﺮ از ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد( و ﻋﺒﺎس دو ﻛﺲ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﻜﻴﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻃﻠﺐ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه رو‪ «.‬و‬
‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮى ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻃﻠﺐ اﺑﻮ ﻃﻠﺤﻪ رو‪ «.‬و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮت اﺧﺘﻴﺎر ﻛﻦ‪«.‬‬
‫آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ اﺑﻮ ﻃﻠﺤﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد او را ﺑﻴﺎورد ﻛﻪ ﺑﺮاى ﮔﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻟﺤﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن از ﻏﺴﻞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ روز ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وى را در ﺧﺎﻧﻪاش روى ﺗﺨﺘﺶ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن درﺑﺎره ﻣﺤﻞ دﻓﻦ وى اﺧﺘﻼف ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜـﻰ ﮔﻔـﺖ‪» :‬او را در ﻣﺴـﺠﺪش دﻓـﻦ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ «.‬دﻳﮕﺮى ﮔﻔﺖ‪» :‬او را ﺑﺎ اﺻﺤﺎﺑﺶ دﻓﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻛﻪ درﮔﺬﺷﺖ او را ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺟـﺎن داد دﻓـﻦ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ «.‬از اﻳﻦ رو ﺑﺴﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﺟﺎن داده ﺑﻮد ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﮔﻮر وى را زﻳﺮ آن ﻛﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺮدم دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﺮدان از اﻳﻦ ﻛﺎر ﻓﺮاﻏـﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ زﻧـﺎن‬
‫ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻮن زﻧﺎن ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻧﻮﺳﺎﻻن ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻛﺲ در ﻛﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﭘﻴﻜﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺸﻨﻤﺎزى ﻧﻜﺮد‪ ،‬آﻧﮕـﺎه‬
‫در ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﻓﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﻧﺪاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ در دل ﺷﺐ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﺻﺪاى ﺑﻴﻠﻬﺎ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ و ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﻗﺜﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﺷـﻘﺮان آزاد ﺷـﺪه ﭘﻴﻤﺒـﺮ در‬
‫ﮔﻮر او ﭘﺎى ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬اوس ﺑﻦ ﺧﻮﻟﻰ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﻠﻰ ﺗﺮا ﺑﺨﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﻰدﻫﻢ ﺣﻖ ﻣﺎ را درﺑـﺎره ﭘﻴﻤﺒـﺮ رﻋﺎﻳـﺖ‬
‫ﻛﻦ« ﻋﻠﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﺎ« و او ﻧﻴﺰ ﭘﺎى در ﻗﺒﺮ ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را در ﮔـﻮر ﻧﻬﺎدﻧـﺪ و ﺧﺸـﺖ ﺑـﺮ او ﭼﻴﺪﻧـﺪ ﺷـﻘﺮان آزاد ﺷـﺪه ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﻗﻄﻴﻔﻪاى را ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰﭘﻮﺷﻴﺪ و ﺑﺮ آن ﻣﻰﻧﺸﺴﺖ ﺑﮕﺮﻓﺖ و در ﮔﻮر اﻓﻜﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻫﻴﭽﻜﺲ ﭘﺲ از ﺗﻮ‬
‫آﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﻦ ﻧﻜﻨﺪ‪ «.‬و ﻗﻄﻴﻔﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺎك رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﺪﻋﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻫﻤﻪ ﻛﺲ ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ دﺳـﺖ زده اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﻰﮔﻔـﺖ‪» :‬اﻧﮕﺸـﺘﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را در ﻗﺒﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻧﮕﺸﺘﺮم اﻓﺘﺎد‪ «.‬آﻧﺮا ﻋﻤﺪاً اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدم ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺮ ﭘﻴﻤﺒـﺮ دﺳـﺖ ﺑـﺰﻧﻢ و‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺲ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ او ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻪام‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﻳﺎم ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻤﺮه ﻛﺮدم و او در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺮش‪،‬‬
‫ام ﻫﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻮن از ﻋﻤﺮه ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻣﻦ آﺑﻰ آﻣﺎده ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻏﺴﻞ ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻏﺴﻞ‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ آﻣﺪهاﻳﻢ از ﭼﻴـﺰى ﺑﭙﺮﺳـﻴﻢ ﻛـﻪ‬
‫دوﺳﺖ دارﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ دﻫﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻐﻴﺮه ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺴﻰ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا دﺳﺖ زده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آرى‪ ،‬آﻣﺪﻳﻢ ﻫﻤﻴﻦ را از ﺗﻮ ﺑﭙﺮﺳﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دروغ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ آن ﻛﺲ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ دﺳﺖ زد ﻗﺜﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﻴﻤﺎرى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ ﭘﺎرﭼـﻪ ﺳـﻴﺎﻫﻰ ﺑـﺮ او ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﮔـﺎﻫﻰ آﻧـﺮا روى ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻰﻛﺸﻴﺪ و ﮔﺎﻫﻰ ﭘﺲ ﻣﻰزد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﺑﻜﺸﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﻗﺒﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮان ﺧﻮد را ﻣﺴﺠﺪ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ« و‬
‫اﻳﻦ را از اﻣﺖ ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺨﻨﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ »دو دﻳﻦ در ﺟﺰﻳﺮة اﻟﻌﺮب ﻧﺒﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ روز دوازدﻫﻢ رﺑﻴﻊ اﻻول‪ ،‬ﻫﻤﺎن روزى ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد درﮔﺬﺷﺖ و دوران‬
‫ﻫﺠﺮت وى ده ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺳﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎب اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀﻴﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺷﺼﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل داﺷﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻴﺰده ﺳﺎل در ﻣﻜﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ وﺣـﻰ ﺑـﺪو‬
‫ﻣﻰرﺳﻴﺪ‪ ،‬و ده ﺳﺎل در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد و ﭘﺲ از آن درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ وى ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺷﺼﺖ ﺳﺎل داﺷﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭼﻬﻞ ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻣﺒﻌـﻮث ﺷـﺪ و‬
‫ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪82‬‬

‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ده ﺳﺎل در ﻣﻜﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﻣﻰﺷﺪ و ده ﺳﺎل ﻧﻴﺰ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از روز و ﻣﺎه وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮت‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺳﺎﻻرى ﺣﺞ داد ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺳﻚ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﻮد‬
‫و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﺳﺎل دﻫﻢ ﺑﻮد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺑـﻪ ﺣـﺞ وداع رﻓـﺖ و ﺑـﻪ ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ و در ﻣـﺎه رﺑﻴـﻊ اﻻول‬
‫درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ روز دوﺷﻨﺒﻪ دوازدﻫﻢ ﻣﺎه رﺑﻴﻊ اﻻول درﮔﺬﺷﺖ و ﺷﺐ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎك‬
‫رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺐ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك رﻓﺖ و ﻣﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻴﻢ‬
‫ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺻﺪاى ﺑﻴﻠﻬﺎ را ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﮔﻔﺘﮕﻮى ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر در ﺳﻘﻴﻔﻪ درﺑﺎره ﺧﻼﻓﺖ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻧﺼﺎرى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ اﻧﺼﺎر در ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻋﺪه ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧـﺪ‬
‫و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭘﺲ از ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده دﻫﻴﻢ« و ﺳﻌﺪ را ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر ﺑـﻮد ﺑﻴﺎوردﻧـﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﻳﺎ ﻳﻜﻰ از ﻋﻤﻮزادﮔﺎﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻴﻤﺎرى ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻢ ﺳﺨﻦ ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮش ﻫﻤﻪ ﻗﻮم ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﺑﺸﻨﻮ و ﺑﻪ ﮔﻮش آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺎن‪ «.‬و او ﻣﻰﮔﻔﺖ و آن ﻣـﺮد ﺳـﺨﻦ وى را ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﮔﺮوه اﻧﺼﺎر‪ ،‬آن ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ در اﺳﻼم دارﻳﺪ ﻫﻴﭽﻴﻚ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋـﺮب‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ده و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت رﺣﻤﺎن و ﺧﻠﻊ ﺑﺘﺎن‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ و ﺟﺰ اﻧﺪﻛﻰ از ﻣﺮدان ﻗﻮم ﺑﺪو اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺪرت دﻓﺎع از ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از‬
‫دﻳﻦ وى ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺘﻢ از ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮاﻧﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺧـﺪا ﻛـﻪ ﻣـﻰﺧﻮاﺳـﺖ ﺷـﻤﺎ را‬
‫ﻓﻀﻴﻠﺖ دﻫﺪ و ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﺨﺸﺪ و ﻧﻌﻤﺖ ارزاﻧﻰ دارد‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﺧـﻮﻳﺶ و ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﻮﻳﺶ را روزى‬
‫ﺷﻤﺎ ﻛﺮد و دﻓﺎع از ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﻳﺎران وى و ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺎ دﺷـﻤﻨﺎﻧﺶ را ﺑـﻪ ﻋﻬـﺪه ﺷـﻤﺎ ﻧﻬـﺎد ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫دﺷﻤﻨﺎن وى از ﺧﻮدى و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ در اﻓﺘﺎدﻳﺪ ﺗﺎ ﻋﺮﺑﺎن‪ ،‬ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧـﺪاى‬
‫ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدﻧﺪ و اﻃﺎﻋﺖ آوردﻧﺪ و ﺧﺪاى ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ را ﻣﻄﻴﻊ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻛﺮد و ﻋﺮﺑﺎن در ﺳﺎﻳﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺪو ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ و از ﺷﻤﺎ ﺧﺸﻨﻮد و ﺧﻮﺷﺪل ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧـﺪا او‬
‫را ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻣﮕﺬارﻳﺪ ﻛﻪ از ﺷﻤﺎ اﺳﺖ و از دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﮕﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬راى درﺳﺖ آوردى و ﺳﺨﻦ ﺻﻮاب ﮔﻔﺘﻰ‪ ،‬از راى ﺗﻮ ﺗﺨﻠﻒ ﻧﻜﻨﻴﻢ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺗﻮ دﻫﻴﻢ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻔﺎﻳﺘﻰ و ﻣﻮرد رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻰ« آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬اﮔـﺮ ﻣﻬـﺎﺟﺮان ﻗـﺮﻳﺶ رﺿـﺎ‬
‫‪83‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻧﺪﻫﻨﺪ و ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻳﺎران ﻗﺪﻳﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان و دوﺳﺘﺎن وى ﺑﻮدهاﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﭘﺲ از درﮔﺬﺷـﺖ ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﺎ در اﻓﺘﺎدهاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﺮوﻫﻰ از آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﻣﺎ و ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﺷﻤﺎ و ﺟﺰ ﺑﺪﻳﻦ رﺿﺎ ﻧﺪﻫﻴﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺴﺘﻰ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﺳﻮى ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ در ﻛﺎر ﻛﻔﻦ و دﻓـﻦ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﻐﺎم داد ﻛﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﺎﺳﺦ داد ﻛﻪ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺸﻐﻮﻟﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎز ﭘﻴﻐﺎم داد ﻛﻪ ﻛﺎرى رخ داده ﻛﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻰ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ وى رﻓﺖ و ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﺪاﻧﻰ ﻛـﻪ اﻧﺼـﺎر در ﺳـﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨـﻰ ﺳـﺎﻋﺪه ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ و آﻧﻜﻪ ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻚ اﻣﻴﺮ از ﻣﺎ و ﻳﻚ‬
‫اﻣﻴﺮ از ﻗﺮﻳﺶ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﻮى اﻧﺼﺎر رﻓﺘﻨﺪ و در راه اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑـﻦ ﺟـﺮاح را دﻳﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﻫـﻢ روان‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﺪى و ﻋﻮﻳﻢ ﺑﻦ ﺳﺎﻋﺪه ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ ﻛـﻪ آﻧﭽـﻪ ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻴـﺪ‬
‫ﻧﻤﻰﺷﻮد« اﻣﺎ آن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎز ﻧﻤﻰﮔﺮدﻳﻢ‪ «.‬و ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﻤﻊ اﻧﺼﺎر رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﺨﻨﻰ در ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﺗﺎ رﻓﺘﻢ‬
‫ﺳﺨﻦ آﻏﺎز ﻛﻨﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺪه ﺗﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻢ و آﻧﮕﺎه ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺧـﻮاﻫﻰ ﺑﮕـﻮى« و ﺳـﺨﻦ آﻏـﺎز‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ او ﮔﻔﺖ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ در آﻏﺎز ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﺪا ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺳﻮى ﺧﻠﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺷـﺎﻫﺪ اﻣـﺖ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ او را‬
‫ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﻴﺖ ﺑﺴﺘﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﮔﻮﻧﻪﮔﻮن ﻣﻰﭘﺮﺳـﺘﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺪاﻳﺎن ﺳﻨﮕﻰ و ﭼـﻮﺑﻰ ﺑـﻪ ﻧـﺰد ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻋﺘﺸـﺎن ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺳﻮدﺷﺎن ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﻳﻦ آﻳﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻔَﻌﺎؤُﻧﺎ ‪‬ﻋ ْﻨﺪ‪ ‬اﷲ ‪«18 :10‬‬
‫ﻀﺮﱡ ‪‬ﻫﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻻ ‪‬ﻳ ْﻨ َﻔ ‪‬ﻌ ‪‬ﻬﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻳﻘُﻮﻟُﻮنَ ﻫﺆُﻻء‪ُ ‬‬
‫»و‪ ‬ﻳ ‪‬ﻌ ‪‬ﺒﺪ‪‬ونَ ﻣﻦ د‪‬ونِ اﷲ ﻣﺎ ﻻ ‪‬ﻳ ُ‬
‫»ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬و ﺳﻮاى ﺧﺪا ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺿﺮرﺷـﺎن رﺳـﺎﻧﺪ و ﻧـﻪ ﺳﻮدﺷـﺎن دﻫـﺪ و ﮔﻮﻳﻨـﺪ اﻳﻨـﺎن‬
‫ﺷﻔﻴﻌﺎن ﻣﺎ ﻧﺰد ﺧﺪاﻳﻨﺪ‪«.‬‬
‫»و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ َﻧ ‪‬ﻌ ‪‬ﺒﺪ‪ ‬ﻫﻢ‪ ‬إِﻟﱠﺎ ‪‬ﻟ ‪‬ﻴ َﻘﺮﱢﺑ‪‬ﻮﻧﺎ إِﻟَﻰ اﷲ ز‪‬ﻟْﻔﻰ ‪«3 :39‬‬
‫»ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻋﺒﺎدﺗﺸﺎن ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاى آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻘﺮﺑﻤﺎن دﻫﻨﺪ‪ «.‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪84‬‬

‫»ﺑﺮاى ﻋﺮﺑﺎن ﺳﺨﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ دﻳﻦ ﭘﺪران را ﺗﺮك ﻛﻨﻨـﺪ ﻣﻬـﺎﺟﺮان ﻗـﺪﻳﻢ ﻛـﻪ ﻗـﻮم وى‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺪﻳﻖ او ﻛﺮدﻧﺪ و اﻳﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺑﺎ وى ﻫﻤﺪﻟﻰ و ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﻮم ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ آزار و ﺗﻜﺬﻳﺒﺸﺎن ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻣﺨﺎﻟﻔﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﺿﺪﺷﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ اﻣـﺎ از ﻛﻤـﻰ ﺧـﻮﻳﺶ و دﺷـﻤﻨﻰ ﻛﺴـﺎن و ﺿـﺪﻳﺖ ﻗـﻮم ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻧﻬﺮاﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺧـﺪا را ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ او و‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮش اﻳﻤﺎن آوردﻧﺪ و اﻳﻨﺎن دوﺳﺘﺎن و ﺧﻮﻳﺸﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﭘـﺲ از او ﺑـﻴﺶ از ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻛﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺣﻖ دارﻧﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻛﻨﺪ ﺳﺘﻤﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺷــﻤﺎ‪ ،‬اى ﮔــﺮوه اﻧﺼــﺎر‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻴــﺪ ﻛــﻪ ﻛــﺲ ﻣﻨﻜــﺮ ﻓﻀــﻴﻠﺖ ﺷــﻤﺎ در دﻳــﻦ و ﺳــﺎﺑﻘﻪ‬
‫درﺧﺸﺎﻧﺘﺎن در اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را اﻧﺼﺎر دﻳﻦ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﻮﻳﺶ ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮت‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﺑﻮد و ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧـﺎﻧﺶ و ﻳـﺎراﻧﺶ از ﺷـﻤﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬و ﭘـﺲ از ﻣﻬـﺎﺟﺮان ﻗـﺪﻳﻢ‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ اﻣﻴﺮان ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ و ﺷﻤﺎ وزﻳﺮان ﻣﻰﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﺸﻮرت ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻰ رأى ﺷﻤﺎ ﻛﺎرى را ﺑﻪ ﺳﺮ ﻧﺒﺮم‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد ﺣﺒﺎب ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺟﻤﻮح ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﮔﺮوه اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ را از دﺳﺖ ﻣﺪﻫﻴـﺪ ﻛـﻪ اﻳﻨـﺎن در ﺳـﺎﻳﻪ ﺷـﻤﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺟﺮﺋﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻛﺴﺎن از راى ﺷﻤﺎ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺰت و ﺛﺮوت و ﺟﻤـﻊ و‬
‫ﻗﻮت و ﺗﺠﺮﺑﻪ و دﻟﻴﺮى و ﺷﺠﺎﻋﺖ دارﻳﺪ و ﻣﺮدم ﻧﮕﺮاﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ اﺧﺘﻼف ﻧﻜﻨﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ راﻳﺘﺎن ﺗﺒﺎه ﺷﻮد و ﻛﺎرﺗﺎن ﺳﺴﺘﻰ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪﻳﺪ ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‪ ،‬اﻣﻴﺮى‬
‫از ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ و اﻣﻴﺮى از آﻧﻬﺎ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﺮﮔﺰ دو ﻛﺲ در ﻳﻚ ﺷﺎخ ﺟﺎى ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻋﺮب رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪﻫﺪ ﻛﻪ اﻣﺎرت ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫دﻫﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻏﻴﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﻋﺮب درﻳﻎ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻗﻮم ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻋﻬﺪهدار اﻣﻮر آن ﺷﻮد و‬
‫ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺣﺠﺖ روﺷﻦ و دﻟﻴﻞ آﺷﻜﺎر دارﻳﻢ‪ ،‬ﻫـﺮ ﻛـﺲ در ﻗـﺪرت و اﻣـﺎرت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻛﻪ دوﺳﺘﺎن و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان اوﻳـﻴﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ راه ﺑﺎﻃـﻞ ﻣـﻰرود و ﺧﻄـﺎ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ و در ورﻃﻪ ﻫﻼك ﻣﻰاﻓﺘﺪ‪«.‬‬
‫ﺣﺒﺎب ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﮔﺮوه اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺐ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺳﺨﻦ اﻳﻦ و ﻳﺎراﻧﺶ را ﻧﺸﻨﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺼﻴﺐ‬
‫ﺷﻤﺎ را از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ و اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ درﻳﻎ دارﻧﺪ از اﻳﻦ دﻳﺎر ﺑﺮوﻧﺸﺎن ﻛﻨﻴﺪ و ﻛﺎرﻫﺎ‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﻖ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر از آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ در ﺳـﺎﻳﻪ ﺷﻤﺸـﻴﺮ ﺷـﻤﺎ‬
‫‪85‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻛﺴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﻦ ﮔﺮوﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺮد ﻣﺠﺮﺑﻢ و ﺳﺮد و ﮔﺮم ﭼﺸﻴﺪهام‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻴﺪ از ﻧﻮ آﻏﺎز‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺧﺪا ﺗﺮا ﻣﻰﻛﺸﺪ‪«.‬‬
‫ﺣﺒﺎب ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﺗﺮا ﻣﻰﻛﺸﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎن ﺑﻮدهاﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﺎرى و ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﻧﻰ دﻳـﻦ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ و‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎن ﻣﺒﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آوردهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﭘﺪر ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﻴﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﮔﺮوه اﻧﺼﺎر‪ ،‬اﮔـﺮ ﻣـﺎ ﻓﻀـﻴﻠﺘﻰ در ﺟﻬـﺎد ﺑـﺎ ﻣﺸـﺮﻛﺎن و ﺳـﺎﺑﻘﻪاى در اﻳـﻦ دﻳـﻦ‬
‫داﺷﺘﻪاﻳﻢ‪ ،‬ﺟﺰ رﺿﺎى ﺧﺪا و اﻃﺎﻋﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺗﻼش ﺟﺎﻧﻬﺎ ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺘﻪاﻳﻢ و روا ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ آن ﺑﺮ ﻛﺴﺎن ﮔﺮدﻧﻔﺮازى ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬از آﻧﭽﻪ ﻛﺮدهاﻳﻢ ﻟﻮازم دﻧﻴﺎ ﻧﻤﻰﺟﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺧـﺪا ﺑـﺮ ﻣـﺎ‬
‫ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ از ﻗﺮﻳﺶ اﺳﺖ و ﻗﻮم وى ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫او ﺣﻖ و اوﻟﻮﻳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻧﻪﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻛﻨﻢ‪ ،‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ‬
‫و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﻜﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﻳﻨﻚ ﻋﻤﺮ و اﻳﻨﻚ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫ﻋﻤﺮ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﺨﺪا ﺗﺎ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻰ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻋﻬﺪه ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﻬﺘﺮى و ﺑـﺎ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪا در ﻏﺎر ﺑﻮدهاى و در ﻛﺎر ﻧﻤﺎز ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﺪهاى و ﻧﻤـﺎز ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ اﺟـﺰاى دﻳـﻦ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ و ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺣﻖ ﺗﻘﺪم ﺑﺮ ﺗﻮ و ﺗﻌﻬﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺪارد‪ ،‬دﺳﺖ ﭘـﻴﺶ آر ﺗـﺎ ﺑـﺎ ﺗـﻮ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ از آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺸﻰ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ وى ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺒﺎب ﺑﻦ‬
‫ﻣﻨﺬر ﺑﺎﻧﮓ زد‪» :‬اى ﺑﺸﻴﺮ ﻛﺎرى ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻛﺮدى ﻛﻪ ﻻزم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺣﺴﺎدت ﻣﻰﻛﺮدى ﻛﻪ ﻋﻤـﻮزادهات اﻣﻴـﺮ‬
‫ﺷﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ اﻳﻨﺎن درﺑﺎره ﺣﻘﻰ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داده ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اوﺳﻴﺎن رﻓﺘﺎر ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ را ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ و دﻋﻮت ﻗﺮﺷﻴﺎن را ﺷـﻨﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺧﺰرﺟﻴـﺎن‬
‫ﻃﺎﻟﺐ اﻣﺎرت ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎدهاﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻴﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ از ﻧﻘﻴﺒﺎن ﺑﻮد در آن ﻣﻴﺎن ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺧﺰرﺟﻴﺎن ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﻣﺎرت ﻳﺎﺑﻨﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺗﺮى ﺟﻮﻳﻨﺪ و ﺳﻬﻤﻰ ﺑـﺮاى ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻴﺰﻳﺪ و ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪86‬‬

‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن اوﺳﻴﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺎرى ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده و ﺧﺰرﺟﻴـﺎن درﺑـﺎره آن‬
‫ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺰاﻋﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻃﺎﻳﻔﻪ اﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﻣـﻰﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»وﻗﺘﻰ اﺳﻠﻤﻴﺎن را دﻳﺪم از ﻓﻴﺮوزى اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻳﺎﻓﺘﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮدم از ﻫﺮ ﺳﻮ ﺑﺮاى ﺑﻴﻌﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد ﺳﻌﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺎده را‬
‫ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﻜﻰ از ﻳﺎران وى ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮاﻗﺐ ﺳﻌﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﭘﺎﻳﻤﺎﻟﺶ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻜﺸﻴﺪش ﻛﻪ ﺧﺪا او را ﺑﻜﺸﺪ«‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﻻى ﺳﺮ ﺳﻌﺪ اﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭘﺎﻳﻤﺎﻟـﺖ‬
‫ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﺎزوﻳﺖ درﻫﻢ ﺑﺸﻜﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﻌﺪ رﻳﺶ ﻋﻤﺮ را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﻣﻮﻳﻰ از آن ﻣﻰﻛﻨﺪى دﻧﺪان در دﻫﺎﻧﺖ ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻤﺮ! آرام ﺑﺎش ﻛﻪ ﻣﻼﻳﻤﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ« و ﻋﻤﺮ از او ﻛﻨﺎره ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻧﻴﺮوى ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ داﺷﺘﻢ در اﻗﻄﺎر و ﻛﻮﭼﻪﻫﺎى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﻧﮕﻰ از ﻣﻦ ﻣﻰﺷﻨﻴﺪﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮ و ﻳﺎراﻧﺖ ﮔﻢ ﺷﻮﻳﺪ و ﺗﺮا ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎدم ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻄﺒﻊ ﺑﻮدى ﻧﻪ ﻣﻄﺎع‪ ،‬ﻣﺮا از اﻳﻨﺠـﺎ‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺰرﺟﻴﺎن او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻮاب ﺳﻌﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﻨﻢ ﺗﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻴـﺮ در ﺗﻴـﺮدان دارم ﺑﻴﻨـﺪازم و ﺳـﺮ ﻧﻴـﺰهام را‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻛﻨﻢ‪ ،‬و ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﺰﻧﻢ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﺎﻧﺪان و ﭘﻴﺮوان ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺟﻨﻴﺎن و اﻧﺴﻴﺎن ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا روم و ﺣﺴﺎب ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺪاﻧﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺟﻮاب وى را ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﺶ ﻣﻜﻦ ﺗﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬وى ﻟﺞ ﻛﺮده و ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد و ﻛﺸﺘﻪ ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻓﺮزﻧـﺪان‬
‫و ﻛﺴﺎن و ﺟﻤﻌﻰ از ﻗﻮم وى ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎرش ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺿﺮرى ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ﻳﻜـﻰ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺸﻮرت ﺑﺸﻴﺮ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺘﻌﺮض ﺳﻌﺪ ﻧﺸﺪﻧﺪ و او در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺣﻀﻮر ﻧﻤﻰﻳﺎﻓﺖ و در ﺟﻤﻊ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻧﻤﻰآﻣﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﻰرﻓﺖ در ﻣﻮاﻗﻒ ﺑﺎ ﻗﻮم ﻫﻤﺮاه ﻧﻤﻰﺷﺪ‪ .‬و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻤﺮد‪.‬‬
‫ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺣﺒﺎب ﺑﻦ ﻣﻨﺬر در ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪ و آن ﺳﺨﻨﺎن ﺑﮕﻔﺖ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺪو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﻪ دﺳﺖ او زد ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻴﻔﺘﺎد و آﻧﺮا ﺑﺮداﺷﺖ و ﺳﻮى ﺳﻌﺪ ﺟﺴﺖ و ﻛﺴﺎن ﺑﻄﺮف ﺳﻌﺪ‬
‫ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد و ﺣﺎدﺛﻪاى ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﭼﻮن ﺣﻮادث ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ آن اﻳﺴﺘﺎد و ﭼﻮن ﺳﻌﺪ را ﭘﺎﻳﻤﺎل ﻛﺮدﻧﺪ ﻳﻜﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻌﺪ را ﻛﺸﺘﻴﺪ«‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا او را ﺑﻜﺸﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ« آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺳﻨﮕﻰ را ﺑﺰد و آﻧﺮا ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫‪87‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺟﺎﺑﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ روز ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﺑﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺷـﻤﺎ ﮔـﺮوه ﻣﻬـﺎﺟﺮان در ﻛـﺎر اﻣـﺎرت ﻣـﻦ‬
‫ﺣﺴﻮدى ﻛﺮدﻳﺪ و ﺗﻮ و ﻛﺴﺎﻧﻢ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﻴﻌﺖ واداﺷﺘﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬وادارت ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮى‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﻮدى ﻣﺨﻴﺮ ﺑﻮدى اﻣﺎ اﻛﻨـﻮن ﻛـﻪ ﺟـﺰو‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺪى اﮔﺮ از ﻃﺎﻋﺖ ﺑﮕﺮدى ﻳﺎ از ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺒﺮى ﺳﺮت را ﻣﻰزﻧﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬روز ﭘﺲ از وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮕﺰن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎﻧـﮓ زد ﻛـﻪ ﮔـﺮوه اﺳـﺎﻣﻪ راﻫـﻰ ﺷـﻮد و‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﺳﭙﺎه وى در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﺟﺮف روﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎد و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﺷﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻰداﻧﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ آﻧﭽﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻛﺮد از ﻣـﻦ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر دارﻳﺪ؟ ﺧﺪا ﻣﺤﻤﺪ را از ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و از آﻓﺎت ﻣﺼﻮن داﺷﺖ‪ ،‬و ﻣﻦ ﺗﺎﺑﻌﻢ ﻧﻪ ﻣﺒﺪع‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ راه راﺳﺖ رﻓﺘﻢ اﻃﺎﻋﺘﻢ ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬و اﮔـﺮ ﺧﻄـﺎ ﻛـﺮدم ﺑـﻪ اﺳـﺘﻘﺎﻣﺘﻢ آرﻳـﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا‬
‫درﮔﺬﺷﺖ و ﻫﻴﭽﻜﺲ از اﻳﻦ اﻣﺖ ﻣﻈﻠﻤﻪاى‪ ،‬ﺿﺮﺑﺖ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪاى ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺶ وى ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮا‬
‫ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰﭘﺮدازد‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣـﺪ از ﻣـﻦ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳـﺪ ﻛـﻪ در ﻛﺎرﺗـﺎن‬
‫دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻜﻨﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﺪﺗﻰ ﻣﻌﻴﻦ دارﻳﺪ ﻛﻪ اﻧﺪازه آﻧﺮا ﻧﺪاﻧﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺪت را در ﻛـﺎر‬
‫ﻧﻴﻚ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺟﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﺪا ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ اﺟﻞ دﺳـﺖ ﺷـﻤﺎ را از‬
‫ﻋﻤﻞ ﻛﻮﺗﺎه ﻛﻨﺪ ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺟﻞ را از ﻳﺎد ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و اﻋﻤﺎل ﺧـﻮﻳﺶ را ﺑـﺮاى‬
‫ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ و ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ اﺟﻞ ﺳﺒﻚ ﺳﻴﻞ ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬از ﻣـﺮگ‬
‫ﻫﺮاﺳﺎن ﺑﺎﺷﻴﺪ و از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﭘﺪران و ﻓﺮزﻧـﺪان و ﺑـﺮادران ﻋﺒـﺮت آﻣﻮزﻳـﺪ و از ﻛـﺎر زﻧـﺪﮔﺎن‬
‫ﭼﻨﺪان ﻏﺒﻄﻪ ﺧﻮرﻳﺪ ﻛﻪ از ﻛﺎر ﻣﺮدﮔﺎن ﻣﻰﺧﻮرﻳﺪ‪«.‬‬
‫و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎد و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺑﺮ زﺑﺎن آورد آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫»ﺧﺪا ﻋﻤﻠﻰ را ﻣﻰﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ رﺿﺎى وى اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬در اﻋﻤﺎل ﺧـﻮﻳﺶ ﺧـﺪا را‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ رﺿﺎى ﺧﺪا ﻃﺎﻋﺘﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ و ﮔﻨﺎﻫﻰ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰراﻧﻴﺪ‪ ،‬و ﺧﺮاﺟﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰدﻫﻴﺪ و ﺑﺮگ »ﻋﻴﺸﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻳـﺎم ﻓـﺎﻧﻰ ﺑـﺮاى‬
‫اﻳﺎم ﺑﺎﻗﻰ‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺪارى و ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻴﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا! از ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮدهاﻧﺪ ﻋﺒﺮت آﻣﻮزﻳﺪ و درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻛﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ دﻳـﺮوز ﻛﺠـﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﻛﻨﻮن ﻛﺠﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺒﺎران ﻛﺠﺎﻳﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ از ﺟﻨﮓ و ﻏﻠﺒﻪ ﺳﺨﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﺠﺎ رﻓﺘﻨﺪ؟‬
‫روزﮔﺎر درﻫﻤﺸﺎن ﺷﻜﺴﺖ و ﺧﺎك ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻫﺎﻧﻰ ﻛﻪ زﻣـﻴﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و آﺑـﺎد ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛﺠـﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ؟ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺗﺒﻌﺎت اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن را ﺑـﺮ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎر ﻛـﺮد و‬
‫ﺷﻬﻮاﺗﺸﺎن را ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﻧﻴـﺎ از آن دﻳﮕـﺮان ﺷـﺪ و ﻣـﺎ ﭘـﺲ از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪88‬‬

‫ﺑﻤﺎﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ از ﻛﺎرﺷﺎن ﻋﺒﺮت آﻣﻮزﻳﻢ ﻧﺠﺎت ﻣﻰﻳﺎﺑﻴﻢ و اﮔﺮ ﻣﻐﺮور ﺑﺎﺷﻴﻢ ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫زﻳﺒﺎ روﻳﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﻣـﻰﺑﺎﻟﻴﺪﻧـﺪ ﭼـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ؟ ﺧـﺎك ﺷـﺪﻧﺪ و اﻋﻤﺎﻟﺸـﺎن ﻣﺎﻳـﻪ‬
‫ﺣﺴﺮﺗﺸﺎن ﺷﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﺣﺼﺎرﻫﺎ اﺳﺘﻮار ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﺠﺎﻳﺐ در آﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‬
‫ﻛﺠﺎ رﻓﺘﻨﺪ؟ ﻫﻤﻪ را ﺑﺮاى اﺧﻼف ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻣﺴﻜﻨﻬﺎﻳﺸﺎن ﺧﺎﻟﻴﺴﺖ و در ﻇﻠﻤﺎت‬
‫ﻗﺒﻮر ﺑﻰ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮان و ﺑﺮادران ﺷﻤﺎ ﻛﺠﺎ رﻓﺘﻨﺪ؟ اﺟﻠﺸﺎن ﺑﻪ ﺳـﺮ رﺳـﻴﺪ و ﺳـﻮى‬
‫اﻋﻤﺎل ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮاى ﺗﻴﺮه روزى ﻳﺎ ﻧﻴﻚ روزى ﭘﺲ از ﻣﺮگ آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺷﺮﻳﻚ ﻧﺪارد و ﻫﺮ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮق دﻫﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻃﺎﻋﺖ اﺳﺖ و ﻫﺮ‬
‫ﺑﺪى ﻛﻪ ﺑﺮدارد ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻃﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺣﺴﺎب آﻳﻴﺪ و آﻧﭽـﻪ را ﭘـﻴﺶ ﺧﺪاﺳـﺖ ﺟـﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﺎﻋﺖ ﻧﺘﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﻚ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻨﺪ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﮔﺮوه اﺳﺎﻣﻪ راﻫﻰ ﺷﻮد‪ «.‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻰ از آن‪ ،‬از اﺳﻼم ﺑﮕﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻔﺎق‬
‫ﻋﻴﺎن ﺷﺪ و ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرى ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼـﻮن ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪان در ﺷـﺐ ﺑـﺎراﻧﻰ زﻣﺴـﺘﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮﺷﺎن درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺟﻤﻌﺸﺎن اﻧﺪك ﺑﻮد و دﺷﻤﻦ ﻓﺮاوان ﺑﻮد و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻫﻤﻴﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوﻧﺪ و ﻋﺮﺑﺎن ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻰداﻧﻰ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺗﻮ ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ و روا ﻧﻴﺴﺖ ﺟﻤﺎﻋـﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از دور ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻛﻨﻰ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪاﻳﻰ ﻛﻪ ﺟﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اوﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﻴﻢ آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ درﻧﺪﮔﺎن ﻣـﺮا ﺑﺮﺑﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﮔـﺮوه‬
‫اﺳﺎﻣﻪ را ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮده روان ﻣﻰﻛﻨﻢ و اﮔﺮ در دﻫﻜﺪهﻫﺎ ﺟﺰ ﻣﻦ ﻛﺲ ﻧﻤﺎﻧﺪ آﻧﺮا ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻢ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آﻧﮕﺎه از اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ از ﻗﺒﺎﻳﻠﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺴﺎن آﻣﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻗﺒﺎﻳﻞ را ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻰ اﻧﺪك ﺑﻮدﻧﺪ در دﻳﺎرﺷﺎن ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺶ از وﻓﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻰ از اﻫـﻞ ﻣﺪﻳﻨـﻪ و اﻃـﺮاف ﺑـﺮون ﺷـﻮﻧﺪ و‬
‫ﺳﺎﻻرﻳﺸﺎن را ﺑﻪ اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ داد‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺟﺰو ﮔﺮوه اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻮد و ﻫﻨﻮز دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻗﻮم از ﺧﻨﺪق ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ و اﺳﺎﻣﻪ ﻣﺮدم را ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮى ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رو و اﺟﺎزه ﺑﺨﻮاه ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم‬
‫ﺑﺎز ﮔﺮدم ﻛﻪ ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم ﻫﻤﺮاه ﻣﻨﻨﺪ و ﺑﻴﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﺧﺖ آورﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﺻﺮار دارد ﻛﻪ ﺑﺮوﻳﻢ از ﻗﻮل ﻣﺎ ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺳﺎﻟﺪارﺗﺮ از اﺳﺎﻣﻪ را ﺳـﺎﻻر ﻣـﺎ‬
‫ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫‪89‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺖ و ﺳﺨﻨﺎن اﺳﺎﻣﻪ را ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ در ﺧﻄﺮ ﺳﮕﺎن و ﮔﺮﮔﺎن ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑـﺪرد ﻛـﺎرى را ﻛـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﮔﻔﺘـﻪ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻧﻤﻰدﻫﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻧﺼﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرى ﻗﻮم را ﺑﻪ ﻳﻜﻰ ﺳﺎﻟﺪارﺗﺮ از اﺳﺎﻣﻪ دﻫﻰ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن اﻳﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺑﺮﺟﺴﺖ و رﻳﺶ ﻋﻤﺮ را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮ ﺧﻄﺎب‪ ،‬ﻣﺎدرت‬
‫ﺑﻪ ﻋﺰاﻳﺖ اﻓﺘﺪ و ﺗﺮا از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا او را ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﻗﻮم ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ و ﺗﻮ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ او را ﺑﺮدارم؟«‬
‫ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﻛﺮدى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮوﻳﺪ ﻣﺎدراﻧﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﺰاﻳﺘﺎن اﻓﺘﺪ ﻛﻪ از ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﺑﺎره ﮔﻔﺘﺎر ﺷﻤﺎ ﭼﻪﻫﺎ دﻳﺪم‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻮى اردوﮔﺎه آﻣﺪ و ﻛﺴﺎن را روان ﻛﺮد و ﺑﺪرﻗﻪ ﻛﺮد‪ .‬وى ﭘﻴﺎده ﻣﻰرﻓﺖ و اﺳﺎﻣﻪ ﺳـﻮار‬
‫ﺑﻮد و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻣﺮﻛﺐ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻣﻰﺑﺮد‪.‬‬
‫اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺗﺮا ﺑﺨﺪا ﻳﺎ ﺗﻮ ﺳﻮار ﺷﻮ ﻳﺎ ﻣﻦ ﭘﻴﺎده ﺷﻮم‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺗﻮ ﭘﻴﺎده ﻧﺸﻮد و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺳﻮار ﻧﻤﻰﺷﻮم ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﺳﺎﻋﺘﻰ در راه ﺧﺪاى ﺑﺮ ﺧـﺎك‬
‫ﺑﺮوم و ﭘﺎﻳﻢ ﺧﺎك آﻟﻮد ﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻜﺎر ﺟﻮى راه ﺧﺪا ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﺪم ﻛـﻪ ﻣـﻰرود ﻫﻔﺘﺼـﺪ ﺣﺴـﻨﻪ ﺑـﺮ او ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪ و‬
‫ﻫﻔﺘﺼﺪ درﺟﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﻧﺪ و ﻫﻔﺘﺼﺪ ﮔﻨﺎه از او ﺑﺮدارﻧﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪرﻗﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد ﺑﻪ اﺳﺎﻣﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﻋﻤﺮ را ﺑـﺮاى دﺳـﺘﻴﺎرى ﻣـﻦ واﮔـﺬارى« و‬
‫اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ اﺟﺎزه ﻣﺎﻧﺪن داد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺴﺘﻴﺪ ﻛﻪ ده ﭼﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻴﺮﻳﺪ‪ :‬ﺧﻴﺎﻧـﺖ ﻣﻜﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ دﺳﺖ ﻣﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺮدى ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻪ را اﻋﻀﺎء ﻧﺒﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻃﻔﻞ ﺧﺮدﺳﺎل و ﭘﻴـﺮ ﻓﺮﺗـﻮت را‬
‫ﻣﻜﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻞ ﻧﺒﺮﻳﺪ و ﻧﺴﻮزﻳﺪ‪ ،‬درﺧﺖ ﻣﻴﻮه را ﻧﺒﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺰ و ﮔﺎو و ﺷـﺘﺮ را ﺟـﺰ ﺑـﺮاى ﺧـﻮردن‬
‫ﻣﻜﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮﻣﻌﻪﻫﺎ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺗـﺎ وﻗﺘـﻰ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﺎرى ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰﮔﺬرﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻇﺮﻓﻬـﺎ از ﻏـﺬاﻫﺎى‬
‫ﮔﻮﻧﻪﮔﻮن ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣﻰآورﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻴﺰى از آن ﺧﻮردﻳﺪ ﻧـﺎم ﺧـﺪا را ﻳـﺎد ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻛﺴـﺎﻧﻰ‬
‫ﺑﺮﻣﻴﺨﻮرﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺳﺮ را ﺳﺘﺮدهاﻧﺪ و اﻃﺮاف آﻧﺮا ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎم ﺧﺪا روان ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺘﺎن از ﻃﻌﻨﻪ و ﻃﺎﻋﻮن ﻣﺤﻔﻮظ دارد‪«.‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻮى ﺟﺮف رﻓﺖ و اﺳﺎﻣﻪ و ﮔﺮوه وى را از ﻧﻈﺮ ﮔﺬراﻧﻴـﺪ و از او ﺧﻮاﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ و اﺳﺎﻣﻪ اﺟﺎزه داد آﻧﮕﺎه ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﭽﻪ را ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪه‪ ،‬از دﻳﺎر ﻗﻀـﺎﻋﻪ آﻏـﺎز ﻛـﻦ آﻧﮕـﺎه‬
‫ﺳﻮى اﺑﻞ رو و در اﻧﺠﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ داده ﻛﻮﺗﺎﻫﻰ ﻣﻜﻦ و ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ آﻧﻜـﻪ اﻧﺠـﺎم دﺳـﺘﻮر وى دﻳـﺮ ﺷـﺪه‬
‫ﺷﺘﺎﺑﺎن ﻣﺒﺎش‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪90‬‬

‫اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ذو اﻟﻤﺮوه و ﻣﺴﻴﻞ ﺗﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑـﻮد ﺳـﭙﺎه‬
‫در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﻀﺎﻋﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ اﺑﻞ ﻫﺠﻮم ﺑﺮد و ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺎز آﻣﺪ‪ ،‬و در ﻣﺪت ﭼﻬﻞ روز اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد و اﻳﻦ ﺑﺠﺰ اﻳﺎم رﻓﺖ و آﻣﺪ وى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻛﺎر ﻛﺬاب ﻋﻨﺴﻰ‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﺎذام ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﻳﻤﻨﻴﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا او را ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ ﻳﻤﻦ ﻛﺮد‬
‫و ﺗﺎ زﻧﺪه ﺑﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد و او را از ﺟﺎﻳﻰ ﺑﺮ ﻛﻨﺎر ﻧﻜﺮد و ﺷﺮﻳﻜﻰ ﺑﺮاى او ﻧﻨﻬﺎد ﺗﺎ ﺑﻤﺮد و ﭘﺲ از ﻣـﺮگ وى ﻛـﺎر‬
‫ﻳﻤﻦ را ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻰ از ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﺻﺨﺮ اﻧﺼﺎرى ﺳﻠﻤﻰ ﺑﻪ ﺳﺎل دﻫﻢ ﻫﺠـﺮت ﭘـﺲ از‬
‫ﺣﺠﺔ اﻟﺘﻤﺎم ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻼن ﻳﻤﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺎذام ﻣﺮده ﺑﻮد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻗﻠﻤﺮو وى را ﻣﻴﺎن ﺷﻬﺮ ﺑﻦ ﺑﺎذام و ﻋﺎﻣﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﻤﺪاﻧﻰ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ‪ ،‬و اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ اﺷﻌﺮى‪ ،‬و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص و ﻃﺎﻫﺮ ﺑـﻦ اﺑـﻰ ﻫﺎﻟـﻪ و‬
‫ﻳﻌﻠﻰ ﺑﻦ اﻣﻴﻪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و دﻳﺎر ﺣﻀﺮﻣﻮت و ﺳﻜﺎﺳﻚ و ﺳﻜﻮن را ﺑﻪ زﻳﺎد ﺑﻦ ﻟﺒﻴﺪ ﺑﻴﺎﺿـﻰ و‬
‫ﻋﻜﺎﺷﺔ ﺑﻦ ﺛﻮر ﺑﻦ اﺻﻐﺮ ﻏﻮﺋﻰ داد و ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ را ﻣﻌﻠﻢ ﻳﻤﻦ و ﺣﻀﺮﻣﻮت ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ ﻗﺮص ﻟﻴﺜﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺣﺠﺔ اﻻﺳﻼم ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎرت‬
‫ﻳﻤﻦ را ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ را ﺑﻪ ﻳﻜﻰ داد‪ .‬اﻣﺎرت ﺣﻀﺮﻣﻮت را ﻧﻴﺰ ﻣﻴـﺎن ﺳـﻪ ﻛـﺲ ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﻛﺮد‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم را ﺑﺮ ﻧﺠﺮان ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص را ﺑﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻧﺠـﺮان و زﻣـﻊ و زﺑﻴـﺪ‬
‫ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺷﻬﺮ را ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻤﺪان ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺑﺎذام را ﺑﺮ ﺻﻨﻌﺎ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻫﺎﻟﻪ را ﻋﺎﻣﻞ ﻋـﻚ و‬
‫اﺷﻌﺮﻳﺎن ﻛﺮد و اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ اﺷﻌﺮى را ﺑﺮ ﻣﺄرب ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬ﻳﻌﻠﻰ ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻨﺪ ﺷﺪ و ﻣﻌﺎذ ﻣﻌﻠﻢ ﻗﻮم ﺑﻮد ﻛـﻪ‬
‫در ﻳﻤﻦ و ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﻋﺎﻣﻼن ﻣﻰرﻓﺖ‪ .‬ﺳﻜﺎﺳﻚ و ﺳﻜﻮن ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﺎ ﻋﻜﺎﺷﺔ ﺑﻦ ﺛﻮر ﺷﺪ و ﻋﺒﺪاﷲ ﻳـﺎ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ را ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ ﻛﻨﺪه ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪ و ﻧﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﺑـﻮﺑﻜﺮ او را ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬زﻳـﺎد ﺑـﻦ ﻟﺒﻴـﺪ‬
‫ﺑﻴﺎﺿﻰ ﻋﺎﻣﻞ ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﻮد و ﻛﺎر ﻣﻬﺎﺟﺮ را ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﻰداد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ اﻳﻨﺎن ﻋﺎﻣﻼن ﻳﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺠﺰ ﻛﺴﺎﻧﻰ از آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ در ﺟﻨـﮓ اﺳـﻮد ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎذام ﻣﺮده ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻗﻠﻤﺮو او را ﻣﻴﺎن ﭘﺴﺮش ﺷﻬﺮ و ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﻛـﺮد و‬
‫اﺳﻮد ﺳﻮى ﺷﻬﺮ ﺗﺎﺧﺖ و ﺑﺎ وى ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ و او را ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺷﻬﺮ ﻫﻤﺪاﻧﻰ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺿﺪ اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ ﻛﺬاب ﺑﺮﺧﺎﺳـﺖ‬
‫و ﻛﺴﺎن را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ وى ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﻓﻴﺮوز و داذوﻳﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ در ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻛﺴـﺎن‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﭘﻴﺎﭘﻰ ﻛﻮﺷﺶ آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﺻﺨﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در آن اﺛﻨﺎ ﻛﻪ در ﺟﻨﺪ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻛﺴﺎﻧﺮا ﺑﻪ ﻛﺎر واداﺷﺘﻪ ﺑـﻮدﻳﻢ و ﻣﻜﺘﻮﺑﻬـﺎ در ﻣﻴﺎﻧـﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاى از اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ اى ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن آﻧﭽﻪ را ﻛـﻪ از ﺳـﺮزﻣﻴﻦ ﻣـﺎ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻳـﺪ و‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آوردهاﻳﺪ ﭘﺲ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﻖ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬از ﻛﺠﺎ آﻣﺪهاى؟«‬
‫‪91‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻏﺎر ﺧﺒﺎن«‬

‫آﻧﮕﺎه اﺳﻮد ﺳﻮى ﻧﺠﺮان رﻓﺖ و ده روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬آﻧﺠﺎ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺬﺣﺞ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ وى رﻓﺘﻨـﺪ و در‬
‫آن اﺛﻨﺎ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ و در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻴﻢ ﻳﻜﻰ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﻚ اﺳـﻮد در‬
‫ﺷﻌﻮب اﺳﺖ و ﺷﻬﺮ ﺑﻦ ﺑﺎذام ﺳﻮى او رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ «.‬و اﻳﻦ ﺑﻪ روز ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻇﻬﻮر اﺳﻮد ﺑﻮد و ﻣﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰﺑﺮدﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻰ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻰﺧﻮرد ﻛﻪ ﺧﺒﺮ آﻣﺪ اﺳﻮد ﺷﻬﺮ را ﻛﺸﺖ و اﺑﻨﺎء را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﺑﺮ ﺻﻨﻌﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ و اﻳﻦ ﺑـﻪ‬
‫روز ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ ﻇﻬﻮر وى ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻌﺎذ از آﻧﺠﺎ ﻓﺮارى ﺑﺮون ﺷﺪ و در ﻣﺄرب ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﻮى‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻮت رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎذ در ﺳﻜﻮن ﻣﻘﺎم ﮔﺮﻓﺖ و اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ در ﺳﻜﺎك ﻣﺠﺎور ﻣﻔﻮر ﺟﺎى ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺻﺤﺮا ﻣﻴـﺎن‬
‫آﻧﻬﺎ و ﻣﺄرب ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻣﺮاى ﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻃﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻋﻤﺮو و ﺧﺎﻟﺪ ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ رﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬در آن‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺎﻫﺮ در دل ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﻚ در ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﺻﻨﻌﺎ ﺑﻮد و اﺳﻮد ﺑﺮ ﻫﻤـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﻴﻦ ﺻـﻬﻴﺪ‪ ،‬ﺻـﺤﺮاى‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻮت‪ ،‬ﺗﺎ ﻃﺎﻳﻒ و ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﺣﺪود ﻋﺪن ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ و ﻋﻚ در ﺗﻬﺎﻣﻪ ﺑﺎ وى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﭼﻮن ﺣﺮﻳﻖ ﭘﻴﺶ ﻣﻰرﻓﺖ و آن روز ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺪ ﺑﺠﺰ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﻮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻴﺲ ﺑﻦ‬
‫ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﻣﺮادى و ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺟﻨﺒﻰ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﺮم و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﺣﺎرﺛﻰ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﻓﻜـﻞ ازدى‬
‫ﺳﺮان ﺳﭙﺎه وى ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻠﻜﺶ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺖ و ﻛﺎرش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﻄﻴﻊ او ﺷﺪ و ﻋﺜﺮ و ﺷﺮﺟﻪ و ﺣﺮده‬
‫و ﻏﻼﻓﻘﻪ و ﻋﺪن و ﺟﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺻﻨﻌﺎ و اﺣﺴﻴﻪ و ﻋﻠﻴﺐ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف آورد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ وى ﺗﻘﻴﻪ ﻛﺮدﻧـﺪ و از‬
‫دﻳﻦ ﮔﺸﺘﮕﺎن ﻛﻔﺮ و ارﺗﺪاد آﺷﻜﺎر ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وى در ﻣﺬﺣﺞ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب ﺑﻮد و ﻛﺎر ﺧـﻮﻳﺶ را ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻛﺲ واﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻛﺎر ﺳﭙﺎه وى ﺑﺎ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﺑﻮد و ﻛﺎر اﺑﻨﺎ را ﺑﻪ ﻓﻴـﺮوز و داذوﻳـﻪ واﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻗﻠﻤﺮو وى وﺳﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ در ﻗﻴﺲ و ﻓﻴﺮوز و داذوﻳﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﺎرت ﺑﮕﺮﻳﺴـﺖ و زن ﺷـﻬﺮ را ﻛـﻪ دﺧﺘـﺮ‬
‫ﻋﻤﻮى ﻓﻴﺮوز ﺑﻮد ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﺳﻮد ﺳﻮى ﻣﺎ آﻳﺪ ﻳﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻓﺮﺳـﺘﺪ‬
‫ﻳﺎ در ﺣﻀﺮﻣﻮت ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴﺰد و ﭼﻮن اﺳﻮد دﻋﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻫﻤﺎن ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﻣﻌﺎذ از ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮه ﻛﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪاى از ﺳﻜﻮن ﺑﻮدﻧـﺪ زن ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد و زن‪،‬‬
‫رﻣﻠﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ و ﺑﻨﻰ زﻧﻜﺒﻴﻞ ﺧﺎﻟﮕﺎن وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى ﻣﻌﺎذ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷـﺪﻧﺪ ﻣﻌـﺎذ ﺑـﻪ‬
‫زن ﺧﻮﻳﺶ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ و ﺿﻤﻦ دﻋﺎﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻰﻛﺮد ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧـﺪاﻳﺎ ﺑـﻪ روز رﺳـﺘﺎﺧﻴﺰ ﻣـﺮا ﺑـﺎ ﺑﻨـﻰ زﻧﻜﺒﻴـﻞ‬
‫ﻣﺤﺸﻮر ﻛﻦ« ﮔﺎﻫﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﺮدم ﺳﻜﻮن را ﺑﻴﺎﻣﺮز‪«.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ وﻗﺖ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰداد ﻣﺮدان را ﺑـﺮاى ﻏـﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻛـﺮدن ﻳـﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ اﺳـﻮد‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﻳﻢ و ﻫﺮ ﻛﺲ را ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﻣﻴﺪ ﻛﻤﻚ از او داﺷﺖ ﺧﺒﺮدار ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺎذ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮد و ﻣﺎ ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و از‬
‫ﻓﻴﺮوزى ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺟﺸﻴﺶ ﺑﻦ دﻳﻠﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﺑﺮ ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ آن ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮرﻣﻰداد ﺑﺮاى دﻓﺎع‬
‫از دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﻴﺎم ﻛﻨﻴﻢ و ﺟﻨﮓ اﺳﻮد را آﻣﺎده ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ ﺗﺎ وى را ﻳﺎ ﺑﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮى ﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻜﺸـﻴﻢ‬
‫و از ﺟﺎﻧﺐ وى ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ دﻳﻦ و ﻣﺮداﻧﮕﻰ دارﻧﺪ اﺑﻼغ ﻛﻨﻴﻢ و ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻳﻢ و ﻛﺎر آﻏـﺎز ﺷـﺪ و ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪92‬‬

‫داﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﺳﻮد ﺑﺎ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﻛﻪ ﻛﺎر ﺳﭙﺎه وى را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ دل ﺑﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺟﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﻤﻨﺎك اﺳﺖ و او را ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎرى ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ و ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺘﻴﻢ و ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑـﻪ او ﺧﺒـﺮ‬
‫دادﻳﻢ ﮔﻮﻳﻰ او را از آﺳﻤﺎن ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ﻏﻤﻴﻦ و ﺗﺮﺳﺎن ﺑﻮد و ﻫﻤﻜﺎرى ﻣﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﭼﻮن و ﺑـﺮ‬
‫ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻴﻢ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎرى ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻪ اﺳﻮد ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮد و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻗـﻴﺲ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﻗـﻴﺲ ﺑﺒـﻴﻦ اﻳـﻦ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟« ﻣﻨﻈﻮرش ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻗﻴﺲ را ﮔﺮاﻣﻰ داﺷﺘﻰ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺎر ﺗﻮ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﻋﺰت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ ﺷﺪ و اﻳﻨﻚ ﺑـﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺗﻮ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪه و ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻠﻚ ﺗﻮ را ﺑﮕﻴﺮد و دل ﺑﺎ ﺧﻴﺎﻧﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ اى اﺳﻮد اى اﺳـﻮد‬
‫او را ﺑﮕﻴﺮ و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدار وﮔﺮﻧﻪ ﺗﺮا از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻣﻰدارد‪«.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ذى اﻟﺨﻤﺎر ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻛﻪ دروغ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺗﻮ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آﻧـﻰ ﻛـﻪ در‬
‫ﺑﺎره ﺗﻮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪«.‬‬
‫اﺳﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻳﺎ ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﻰﻛﻨﻰ؟ ﻓﺮﺷﺘﻪ راﺳﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﻣﺎ اﻛﻨﻮن ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ از آﻧﭽﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ در‬
‫ﺑﺎره ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪهاى‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻗﻴﺲ از ﭘﻴﺶ اﺳﻮد در آﻣﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺟﺸﻴﺶ و اى ﻓﻴﺮوز و اى داذوﻳـﻪ اﺳـﻮد‬
‫ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺖ و ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﻛﻨﻮن رأى ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ اﺛﻨﺎ اﺳﻮد ﻣﺎ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﻗﻮﻣﺘﺎن ﺑﺮﺗﺮى ﻧﺪادم‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮﻫﺎ ﭼﻴﺴـﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰرﺳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﺑﺎر از ﻣﺎ درﮔﺬر«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻣﻰﮔﺬرم ﺑﺸﺮط آﻧﻜﻪ ﺗﻜﺮار ﻧﻜﻨﻴﺪ«‬
‫و ﻣﺎ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ وﻟﻰ در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ و ﻛﺎر ﻗﻴﺲ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮدﻳﻢ و ﺧﻄﺮ را ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻰدﻳـﺪﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ ﺧﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺷﻬﺮ و ذى زود و ذى ﻣﺮان و ذو اﻟﻜﻼع و ذى ﻇﻠﻴﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﻮد ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻴﻢ و ﮔﻔﺘﻴﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرى ﻧﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﻛﺎر را ﻣﺤﻜﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪،‬‬
‫و اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺠﺮان از ﻋﺮب و ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧـﺪ و در ﻳﻜﺠـﺎ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪93‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن اﺳﻮد ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻴﻢ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد و ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ازاد رﻓﺘﻢ ﻛﻪ زن‬
‫وى ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اى ﻋﻤﻮزاده‪ ،‬ﺧﺒﺮ دارى ﻛﻪ ﻗﻮم ﺗﻮ از اﻳﻦ ﻣﺮد ﭼﻪ ﺑﻠﻴﻪﻫﺎ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮت را ﻛﺸﺖ و ﻛﺴـﺎن‬
‫دﻳﮕﺮ را ﻛﺸﺖ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را ﺧﻮار ﻛﺮد و زﻧﺎن را رﺳﻮا ﻛﺮد‪ ،‬آﻳﺎ در ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ وى ﻫﻢ آﻫﻨﮕﻰ ﻣﻰﻛﻨﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮاى ﭼﻪ ﻛﺎر؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺮاى ﺑﺮون راﻧﺪﻧﺶ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻨﺶ«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬و ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻨﺶ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪ ،‬ﺑﺨﺪا از ﻫﻴﭽﻜﺲ ﭼﻮن او ﻧﻔﺮت ﻧﺪارم ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧـﺪا ﭘـﺎى ﺑﻨـﺪ ﻧﻴﺴـﺖ و از ﺣـﺮام وى ﺑـﺎز‬
‫ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺗﺎ راه ﻛﺎر را ﺑﺸﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﻦ ﺑﺮون ﺷﺪم و ﻓﻴﺮوز و داذوﻳﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻴﺲ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻣﺪ و آﻫﻨـﮓ در اﻓﺘـﺎدن ﺑـﺎ اﺳـﻮد‬
‫داﺷﺘﻴﻢ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻗﻴﺲ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﻳﻜﻰ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺎه ﺗﺮا ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ« و او ﺑﺎ ده ﺗﻦ از ﻣﺮدم ﻣﺬﺣﺞ‬
‫و ﻫﻤﺪان ﺑﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺣﻀﻮرﺷﺎن اﺳﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ او را ﺑﻜﺸﺪ اﺳﻮد ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬از دﺳـﺖ ﻣـﻦ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮدان ﭘﻨﺎه ﺑﺮدهاى؟ ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ درﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﮕﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﮔﺮ دﺳـﺖ ﻗـﻴﺲ را ﻧﺒـﺮى‬
‫ﺳﺮ ﺗﺮا ﻣﻰﺑﺮد؟« ﻗﻴﺲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻮد او را ﻣﻰﻛﺸﺪ و ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد‪» :‬روا ﻧﻴﺴـﺖ ﺗـﺮا ﺑﻜﺸـﻢ ﻛـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪاﻳﻰ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ در ﺑﺎره ﻣﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪه ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺧﻮف و ﻫﺮاس آﺳﻮده ﺷﻮم‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﻜﺸﻰ ﻳﻜﺒـﺎره‬
‫ﻣﻰﻣﻴﺮم و ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺮگ ﺗﺪرﻳﺠﻰ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺳﻮد رﻗﺖ آورده ﺑﻮد و او را ﻣﺮﺧﺺ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ آﻣﺪ و ﻗﺼﻪ را ﻧﻘﻞ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺎر ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ« و ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻫﻤﺮاه ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻮى اﺳﻮد ﺷﺪﻳﻢ و ﺑﺮ در وى ﻳﻜﺼﺪ ﮔﺎو و ﺷﺘﺮ ﺑﻮد و اﺳﻮد‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﺧﻄﻰ ﻛﺸﻴﺪ و آن ﺳﻮى ﺧﻂ ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد و ﺷﺘﺮان و ﮔﺎوان ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻰ ﺑﻨﺪ ﺑﻮد و ﻫﻴﭽﻴﻚ از ﺧـﻂ‬
‫ﻧﮕﺬﺷﺖ و ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ آن ﭘﺮداﺧﺖ و ﺿﺮﺑﺖ زد و رﻫﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪان ﺑﺪود ﺗﺎ ﺟـﺎن دﻫـﺪ و ﭼﻴـﺰى ﻓﺠﻴـﻊﺗـﺮ و‬
‫روزى ﻫﺮاس اﻧﮕﻴﺰﺗﺮ از آن ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻓﻴﺮوز ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻓﻴﺮوز‪ ،‬آﻳﺎ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﺗﻮ ﻣﻰﺷﻨﻮم درﺳﺖ اﺳﺖ؟« و زوﺑـﻴﻦ را ﺣﺮﻛـﺖ داد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﻜﺸﻢ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﻠﺤﻖ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﻓﻴﺮوز ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى ﺑﺮﮔﺰﻳﺪى و ﺑﺮ دﻳﮕﺮ اﺑﻨـﺎى ﻳﻤـﻦ ﺑﺮﺗـﺮى دادى‪ ،‬اﮔـﺮ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻧﺒـﻮدى‬
‫اﻧﺘﺴﺎب ﺗﺮا از دﺳﺖ ﻧﻤﻰدادﻳﻢ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﻣﺎن ﻛﺎر دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﭽـﻪ را در ﺑـﺎره ﻣـﺎ‬
‫ﻣﻰﺷﻨﻮى ﺑﺎور ﻣﻜﻦ و ﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ‪«.‬‬
‫اﺳﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﻬﺎ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻦ‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﺮدم اﻳﻨﺠﺎ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻰ‪.‬‬
‫ﻓﻴﺮوز ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﺻﻨﻌﺎ دور ﻣﻦ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ «.‬ﺑﻪ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺷﺘﺮ دادم و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎ ﮔـﺎو و ﺑﺰرﮔـﺎن را‬
‫ﻧﻴﺰ دادم ﻛﻪ ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪94‬‬

‫ﺟﺸﻨﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ اﺳﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رود ﻓﻴﺮوز ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﻳﻜﻰ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﺳﻌﺎﻳﺖ ﻓﻴـﺮوز‬
‫ﻣﻰﻛﺮد و اﺳﻮد ﻣﻰﺷﻨﻴﺪ و ﻓﻴﺮوز ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﺮدا او و ﻛﺴﺎﻧﺶ را ﻣﻰﻛﺸﻢ‪ ،‬ﺻﺒﺤﮕﺎه ﭘـﻴﺶ ﻣـﻦ آى«‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﻴﺮوز آﻧﺠﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻛﺮدى؟«‬
‫ﻓﻴﺮوز آﻧﭽﻪ را ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺪو ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫اﺳﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮب ﻛﺮدى« و ﺑﻪ درون رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﻴﺮوز ﭘﻴﺶ ﻣﺎ آﻣﺪ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﮕﻔﺖ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻗﻴﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ ﭘﻴﺶ زن اﺳﻮد روم و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺟﻤﻊ را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﭼﻪ ﻛﻨﻴﻢ و ﭼﻮن ﻗﺼﻪ را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺘﻴﻢ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»اﺳﻮد را ﺑﻪ دﻗﺖ ﺣﺮاﺳﺖ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ و در ﻫﻤﻪ ﻗﺼﺮ ﺟﺰ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫و ﭘﺸﺖ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﻼن ﺟﺎ و ﻓﻼن راه ﻣﻰرﺳﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﻧﻘﺐ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﻛﻪ از ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻣﻰﮔﺬرﻳﺪ و ﻣﺎﻧﻌﻰ در‬
‫راه ﻛﺸﺘﻦ وى ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﺮاغ و ﺳﻼح ﻣﻰﻳﺎﺑﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﺑﻴﺮون ﺷﺪم و اﺳﻮد ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻮرد و ﺑﻪ ﺳﺮم ﻛﻮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻴﻔﺘﺎدم ﻛﻪ ﻣﺮدى ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﻮد و زن‬
‫ﺑﺎﻧﮓ زد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮى ﻣﻦ آﻣﺪه ﻣﺮا ﺑﻪﺑﻴﻨﺪ و او را ﻣﻰزﻧﻰ؟« و ﺑﺎﻧﮓ زن اﺳﻮد را از ﻣﻦ ﻣﻨﺼﺮف ﻛـﺮد و‬
‫اﮔﺮ ﻧﻪ ﻣﺮا ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺳﻮد ﺑﻪ زن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻰ ﭘﺪر! ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎش او را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﻴﺪم‪ «.‬ﭘﺲ زن ﺑﺮﻓﺖ و ﻣﻦ ﺳﻮى ﻛﺴﺎن ﺧـﻮد‬
‫آﻣﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮار ﻛﺮد‪ «.‬و ﻣﺎﺟﺮا را ﻧﻘﻞ ﻛﺮدم و ﺑﻪ ﺣﻴﺮت ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده زن ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻛـﻪ ﻛـﺎرى را‬
‫ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ اﻧﺠﺎم ﺑﺪه ﻣﻦ ﭼﻨﺪان ﺑﻪ او ﺧﻮاﻧﺪم ﻛﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺸﻴﺶ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﻴﺮوز ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﺑﺮو و ﻗﻀﻴﻪ را ﻗﻄﻌﻰ ﻛﻦ‪ «.‬ﻣﻦ ﺑﺎ وﺿـﻌﻰ ﻛـﻪ رخ داده و اﺳـﻮد ﻣـﻨﻌﻢ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ رﻓﺖ و او ﺑﺮﻓﺖ ﻛﻪ زﻳﺮكﺗﺮ از ﻣﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن زن وﺿﻊ را ﺑﺎ او در ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎد ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاى ﻛﻪ ﭘﺮ از اﺛﺎث اﺳﺖ ﻧﻘـﺐ‬
‫ﺑﺰﻧﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ اﺛﺎث ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺮدارﻳﻢ‪ «.‬ﭘﺲ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و اﺛﺎث را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و در را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻴﺮوز ﭘﻴﺶ زن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳـﻮد‬
‫آﻣﺪ و زن از ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى و ﻫﻤﺸﻴﺮى ﻓﻴﺮوز ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﻣﺤﺮم اﺳـﺖ‪ ،‬اﺳـﻮد ﺑﺎﻧـﮓ زد و او را‬
‫ﺑﻴﺮون ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺧﺒﺮ را ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﺑﻪ ﻛﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ و ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧـﻮﻳﺶ ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﺷـﺪﻳﻢ و ﻫﻤـﺪاﻧﻴﺎن و ﺣﻤﻴﺮﻳـﺎن را ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺘﺎب ﺧﺒﺮ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻘﺐ زدﻳﻢ و وارد ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺮاﻏﻰ زﻳﺮ ﻛﺎﺳﻪاى ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻴﺮوز را ﭘﻴﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻴﻢ ﻛـﻪ از‬
‫ﻫﻤﻪ دﻟﻴﺮﺗﺮ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﺑﻨﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ«‬
‫ﻓﻴﺮوز ﺑﺮون ﺷﺪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه وى ﺑﻮدﻳﻢ و ﻣﻴﺎن او و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاى رﺳﻴﺪﻳﻢ و ﭼـﻮن او‬
‫ﺑﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ ﺻﺪاى ﺧﺮﺧﺮ ﺑﻠﻨﺪى ﺷﻨﻴﺪ و زن آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﻮد ﻧﺰدﻳﻚ در آﻣﺪ و ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬او را‬
‫ﺑﻨﺸﺎﻧﻴﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن او ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﺮﺧﺮ ﻣﻰﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻓﻴﺮوز‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﻛﺎر؟«‬
‫‪95‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻓﻴﺮوز ﺗﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺎز ﮔﺮدد ﻫﻼك ﺷﻮد و زن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ رﺳﺪ و ﺑﺎ وى ﻛﻪ ﭼﻮن ﺷﻴﺮى ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ ﺑﻮد‬
‫در آوﻳﺨﺖ و ﺳﺮش را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺨﺖ و ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺸﻜﺴﺖ و ﺑﺎ زاﻧﻮى ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺸﺘﺶ را ﺑﻜﻮ رﻓـﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮون ﺷﻮد اﻣﺎ زن ﺟﺎﻣﻪاش را ﺑﮕﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺖ او را ﻧﻜﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺠﺎ ﻣﻰروى؟«‬
‫ﻓﻴﺮوز ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰروم ﻗﺘﻞ او را ﺑﻪ ﻳﺎراﻧﻢ ﺧﺒﺮ دﻫﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﺶ ﻣﺎ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ و ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺳﺮ اﺳﻮد را ﺑﺒﺮﻳﻢ ﻣـﺎ ﺷـﻴﻄﺎن او را ﺑـﻪ ﺣﺮﻛـﺖ آورد و‬
‫ﺑﺠﻨﺒﻴﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬روى ﺳـﻴﻨﻪاش ﺑﻨﺸـﻴﻨﻴﺪ و دو ﺗـﻦ روى ﺳـﻴﻨﻪاش ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ و زن ﻣـﻮﻳﺶ را ﺑﮕﺮﻓـﺖ و ﺻـﺪاﻳﻰ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﺎرﭼﻪاى ﺑﻪ دﻫﺎﻧﺶ ﺑﺴﺖ و ﻛﺎرد ﺑﻪ ﺣﻠﻘﺶ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﮔﺎو ﺧﺮﺧـﺮ ﻛـﺮد و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧـﺎن ﻛـﻪ دور‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻮى در آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟«‬
‫زن ﮔﻔﺖ‪» :‬وﺣﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰرﺳﺪ« و اﺳﻮد ﺑﻰ ﺣﺮﻛﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﺎران ﺧﻮد را ﺧﺒﺮ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﺰ ﻣﻦ و ﻓﻴﺮوز و داذوﻳﻪ و ﻗﻴﺲ ﻛﺲ‬
‫ﻧﺒﻮد و ﭼﻨﺎن دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﻌﺎرى را ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ و ﻳﺎراﻧﻤﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از آن اذان ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺻﺒﺢ ﺑﺮآﻣﺪ داذوﻳﻪ ﺑﺎﻧﮓ زد و ﺷﻌﺎر ﺑﮕﻔﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻛﺎﻓﺮان ﺑﺪوﻳﺪﻧﺪ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‬
‫و ﻣﻦ ﺑﺎﻧﮓ زدم و ﺷﻬﺎدت اﺳﻼم ﺑﺮ زﺑﺎن آوردم و ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ اﺳﻮد ﻛﺬاب ﺑﻮد‪ ،‬و ﺳﺮ وى را ﺳـﻮى ﻗـﻮم اﻧـﺪاﺧﺘﻢ‬
‫آﻧﮕﺎه ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎ ﺷﺪ و ﻛﺴﺎن ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻧﮓ زدﻳﻢ ﻛﻪ اى ﻣﺮدم ﺻﻨﻌﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از ﻳﺎران اﺳﻮد را ﺑﻴﺎﺑﺪ ﺑﮕﻴﺮد و‬
‫ﻫﺮ ﻛﻪ ﻛﺴﻰ از آﻧﻬﺎ را در ﺧﺎﻧﻪ دارد ﺑﮕﻴﺮد و در راﻫﻬﺎ ﺑﺎﻧﮓ زدﻳﻢ ﻛـﻪ ﻫـﺮ ﻛـﺲ از آﻧﻬـﺎ را ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻴﺪ ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪.‬‬
‫اﺳﻮدﻳﺎن از ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻣﻮال ﻏﺎرت ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﺳﻮار و ﭘﻴﺎده از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﺎ اﻓﺘﺎد و ﻫﻔﺘﺼﺪ زن و ﻛﻮدك از ﻣﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺎ ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﻛﻪ ﻛﺴـﺎن‬
‫ﻣﺎ را ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻛﺴﺎﻧﺸﺎن را ﺑﺪﻫﻴﻢ و ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﭼﻴﺰى از ﻣﺎ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻴﺎن ﺻﻨﻌﺎ و ﺟﻨﺪ‬
‫ﺳﺮﮔﺮدان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺎ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺖ و ﺧﺪا اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻋﺰت داد و ﻣﺎ در ﻛﺎر اﻣﺎرت ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ اﻓﺘﺎدﻳﻢ و‬
‫ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ﭘﻴﺸـﻮاى ﻧﻤـﺎز ﺑﺎﺷـﺪ و ﺧﺒـﺮ را‬
‫ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻮﺷﺘﻴﻢ و اﻳﻦ در اﻳﺎم زﻧﺪﮔﻰ وى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﻫﻤﺎﻧﺸﺐ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛـﻪ او ﺻـﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺻﺒﺤﮕﺎه آن ﺷﺐ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺟﻮاب داد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺸﺐ ﻛﻪ اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑـﻪ وﺣـﻰ ﺧﺒـﺮ ﻳﺎﻓـﺖ و ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺸﺎرت داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻳﺸﺐ ﻋﻨﺴﻰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﺮدى ﻣﺒﺎرك از ﺧﺎﻧﺪاﻧﻰ ﻣﺒﺎرك او را ﺑﻜﺸﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬او ﻛﻪ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﻴﺮوز‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎد ﺑﺎد ﻓﻴﺮوز«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪96‬‬

‫ﻓﻴﺮوز ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺳﻮد را ﺑﻜﺸﺘﻴﻢ و ﻛﺎرﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﺑﻮد ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻣﻌﺎذ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻳﻢ و‬
‫ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻮاى ﻧﻤﺎز او ﺑﺎﺷﺪ و در ﺻﻨﻌﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺳـﻪ روز ﭘﻴﺸـﻮاى ﻧﻤـﺎز ﺑـﻮد و‬
‫اﻣﻴﺪوار ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﻢ و ﭼﻴﺰى ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻧﺒﻮد ﺟﺰ آن ﺳﻮاران اﺳﻮدى ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺻﻨﻌﺎ و ﻧﺠـﺮان ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺧﺒـﺮ‬
‫وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ رﺳﻴﺪ و ﻛﺎرﻫﺎ در ﻫﻢ ﺷﺪ و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻴﻢ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد و ﺳﺮزﻣﻴﻦ آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺴﺮ ﻓﻴﺮوز دﻳﻠﻤﻰ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺪر ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳﻜﻰ را ﺳﻮى ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ وﺑﺮ ﺑـﻦ ﻳﺤـﻨﺲ ازدى‬
‫ﻧﺎم داﺷﺖ و ﭘﻴﺶ داذوﻳﻪ ﻓﺎرﺳﻰ ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﺳﻮد ﻛﺎﻫﻨﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ و ﻫﻤﺰادى داﺷﺖ و ﺧﺮوج ﻛـﺮد و‬
‫ﻣﻠﻚ ﻳﻤﻦ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺷﺎه آﻧﺠﺎ را ﺑﻜﺸﺖ و زﻧﺶ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺷﺎه ﻳﻤﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎذام از آن ﭘﻴﺶ ﻣﺮده ﺑﻮد و ﭘﺴﺮش‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻮد او را ﺑﻜﺸﺖ و زﻧﺶ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﻣﻦ و داذوﻳﻪ و ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﻜﺸﻮح ﻣـﺮادى ﭘـﻴﺶ‬
‫وﺑﺮ ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻳﻢ و در ﺑﺎره ﻛﺸﺘﻦ اﺳﻮد راى زدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ اﺳﻮد ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻣﺮدم در ﺻﻨﻌﺎ در ﻣﻴﺪاﻧﻰ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ اﻳﺴـﺘﺎد و اﺳـﺐ‬
‫ﺷﺎه را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﺎ زوﺑﻴﻦ ﺑﺪان زد و رﻫﺎ ﻛﺮد و اﺳﺐ در ﺷﻬﺮ ﻣﻰدوﻳﺪ و ﺧﻮن از آن ﻣﻰرﻳﺨﺖ ﺗﺎ ﺑﻤﺮد‪.‬‬
‫و اﺳﻮد ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺷﺘﺮاﻧﻰ آن ﺳﻮى ﺧـﻂ ﺑﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺳـﺮ و ﮔﺮدﻧﺸـﺎن اﻳـﻦ ﺳـﻮى ﺧـﻂ ﺑـﻮد و از آن‬
‫ﻧﻤﻰﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ را ﺑﺎ زوﺑﻴﻦ ﺑﻜﺸﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻔﺘﺎد و ﭼﻮن از اﻳﻦ ﻛﺎر ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬و زوﺑﻴﻦ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫روى زﻣﻴﻦ ﺧﻔﺖ و ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ او‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺷﻴﻄﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻣﻜﺸﻮح ﻳﺎﻏﻰ اﺳـﺖ ﺳـﺮ او را‬
‫ﺑﺒﺮ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺳﺮ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﻬﺎد و ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺮ دﻳﻠﻤﻰ ﻳﺎﻏﻰ اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎى راﺳـﺖ او‬
‫را ﺑﺒﺮ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺷﻨﻴﺪم ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺨﺪا ﺑﻴﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﺷـﺘﺮان ﺑـﺎ‬
‫زوﺑﻴﻦ ﺑﻜﺸﺪ‪ ،‬و ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﻬﺎن ﺷﺪم ﻛﻪ ﻣﺮا ﻧﻪﺑﻴﻨﺪ و از ﻣﻴﺪان در آﻣﺪم و از ﺗﺮس ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛـﺮد‪،‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪام رﺳﻴﺪم ﻳﻜﻰ از ﻛﺴﺎن اﺳﻮد ﻣﺮا ﺑﺪﻳﺪ و ﮔﺮدﻧﻢ را ﺑﻜﻮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺎه ﺗﺮا ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ و‬
‫ﺗﻮ ﻣﻰﮔﺮﻳﺰى! ﺑﺮﮔﺮد!« و ﻣﺮا ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪ و ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪم ﺗﺮﺳﻴﺪم ﻛﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮم‪.‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻨﺠﺮ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬دﺳﺖ روى ﺧﻨﺠﺮ ﻧﻬﺎدم و ﺑﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻗﺼﺪ داﺷـﺘﻢ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺳﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮم و ﺑﻪ او ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺰﻧﻢ و ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺰم و ﺳﭙﺲ ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه اوﺳﺖ ﺑﻜﺸﻢ‪ .‬و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫وى رﺳﻴﺪم ﺧﻄﺮ را در ﭼﻬﺮه ﻣﻦ دﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﺎﻳﺴﺖ« و ﻣﻦ اﻳﺴﺘﺎدم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم اﻳﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻰ و اﺷﺮاف ﻗﻮم را ﻧﻴﻜﺘﺮ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻰ اﻳﻦ ﺷﺘﺮان را ﻣﻴـﺎن آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻦ« آﻧﮕﺎه ﺳﻮار ﺷﺪ و ﺑﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺻﻨﻌﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻢ و آن ﻛﺲ ﻛـﻪ ﮔـﺮدن‬
‫ﻣﺮا ﻛﻮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ از اﻳﻦ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺪه«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺣﺘﻰ ﻳﻚ ﭘﺎره ﻧﻤﻴﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻫﻤﺎن ﻧﻴﺴﺘﻰ ﻛﻪ ﮔﺮدن ﻣﺮا ﻛﻮﻓﺘﻰ؟«‬
‫و او ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﺮﻓﺖ و آﻧﭽﻪ را ﺑﺎ وى ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﺑﻪ اﺳﻮد ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫‪97‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭼﻮن از ﻛﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ اﺳﻮد رﻓﺘﻢ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ رﺳﻴﺪم ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ آن ﻣـﺮد از‬
‫ﻣﻦ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬اﺳﻮد ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻣﻰﻛﺸﻤﺶ«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻛﺎرى را ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدى ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدم و ﮔﻮﺷﺖ را ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮب ﻛﺮدى« و ﺑﺮﻓﺖ و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻛﺲ ﭘﻴﺶ زن ﺷﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﻢ اﺳﻮد را ﺑﻜﺸﻴﻢ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟‬
‫و او ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آى‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ زن ﺷﺎه رﻓﺘﻢ و او ﻛﻨﻴﺰ را ﺑﺮ در ﻧﻬﺎد ﻛﻪ اﮔﺮ اﺳﻮد آﻣﺪ ﻣﺎ را ﺧﺒﺮدار ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ و او ﺑﻪ درون رﻓﺘﻴﻢ و‬
‫اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﺑﻮد و ﻧﻘﺒﻰ زدﻳﻢ و ﭘﺮده اﻓﻜﻨﺪﻳﻢ و ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻣﺸﺐ او را ﻣﻰﻛﺸﻴﻢ‪«.‬‬
‫زن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ«‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن اﺳﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ در آﻣﺪ و ﻏﻴﺮت آورد و در ﮔﺮدن ﻣﻦ آوﻳﺨﺖ و ﻛﻮﻓﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او را ﺑﻪ ﻛﻨـﺎر زدم و‬
‫ﺑﻴﺮون ﺷﺪم و ﭘﻴﺶ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ آﻣﺪم و ﻗﺼﻪ را ﺑﮕﻔﺘﻢ و ﻳﻘﻴﻦ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻛﺎرﻣﺎن زار اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎده زن ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ از آﻧﭽﻪ دﻳﺪﻳﺪ ﻧﻮﻣﻴﺪ ﻣﺸﻮﻳﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺗﻮ رﻓﺘﻰ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳـﻮد ﮔﻔـﺘﻢ‪:‬‬
‫»ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰﮔﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدﻣﻰ آزاده و واﻻ ﻧﺴﺒﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺮادرم ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ درود ﮔﻮﻳﺪ و ﺣﺮﻣﺖ ﻛﻨﺪ و ﺗﻮ ﺑﺮ او ﺟﺴﺘﻰ و ﮔـﺮدﻧﺶ ﺑﻜـﻮﻓﺘﻰ و‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﺶ ﻛﺮدى‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻤﺮدى ﺗﻮ اﻳﻦ ﺑﻮد؟« و ﭼﻨﺪان ﻣﻼﻣﺘﺶ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺧﺠﻞ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺑﺮادرت ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻢ«‬
‫زن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﻣﺸﺐ ﺑﺮاى ﻛﺸﺘﻦ وى ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫دﻳﻠﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ آرام ﺷﺪﻳﻢ و ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﻣﻦ و داذوﻳﻪ و ﻗﻴﺲ ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ و از راه ﻧﻘـﺐ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ آﺧﺮﻳﻦ درآﻣﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺗﻮ ﭼﺎﺑﻜﺴﻮار ﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﺑﺮو و اﻳﻦ ﻣﺮد را ﺑﻜﺶ‪«.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻴﻜﺎر ﺑﻪ ﻟﺮزه ﻣﻰاﻓﺘﻢ و ﺑﻴﻢ دارم ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﻪ او ﺑﺰﻧﻢ ﻛﻪ ﻛﺎرى ﻧﺴﺎزد‪ ،‬ﺗﻮ ﺑـﺮو‬
‫ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻧﺘﺮ و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮى«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎدم و وارد ﺷـﺪم ﻛـﻪ ﺑـﻪﺑﻴـﻨﻢ ﺳـﺮ اﺳـﻮد ﻛﺠﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﭼـﺮاغ‬
‫ﻣﻰﺳﻮﺧﺖ و او در ﻣﻴﺎن ﺑﺴﺘﺮﻫﺎ ﺧﻔﺘﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ در آن ﻓـﺮو رﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد و ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻢ ﺳـﺮش ﻛﺠﺎﺳـﺖ و ﭘـﺎﻳﺶ‬
‫ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ زﻧﺶ ﻛﻨﺎرش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و اﻧﺎر ﺑﻪ او ﻣﻰﺧﻮراﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﻔﺖ و ﻣﻦ ﺑﻪ او اﺷﺎره ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺳﺮش ﻛﺠﺎﺳﺖ‬
‫و او ﺑﻪ ﺟﺎى ﺳﺮش اﺷﺎره ﻛﺮد‪ ،‬و ﻣﻦ ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺎﻻى ﺳﺮش اﻳﺴﺘﺎدم و ﻧﻤﻰداﻧـﻢ ﺻـﻮرﺗﺶ را دﻳـﺪم ﻳـﺎ ﻧـﻪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﺸﻢ ﮔﺸﻮد و ﻣﺮا دﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ ﺑﺮاى ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮوم ﺑﻴﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر از دﺳﺖ ﺑﺮود و‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪98‬‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻴﻄﺎن اﺳﻮد‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻣﺮا ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و او را ﺑﻴﺪار ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﻮد ﮔﻴﺞ ﺑﻮد و ﺷـﻴﻄﺎن ﺑـﻪ‬
‫زﺑﺎن وى ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﺧﺮﺧﺮ ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ دو دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ او زدم و ﺳﺮش را ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫دﺳﺖ و رﻳﺸﺶ را ﺑﻪ دﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﮔﺮدﻧﺶ را ﭘﻴﭽﻴﺪم و ﻛﻮﻓﺘﻢ و ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﻳﺎراﻧﻢ ﺑﺮﮔﺮدم اﻣـﺎ زن‬
‫در ﻣﻦ آوﻳﺨﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺮﺗﺎن را و ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﺘﺎن را رﻫﺎ ﻣﻰﻛﻨﻰ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺨﺪا او را ﻛﺸﺘﻢ و از ﺷﺮش آﺳﻮده ﺷﺪى« آﻧﮕﺎه ﭘﻴﺶ دو رﻓﻴﻘﻢ رﻓﺘﻢ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺧﺒـﺮ‬
‫دادم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮﮔﺮد و ﺳﺮش را ﺟﺪا ﻛﻦ و ﺑﻴﺎر«‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬اﺳﻮد ﺻﺪاﻳﻰ ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم داﺷﺖ‪ ،‬دﻫﺎﻧﺶ را ﺑﺒﺴﺘﻢ و ﺳﺮش ﺑﺒﺮ را ﺑﺮﻳﺪم و ﭘﻴﺶ دو رﻓﻴﻘﻢ ﺑﺮدم و‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮون ﺷﺪﻳﻢ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ و ﺑﺮ ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ ازدى آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻗﻠﻌﻪاى ﺑﻠﻨﺪ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬و‬
‫وﺑﺮ ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز داد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﻧﮓ زدﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ اﺳﻮد ﻛﺬاب را ﻛﺸﺖ و ﻣﺮدم ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧـﺪ و‬
‫ﺳﺮ را ﺑﻴﻨﺪاﺧﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻳﺎران اﺳﻮد اﻳﻦ را ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺒﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﻧﻮﺳﺎﻟﻰ از ﻓﺮزﻧـﺪان ﻣـﺎ را از‬
‫ﺧﺎﻧﻪاى ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺗﺎرﻳﻜﻰ ﺻﺒﺤﺪم دﻳﺪﻣﺸﺎن ﻛﻪ ﻧﻮﺳﺎﻻن را ﺑﻪ ردﻳﻒ ﺧﻮد ﺳﻮار ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﺑﺮادرم ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻮد ﺑﺎﻧﮓ زدم ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن را ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴـﺪ ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ ﻧﻤـﻰﺑﻴﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ؟ ﭘﺲ ﻛﺴﺎن ﻣﺎ در آﻧﻬﺎ آوﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﻛﺲ از اﻳﺸﺎن ﺑﮕﺮﻓﺘﻴﻢ و ﺳﻰ ﻧﻮ ﺳـﺎل از ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺒﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻴﺮون ﺷﻬﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻔﺘﺎد ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﺎران ﻣﺎ را‬
‫رﻫﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ را رﻫﺎ ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫آﻧﻬﺎ ﻓﺮزﻧﺪان را رﻫﺎ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﺎراﻧﺸﺎن را رﻫﺎ ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺑﻪ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺧﺪا اﺳﻮد ﻛﺬاب ﻋﻨﺴﻰ را ﺑﻜﺸﺖ‪ .‬او را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻳﻜﻰ از‬
‫ﺑﺮادران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻤﺎ ﻛﻪ اﺳﻼم آوردهاﻧﺪ و ﺗﺼﺪﻳﻖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﺮدهاﻧﺪ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ اﺳﻮد ﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از آﻣﺪن اﺳﻮد ﺑﻮدﻳﻢ و ﺳﺮان ﻗﻮم آﺳﻮده ﺷـﺪﻧﺪ و ﻛﺴـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﺻﺨﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻏﺎز ﻛﺎر اﺳﻮد ﺗﺎ ﺧﺘﻢ ﻏﺎﻳﻠﻪ وى ﺳﻪ ﻣﺎه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﻓﻴﺮوز ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از آن ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ اﺳﻮد در ﻏﺎر ﺧﺒﺎن ﺧﺮوج ﻛﺮد ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﺑﻮد‬
‫و ﭘﻴﺶ از آن ﻛﺎر وى ﻣﻜﺘﻮم ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺷﺒﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ را در آﺧﺮ رﺑﻴﻊ اﻻول ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺧﺒﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ در‬
‫آﺧﺮ رﺑﻴﻊ اﻻول ﭘﺲ از ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺎﻣﻪ رﺳﻴﺪ و اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺘﺤﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ از آن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪99‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬در ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﺨﻊ ﺑـﻪ ﺳـﺎﻻرى‬
‫زرارة ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و اﻳﻨﺎن آﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻧﻬﺎ را دﻳﺪار ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﺐ ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ روز ﺳﻮم ﻣﺎه رﻣﻀﺎن از ﺟﻬﺎن درﮔﺬﺷـﺖ‪ ،‬در اﻳـﻦ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻴﺴﺖ و ﻧﻪ ﺳﺎل ﻳﺎ در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪود داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻓﺎت ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺴﻼم ﺳﻪ ﻣﺎه ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺷﺶ ﻣﺎه ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ و ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻓﺎﻃﻤﻪ را ﻏﺴﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮه دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﺎز ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺟﻮﻳﺮﻳﺔ ﺑﻦ اﺳﻤﺎء ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺒﺎس و ﻋﻠﻰ و ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس در ﮔﻮر ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻗﺪم ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻮﺑﻜﺮ درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در اﺛﻨﺎى ﺣﺼﺎر ﻃﺎﻳﻒ اﺑﻮ ﻣﺤﺠـﻦ‬
‫ﺗﻴﺮى ﺑﻪ او زده ﺑﻮد و زﺧﻢ آن ﺑﻪ ﻧﺸﺪ ﺗﺎ در ﻣﺎه ﺷﻮال او را از ﭘﺎى در آورد و ﺑﻤﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ زﻳﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻛﻪ ﺑﻴﻌﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻳﺰدﮔﺮد را ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﺎ ﺧﺎرﺟﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ ﻓﺰارى ﭘﻴﻜﺎر ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ زﻳﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از آن ﭘﺲ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﺎم‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﭘﺪرش‬
‫زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬روان ﻛﺮد و ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮد و زد و ﺧﻮردى ﻧﺪاﺷﺖ و ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻛﻪ از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ وى ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ اﻣﺎ زﻛﺎت ﻧﺪﻫﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﺒﻮد ﺗﺎ اﺳﺎﻣﻪ ﭘﺲ از ﭼﻬـﻞ روز و ﺑـﻪ ﻗـﻮﻟﻰ ﻫﻔﺘـﺎد روز ﺑﺎزﮔﺸـﺖ و اﺑـﻮﺑﻜﺮ او را در ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻛﺮد و ﺧﻮد راﻫﻰ ﺷﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وى در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﻨﺎن ﺿـﻤﺮى ﺑـﻮد و ﺑﺮﻓـﺖ ﺗـﺎ در ﺟﻤـﺎدى‬
‫اﻻول و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ در ذى اﻟﻘﺼﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ دﺋﻠﻰ را ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻛﺎت ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺑـﻮد و ﺧﺎرﺟـﺔ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺼﻦ در ﺷﺮﺑﻪ ﺑﻪ او ﺑﺮﺧﻮرده ﺑﻮد و ﻫﺮ ﭼﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺑﻨﻰ ﻓﺰاره ﭘﺲ داده ﺑـﻮد‪ .‬ﻧﻮﻓـﻞ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ اﺳﺎﻣﻪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﮓ دوران ارﺗﺪاد ﺟﻨﮓ ﻋﻨﺴﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻳﻤﻦ رخ داد ﭘﺲ از آن ﺟﻨﮓ ﺧﺎرﺟﺔ ﺑـﻦ ﺣﺼـﻦ‬
‫ﻓﺰارى و ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻦ زﺑﺎن اﺑﻦ ﺳﻴﺎر و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻏﻄﻔﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻪاى ﭘﻨﺎه ﺑﺮد‬
‫و آﻧﺠﺎ ﻧﻬﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﺮﻛﺎن را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺮﻓﺖ ﻛﻔﺮ ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺖ و آﺷﻮب ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺠﺰ ﺛﻘﻴﻒ و‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﻫﻤﮕﻰ ﻳﺎ ﺑﻌﻀﻴﺸﺎن از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪100‬‬

‫ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ و اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺮﻓﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻫﻤﮕﻰ ﻳﺎ ﺑﻌﻀﻴﺸـﺎن از دﻳـﻦ‬
‫ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﻛﺎرﺷﺎن ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻃﻰ و اﺳـﺪ ﺑـﻪ دور ﻃﻠﻴﺤـﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﺷﺠﻊ و ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺎ وى ﺑﻴﻌـﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺮدم ﻫـﻮازن‬
‫ﻣﺮدد ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ زﻛﺎت ﻧﺪادﻧﺪ ﺑﺠﺰ ﺛﻘﻴﻒ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﺪﻳﻠﻪ و ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻰ از ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﻴﺰ‬
‫از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم در ﻫﺮ ﺟﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻳﻤﻦ و ﻳﻤﺎﻣﻪ و دﻳﺎر ﺑﻨﻰ اﺳﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ در ﺑـﺎره‬
‫اﺳﻮد و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺧﺒﺮ و ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺑﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ دادﻧـﺪ و ﺧﺒﺮﻫـﺎ را ﺑـﺎ او‬
‫ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن اﻣﻴﺮان ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮﻫﺎى ﺗﻠﺨﺘﺮ و ﺑﺪﺗﺮ از اﻳﻦ ﺑﻴﺎرﻧﺪ‪ «.‬ﭼﻴـﺰى ﻧﮕﺬﺷـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻪ اﻣﻴﺮان ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻫﺮ ﺳﻮ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻳﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻓﻼن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻜﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮق ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮ‬
‫ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن را ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ روان ﻛﺮد و از‬
‫ﭘﻰ آﻧﻬﺎ رﺳﻮﻻن دﻳﮕﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ آﻧﻬﺎ در اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﮕﻰ ﻛﻪ ﻛﺮد ﺑﺎ ﻗﻮم ﻋﺒﺲ و‬
‫ذﺑﻴﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از آﻣﺪن اﺳﺎﻣﻪ رخ داد‪.‬‬
‫زﻳﺪ ﺑﻦ اﺳﻠﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ ﻋﺎﻣﻞ وى ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﻀﺎﻋﻪ و ﻛﻠﺐ‪ ،‬اﻣﺮؤ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﻦ اﺻﺒﺢ ﻛﻠﺒﻰ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد و ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﻴﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻮد و ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻫﺬﻳﻢ ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ ﻓـﻼن واﺋﻠـﻰ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ودﻳﻌﻪ ﻛﻠﺒﻰ ﺑﺎ آن ﮔﺮوه از ﻛﻠﺒﻴﺎن ﻛﻪ ﭘﻴـﺮو وى ﺑﻮدﻧـﺪ از اﺳـﻼم ﺑﮕﺸـﺖ و اﻣـﺮؤ‬
‫اﻟﻘﻴﺲ ﺑﺮ دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻞ ﺑﻦ ﻗﻄﺒﻪ ﻗﻴﻨﻰ ﻳﺎ آن ﮔﺮوه از ﻣﺮدم ﻗﻴﻦ ﻛﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ او ﻣﻰﻛﺮدﻧـﺪ از اﺳـﻼم‬
‫ﺑﮕﺸﺖ و ﻋﻤﺮو ﺑﺮ دﻳﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﺎ آن ﮔﺮوه از ﺳﻌﺪ ﻫﺬﻳﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺮو او ﺑﻮدﻧﺪ از اﺳﻼم ﺑﮕﺸـﺖ و اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺑـﻪ‬
‫اﻣﺮؤ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﻦ ﻓﻼن ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﺳﻜﻴﻨﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺷـﺪ ﻧﺎﻣـﻪ ﻧﻮﺷـﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻮى ودﻳﻌـﻪ‬
‫ﺗﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻤﺮو ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ زﻣﻴﻞ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮد و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻋﺬرى ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻗﻀﺎﻋﻪ رﺳﻴﺪ ﺳﻮاران ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺑﺮ دﻳﻦ‬
‫ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮﺗﺪان ﻳﺎرى ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺪان ﻓﺮارى ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻮى دوﻣﻪ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دور ودﻳﻌﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و‬
‫ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ ﭘﻴﺶ وى ﺑﺎزﮔﺸﺖ و او ﺳﻮى ﺣﻤﻘﺘﻴﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻴﺐ ﺟﺬام و ﺑﻨﻰ ﺧﻠﻴﻞ ﻟﺨﻢ و‬
‫ﻳﺎراﻧﺸﺎن از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺟﺬام و ﻟﺨﻢ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم اﺳﺪ و ﻏﻄﻔﺎن و ﻃﻰ ﺑﻪ دور ﻃﻠﻴﺤـﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﺟﺰ اﻧﺪﻛﻰ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم اﺳﺪ در ﺳﻤﻴﺮاء ﻓﺮاﻫﻢ ﺷـﺪﻧﺪ و ﻓـﺰاره و ﮔﺮوﻫـﻰ از‬
‫ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎن در ﺟﻨﻮب ﻃﻴﺒﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻃﻰ در ﺣﺪود ﺳﺮ زﻣﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ اﺟﺘﻤﺎع ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺑﻦ‬
‫ﺳﻌﺪ و ﻣﺮه و ﻋﺒﺲ در اﺑﺮق رﺑﺬه ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ و ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻛﻨﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺟﺎى ﻣﺎﻧـﺪن‬
‫‪101‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻧﺒﻮد دو ﮔﺮوه ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ در اﺑﺮق ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ دﻳﮕﺮ ﺳﻮى ذو اﻟﻘﺼـﻪ ﺷـﺪﻧﺪ و ﻃﻠﻴﺤـﻪ ﺣﺒـﺎل را ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺳﺎﻻر ﺑﻨﻰ اﺳﺪﻳﺎن ذو اﻟﻘﺼﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻟﻴﺜﻴﺎن و دﻳﻠﻴﺎن و ﻣﺪﻟﺠﻴﺎن ﻫﻤﺪﺳﺖ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﻣﺮه در اﺑﺮق ﻋﻮف ﺑﻦ ﻓﻼن ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ﺑﻮد و ﺳﺎﻻر ﺛﻌﻠﺒﻪ و ﻋﺒﺲ‪ ،‬ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻗـﻼن ﺳـﺒﻌﻰ ﺑـﻮد‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﻃﻮاﻳﻒ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺳﺮان ﻗﻮم ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺠﺰ ﻋﺒﺎس ﻛﻪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ او ﻧﺒﻮد و‬
‫ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﻨﺪ اﻣﺎ زﻛﺎت ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﺮ ﺣﻖ ﭘﺎﻳـﺪار ﻛـﺮد ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﮔـﺮ زاﻧﻮﺑﻨـﺪ‬
‫ﺷﺘﺮى ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ آن ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻢ« و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ زاﻧﻮﺑﻨﺪ ﺷﺘﺮان زﻛﺎت ﻳﺎ زﻛﺎت دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺷﺘﺮ ﻣﻰدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﻪ اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫ﭼﻨﺪان ﻛﺲ ﻧﻴﺴﺖ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ از آن ﭘﺲ ﻛﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﻋﻠﻰ و زﺑﻴﺮ و ﻃﻠﺤﻪ و ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻣﺴـﻌﻮد را ﺑـﺮ ﮔـﺬرﮔﺎﻫﻬﺎى‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﻣﺴﺠﺪ آﻣـﺎده ﻧﮕﻬﺪاﺷـﺖ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﺮدم اﻃـﺮاف ﺑـﻪ ﻛﻔـﺮ ﮔﺮاﻳﻴـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎﻧﺸﺎن دﻳﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎ ﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻳـﺎ روز ﻛـﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ روز ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮم اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺮﻃﺸﺎن را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺻﻠﺢ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻴﻢ و ردﺷﺎن ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ آﻣﺎده ﺑﺎﺷﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﻪ روز ﺑﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺣﻤﻠﻪ آوردﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ در ذى ﺣﺴﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﮔﺬرﮔﺎﻫﻬﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮕﺎوران آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛﺴﺎن ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ دار ﺷﺪ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺎ ﻣﻘﻴﻤـﺎن ﻣﺴـﺠﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﺘﺮ ﺳﻮار ﺑﻮدﻧﺪ روان ﺷﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮارى ﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺘﺮ ﺳـﻮار ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﻴـﺐ‬
‫آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ذى ﺣﺴﻰ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻜﻴﺎن ﭘﻴﺶ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺸﻜﻬﺎى ﭘﺮ ﺑﺎد ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺰدﻧﺪ و ﺟﻠﻮ ﺷﺘﺮان راﻧﺪﻧﺪ و ﺷﺘﺮان رم ﻛﺮد و ﻓﺮارى ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺘﺮ از ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﭼﻮن ﻣﺸﻚ ﭘﺮ ﺑـﺎد‬
‫رم ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ و ﺷﺘﺮان را ﻧﮕﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ وارد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺲ از ﺷﺘﺮ ﻧﻴﻔﺘـﺎد و ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫و ﺧﻄﻴﻞ ﺑﻦ اوس در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪.‬‬
‫»ﺑﺎر و ﺷﺘﺮ ﻣﻦ ﻓﺪاى ﺑﻨﻰ ذﺑﻴﺎن ﺑﺎد«‬
‫»ﺑﻪ ﺳﺒﺐ دﻟﻴﺮى آن ﺷﺐ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ در رﻳﮕﺰار ﻣﻴﺘﺎﺧﺖ«‬
‫»ﻛﻪ ﻛﺴﺎن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و دﻋﻮت او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ«‬
‫»ﻛﻪ ﺧﺪا را ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﺎ آن رو ﺑﻪ رو ﺷﻮﻧﺪ«‬
‫»دﻟﻴﺮﻳﺸﺎن از ﻋﺠﺎﻳﺐ روزﮔﺎر اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪102‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻟﻴﺜﻰ ﻛﻪ ﻗﻮم وى ﺟﺰو ﻣﺮﺗﺪان ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻏﺎرﺗﻴﺎن ﺑﻪ ذو اﻟﻘﺼﻪ و ذى ﺣﺴـﻰ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﺷـﻌﺮى‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺗﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد اﻃﺎﻋﺖ وى ﻛﺮدﻳﻢ‪«.‬‬
‫»اى ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻜﺎره اﺳﺖ؟«‬
‫»آﻳﺎ وﻗﺘﻰ او درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ وارث وى ﺷﺪ«‬
‫»ﺑﺨﺪا اﻳﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ«‬
‫»ﭼﺮا ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﺎ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻴﺪ«‬
‫»و از ﻋﻮاﻗﺐ رد آن ﺑﻴﻢ ﻧﻜﺮدﻳﺪ«‬
‫»آﻧﭽﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﺎ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ«‬
‫»ﺑﺮاى ﻣﻦ ﭼﻮن ﺧﺮﻣﺎ ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﺮ از ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ«‬
‫ﻏﺎرﺗﻴﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻣﻘﻴﻤﺎن ذو اﻟﻘﺼﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻗﻀﻴﻪ را ﺧﺒﺮ‬
‫دادﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺒﺮ آوران ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و از اراده ﺧﺪاى ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻫﻤﻪ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻟﻮازم ﮔﺬراﻧﻴﺪ و اواﺧﺮ ﺷﺐ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه روان ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻘـﺮن ﺑـﺮ ﻣﻴﻤﻨـﻪ او‬
‫ﺑﻮد و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن ﺑﺮ ﻣﻴﺴﺮه ﺑﻮد و ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن دﻧﺒﺎﻟﻪ دار ﺳﭙﺎه ﺑﻮد و ﺳﻮاران ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺤﺪﻣﺎن ﺑﺎ‬
‫دﺷﻤﻦ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و دﺷﻤﻨﺎن وﻗﺘﻰ ﺧﺒﺮدار ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و ﭼـﻮن آﻓﺘـﺎب‬
‫ﻃﻠﻮع ﻛﺮد دﺷﻤﻦ را ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺘﺮان آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺣﺒﺎل ﻛﺸﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﻴـﺐ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺗﺎ ذو اﻟﻘﺼﻪ رﻓﺖ و ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻘﺮن را ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ آﻧﺠﺎ ﻧﻬﺎد و ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺘﺢ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮕﻬﺎى ارﺗﺪاد ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن زﺑﻮن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ذﺑﻴﺎن و ﻋﺒﺲ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮﻧﺸﺎن را رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺠﺎور آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺰت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪ و ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد ﻛـﻪ از ﻣﺸـﺮﻛﺎن ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﻛﺲ ﻣﻰﻛﺸﺪ و از ﻫﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻛﺸﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻌﺎدل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻘﺘﻮل و ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻛﺸﺘﺎر ﻣﻰﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺎد ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺗﻤﻴﻤﻰ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻴﻢ«‬
‫»ﺑﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﺮ زﻣﻴﻨﺸﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻳﻢ«‬
‫»و ﺑﻨﻰ ذﺑﻴﺎن را ﺑﺎ ﭘﻴﻜﺎرى ﺳﺨﺖ از ﺟﺎى ﺑﺮاﻧﺪﻳﻢ«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺛﺒﺎت ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ در ﻛﺎر ﺧﻮد ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‬
‫و زﻛﺎت ﺷﺘﺮان ﺻﻔﻮان و زﺑﺮﻗﺎن و ﻋﺪى‪ ،‬ﻳﻜﻰ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮى ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪ زﻛﺎت ﺻـﻔﻮان در اول ﺷـﺐ و از‬
‫آن زﺑﺮﻗﺎن در ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ و زﻛﺎت ﻋﺪى در آﺧﺮ ﺷﺐ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺸﺎرت ﺻﻔﻮان را ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ وﻗﺎص آورد و ﺑﺸﺎرت‬
‫زﺑﺮﻗﺎن را ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف آورد و ﺑﺸﺎرت ﻋﺪى را ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻗﺘﺎده آورد‪.‬‬
‫‪103‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺷﺘﺮان زﻛﺎت از دور ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﻄﺮ اﺳﺖ« اﻣﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺸﺎرت اﺳﺖ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺸﺎرت ﻧﻴﻚ ﻣﻰدﻫﻰ‪«.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ روز ﺷﺼﺘﻢ از رﻓﺘﻦ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﭘﺲ از آن اﺳﺎﻣﻪ در رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﻔﺮ وى دو ﻣـﺎه و‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﺷﺪه ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ او را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد و ﺑﻪ او و ﺳﭙﺎﻫﺶ ﮔﻔﺖ راﺣﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺮﻛﻮﺑﺎن‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را از ﺧﺴﺘﮕﻰ درآرﻳﺪ و ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ دﻳﮕﺮ ﺳﻮى ذو اﻟﻘﺼﻪ رﻓﺖ و آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﮔـﺬرﮔﺎﻫﻬﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎ وى‬
‫ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺗﺮا ﺑﻪ ﺧﺪا ﺧﻮدت را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻴﻨﺪاز ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷـﻮى‬
‫ﻛﺎر ﻣﺮدم آﺷﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻗﺎﻣﺖ ﺗﻮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮاى دﺷﻤﻦ ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ ﻳﻜﻰ را ﺑﻔﺮﺳﺖ و اﮔﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷـﺪ دﻳﮕـﺮى را‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﻨﻢ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ آﻳﻢ« و ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧـﻮﻳﺶ ﺳـﻮى ذى ﺣﺴـﻰ و ذو اﻟﻘﺼـﻪ‬
‫رﻓﺖ و ﻧﻌﻤﺎن و ﻋﺒﺪاﷲ و ﺳﻮﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﻴﻤﻨﻪ و ﻣﻴﺴﺮه و دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و در اﺑﺮق ﺑـﻪ ﻣـﺮدم رﺑـﺬه‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻛﺸﺘﺎر ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﺪا ﺣﺎرث و ﻋﻮف را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﺣﻄﻴﺌﻪ اﺳﻴﺮ ﺷﺪ و ﻋﺒﺲ و ﺑﻨﻮ ﺑﻜﺮ ﻓـﺮارى‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ روزى ﭼﻨﺪ در اﺑﺮق ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ذﺑﻴﺎن از ﭘﻴﺶ ﺑﺮ آن ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬روا ﻧﻴﺴـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ذﺑﻴﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا آﻧﺮا ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻣﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫وﻗﺘﻰ اﻫﻞ ارﺗﺪاد ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻳﻦ ﺧﺪا ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺨﺸﺶ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﻛﻪ در اﺑﺮق ﻣﻘﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻌﺸﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﭘـﺲ در ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﭘـﻴﺶ اﺑـﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﭼـﺮا‬
‫ﻧﻤﻰﮔﺬارﻳﺪ ﻣﺎ در دﻳﺎرﻣﺎن ﻣﻘﺮ ﮔﻴﺮﻳﻢ؟«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ دروغ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ اﻳﻦ دﻳﺎر ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻣﺎﺳﺖ« و ﮔﻔﺘﻪ آﻧﻬـﺎ را ﻧﭙـﺬﻳﺮﻓﺖ و‬
‫اﺑﺮق را ﭼﺮاﮔﺎه اﺳﺒﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺮد و دﻳﮕﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦ رﺑﺬه را ﭼﺮاﮔﺎه ﻣﺮدﻣﺎن ﻛﺮد‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﭼﺮاﮔـﺎه ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳـﺎن‬
‫زﻛﺎت ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم و ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن زﻛﺎت ﺗﺼﺎدﻣﻰ رخ داده ﺑـﻮد و ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺗﺼـﺎدم از ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﺒﺲ و ذﺑﻴﺎن ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮى ﻃﻠﻴﺤﻪ رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﺳﻤﻴﺮا ﺳﻮى ﺑﺰاﺧﻪ آﻣﺪه ﺑـﻮد و‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮون ﺷﺪ و او را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧـﻮد‬
‫ﻛﺮد و ﺳﻮى رﺑﺬه رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺲ و ذﺑﻴﺎن و ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎة ﺑﻦ ﻛﻨﺎﻧﻪ ﭘﻴﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﺑﺮق ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‬
‫رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺧﺪا آﻧﻬﺎ را ﻣﻨﻬﺰم ﻛﺮد و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻴﺎﺳﻮد و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ دور ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻮى ذو اﻟﻘﺼﻪ رﻓـﺖ ﻛـﻪ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺰل ﺑﻮد و در آﻧﺠﺎ ﻳﺎزده ﮔﺮوه ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﺳﺎﻻر ﻫﺮ ﮔﺮوه ﮔﻔﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ را‬
‫ﻛﻪ در ﻣﺴﻴﺮ اوﻳﻨﺪ و ﺗﻮان ﺟﻨﮓ دارﻧﺪ راﻫﻰ ﻛﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻴﺸﺎن را ﺑﺮاى دﻓﺎع از ﺳﺮزﻣﻴﻨﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﺎى ﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪104‬‬

‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ از ﺧﺴﺘﮕﻰ در آﻣﺪ و ﻣﺎل زﻛﺎت ﻓﺮاوان رﺳﻴﺪ ﻛـﻪ از آﻧﻬـﺎ زﻳـﺎد‬
‫آﻣﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و ﻳﺎزده ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺴﺖ‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺮاى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺴﺖ و ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻃﻠﻴﺤﺔ ﺑﻦ ﺧﻮﻳﻠﺪ رود‪ ،‬و ﭼﻮن از ﻛـﺎر وى ﻓﺮاﻏـﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﺳﻮى ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه رود ﻛﻪ در ﺑﻄﺎح ﻣﻘﺮ داﺷﺖ و اﮔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺮد ﺑﺎ وى ﺑﺠﻨﮕﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺟﻬﻞ ﻧﻴﺰ ﭘﺮﭼﻤﻰ ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻣﻴﻪ ﺑﺴﺖ و او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺳﻮد ﻛﺬاب ﻋﻨﺴﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ اﺑﻨـﺎى‬
‫ﻳﻤﻦ را ﺑﺮ ﺿﺪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﻜﺸﻮح و ﻫﻤﺪﺳﺘﺎن ﻳﻤﻨﻰ وى ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ آﻧﮕﺎه ﺑـﻪ ﺳـﻮى ﻗﺒﻴﻠـﻪ ﻛﻨـﺪه رود ﻛـﻪ در‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﺴﺖ ﻛﻪ از ﻳﻤﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻣﺤﻞ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد را ﺗﺮك ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد و او را ﺳﻮى ﺣﻤﻘﺘﻴﻦ ﻣﺸﺎرف ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﻋﻤﺮو ﻋﺎص ﺑﺴﺖ و او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻗﻀﺎﻋﻪ و ودﻳﻌﻪ و ﺣﺎرث ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻦ ﻏﻠﻔﺎﻧﻰ ﺑﺴﺖ و او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺮدم دﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﻋﺮﻓﺠﺔ ﺑﻦ ﻫﺮﺛﻤﻪ ﺑﺴﺖ و او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻬﺮه ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﺬﻳﻔـﻪ و‬
‫ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻤﻞ ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﺳﺎﻻرى ﮔﺮوه ﺑﺎ وى ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﻜﺮﻣﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺟﻬﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﻛﺎر ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻮاران ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى ﻗﻀﺎﻋﻪ رو و ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﺟﻨﮓ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﻃﺮﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺰ ﺑﺴﺖ و او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد و آن ﮔﺮوه از ﻣﺮدم‬
‫ﻫﻮازن ﻛﻪ ﻫﻤﺪﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﭼﻤﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن ﺑﺴﺖ و او را ﺳﻮى ﺗﻬﺎﻣﻪ ﻳﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺑﺴﺖ و او را ﺳﻮى ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎﻻران از ذو اﻟﻘﺼﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺳـﻮى ﻣﻘﺼـﺪ روان ﺷـﺪﻧﺪ و اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬و ﺳﻮى ﮔﺮوه ﻣﺮﺗﺪان ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻮى ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻗﺤﺬم ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى وى ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ﻋﺮب ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮد و ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣـﻦ ﺑـﺪاﻧﻬﺎ رﺳـﺪ‪ ،‬از ﺟﻤـﻊ و‬
‫ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن و از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﮕﺸﺘﻪ‪.‬‬
‫درود ﺑﺮ آﻧﻜﻪ ﭘﻴﺮو ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺲ از ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﺿﻼﻟﺖ و ﻛـﻮرى ﺑـﺎز ﻧﮕـﺮدد‪ .‬ﻣـﻦ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﻰﻛﻨﻢ و ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺑﺠﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ و ﺑـﻰ ﺷـﺮﻳﻚ‬
‫‪105‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﭘﻴﻤﺒﺮ اوﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ آورده ﻣﻌﺘﺮﻓﻴﻢ و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﻣﻌﺘﺮف ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻛـﺎﻓﺮ‬
‫ﺷﻤﺎرﻳﻢ و ﺑﺎ وى ﭘﻴﻜﺎر ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ ﺑﺸﺎرت و ﺑﻴﻢ رﺳﺎﻧﻰ و دﻋﻮت ﺧﺪاى ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ،‬ﺳـﻮى‬
‫ﺧﻠﻖ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﭼﺮاﻏﻰ روﺷﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻫﻤﻪ زﻧﺪﮔﺎن را ﺑﻴﻢ دﻫﺪ و ﮔﻔﺘﺎر ﺣﻖ ﺑﺮ ﻛﺎﻓﺮان‬
‫ﻣﺴﺠﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﻌﺘﺮﻓﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺣﻖ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ اذن ﺧـﺪاى ﺑـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن‬
‫ﭘﻴﻜﺎر ﻛﺮد ﺗﺎ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ درﮔﺬﺷﺖ و ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاى را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻮد‬
‫و اﻣﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻛﺎرى را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاى در‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺰل ﺧﻮﻳﺶ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ را ﺑﺮاى او و ﻫﻤﻪ اﻫﻞ اﺳﻼم ﺑﻴﺎن ﻛﺮده ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»إِ ﱠﻧﻚ‪ ‬ﻣ ‪‬ﻴﺖ‪ ‬و‪ ‬إِ ﱠﻧ ‪‬ﻬﻢ‪ ‬ﻣ ‪‬ﻴﺘُﻮنَ ‪«30 :39‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺗﻮ ﻣﻰﻣﻴﺮى و آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﻣﻴﺮﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺨ ْﻠﺪ‪ ‬أَ َﻓﺈِنْ ‪‬ﻣﺖ‪َ ‬ﻓ ‪‬ﻬﻢ‪» ‬اﻟْﺨﺎ ‪‬ﻟﺪ‪‬ونَ ‪«34 :21‬‬
‫ﺸﺮٍ ﻣﻦ َﻗ ‪‬ﺒ ‪‬ﻠﻚ‪ ‬ا ْﻟ ُ‬
‫ﺟ ‪‬ﻌﻠْﻨﺎ ‪‬ﻟ ‪‬ﺒ َ‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬و‪ ‬ﻣﺎ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﭘﻴﺶ از ﺗﻮ ﻫﻴﭻ اﻧﺴﺎﻧﻰ را ﺧﻠﻮد ﻧﺪادهاﻳﻢ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮ ﺑﻤﻴﺮى و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧﺖ ﺟﺎوﻳﺪان‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺧ َﻠﺖ‪ ‬ﻣﻦ َﻗ ‪‬ﺒ ‪‬ﻠﻪ‪ ‬اﻟﺮﱡﺳ‪‬ـﻞُ أَ ﻓَـﺈِنْ ﻣـﺎت‪ ‬أَو‪ُ ‬ﻗﺘ‪‬ـﻞَ »ا ْﻧ َﻘ َﻠﺒ‪‬ـ ُﺘﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠـﻰ‬
‫ﺤ ‪‬ﻤﺪ‪ ‬إِﻟﱠﺎ ر‪‬ﺳ‪‬ﻮلٌ َﻗﺪ‪َ ‬‬
‫»و‪ ‬ﻣﺎ ‪‬ﻣ ‪‬‬
‫ﺠﺰِي اﷲ »اﻟﺸﱠﺎ ‪‬ﻛﺮِﻳﻦَ ‪«144 :3‬‬
‫ﺳ ‪‬ﻴ ‪‬‬
‫ﺷﻴ‪‬ﺌﺎً و‪ ‬‬
‫ﻀﺮﱠ اﷲ َ‬
‫أَﻋ‪‬ﻘﺎ ِﺑ ُﻜﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻣﻦ ‪‬ﻳ ْﻨ َﻘ ‪‬ﻠﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﻰ ‪‬ﻋ ‪‬ﻘ ‪‬ﺒ ‪‬ﻴﻪ‪َ ‬ﻓ َﻠﻦْ ‪‬ﻳ ُ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاى ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از او ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬آﻳـﺎ اﮔـﺮ‬
‫ﺑﻤﻴﺮد ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﻋﻘﺒﮕﺮد ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻋﻘﺒﮕﺮد ﻛﻨﺪ ﺿﺮرى ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﻤﻰزﻧﺪ‪ ،‬و ﺧـﺪا‬
‫ﺳﭙﺎﺳﺪاران را ﭘﺎداش ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﻣـﻰﭘﺮﺳـﺘﻴﺪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻤـﺮد و ﻫـﺮ ﻛـﻪ ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﺑـﻰ ﺷـﺮﻳﻚ را‬
‫ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﺧﺪا ﻣﺮاﻗﺐ اوﺳﺖ زﻧﺪه و ﭘﺎﻳﻨﺪه و ﺟﺎوﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﺮت و ﺧﻮاب او را ﻧﮕﻴـﺮد ﻧﮕﻬﺒـﺎن‬
‫ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ و از دﺷﻤﻦ ﺧﻮد اﻧﺘﻘﺎم ﮔﻴﺮد و او را ﻛﻴﻔﺮ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺗﺮس از ﺧﺪا ﺳﻔﺎرش ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮﻳﺶ را از ﺧﺪا و دﻳﻦ ﺧﺪا ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮﺗﺎن ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آورده ﺑﺮﮔﻴﺮﻳﺪ و از ﻫﺪاﻳﺖ او ﻫﺪاﻳﺖ ﻳﺎﺑﻴـﺪ و ﺑـﻪ دﻳـﻦ ﺧـﺪا‬
‫ﭼﻨﮓ زﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺧﺪا ﻫﺪاﻳﺖ ﻧﻜﻨﺪ ﮔﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﻋﺎﻓﻴﺖ ﻧﺪﻫﺪ در ﺑﻠﻴﻪ اﻓﺘـﺪ‬
‫و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﻳﺖ او ﻧﺒﺎﺷﺪ زﺑﻮن ﺷﻮد و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺧﺪا ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺪو ﻫﺮ ﻛﻪ را ﮔﻤﺮاه‬
‫ﻛﻨﺪ در ﮔﻤﺮاﻫﻰ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ او ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺷﺄﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺠﺪ‪َ ‬ﻟﻪ‪ ‬و‪ ‬ﻟﻴ‪‬ﺎ ‪‬ﻣﺮْﺷ‪‬ﺪاً ‪«17 :18‬‬
‫ﻀ ‪‬ﻠﻞْ َﻓ َﻠﻦْ َﺗ ِ‬
‫»ﻣﻦ ‪‬ﻳ ‪‬ﻬﺪ‪ ‬اﷲ َﻓ ‪‬ﻬﻮ‪ ‬ا ْﻟ ‪‬ﻤ ‪‬ﻬ َﺘﺪ‪ ‬و‪ ‬ﻣﻦ ‪‬ﻳ ْ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪106‬‬

‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺧﺪا ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﺪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اوﺳﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﮔﻤﺮاه ﻛﻨﺪ دوﺳﺘﺪار و‬
‫رﻫﺒﺮى ﺑﺮاى او ﻧﺨﻮاﻫﻰ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬و در دﻧﻴﺎ ﻋﻤﻞ او ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺧـﺪا ﻣﻘـﺮ ﺷـﻮد و در‬
‫آﺧﺮت ﻋﻮض از او ﻧﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﻦ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪام ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﺷﻤﺎ ﭘﺲ از اﻗﺮار ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ آن از‬
‫روى ﻏﺮور و ﺟﻬﺎﻟﺖ و اﻃﺎﻋﺖ ﺷﻴﻄﺎن از دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﺸﺘﻪاﻧﺪ ﺧﺪاى ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺴﻖَ ‪‬ﻋﻦْ أَ ‪‬ﻣﺮِ ر‪ ‬ﺑﻪ‪‬‬
‫ﺠﻦﱢ َﻓ َﻔ ‪‬‬
‫ﺠﺪ‪‬وا إِﻟﱠﺎ إِ ‪‬ﺑﻠ‪‬ﻴﺲ‪ ‬ﻛﺎنَ »ﻣﻦ ا ْﻟ ِ‬
‫ﺴ ‪‬‬
‫ﺠﺪ‪‬وا ﻟ‪Ĥ‬د‪‬م‪َ ‬ﻓ ‪‬‬
‫ﺳ ‪‬‬
‫»و‪ ‬إِذْ ُﻗ ْﻠﻨﺎ ‪‬ﻟ ْﻠﻤ‪‬ﻼ ‪‬ﺋ َﻜﺔِ ا ‪‬‬
‫ﺨﺬُو َﻧﻪ‪ ‬و‪ ‬ذُر‪ ‬ﻳ َﺘﻪ‪ ‬أَو‪‬ﻟ‪‬ﻴﺎء‪ ‬ﻣﻦ د‪‬وﻧ‪‬ﻲ و‪ ‬ﻫﻢ‪َ ‬ﻟ ُﻜﻢ‪ ‬ﻋﺪ‪‬و‪ِ » ‬ﺑ ْﺌﺲ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻈﱠﺎ ‪‬ﻟﻤ‪‬ﻴﻦَ ‪‬ﺑﺪ‪‬ﻟًﺎ ‪«50 :18‬‬
‫أَ َﻓ َﺘ ﱠﺘ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬آدم را ﺳﺠﺪه ﻛﻨﻴﺪ ﻫﻤﻪ ﺳﺠﺪه ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﺑﻠـﻴﺲ‬
‫ﻛﻪ از ﺟﻨﻴﺎن ﺑﻮد و از ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﺮون ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا او و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﻛﻪ دﺷﻤﻦ ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ‬
‫ﺳﻮاى ﻣﻦ دوﺳﺘﺎن ﻣﻰﮔﻴﺮﻳﺪ؟‬
‫ﺑﺮاى ﺳﺘﻤﮕﺮان ﭼﻪ ﻋﻮض ﺑﺪى اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺰْﺑ‪‬ـﻪ‪‬‬
‫ﺸﻴ‪‬ﻄﺎنَ َﻟ ُﻜﻢ‪ ‬ﻋﺪ‪‬و‪ ‬ﻓَﺎ ﱠﺗﺨ‪‬ـﺬُوه‪ ‬ﻋ‪‬ـﺪ‪‬و‪‬ا إِﻧﱠﻤـﺎ »ﻳ‪‬ـﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮا ‪‬‬
‫و ﻫﻢ او ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬إِنﱠ اﻟ ﱠ‬
‫ﺴﻌ‪‬ﻴﺮِ ‪«6 :35‬‬
‫‪‬ﻟ ‪‬ﻴﻜُﻮﻧُﻮا ﻣﻦ أَﺻ‪‬ﺤﺎبِ اﻟ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺣﻘﺎ ﻛﻪ ﺷﻴﻄﺎن دﺷﻤﻦ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ او را دﺷﻤﻦ ﮔﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻪ ﺷـﻴﻄﺎن‬
‫ﻓﻘﻂ دﻋﻮت ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻫﻞ آﺗﺶ ﺳﻮزﻧﺪه ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻓﻼﻧﻰ را ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ از ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﻓﺮﻣـﺎن دادم‬
‫ﺑﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﻨﮓ ﻧﻜﻨﺪ و ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﻧﻜﺸﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ وى را ﺳﻮى ﺧﺪا دﻋﻮت ﻛﻨـﺪ و ﻫـﺮ‬
‫ﻛﻪ دﻋﻮت وى را ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻌﺘﺮف ﺷﻮد و از ﻛﻔﺮ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪ و ﻋﻤـﻞ ﻧﻴـﻚ ﻛﻨـﺪ‪ .‬از او‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮد و وى را ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ درﻳﻎ آرد ﻓﺮﻣﺎن دادم ﺑﺎ او ﺟﻨﮓ ﻛﻨـﺪ و ﻫـﺮ‬
‫ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آرد زﻧﺪه ﻧﮕﺬارد و ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺴﻮزد و ﺑﻰﭘﺮوا ﺑﻜﺸﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﻴﺮ‬
‫ﻛﻨﺪ و از ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺟﺰ اﺳﻼم ﻧﭙﺬﻳﺮد ﻫﺮ ﻛﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﺪ ﺑﺮاى او ﻧﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫـﺮ ﻛـﻪ ﻧﻜﻨـﺪ‬
‫ﺧﺪا از او ﻋﺎﺟﺰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮﻣﺎن دادهام ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮا در ﺟﻤﻊ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻋﻮت اذان اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اذان ﮔﻔﺘﻨﺪ از آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﺪارﻳﺪ و اﮔﺮ اذان ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺘﺎزﻳﺪ و ﭼﻮن اذان ﮔﻔﺘﻨﺪ از روش آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻨﻴﺪ و اﮔﺮ درﻳﻎ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺘﺎزﻳﺪ‬
‫و اﮔﺮ اﻗﺮار آوردﻧﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن را ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﭘـﻴﺶ از ﺳـﭙﺎﻫﻴﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﭘـﺲ از آن ﺳـﺎﻻران روان‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺘﻦ دﺳﺘﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫‪107‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﻳﻦ دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ ﺑـﺮاى ﻓﻼﻧـﻰ ﻛـﻪ او را ﺑـﺮاى ﺟﻨـﮓ ﻣﺮﺗـﺪان‬
‫ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺪ و ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﻤﻪ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ آﺷـﻜﺎر و ﻧﻬـﺎن از ﺧـﺪا‬
‫ﺑﺘﺮﺳﺪ و دﺳﺘﻮر ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻛﺎر ﺧﺪا ﺑﻜﻮﺷﺪ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﻛﻨﺪ و از اﺳﻼم ﺑﮕـﺮدد و‬
‫ﺑﻪ آرزوﻫﺎى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮد ﺟﻨﮓ ﻛﻨﺪ ﻧﺨﺴﺖ اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮﺗﺸـﺎن‬
‫ﻛﻨﺪ اﮔﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ دﺳﺖ از آﻧﻬﺎ ﺑﺪارد و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺘﺎزد ﺗـﺎ ﺗﺴـﻠﻴﻢ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ و وﻇﺎﻳﻔﺸﺎن را ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻧﭽﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﻫﻨـﺪ ﺑﮕﻴـﺮد و ﺣﻘﺸـﺎن را ﺑﺪﻫـﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮﺷـﺎن‬
‫ﻧﮕﺬارد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﭘﻴﻜﺎر دﺷﻤﻦ ﺑﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﻋـﺰ و ﺟـﻞ را ﺑﭙـﺬﻳﺮد و‬
‫ﺑﺪو ﻣﻘﺮ ﺷﻮد از او ﺑﭙﺬﻳﺮد و وى را در ﻛﺎر ﺧﻴﺮ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻛـﺎﻓﺮ ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺎ وى‬
‫ﺟﻨﮓ اﻧﺪازد ﺗﺎ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺧﺪاى ﻣﻘﺮ ﺷﻮد اﮔﺮ دﻋﻮت را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ دﺳـﺖ از او ﺑـﺪارد و در آﻧﭽـﻪ‬
‫ﻧﻬﺎن ﻣﻰدارد ﺣﺴﺎب وى ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬و ﻫﺮ ﻛﻪ دﻋﻮت ﺧﺪا را ﻧﭙﺬﻳﺮد ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﻮد و ﻫـﺮ ﺟـﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﻛﺠﺎ رﺳﺪ ﺑﺎ او ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻨﺪ و از ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﺠﺰ اﺳﻼم ﻧﭙﺬﻳﺮد‪ .‬و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﻫﺮ‬
‫ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﻣﻘﺮ ﺷﻮد از وى ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪو او را ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧﭙﺬﻳﺮد ﺑﺎ وى ﺟﻨﮓ ﻛﻨـﺪ‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪاﻳﺶ ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﻪ داد ﻫﻤﻪ را ﺑﺎ ﺳﻼح ﺑﺎ آﺗﺶ ﺑﻜﺸﺪ آﻧﮕﺎه ﻏﻨﺎﺋﻤﻰ را ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﺼﻴﺐ وى‬
‫ﻛﺮده ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﺪ ﺑﺠﺰ ﺧﻤﺲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ را از ﺷﺘﺎب و ﺗﺒﺎﻫﻜﺎرى ﺑﺎز دارد و ﻣﺮدم دﻳﮕﺮ را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎﻣﻴﺰد ﺗﺎ‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺪﺷﺎن و ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ آﻧﻬﺎ ﺧﻄﺮى ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻛﺎر ﺣﺮﻛﺖ و ﺗﻮﻗﻒ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺘﺪل و ﻣﻼﻳﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮاﻗﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻛﺴـﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﺷﺘﺎب ﻧﺒﺮد و ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﻜﻮ دارد و ﺳﺨﻦ ﻧﺮم ﮔﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻛﺎر او‬
‫ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﻗﻮم ﻋﺒﺲ و ذﺑﻴﺎن و ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﺳﻮى ﺑﺰاﺧﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻗﻮم ﺟﺪﻳﻠﻪ و ﻏﻮث ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ وى ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ و ﺟﻤﻌﻰ از اﻳﻦ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺳﻮى وى رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮم‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻃﻠﻴﺤﻪ روﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ از ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺪى را از ذو اﻟﻘﺼﻪ ﺳﻮى ﻗﻮﻣﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﻬﺎ را درﻳﺎب ﻛﻪ ﻧﺎﺑﻮد‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ« ﻋﺪى ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد ﺗﺎ راﻣﺸﺎن ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ از دﻧﺒﺎل ﻋﺪى ﺑﺮﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ ﻧﺨﺴﺖ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃﻰ آﻏﺎز ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در اﻛﻨﺎف ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﻋـﺎزم‬
‫ﺑﺰاﺧﻪ ﺷﻮد آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﺑﻄﺎح رود و ﺧﻮن از ﻛﺎر ﻗﻮﻣﻰ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎن وى ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨﺎن واﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﺧﻴﺒﺮ ﻣﻰرود و از آﻧﺠﺎ ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻰرود ﺗﺎ در اﻛﻨﺎف ﺳﻠﻤﻰ ﺑﺎ وى ﺗﻼﻗﻰ‬
‫ﻛﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﺑﺰاﺧﻪ را دور زد و ﺳﻮى اﺟﺎ رﻓﺖ و ﭼﻨﺎن واﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﺧﻴﺒﺮ ﻣﻰرود آﻧﮕﺎه ﺳـﻮى‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪108‬‬

‫ﻃﻰ ﻣﻰآﻳﺪ و ﻣﺮدم ﻃﻰ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺳﻮى ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﺪى آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ و دﻋﻮﺗﺸﺎن ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ اﺑﻮ اﻟﻔﻀﻴﻞ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫ﻋﺪى ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﻮﻣﻰ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﻤﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ ﺧﻮد داﻧﻴﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮو ﺳﭙﺎه را از ﻣﺎ ﻧﮕﻬﺪار ﺗﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺳﻮى ﺑﺰاﺧﻪ رﻓﺘﻪاﻧـﺪ ﭘـﺲ آرﻳـﻢ ﻛـﻪ وﻗﺘـﻰ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ‬
‫ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻛﻨﻴﻢ و اﻳﻨﺎن در دﺳﺖ وى ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻜﺸﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﻴﺮد‪«.‬‬
‫ﻋﺪى ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺖ ﻛﻪ در ﺳﻨﺢ ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻪ روز ﺻﺒﺮ ﻛﻦ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﺮد ﺟﻨﮕﺎور ﺑﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻰ و اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻤﺸﺎن ﺑﺮاﻧﻰ و ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮى«‬
‫و ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﺪى ﺳﻮى ﻗﻮم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎراﻧﺸﺎن از ﺑﺰاﺧﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﺎوﻳﺰ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ آﻣـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮد ﻃﻠﻴﺤﻪ رﻫﺎﺷﺎن ﻧﻤﻰﻛﺮد‪ .‬ﻋﺪى ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و اﺳﻼم ﻗﻮم را ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى اﻧﺴﺮ روان ﺷﺪ و ﻗﺼﺪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﺪﻳﻠﻪ داﺷﺖ ﻋﺪى ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃـﻰ ﭼـﻮن ﻣﺮﻏـﻰ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﺪﻳﻠﻪ ﻳﻜﻰ از دو ﺑﺎل آن اﺳﺖ ﭼﻨﺪ روز ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺪه ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺪﻳﻠﻪ را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ‬
‫ﻏﻮث را ﻧﺠﺎت داد‪«.‬‬
‫و ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﺪى ﺳﻮى آﻧﻬﺎ رﻓﺖ و ﭼﻨﺪان ﺳﺨﻦ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ وى ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﺒﺮ اﺳﻼﻣﺸﺎن را ﺑﺮاى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮد‬
‫و ﻳﻚ ﻫﺰار ﺳﻮار از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﺮﻛﺘﻰ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻃﻰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﻰ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻛﻠﺒﻰ وﻗﺘﻰ ﺳﭙﺎه اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺗﺪان ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺎ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﺑﻴﺮون ﺷﺪ و ﺳﻮى ذو اﻟﻘﺼﻪ رﻓﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﻨﺰﻟﻰ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮ راه ﻧﺠﺪ ﺑﻮد و آﻧﺠﺎ ﺳﭙﺎه آراﺳﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‬
‫را ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﻛﺮد و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ را ﺑﺮ اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﭙﺮد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻃﻠﻴﺤﻪ و ﻋﻴﻴﻨـﺔ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺼﻦ ﻛﻪ در ﺑﺰاﺧﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﭼﺎﻫﻬﺎى ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﻨﮓ اﻧﺪازد و ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺧﻮﻳﺶ در ﺧﻴﺒﺮ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﻼﻗﻰ ﻣﻰﻛﻨﻢ و اﻳﻦ ﺧﺪﻋﻪ ﺑﻮد زﻳﺮا ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺮﺳﺪ و ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻮم رﺳﻴﺪ ﻋﻜﺎﺷﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺼـﻦ و‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ اﻗﺮم ﻋﺠﻠﻰ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن اﻧﺼﺎر را ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻮم رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻃﻠﻴﺤﻪ و ﺑﺮادرش ﺳﻠﻤﻪ ﺑﺮون‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﻠﻤﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺛﺎﺑﺖ را ﺑﻜﺸﺖ و ﭼﻮن ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻛﺎر وى را ﺑﺪﻳﺪ ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ ﻣـﺮا‬
‫در ﻛﺎر ﻛﺸﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﺮد ﻛﻤﻚ ﻛﻦ ﻛﻪ او ﻣﺮا ﻣﻰﻛﺸﺪ و دو ﺑﺮادر ﻫﻤﺪﺳـﺖ ﺷـﺪﻧﺪ و ﻋﻜﺎﺷـﻪ را ﻧﻴـﺰ ﺑﻜﺸـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪109‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ اﻗﺮم ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﻤﺎل اﺳﺒﺎن ﺷﺪ و اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺨﺖ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻧﻴﻚ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﻋﻜﺎﺷﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺼﻦ ﻧﻴـﺰ آﻧﺠـﺎ ﺑـﻮد ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳـﺨﺖ‬
‫ﺑﻨﺎﻟﻴﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬دو ﺗﻦ از ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﭼﺎﺑﻜﺴﻮاران ﻗﻮم ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃﻰ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ ﻣـﻦ آى و ﭼﻨـﺪ روز‬
‫ﺑﻤﺎن ﺗﺎ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻃﻰ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه دارى از آﻧﻬﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ ﻛـﻨﻢ و ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﺳـﻮى‬
‫دﺷﻤﻦ روﻳﻢ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ او ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎر ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺎﻟﻴﺪن ﻳﺎران ﺧـﻮد را از ﻗﺘـﻞ ﺛﺎﺑـﺖ و ﻋﻜﺎﺷـﻪ ﺑﺪﻳـﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺷﻤﺎ را ﺳﻮى ﻳﻜﻰ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺑﺮم ﻛﻪ ﻧﻴﺮوى ﺑﺴﻴﺎر دارﻧﺪ و ﻫـﻴﭽﻜﺲ از اﻳﺸـﺎن از دﻳـﻦ‬
‫ﻧﮕﺸﺘﻪاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻛﺴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻛﺪام ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﻣﻨﻈﻮر دارى؟ ﻛﻪ ﻧﻴﻜﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪاى اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃﻰ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» ،‬ﺧﺪاﻳﺖ ﺗﻮﻓﻴﻖ دﻫﺪ ﻛﻪ راى ﺻﻮاب آوردى« و ﺧﺎﻟﺪ ﺳﭙﺎه را ﺑﺒﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻃﻰ ﻓﺮود آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪﻳﻞ ﺑﻦ ﺧﺒﺎب ﻧﺒﻬﺎﻧﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در ارك ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺳﻠﻤﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻣﺨﻨﻒ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در اﺟﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و آراﻳﺶ ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻓﺖ آﻧﮕﺎه ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ در ﺑﺰاﺧـﻪ ﺗﻼﻗـﻰ رخ داد و‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺿﺮر ﻛﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﻴﺮان ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﻴﺲ رو ﺑﻪ رو ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﭘﻴﻤﺎن داﺷﺘﻪاﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» ،‬ﺑﺨﺪا ﻗﻴﺲ از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ رو ﺑﻪ رو ﺷﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺪى ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮﻳﺸﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻦ از اﻳﻦ دﻳﻦ ﺑﻴﺮون ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﺑﺮاى ﭘﻴﻤـﺎﻧﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺑﻨﻰ اﺳﺪ داﺷﺘﻪاﻳﻢ از ﺟﻨﮓ آﻧﻬﺎ درﻳﻎ ﻛﻨﻴﻢ؟ ﺑﺨﺪا ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺎ اﻳﻦ دو ﮔﺮوه ﺟﻬﺎد اﺳﺖ ﺑﺎ راى ﻳﺎران ﺧﻮد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﺳﻮى ﻳﻜـﻰ از دو ﻗﺒﻴﻠـﻪ‬
‫رو و ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﻮى ﻗﺒﻴﻠﻪاى ﺑﺒﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ آن ﺑﻴﺸﺘﺮ رﻏﺒﺖ دارﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺴﻼم ﺑﻦ ﺳﻮﻳﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺶ از آﻣﺪن ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮاران ﻃـﻰ ﺑـﺎ ﺳـﻮاران ﺑﻨـﻰ اﺳـﺪ و ﻓـﺰاره رو ﺑـﻪ رو‬
‫ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﻧﺎﺳﺰا ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻰﺷﺪ و اﺳﺪﻳﺎن و ﻓﺰارﻳﺎن ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻫﺮﮔﺰ ﺑـﺎ اﺑـﻮ‬
‫اﻟﻔﻀﻴﻞ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﺳﻮاران ﻃﻰ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻨﺪان ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺠﻨﮕﺪ ﻛﻪ او را اﺑﻮ اﻟﻌﺠﻞ اﻛﺒـﺮ ﺑﻨﺎﻣﻴـﺪ« ﻋﺒﻴـﺪ اﷲ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ ﻋﻴﻴﻨﻪ ﺑﺎ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻛﺲ از ﺑﻨﻰ ﻓﺰاره ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻣﻰﺟﻨﮕﻴﺪ ﻃﻠﻴﺤﻪ در ﺧﻴﻤﻪ ﻋﺒﺎﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮد ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮد و ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻰ ﻣﻰﻛﺮد و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺳـﺮﮔﺮم ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭼـﻮن ﺟﻨـﮓ ﺳـﺨﺖ ﺷـﺪ و ﻋﻴﻴﻨـﻪ‬
‫ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷﺪ ﺳﻮى ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺗﺎﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻳﺎ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻫﻨﻮز ﭘﻴﺶ ﺗﻮ ﻧﻴﺎﻣﺪه؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪110‬‬

‫ﻃﻠﻴﺤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ«‬

‫ﻋﻴﻴﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و او ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷـﺪ و ﺑـﺎز ﺳـﻮى ﻃﻠﻴﺤـﻪ ﺗﺎﺧـﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻰﭘﺪر! ﻫﻨﻮز ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪه؟«‬
‫ﻃﻠﻴﺤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﺑﺨﺪا«‬
‫ﻋﻴﻴﻨﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ ﻛﻰ؟ ﺑﺨﺪا ﻛﺎر ﻣﺎ زار اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻋﻴﻴﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ و ﻛﺎر ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و ﺑﺎز ﺳﻮى ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺗﺎﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺒﺮﻳﻞ آﻣﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ »آرى«‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ان ﻟﻚ رﺣﺎ ﻛﺮﺣﺎه و ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻻ ﺗﻨﺴﺎه« ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺗـﻮ را ﻧﻴـﺰ آﺳـﻴﺎﻳﻰ ﭼـﻮن آﺳـﻴﺎى او‬
‫ﻫﺴﺖ و ﻗﺼﻪاى ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻰﻛﻨﻰ‪ .‬و اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻣﻰﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻴﻴﻨﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻮﻳﺎ ﺧﺪا ﻫﻢ ﻣﻰداﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺼﻪ ﺗﻮ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ اى ﺑﻨﻰ ﻓﺰاره ﺑﺮوﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺬاب‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ ﻓﺰارﻳﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻛﺴﺎن ﻓﺮارى ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دور ﻃﻠﻴﺤـﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﻣـﻰﮔـﻮﻳﻰ ﭼـﻪ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ؟«‬
‫ﻃﻠﻴﺤﻪ اﺳﺐ ﺧﻮﻳﺶ را ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺑﺮاى زﻧﺶ ﻧﻮار ﻧﻴﺰ ﺷﺘﺮى آﻣﺎده ﻛﺮده ﺑﻮد و ﭼـﻮن ﻛﺴـﺎن ﺑـﻪ‬
‫دور او ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻰﮔﻮﺋﻰ ﭼﻪ ﻛﻨﻴﻢ؟« ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺮ اﺳﺐ ﺟﺴـﺖ و زن ﺧـﻮد را ﺑﺮداﺷـﺖ و‬
‫ﺑﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﺪ و ﻛﺴﺎن ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻃﻠﻴﺤﻪ از راه ﺣﻮﺷﻴﻪ ﺳﻮى ﺷﺎم رﻓﺖ و ﺟﻤﻊ وى ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از آﻧﻬـﺎ ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ و‬
‫ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳﺎن ﺑﺎ ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺳﻠﻴﻢ و ﻫﻮازن ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺧﺪا ﻃﻠﻴﺤﻪ و ﻓﺰارﻳﺎن را‬
‫ﻣﻨﻬﺰم ﻛﺮد آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ اﻳﻤﺎن ﻣﻰآورﻳﻢ و ﺑﻪ ﺣﻜﻢ‬
‫ﺧﺪا در ﺑﺎره اﻣﻮال و ﺟﺎﻧﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﺒﺐ ارﺗﺪاد ﻋﻴﻴﻨﻪ و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻏﻄﻔﺎن و ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃـﻰ ﭼﻨـﺎن ﺑـﻮد ﻛـﻪ در رواﻳـﺖ‬
‫ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ ﻓﻼن اﺳﺪى آﻣﺪه ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ زﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻃﻠﻴﺤﻪ از دﻳـﻦ ﺑﮕﺸـﺖ و‬
‫دﻋﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻛﺮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺿﺮار ﺑﻦ ازور را ﺳﻮى ﻋﺎﻣﻼن ﺧﻮﻳﺶ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺮﺗﺪان ﻗﻴﺎم ﻛﻨﻨﺪ و آﻧﻬـﺎ ﺳـﻮى وى ﺗﺎﺧﺘﻨـﺪ و او را ﺑﺘﺮﺳـﺎﻧﻴﺪﻧﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در واردات اردو زدﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺸﺮﻛﺎن در ﺳﻤﻴﺮا ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻓﺰون ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻛﻤﺘـﺮ ﻣـﻰﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﺿـﺮار‬
‫آﻫﻨﮓ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻛﺮد و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد او را اﺳﻴﺮ ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺪو زد ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﺸﺪ و ﺧﺒـﺮ آن ﺷـﺎﻳﻊ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﺧﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﻴﺪ و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺿﺮﺑﺖ ﺑﻰ اﺛﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻼح‬
‫در ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﻴﺴﺖ از آن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اردو ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﻣـﺮدم ﺳـﻮى ﻃﻠﻴﺤـﻪ رﻓﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻛﺎرش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﻮف ﺟﺬﻣﻰ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ذو اﻟﺨﻤﺎرﻳﻦ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺎ ﻣﻘـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ و ﺛﻤﺎﻣـﺔ ﺑـﻦ اوس ﻻم‬
‫ﻃﺎﻳﻰ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ او ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻛﺲ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﺪﻳﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻛﺎرى ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ ﻣـﺎ‪ ،‬در‬
‫ﻗﺮدوده و اﻧﺴﺮ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ رﻳﮕﺰارﻳﻢ ﻣﻬﻠﻬﻞ ﺑﻦ زﻳﺪ ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻏﻮث ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳـﺖ اﮔـﺮ ﻛـﺎرى ﺑـﺮاى‬
‫ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ ﻣﺎ در اﻛﻨﺎف ﻧﺰدﻳﻚ ﻓﻴﺪ ﻣﻘﺮ دارﻳﻢ‪.‬‬
‫و ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃﻰ ﺑﻪ ﻋﻮف ذو اﻟﺨﻤﺎرﻳﻦ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻮد از آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ در اﻳﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ ﻣﻴـﺎن ﻗﺒﻴﻠـﻪ‬
‫اﺳﺪ و ﻏﻄﻔﺎن و ﻃﻰ ﭘﻴﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮده ﺑﻮد ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻏﻄﻔﺎن و اﺳﺪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻃﻰ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ و آن‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ را از ﺳﺮزﻣﻴﻨﺶ ﺑﻴﺮون ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﻮف اﻳﻦ را ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪ و ﭘﻴﻤﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻏﻄﻔﺎن داﺷـﺖ ﺑﺒﺮﻳـﺪ دو ﻗﺒﻴﻠـﻪ‬
‫ﻃﻰ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻮف ﻛﺲ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭘﻴﻤﺎن آﻧﻬﺎ را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻳﺎرﻳﺸﺎن ﻗﻴﺎم ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺟﺎﻫـﺎى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاى ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎن ﻧﺎﮔﻮار ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻤﺮد ﻋﻴﻴﻨﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ ﺑـﺎ ﻏﻄﻔﺎﻧﻴـﺎن ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑﺨـﺪا از وﻗﺘـﻰ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﺑﺮﻳﺪه ﺣﺪود ﻏﻄﻔﺎن را ﻧﻤﻰداﻧﻴﻢ ﻣﻦ ﭘﻴﻤﺎﻧﻰ را ﻛﻪ از ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﻮده ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﻨﻢ و‬
‫ﭘﻴﺮو ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻣﻰﺷﻮم ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﻴﻤﺒﺮى از ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮى از ﻗﺮﻳﺶ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ اﻳﻨﻚ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮده و ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ«‪ .‬ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ راى وى ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺿﺮار و ﻗﻀﺎﻋﻰ و ﺳﻨﺎن و ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛـﻪ از ﻃـﺮف‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﻛﺎر ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮار ﺑﻦ ازور ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را ﺑﺠﺰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭼﻮن اﺑـﻮﺑﻜﺮ آﻣـﺎده ﺟﻨـﮓ ﻧﺪﻳـﺪم‪ ،‬ﻣـﺎ ﻗﺼـﻪ را ﺑـﻪ او‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺘﻴﻢ و ﮔﻮﻳﻰ ﻗﺼﻪاى ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ ﻧﺎﺧﻮش‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﻰ اﺳﺪ و ﻏﻄﻔﺎن و ﻫﻮازن و ﻃﻰ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﻀﺎﻋﻪ ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ ﻧـﺰد‬
‫اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آورد‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﮔﺎن در ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ ﺷـﺪﻧﺪ و ﭘـﻴﺶ ﺳـﺮان‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ‪ ،‬ده روز ﮔﺬﺷﺘﻪ از وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺑﻮد‪ ،‬ﻣـﻰﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻧﻤـﺎز را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧـﺪ و از‬
‫زﻛﺎت ﻣﻌﺎف ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﻨﺰل داده ﺑﻮدﻧﺪ دل ﺑﺎ ﻗﺒـﻮل اﻳـﻦ ﺗﻘﺎﺿـﺎ داﺷـﺘﻨﺪ ﺗـﺎ ﻓﺮﺻـﺘﻰ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ آﻳﺪ‪ .‬از ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺠﺰ ﻋﺒﺎس ﻛﺲ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻛﺴﻰ از ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳـﻞ را ﻣﻨـﺰل ﻧـﺪاده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫وﻗﺘﻰ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺘﻨﺪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰدادهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ «.‬آﻧﻬـﺎ ﻧﻴـﺰ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨـﺪ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﺸﺎن و ﻳﻚ روز ﻣﻬﻠﺘﺸﺎن داد و آﻧﻬﺎ ﺳﻮى ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪112‬‬

‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺷﻌﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸﺖ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص را ﺳﻮى ﺟﻴﻔﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬و‬
‫ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ درﮔﺬﺷﺖ ﻋﻤﺮو در ﻋﻤﺎن ﺑﻮد و ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺮﻳﻦ رﺳﻴﺪ و ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺳﺎوى را ﻧﺰدﻳﻚ ﻣـﺮگ دﻳـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺬر ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا در ﺑﺎره ﻣﺎﻟﻢ ﻛﺎرى ﮔﻮى‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﺳﻮدم ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎﻟﻰ ﺻﺪﻗﻪ ﻛﻦ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﻮ ﺑﻤﺎﻧﺪ«‪ ،‬و ﻣﻨﺬر ﭼﻨﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮو ﺑﺮﻓﺖ و از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻪ دﻳﺎر ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ رﺳﻴﺪ و ﭘﻴﺶ ﻗﺮه ﺑﻦ ﻫﺒﻴﺮه ﻣﻨﺰل‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺮه در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺮدد ﺑﻮد و ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺠﺰ اﻧﺪﻛﻰ ﭼﻮن او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﻋﻤـﺮو ﺳـﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻗﺮﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد وى آﻣﺪﻧﺪ و ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬از دﺑﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺪﻳﻨﻪ اردوﻫﺎ زدهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻗﺮﺷﻴﺎن ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﺲ ﺟﻤﻌﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو درود‬
‫ﮔﻮﻳﺪ و ﺑﺮ ﻳﻜﻰ از ﺟﻤﻌﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺳﺨﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﮔﻔﺘﮕﻮ داﺷﺘﻨﺪ و ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﻠـﻰ و ﻃﻠﺤـﻪ و‬
‫زﺑﻴﺮ و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن و ﺳﻌﺪ در آن ﺟﻤﻊ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﻧﺰدﻳﻚ رﺳﻴﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤـﺮ ﭘﺮﺳـﻴﺪ‪» :‬ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ؟« اﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻣﻰداﻧﻢ در ﺑﺎره ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺳﺨﻦ داﺷﺘﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻃﻠﺤﻪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮ ﺧﻄﺎب از ﻏﻴﺐ ﺧﺒﺮ ﻣﻰدﻫﻰ؟«‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻏﻴﺐ ﻧﻤﻰداﻧـﺪ وﻟـﻰ ﮔﻤـﺎن دارم از ﺧﻄـﺮ ﻋﺮﺑـﺎن ﺑـﺮاى ﻗـﺮﻳﺶ ﺳـﺨﻦ‬
‫داﺷﺘﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از اﻳﻦ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاى ﻋﺮب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻄﺮ دارﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﺮوه ﻗﺮﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﺳﻮراﺧﻰ در ﺷﻮﻳﺪ ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻤﺎ در آﻳﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺎره ﻗﻮم ﻋﺮب از ﺧﺪا‬
‫ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ« ﭘﺲ از آن ﺳﻮى ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﻓﺖ و ﺑﻪ او درود ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺮوه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪاى‪ ،‬ﺳـﻮى ﻋﻤـﺎن رﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد و در راه‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻴﺶ ﻗﺮة ﺑﻦ ﻫﺒﻴﺮه ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اردوﻳﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻪ دو روى ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮه او را ﮔﺮاﻣﻰ داﺷﺖ‬
‫و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻛﺸﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻋﻤﺮو ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮود ﺑﺎ وى ﺧﻠـﻮت ﻛـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻓﻼﻧـﻰ! ﻋﺮﺑـﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎج‬
‫ﻧﻤﻰدﻫﻨﺪ اﮔﺮ از ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﻮاﻟﺸﺎن دﺳﺖ ﺑﺪارﻳﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺪﺳﺖ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻛﺎﻓﺮ ﺷﺪهاى؟«‬
‫و ﭼﻮن اردوى ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻪ دور ﻗﺮه ﺑﻮد ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺮو او ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺮى ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺎ را ﻣﻰدﻫﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻋﺪه ﮔﺎﻫﻰ ﻣﻴـﺎن ﻣـﺎ و‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﻨﻰ‪ ،‬ﻣﻮﻋﺪ ﺗﻮ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎدرت ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺨﺪا ﺳﭙﺎه ﺳﻮى ﺗﻮ ﻣﻰراﻧﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻤﺮو ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ ﻗﺼﻪ را ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫‪113‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﻛﺎر ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ و از آﻧﻬﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻴﻴﻨﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ‬
‫و ﻗﺮة ﺑﻦ ﻫﺒﻴﺮه را ﺑﻨﺪ ﻧﻬﺎد و ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ وى رﺳـﻴﺪﻧﺪ ﻗـﺮه ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﺧﻠﻴﻔـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪاى‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدم‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺎص ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ از ﻣﺤـﻞ ﻣـﻦ ﮔﺬﺷـﺖ و او را ﺣﺮﻣـﺖ داﺷـﺘﻢ و‬
‫ﻣﻬﻤﺎن ﻛﺮدم و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮدم‪ «.‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻤﺮو را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻛﺎر اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﻰداﻧﻰ؟«‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﻗﺼﻪ را ﺑﺮاى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن وى در ﺑﺎره زﻛﺎت رﺳﻴﺪ ﻗﺮه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺖ‬
‫رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺲ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ را ﮔﻔﺘﻪاى ﺑﮕﻮﻳﻢ« و ﻫﻤﻪ را ﺑﮕﻔـﺖ و اﺑـﻮﺑﻜﺮ از او درﮔﺬﺷـﺖ و ﺧـﻮﻧﺶ را‬
‫ﻧﺮﻳﺨﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻴﻴﻨﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ را در ﻣﺪﻳﻨﻪ دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دو دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎ ﺷﺎخ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺪو ﻣﻰزدﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» ،‬اى دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﭼﺮا از آن ﭘﺲ ﻛﻪ اﻳﻤﺎن آوردى ﺑﻪ ﻛﻔﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻰ‪«.‬‬
‫و ﻋﻴﻴﻨﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎورده ﺑﻮدم‪«.‬‬
‫اﻣﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ از او در ﮔﺬﺷﺖ و ﺧﻮﻧﺶ را ﻧﺮﻳﺨﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ اﺳﺪ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻏﻤﺮ ﭘـﻴﺶ ﺧﺎﻟـﺪ آوردﻧـﺪ ﻛـﻪ از ﻛـﺎر‬
‫ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺧﺒﺮ داﺷﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻃﻠﻴﺤﻪ و آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﺑﻨﻰ اﺳﺪى ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺟﻤﻠﻪ آﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد اﻳﻦ ﺑﻮد‪ :‬و اﻟﺤﻤﺎم و اﻟﻴﻤﺎم‪ ،‬و اﻟﺼﺮد اﻟﺼﻮام‪ ،‬ﻗﺪ‬
‫ﺿﻤﻦ ﻗﺒﻠﻜﻢ ﺑﺎﻋﻮام‪ ،‬ﻟﻴﺒﻠﻐﻦ ﻣﻠﻜﻨﺎ اﻟﻌﺮاق و اﻟﺸﺎم‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﻛﺒﻮﺗﺮ و ﻗﻮش روزهدار‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭘﻴﺶ اﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻠﻚ ﻣﺎ ﺑـﻪ ﻋـﺮاق و ﺷـﺎم‬
‫ﻣﻰرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻰ اﻫﻞ ﻏﻤﺮ ﺳﻮى ﺑﺰاﺧﻪ رﻓﺘﻨﺪ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣـﺮت‬
‫ان ﺗﺼﻨﻌﻮا ﺣﺎذات ﻋﺮى‪ ،‬ﻳﺮﻣﻰ اﷲ ﺑﻬﺎ ﻣﻦ رﻣﻰ‪ ،‬ﻳﻬﻮى ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﻫﻮى«‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آﺳﻴﺎﻳﻰ ﺑﺴﺎزﻳﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻪاى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا ﻫـﺮ ﻛـﻪ را ﺧﻮاﻫـﺪ ﺳـﻮى آن‬
‫اﻓﻜﻨﺪ و ﻛﺴﺎن ﺑﺮ آن اﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﭙﺎه ﺑﻴﺎراﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬دو ﺳﻮار از ﺑﻨﻰ ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﻗﻌﻴﻦ ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮ آرﻧﺪ‪ «.‬و ﺳـﻌﻴﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎر ﻛﻪ در ﺑﺰاﺧﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮده ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در آﻧﺠﺎ ﭼﻴﺰى از زن‬
‫و ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﻴﺮ ﻧﮕﺮﻓﺖ ﻛﻪ زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﺟﺎى دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪114‬‬

‫اﺑﻮ ﻳﻌﻘﻮب ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﻣﻴﺎن ﻣﺜﻘﺐ و ﻓﻠﺞ ﺑﻮد و زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﻴﺲ ﻣﻴﺎن ﻓﻠﺞ و‬
‫واﺳﻂ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻫﻤﮕﻰ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ از اﺳﺎرت زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ‬
‫از ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و اﻳﻤﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ در ﻧﻘﻊ ﭘﻴﺶ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻛﻠﺐ ﻓﺮود آﻣﺪ و آﻧﺠﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮد ﺗـﺎ اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ وى ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ از اﺳﻼم اﺳﺪ و ﻏﻄﻔﺎن و ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺑـﻪ ﻗﺼـﺪ ﻋﻤـﺮه‬
‫آﻫﻨﮓ ﻣﻜﻪ ﻛﺮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ زﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻨﻚ ﻃﻠﻴﺤﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻜﺎرش ﻛﻨﻢ؟ ﻛﺎرش ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا او را ﺑﻪ اﺳﻼم ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺳﻮى ﻣﻜﻪ رﻓﺖ و ﻋﻤﺮه ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد و ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮاى ﺑﻴﻌـﺖ او ﺑـﻪ ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻗﺎﺗﻞ ﻋﻜﺎﺷﻪ و ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺴﺘﻰ ﺑﺨﺪا ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺮا دوﺳﺖ ﻧﺪارم‪ «.‬ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﻣﻴـﺮ ﻣﺆﻣﻨـﺎن‬
‫ﭼﻪ اﻫﻤﻴﺖ دارد ﻛﻪ ﺧﺪا دو ﻛﺲ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ ﻛﺮاﻣﺖ ﺷﻬﺎدت داده و ﻣﺮا ﺑﻪ دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﺧﻮار ﻧﻜﺮده‪«.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻓﺮﻳﺒﻜﺎر از ﻛﺎﻫﻨﻰ ﺗﻮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻚ دم ﻳﺎ دو دم در ﻛﻮره ﺑﺠﺎﺳﺖ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و آﻧﺠﺎ ﺑﺒﻮد ﺗﺎ ﺳﻮى ﻋﺮاق رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد ﻫﻮازن و ﺳﻠﻴﻢ و ﻋﺎﻣﺮ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳﺎن ﻣﺮدد ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪﺑﻴﻨﻨﺪ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﺳـﺪ و ﻏﻄﻔـﺎن ﭼـﻪ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‬
‫وﻗﺘﻰ ﻛﺎر اﻳﻦ دو ﻗﻮم ﭼﻨﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳﺎن ﺑﺎ ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺒﻮدﻧﺪ و ﻗﺮه ﺑـﻦ ﻫﺒﻴـﺮه ﺑـﺎ‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻛﻌﺐ و ﻳﺎران آن ﺑﺒﻮد و ﻋﻠﻘﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﻼﺛﻪ ﺑﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻛﻼب و ﻳﺎران آن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻘﻤﻪ از ﭘﻴﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ روزﮔﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺖ‬
‫و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻃﺎﻳﻒ ﺳﻮى ﺷﺎم رﻓﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺎﻣـﺪ و ﺑـﺎ ﻃﺎﻳﻔـﻪ ﻛﻌـﺐ اردو زد اﻣـﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﻛﺎر وى ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﮔﺮوﻫﻰ را ﺳﻮى او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو را ﺳـﺎﻻر ﮔـﺮوه ﻛـﺮد و‬
‫ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو و ﺑﻪ ﻋﻠﻘﻤﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻦ ﺷﺎﻳﺪ او را ﺑﮕﻴﺮى ﻳﺎ ﺑﻜﺸﻰ‪ ،‬ﺑﺪان ﻛﻪ ﻋﻼج درﻳﺪﮔﻰ دوﺧﺘﻦ اﺳﺖ و ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻰ ﺑﻜﻦ«‬
‫ﻗﻌﻘﺎع ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻣﺮدم آﺑﻰ ﻛﻪ ﻋﻠﻘﻤﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻋﻠﻘﻤﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﻣﺮدد ﺑﻮد ﺑﺮ اﺳـﺐ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و از ﺗﻌﺮض ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻣﺎن ﻣﺎﻧـﺪ و‬
‫ﻗﻌﻘﺎع آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آورد‪ ،‬زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﻠﻘﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﻫﻤﺪل ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ و در ﺧﺎﻧﻪ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪115‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ را از ﻛﺎر وى ﭼﻪ ﮔﻨﺎه؟« و اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻧﻬﺎ را رﻫﺎ ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﻋﻠﻘﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭘـﺲ از ﺷﻜﺴـﺖ ﻣـﺮدم ﺑﺰاﺧـﻪ ﺑﻨـﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳـﺎن ﺑﻴﺎﻣﺪﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﺑـﻪ اﺳـﻼم ﺑـﺎز‬
‫ﻣﻰﮔﺮدﻳﻢ‪ «.‬و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻗﺮار ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم اﺳﺪ و ﻏﻄﻔﺎن و ﻃﻰ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﺰاﺧﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻌﺖ ﻛـﺮده ﺑـﻮد ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻌﺘﺮف اﺳﻼم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺮدم اﺳﺪ و ﻏﻄﻔﺎن و ﻫﻮازن و ﺳﻠﻴﻢ و ﻃﻰ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ در اﻳﺎم ارﺗﺪاد‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﺜﻠﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺎرﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻴﺎوردﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻗﺮة ﺑﻦ ﻫﺒﻴـﺮه و ﺗﻨـﻰ ﭼﻨـﺪ از‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎن وى ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮد و ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻋﻀﺎء ﺑﺮﻳﺪ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﺳـﻮﺧﺖ و‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮد و از ﻛﻮه ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ و ﺑﻪ ﭼﺎه اﻓﻜﻨﺪ و ﺗﻴﺮﺑﺎران ﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻗﻌﻘﺎع‪ ،‬ﻗﺮه و اﺳﻴﺮان دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳﺎن ﭘﺲ از ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﻣﺘﻌﺮض ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺎرﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ وﺿﻌﻰ ﻛﺸﺘﻢ و ﻗﺮه و ﻳﺎران او را ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﺎﻓﻊ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻧﻌﻤﺘﻰ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ داده ﻣﺎﻳﻪ ﻓﺰوﻧﻰ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻛﺎر‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺪا را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﺎران و ﻧﻜﻮﻛﺎران اﺳﺖ‪ ،‬در ﻛﺎر ﺧﺪا ﻛﻮﺷﺎ ﺑـﺎش و ﺳﺴـﺘﻰ‬
‫ﻣﻜﻦ و ﻫﺮ ﻛﺲ از ﻗﺘﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورى ﺑﻜﺶ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان ﺷﻮد‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ‬
‫از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﺪا ﻛﺮده‪ ،‬و ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﻰ و ﺻﻼح داﻧﻰ ﺑﻜﺶ‪«.‬‬
‫و ﺧﺎﻟﺪ ﻳﻚ ﻣﺎه در ﺑﺰاﺧﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮى ﻗﺘﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﻣـﻰرﻓـﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀـﻰ را ﺑﺴـﻮﺧﺖ و‬
‫ﺑﻌﻀﻰ را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺑﻜﻮﻓﺖ و ﺑﻌﻀﻰ را از ﻓﺮاز ﻛﻮه ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ و ﻗﺮه و ﻳﺎران وى را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭼﻮن‬
‫ﻋﻴﻴﻨﻪ و ﻳﺎران وى رﻓﺘﺎر ﻧﻜﺮد ﻛﻪ وﺿﻊ ﻛﺎرﺷﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻳﻌﻘﻮب ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﺎن ﻏﻄﻔﺎن در ﻇﻔﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ام رﻣﻞ‪ ،‬ﺳﻠﻤﻰ دﺧﺘﺮ ﻣﺎﻟـﻚ ﺑـﻦ ﺣﺬﻳﻔـﻪ‪،‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬وى ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ام ﻗﺮﻓﻪ ﻣﺎدر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد‪ .‬ام ﻗﺮﻓﻪ زن ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﻮد و ﻗﺮﻓﻪ و ﺣﻜﻤـﺔ و ﺟﺮاﺷـﻪ و‬
‫وزﻣﻞ و ﺣﺼﻴﻦ و ﺷﺮﻳﻚ و ﻋﺒﺪ و زﻓﺮه و ﻣﻌﺎوﻳﻪ و ﺣﻤﻠﻪ و ﻗـﻴﺲ و ﻻى را ﺑـﺮاى آورد‪ .‬ﺣﻜﻤـﺔ ﻫﻨﮕـﺎم ﻫﺠـﻮم‬
‫ﻋﻴﻴﻨﻪ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ ﺑﺮ ﮔﻠﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ دور ﺳﻠﻤﻰ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدر ﺧﻮﻳﺶ ﺣﺮﻣـﺖ و ﻟﻴﺎﻗـﺖ داﺷـﺖ و ﺷـﺘﺮ ام‬
‫ﻗﺮﻓﻪ ﭘﻴﺶ وى ﺑﻮد‪ .‬وى ﻛﺴﺎن را ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻴﺪ‪ «.‬و ﻳﻜﻰ را ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻟﺪ دﻋﻮت ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﮔﺮوه ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و دل ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻫﺮ ﺳﻮى ﻛﺴﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻠﻤﻰ را در اﻳﺎم ام ﻗﺮﻓﻪ ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻬﻢ ﻋﺎﻳﺸـﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫آزادش ﻛﺮد و ﭘﻴﺶ وى ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻰ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪116‬‬

‫ﻳﻚ روز ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﮕﺎن ﺣﻮأب ﺑﺮ ﻳﻜﻰ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻰزﻧـﺪ‪ «.‬و اﻳـﻦ ﺑـﺮاى‬
‫ﺳﻠﻤﻰ رخ داد‪ ،‬در آن وﻗﺖ ﻛﻪ از دﻳﻦ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺻﺪد اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺮ آﻣﺪ و از ﻇﻔﺮ ﺳﻮى ﺣﻮأب ﻣـﻰرﻓـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﺎن و ﻓﺮارﻳﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻏﻄﻔﺎن و ﻫﻮازن و ﺳﻠﻴﻢ و اﺳـﺪ و ﻃـﻰ ﺑـﻪ دور او ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﻛﺎر وى ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﺪد اﻧﺘﻘﺎم اﺳﺖ و زﻛﺎت ﻣﻰﮔﻴﺮد و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺳﻮى او رﻓﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺟﻤﻊ وى رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ در‬
‫ﻣﻴﺎﻧﻪ رﻓﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺳﻠﻤﻰ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻣﺎدر ﺧﻮﻳﺶ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ وى ﺣﺮﻣﺖ و ﻋﺰت داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﻛﻪ ﺷﺘﺮ او را رم دﻫﺪ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺟﺎﻳﺰه دارد‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺣﺮﻣﺖ وى ﺑﻮد‪«.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺧﺎﺳﻰ و ﻫﺎرﺑﻪ و ﻏﻨﻢ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻛﺎﻫﻞ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻫﻰ از ﺳﻮاران اﺳﻼم ﺑﻪ دور ﺷﺘﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و آﻧﺮا ﭘﻰ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﻳﻜﺼﺪ‬
‫ﻣﺮد ﺑﻪ دور ﺷﺘﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻓﻴﺮوزى اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺴﺖ روز ﭘﺲ ﻗﺮه ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻬﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺟﻮاء و ﻧﺎﻋﺮ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻼح ﻣﺪد ﻛﻦ و ﺳﻮى ﻫﺮ ﮔﺮوه از ﻣﺮﺗﺪان ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﻰ ﺑﻔﺮﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻼح ﺑﺪو داد و ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺖ‪ ،‬وﻟﻰ او ﺑﻪ ﺧﻼف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و در ﺟﻮاء ﻣﻘﺎم ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﻧﺠﺒﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻤﻴﺜﺎء را ﻛﻪ از ﺑﻨﻰ ﺷﺮﻳﺪ ﺑﻮد ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎزد و او ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺳﻠﻴﻢ‬
‫و ﻋﺎﻣﺮ و ﻫﻮازن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﻛﺎر وى ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻃﺮﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻳﺎس رود و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺧﺎﺳﻰ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻃﺮﻳﻔﻪ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﺠﺒﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و او ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪ و در ﺟﻮاء رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﺷﺪ و ﻧﺠﺒﻪ ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ و‬
‫اﻳﺎس ﮔﺮﻳﺨﺖ و ﻃﺮﻳﻔﻪ ﺑﺪو رﺳﻴﺪ و اﺳﻴﺮش ﻛﺮد و ﺳﻮى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ در ﻧﻤﺎزﮔﺎه ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﻫﻴـﺰم‬
‫ﺑﺴﻴﺎر آﻣﺎده ﻛﺮدﻧﺪ و آﺗﺸﻰ اﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و او را دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺴﺘﻪ در آﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﻜﺎﻳﺖ اﻳﺎس در رواﻳﺖ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫اﻳﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﺎم داﺷﺖ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ و ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﺑـﺎ ﻣﺮﺗـﺪان ﺟﻬـﺎد ﻛـﻨﻢ‪ ،‬ﻣـﺮا‬
‫ﻣﺮﻛﺐ ﺑﺪه و ﻛﻤﻚ ﻛﻦ‪ «.‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺮﻛﺒﻰ ﺑﺪو داد و ﺳﻼح داد و او ﺑﺮﻓﺖ و ﻣﺘﻌﺮض ﻛﺴﺎن از ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺮﺗـﺪ‬
‫ﻣﻰﺷﺪ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﻛﺮد ﻣﻰﻛﺸﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﺷﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺠﺒﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻤﻴﺜﺎء ﺑﺎ وى ﺑﻮد و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﻛﺎر وى ﺧﺒـﺮ ﻳﺎﻓـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺰ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا‪ ،‬اﻳﺎس‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻣﺪ و دﻋﻮى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﻛﺮد و ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﺑـﺎ ﻣﺮﺗـﺪان‬
‫ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﻛﺐ و ﺳﻼح ﺑﻪ او دادم و اﻳﻨﻚ ﺧﺒﺮ ﻳﻘﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪام ﻛﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﻣﺘﻌﺮض ﻛﺴـﺎن از‬
‫‪117‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺮﺗﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻰﺷﻮد و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻣﻰﮔﻴﺮد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﺪ ﺧﻮﻧﺶ ﻣﻰرﻳﺰد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴـﺮو‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻮى او رو و ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺰ ﻳﺎ ﺑﮕﻴﺮ و ﺳﻮى ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻃﺮﻳﻔﻪ ﺑﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن دو ﮔﺮوه رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ از دو ﺳﻮى ﺗﻴﺮ اﻧﺪازى ﺷﺪ و ﻧﺠﺒﺔ ﺑﻦ اﺑـﻰ اﻟﻤﻴﺜـﺎء‬
‫ﺗﻴﺮ ﺧﻮرد و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﭼﻮن اﻳﺎس ﺳﺨﺖ ﻛﻮﺷﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻔﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ اوﻟﻮﻳﺖ ﻧﺪارى‪،‬‬
‫ﺗﻮ ﺳﺎﻻرى از ﻃﺮف اﺑﻮﺑﻜﺮ دارى‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻻرى از ﻃﺮف وى دارم‪«.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻔﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ در دﻋﻮى ﺧﻮﻳﺶ ﺻﺎدﻗﻰ‪ ،‬ﺳﻼح ﺑﮕﺬار و ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﺎ‪«.‬‬
‫اﻳﺎس ﺑﺎ ﻃﺮﻳﻔﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬او را ﺳﻮى ﺑﻘﻴﻊ ﺑﺒﺮ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺴﻮزان‪«.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻔﻪ اﻳﺎس ﺳﻮى ﻧﻤﺎزﮔﺎه ﺑﺮد و آﺗﺸﻰ ﺑﻴﻔﺮوﺧﺖ و او را در آﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀﻰ از ﺗﻴﺮه ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﻨﺼـﻮر از اﺳـﻼم ﺑﮕﺸـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﻀـﻰ دﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﺮوى از ﺳﺎﻻرى ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺰ ﻧﺎم داﺷﺖ ﺑﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﻤﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬و ﭼـﻮن‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺳﻮى ﻃﻠﻴﺤﻪ و ﻳﺎران وى رﻓﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺰ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ‬
‫رود و او روان ﺷﺪ و ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻃﺮﻳﻔﻪ را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬اﺑﻮ ﺷﺠﺮة ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰى ﻛﻪ ﻣﺎدرش ﺧﻨﺴﺎى ﺷﺎﻋﺮه ﺑﻮد‬
‫ﺟﺰو ﻣﺮﺗﺪان ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻮد و ﭼﻮن از اﺳﻼم ﺑﮕﺸﺖ‪ ،‬ﺷﻌﺮى در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﮕﻔﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫و ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺳﻠﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮ ﺷﺠﺮه ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را در ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨـﻰ ﻗﺮﻳﻈـﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﻴﺪ و آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻋﻤﺮ آﻣﺪ و وﻗﺘﻰ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ از ﻣـﺎل زﻛـﺎت ﺑـﻪ ﻣﺴـﺘﻤﻨﺪان ﻣـﻰداد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى اﻣﻴـﺮ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺪه ﻛﻪ ﻣﺤﺘﺎﺟﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻛﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻮ ﺷﺠﺮه ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰى ﺳﻠﻤﻰ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺷﻤﻦ ﺧﺪا! ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻫﻤﺎن ﻧﻴﺴﺘﻰ ﻛﻪ در ﺷـﻌﺮ ﺧـﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘـﻰ‪» :‬ﻧﻴـﺰهام را از ﮔـﺮوه ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺳﻴﺮاب ﻛﺮدم و اﻣﻴﺪوارم ﻛﻪ ﭘﺲ از آن ﻋﻤﺮى دراز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ «.‬اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﺎ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎن وى اﻓﺘﺎد و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮش ﻣﻰزد ﻛﻪ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و از دﺳﺘﺮس ﻋﻤﺮ دور ﺷﺪ و ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ و ﻗﻀﻴﻪ ﺳﺠﺎح دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺳﻮﻳﺪ‬
‫ﻗﺼﻪ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﮔﺬﺷﺖ ﻋﺎﻣﻼن ﺧﻮﻳﺶ را ﺑـﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺎﻳﻔﻪ رﺑﺎب و ﻋﻮف و اﺑﻨﺎء ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺑﻦ ﻣﻨﺠﺎب و ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻘﺎﻋﺲ و ﺑﻄﻮن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺻﻔﻮان ﺑﻦ ﺻﻔﻮان و ﺳﺒﺮة ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺻﻔﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻬﺪى ﺑﻮد و‬
‫ﺳﺒﺮه ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻀﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻛﻴﻊ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﻋﺎﻣﻼن ﺑﻨـﻰ ﺣﻨﻈﻠـﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬وﻛﻴﻊ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻮد و ﻣﺎﻟﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻨﻰ ﻳﺮﺑﻮع ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪118‬‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺻﻔﻮان از در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ زﻛﺎت ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو‬
‫را ﻛﻪ او و ﺳﺒﺮه ﻋﺎﻣﻞ آن ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻮى اﺑﻮﺑﻜﺮ آورد و ﺳﺒﺮه در ﻣﺤﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا ﺣﺎدﺛﻪاى رخ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺲ در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻪﺑﻴﻨﺪ زﺑﺮﻗﺎن ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ زﺑﺮﻗـﺎن ﺑـﺎ وى ﺳـﺮ ﻧﺎﺳـﺎزﮔﺎرى داﺷـﺖ و ﻫـﺮ وﻗـﺖ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﻰ ﻣﻰﻳﺎﻓﺖ وى را ﻛﻪ ﺣﺮﻣﺖ و اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ داﺷﺖ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻣﻰاﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺲ در آن ﺣﺎل ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰﺑﺮد ﺑﻪﺑﻴﻨﺪ زﺑﺮﻗﺎن ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ وى ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻣﻰﮔﻔـﺖ‪» :‬واى از دﺳـﺖ‬
‫زﺑﺮﻗﺎن ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ زﺣﻤﺖ دارد‪ ،‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ‪ ،‬اﮔﺮ اﻃﺎﻋﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛـﻨﻢ و ﺷـﺘﺮان زﻛـﺎت را ﭘـﻴﺶ وى ﺑـﺮم‬
‫ﺷﺘﺮان وى ﺻﺪﻗﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دارد ﺑﻜﺸﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺳﻌﺪ دﻫﺪ و اﻋﺘﺒﺎر وى در ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ از ﻣﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺷﺘﺮان زﻛﺎت را ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دارم ﺑﻜﺸﻢ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺳﻌﺪ دﻫﻢ‪ ،‬وى آﻧﭽﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ دارد ﭘﻴﺶ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮد و اﻋﺘﺒﺎر وى ﺑﻪ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ از ﻣﻦ ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻗﻴﺲ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ ﻣﺎل زﻛﺎت را ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﻘﺎﻋﺲ و ﺑﻄﻮن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻛـﺮد‪ .‬و زﺑﺮﻗـﺎن‬
‫ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺎل زﻛﺎت را ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬و زﻛﺎﺗﻰ را ﻛﻪ از رﺑﺎب و ﻋﻮف و اﺑﻨﺎء ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬در ﻫﻢ رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺑﻠﻴﻪ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻗﻴﺲ از ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻣﺎل زﻛﺎت را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﭘﻴﺶ وى ﺑﺮد و ﺑﺎ او راﻫﻰ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﺎل ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﻮف و اﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻄﻮن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺎﻳﻔﻪ رﺑﺎب ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻋﺲ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﺑـﻮد و‬
‫ﺧﻀﻢ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻬﺪى ﺑﻪ ﻳﺮﺑﻮع ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻻر ﺧﻀﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺮة ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ ﺻﻔﻮان و ﺣﺼﻴﻦ ﺑـﻦ ﻧﻴـﺎر‪ ،‬ﺳـﺎﻻرى ﺑﻬـﺪى و رﺑـﺎب ﻧﻴـﺰ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﻻر ﺿﺒﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺻﻔﻮان ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻻر ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎت ﻋﺼﻤﺔ ﺑﻦ اﺑﻴﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻻر ﻋﻮف و اﺑﻨـﺎ‪ ،‬ﻋـﻮف ﺑـﻦ‬
‫ﺑﻼد ﺣﺸﻤﻰ ﺑﻮد و ﺳﺎﻻر ﺑﻄﻮن‪ ،‬ﻳﻌﺮب ﺑﻦ ﺧﻔﺎف ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺛﻤﺎﻣﺔ ﺑﻦ اﺛﺎل ﻛﻤﻜﻬﺎﻳﻰ از ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﻣﻰآﻣﺪ و ﭼﻮن اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﻴﺎن ﻗﻮم رخ داد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺛﻤﺎﻣﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺳﻮى وى آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎرى دﺳﺖ ﻧﺰده ﺑﻮد‪.‬‬
‫در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﻣﺮدم دﻳﺎر ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﺮﺗﺪان ﻣﺮدد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺠﺎح دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬وى از ﺟﺰﻳﺮه آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎن ﺳﺠﺎح از ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻮاﻳﻒ رﺑﻴﻌﻪ را ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺬﻳﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان ﺳﺎﻻر ﺑﻨـﻰ ﺗﻐﻠـﺐ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻘﺔ ﺑﻦ ﻫﻼل ﺳﺎﻻر ﻧﻤﺮ ﺑﻮد‪ .‬و زﻳﺎد ﺑﻦ ﻓﻼن ﺳﺎﻻر اﻳﺎد ﺑﻮد و ﺳﻠﻴﻞ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺳﺎﻻر ﺑﻨﻰ ﺷﻴﺒﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺗﻤﻴﻢ آﻣﺪن ﺳﺠﺎح و ﻳﺎراﻧﺶ از ﺣﺎدﺛﻪاى ﻛﻪ ﺑﺪان ﺳﺮﮔﺮم ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮ و ﺑﺰرﮔﺘـﺮ ﻣـﻰﻧﻤـﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺠﺎح دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺳﻮﻳﺪ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺗﻐﻠﺐ ﺑﻮد و ﭘﺲ از در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ‪ ،‬در‬
‫ﺟﺰﻳﺮه‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ‪ ،‬دﻋﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻛﺮد ﻛﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻫﺬﻳﻞ دﻋﻮت او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﻣﺴﻴﺤﻴﮕﺮى ﺑﺎز‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﺳﺮان ﻗﻮم ﺑﺎ وى ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺟﻨﮓ اﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫‪119‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫وﻗﺘﻰ ﺳﺠﺎح ﺑﻪ ﺣﺰن رﺳﻴﺪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎرى ﺧﻮاﻧﺪ و او ﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ و‬
‫ﺳﺠﺎح را از ﻏﺰا ﺑﺎزداﺷﺖ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻃﻮاﻳﻒ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ داﻧﻰ و ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر دارى ﻛﻪ ﻣﻦ زﻧﻰ از ﺑﻨﻰ ﻳﺮﺑﻮﻋﻢ و اﮔﺮ ﻣﻠﻜﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ از آن ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ «.‬ﭘﺲ ﻛﺲ ﺳﻮى ﺑﻨﻰ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎرى ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺎ اﺷﺮاف ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺰ از او ﺑﺮون‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و در ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﻨﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺳﺒﺮه ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر وﻛﻴﻊ را ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺳﺮان ﺑﻨﻰ ﻳﺮﺑﻮع ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻣﺎزن ﭘﻴﺶ ﺣﺼﻴﻦ ﺑﻦ ﻧﻴﺎر ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ ﻛـﻪ از رﻓﺘـﺎر ﻣﺎﻟـﻚ ﺧﺸـﻨﻮد‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺳﺠﺎح ﭘﻴﺶ ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻚ آﻣﺪﻧﺪ و ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻫﻤﻜﺎرى ﻛﺮدﻧﺪ وﻛﻴﻊ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و او و ﻣﺎﻟﻚ و‬
‫ﺳﺠﺎح ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬از ﻛﺪام ﻃﺎﻳﻔـﻪ‬
‫آﻏﺎز ﻛﻨﻴﻢ از ﺧﻀﻢ ﻳﺎ ﺑﻬﺪى ﻳﺎ ﻋﻮف ﻳﺎ اﺑﻨﺎء ﻳﺎ رﺑﺎب؟« از ﻗﻴﺲ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺎوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺮدﻳـﺪ او را دﻳـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﻃﻤﻊ ﻫﻤﺪﻟﻰ ﻣﻰداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺠﺎح ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻗﺮآن ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻋﺪوا اﻟﺮﻛﺎب و اﺳﺘﻌﺪوا ﻟﻠﻨﻬﺎب‪ ،‬ﺛﻢ اﻏﻴﺮوا ﻋﻠـﻰ اﻟﺮﺑـﺎب‪،‬‬
‫ﻓﻠﻴﺲ دوﻧﻬﻢ ﺣﺠﺎب‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺳﻮاران را آﻣﺎده ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺮاى ﻏﺎرت آﻣﺎده ﺷﻮﻳﺪ و ﺳﻮى رﺑﺎب ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻌﻰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺠﺎح در اﺣﻔﺎر ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻳﺎران ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻫﻨﺎ ﺣﻔﺎظ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ اﺳﺖ و ﻣﺮدم رﺑﺎب وﻗﺘـﻰ‬
‫ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﻨﺪ ﺳﻮى دﺟﺎﻧﻰ و دﻫﺎﻧﻰ ﻣﻰروﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ ﺟﻤﻌﻰ از ﺷﻤﺎ آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻳﻨﺪ‪ «.‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﺳـﻮى‬
‫دﺟﺎﻧﻰ رﻓﺖ و آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻗﻮم رﺑﺎب اﻳﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪﻧﺪ و ﺗﻴﺮه ﺿﺒﻪ و ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎة ﺑﻪ ﺳﺠﺎح ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و وﻛﻴﻊ و‬
‫ﺑﺸﻴﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻻرى ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﻋﻘﻪ ﺷﺪ و ﻫﺬﻳﻞ ﺳﺎﻻر ﻋﺒـﺪ‬
‫ﻣﻨﺎة ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه وﻛﻴﻊ و ﺑﺸﺮ و ﺟﻤﻊ ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻪ رو ﺑﻪ رو ﺷـﺪﻧﺪ و ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ و ﺳـﻤﺎﻋﻪ و وﻛﻴـﻊ و‬
‫ﻗﻌﻘﺎع اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ در اﻳـﻦ ﺑـﺎب ﺷـﻌﺮى ﮔﻔـﺖ و ﺿـﻤﻦ آن از ﻛـﺎر‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺠﺎح و ﻫﺬﻳﻞ و ﻋﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮ را ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣـﻮاﻓﻘﺘﻰ ﻛـﻪ از ﭘـﻴﺶ ﻣﻴـﺎن ﺳـﺠﺎح و‬
‫وﻛﻴﻊ ﺑﻮده ﺑﻮد و ﻋﻘﻪ ﺧﺎل ﺑﺸﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﻮم رﺑﺎب ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﺳﻴﺮان ﺷﻤﺎ را رﻫﺎ ﻛﻨﻨﺪ و ﺷﻤﺎ‬
‫ﺧﻮﻧﺒﻬﺎى ﻛﺸﺘﮕﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﻤﺮو و ﺳﻌﺪ و رﺑﺎب ﻛﺲ ﺑﺎ ﺳﺠﺎح ﻧﺒﻮد و از اﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﻨﻬﺎ در ﻗﻴﺲ ﻃﻤـﻊ‬
‫ﻣﻰداﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮﻳﺶ از ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻪ ﺗﺎﻳﻴﺪ و ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻛﺮد‪ .‬از ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﺟﺰ وﻛﻴـﻊ و‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﻛﺲ ﻳﺎرى ﺳﺠﺎح ﻧﻜﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪120‬‬

‫ﭘﺲ از آن ﺳﺠﺎح ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺟﺰﻳﺮه ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﻣﺪﻳﻨﻪ روان ﺷﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻧﺒـﺎج رﺳـﻴﺪ و اوس ﺑـﻦ ﺧﺰﻳﻤـﻪ‬
‫ﻫﺠﻴﻤﻰ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﻛﻪ ﺑﻪ دور وى ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻫﺬﻳﻞ اﺳﻴﺮ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻳﻜـﻰ از‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻣﺎزن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺎﺷﺰه او را اﺳﻴﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻘﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺒﺪه ﻫﺠﻴﻤـﻰ اﺳـﻴﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﻣﺘﺎرﻛـﻪ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﻴﺮان را ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﻜﻪ ﻳﺎران ﺳﺠﺎح از آﻧﺠﺎ ﺑﺮوﻧﺪ و از ﻣﺤﻞ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﻮر ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺳﺠﺎح را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ و از او و ﻫﺬﻳﻞ و ﻋﻘﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ و در ﻣﺤﻞ آﻧﻬـﺎ راه ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ و آﻧﻬـﺎ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺬﻳﻞ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻴﻨﻪ ﻣﺎزﻧﻰ را ﺑﻪ دل داﺷﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ ﺟﻤﻌـﻰ را ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫آورد و ﺑﻪ ﺳﻔﺎر ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ﻣﺎزن آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﻨﻰ ﻣﺎزن او را ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و در ﺳﻔﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻫﺬﻳﻞ و ﻋﻘﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺳﺠﺎح آﻣﺪﻧﺪ و ﺳﺮان ﻣﺮدم ﺟﺰﻳﺮه ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ ﺑـﺪو ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﭼـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻛـﺮد‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﻚ و وﻛﻴﻊ ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﺎرى ﻣﺎ ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ آﻧﻬـﺎ ﺑﮕـﺬرﻳﻢ و ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻗﻮم ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮدهاﻳﻢ«‬
‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ روﻳﻢ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻧﻴﺮوى ﺑﺴﻴﺎر دارﻧﺪ و ﻛﺎر ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺑﺎﻟﻴﻤﺎﻣﺔ و دﻓﻮا دﻓﻴﻒ اﻟﺤﻤﺎﻣﺔ‪ ،‬ﻓﺎﻧﻬﺎ ﻏﺰوة ﺻﺮاﻣﺔ‪ ،‬ﻻ ﻳﻠﺤﻘﻜﻢ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻣﻼﻣـﺔ )و اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺎ ﺳﺠﻊ ﻛﺎﻫﻨﺎن ﺳﻠﻒ و ﺑﻪ ﭘﻨﺪار ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻗﺮآن ﻣﻰﮔﻔﺖ‪ .‬م( ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ روى ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻮن ﻛﺒﻮﺗﺮ ﺑﺎل ﮔﺸﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻏﺰاﻳﻰ ﻗﺎﻃﻊ اﺳﺖ و از آن ﭘﺲ ﻣﻼﻣﺘﻰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻗﺼﺪ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ از او ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﺮﺳﻴﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺳﺠﺎح‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد‪ ،‬ﺛﻤﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﻳﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺣﺠﺮ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﺮاى وى ﻫﺪﻳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ اﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ وى رود و ﺳﺠﺎح ﺑﺮ ﺳﺮ آبﻫﺎ‬
‫ﻓﺮود آﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ اﻣﺎن داد و اﺟﺎزه داد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﭼﻬﻞ ﻛﺲ از ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﺶ ﺳـﺠﺎح آﻣـﺪ‪ .‬وى در ﻛـﺎر ﻣﺴـﻴﺤﻴﮕﺮى ﺛﺎﺑـﺖ ﻗـﺪم ﺑـﻮد و از‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺗﻐﻠﺐ داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺼﻒ زﻣﻴﻦ از ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﻋﺪاﻟﺖ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ زﻣـﻴﻦ از آن وى ﺑـﻮد‪،‬‬
‫اﻳﻨﻚ ﺧﺪا ﻧﻴﻤﻪاى را ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ داد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد از آن وى ﻣﻰﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻻ ﻳﺮد اﻟﻨﺼﻒ اﻻ ﻣﻦ ﺟﻨﻒ‪ ،‬ﻓﺎﺣﻤﻞ اﻟﻨﺼﻒ اﻟﻰ ﺧﻴـﻞ ﺗﺮاﻫـﺎ ﻛﺎﻟﺴـﻬﻒ« ﻳﻌﻨـﻰ‪ :‬ﻧﺼـﻒ را‬
‫ﻛﺴﻰ رد ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺼﻒ را ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﻰ ده ﻛﻪ ﺑﺪان راﻏﺐ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻤﻊ اﷲ ﻟﻤﻦ ﺳﻤﻊ‪ ،‬و اﻃﻤﻌﻪ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮ اذ ﻃﻤـﻊ‪ .‬و ﻻ زال اﻣـﺮه ﻓـﻰ ﻛـﻞ ﻣـﺎ ﺳـﺮ ﻧﻔﺴـﻪ‬
‫ﻳﺠﺘﻤﻊ‪ ،‬رآﻛﻢ رﺑﻜﻢ ﻓﺤﻴﺎﻛﻢ‪ ،‬و ﻣﻦ وﺣﺸﺔ ﺧﻼﻛﻢ‪ ،‬و ﻳﻮم دﻳﻨﻪ اﻧﺠﺎﻛﻢ ﻓﺎﺣﻴﺎﻛﻢ‪ .‬ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻣﻦ ﺻﻠﻮات ﻣﻌﺸﺮ اﺑﺮار‪ ،‬ﻻ‬
‫اﺷﻘﻴﺎء و ﻻ ﻓﺠﺎر‪ .‬ﻳﻘﻮﻣﻮن اﻟﻠﻴﻞ و ﻳﺼﻮﻣﻮن اﻟﻨﻬﺎر‪ .‬ﻟﺮﺑﻜﻢ اﻟﻜﺒﺎر‪ ،‬رب اﻟﻐﻴﻮم و اﻻﻣﻄﺎر‪«.‬‬
‫‪121‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺧﺪا از ﻫﺮ ﻛﻪ اﻃﺎﻋﺖ آورد‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن در ﺧﻴﺮ ﻃﻤﻊ ﺑﺴﺖ او را اﻣﻴﺪ داد و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛﺎرش ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻮﺷﻰ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ‪ .‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن دﻳﺪ و ﻋﻄﺎ داد و از ﺑﻴﻢ رﻫﺎ ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ روز ﺟـﺰا ﻧﺠﺎﺗﺘـﺎن دﻫـﺪ و زﻧـﺪه ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫درودﻫﺎى ﮔﺮوه ﻧﻴﻜﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻴﺮه روزان و ﺑﺪﻛﺎران‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺎد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴﺰﻧﺪ و ﺑﻪ روز روزه دارﻧـﺪ ﺑـﺮاى‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺎن ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺑﺮﻫﺎ و ﺑﺎراﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﻫﻢ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟﻤﺎ راﻳﺖ وﺟﻮﻫﻬﻢ ﺣﺴﻨﺖ‪ ،‬و اﺑﺸﺎرﻫﻢ ﺻﻔﺖ‪ ،‬و اﻳﺪﻳﻬﻢ ﻃﻔﻠﺖ‪ ،‬ﻗﻠﺖ ﻟﻬﻢ أﻻ اﻟﻨﺴﺎء‬
‫ﺗﺎﺗﻮن‪ ،‬و ﻻ اﻟﺨﻤﺮ ﺗﺸﺮﺑﻮن‪ ،‬و ﻟﻜﻨﻜﻢ ﻣﻌﺸﺮ اﺑﺮار ﺗﺼﻮﻣﻮن ﻳﻮﻣﺎ و ﺗﻜﻠﻔﻮن ﻳﻮﻣـﺎ‪ ،‬ﻓﺴـﺒﺤﺎن اﷲ اذا ﺟـﺎءت اﻟﺤﻴـﺎة‬
‫ﻛﻴﻒ ﺗﺤﻴﻮن‪ ،‬و اﻟﻰ ﻣﻠﻚ اﻟﺴﻤﺎء ﺗﺮﻗﻮن‪ ،‬ﻓﻠﻮ اﻧﻬﺎ ﺣﺒﺔ ﺧﺮدﻟﺔ ﻟﻘﺎم ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺷﻬﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻠـﻢ ﻣـﺎ ﻓـﻰ اﻟﺼـﺪور و اﻛﺜـﺮ‬
‫اﻟﻨﺎس ﻓﻴﻬﺎ اﻟﺜﺒﻮر‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬وﻗﺘﻰ دﻳﺪم ﻛﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎﺷﺎن ﻧﻴﻚ ﺑﻮد و ﭼﻬﺮهﻫﺎﺷﺎن ﺻﻔﺎ داﺷﺖ و دﺳﺘﻬﺎﺷﺎن ﻧﺮم ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺸـﺎن‪:‬‬
‫ﻧﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن در آﻣﻴﺰﻳﺪ و ﻧﻪ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدان ﻧﻴﻜﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ روز روزه دارﻳﺪ و روزى ﺑﮕﺸﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺴﺒﻴﺢ‬
‫ﺧﺪاى ﻛﻪ وﻗﺘﻰ زﻧﺪﮔﻰ آﻳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪه ﺷﻮﻳﺪ و ﺳﻮى ﭘﺎدﺷﺎه آﺳﻤﺎن ﺑﺎﻻ روﻳﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ اﮔـﺮ داﻧـﻪ ﺧﺮدﻟـﻰ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺷﺎﻫﺪى ﺑﺮ آن ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴﺰد ﻛﻪ ﻣﻜﻨﻮن ﺳﻴﻨﻪﻫﺎ را ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺴﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺣﺴﺪ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺮاى ﻛﺴﺎن ﻣﻘﺮر ﻛﺮده ﺑﻮد اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪى ﺑﻴﺎرد‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﻰ ﻧﻴﺎﻣﻴﺰد‬
‫ﺗﺎ آن ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻤﻴﺮد و ﺑﺎز ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻮﻳﺪ و ﭼﻮن ﻓﺮزﻧﺪى آورد ﺑﺎز ﺧﻮد دارى ﻛﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن زﻧﺎن را ﺑﺮاى ﻛﺴـﺎﻧﻰ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ذﻛﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﺣﺮام ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ رواﻳﺘﻰ دﻳﮕﺮ وﻗﺘﻰ ﺳﺠﺎح ﺑﺮ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ در ﻗﻠﻌـﻪ ﺑـﻪ روى او ﺑﺒﺴـﺖ‪ ،‬ﺳـﺠﺎح‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﺮودآى‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ را دور ﻛﻦ« و ﺳﺠﺎح ﭼﻨﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻴﻤﻪاى ﺑﺮاى او ﺑﻪ ﭘﺎ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺨﻮر ﺳﻮزﻳﺪ ﺷﺎﻳﺪ رﻏﺒﺘﺶ ﺑﺠﻨﺒﺪ« و ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺳﺠﺎح ﺑﻪ ﺧﻴﻤﻪ در آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ از ﻗﻠﻌﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ده ﻛﺲ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ و ده ﻛﺲ آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ وى ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﺣﻰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ آﻣﺪه؟«‬
‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺎن ﺳﺨﻦ آﻏﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ وﺣﻰ آﻣﺪه؟«‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻟﻢ ﺗﺮ اﻟﻰ رﺑﻚ ﻛﻴﻒ ﻓﻌﻞ ﺑﺎﻟﺤﺒﻠﻰ‪ ،‬اﺧﺮج ﻣﻨﻬﺎ ﻧﺴﻤﻪ ﺗﺴﻌﻰ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺎق و ﺣﺸﻰ«‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻧﺪﻳﺪى ﺧﺪاﻳﺖ ﺑﺎ زن آﺑﺴﺘﻦ ﭼﻪ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدى روان از او ﺑﺮ آورد‪ ،‬از ﻣﻴﺎن ﺑﺮده و اﺣﺸﺎء‬
‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻳﮕﺮ ﭼﻪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ وﺣﻰ ﺷﺪه ﻛﻪ »ان اﷲ ﺧﻠﻖ اﻟﻨﺴﺎء اﻓﺮاﺟﺎ‪ ،‬و ﺟﻌﻞ اﻟﺮﺟﺎل ﻟﻬﻦ ازواﺟﺎ‪ .‬ﻓﻨﻮﻟﺞ ﻓﻴﻬﻦ ﻗﻌﺴـﺎ‬
‫اﻳﻼﺟﺎ‪ ،‬ﺛﻢ ﻧﺨﺮﺟﻬﺎ اذا ﻧﺸﺎء اﺧﺮاﺟﺎ ﻓﻴﻨﺘﺠﻦ ﻟﻨﺎ ﺳﺨﺎﻻ اﻧﺘﺎﺟﺎ‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺧﺪا زﻧﺎن را ﻋﻮرتﻫﺎ آﻓﺮﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدان را ﺟﻔﺖ آﻧﻬﺎ ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﭼﻴـﺰى در آﻧﻬـﺎ ﻓـﺮو ﺑـﺮﻳﻢ‪ ،‬و ﭼـﻮن‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮون آورﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻣﺎ ﻛﺮهﻫﺎ آوردﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪122‬‬

‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ ﭘﻴﻤﺒﺮى‪«.‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺗﺮا ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﮕﻴﺮم و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻗﻮم ﺧﻮدم و ﻗﻮم ﺗﻮ ﻋﺮب را ﺑﺨﻮرم؟«‬
‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮﺧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﭘﺮدازﻳﻢ‪«.‬‬
‫»ﻛﻪ ﺧﻮاﺑﮕﺎه را ﺑﺮاى ﺗﻮ آﻣﺎده ﻛﺮدهاﻧﺪ«‬
‫»اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ در ﺧﺎﻧﻪ روﻳﻢ«‬
‫»و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ در اﻃﺎق ﺑﺎﺷﻴﻢ«‬
‫»اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﺖ اﻓﻜﻨﻴﻢ«‬
‫»و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺪارﻳﻢ«‬
‫»اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﺑﺪو ﺳﻮم«‬
‫»و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﻫﻤﻪ را‪«.‬‬
‫ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﻪ را«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ وﺣﻰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﺳﻪ روز ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﺠﺎح ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬وى ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﭘﻴﺮو او ﺷﺪم و زﻧﺶ ﺷﺪم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻴﺰى ﻣﻬﺮ ﺗﻮ ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭘﻴﺶ وى ﺑﺎزﮔﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻛﺴﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ زﺷﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻰ ﻣﻬﺮ ﺑﺎﺷﻰ‪«.‬‬
‫ﺳﺠﺎح ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﭼﻮن ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ او را ﺑﺪﻳﺪ در ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﺒﺴﺖ‪ ،‬و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻬﺮى ﺑﺮاى ﻣﻦ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎﻧﮕﺰن ﺗﻮ ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺒﺚ ﺑﻦ رﺑﻌﻰ رﻳﺎﺣﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻮ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آﻳﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺷﺒﺚ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻴﺎن ﻳﺎران ﺧﻮد ﺑﺎﻧﮓ زن و ﺑﮕﻮى ﻛﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﺣﺒﻴﺐ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪاى‬
‫دو ﻧﻤﺎز از ﻧﻤﺎزﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ آورده ﺑﻮد از ﺷﻤﺎ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺤﺪم‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎران ﺳﺠﺎح‪ ،‬زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر و ﻋﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻛﻠﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬از ﭘﻴﺮان ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن رﻳﮕﺰار‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺸﺎ ﻧﻤﻰﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺠﺎح ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻪ زﺑﺮﻗﺎن و ﻋﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻫﺘﻢ و ﻏﻴﻼن ﺑﻦ ﺧﺮﺷﻪ و ﺷﺒﺚ‬
‫ﺑﻦ رﺑﻌﻰ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬روان ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﻋﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ ﺷﻌﺮى ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫»ﺧﺎﻧﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺎ زﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ او را ﻣﻰﮔﺮداﻧﻴﻢ«‬
‫»وﻟﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮان دﻳﮕﺮ ﻛﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺮداﻧﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﻴﺎش اﻋﻮر ﻛﻠﺒﻰ ﻧﻴﺰ در ﻋﻴﺒﺠﻮﻳﻰ ﻣﻀﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺠﺎح و ﺗﺬﻛﺎر رﺑﻴﻌﻪ ﺷﻌﺮى دارد ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ دﻳﻨﻰ ﻗﻮﻳﻢ آوردﻧﺪ«‬
‫»اﻣﺎ ﺷﻤﺎ ﻛﺴﻰ را آوردﻳﺪ ﻛﻪ آﻳﺎت ﻣﺼﺤﻒ ﺣﻜﻴﻢ را ﻧﺴﺦ ﻣﻰﻛﻨﺪ«‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و ﺳﺠﺎح ﻗﺮار دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ از ﺣﺎﺻﻞ ﻳﻤﺎﻣﻪ را ﺑﺮاى وى ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺠﺎح راﺿـﻰ ﻧﺸـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺳﺎل آﻳﻨﺪه را از ﭘﻴﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﺑﮕﺬار ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﺮاى ﺗﻮ ﻓﺮاﻫﻢ آرﻧﺪ و اﻳﻨﻚ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را ﺑﮕﻴﺮ و ﺑﺮو«‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺮﻓﺖ و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را ﺑﻴﺎورد ﻛﻪ ﺳﺠﺎح ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻮى ﺟﺰﻳﺮه رﻓﺖ و ﻫﺬﻳﻞ و ﻋﻘﻪ و زﻳﺎد‬
‫را ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ و ﻫﻤﮕﻰ ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺠﺎح ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ‬
‫ﺑﺒﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻌﺎوﻳﻪ آﻧﻬﺎ را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻣﺮدم ﻋﺮاق از ﭘﺲ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وى آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ ﻃﺮﻓـﺪار‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻛﻮﻓﻪ ﺑﺮون ﻣﻰﻛﺮد و ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﺮدم ﺷﺎم و ﺑﺼﺮه و ﺟﺰﻳﺮه را ﻛﻪ ﻃﺮﻓﺪار وى ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎى آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﻘﺮ ﻣﻰداد و اﻳﻨﺎن را »ﻧﻮاﻗﻞ« ﻋﻨﻮان دادﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻌﻘﺎع ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ ﻣﺎﻟـﻚ را ﺳـﻮى اﻳﻠﻴـﺎى ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ در ﻣﺤﻞ ﺑﻨﻰ ﻋﻘﻔﺎن ﻛﻪ ﻣﻨﺴﻮﺑﺎن وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ اﻧﺘﻘﺎﻟﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬و‬
‫آﻧﻬﺎ را از ﺟﺰﻳﺮه ﺳﻮى ﻛﻮﻓﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و در ﻣﺤﻞ ﻗﻌﻘﺎع ﺟﺎى داد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎران ﺳﺠﺎح‪ ،‬زﺑﺮﻗﺎن و اﻗﺮع ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﺮاج ﺑﺤﺮﻳﻦ را ﺑﺮاى ﻣـﺎ ﻣﻘـﺮر دار و‬
‫ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﻗﻮم ﻣﺎ از دﻳﻦ ﻧﮕﺮدد‪ «.‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻧﻮﺷﺖ و ﻃﻠﺤـﺔ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ اﷲ در ﻣﻴﺎﻧﻪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﻰﻛﺮد و ﺗﻌﺪادى ﺷﺎﻫﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤـﺮ از آن ﺟﻤﻠـﻪ ﺑـﻮد و ﭼـﻮن‬
‫ﻣﻜﺘﻮب را ﭘﻴﺶ وى ﺑﺮدﻧﺪ و در آن ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ از ﺷﺎﻫﺪ ﺷﺪن درﻳﻎ ﻛﺮد و ﻣﻜﺘﻮب را درﻳﺪ و آن را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮد‪ ،‬و‬
‫ﻃﻠﺤﻪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ اﻣﻴﺮى ﻳﺎ ﻋﻤﺮ؟«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ از ﻣﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ« و ﻃﻠﺤﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن اﻗﺮع و زﺑﺮﻗﺎن در ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه اﻗـﺮع ﺑـﻪ ﻫﻤﺮاﻫـﻰ‬
‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺳﻮى دوﻣﻪ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻄﺎح و ﺣﻮادث آن‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪124‬‬

‫اﺑﻦ ﻋﻄﻴﺔ ﺑﻦ ﺑﻼل ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺳﺠﺎح ﺳﻮى ﺟﺰﻳﺮه رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧـﻮﻳﺮه از رﻓﺘـﺎر ﺧـﻮﻳﺶ ﺑـﺎز آﻣـﺪ و‬
‫ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ و در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬وﻛﻴﻊ و ﺳﻤﺎﻋﻪ ﻧﻴﺰ زﺷﺘﻰ رﻓﺘﺎر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻴﻜـﻰ ﺑـﺎز‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و از اﺻﺮار ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ و زﻛﺎت را آﻣﺎده ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﭼـﺮا ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻗـﻮم‬
‫ﻫﻤﺪﻟﻰ ﻛﺮدﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﻮﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ و ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن در دﻳﺎر ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﭼﻴﺰ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪى ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎﻟﻚ ﺑـﻦ ﻧـﻮﻳﺮه و ﻛﺴـﺎﻧﻰ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دور وى‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺑﻄﺎح ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺘﺤﻴﺮ و درﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﻧﻤﻰداﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪش ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺷﻌﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ آﻫﻨﮓ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد از ﻇﻔﺮ ﺑﺮون ﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﺎر اﺳـﺪ و ﻏﻄﻔـﺎن و ﻃـﻰ و‬
‫ﻫﻮازن ﺳﺎﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و او ﺳﻮى ﺑﻄﺎح روان ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻪ ﺟﺰن ﺑﻮد و ﻣﺎﻟﻚ ﺑـﻦ ﻧـﻮﻳﺮه آﻧﺠـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬وﻟـﻰ‬
‫ﻣﺮدم اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﺗﺮدﻳﺪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬دﺳﺘﻮر ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داد‬
‫وﻗﺘﻰ از ﻛﺎر ﺑﺰاﺧﻪ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ و دﻳﺎر ﻗﻮم ﺳﺎﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﻴﻢ ﺗﺎ وى ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺑﺮوم‪ ،‬ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﻣﻨﻢ و ﺧﺒﺮﻫﺎ ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫ﻣﻰرﺳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﻧﺎﻣﻪاى ﻳﺎ دﺳﺘﻮرى از او ﻧﺮﺳﺪ و ﻓﺮﺻﺘﻰ ﭘﻴﺶ آﻳﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺪو ﺧﺒﺮ دﻫﻢ از دﺳﺖ ﺑﺮود‪،‬‬
‫ﺑﺪو ﺧﺒﺮ ﻧﺪﻫﻢ و ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮم‪ .‬و ﻧﻴﺰ اﮔﺮ ﺣﺎدﺛﻪاى رخ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ در ﺑﺎره آن دﺳﺘﻮرى ﻧﺪاده‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه ﻛﺎر ﭼﻴﺴﺖ و ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه رو ﺑﻪ روى ﻣﺎﺳـﺖ و ﻣـﻦ ﺑـﺎ ﻣﻬـﺎﺟﺮان‬
‫آﻫﻨﮓ او دارم و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ وادار ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ«‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ و اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻣﻼﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬اﮔـﺮ اﻳـﻦ ﻗـﻮم رﻓﺘـﻪ‪،‬‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺘﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ آرﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﻴﺪ و اﮔﺮ ﺣﺎدﺛﻪاى ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ رخ دﻫﺪ ﻣﺮدم از ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺰارى ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ و ﻛﺲ ﺳﻮى او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‬
‫ﺗﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻄﺎح رﺳﻴﺪ و ﻛﺲ را آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﺜﻌﻴﻪ رﻳﺎﺣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻄﺎح رﺳﻴﺪ ﻛﺲ آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ وﻗﺘﻰ ﻣﺮدد ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد ﻣﺮدم را ﻣﺘﻔﺮق ﻛﺮده ﺑﻮد و از ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدن ﻣﻨﻊ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﻨـﻰ ﻳﺮﺑـﻮع! ﻣـﺎ ﻋﺼـﻴﺎن‬
‫اﻣﻴﺮان ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم را از آن ﺑﺎزداﺷـﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺗﻮﻓﻴـﻖ ﻧﻴـﺎﻓﺘﻴﻢ و ﻛـﺎرى‬
‫ﻧﺴﺎﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻦ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻢ و ﻣﻌﻠﻮم داﺷﺘﻢ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻛﺴـﺎن دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻧﻤﻰاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ رو ﺑﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ دارﻧﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺮق ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﮔﺮدن ﻧﻬﻴﺪ«‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮدم از ﺑﻄﺎح ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺎﻟﻚ ﻧﻴﺰ ﺳﻮى ﻣﻘﺮ ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺑﻄﺎح رﺳﻴﺪ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﻛﺴﺎن را ﺳﻮى اﺳﻼم ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛـﻪ را ﻧﭙـﺬﻳﺮﻓﺖ‬
‫ﭘﻴﺶ وى آرﻧﺪ و اﮔﺮ از آﻣﺪن اﺑﺎ ﻛﺮد ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫‪125‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ دﺳﺘﻮرﻫﺎى اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻓﺮود آﻣﺪﻳﺪ اذان ﮔﻮﻳﻴﺪ و اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﮔﻮﻳﻴـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ اذان ﮔﻔﺘﻨﺪ و اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﮔﻔﺘﻨﺪ از آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﺪارﻳﺪ و اﮔﺮ ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻜﺸﻴﺪ و‬
‫ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺴﻮزﻳﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮق دﻳﮕﺮ ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ دﻋﻮت اﺳﻼم را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ زﻛﺎت را‬
‫ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ از آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﻨﻜﺮ زﻛﺎت ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻰ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه را ﺑﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﺑﻨﻰ ﺛﻌﻠﺒﺔ ﺑﻦ ﻳﺮﺑﻮع از ﺗﻴﺮه ﻋﺎﺻﻢ و ﻋﺒﻴﺪ و ﻋـﺮﻳﻦ و‬
‫ﺟﻌﻔﺮ ﭘﻴﺶ وى آوردﻧﺪ اﻣﺎ در ﺑﺎره اﻳﻦ ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﮔﺮوه ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻛﻪ اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد اﺧـﺘﻼف ﺷـﺪ‪،‬‬
‫اﺑﻮ ﻗﺘﺎده و ﮔﺮوﻫﻰ دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻨﻰ ﻳﺮﺑﻮﻋﻴﺎن اذان ﮔﻔﺘﻪ و اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﭼﻮن اﺧﺘﻼف ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﻰ ﺳﺮد ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻓﺰوﻧﻰ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎﻧﮕﺰﻧﻰ را ﮔﻔﺖ ﺗـﺎ ﻧـﺪا‬
‫دﻫﺪ ﻛﻪ اﺳﻴﺮان ﺧﻮد را ﮔﺮم ﻛﻨﻴﺪ و ﻛﻠﻤﻪ ادﻓﺌﻮا ﻛﻪ ﺑﺎﻧﮕﺰن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ ،‬در زﺑﺎن ﻣﺮدم ﻛﻨﺎﻧﻪ »ﺑﻜﺸـﻴﺪ« ﻣﻌﻨـﻰ‬
‫ﻣﻰداد‪ ،‬و ﻛﺴﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ اﺳﻴﺮان را داده و ﻫﻤﻪ را ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺿﺮار ﺑـﻦ ازور‪ ،‬ﻣﺎﻟـﻚ ﺑـﻦ‬
‫ﻧﻮﻳﺮه را ﺑﻜﺸﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻛﻪ ﺳﺮو ﺻﺪا را ﺷﻨﻴﺪ ﺑﺮون ﺷﺪ اﻣﺎ ﻛﺸﺘﻦ اﺳﻴﺮان ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪه ﺑﻮد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬وﻗﺘـﻰ‬
‫ﺧﺪا ﻛﺎرى را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻰﺑﺮد‪«.‬‬
‫در ﺑﺎره اﺳﻴﺮان ﻣﻘﺘﻮل اﺧﺘﻼف ﺷﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﻮ ﺑﻮد« ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ او درﺷﺘﻰ ﻛـﺮد و‬
‫اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ رﻓﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷـﺪ و ﻋﻤـﺮ در ﺑـﺎره وى ﺑـﺎ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪاد ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ .‬او ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺳﻴﺮان‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ام ﺗﻤﻴﻢ دﺧﺘﺮ ﻣﻨﻬﺎل زن ﻣﺎﻟﻚ ﺑـﻦ ﻧـﻮﻳﺮه را ﺑـﻪ زﻧـﻰ ﮔﺮﻓـﺖ و او را‬
‫واﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ دوران ﭘﺎﻛﻰ ﺑﺴﺮ ﺑﺮد‪ ،‬ﻋﺮﺑﺎن زن ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﻳﺎم ﺟﻨﮓ را ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و آﻧﺮا زﺷﺖ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ در ﺑﺎره ﻛﺎر ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ زود دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻰﺑـﺮد‪،‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﻛﺮده ﺑﺎﻳﺪ از او ﻗﺼﺎص ﮔﺮﻓﺖ« و در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻋﻤﺎل و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﻗﺼﺎص ﻧﻤﻰﻛﺮد و ﺑﻪ ﺟﻮاب ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻤﺮ آرام ﺑـﺎش! ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺗﺄوﻳﻠﻰ ﻛﺮده و ﺧﻄﺎ ﻛﺮده‪ ،‬زﺑﺎن از او ﺑﺮﮔﻴﺮ«‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎى ﻣﺎﻟﻚ را ﺑﺪاد و ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻳﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺣﻜﺎﻳـﺖ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎزﮔﻔﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺬر وى را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ اﻣﺎ در ﺑﺎره زن ﮔﺮﻓﺘﻦ وى ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻋﺮﺑﺎن زﺷﺖ ﺑﻮد ﺗﻮﺑﻴﺨﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻤﻌﻰ از ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ اذان ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻮم ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﻤﻌﻰ دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮده و ﺑﺪﻳﻦ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭘﺲ از آن ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﺑﺮادر ﻣﺎﻟـﻚ ﺑﻴﺎﻣـﺪ و ﻗﺼـﺎص ﺧـﻮن وى را از اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﻣـﻰﺧﻮاﺳـﺖ و‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎى آزادى اﺳﻴﺮان داﺷﺖ‪ ،‬و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ اﺳﻴﺮان را آزاد ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ اﺻﺮار داﺷﺖ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺎﻟﺪ را ﻋﺰل ﻛﻨﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬وى زود دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻰﺑﺮد‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪126‬‬

‫اﻣﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ! ﻣﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮى را ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ وى ﻛﺎﻓﺮان ﻛﺸﻴﺪه در ﻧﻴﺎم ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ«‪.‬‬
‫ﺳﻮﻳﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه از ﻫﻤﻪ ﻛﺸﺘﮕﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮى داﺷﺖ و ﻣﺮدم ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻛﺸﺘﮕﺎن اﺟـﺎق‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﭘﻮﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺳﺮﻫﺎ از آﺗﺶ آﺳﻴﺐ دﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺳﺮ ﻣﺎﻟﻚ ﻛﻪ دﻳﮓ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺳﺮ وى از آﺗﺶ ﻧﺴﻮﺧﺖ‬
‫از ﺑﺲ ﻣﻮى ﻛﻪ داﺷﺖ و ﻣﻮى اﻧﺒﻮه ﭘﻮﺳﺖ ﺳﺮ وى را از ﺣﺮارت آﺗﺶ ﻣﺤﻔﻮظ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺘﻤﻢ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه در ﺑﺎره ﻣﺎﻟﻚ ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﺪ و از ﻛﻮﭼﻜﻰ ﺷﻜﻢ وى ﺳﺨﻦ آورد و ﻋﻤﺮ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻣﺎﻟﻚ‬
‫ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪه ﺑﻮد او را دﻳﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺘﻤﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮرى ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻣﺘﻤﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى ﻫﻤﺎﻧﺠﻮر ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ دﺳﺘﻮرﻫﺎ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن داده ﺑﻮد اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘـﻰ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺤﻠﻰ رﺳﻴﺪﻳﺪ و ﺻﺪاى اذان ﺷﻨﻴﺪﻳﺪ دﺳﺖ از آﻧﻬﺎ ﺑﺪارﻳﺪ ﺗﺎ از ﻣﺮدم ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ ﻧﺎرﺿﺎﻳﻰ آﻧﻬﺎ از ﭼﻪ ﺑـﻮده و اﮔـﺮ‬
‫اذان ﻧﻤﺎز ﻧﺸﻨﻴﺪﻳﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻜﺸﻴﺪ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺴﻮزﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﺑﺎره اﺳﻼم ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ اﺑﻮ ﻗﺘﺎده‪ ،‬ﺣﺎرث ﺑﻦ رﺑﻌﻰ ﺳﻠﻤﻰ‪،‬‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﭘﻴﻤﺎن ﻧﻬﺎد ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺮود‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﻮم ﻣﺎﻟﻚ رﺳﻴﺪ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻮد و آﻧﻬﺎ ﺳﻼح ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣـﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻴﻢ«‬
‫آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻴﻢ«‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺳﻼح ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﺷﻤﺎ ﺳﻼح ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻼح ﺑﮕﺬارﻳﺪ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﻗﻮم ﺳﻼح ﺑﻨﻬﺎدﻧﺪ آﻧﮕﺎه ﻧﻤﺎز ﻛﺮدﻳﻢ و آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﺪ در ﺑﺎره ﻗﺘﻞ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وى ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮد‪» :‬ﮔﻤـﺎن دارم‬
‫رﻓﻴﻖ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ او را رﻓﻴﻖ ﺧﻮد ﻧﻤﻰداﻧﻰ؟« آﻧﮕﺎه وى را ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﺶ ﭘﻴﺶ آورد و ﮔﺮدﻧﺸﺎن را ﺑﺰد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﻗﺘﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ رﺳﻴﺪ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﺑـﻪ ﻣـﺮد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و او را ﺑﻜﺸﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﺑﺮ زﻧﺶ ﺟﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﻗﺒﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ ﻛﻪ زﻧـﮓ آﻫـﻦ ﺑـﺮ آن‬
‫ﺑﻮد و ﻋﻤﺎﻣﻪاى ﺑﻪ ﺳﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺻﺪ ﺗﻴﺮ در آن ﻓﺮو ﺑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺗﻴﺮﻫﺎ را از ﻋﻤﺎﻣﻪ او ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪ و در ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»رﻳﺎ ﻣﻰﻛﻨﻰ؟ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻛﺸﺘﻰ و ﺑﺮ زﻧﺶ ﺟﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺗﺮا ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻰﻛﻨﻢ«‬
‫‪127‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﻣﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻰﻛـﺮد و ﭘﻨﺪاﺷـﺖ ﻛـﻪ ﻧﻈـﺮ اﺑـﻮﺑﻜﺮ در ﺑـﺎره وى ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺖ و ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺖ و ﻋﺬر آورد اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺬر وى را ﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ و‬
‫در ﺑﺎره ﺣﻮادث ﺟﻨﮓ از او در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﺧﺎﻟﺪ راﺿﻰ ﺷﺪ و وى ﺑﻴﺮون آﻣﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻣﺴـﺠﺪ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮ ام ﺷﻬﻠﻪ ﺑﻴﺎ«‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ از وى راﺿﻰ ﺷﺪه و ﺑﺎ وى ﺳﺨﻦ ﻧﻜﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﻜﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه را ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﺿﺮارة ﺑﻦ ازور اﺳﺪى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻘﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺬاب و ﻗﻮم وى ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻜﺮﻣﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺟﻬﻞ را ﺳﻮى ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺬاب ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ را از دﻧﺒﺎل‬
‫او ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﻋﻜﺮﻣﻪ در رﻓﺘﻦ ﺷﺘﺎب ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﻰ ﻛﻨﺪ و ﺷﻬﺮت او را ﺑﺒـﺮد و ﺑـﺎ ﻗـﻮم دﺷـﻤﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻛﺮد و ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ وﻗﺘﻰ از ﻣﺎﺟﺮا ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ در راه ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻣﺎ وﻗﻊ را ﺿﻤﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺟﻮاب ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮ ﻣﺎدر ﻋﻜﺮﻣﻪ! ﺑﺪﻳﻦ ﺣﺎل ﺗﺮا ﻧﺒﻴﻨﻢ و ﭘـﻴﺶ ﻣـﻦ ﻣﻴـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺳﺴﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮو ﺑﺎ ﺣﺬﻳﻔﻪ و ﻋﺮﻓﺠﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﻦ و ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﻫـﻞ ﻋﻤـﺎن و ﻣﻬـﺮه ﺟﻨـﮓ ﻛـﻦ و اﮔـﺮ‬
‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد ﺑﺮو و ﻛﺎر ﻫﻤﻪ ﻣﺮدﻣﻰ را ﻛﻪ در راه ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻣﻰﺧﻮرى ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺪه و ﺑﺮوﻳﺪ ﺗﺎ در ﻳﻤﻦ و‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ اﺑﻰ اﻣﻴﻪ ﺑﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺪو رﺳﺪ‪ ،‬و ﭼﻨـﺪ روز ﭘـﻴﺶ از آﻧﻜـﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ را ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ان ﺷﺎء اﷲ از ﻛﺎر آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻏـﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴـﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻮى ﻗﻀﺎﻋﻪ رو و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و ﻣﺮﺗﺪان آﻧﺠﺎ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﺑﻄﺎح ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺬر او را ﺑﺸﻨﻴﺪ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و از او ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪ‪ ،‬وى را ﺳﻮى‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎن ﺑﺎ او ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻻر اﻧﺼﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ و ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻓﻼن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺎﻻر ﻣﻬﺎﺟﺮان اﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﻪ و زﻳﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫـﺮ ﻳـﻚ از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺳﺎﻻرى ﺟﺪا داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﭘﻴﺶ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺧﻮد ﻛﻪ در ﺑﻄﺎح ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ ،‬در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺟﻤﻌـﻰ اﻧﺒـﻮه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻼء ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻛﻪ در دﻫﻜﺪهﻫﺎ و ﺻﺤﺮا ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار‬
‫ﻣﺮد ﺟﻨﮕﻰ داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ اﺳﺒﺎﺑﻰ را ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﻘﻪ و ﻫﺬﻳﻞ و زﻳﺎد ﺑﻮد ﻓﺮو ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫و اﻳﻨﺎن ﭼﻴﺰى از ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺠﺎح را ﺑﻪ وى ﻣﻠﺤﻖ ﻛﻨﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ و از ﺟﺰﻳﺮة اﻟﻌﺮب ﺑﻴﺮون ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪128‬‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﻋﺠﻠﻪ ﻛﺮد ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻋﻜﺮﻣﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺟﻬﻞ از ﭘﻴﺶ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﭘﻴﺶ از‬
‫آﻧﻜﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪ و از ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺪر ﺷﺪ و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو رﺳﻴﺪ ﻣﻼﻣـﺘﺶ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ اﻳﻦ اﺳﺒﺎن را ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن آن در اﻃﺮاف ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮو ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد از آن رو ﺑﻴﻢ داﺷـﺖ از ﭘﺸـﺖ‬
‫ﺳﺮ ﺑﺪو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻓﻼن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻠﻴﻂ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻋﻘﺒﺪار او ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺲ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ او‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻜﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻮاراﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ آن دﻳﺎر آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺮاﻛﻨـﺪه ﺷـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﮔﺮﻳﺨﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻠﻴﻂ ﻣﺤﺎﻓﻆ و ﻋﻘﺒﺪار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﺪر را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻰﮔﻴﺮم و ﻣﻰﮔﺬارﻣﺸﺎن ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﻋﻤـﺎل ﻧﻴـﻚ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا روﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﻛﺖ آﻧﻬﺎ و ﺻﻠﺤﺎى ﻗﻮم از ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺸﺎن ﺑﻬﺘﺮ و ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ «.‬وﻟـﻰ ﻋﻤـﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا آﻧﻬﺎ را در ﻛﺎرﻫﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﺪﻟﻰ ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﺛﺎل ﺣﻨﻔﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺪارا ﻣﻰﻛﺮد و ﺑﻪ ﺣﻠﺐ ﻛﺴﺎن ﻣﻰﻛﻮﺷﻴﺪ و اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻤﻰداد ﻛﻪ ﻣﺮدم‬
‫از ﻛﺎر زﺷﺖ وى آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺟﺎل ﺑﻦ ﻋﻨﻔﻮه ﺑﺎ او ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺟﺎل ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻـﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و ﻓﻘﻪ دﻳﻦ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣـﻪ را‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻫﺪ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻓﺘﻨﻪ او ﺑﺮاى ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔـﻪ ﺑﺰرﮔﺘـﺮ از‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ وى ﺷﻬﺎدت ﻣﻰداد ﻛﻪ از ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺷﻨﻴﺪه ﻛﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را در ﻛـﺎر ﭘﻴﻤﺒـﺮى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺮﻳﻚ ﻛﺮده ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و دﻋﻮت او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺑـﺪو‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﺪ و وﻋﺪه ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ دﻋﻮى او را ﻧﭙﺬﻳﺮد ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ‬
‫را ﺑﺮ ﺿﺪ وى ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺣﺎل ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ وى ﻛﺎر ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﻴﻤﺒﺮ اذان ﻣﻰﮔﻔﺖ و در اذان ﺷﻬﺎدت ﻣﻰداد ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل ﺧﺪاﺳﺖ‬
‫و ﻣﺆذن وى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻧﻮاﺣﻪ ﺑﻮد ﺣﺠﻴﺮ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻰﮔﻔﺖ و ﺷﻬﺎدت ﻣﻰﮔﻔـﺖ و ﭼـﻮن ﺣﺠﻴـﺮ ﺑـﻪ‬
‫اداى ﺷﻬﺎدت ﻣﻰرﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﺠﻴﺮ واﺿﺢ ﺑﮕﻮى« و او ﺑﺎﻧﮓ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ در ﻛﺎر ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮﻳﺶ و ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻧﻬـﺎر اﻟﺮﺟـﺎل ﻣـﻰﻛﻮﺷـﻴﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑـﻪ ﮔﻤﺮاﻫـﻰ‬
‫ﻣﻰﻛﺸﻴﺪ و ﺣﺮﻣﺖ وى ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎن ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ در ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺣﺮﻣﻰ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و ﺣﺮﻣﺖ آﻧﺮا ﻣﻘﺮر داﺷﺖ و ﻣـﺮدم ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨـﺪ و اﻋﺘﺒـﺎر ﺣـﺮم‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬دﻫﺎت ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﻪ از ﺗﻴﺮهﻫﺎى ﺑﻨﻰ اﺳﻴﺪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺣﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺬﻛﻮر‪ :‬ﺳﻴﺤﺎن و ﻧﻤﺎره و ﻧﻤﺮ‬
‫و ﺣﺎرث ﺑﻨﻰ ﺟﺮوه ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﺳﺎﻟﻰ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﺑﻮد ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣﻪ را ﻏﺎرت ﻣﻰﻛﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺣـﺮم ﭘﻨـﺎه‬
‫‪129‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻛﺴﻰ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد در ﺣﺮم از ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺑﺎز ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ و اﮔﺮ ﻛﺴﻰ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﻰﻛﺮد ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫ﺧﻮﻳﺶ رﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﭼﻨﺪان ﻣﻜﺮر ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم از ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻨﺘﻈﺮم در ﺑﺎره ﺷﻤﺎ و اﻳﻨﺎن از آﺳﻤﺎن وﺣﻰ ﺑﺮﺳﺪ‪ «.‬آﻧﮕـﺎه ﭼﻨـﻴﻦ ﮔﻔـﺖ‪» :‬و اﻟﻠﻴـﻞ‬
‫اﻷﻃﺨﻢ‪ ،‬و اﻟﺬﺋﺐ اﻷدﻟﻢ‪ ،‬و اﻟﺠﺬع اﻷزﻟﻢ‪ ،‬ﻣﺎ اﻧﺘﻬﻚ اﺳﻴﺪ ﻣﻦ ﻣﺤﺮم‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﻚ و ﮔﺮگ ﺳﻴﺎه و ﺑﭽـﻪ ﺷـﺘﺮ ﮔـﻮش ﺑﺮﻳـﺪه ﻛـﻪ ﻣـﺮدم اﺳـﻴﺪ ﺣﺮﻣـﺖ ﺣـﺮم را‬
‫ﻧﺸﻜﺴﺘﻪاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻛﺴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻏﺎرت در ﺣﺮم و ﺗﺒﺎه ﻛﺮدن اﻣﻮال ﺣﺮام ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺣﺮﻣﺖ ﺣﺮم ﻧﻴﺴﺖ؟«‬
‫اﺳﻴﺪﻳﺎن ﺑﻪ ﻏﺎرت اداﻣﻪ دادﻧﺪ و ﻛﺴﺎن از ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻨﺘﻈﺮم وﺣﻰ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»و اﻟﻠﻴﻞ اﻟﺪاﻣﺲ‪ ،‬و اﻟﺬﺋﺐ اﻟﻬﺎﻣﺲ‪ ،‬ﻣﺎ ﻗﻄﻌﺖ اﺳﻴﺪ ﻣﻦ رﻃﺐ و ﻻ ﻳﺎﺑﺲ‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪» :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﻚ و ﮔﺮگ درﻧﺪه ﻛﻪ اﺳﻴﺪ ﺗﺮ و ﺧﺸﻜﻰ ﻧﺒﺮﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﺨﻴﻞ ﻣﺎ ﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻳﺪهاﻧﺪ و دﻳﻮارﻫﺎ ﺧﺸﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻳﺮان ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮوﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﻘﻰ ﻧﺪارﻳﺪ‪«.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻛﺴﺎن ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ )و ﭘﻨﺪاﺷﺖ وﺣﻰ آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬م( اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﺑـﻮد‪» :‬ان ﺑﻨـﻰ‬
‫ﺗﻤﻴﻢ ﻗﻮم ﻃﻬﺮ ﻟﻘﺎح‪ ،‬ﻻ ﻣﻜﺮوه ﻟﻬﻢ و ﻻ اﺗﺎوه‪ ،‬ﻧﺠﺎورﻫﻢ ﻣﺎ ﺣﻴﻴﻨﺎ ﺑﺎﺣﺴﺎن‪ ،‬ﻧﻤﻨﻌﻬﻢ ﻣﻦ ﻛـﻞ اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﻓـﺎذا ﻣﺘﻨـﺎ‬
‫ﻓﺎﻣﺮﻫﻢ اﻟﻰ اﻟﺮﺣﻤﺎن‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﻗﻮﻣﻰ ﭘﺎﻛﻴﺰه ﺧﻮى و ﻧﺘﺎج آوردﻧﺪ و از آﺳﻴﺐ و ﺧﺮاج ﺑـﻪ دور‪ ،‬ﺗـﺎ وﻗﺘـﻰ زﻧـﺪهاﻳـﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻴﻜﻮﻳﻰ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬و آﻧﻬﺎ را از ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺤﻔﻮظ دارﻳﻢ و ﭼﻮن ﺑﻤﻴﺮﻳﻢ ﻛﺎرﺷﺎن ﺑﺎ رﺣﻤﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬و اﻟﺸﺎة و اﻟﻮاﻧﻬﺎ‪ ،‬و اﻋﺠﺒﻬﺎ اﻟﺴﻮد و اﻟﺒﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬و اﻟﺸﺎه اﻟﺴﻮد او اﻟﻠـﺒﻦ اﻻﺑـﻴﺾ‪ ،‬اﻧـﻪ ﻟﻌﺠـﺐ‬
‫ﻣﺤﺾ‪ ،‬و ﻗﺪ ﺣﺮم اﻟﻤﺬق‪ ،‬ﻓﻤﺎ ﻟﻜﻢ ﻻ ﺗﻤﺠﻌﻮن‪«.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺑﺰ و رﻧﮕﻬﺎى آن‪ ،‬ﻋﺠﺒﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﺰ ﺳﻴﺎه اﺳﺖ و ﺷﻴﺮﻫﺎى‪ ،‬آن ﻛﻪ ﺑـﺰ ﺳـﻴﺎه اﺳـﺖ و ﺷـﻴﺮ‬
‫ﺳﭙﻴﺪ و اﻳﻦ ﻋﺠﺐ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪ ،‬و آب ﺑﻪ ﺷﻴﺮ آﻣﻴﺨﺘﻦ روا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﺷﻴﺮ و ﺧﺮﻣﺎ ﻧﻤﻴﺨﻮرﻧﺪ؟‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ ﺿﻔﺪع ﺑﻦ ﺿﻔﺪﻋﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻘﻰ ﻣﺎ ﺗﻨﻘﻴﻦ‪ ،‬اﻋﻼك ﻓﻰ اﻟﻤﺎء و اﺳﻔﻠﻚ ﻓﻰ اﻟﻄﻴﻦ‪ ،‬ﻻ اﻟﺸﺎرب‬
‫ﺗﻤﻨﻌﻴﻦ‪ ،‬و ﻻ اﻟﻤﺎء ﺗﻜﺪرﻳﻦ«‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬اى ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دو ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺰﻳﻨﻰ ﭘﺎﻛﻴﺰه اﺳﺖ ﺑﺎﻻﻳﺖ در آب اﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻴﻨﺖ در ﮔﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻊ آﺑﺨﻮاره ﺷﻮى و ﻧﻪ آب را ﮔﻞ آﻟﻮد ﻛﻨﻰ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬و اﻟﻤﺒﺬرات زرﻋﺎ‪ ،‬و اﻟﺤﺎﺻﺪات ﺣﺼﺪا‪ ،‬و اﻟﺬارﻳﺎت ﻗﻤﺤﺎ و اﻟﻄﺎﺣﻨﺎت ﻃﺤﻨـﺎ‪ ،‬و اﻟﺨـﺎﺑﺰات‬
‫ﺧﺒﺰا‪ ،‬و اﻟﺜﺎردات ﺛﺮدا‪ ،‬و اﻟﻼﻗﻤﺎت ﻟﻘﻤﺎ‪ ،‬اﻫﺎﻟﺔ و ﺳﻤﻨﺎ‪ .‬ﻟﻘﺪ ﻓﻀﻠﺘﻢ ﻋﻠﻰ اﻫـﻞ اﻟـﻮﺑﺮ‪ ،‬و ﻣـﺎ ﺳـﺒﻘﻜﻢ اﻫـﻞ اﻟﻤـﺪر‪،‬‬
‫رﻳﻔﻜﻢ ﻓﺎﻣﻨﻌﻮه‪ .‬و اﻟﻤﻌﺘﺮ ﻓﺎووه‪ .‬و اﻟﺒﺎﻏﻰ ﻓﻨﺎووه‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪130‬‬

‫ﻳﻌﻨﻰ‪» :‬و ﺑﺬر ﭘﺎﺷﺎن ﻛﺸﺘﻜﺎر‪ ،‬و دروﮔﺮان دروﻛﺎر‪ ،‬و ﺑﻮﺟﺎران ﮔﻨـﺪم ﺑـﺎد ده‪ ،‬و آﺳـﻴﺎ ﮔـﺮان ﻧـﺮم ﻛـﻦ‪ ،‬و‬
‫ﻧﺎﻧﻮاﻳﺎن ﻧﺎن‪ ،‬و ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﺗﺮﻳﺪ‪ ،‬و ﻟﻘﻤﻪ ﮔﻴﺮان ﻟﻘﻤﻪ‪ ،‬از ﭘﻴﻪ آب ﺷﺪه و روﻏﻦ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ را ﺑـﻪ ﭼﺎدرﻧﺸـﻴﻨﺎن ﺑﺮﺗـﺮى‬
‫دادهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﺎن از ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺸﻰ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از روﺳﺘﺎى ﺧﻮد دﻓـﺎع ﻛﻨﻴـﺪ و ﻣﺴـﺘﻤﻨﺪ را ﭘﻨـﺎه دﻫﻴـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮ دﺷﻤﻨﻰ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬زﻧﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪ ﻛﻪ ام ﻫﻴﺜﻢ ﻛﻨﻴﻪ داﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺨﻠﻬﺎى ﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ و‬
‫ﭼﺎﻫﻬﺎﻳﻤﺎن ﮔﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻧﺨﻠﻬﺎ و ﭼﺎﻫﻬﺎى ﻣﺎ دﻋﺎ ﻛﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﻫﺰﻣﺎن ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻬﺎر! اﻳﻦ زن ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟«‬
‫ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺟﺎل ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮدم ﻫﺰﻣﺎن ﭘﻴﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آﻣﺪﻧﺪ و از ﮔﻮدى ﭼﺎﻫﻬـﺎ و ﺑﻠﻨـﺪى‬
‫ﻧﺨﻠﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ دﻋﺎ ﻛﺮد و آب از ﭼﺎﻫﻬﺎ ﺑﺠﻮﺷﻴﺪ و ﺑﺮ آﻣﺪ و ﻧﺨﻠﻬﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و‬
‫اﻧﺘﻬﺎى ﺷﺎخ آن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ رﺳﻴﺪ و رﻳﺸﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪ و ﻧﺨﻠﻬﺎى ﻛﻮﭼﻚ ﺑـﺎردار ﺷـﺪ و رﺷـﺪ آﻏـﺎز‬
‫ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺑﺎره ﭼﺎﻫﻬﺎ ﭼﻪ ﻛﺮد؟«‬
‫ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺟﺎل ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻟﻮى ﭘﺮ آب ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺮ آن دﻋﺎ ﺧﻮاﻧﺪ آﻧﮕﺎه ﭼﻴﺰى از آن ﺑﻪ دﻫﺎن ﺑﺮد و ﻣﻀﻤﻀـﻪ‬
‫ﻛﺮد و در دﻟﻮ رﻳﺨﺖ و آﻧﺮا ﺑﺒﺮدﻧﺪ و در ﭼﺎﻫﻬﺎ رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻧﺨﻠﻬـﺎى ﺧـﻮﻳﺶ را از آن‪ ،‬آب دادﻧـﺪ و ﺳﺮﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎ‬
‫ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ و ﺑﺎﻗﻰ ﻧﺨﻞ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ دﻟﻮى ﭘﺮ آب ﺑﺨﻮاﺳﺖ و ﺑﺮ آن دﻋﺎ ﺧﻮاﻧﺪ آﻧﮕﺎه ﭼﻴﺰى از آن را ﺑﻪ دﻫﺎن ﺑـﺮد‬
‫و ﻣﻀﻤﻀﻪ ﻛﺮد و ﺑﻪ دﻟﻮ رﻳﺨﺖ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑﺒﺮدﻧﺪ و در ﭼﺎﻫﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ رﻳﺨﺘﻨﺪ و آب ﭼﺎﻫﻬﺎ ﻓﺮو رﻓﺖ و ﻧﺨﻠﻬـﺎ از‬
‫ﭘﺎى در آﻣﺪ و ﭘﺲ از ﻫﻼك ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﻋﻠﻨﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺟﺎل ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ را ﺑﺮﻛﺖ ده‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮﻛﺖ دادن ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮدم ﺣﺠﺎز وﻗﺘﻰ ﻣﻮﻟﻮدى داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺮا ﭘﻴﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻣﻰآوردﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ دﻫﺎن وى ﻣﻰﺑﺮد و دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮش ﻣﻰﻣﺎﻟﻴﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﻟﻮدى را ﭘﻴﺶ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻣﻰآوردﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﻪ دﻫﺎن او ﻣﻰﻛﺮد و دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮش‬
‫ﻣﻰﻣﺎﻟﻴﺪ ﺑﻰﻣﻮى و اﻟﻜﻦ ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ را ﭘﺲ از ﻫﻼك ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻋﻠﻨﻰ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎى ﻛﺴﺎن در آى و در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﻛﻦ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ ﻣﻰﻛﺮد‪ «.‬و او ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از ﺑﺎﻏﻬﺎى ﻳﻤﺎﻣﻪ در آﻣﺪ و ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺟﺎل ﺑـﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﺑـﺎغ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﭼـﺮا آب وﺿـﻮى‬
‫رﺣﻤﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎغ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻰدﻫﻰ ﻛﻪ ﺳﻴﺮاب ﺷﻮد و ﺑﺮﻛﺖ ﻳﺎﺑﻰ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻨﻰ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﻳﻜـﻰ از ﺧﺎﻧـﺪاﻧﻬﺎى ﺑﻨـﻰ‬
‫ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻛﺮدﻧﺪ«‬
‫‪131‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ رﻓﺖ و آب وﺿﻮى او را ﺑﮕﺮﻓﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ آورد و آﻧﺮا در ﭼﺎه ﺧﻮﻳﺶ رﻳﺨﺖ و از آن آﺑﻴﺎرى ﻛﺮد و زﻣﻴﻦ وى ﻛﻪ از آن ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻰ ﺑﻰﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺑﻮد ﺳﻴﺮاب ﺷﺪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد اﻣﺎ زﻣﻴﻦ ﻛﺴﺎن ﺑﺎﻳﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻴﺰى از آن ﻧﻤﻰروﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﺒﺎر ﻧﻴﺰ ﻣﺮدى ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮاى زﻣﻴﻦ ﻣﻦ دﻋﺎ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺷﻮرهزار اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﺮاى زﻣﻴﻦ ﺳﻠﻤﻰ دﻋﺎ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» ،‬ﻧﻬﺎر! اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ؟«‬
‫ﻧﻬﺎر اﻟﺮﺟﺎل ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻠﻤﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪ ﻛﻪ زﻣﻴﻨﺶ ﺷﻮرهزار ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮاى او دﻋﺎ ﻛﺮد و دﻟﻮ‬
‫آﺑﻰ ﺑﺪو داد و آب ﺑﻪ دﻫﺎن ﻛﺮد و در آن رﻳﺨﺖ و ﭼﻮن آب را در ﭼﺎه ﺧﻮﻳﺶ رﻳﺨﺖ و زﻣﻴﻦ را آب داد ﺧـﻮب‬
‫ﺧﻮب و ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﻣﺮد ﺑﺮﻓﺖ و آب دﻟﻮ را در ﭼﺎه ﺧﻮﻳﺶ رﻳﺨﺖ و زﻣﻴﻨﺶ را آب ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﺧﺸﻚ ﻧﺸﺪ و ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻴﺎورد‪.‬‬
‫ﻳﻜﺒﺎر ﻧﻴﺰ زﻧﻰ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﺑﻪ ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاى آن دﻋﺎ ﻛﻨﺪ و در روز ﺟﻨـﮓ ﻋﻘﺮﺑـﺎء‬
‫ﻫﻤﻪ ﺧﻮﺷﻪﻫﺎى آن ﺧﺸﻚ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻮم ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ را ﺑﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻮم داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻴﺮه روزى ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ ﻧﻤﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺪرم ﺑﻪ ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪» :‬ﺑﮕﻮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﻧﻪ ﺗﺎ او را ﺑﺒﻴﻨﻢ«‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ او رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪاى؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﻛﻰ ﭘﻴﺶ ﺗﻮ ﻣﻰآﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬رﺣﻤﺎن«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬در ﻧﻮر ﻣﻰآﻳﺪ ﻳﺎ در ﻇﻠﻤﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬در ﻇﻠﻤﺖ«‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻮ دروﻏﮕﻮﻳﻰ و ﻣﺤﻤﺪ راﺳﺘﮕﻮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ دروﻏﮕﻮى رﺑﻴﻌﻪ را از راﺳﺘﮕﻮى‬
‫ﻣﻀﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارﻳﻢ«‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﭘﺪرم در ﺟﻨﮓ ﻋﻘﺮﺑﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﻛﻠﺒﻰ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ رواﻳﺖ را آورده وﻟﻰ ﻋﺒﺎرت آﺧﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛـﻪ دروﻏﮕـﻮى رﺑﻴﻌـﻪ را از راﺳـﺘﮕﻮى ﻣﻀـﺮ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪132‬‬

‫ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ در ﻋﻘﺮﺑﺎ اردو زد و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻳﺎرى‬
‫ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ ،‬و ﻛﺴﺎن ﺳﻮى او ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎﻋﺔ ﺑﻦ ﻣﺮاره ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﺑﺮون ﺷﺪ ﺗﺎ از ﺑﻨﻰ ﻋـﺎﻣﺮ و ﺑﻨـﻰ ﺗﻤـﻴﻢ اﻧﺘﻘـﺎم‬
‫ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﻢ داﺷﺖ ﻓﺮﺻﺖ از دﺳﺖ ﺑﺮود‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎﻣﻰ ﻛﻪ از ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮﻟﻪ دﺧﺘـﺮ ﺟﻌﻔـﺮ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ او را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎم وى از ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺘﺮان وى ﺑﻮد ﻛـﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺎﻻرى ﻣﻘﺪﻣﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﻓﻼن ﻣﺨﺰوﻣـﻰ داد و‬
‫زﻳﺪ و اﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﻪ را ﺑﺮد و ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻧﻴﺰ دو ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻣﺤﻜﻢ و رﺟﺎل ﺳﭙﺮد‪.‬‬
‫و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﺎ وى ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻳـﻚ ﻣﻨﺰﻟـﻰ اردوﮔـﺎه ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ رﺳـﻴﺪ ﺳـﭙﺎﻫﻴﺎن وى ﺑـﻪ‬
‫ﮔﺮوﻫﻰ ﺧﻔﺘﻪ ﻫﺠﻮم ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﭼﻬﻞ و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺷﺼﺖ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺎن ﻣﺠﺎﻋﻪ و ﻳﺎران وى ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮاﺑﺸﺎن در رﺑﻮده ﺑﻮد و از دﻳﺎر ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﻟﻪ دﺧﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻤـﺮاه آورده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺧﺎﻟﺪ آﻧﻬﺎ را در ﺣﺎﻟﻰ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻨﺎن اﺳﺒﺎن را زﻳﺮ ﺳﺮ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و از ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺳﭙﺎه ﺑﻰ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻴﺪارﺷﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻛﻴﺴﺘﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻨﻚ ﻣﺠﺎﻋﻪ اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ ﺣﻨﻴﻔﻪ اﺳﺖ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را زﻧﺪه ﻧﺪارد«‬
‫اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ در رﺳﻴﺪ و ﻫﻤﻪ را ﭘﻴﺶ وى ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺖ اﻳﻨﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل وى آﻣﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ از آﻣﺪن ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬از آﻣﺪن ﺗﻮ ﺑﻰﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮدﻳﻢ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻳﺶ را از ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ و ﺗﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ «.‬اﮔﺮ واﻗـﻊ‬
‫ﺣﺎل را ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از آﻣﺪن ﺗﻮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ و ﭘﻴﺶ ﺗﻮ آﻣﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ را ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﻫﻤﮕﻰ ﭘﻴﺶ روى ﻣﺠﺎﻋﺔ ﺑﻦ ﻣﺮاره ﺟﺎن دادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺮاى اﻫﻞ‬
‫ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺧﻴﺮ ﻳﺎ ﺷﺮى در ﻧﻈﺮ دارى اﻳﻦ را ﻧﮕﻬﺪار و ﺧﻮﻧﺶ را ﻣﺮﻳﺰ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻫﻤﻪ را ﺑﻜﺸﺖ و ﻣﺠﺎﻋﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوﮔﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻫﺮﻳﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺟﺎل را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻔﺎرﺷﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ را ﺑـﺎ وى ﺑﮕﻔـﺖ و او را ﺳـﻮى اﻫـﻞ‬
‫ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ او ﻣﺮدى راﺳﺘﮕﻮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎى اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳﺎ ﺟﻤﻌﻰ ﻛﻪ رﺟﺎل ﺑﻦ ﻋﻨﻔﻮه از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﺮدى ﻫﺴﺖ ﻛﻪ دﻧﺪاﻧﺶ در ﺟﻬﻨﻢ از اﺣﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ‪ «.‬و ﻫﻤﻪ آن ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻤﺮدﻧـﺪ و ﻣـﻦ و رﺟـﺎل‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪﻳﻢ و ﻣﻦ از ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻛﺎر ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ رﺟﺎل ﺑﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺧﺮوج ﻛﺮد و ﺑـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮى او ﺷـﻬﺎدت‬
‫داد و ﻓﺘﻨﻪ وى از ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺎﻟﺪ را ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺮﻓـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺑﻠﻨـﺪى ﻳﻤﺎﻣـﻪ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎﻋﺔ ﺑﻦ ﻣﺮاره ﻛﻪ ﺳﺎﻻر ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ وى ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫‪133‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺧﻮﻧﺨﻮاﻫﻰ ﺑﺮ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬ﮔﺮوه ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﻮار و ﭘﻴﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺐ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫در ﻣﺤﻞ ﺧﻔﺘﻨﺸﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ وﻗﺖ از آﻣﺪن ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬از آﻣﺪن ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺘﻘـﺎﻣﺠﻮﻳﻰ ﺧـﻮﻧﻰ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ ﺑﻨـﻰ ﻋﺎﻣﺮﻳـﺎن داﺷـﺘﻴﻢ ﺑـﺮون‬
‫ﺷﺪهاﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﮔﺮدن آﻧﻬﺎ را ﺑﺰدﻧﺪ و ﻣﺠﺎﻋﻪ را ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ رﻓﺖ و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ‬
‫ﻛﻪ از آﻣﺪن وى ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و در ﻋﻘﺮﺑﺎ اردو زدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﻨﺎر ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑـﻮد و روﺳـﺘﺎﻫﺎ را ﭘﺸـﺖ‬
‫ﺳﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻘﺮﺑﺎ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔـﻪ اﻛﻨـﻮن روز ﻏﻴـﺮت و ﺣﻤﻴـﺖ اﺳـﺖ اﮔـﺮ اﻣـﺮوز‬
‫ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﻮﻳﺪ زﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻴﺮى روﻧﺪ و ﺑﻰ ﻋﻘﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ در آﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﻛﺴﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ و زﻧﺎن ﺧﻮد‬
‫را ﻣﺼﻮن دارﻳﺪ« و در ﻋﻘﺮﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﺎﻟﻢ واﺑﺴﺘﻪ اﺑﻰ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪»:‬از ﻛﺎر ﺗﻮ ﺑﻴﻤﻨﺎﻛﻴﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن ﺑﺪى ﻫﺴﺘﻢ«‬
‫ﭘﺮﭼﻢ اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﻮد و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻫﺮ ﻛﺪام ﭘﺮﭼﻤﻰ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻛﻪ اﺳﻴﺮ ﺑﻮد ﺑﺎ ام ﺗﻤﻴﻢ در ﺧﻴﻤﻪ وى ﺑﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ آوردﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻴﻤﻪ ام ﺗﻤﻴﻢ در آﻣﺪﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را ﺑﻜﺸﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ او را ﭘﻨـﺎه دادهام ﻛـﻪ زﻧـﻰ‬
‫آزاده اﺳﺖ« و آﻧﻬﺎ را از ﻛﺸﺘﻦ ام ﺗﻤﻴﻢ ﺑﺎزداﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ و ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷـﺪﻧﺪ و ﻣﺤﻜـﻢ ﺑـﻦ ﻃﻔﻴـﻞ‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ وارد ﺑﺎغ ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺣﻔﻆ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪ «.‬و ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ آﻧﮕﺎه ﺧﺪا وى را‬
‫ﺑﻜﺸﺖ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺑﺎغ در آﻣﺪﻧﺪ و وﺣﺸﻰ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﺑﻜﺸﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎر ﻧﻴﺰ ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﺰد و در ﻗﺘﻞ وى ﺷﺮﻳﻚ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻧﻴﺰ رواﻳﺘﻰ ﭼﻮن اﻳﻦ دارد ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﮔﻮﻳـﺪ‪» :‬ﺻـﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ وﻟﻴـﺪ ﻣﺠﺎﻋـﻪ و‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎن وى را ﻛﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﻢ ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﺷﻤﺎ و ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻣﺎ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ آﻧﻬﺎ را از دم ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺬراﻧﻴﺪ و ﭼﻮن ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺳﺎرﻳﺔ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻧﺎم داﺷﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻋﺔ ﺑﻦ ﻣﺮاره ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎرﻳﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺮاى اﻳﻦ دﻫﻜﺪه ﺧﻴﺮ ﻳﺎ ﺷﺮ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ را ﻧﮕﻬﺪار«‬
‫و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻣﺠﺎﻋﻪ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و وى را ﺑﻪ ام ﺗﻤﻴﻢ زن ﺧﻮﻳﺶ ﺳﭙﺮد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑـﺎ وى ﻧﻜـﻮﻳﻰ‬
‫ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪134‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺗﭙﻪ ﻛﻮﺗﺎﻫﻰ ﻛﻪ ﻣﺸﺮف ﺑﺮ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻓﺮود آﻣﺪ و اردو زد و ﻣـﺮدم‬
‫ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﻴﺮون ﺷﺪﻧﺪ و رﺟﺎل ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق رﺣﺎل ﺑﺎ ﺣﺎى ﺑﻰ ﻧﻘﻄﻪ آﻣﺪه‪ ،‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وى رﺣﺎل ﺑﻦ ﻋﻨﻔﻮة ﺑﻦ ﻧﻬﺸﻞ‬
‫ﺑﻮد و ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺳﻮره ﺑﻘﺮه را آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ آﻣـﺪ ﺷـﻬﺎدت‬
‫داد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را در ﻛﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮى ﺷﺮﻳﻚ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻓﺘﻨﻪ او ﺑـﺮاى ﻣـﺮدم‬
‫ﻳﻤﺎﻣﻪ از ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮى رﺣﺎل ﺑﻮدﻧﺪ و اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ وى ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ در‬
‫ﻛﺎر ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺧﻠﻞ آرد اﻣﺎ وى ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﺟﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪ‪.‬‬
‫در آن ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺳﺮان ﻗﻮم ﭘﻴﺶ وى ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﺻـﻒ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و او در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﺮق ﺷﻤﺸﻴﺮ را ﺑﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺸﺎرت ﻛـﻪ ﺧـﺪا ﺷـﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ را از ﺷﻤﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ان ﺷﺎء اﷲ در ﻗﻮم اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﺑﻮد و ﺑﻨﺪ آﻫﻨﻴﻦ داﺷﺖ ﻧﻴﻚ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﺑﺨﺪا ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﻴﺴـﺖ اﻳـﻦ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻫﻨﺪى اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاى آﻧﻜﻪ ﻧﺸﻜﻨﺪ در آﻓﺘﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺮم ﺷﻮد« و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ رﺣﺎل ﺑﻦ ﻋﻨﻔﻮه ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺧﺪا او را ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻫﺮﻳﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬روزى ﻛﻪ ﻣﻦ و رﺣﺎل ﺑﻦ ﻋﻨﻔﻮه در ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻳﻢ او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»اى ﺣﺎﺿﺮان ﺑﻪ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ در ﺟﻬﻨﻢ دﻧﺪان ﻳﻜﻰ از ﺷﻤﺎ از اﺣﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و آن ﻛﺴﺎن ﻫﻤﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻦ و رﺣﺎل ﺑﻤﺎﻧﺪﻳﻢ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از ﻋﺎﻗﺒـﺖ ﻛـﺎر ﺑﻴﻤﻨـﺎك ﺑـﻮدم ﺗـﺎ‬
‫ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ رﺣﺎل ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺮوج ﻛﺮده و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪم و ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ﺣﻖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ دﺷﻤﻦ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺎن ﺟﻨﮕﻰ ﭼﻨﺎن ﺳﺨﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ و ﻣﺠﺎﻋﻪ ﭘﻴﺶ آﻣﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ از ﺧﻴﻤﻪ ﺧﻮﻳﺶ در آﻣـﺪ و ﺟﻤﻌـﻰ از دﺷـﻤﻨﺎن‬
‫وارد ﺧﻴﻤﻪ وى ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ام ﺗﻤﻴﻢ زن ﺧﺎﻟﺪ و و ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻧﻴﺰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻜﻰ از آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ ﺷﻤﺸـﻴﺮ ﺑـﻪ ام ﺗﻤـﻴﻢ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺳﺖ ﺑﺪار ﻛﻪ اﻳﻦ در ﭘﻨﺎه ﻣﻦ اﺳﺖ و زﻧﻰ آزاده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮوﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﺠﻨﮕﻴـﺪ‪ «.‬و‬
‫آﻧﻬﺎ ﺧﻴﻤﻪ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ ﺑﺪرﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮدﺗـﺎن را ﺑـﺪ ﻋـﺎدت‬
‫دادهاﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﻦ از آﻧﭽﻪ اﻳﻨﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻨﺪ ﺑﻴﺰارم و از رﻓﺘﺎر اﻳﻨـﺎن ﻳﻌﻨـﻰ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻴﺰارم«‪ .‬اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺟﻨﮕﻴﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪135‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﭘﻴﺶ ﺑﺎرﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﮔﻔﺖ‪» :‬از اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺠﺎ ﻣﻰروﻳﺪ؟«‬
‫و ﺟﻨﮓ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺮادر اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ در ﺟﻨﮓ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‬
‫ﺗﺐ او را ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮدان ﺑﺮ او ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و زﻳﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪان ﺑﻠﺮزد ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﺮ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و ﭼـﻮن‬
‫زﻫﺮاﺑﺶ ﻣﻰرﻳﺨﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴﺮ ﻏﺮان ﻣﻰﺷﺪ و ﭼﻮن ﻛﺎر ﺟﻨﮓ را ﺑﺪﻳﺪ ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺷﺪه ﺑﻮد و ﻛﺴﺎن ﺑﺮ او‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺟﺎﻣﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﺮ ﻛﺮد ﺑﺮﺟﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺠﺎ ﻣﻰروﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻜﻢ‬
‫ﺳﻮى ﻣﻦ آﻳﻴﺪ‪ «.‬و ﺟﻤﻌﻰ از ﻛﺴﺎن ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا آﻧﻬﺎ را ﺑﻜﺸﺖ و ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻦ ﻃﻔﻴﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ داور ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺟﻨﮓ ﭘﻴﺶ وى اﻓﺘﺎد ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣـﺮدم ﺑﻨـﻰ ﺣﻨﻴﻔـﻪ!‬
‫ﺑﺨﺪا زﻧﺎن ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ زور ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻰ ﻣﻬﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺨﻮاﺑﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺣﻤﻴﺖ دارﻳﺪ ﺑﻪ ﻛـﺎر ﺑﺮﻳـﺪ«‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺑﮕﻔﺖ و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﻛﺮد و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﺗﻴﺮى ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﮔﺎه وى رﺳﻴﺪ و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و دﺷﻤﻦ را ﺳﻮى ﺑﺎغ راﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺖ ﻫﻤـﻴﻦ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎغ‬
‫ﻣﺮگ ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ و دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻛﺬاب آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮا در ﺑﺎغ ﭘـﻴﺶ‬
‫آﻧﻬﺎ اﻓﻜﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻛﺴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﺮاء ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ را ﺑﺨﺪا ﻣﺮا در ﺑﺎغ اﻓﻜﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻻى دﻳﻮار ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﺎغ ﺟﺴﺖ و ﭘﺸﺖ در ﺑﺎغ ﭼﻨﺪان ﺟﻨﮓ ﻛﺮد ﻛﻪ در را‬
‫ﺑﮕﺸﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وارد ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ دﺷـﻤﻦ ﺧـﺪا را ﺑﻜﺸـﺖ ﻛـﻪ وﺣﺸـﻰ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺟﺒﻴﺮ ﺑﻦ ﻣﻄﻌﻢ ﺑﺎ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم اﻧﺼﺎر در ﻛﺸﺘﻦ وى ﺷﺮﻛﺖ داﺷـﺘﻨﺪ و ﻫـﺮ ﻛـﺪام ﺿـﺮﺑﺘﻰ ﺑـﺪو زدﻧـﺪ‬
‫وﺣﺸﻰ زوﺑﻴﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ او زد و اﻧﺼﺎرى ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺿﺮﺑﺘﻰ زد‪ .‬وﺣﺸﻰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﻣﻰداﻧﺪ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﻣـﺎ‬
‫او را ﻛﺸﺘﻪاﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آن روز ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻰزد ﻏﻼم ﺳﻴﺎه‪ ،‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﻛﺸﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬رﺟﺎل ﺑﻦ ﻋﻨﻔﻮه ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻮد و ﭼﻮن دو ﺻﻒ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ زﻳـﺪ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»رﺟﺎل ﺳﻮى ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﺮد ﻛﻪ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻪاى و دﻳﻦ ﻣﺎ ﺑﺮاى ﺗﻮ و دﻧﻴﺎﻳﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ رﺟﺎل اﺑﺎ ﻛﺮد و در ﻫﻢ آوﻳﺨﺘﻨﺪ و رﺟﺎل ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻛﺴـﺎﻧﻰ از ﺑﻨـﻰ ﺣﻨﻴﻔـﻪ ﻛـﻪ در ﻛـﺎر ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ‬
‫ﺑﺼﻴﺮت داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺗﺸـﺠﻴﻊ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻫـﺮ دو ﮔـﺮوه ﺣﻤﻠـﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻮﻻن دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﺧﻮﻳﺶ رﺳﻴﺪﻧﺪ و دﺷﻤﻦ ﺑﻪ اردوﮔﺎﻫﺸﺎن راه ﻳﺎﻓﺖ و ﻃﻨـﺎب ﺧﻴﻤـﻪﻫـﺎ را‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺧﻴﻤﻪﻫﺎ را در ﻫﻢ رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻣﺠﺎﻋﻪ را ﮔﺸﻮدﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ام ﺗﻤﻴﻢ را ﺑﻜﺸﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ او را ﭘﻨﺎه داد‪ .‬و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻴﻜﻮ زن ﺧﺎﻧﻪاﻳﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪136‬‬

‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم زﻳﺪ و ﺧﺎﻟﺪ و اﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻫﻤـﺪﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﻛﺴـﺎن ﺳـﺨﻦ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺑـﺎدى‬
‫ﺳﺨﺖ ﭘﺮ ﻏﺒﺎر ﻣﻰوزﻳﺪ‪ .‬زﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺳﺨﻦ ﻧﻜﻨﻢ ﺗﺎ دﺷﻤﻦ را ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﻛﻨـﻴﻢ ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﮕﺎه ﺧـﺪا روم و‬
‫ﺣﺠﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ وى ﺑﮕﻮﻳﻢ اى ﻣﺮدم‪ ،‬دﻧﺪاﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻓﺸﺎرﻳﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺿﺮﺑﺖ زﻧﻴﺪ و ﭘﻴﺶ روﻳﺪ« و ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و دﺷﻤﻨﺎن را ﭘﺲ راﻧﺪﻧﺪ و از اردوﮔﺎه ﺧﻮﻳﺶ دور ﻛﺮدﻧﺪ و زﻳﺪ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﻦ ﻗـﻴﺲ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻤﺎ ﺣﺰب ﺧﺪاﻳﻴﺪ و اﻳﻨﺎن ﺣﺰب ﺷﻴﻄﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺰت ﺧﺎص ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ و‬
‫اﺣﺰاب اوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ« آﻧﮕﺎه ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﭘﺴﺸﺎن راﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﻫﻞ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻋﻤﻞ زﻳﻨﺖ ﻛﻨﻴﺪ« و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و دﺷﻤﻦ را ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺎﻧﺪ و او‬
‫رﺣﻤﻪ اﷲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا از ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ ﻧﺰﻧﻨـﺪ« و ﭼـﻮن ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ‬
‫رﺳﻴﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻮد و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ آن روز ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﻪ ﻣﻦ دادﻧﺪ ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻧﻤﻰداﻧﻢ ﺑﺮاى ﭼﻪ ﭘـﺮﭼﻢ را ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫دادهاﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن اﺳﺖ و او ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﭼﻤﺪار ﭘﻴﺸﻴﻦ ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻣﻰﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آرى‪ ،‬ﺑﺒﻴﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻰﻛﻨﻰ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺮآن ﺑﺪى ﺑﺎﺷﻢ اﮔﺮ ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻧﻜﻨﻢ« ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ از ﺳـﺎﻟﻢ ﭘـﺮﭼﻢ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﻔﺺ ﺑﻦ ﻏﺎﻧﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ام ﺗﻤﻴﻢ را ﺑﻜﺸﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑـﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﻣﺮدان ﭘﺮدازﻧﺪ« ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺗﺮﻏﻴـﺐ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺟﺎﻧﻔﺸـﺎﻧﻰ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻫﻤﮕـﺎن ﺑﻜﻮﺷـﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و زﻳﺪ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺳﺨﻦ ﻧﻜـﻨﻢ ﺗـﺎ ﻇﻔـﺮ‬
‫ﻳﺎﺑﻢ ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮم ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ«‪ .‬اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻳﺎران وى ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﺪ ﻋـﺎدت دادهاﻳـﺪ‪ ،‬اى ﮔـﺮوه ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻳﺎد دﻫﻢ‪«.‬‬
‫زﻳﺪ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺟﻨﮓ دﺷﻤﻦ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ از ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﺪو ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﭼـﺮا ﭘـﻴﺶ از زﻳـﺪ ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪى‪ ،‬زﻳﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺗﻮ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪى!«‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻢ اﻣﺎ ﻋﻤﺮم ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﺧﺪا او را ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﮔﺮاﻣﻰ داﺷﺖ‪«.‬‬
‫ﺳﻬﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ زﻳﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﭼـﺮا ﺗـﻮ ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻰ‪ ،‬ﭼـﺮا ﭼﻬـﺮه از ﻣـﻦ ﻧﻬـﺎن‬
‫ﻧﻜﺮدى؟«‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪» :‬زﻳﺪ از ﺧﺪا ﺷﻬﺎدت ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﻛﺮد و ﻣﻦ ﻛﻮﺷﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﺮﺳﻢ و ﺧﺪا‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﻧﻜﺮد‪«.‬‬
‫‪137‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﺎن را ﺗﺮﺳﻮ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺗﺮﺳﻮ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺻﻒ ﺧﻮد را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ از ﻓﺮار ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻰ ﻓﺮار ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ «.‬و ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﺣﻀﺮى ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ ﻣﺎ رﺳﻢ ﺟﻨﮓ ﺣﻀﺮﻳﺎن را ﺑﻬﺘﺮ از ﺷﻤﺎ داﻧﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺣﻀﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﻛﺮدن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ و ﻧﺪاﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﭼﻴﺴﺖ و اﮔـﺮ ﺻـﻒ ﺷـﻤﺎ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﺷﻮد ﺧﻮاﻫﻴﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﻠﻞ از ﻛﺠﺎ ﻣﻰآﻳﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺻﻔﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖﺗﺮ و ﭘﺮﺧﻄﺮﺗﺮ از آن روز ﻛﺲ ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮد و ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﺸـﺪ ﻛـﺪام‬
‫ﮔﺮوه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﻟﻰ ﺗﻠﻔﺎت ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر از ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد و ﺑـﺎﻗﻰﻣﺎﻧـﺪﮔﺎن ﺳـﺨﺖ ﺑـﻪ‬
‫زﺣﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﮔﺮﻣﺎ ﮔﺮم ﺟﻨﮓ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﺗﻴﺮى ﺑﻪ ﻣﺤﻜﻢ زد و او در ﺣﺎل ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻮد و ﺗﻴﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻠﻮﮔﺎﻫﺶ رﺳﻴﺪ و ﺟﺎن داد و زﻳﺪ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻧﻴﺰ رﺟﺎل ﺑﻦ ﻋﻨﻔﻮه را ﻛﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدان ﺑﻨﻰ ﺳﺤﻴﻢ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻮده ﺑﻮد ﮔﻮﻳـﺪ‪ :‬وﻗﺘـﻰ ﻛـﺎر ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد و دﻣﻰ ﺑﺮ ﺿﺮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد و دم دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺿﺮر ﻛﺎﻓﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم!‬
‫ﺻﻔﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻫﺮ ﻗﻮم را ﻣﻌﻠﻮم دارﻳﻢ و ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺧﻠﻞ از ﻛﺠﺎ ﻣﻰآﻳﺪ‪ «.‬ﭘﺲ ﻣﺮدم ﺣﻀـﺮى و‬
‫ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ و اﻫﻞ ﻗﺒﺎﻳﻞ از ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﻗﻮم ﺑﺎ ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮﻳﺶ اﻳﺴـﺘﺎدﻧﺪ و ﻫﻤﮕـﺎن ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻛﻨﻮن ﺿﻌﻴﻔﺎن و زﺑﻮﻧﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ« و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از ﺣﻀﺮﻳﺎن ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺛﺒﺎت ورزﻳﺪ و ﻛﺎﻓﺮان ﺑﻪ دور او ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ زﻧـﺪه اﺳـﺖ ﺟﻨـﮓ‬
‫اداﻣﻪ دارد و ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ را از ﻓﺰوﻧﻰ ﻛﺸﺘﮕﺎن ﺑﺎك ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﺨﺼﺎ ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺟﻠﻮ ﺻﻒ دﺷﻤﻦ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎورد ﺧﻮاﺳﺖ و ﻧﺎم ﺧﻮﻳﺶ را ﻳﺎد‬
‫ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﭘﺴﺮ وﻟﻴﺪ اﻟﻌﻮدم‪ ،‬ﻣﻦ ﭘﺴﺮ ﻋﺎﻣﺮ وزﻳﺪم« ﺳﭙﺲ ﺷﻌﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻛﻪ ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪا ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺎﻧـﮓ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺑﮕﻔﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ وى رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ رﺟﺰ ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺸﺎﻳﺨﻢ و ﺷﻤﺸﻴﺮى ﺳﺨﺖ دارم« و ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﺎ وى رو ﺑﻪ رو‬
‫ﻣﻰﺷﺪ از ﭘﺎ در ﻣﻰآﻣﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧـﺎﺑﻮدى دﺷـﻤﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﭼـﻮن ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻪ ﻧﺰدﻳـﻚ‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ رﺳﻴﺪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮآورد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد‪» :‬ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ دارد ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن اوﺳﺖ و ﭼﻮن ﺷﻴﻄﺎﻧﺶ ﺑﺮ او ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮد دﻫﺎﻧﺶ ﻛﻒ ﻛﻨﺪ و ﮔﻮﺷﻪ ﻟﺒﺎﻧﺶ ﭼـﻮن دو ﻣـﻮﻳﺰ ﺷـﻮد و ﻫـﺮ‬
‫وﻗﺖ ﻗﺼﺪ ﻛﺎر ﺧﻴﺮى ﻛﻨﺪ ﺷﻴﻄﺎﻧﺶ ﻣﺎﻧﻊ او ﺷﻮد ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ او دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ اﻣﺎﻧﺶ ﻣﺪﻫﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪138‬‬

‫ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ او را ﺛﺎﺑﺖ دﻳﺪ و ﻛﺎﻓﺮان ﺑﻪ دور او ﺣﻠﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ از ﭘﺎى‬
‫در ﻧﻴﺎﻳﺪ آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﻓﺮو ﻧﻨﺸﻴﻨﺪ و ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ او دﺳﺖ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣﺪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ او ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻧﺼﻒ زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﺗﻮ دﻫﻴﻢ ﻛﺪام ﻧﺼﻒ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻰدﻫﻰ؟« و‬
‫ﭼﻮن ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺨﻨﻰ ﮔﻮﻳﺪ روى ﻣﻰﮔﺮداﻧﻴﺪ و از ﺷﻴﻄﺎن ﺧﻮد راى ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻛـﻪ ﻧﻤـﻰﮔﺬاﺷـﺖ‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮد ﻳﻜﺒﺎر ﻛﻪ روى ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﺑﻮد ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻴﺎرﺳﺖ و ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و ﺷﻜﺴﺖ در دﺷـﻤﻦ‬
‫اﻓﺘﺎد و ﺧﺎﻟﺪ ﻛﺴﺎن را ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﺎﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﻴﺪ« و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ دﺷـﻤﻨﺎن ﻫﺰﻳﻤـﺖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﺮدم از دور ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻣﻰﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬وﻋﺪهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻰدادى ﭼﻪ ﺷﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻛﺴﺎن ﺧﻮد دﻓﺎع ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آﻧﮕﺎه ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ اى ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺳﻮى ﺑﺎغ روﻳﺪ« و وﺣﺸﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ رﺳـﻴﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﻒ ﺑﻪ دﻫﺎن آورده ﺑﻮد و از ﻓﺮط ﺧﺸﻢ ﺑﻰﺧﻮد ﺑﻮد و زوﺑﻴﻦ ﺳﻮى وى اﻓﻜﻨﺪ ﻛﻪ از ﭘﺎى در آﻣﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از‬
‫دﻳﻮارﻫﺎ و درﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎغ ﻣﺮگ رﻳﺨﺘﻨﺪ و در ﻧﺒﺮدﮔﺎه و در ﺑﺎغ ﻣﺮگ ده ﻫﺰار ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪﻧﺪ و ﭘـﺎﻳﻤﺮدى ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺑﻨـﻰ ﺣﻨﻴﻔـﻪ ﻋﻘـﺐ ﻧﺸﺴـﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎغ ﻣﺮگ ﻋﻘﺒﺸﺎن راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺑﺎره ﻗﺘﻞ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎغ اﺧﺘﻼف ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﮔﻔﺘﻪاﻧـﺪ ﻛـﻪ وى در ﺑـﺎغ ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬و‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ ﺑﺎغ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و در ﺑﺒﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻃﺮاف ﺑﺎغ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ اى ﮔﺮوه‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮا روى دﻳﻮار ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن در ﺑﺎغ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﺑﻠﺮزﻳﺪ و ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻨﻢ ﺑﻴﺎرﻳﺪ و ﺑﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا ﺑﺎﻻى دﻳﻮار ﺑﺒﺮﻳﺪ«‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬واى ﺑﺮ اﻳﻦ« ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮد و ﺑـﺎز ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﺮا‬
‫روى دﻳﻮار ﺑﺒﺮﻳﺪ« و ﭼﻮن ﺑﺎﻻى دﻳﻮار رﺳﻴﺪ در ﺑﺎغ ﺟﺴﺖ و ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﺑﺎغ ﺑﺪﺷﻤﻦ ﻫﺠﻮم ﺑﺮد ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺑﻮدﻧﺪ در را ﮔﺸﻮدﻧﺪ و در ﺑﺎغ را ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻛﻠﻴﺪ آﻧﺮا از دﻳﻮار ﺑﻴﺮون اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آن دﻳﺪه ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﻛﺎﻓﺮان ﻛﻪ در ﺑﺎغ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷـﺪﻧﺪ و ﺧـﺪا ﻣﺴـﻴﻠﻤﻪ را ﺑﻜﺸـﺖ‪ .‬ﻣـﺮدم ﺑﻨـﻰ‬
‫ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪» :‬وﻋﺪهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻰدادى ﭼﻪ ﺷﺪ؟«‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻛﺴﺎن ﺧﻮد دﻓﺎع ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻨﺪه ﺳﻴﺎه ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﻛﺸﺖ ﺧﺎﻟـﺪ ﻣﺠﺎﻋـﻪ را ﻛـﻪ در ﺑﻨـﺪ ﺑـﻮد‬
‫ﻫﻤﺮاه آورد ﺗﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و ﺳﺮان ﺳﭙﺎه دﺷﻤﻦ را ﺑﺪو ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﭼﻮن ﺑﺮ رﺟﺎل ﮔﺬﺷﺖ او را ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫ﻫﻢ او ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻛﺎر ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ و او ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ را ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻛﺸﺘﮕﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻰداد ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺤﻜـﻢ ﺑـﻦ ﻃﻔﻴـﻞ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدى ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﻧﻜﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ او را ﺑﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ اﺳﺖ؟«‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﺑﺨﺪا اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ و ﮔﺮاﻣﻰﺗﺮ از ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ داور ﻳﻤﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫‪139‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﺸﺘﮕﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻰداد ﺗـﺎ وارد ﺑـﺎغ ﺷـﺪ و ﻛﺸـﺘﮕﺎن را ﺑـﺮاى وى زﻳـﺮ و رو‬
‫ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻛﻮﺗﻮﻟﻪ زرد ﻧﺒﻮى ﺑﻴﻨﻰ ﻓﺮو رﻓﺘﻪاى رﺳﻴﺪ و ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺣﺮﻳﻒ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻛـﻪ از ﻛـﺎر‬
‫وى ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ؟«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ آن ﻛﺎرﻫﺎ ﻣﻰﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻣﺮدم ﺷﺘﺎﺑﺠﻮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﻤﺎ آﻣـﺪهاﻧـﺪ و ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻛﺴـﺎن در ﻗﻠﻌـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬واﻗﻊ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﺗﺎ از ﻃﺮف ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﻠﺢ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﺿﺤﺎك ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﮔﺮدن ﻛﻠﻔﺖﺗﺮ ﺑﻮد و اﻏﻠﺐ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻧـﺎم‬
‫داﺷﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻪ روز ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﻬـﺎ را در ﻣﻴـﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬در ﻛـﺎر ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻰ ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺎر ﻛﺸﺘﮕﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم اﻧﺼﺎر ﻛـﻪ اﺑـﻮ ﺑﺼـﻴﺮه ﻛﻨﻴـﻪ‬
‫داﺷﺖ ﺑﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ او ﮔﺬﺷﺖ و ﭼﻮن اﺑﻮ اﻏﻠﺐ را دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻛﺸﺘﮕﺎن اﻓﺘﺎده و ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺟـﺎن داده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى اﺑﻮ ﺑﺼﻴﺮه ﺗﻮ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاى و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﻰﭘﻨﺪارى ﻛﻪ ﺷﻤﺸـﻴﺮت ﺳـﺨﺖ ﺑـﺮان اﺳـﺖ‪ ،‬اﻳﻨـﻚ‬
‫ﮔﺮدن ﻣﺮده اﻏﻠﺐ را ﺑﺰن اﮔﺮ آﻧﺮا ﺑﺮﻳﺪى آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺗﻮ ﺷﻨﻴﺪهاﻳﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﺑﺼﻴﺮه ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪ و ﺳﻮى اﻏﻠﺐ رﻓﺖ ﻛﻪ او را ﻣﺮده ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﭼـﻮن‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ وى رﺳﻴﺪ اﻏﻠﺐ از ﺟﺎى ﺟﺴﺖ و روان ﺷﺪ و اﺑﻮ ﺑﺼﻴﺮه ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او رﻓﺖ و ﻫﻤﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ اﺑﻮ ﺑﺼـﻴﺮه‬
‫اﻧﺼﺎرﻳﻢ« و اﻏﻠﺐ روان ﺷﺪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺑﻮ ﺑﺼﻴﺮه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ اﺑﻮ ﺑﺼﻴﺮه آن ﺳﺨﻦ ﺑﺮ زﺑﺎن‬
‫ﻣﻰراﻧﺪ اﻏﻠﺐ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬دوﻳﺪن ﺑﺮادر ﻛﺎﻓﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ؟« و از دﺳﺘﺮس او دور ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﻛﺎر ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و ﺳﭙﺎه وى ﻓﺮاﻏـﺖ ﻳﺎﻓـﺖ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ و ﻋﺒـﺪ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺮوﻳﻢ و ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ ﻓﺮود آﻳﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺳﻮاران ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ و آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ ﺑﻴﺮون ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آورم‪ ،‬آﻧﮕﺎه در ﻛﺎر ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﻨﮕﺮم‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮاران ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎل و زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و در اردوﮔﺎه ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ از آن‬
‫ﻧﺪاى ﺣﺮﻛﺖ داد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ ﻓﺮود آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻣﺮدم ﺷﺘﺎﺑﺠﻮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﻤﺎ آﻣـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ ﭘﺮ از ﻣﺮد ﺟﻨﮕﻰ اﺳﺖ ﺑﻴﺎ ﺗﺎ در ﺑﺎره ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﻠﺢ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫و ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻣﻮال ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻣﺘﻌﺮض ﻧﻔﻮس ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮوم و ﺑﺎ ﻗﻮم ﻣﺸﻮرت‬
‫ﻛﻨﻢ و در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ و ﺳﭙﺲ ﺳﻮى ﺗﻮ ﺑﺎز ﮔﺮدم‪ «.‬اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺳﻮى ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺟـﺰ زن و ﻓﺮزﻧـﺪ و‬
‫ﭘﻴﺮان و واﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻗﻮم‪ ،‬در آن ﻛﺲ ﻧﺒﻮد و زﻧﺎن را ﻣﺴﻠﺢ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﮔﻴﺴﻮ ﻓﺮو رﻳﺰﻧﺪ و از ﺑﺎﻻى ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪140‬‬

‫ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ او ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺻﻠﺢ ﻣﺮا ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻰ از آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻼف راى ﻣﻦ ﺑـﺎﻻى‬
‫ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻛﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎﻻى ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ را ﺑﺪﻳﺪ ﻛﻪ از اﻧﺒﻮه ﻛﺴﺎن ﺳﻴﺎه ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻨﮓ واﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و اﻗﺎﻣﺘﺸـﺎن‬
‫دراز ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻓﻴﺮوزﻣﻨﺪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ در ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬از ﻣﺮدم ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر‪ ،‬از ﺳﺎﻛﻨﺎن ﺧﻮد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﻴﺼﺪ و ﺷﺼﺖ ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬و از‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮان و ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺟﺰ اﻫﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺸﺼﺪ ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻴﺼﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮ و ﺳﻴﺼﺪ ﺗﺎﺑﻌﻰ ﺑﻮد ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ روز ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺿﺮﺑﺖ ﻳﻜﻰ از ﻣﺸﺮﻛﺎن از ﭘﺎى درآﻣﺪ‪ ،‬ﭘﺎى وى ﻗﻄﻊ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭘﺎى ﻗﻄﻊ ﺷﺪه را ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻮى ﻗﺎﺗﻞ ﺧﻮﻳﺶ اﻓﻜﻨﺪ و او را ﻛﺸﺖ و ﺟﺎن داد‪.‬‬
‫از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻧﻴﺰ در دﺷﺖ ﻋﻘﺮﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و در ﺑﺎغ ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ ﻫﻔﺖ ﻫـﺰار ﻛـﺲ‬
‫ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮار ﺑﻦ ازور در ﺑﺎره روز ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ از ﺑﺎد ﺟﻨﻮب ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ از روز ﻋﻘﺮﺑﺎ و ﻣﻠﻬﻢ ﺳﺨﻦ آرد«‬
‫»ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺧﻮن ﺑﺪره روان ﺑﻮد‪«،‬‬
‫»و ﺳﻨﮕﻬﺎ از ﺧﻮن ﻗﻮم رﻧﮓ ﮔﺮﻓﺖ«‬
‫»در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻴﺰه و ﺗﻴﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻰآﻣﺪ«‬
‫»ﻓﻘﻂ ﺷﻤﺸﻴﺮ آﺑﺪار ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﻮد«‬
‫»اﮔﺮ ﻛﻔﺎر ﺑﻪ راه دﻳﮕﺮ روﻧﺪ«‬
‫»ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ و ﭘﻴﺮو دﻳﻨﻢ«‬
‫»و ﺟﻬﺎد ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺟﻬﺎد ﻏﻨﻴﻤﺖ اﺳﺖ«‬
‫»و ﺧﺪا ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﺮد ﻣﺠﺎﻫﺪ داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﻴﺎ ﺗﺎ در ﺑﺎره ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑـﺎ ﺗـﻮ ﺻـﻠﺢ ﻛـﻨﻢ‪ ،‬ﺟﻨـﮓ او را‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬و از ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و دل ﺑﻪ ﻣﻼﻳﻤﺖ داﺷﺖ و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺻـﻠﺢ‬
‫ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﺳﻼح ﺑﮕﻴﺮد و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ اﺳﻴﺮان را ﺑﺒﺮد آﻧﮕﺎه ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ روم و ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪«.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﻪ زﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺴﻠﺢ ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﺎﻻى ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ روﻳـﺪ« زﻧـﺎن ﭼﻨـﺎن ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻣﺠﺎﻋـﻪ‬
‫ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎز آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺻﻠﺢ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﻛﺎرى ﻛﻦ ﻛﻪ ﻗﻮم را راﺿﻰ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟«‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم دﻳﮕﺮ از اﺳﻴﺮان را ﺑﮕﺬارى و ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم اﺳﻴﺮان را ﺑﮕﻴﺮى‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺮار ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﻠﺢ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫‪141‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن ﻛﺎر ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ و ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ را ﺑﮕﺸﻮدﻧﺪ ﺟﺰ زن و ﻓﺮزﻧﺪ در آن ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا ﻓﺮﻳﺐ دادى‪«.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﻮم ﻣﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﻳﻮﺳﻒ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﻧﺼﻒ اﺳﻴﺮان را ﺑـﺎ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﺳﻼح ﺑﮕﻴﺮى ﻣﻰﭘﺬﻳﺮم و ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﺎﻣﻪ ﺻﻠﺢ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﻛﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﺳﻼح و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ اﺳﻴﺮان را ﺑﮕﻴﺮد ﺑـﺎ ﻳـﻚ ﺑـﺎغ از ﻫـﺮ‬
‫دﻫﻜﺪه ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﻟﺪ و ﻳﻚ ﻣﺰرﻋﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب وى‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺮار ﻛﺎر ﺻﻠﺢ ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﺎﻟـﺪ او را رﻫـﺎ ﻛـﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ ﺳﻪ روز ﻓﺮﺻﺖ دارﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻧﻜﺮدﻳﺪ و ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﻛﻨﻢ و ﺟﺰ ﻛﺸﺘﺎر ﻛﺎرى ﻧﻴﺴﺖ‬
‫و ﺳﺨﻨﻰ ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﻚ ﺻﻠﺢ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ« اﻣﺎ ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﺣﻨﻔﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا‬
‫ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺮدم دﻫﻜﺪهﻫﺎ و ﻏﻼﻣﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ و ﻣﻰﺟﻨﮕﻴﻢ و ﺑﺎ ﻛﺲ ﺻﻠﺢ ﻧﻤـﻰﻛﻨـﻴﻢ ﻛـﻪ ﻗﻠﻌـﻪﻫـﺎ‬
‫اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و آذوﻗﻪ ﻓﺮاوان و زﻣﺴﺘﺎن در ﭘﻴﺶ‪«.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻣﺮدى ﺷﻮﻣﻰ و از اﻳﻨﻜﻪ ﻣـﻦ ﺣﺮﻳـﻒ را ﻓﺮﻳـﺐ دادهام و ﺻـﻠﺢ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ ﻣﻐـﺮور‬
‫ﺷﺪهاى‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻛﺴﻰ از ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و دﻓﺎع ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺮد؟ ﻣﻦ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻛﺮدم ﺗﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷـﺮﺣﺒﻴﻞ‬
‫ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﻧﺸﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﺎ ﺷﺶ ﻛﺲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮون ﺷﺪ و ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ زﺣﻤـﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻜﺘـﻮب‬
‫ﺻﻠﺢ را ﺑﻨﻮﻳﺲ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻧﺎﻣﻪ ﺻﻠﺢ را ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻠﺢ اﺳﺖ ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ و« ﻓﻼن و ﻓـﻼن‪ ،‬ﻣﻘـﺮر‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ اﺳﻴﺮ و ﺳﻼح و ﻣﺮﻛﺐ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬و از ﻫﺮ دﻫﻜﺪه ﻳﻚ ﺑﺎغ ﺑﮕﻴﺮد و‬
‫ﻳﻚ ﻣﺰرﻋﻪ ﺑﺸﺮط آﻧﻜﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ در اﻣﺎن ﺧﺪاﻳﻨـﺪ‪ ،‬و ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ‬
‫وﻟﻴﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ وﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻬﺪهدار وﻓﺎ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻠﺤﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﻫﺮﻳﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻠﺢ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟـﺪ ﻫﻤـﻪ ﻃـﻼ و ﻧﻘـﺮه و‬
‫ﺳﻼح ﺑﮕﻴﺮد و از ﻫﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺎﻏﻰ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ اﺳﻴﺮان را ﺑﮕﻴﺮد و ﻗﻮم ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ‬
‫ﺳﻪ روز ﻓﺮﺻﺖ دارﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ! ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ و ﺻـﻠﺢ ﻧﻜﻨﻴـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻗﻠﻌﻪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و آذوﻗﻪ ﺑﺴﻴﺎر و زﻣﺴﺘﺎن در ﭘﻴﺶ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪142‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﻠﻤﻪ را ﻣﺒﺮﻳﺪ ﻛﻪ وى ﻣﺮدى ﺷﻮم اﺳﺖ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﭘﻴﺶ‬
‫از آﻧﻜﻪ ﺑﻠﻴﻪاى ﻛﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﺪ و زﻧﺎن را ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻰ ﻣﻬﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺨﻮاﺑﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺮدم اﻃﺎﻋﺖ او ﻛﺮدﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺳﻠﻤﻪ را ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﺻﻠﺢ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﺳﻼﻣﻪ ﺑﻦ وﻗﺶ ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﺮاى ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و دﺳـﺘﻮر‬
‫داده ﺑﻮد اﮔﺮ ﺧﺪاى ﻋﺰ و ﺟﻞ وى را ﺑﺮ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻇﻔﺮ داد ﻫﻤﻪ ذﻛﻮر ﺑﺎﻟﻎ را ﺑﻜﺸﺪ و ﺳـﻼﻣﻪ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ را آورد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺻﻠﺢ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺻﻠﺢ را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﺮاى ﺑﻴﻌﺖ و ﺑﻴﺰارى از ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ در اردوﮔﺎه ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺧﺎﻟﺪ اﺟﺎزه ﺑﮕﻴﺮ‬
‫ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﻳﺶ و ﻧﻴﻜﺨﻮاﻫﻰ او ﺑﺎ وى ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻢ«‪ ،‬وى ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮى ﺑﻜﺸﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد اﺟﺎزه داد و ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﻛﻪ ﺷﻤﺸـﻴﺮى ﻫﻤـﺮاه داﺷـﺖ ﺑﻴﺎﻣـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮﻳﺶ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻰآﻳﺪ؟«‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎره وى ﺑﺎ ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدم و اﺟﺎزه دادى ﺑﻴﺎﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬او را از ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﺑﻴﺮون ﻛﻨﻴﺪ« و ﺳﻠﻤﻪ را ﺑﻴﺮون ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮدﻧﺪ ﺷﻤﺸـﻴﺮ را‬
‫ﺑﺎ وى ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و او را ﻟﻌﻨﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻰ ﻗـﻮم ﺧـﻮﻳﺶ را ﻧـﺎﺑﻮد‬
‫ﻛﻨﻰ ﺑﺨﺪا ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻰ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻫﻼك ﺷﻮﻧﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن ﺑﻪ اﺳﻴﺮى رود‪ ،‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﺳﻼح ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪاى ﺗﺮا ﻣﻰﻛﺸﺪ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺪارﻳﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﺳﺰاى ﻋﻤﻞ ﺗﻮ ﻣﺮدان ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔـﻪ را‬
‫ﻧﻜﺸﺪ و زﻧﺎن را اﺳﻴﺮ ﻧﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻨﺪارد آﻧﭽﻪ ﻛﺮدهاى ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ و اﻃﻼع ﻣﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ او را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮاى ﺑﻴﺰارى ﻧﻤﻮدن از ﮔﺬﺷـﺘﻪ و‬
‫اﻇﻬﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻠﻤﻪ ﭘﻴﻤـﺎن ﻛـﺮد ﻛـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻛـﺎرى ﻧﺰﻧـﺪ و از او در ﮔﺬرﻧـﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺣﻤﻖ وى از ﻛﺎرش اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺳﻠﻤﻪ از ﻗﻠﻌﻪ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و وارد اردوﮔﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺷﺪ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ او ﺑﺎﻧـﮓ زدﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻧﮕﺮان ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وى آﻣﺪﻧﺪ و در ﺑﺎﻏﻰ او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‬
‫و ﺑﺎ ﺳﻨﮓ او را ﺑﺰدﻧﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﮔﻠﻮى ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ رﮔﻬﺎﻳﺶ ﺑﺒﺮﻳﺪ و در ﭼﺎﻫﻰ اﻓﺘﺎد و ﺑﻤﺮد‪.‬‬
‫ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﻳﺮﺑﻮع ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺪرش ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در ﺑﺎره ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد ﺑﺠﺰ آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ‬
‫در آﻏﺎز ﺟﻨﮓ در ﻋﺮض و ﻗﺮﻳﻪ اﺳﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻨﺎن‬
‫از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻳﺎ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﻳﺎ ﺗﻴﺮه ﻳﺸﻜﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻦ ده«‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرام ﺑﺎش ﻣﺮا و ﺧﻮدت را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺧﻮاﻫﻰ اﻧﺪاﺧﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮد ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ دﺧﺘﺮت را ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻦ ده«‬
‫‪143‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﮔﻔﺘﻪ او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را زن او ﻛﺮد و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﻗﺼﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺎﻣﻪاى‬
‫ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻮى ﺧﻮن ﻣﻰداد ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﻦ اى ﭘﺴﺮ ﻣﺎدر ﺧﺎﻟﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻓﺮاﻏﺖ دارى و ﺑﺎ زﻧﺎن ﻫﻤﺨﻮاﺑﻪ ﻣﻰﺷﻮى و رو‬
‫ﺑﻪ روى ﺧﻴﻤﻪ ﺗﻮ ﺧﻮن ﻳﻚ ﻫﺰار و دوﻳﺴﺖ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن رﻳﺨﺘﻪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺧﺸﻚ ﻧﺸﺪه‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا اﻳﻦ ﻛﺎر ﭼﭗ دﺳﺖ اﺳﺖ‪ «،‬ﻣﻨﻈﻮرش ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﮔﺮوﻫﻰ از ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬واى ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻤﺮاه ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا! ﻗﺼﻪ ﻣﺎ را ﻣﻰداﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺮدى ﻧﺎﻣﺒﺎرك ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺸـﻴﺮه وى ﻧﻴـﺰ در ﺷـﺌﺎﻣﺖ‬
‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰداﻧﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ دﻋﻮت ﻣﻰﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ ﺻﻔﺪع ﻧﻘﻰ ﻧﻘﻰ‪ ،‬ﻻ اﻟﺸﺎرب ﺗﻤﻨﻌﻴﻦ و ﻻ اﻟﻤﺎء ﺗﻜﺪرﻳﻦ‪ ،‬ﻟﻨﺎ ﻧﺼﻒ اﻻرض و ﻟﻘـﺮﻳﺶ‬
‫ﻧﺼﻒ اﻻرض و ﻟﻜﻦ ﻗﺮﻳﺸﺎ ﻗﻮم ﻳﻌﺘﺪون«‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬اى ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ ﭘﺎﻛﻴﺰه ﭘﺎﻛﻴﺰه‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ آﺑﺨﻮر ﻧﺸﻮى و آب را ﺗﻴﺮه ﻧﻜﻨﻰ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ زﻣﻴﻦ از ﻣﺎﺳـﺖ و‬
‫ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ زﻣﻴﻦ از ﻗﺮﻳﺶ اﺳﺖ وﻟﻰ ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻣﺮدﻣﻰ ﺳﺘﻤﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ‪ ،‬واى ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﻰ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ذﻛﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻣﻰﻛﺸﺎﻧﻨﺪ؟«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻮﻗﺖ ﻓﺮاﻏﺖ از ﻛﺎر ﻳﻤﺎﻣﻪ در اﺑﺎض ﻣﻘﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از درهﻫﺎى ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮد ﭘﺲ از آن‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از درهﻫﺎى دﻳﮕﺮ رﻓﺖ ﻛﻪ وﺑﺮ ﻧﺎم داﺷﺖ و آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﺮدم ﺑﺤﺮﻳﻦ و ارﺗﺪاد ﺣﻄﻢ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﺑﺤﺮﻳﻦ ﺑﺮ او ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺼﻪ ارﺗﺪاد آن ﮔﺮوه از ﻣﺮدم ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻛﻪ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ ﻃﺒﻖ رواﻳﺖ ﻳﻌﻘﻮب ﺑﻦ اﺑـﺮاﻫﻴﻢ‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺳﻮى ﺑﺤﺮﻳﻦ رﻓﺖ و ﻛﺎر ﺑﺤﺮﻳﻦ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪاى ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ و ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺳﺎوى در ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻨﺬر ﻛﻤﻰ ﭘﺲ از وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى در ﮔﺬﺷـﺖ و ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﺤﺮﻳﻦ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻜﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ارﺗﺪاد ﺑﻤﺎﻧـﺪ و آﻧﻜـﻪ‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ را از ارﺗﺪاد ﺑﺎز آورد ﺟﺎرود ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﺤﺴﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﺎرود ﺑﻦ ﻣﻌﻠﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آﻣـﺪ و ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺑـﺪو‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺟﺎرود ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ اﻛﻨﻮن دﻳﻨﻰ دارم‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻳﻦ ﺗﻮ ﭼﻴﺰى ﻧﻴﺴﺖ و دﻳﻦ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﺟﺎرود ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪم ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ؟‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪144‬‬

‫ﺟﺎرود ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻓﻘﻪ دﻳﻦ آﻣﻮﺧﺖ و ﭼﻮن ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑـﺮود‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪا آﻳﺎ ﻣﺮﻛﺒﻰ ﺗﻮاﻧﻢ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺳﻮى دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺷﻮم؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺟﺎرود ﻣﺮﻛﺒﻰ ﻧﺪارﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺟﺎرود ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى! ﻣﺮﻛﺒﻬﺎى ﮔﻢ ﺷﺪه را در راه ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آﺗﺶ ﺳﻮزان اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ آن ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮى‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺟﺎرود ﭘﻴﺶ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺳﻼم ﺧﻮاﻧﺪ و ﻫﻤﮕﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻴﺰى ﻧﮕﺬﺷـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى از ﺟﻬﺎن در ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﺮدم ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺑﻮد ﻧﻤﻰﻣﺮد‪ «.‬و از دﻳﻦ‬
‫ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺟﺎرود از ﻣﺎوﻗﻊ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻗﻮم را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛـﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﭼﻴﺰى از ﺷﻤﺎ ﻣﻰﭘﺮﺳﻢ اﮔﺮ ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ دﻫﻴﺪ و اﮔـﺮ ﻧﻤـﻰداﻧﻴـﺪ ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﻧﺪﻫﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺑﭙﺮس«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮاﻧﻰ داﺷﺘﻪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﻳﺎ دﻳﺪهاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻰداﻧﻴﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮان ﺳﻠﻒ ﭼﻪ ﺷﺪﻧﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺮدهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮان ﺳﻠﻒ در ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻦ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺑﺠﺰ ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎده اوﺳﺖ و ﺗﻮ ﺳﺎﻻر و ﺳﺮور ﻣﺎﻳﻰ‪«.‬‬
‫ﻗﻮم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺑﺠﺰ ﺧـﺪاى ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﻧﻴﺴـﺖ و ﻣﺤﻤـﺪ ﺑﻨـﺪه و ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫اوﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻗﻮم ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﺮ اﺳﻼم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرى ﻧﺰدﻧﺪ و ﻛﺲ را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﺎرى ﻧﺒـﻮد‬
‫و دﻳﮕﺮ ﻗﻮم رﺑﻴﻌﻪ را ﺑﺎ ﻣﻨﺬر و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻨﺬر ﺗﺎ زﻧﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﺎر آﻧﻬﺎ ﺳﺮ ﮔـﺮم ﺑـﻮد و‬
‫ﭼﻮن ﺑﻤﺮد ﻳﺎران وى را در دو ﺟﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻼء آﻧﻬﺎ را ﻧﺠﺎت داد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎ رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق در ﺑﺎره اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ از ﻛﺎر ﻳﻤﺎﻣﻪ‬
‫ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﻼء ﻫﻤﺎن ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻـﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ او را ﺳﻮى ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺳﺎوى ﻋﺒﺪى ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﻼء ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﭘـﺲ از در‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺳﺎوى در ﺑﺤﺮﻳﻦ ﺑﻤﺮد در آن وﻗﺖ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص در ﻋﻤﺎن ﺑﻮد و از دﻳﺎر ﻣﻨﺬر ﺑﻦ‬
‫‪145‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺳﺎوى ﮔﺬﺷﺖ و او ﻛﻪ در ﺣﺎل ﻣﺮگ ﺑﻮد از ﻋﻤﺮو ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮاى ﻣﺮد ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﻣـﺮگ‬
‫ﭼﻘﺪر از ﻣﺎل وى را ﻣﻘﺮر ﻣﻰداﺷﺖ؟‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻚ ﺳﻮم ﻣﺎل ﺣﻖ وى ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻣﻨﺬر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻮ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻮم ﻣﺎﻟﻢ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟«‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻳﻚ ﺳﻮم را ﻣﻴﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻦ و اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ وﻗﻒ ﻛﻦ ﻛﻪ ﭘﺲ‬
‫از ﺗﻮ ﺑﺮاى اﻫﻞ وﻗﻒ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﻣﺎﻟﻢ را وﻗﻒ و ﻣﻤﻨﻮع ﻛﻨﻢ ﭼﻮن ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻰ ﻛﻪ در اﻳﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬آﻧـﺮا‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻦ و ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ ﺑﺪه ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎ آن ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺘﺎر وى را ﺑﺎ ﺣﺮﻣﺖ ﻳﺎد ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻗﻮم رﺑﻴﻌﻪ در ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻋﺮﺑﺎن از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺟﺎرود اﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﻨﺶ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﭼﻮن از وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ و ارﺗـﺪاد ﻋﺮﺑـﺎن ﺧﺒـﺮ ﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨـﺪه‬
‫و ﻓﺮﺳﺘﺎده اوﺳﺖ و ﻫﺮ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺎدت را ﻧﺪﻫﺪ او را ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻰﺷﻤﺎرم‪«.‬‬
‫وﻟﻰ ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ در ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧـﺪان ﻣﻨـﺬر ﺑـﺎز‬
‫ﻣﻰﺑﺮﻳﻢ« و ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻨﺬر را ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وى ﻟﻘﺐ ﻏﺮور داﺷﺖ و ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ ﻛـﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪ و ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» .‬ﻣﻦ ﻏﺮور ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻐﺮورم«‬
‫ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻦ ﻓﻼن ﻋﺒﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳـﻠﻢ از ﺟﻬـﺎن در ﮔﺬﺷـﺖ ﺣﻄـﻢ ﺑـﻦ‬
‫ﺿﺒﻴﻌﻪ ﻗﻴﺴﻰ ﺑﺎ آن ﮔﺮوه از ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﺋﻞ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ وى از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ اﺻﻼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﻛﻔﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﻗﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮون ﺷﺪ و در ﻗﻄﻴﻒ و ﺣﺠﺮ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮدم ﺧـﻂ را ﺑـﺎ ﻗـﻮم‬
‫زط و ﺳﻴﺎﺑﺠﻪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻔﺮﻳﻔﺖ و ﻛﺴﺎن ﺳﻮى دارﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻣﻄﻴﻊ وى ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻋﺒﺪ اﻟﻘـﻴﺲ را‬
‫ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﻨﺬر و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ از دو ﺳﻮى در ﻣﻴﺎن ﮔﻴﺮد و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻏﺮور ﺑـﻦ‬
‫ﺳﻮﻳﺪ ﺑﺮادر ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را رواﻧﻪ ﺟﻮاﺛﺎ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﻦ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﺗـﺮا ﺷـﺎه‬
‫ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺬر ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﻴﺮه ﺑﺎﺷﻰ‪ «.‬و ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎن ﺳﻮى ﺟﻮاﺛﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﺠﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد و‬
‫ﻛﺎر ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺤﺼﻮر ﻳﻜﻰ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺎرﺳﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﺣـﺬف ﻧـﺎم‬
‫داﺷﺖ و از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﻦ ﻛﻼب ﺑﻮد و او و ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺼﻮران ﺳﺨﺖ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻴﺰى ﻧﻤﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻼك ﺷﻮﻧﺪ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺬف در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻧﻤﺮدان ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺒﺮ دﻫﻴﺪ«‬
‫»ﻛﻪ آﻳﺎ از ﻛﺎر ﻗﻮﻣﻰ ﻛﻪ در ﺟﻮاﺛﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪهاﻧﺪ ﺧﺒﺮ دارﻳﺪ‪«.‬‬
‫»ﻛﻪ ﺧﻮﻧﻬﺎﻳﺸﺎن در ﻫﺮ دره رﻳﺨﺘﻪ«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪146‬‬

‫»و ﭼﻮن ﺷﻌﺎع ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻰﺧﻮرد«‬

‫»ﻣﺎ ﺑﺮ رﺣﻤﺎن ﺗﻮﻛﻞ ﻛﺮدهاﻳﻢ«‬
‫»و ﻣﺘﻮﻛﻼن را ﺻﺒﻮرى ﺑﺎﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻨﺠﺎب را ﺷﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺗﺪان ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻳﻤﺎﻣﻪ‬
‫رﺳﻴﺪ ﺛﻤﺎﻣﻪ ﺑﻦ اﺛﺎل ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ از ﺑﻨﻰ ﺳﺤﻴﻢ و ﻣﺮدم دﻫﻜﺪهﻫﺎ از دﻳﮕﺮ ﺗﻴﺮهﻫﺎى ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﺪو‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ و او ﻣﺮدى ﻣﺮدد ﺑﻮد و ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺳﻮى ﻋﻤﺎن و ﻣﻬﺮه رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ دوﻣﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﻗﻀﺎﻋﻪ ﺑﻪ ﻛﺸﺎﻛﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﺎ ﺳﻌﺪ وﻳﻠﻰ رو ﺑﻪ رو ﺑﻮد و ﻋﻜﺮﻣﻪ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻨﻰ ﻛﻠﺐ و ﻳﺎران آن واداﺷﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺎ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻠﻴﺎى دﻳﺎر ﺑﻮدﻳﻢ ﻫﻤﻪ ﺳﻮاران ﻗﻮم رﺑﺎب و ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ ﺗﻤـﻴﻢ از او ﻛﻨـﺎره‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ وى ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻮم ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺮدﻳـﺪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺎﻟـﻚ ﺑـﻦ ﻧـﻮﻳﺮه در ﺑﻄـﺎح ﺑـﻮد و‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﺑﺎ وى ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ زد و ﺧﻮرد داﺷﺖ و وﻛﻴﻊ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ در ﻗﺮﻋﺎ ﺑﻮد و ﮔﺮوﻫﻰ ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ‬
‫ﻋﻤﺮو زد و ﺧﻮرد ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻮم ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺎة دو دﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﻮف و اﺑﻨﺎء ﻣﻄﻴﻊ زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻓﺎع از آن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﻘﺎﻋﺲ و ﺑﻄﻮن ﺑﻰﺣﺮﻛﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺠـﺰ ﻗـﻴﺲ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر ﻣﺎل زﻛﺎت ﻋﻮف و اﺑﻨﺎ را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﺎل زﻛﺎت را ﻛﻪ ﭘﻴﺶ وى ﻓﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه‬
‫ﺑﻮد ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﻘﺎﻋﺲ و ﺑﻄﻮن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺮدم ﻋﻮف و اﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻋﺲ و ﺑﻄﻮن ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻗﻴﺲ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ رﺑﺎب و ﻋﻤﺮو ﺑﻪ ﻋﻼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ از ﻛﺎر ﺧﻮد ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷـﺪ و از رﻓﺘـﺎر ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﮕﺸـﺖ و‬
‫ﭼﻴﺰى از ﻣﺎل زﻛﺎت را ﭘﻴﺶ ﻋﻼ ﺑﺮد و ﺑﺎ وى آﻫﻨﮓ ﺟﻨﮓ ﻣﺮدم ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻛﺮد و ﻋـﻼ وى را ﮔﺮاﻣـﻰ داﺷـﺖ و از‬
‫ﻗﻮم ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﭼﻨﺪان ﻛﺲ ﺑﻪ ﻋﻼ ﭘﻴﻮﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﺎه وى ﺑﻮد و او ﻣﺎ را از راه دﻫﻨﺎ ﺑﺮد و ﭼﻮن ﺑـﺪل‬
‫دﻫﻨﺎ رﺳﻴﺪﻳﻢ و ﺣﻨﺎﻧﺎت و ﻋﺮاﻓﺎت از ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﻮد ﺧﺪاى ﻋـﺰ و ﺟـﻞ ﺧﻮاﺳـﺖ آﻳـﺎت ﺧـﻮﻳﺶ را ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ ﻓﺮود آﻳﻨﺪ و در دل ﺷﺐ ﺷﺘﺮان ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و ﭘـﻴﺶ ﻣـﺎ ﺷـﺘﺮ و ﺗﻮﺷـﻪ و‬
‫ﺟﻮال و ﺧﻴﻤﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺷﺘﺮان ﺑﻪ دل رﻳﮕﺰار رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮود آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻫﻨﻮز ﺑﺎر ﻧﮕﺸﻮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺨﺖ ﻏﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻳﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ وﺻﻴﺖ ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻨـﺎدى ﻋـﻼ ﺑﺎﻧـﮓ زد ﻛـﻪ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﻴﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻳﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪهاﻳﺪ و وﺣﺸﺖ ﻛﺮدهاﻳﺪ؟«‬
‫ﻛﺴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻼﻣﺘﻤﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﻮن ﻓﺮدا ﺷﻮد و آﻓﺘﺎب ﮔﺮم ﺷﻮد ﻫﻼك ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم! ﺗﺮس ﻣﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ راه ﺧﺪا ﻧﻤﻰروﻳﺪ؟ ﻣﮕـﺮ ﻳـﺎران ﺧـﺪا‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﺮا« ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻛﺴﺎﻧﻰ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪ «.‬و ﭼﻮن ﺻﺒﺢ‬
‫دﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎدى ﻧﺪاى ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ داد و ﻋﻼ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﻜﺮد ﻛﻪ ﺑﻌﺾ وﺿﻮ داﺷﺘﻴﻢ و ﺑﻌﺾ دﻳﮕﺮ ﺗﻴﻤﻢ ﻛﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫‪147‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺑﻜﺮد زاﻧﻮ زد و ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ زاﻧﻮ زدﻧﺪ و دﻋﺎ ﻛﺮد و ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وى دﻋﺎ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﭘﺮﺗﻮ آﻓﺘﺎب ﺳﺮاﺑﻰ‬
‫درﺧﺸﻴﺪ و ﻋﻼ ﺑﻪ ﺻﻒ ﻛﺴﺎن ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﻜﻰ ﺑﺒﻴﻨﺪ اﻳﻦ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﻳﻜﻰ ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﺎز آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺮاب اﺳﺖ«‬
‫ﻋﻼ و ﻛﺴﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن دﻋﺎ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎز ﺳﺮاﺑﻰ درﺧﺸﻴﺪ و ﺑﺎز ﭼﻨﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎز ﺳﺮاب دﻳﮕﺮ درﺧﺸﻴﺪ و ﻳﻜﻰ‬
‫رﻓﺖ و آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﺑﺴﺖ«‬
‫ﻋﻼ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺳﻮى آب رﻓﺘﻴﻢ و ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻳﻢ و ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻛﺮدﻳﻢ و ﭼﻮن روز ﺑﺮ آﻣﺪ ﺷﺘﺮان از ﻫﺮ‬
‫ﻃﺮف ﺳﻮى ﻣﺎ آﻣﺪ و ﺑﺨﻔﺖ و ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﺎر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﺨﻰ ﻛـﻢ ﻧﺒـﻮد و ﺷـﺘﺮان را آب دادﻳـﻢ و آب‬
‫ﻧﻮﺷﻴﺪﻳﻢ و ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻫﺮﻳﺮه رﻓﻴﻖ ﻣﻦ ﺑﻮد و ﭼﻮن از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺤﻞ آب را ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ را از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﺎ ﺗﺎ ﻟﺐ آب روﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺑﺎ وى آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺑﺮﻛﻪاى ﺑﻮد و ﻧﻪ اﺛﺮى از آب ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﺮ ﻛﻪ ﮔﻢ ﻧﺸﺪه‬
‫ﺑﻮد ﻣﻰﮔﻔﺘﻢ اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻫﺮﮔﺰ آﺑﻰ اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺪﻳﺪهام‪«.‬‬
‫در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻇﺮﻓﻰ ﭘﺮ آب دﻳﺪم و اﺑﻮ ﻫﺮﻳﺮه ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮ ﺳﻬﻢ! ﺑﺨﺪا اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﺳـﺖ و ﺑـﺮاى‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻇﺮف ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ و ﺗﺮا ﻫﻤﺮاه آوردم ﻛﻪ ﻇﺮف ﺧﻮﻳﺶ را آب ﻛﺮده ﺑﻮدم و ﻛﻨﺎر ﺑﺮ ﻛﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﻳﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎى ﺧﺪا ﺑﻮد و آﻳﺖ وى ﺑﻮد ﻛﻪ آﻧﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻳﺎ ﺑﺎران ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ داد و ﻣﻨﺖ‬
‫ﻧﻬﺎد و آﻧﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺠﺮ رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻼ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺟـﺎرود و ﻳـﻚ ﻣـﺮد دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻄﻢ ﻓﺮود آﻳﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﻋﻼ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺧﻨﺪق زدﻧﺪ و روزﻫﺎ ﺟﻨﮓ ﺑـﻮد آﻧﮕـﺎه ﺳـﻮى ﺧﻨـﺪﻗﻬﺎى ﺧـﻮﻳﺶ ﻣـﻰﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﻳﻚ ﻣﺎه ﮔﺬﺷﺖ و ﻳﻚ ﺷﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اردوﮔﺎه ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻏﻮﻏﺎﻳﻰ ﺳﺨﺖ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﮔـﻮﻳﻰ ﻏﻮﻏـﺎى‬
‫ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻳﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻼ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺧﺒﺮ آورد؟«‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺬف ﻛﻪ ﻣﺎدرش از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺠﻞ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﻰآورم‪«.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻨﺪق دﺷﻤﻦ رﺳﻴﺪ او را ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﻛﻴﺴـﺘﻰ؟« و او ﻧﺴـﺐ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺖ و ﺑﺎﻧﮓ ﻳﺎ اﺑﺠﺮاه ﺑﺮداﺷﺖ و اﺑﺠﺮ ﺑﻦ ﺑﺠﻴﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪ و او را ﺑﺸﻨﺎﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺬار ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮم‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺳﭙﺎه ﻋﺠﻞ و ﺗﻴﻢ اﻟﻼت و ﻗﻴﺲ و ﻏﻴﺮه ﺑﻪ دور ﻣﻨﻨـﺪ ﭼـﺮا ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﻮم‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺎزﻳﭽﻪ دﺳﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﻮم‪«.‬‬
‫ﺑﺠﻴﺮ او را ﻧﺠﺎت داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺧﻮاﻫﺮزاده ﺑﺪى ﻫﺴﺘﻰ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪148‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﺬار و ﺧﻮردﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه ﻛﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﺑﻪ ﺟﺎن آﻣﺪهام« ﺑﺠﻴﺮ ﻏﺬاﻳﻰ ﺑﻪ او‬
‫داد ﻛﻪ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮﺷﻪ و ﻣﺮﻛﺐ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه و ﻋﺒﻮرم ﺑﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﺎرم ﺑﺮوم« و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑـﺎ‬
‫ﻛﺴﻰ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺖ ﺷﺮاب ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺠﻴﺮ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و او را ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺎﻧﻴﺪ و ﺗﻮﺷﻪ داد و ﻋﺒﻮر داد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺬف ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪ و ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ ﻗﻮم دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑـﺮون‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اردوﮔﺎﻫﺸﺎن رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ در آﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﺮاى ﻓﺮار ﺑﻪ ﺧﻨﺪق رﻳﺨﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑﻌﻀـﻰ‬
‫ﻫﻼك ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻰ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻰ در ﺣﺎل ﺣﻴﺮت ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ اﺳـﺎرت در آﻣﺪﻧـﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻫﻤﻪ اﻣﻮال اردوﮔﺎه را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮارﻳﺎن ﺟﺰ ﺟﺎﻣﻪ و ﺳﻼح ﻧﺒﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺑﺠﺮ ﺟﺰو ﻓﺮارﻳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻄـﻢ در ﺣـﺎل‬
‫ﺣﻴﺮت ﺳﻮى اﺳﺐ ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﻮار ﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اردوﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﭘﺎى در رﻛﺎب ﻛﺮد رﻛـﺎب‬
‫وى ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﻋﻔﻴﻒ ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﺗﻤﻴﻤﻰ ﺑﺮ او ﺑﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﻗﻴﺲ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻮار ﺷﻮم«‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮداﺷﺖ ﻋﻔﻴﻒ ﺻﺪاى او را ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺎﻳﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺳﻮارت ﻛﻨﻢ«‪ :‬و ﭼـﻮن‬
‫ﺣﻄﻢ ﭘﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺪو داد ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰد و ﭘﺎﻳﺶ را از ران ﻗﻄﻊ ﻛﺮد و رﻫﺎﻳﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻄﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻼﺻﻢ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﻋﻔﻴﻒ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻤﻴﺮى ﺗﺎ زﺟﺮﻛﺶ ﺷﻮى«‬
‫ﺗﻌﺪادى از ﻛﺴﺎن ﻋﻔﻴﻒ ﻫﻤﺮاه وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آن ﺷﺐ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﻄـﻢ ﺑـﺮ ﺟـﺎى ﺑـﻮد و ﻫـﺮ ﻛـﻪ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ او ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺣﻄﻢ را ﺑﻜﺸﻰ« و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ او را‬
‫ﻧﻤﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﺮ او ﺑﮕﺬﺷﺖ و ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺳﻮى وى رﻓﺖ و ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺨﺖ و ﭼﻮن‬
‫دﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى واى اﮔﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ او ﻧﻤﻰزدم‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻨﺪق را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف آوردﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮارﻳﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﻗﻴﺲ اﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻪ اﺑﺠـﺮ رﺳـﻴﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ اﺳﺐ اﺑﺠﺮ از اﺳﺐ وى ﺗﻨﺪروﺗﺮ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻴﻢ داﺷﺖ از دﺳﺘﺮس دور ﺷﻮد ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﻪ ﭘﺎى وى زد ﻛﻪ ﻋﺼﺐ‬
‫را ﺑﺒﺮﻳﺪ و رگ وى ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪ و ﻟﻨﮓ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻔﻴﻒ ﺑﻦ ﻣﻨﺬر ﻏﺮور ﺑﻦ ﺳﻮﻳﺪ را اﺳﻴﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻃﺎﻳﻔﻪ رﺑﺎب در ﺑﺎره او ﺑﺎ ﻋﻔﻴﻒ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘـﺪر‬
‫ﻏﺮور ﺧﻮاﻫﺮزاده ﺗﻴﻢ ﺑﻮد و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ او را ﭘﻨﺎه دﻫﺪ‪ ،‬ﻋﻔﻴﻒ ﺑﻪ ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀـﺮﻣﻰ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﻦ اﻳـﻦ را ﭘﻨـﺎه‬
‫دادهام‪«.‬‬
‫ﻋﻼء ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻏﺮور اﺳﺖ«‬
‫ﻋﻼء ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ اﻳﻦ ﻗﻮم را ﻣﻐﺮور ﻛﺮدى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻦ ﻣﻐﺮور ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻐﺮورم‪«.‬‬
‫ﻋﻼء ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺳﻼم ﺑﻴﺎر« و او اﺳﻼم آورد و در ﻫﺠﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻏﺮور ﻧﺎم وى ﺑﻮد ﻧﻪ ﻟﻘﺒﺶ‪.‬‬
‫‪149‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﻫﻢ ﻋﻔﻴﻒ‪ ،‬ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺬر را ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬

‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﻋﻼء ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ﻛﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻔﻴﻒ ﺑﻦ ﻣﻨﺬر و ﻗـﻴﺲ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ و ﺛﻤﺎﻣﺔ ﺑﻦ اﺛﺎل از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻰ داد و ﺛﻤﺎﻣﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﺳﻴﺎه ﻣﻨﻘﺸـﻰ را ﻛـﻪ ﺣﻄـﻢ ﺑـﺪان‬
‫ﻣﻴﺒﺎﻟﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻣﻪ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﺑﺨﺸﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺨﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﺮارﻳﺎن ﺳﻮى دارﻳﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻰ آﻧﺠﺎ رﺳـﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﻰ دﻳﮕـﺮ ﺳـﻮى دﻳـﺎر ﻗـﻮم ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺑﻪ آن ﮔﺮوه از ﻣﺮدم ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﻳﻞ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﻼم ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ در ﺑـﺎره آﻧﻬـﺎ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻋﺘﻴﺒﺔ ﺑﻦ ﻧﻬﺎس و ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﻨﻨـﺪ و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺟﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﺮﺗﺪان ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﻤﻊ دﺳﺘﻮر داد آﻧﻬﺎ را ﻳﺎرى ﻛﻨﺪ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺧﺼﻔﻪ ﺗﻴﻤـﻰ و ﻣﺜﻨـﻰ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺎرﺛﻪ ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ راه ﺑﺮ ﻣﺮﺗﺪان ﺑﺒﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰﺷﺎن ﺑﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎز آﻣﺪﻧـﺪ ﻛـﻪ از آﻧﻬـﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ اﻣﺘﻨﺎع ورزﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﻛﻔﺮ اﺻﺮار ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ راﻫﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻛـﻪ آﻣـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻛﺸﺘﻰ ﺳﻮى دارﻳﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺪا آﻧﻬﺎ را در دارﻳﻦ ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫ﻋﻼ ﻫﻤﭽﻨﺎن در اردوﮔﺎه ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﺒﻮد ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﺋﻞ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﻛـﺮده ﺑـﻮد‬
‫ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﻛﺎر ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺘﻪ و از دﻳﻦ ﺧﺪا ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﭼﻮن ﺧﺒﺮﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ دﻟﺨﻮاه ﺑﻮد و‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﺳﻴﺒﻰ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻧﻤﻰرﺳﺪ ﻛﺴﺎن را ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﺳﻮى دارﻳـﻦ روان ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬و‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ اﺣﺰاب ﺷﻴﻄﺎﻧﻬﺎ و ﻓﺮارﻳـﺎن ﺟﻨـﮓ را ﺑـﻪ درﻳـﺎ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫آورده و در ﺧﺸﻜﻰ آﻳﺎت ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ واﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ درﻳﺎ ﻧﻴﺰ از آن ﻋﺒﺮت اﺳـﺖ آﻣﻮزﻳـﺪ‪ .‬ﺳـﻮى دﺷـﻤﻦ‬
‫روﻳﺪ و درﻳﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮف آﻧﻬﺎ ﻃﻰ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻓﺮاﻫﻤﺸﺎن آورده‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ و ﭘﺲ از ﺣﺎدﺛﻪ دﻫﻨﺎ ﺗﺎ ﻋﻤﺮ دارﻳﻢ از اﻳﻨﺎن ﺑﻴﻢ ﻧﺪارﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻼ روان ﺷﺪ و ﻗﻮم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وى روان ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺳﻮاره و ﭘﻴﺎده ﺑﻪ درﻳـﺎ زدﻧـﺪ و‬
‫دﻋﺎ ﻫﻤﻰ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و دﻋﺎﻳﺸﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﻳﺎ ارﺣﻢ اﻟﺮاﺣﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻳﺎ اﺣﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺻﻤﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﻰ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻰ اﻟﻤﻮﺗﻰ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﻰ ﻳﺎ ﻗﻴﻮم‪ ،‬ﻻ اﻟـﻪ‬
‫اﻻ اﻧﺖ ﻳﺎ رﺑﻨﺎ« و ﺑﻪ اذن ﺧﺪا ﻫﻤﮕﻰ از آب ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﮔﻮﻳﻰ ﺑﺮ رﻳﮕﻰ ﻧﺮم ﮔﺬر ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪان آب ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫روى ﭘﺎى ﺷﺘﺮ را ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ ﻛﻪ از ﺳﺎﺣﻞ ﺗﺎ دارﻳﻦ ﺑﺮاى ﻛﺸﺘﻰﻫﺎ ﻳﻚ روز و ﻳﻚ ﺷﺐ راه ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ دارﻳﻦ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛـﺲ از آﻧﻬـﺎ ﻧﻤﺎﻧـﺪ و زن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻣﻮال ﺑﻴﺎوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻬﻢ ﺳﻮار از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺷﺶ ﻫﺰار و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﺎده دو ﻫﺰار ﺷﺪ‪ .‬و ﭼﻮن‬
‫از ﺟﻨﮓ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از ﻫﻤﺎن راه ﻛﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻋﻔﻴﻒ ﺑﻦ ﻣﻨﺬر در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺷـﻌﺮى ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﮕﺮ ﻧﺪﻳﺪى ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬درﻳﺎ را رام ﻛﺮد‪«.‬‬
‫»و ﺑﺮاى ﻛﺎﻓﺮان ﺣﺎدﺛﻪاى ﺑﺰرگ ﭘﺪﻳﺪ آورد«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪150‬‬

‫»ﺧﺪاى درﻳﺎ ﺷﻜﺎف را ﺑﺨﻮاﻧﺪﻳﻢ«‬

‫»و او ﺣﺎدﺛﻪاى ﺑﺮاى ﻣﺎ ﭘﺪﻳﺪ آورد«‬
‫»ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ از آﻧﻜﻪ ﺑﺮاى ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﭘﺪﻳﺪ آورده ﺑﻮد‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻼء ﺳﻮى ﺑﺤﺮﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻛﺎر اﺳﻼم روﻧﻖ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﺰت ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺸـﺮﻛﺎن ذﻟﻴـﻞ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ دل ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺳﺎزى ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻨﻚ ﻣﻔﺮوق ﺟﻤﻊ ﺷﻴﺒﺎن و ﺗﻐﻠﺐ و‬
‫ﻧﻤﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺮدم ﻟﻬﺎزم ﺟﻠﻮ آﻧﻬﺎ را ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ‪«.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻟﻬﺎزم دل ﺑﻪ ﻳﺎرى ﻋﻼ داﺷﺘﻨﺪ و در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺬف در ﺑﺎره ﺷﺎﻳﻌﻪﭘﺮاﻛﻨﺎن ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺎ را از ﻣﻔﺮوق و ﺧﺎﻧﺪان وى ﺑﻴﻢ ﻣﺪﻫﻴﺪ«‬
‫»اﮔﺮ ﺳﻮى ﻣﺎ آﻳﺪ ﻫﻤﺎن ﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻄﻢ دﻳﺪ«‬
‫»اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻜﺮ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ«‬
‫»از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﻰروﻧﺪ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻋﻼ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ آﻧﺠﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎ ﺛﻤﺎﻣﺔ ﺑﻦ اﺛﺎل ﺑﻴﺎﻣـﺪﻳﻢ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ آب ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺛﻤﺎﻣﻪ را ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﻣﻨﻘﺶ ﺣﻄﻢ را ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ و ﻳﻜﻰ‬
‫را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬از او ﺑﭙﺮس ﺟﺎﻣﻪ را از ﻛﺠﺎ آورده و آﻳﺎ ﺣﻄﻢ را او ﻛﺸﺘﻪ ﻳﺎ دﻳﮕﺮى ﻛﺸﺘﻪ اﺳﺖ؟«‬
‫و ﭼﻮن آن ﻣﺮد ﺑﻴﺎﻣﺪ و از ﺛﻤﺎﻣﻪ در ﺑﺎره ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬ﺟﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪام«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﺣﻄﻢ را ﻛﺸﺘﻪاى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ اﻣﺎ دﻟﻢ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ او را ﻛﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪«:‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﭼﺮا اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ را ﭘﻴﺶ دادى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺘﻮ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻢ«‬
‫آن ﻣﺮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺟﻮاب ﺛﻤﺎﻣﻪ را ﺑـﺎ ﻗـﻮم ﺑﮕﻔـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺪور وى ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧـﺪ و ﺛﻤﺎﻣـﻪ ﭘﺮﺳـﻴﺪ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺣﻄﻢ را ﺗﻮ ﻛﺸﺘﻪاى‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دروغ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ ﻣﻦ او را ﻧﻜﺸﺘﻪام‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪام‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬او را ﻛﺸﺘﻪاى ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻪاش را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪاى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﺗﻦ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺎﻣﻪ در ﺑﺎر او ﺑﻮد«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬دروغ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ و ﺧﻮﻧﺶ را ﺑﺮﻳﺨﺘﻨﺪ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬راﻫﺒﻰ در ﻫﺠﺮ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪151‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺳﺒﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺗﻮ ﭼﻪ ﺑﻮد؟«‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻢ اﮔﺮ ﭘﺲ از وﻗﻮع آن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﻮم ﺧﺪاﻳﻢ ﻣﺴﺦ ﻛﻨﺪ‪ :‬ﭼﺸﻤﻪاى ﻛـﻪ‬
‫در رﻳﮕﺰار ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ و ﮔﺸﻮده ﺷﺪن راه ﺑﻪ درﻳﺎ و دﻋﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺤﺮ از اردوﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻨﻴﺪم«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬دﻋﺎ ﭼﻪ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ :‬اﻟﻠﻬﻢ اﻧﺖ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬ﻻ اﻟﻪ ﻏﻴﺮك و اﻟﺒﺪﻳﻊ ﻟـﻴﺲ ﻗﺒﻠـﻚ ﺷـﻲء‪ ،‬و اﻟـﺪاﺋﻢ ﻏﻴـﺮ‬
‫اﻟﻐﺎﻓﻞ‪ ،‬و اﻟﺤﻰ اﻟﺬى ﻻ ﻳﻤﻮت و ﺧﺎﻟﻖ ﻣﺎ ﻳﺮى و ﻣﺎ ﻻ ﻳﺮى‪ ،‬و ﻛﻞ ﻳﻮم اﻧﺖ ﻓﻰ ﺷﺄن و ﻋﻠﻤﺖ اﻟﻠﻬـﻢ ﻛـﻞ ﺷـﻲء‬
‫ﺑﻐﻴﺮ ﺗﻌﻠﻢ«‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﺨﺸﺎﻳﻨﺪه ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ و ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺗﻮ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﻣﺒـﺪﻋﻰ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ از ﺗـﻮ ﭼﻴـﺰى ﻧﺒـﻮد‪،‬‬
‫ﭘﺎﻳﻨﺪهاى ﻛﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻴﺎرد‪ ،‬زﻧﺪهاى ﻛﻪ ﻧﻤﻴﺮد‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ دﻳﺪهﻫﺎ و ﻧﺪﻳﺪهﻫﺎ ﻛﻪ ﻫﺮ روز در ﺷﺄﻧﻰ دﻳﮕـﺮى‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ را ﺑﻰ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ داﻧﺴﺘﻪاى‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺑﺪﻳﺪم و اﻳﻦ دﻋﺎ ﺑﺸﻨﻴﺪم داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻤﻚ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﺴﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر ﺧﺪا ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺧﺒﺮ اﻳﻦ ﻣﺮد ﻫﺠﺮى را ﻣﻰﺷﻨﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼ ﺿﻤﻦ ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺧﺪاى ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻰ در دﻫﻨﺎ ﭼﺸـﻤﻪاى ﺑـﺮاى ﻣـﺎ ﺷـﻜﺎﻓﺖ ﻛـﻪ ﻛﻨـﺎره آن‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻧﺒﻮد و از ﭘﺲ ﻏﻢ و ﻣﺤﻨﺖ آﻳﺖ و ﻋﺒﺮﺗﻰ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ وى را ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻛﻨﻴﻢ و ﺗﻤﺠﻴﺪ‬
‫ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺪا را ﺑﺨﻮان و ﺑﺮاى ﺳﭙﺎه و ﻳﺎران دﻳﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ از او ﻳﺎرى ﺑﺨﻮاه‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا ﻛﺮد و او ﻋـﺰ و ﺟـﻞ را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻋﺮﺑـﺎن ﻫﻤﻴﻨﻜـﻪ از دﻳـﺎر ﺧـﻮﻳﺶ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻟﻘﻤﺎن در ﺑﺎره دﻫﻨﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ در آﻧﺠﺎ ﺣﻔﺎرى ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﮕﺬارﻧﺪ؟‬
‫ﻟﻘﻤﺎن ﻣﻨﻌﺸﺎن ﻛﺮده ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﻃﻨﺎب دﻟﻮ آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻴﻔﺘﺪ و ﭼﺸﻤﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﻗﺼﻪ اﻳـﻦ ﭼﺸـﻤﻪ از‬
‫آﻳﺎت ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﻴﺮ آﻧﺮا از اﻣﺘﻬﺎى دﻳﮕﺮ ﻧﺸﻨﻴﺪهاﻳﻢ ﺧﺪاوﻧﺪا آﺛﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ را در ﻣـﺎ‬
‫ﻧﮕﻬﺪار‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻋﻼ واﻗﻌﻪ ﻫﺰﻳﻤﺖ اﻫﻞ ﺧﻨﺪق و ﻗﺘﻞ ﺣﻄﻢ را ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ زﻳﺪ و ﻣﺴﻤﻊ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑـﺮاى‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻰ اﺳﻤﻪ‪ ،‬ﻋﻘﻞ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺮاﺑﻰ ﻛـﻪ از روز‬
‫ﺧﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺒﺮد و ﻣﻮﻛﺒﺸﺎن را ﺑﺸﻜﺴﺖ و ﺳـﻮى ﺧﻨﺪﻗﺸـﺎن ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﺮدﻳﻢ و دﻳـﺪﻳﻢ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﻴﺸﺎن ﻣﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ را ﺑﻜﺸﺘﻴﻢ ﺑﺠﺰ اﻧﺪﻛﻰ ﻛﻪ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺧﺪا ﺣﻄﻢ را ﺑﻜﺸﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ او ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪152‬‬

‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﺑﻨﻰ ﺷﻴﺒﺎن ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﭼﻴﺰى ﺷﻨﻴﺪى ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷـﺎﻳﻌﻪﺳـﺎزان را ﺗﺎﻳﻴـﺪ‬
‫ﻛﺮد ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﺑﻔﺮﺳﺖ و ﻟﮕﺪﻛﻮﺑﺸﺎن ﻛﻦ ﺗﺎ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ و دﻳﮕـﺮ ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﺸـﻮﻧﺪ و‬
‫ﺷﺎﻳﻌﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد ﻣﺮدم ﻋﻤﺎن و ﻣﻬﺮه و ﻳﻤﻦ‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻨﮓ اﻳﻨﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ در رواﻳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻫﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺘﺢ ﻳﻤﺎﻣﻪ و ﻳﻤﻦ و ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺳﭙﺎه ﺳﻮى ﺷﺎم ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻟﻰ در رواﻳﺖ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻣﺪاﻳﻨﻰ از ﻣﻄﻠﻌﺎن ﺷﺎم و ﻋﺮاق ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﺘﺤﻬﺎ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺮﺗﺪان ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﻣﮕﺮ ﺣﺎدﺛﻪ رﺑﻴﻌﺔ ﺑـﻦ ﺑﺠﻴـﺮ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺎل‬
‫ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺼﻪ رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺑﺠﻴﺮ ﺗﻐﻠﺒﻰ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ در ﻣﺼﻴﺦ و ﺣﺼﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬رﺑﻴﻌﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از‬
‫ﻣﺮﺗﺪان ﻗﻴﺎم ﻛﺮد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ او ﺟﻨﮕﻴﺪ و ﻏﻨﻴﻤﺖ و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ و دﺧﺘﺮ رﺑﻴﻌﻪ ﺟﺰو اﺳﻴﺮان ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ را ﭘﻴﺶ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و دﺧﺘﺮ رﺑﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫و ﻗﺼﻪ ﻋﻤﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در رواﻳﺖ اﺑﻦ ﻣﺠﻴﺮﻳﺰ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻟﻘﻴﻂ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ازدى ﻣﻠﻘﺐ ﺑـﻪ ذو اﻟﺘـﺎج در‬
‫ﻋﻤﺎن اﻋﺘﺒﺎرى ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وى را در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺟﻠﻨﺪى ﻣﻰﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و دﻋﻮى وى ﭼﻮن دﻋﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮان ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘـﺲ‬
‫از در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪ و ﺑﺮ ﻋﻤﺎن ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ و ﺟﻴﻔﺮ و ﻋﺒﺎد را ﺑﻪ ﻛﻮه و درﻳﺎ راﻧﺪ و ﺟﻴﻔﺮ ﻛﺲ ﭘـﻴﺶ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﺎ وﻗﻊ را ﺑﺪو ﺧﺒﺮ داد و از او ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺼﻦ ﻏﻠﻔﺎﻧﻰ را ﻛﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺣﻤﻴﺮ ﺑﻮد ﺑـﺎ ﻋﺮﻓﺠـﻪ ﺑـﺎرﻗﻰ ازدى ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ او‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺣﺬﻳﻔﻪ ﻣﺎﻣﻮر ﻋﻤﺎن ﺑﻮد و ﻋﺮﻓﺠﻪ ﻣﺎﻣﻮر ﻣﻬﺮه ﺑﻮد و ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﻫـﻢ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﺎﺗﻔـﺎق ﺑـﺮ ﺿـﺪ‬
‫ﺣﺮﻳﻒ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ و از ﻋﻤﺎن آﻏﺎز ﻛﻨﻨﺪ و ﺣﺬﻳﻔﻪ در ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد ﺳﺎﻻر ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﺮﻓﺠﻪ از او اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺎ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺗﺎ ﻋﻤﺎن ﺑﺮوﻧﺪ و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﺟﻴﻔﺮ و ﻋﺒﺎد ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫راى آﻧﻬﺎ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮ دو ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻜﺮﻣﺔ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺟﻬﻞ را ﺑﺮاى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ‬
‫ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وى رواﻧﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﺣﺬﻳﻔﻪ و ﻋﺮﻓﺠـﻪ دﺳـﺘﻮر داده ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ ﻋﻜﺮﻣـﻪ‬
‫ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻓﺨﺮ ﻇﻔﺮ را ﺗﻨﻬﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ آﺳﻴﺐ دﻳﺪ و ﭘﺲ آﻣﺪ و ﻣﺎ‬
‫وﻗﻊ را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻮد ﺑﻤﺎﻧﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻳﻤﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﻤﺎن ﺗﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﺪ و او ﺳﻮى ﻳﻤﺎﻣﻪ روان ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و او را ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻛﺮده ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ را ﻧﺒﻴﻨﻢ و در ﺑﺎره ﺗﻮ ﭼﻴﺰى ﻧﺸﻨﻮم ﺗﺎ ﻛﻮﺷﺸﻰ ﺑﻪ ﺳﺰا ﻛﻨـﻰ‪ .‬ﺳـﻮى ﻋﻤـﺎن رو و ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺟﻨﮓ اﻧﺪاز و ﺑﺎ ﺣﺬﻳﻔﻪ و ﻋﺮﻓﺠﻪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺸﻨﺪ ﻛﻤـﻚ ﻛـﻦ و در ﻗﻠﻤـﺮو ﺣﺬﻳﻔـﻪ‬
‫‪153‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺳﺎﻻرى ﺑﺎ اوﺳﺖ و ﭼﻮن ﻛﺎر آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ ﺳﻮى ﻣﻬﺮه رو‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﺳﻮى ﻳﻤﻦ رو و در ﻳﻤﻦ و ﺣﻀـﺮﻣﻮت‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻣﻴﻪ را ﺑﺒﻴﻦ و ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺪان ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻋﻤﺎن و ﻳﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻦ و ﺑﺸﻨﻮم ﻛﻪ ﻛﻮﺷﺸﻰ ﺑﻪ ﺳﺰا ﻛﺮدهاى‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ رﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﺮﻓﺠﻪ و ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻤﺎن رﺳﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺠﻪ و ﺣﺬﻳﻔﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻛﺎر ﻋﻤﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ در ﻛﺎر‬
‫ﻣﺎﻧﺪن ﻳﺎ ﺳﻮى ﻳﻤﻦ رﻓﺘﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ رأى ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﻋﻤﺎن در ﻣﺤﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم رﺟﺎم ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻴﻔﺮ و ﻋﺒﺎد ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﻟﻘﻴﻂ از آﻣﺪن ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﻛﺴﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و درد ﺑﺎ اردو زد‪ ،‬ﺟﻴﻔﺮ و ﻋﺒﺎد ﻧﻴـﺰ از‬
‫ﻣﺤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و در ﺣﺼﺎر اردو زدﻧﺪ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺣﺬﻳﻔﻪ و ﻋﺮﻓﺠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ روﻧـﺪ و ﻫـﺮ‬
‫دو ﺳﻮى ﺻﺤﺎر رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﺮﺗﺪان ﻣﺠﺎور ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و آﻧﺮا ﺳﺎﻣﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺎ اﻣﻴﺮان اردوى ﻟﻘﻴﻂ ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و از ﺳﺎﻻر ﺑﻨﻰ ﺟﺪﻳﺪ آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در ﻣﻴﺎن رﻓﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻟﻘﻴﻂ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻟﻘﻴﻂ رﻓﺘﻨﺪ و در دﺑﺎ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻘﻴﻂ زن و ﻓﺮزﻧﺪ را ﻫﻤﺮاه آورده ﺑﻮد و ﭘﺸﺖ ﺻﻒ ﺳﭙﺎه ﺟﺎ داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﻜﻮﺷـﻨﺪ و زن و ﻓﺮزﻧـﺪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬دﺑﺎ ﺷﻬﺮ و ﺑﺎزار ﺑﺰرگ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﻮد و در آﻧﺠﺎ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و ﭼﻴﺰى ﻧﻤﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻟﻘﻴﻂ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﺑﺪ و در آن ﺣﺎل ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻠﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻇﻔﺮ را ﻣـﻰدﻳﺪﻧـﺪ ﻛﻤـﻚ ﻓـﺮاوان ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻧﺎﺟﻴﻪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺧﺮﻳﺖ ﺑﻦ راﺷﺪ ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺳﻴﺤﺎن‬
‫ﺑﻦ ﺻﻮﺣﺎن ﺑﻮد ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﺮدم ﻋﻤﺎن ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﺎن ﺑﻨﻰ ﻧﺎﺟﻴﻪ و ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﻮدﻧﺪ در رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺧـﺪا اﻫـﻞ‬
‫اﺳﻼم را ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺮو داد و اﻫﻞ ﺷﺮك را زﺑﻮن ﻛﺮد ﻛﻪ روى ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮد ده ﻫﺰار‬
‫ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮارﻳﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻣـﻮال‬
‫را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺠﻪ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫رأى ﻋﻜﺮﻣﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺬﻳﻔﻪ در ﻋﻤﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺎرﻫﺎ ﺳﺎﻣﺎن ﮔﻴﺮد و ﻣﺮدم آرام ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻤﺲ ﻏﻨـﺎﻳﻢ‬
‫ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺷﺘﺮ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﺑﺎزار را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﺳﻮى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮد و ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﻣﺮدم را آرام ﻛﻨﺪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﻋﻤﺎن را وادار ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻤﺮو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺮدم ﻋﻤﺎن را آﺳﻮد ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺮﻓﺖ و از ﻣﻬﺮه آﻏﺎز ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﻬﺮه در ﻧﺠﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻜﺮﻣﻪ و ﻋﺮﻓﺠﻪ و ﺣﺬﻳﻔﻪ از ﻛﺎر ﻣﺮﺗﺪان ﻋﻤﺎن ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى ﻣﻬـﺮه‬
‫رﻓﺖ و از ﻣﺮدم ﻋﻤﺎن و اﻃﺮاف ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮه رﺳﻴﺪ و از ﻣﺮدم ﻧﺎﺟﻴﻪ و ازد و ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ‬
‫و راﺳﺐ ﺳﻌﺪ و ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻳﺎرى وى آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻳﺎر ﻣﻬﺮه ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﻛﻪ در آﻧﺠـﺎ دو ﮔـﺮوه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﮔﺮوﻫﻰ در دﺷﺖ ﺟﻴﺮوت و ﻧﻀﺪون ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﺷﺨﺮاة ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺨﺮﻳﺖ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑـﻮد و ﮔـﺮوه‬
‫دﻳﮕﺮ در ﻧﺠﺪ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻣﻬﺮه ﺑﺠﺰ ﮔﺮوه ﺷﺨﺮﻳﺖ ﻣﻄﻴﻊ ﺳﺎﻻر اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﻣﺼﺒﺢ ﻣﺤﺎرﺑﻰ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﺮوى‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪154‬‬

‫او ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ دو ﺳﺎﻻر ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ دﻳﮕﺮى را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ و ﻫﺮ ﮔﺮوه‬
‫ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺳﺎﻻر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ و اﻳﻦ ﻛﻤﻜﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ اﺧﺘﻼف دﺷﻤﻦ ﻣﺎﻳﻪ ﻗﻮت‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺿﻌﻒ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻜﺮﻣﻪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺨﺮﻳﺖ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ وى را ﺑﻪ اﺳﻼم ﺧﻮاﻧﺪ و او ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ دﻋﻮت ﻋﻜﺮﻣـﻪ را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻛﺎر ﻣﺼﺒﺢ ﺳﺴﺘﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻛﺲ ﺳﻮى ﻣﺼﺒﺢ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او را ﺑﻪ اﺳﻼم و ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻛﻔﺮ‬
‫دﻋﻮت ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ وى ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺜﺮت ﻳﺎراﻧﺶ ﻣﻐﺮور ﺷﺪ و از ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﻣﺤﻞ ﺷﺨﺮﻳﺖ دورﺗﺮ رﻓﺖ و ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺷﺨﺮﻳﺖ ﺳﻮى وى رﻓﺖ و در ﻧﺠﺪ ﺑﺎ ﻣﺼﺒﺢ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺷﺪ ﻛﻪ از ﺟﻨﮓ دﺑﺎ ﺳـﺨﺖﺗـﺮ ﺑـﻮد و ﺧـﺪا‬
‫ﺳﭙﺎه از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﮕﺎن را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻗـﺐ آﻧﻬـﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ و ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﻛﺲ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﻨﻴﻤﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ دو ﻫﺰار اﺳﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ را ﻫﻤﺮاه ﺷﺨﺮﻳﺖ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺠﻢ دﻳﮕﺮ را‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﺳﭙﺎه وى ﺑﻪ ﻣﺮﻛﻮب و ﻛﺎﻻ و ﻟﻮازم‪ ،‬ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﻜﺮﻣﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺎر ﻗﻮم را‬
‫ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺎﻣﺎن داد و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻧﺠﺪ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺑﻴﻌﺖ اﺳﻼم از آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣـﺎ وﻗـﻊ را در‬
‫ﻧﺎﻣﻪاى ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﺎ ﻣﮋده ﺑﺮ ﻛﻪ ﺳﺎﺋﺐ ﻋﺎﺑﺪى ﻣﺨﺰوﻣﻰ ﺑﻮد ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺷﺨﺮﻳﺖ ﭘﺲ از ﺳﺎﺋﺐ ﺧﻤـﺲ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﺮﺗﺪان ﻳﻤﻦ‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﮔﺬﺷﺖ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ و ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ‬
‫ﻫﺎﻟﻪ ﻋﺎﻣﻼن ﻣﻜﻪ و اﻃﺮاف آن ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺘﺎب ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻨﻰ ﻛﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻚ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳـﺒﺐ آﻧﻜـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ﻋﻤﻞ ﻋﻚ را ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺪﻧﺎن‪ ،‬واﮔﺬارﻳﺪ و ﻋﺎﻣﻼن ﻃﺎﻳﻒ و اﻃﺮاف آن‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻧﺼﺮى ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﺣﻀﺮﻳﺎن ﺑﻮد و ﻣﺎﻟﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺪوﻳﺎن و ﺗﻮاﺑـﻊ‬
‫ﻫﻮازن ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻼن ﻧﺠﺮان و اﻃﺮاف آن ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم و اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻦ ﺣﺮب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم ﻋﻬﺪهدار ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﻮد و اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﻋﻬﺪهدار زﻛﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ رﻣﻊ و زﺑﻴﺪ ﺗﺎ ﺣﺪود ﻧﺠـﺮان‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻤﺪان ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﺻﻨﻌﺎ ﻓﻴﺮوز دﻳﻠﻤﻰ ﺑﻮد و داذوﻳﻪ و ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﻜﺸﻮح دﺳـﺘﻴﺎران وى‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻨﺪﻳﻌﻠﻰ ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺎرب اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ اﺷﻌﺮى ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺎﻫﺮ ﺑـﻦ اﺑـﻰ ﻫﺎﻟـﻪ ﺑﺠـﺰ ﻋـﻚ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫اﺷﻌﺮﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ﻣﻌﻠﻢ ﻗﺮآن ﺑﻮد و در ﻗﻠﻤﺮو ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻣﻼن رﻓﺖ و آﻣﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻮد در اﻳﺎم زﻧﺪﮔﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﺗﺎﺧﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺎ وى ﺟﻨﮓ ﻛﺮد ﺗﺎ ﺧﺪا او را ﺑﻜﺸﺖ و ﻛﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا در ﻳﻤـﻦ و اﻃـﺮاف‪ ،‬ﻳـﻚ روز ﭘـﻴﺶ از‬
‫وﻓﺎت او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﺑﻮده ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺮدم ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻓﺘﻨـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭼـﻮن‬
‫ﺧﺒﺮ وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﻳﻤﻦ و اﻃﺮاف آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪ و ﺳﻮاران ﻋﻨﺴـﻰ از ﻧﺠـﺮان ﺗـﺎ ﺻـﻨﻌﺎ رﻓـﺖ و آﻣـﺪ‬
‫‪155‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻛﺴﻰ را ﺑﺎ ﻛﺴﻰ ﻛﺎرى ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻚ ﺑﻮد و ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ اﻧـﺲ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻛﺴﺎن ﻋﻨﺴﻰ در رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻋﺎﻣﻼن وى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻛﺴﻰ ﺟﺰ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم و ﺧﺎﻟﺪ ﺑـﻦ ﺳـﻌﻴﺪ ﺑـﺎز‬
‫ﻧﺮﻓﺖ و ﻋﺎﻣﻼن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب راه ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ ﺳـﻌﻴﺪ را ﺑﺴـﺖ و ﺷﻤﺸـﻴﺮ‬
‫ﺻﻤﺼﺎﻣﻪ را از او ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و اﻗﺮع ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و وﺑﺮ ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ‬
‫ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﺮد ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا ﺻـﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻛﺮده ﺑﻮد و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ از ﺷﺎم ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺎه ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﺣﺎدﺛﻪ‬
‫ذى ﺣﺴﻰ و ذى اﻟﻘﺼﻪ ﺷﺨﺼﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺗﺪان ﺳﻮى اﺑﺮق رﻓﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﻰ رو ﺑـﻪ رو ﻣـﻰﺷـﺪ از آن‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﻼم ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺮﺗﺪان ﻛﻤﻚ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼـﺎر و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﻣﺠﺎورﺷﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﺮد و از ﻣﺮﺗﺪان ﻛﻤﻚ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺗﺎ از ﻛﺎرﺷﺎن ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺪان ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﻮر داد‪.‬‬
‫ﻋﺘﺎب‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ اﺳﻴﺪ را ﺳﻮى ﻣﺮدم ﺗﻬﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺮدم ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺪﻟﺞ و ﺗﻌﺪادى از‬
‫ﻣﺮدم ﺧﺰاﻋﻪ و اوﺑﺎش ﻛﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﺟﻨﺪب ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻰ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺷﻨﻮق ﻣﺪﻟﺞ ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و در‬
‫ﻗﻠﻤﺮو ﻋﺘﺎب ﺟﺰ آﻧﻬﺎ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮى ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ در اﺑﺎرق رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و آﻧﻬـﺎ را ﻣﺘﻔـﺮق‬
‫ﻛﺮد و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از ﺑﻨﻰ ﺷﻨﻮق ﺑﻜﺸﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺟﻤﻊ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﻧﺪك و زﺑﻮن اﺳﺖ و ﻗﻠﻤـﺮو ﻋﺘـﺎب ﭘـﺎك ﺷـﺪ و‬
‫ﺟﻨﺪب ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮد و در ﺑﺎره ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺷﻌﺮى ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪم«‬
‫»و ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻛﺎرى ﻛﺮدهام ﻛﻪ«‬
‫»ﻧﻨﮓ آن ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ«‬
‫»ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﻧﻴﺴﺖ«‬
‫»اى ﺑﻨﻰ ﻣﺪﻟﺞ! ﺧﺪاى‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﺷﻤﺎﺳﺖ«‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص ﻧﻴﺰ ﮔﺮوﻫﻰ را ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﺳﻮى ﺷـﻨﻮه ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﻛـﻪ ﺟﻤـﺎﻋﺘﻰ از‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ از دو ﺑﺠﻴﻠﻪ و ﺧﺜﻌﻢ ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﺣﻤﻴﻀﺔ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و دو ﮔﺮوه در ﺷﻨﻮه رو ﺑـﻪ رو‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺮﺗﺪان ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و از دور ﺣﻤﻴﻀﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﻤﻴﻀﻪ ﻓﺮارى ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ از ﺧﺒﻴﺜﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﻚ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪156‬‬

‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻬﺎﻣﻪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﻴﻤﺒﺮ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺖ ﻋﻚ و اﺷﻌﺮﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺮدم‬
‫ﻋﻚ از درﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻰ از آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ از اﺷـﻌﺮﻳﺎن و ﺧﻀـﻢ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و در اﻋﻼب ﺑﺮ راه ﺳﺎﺣﻞ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﺮدم دﻳﮕﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺎﻻر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻫﺎﻟﻪ ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻨﻮﺷﺖ و ﺳﻮى آﻧﻬﺎ روان ﺷﺪ و رﻓﺘﻦ ﺧـﻮﻳﺶ را ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺧﺒﺮ داد‪ ،‬ﻣﺴﺮوق ﻋﻜﻰ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه وى ﺑﻮد و در اﻋﻼب ﺑﺎ آن ﺟﻤﺎﻋﺖ رو ﺑﻪ رو ﺷـﺪ و ﺟﻨـﮓ در ﻣﻴـﺎن رﻓـﺖ و‬
‫ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷـﺪ و راﻫﻬـﺎ از ﻛﺸﺘﮕﺎﻧﺸـﺎن ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﮔﺮﻓـﺖ و اﻳـﻦ ﺑـﺮاى‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺘﺤﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻃﺎﻫﺮ و ﺧﺒﺮ ﻓﺘﺢ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮ ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺴﺮوق ﻋﻜﻰ و‬
‫ﻗﻮم وى ﺳﻮى ﺧﺒﻴﺜﺎن اﻋﻼب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدى رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺎرى ﺻﻮاب ﻛﺮدهاى‪ .‬ﻋﺠﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ و ﻓﺮﺻﺘﺸﺎن ﻣﺪﻫﻴـﺪ و در‬
‫اﻋﻼب ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ راه از ﺧﺒﻴﺜﺎن اﻣﻦ ﺷﻮد و دﺳﺘﻮر ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻋﻚ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻨﻮان ﺧﺒﻴﺜﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و آن راه را راه ﺧﺒﻴﺜـﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺎﻫﺮ ﭘﺲ از ﻓﺮاغ از ﻛﺎر ﺧﺒﻴﺜﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﺮوق و ﺟﻤﻊ ﻋﻜﻴﺎن ﻫﻤﺮاه وى در راه ﺧﺒﻴﺜـﺎن ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﺗـﺎ دﺳـﺘﻮر‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪو رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺒﺮ در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺠﺮان رﺳﻴﺪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻣـﺮد‬
‫ﺟﻨﮕﻰ از ﺑﻨﻰ اﻻﻓﻌﻰ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﺶ از ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث آﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻰ را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻤﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬او رﺣﻤﻪ اﷲ ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ اﺳـﺖ ﺑـﺮاى ﻣـﺮدم‬
‫ﻧﺠﺮان ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را از ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ و ﻫﻢ از ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻨﺎه ﻣﻰدﻫﺪ و ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﻋـﺰ و‬
‫ﺟﻞ در ﺑﺎره ﺳﺮزﻣﻴﻦ آﻧﻬﺎ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﺎن از آن ﺑﮕﺸﺘﻪ ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ دو دﻳﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ را در ﺑﺎره ﺟﺎﻧﺸﺎن و دﻳﻨﺸﺎن و اﻣﻮاﻟﺸﺎن و ﻛﺴﺎﻧﺸﺎن و ﺣﺎﺿﺮ و ﻏﺎﻳﺒﺸﺎن و اﺳﻘﻔﻬﺎ‬
‫و راﻫﺒﺎﻧﺸﺎن و ﻛﻠﻴﺴﺎﻫﺎﻳﺸﺎن ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻤﻠﻮﻛﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻛﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ زﻳـﺎد‪ ،‬اﻣـﺎن ﻣﻴﺪﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮاﻧﻪ ﻣﻤﻠﻮﻛﺎﻧﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺮوﻧﺪ و‬
‫اﺳﻘﻒ و راﻫﺒﺸﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺎﺑﺪ و آﻧﭽﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ و در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ آﻣـﺪه از ﺗﻌﻬـﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ و ﭘﻨﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد و در ﺑﺎره ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن ﻧﻴﻜﺨـﻮاﻫﻰ و‬
‫ﺻﻼح اﻧﺪﻳﺸﻰ ﺷﻮد و ﻣﺴﻮر ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻋﻤﺮو ﻏﻼم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪاﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ را ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو وى ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ از ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ آﻧﻬﺎ را ﻛـﻪ ﺑـﺮ دﻳـﻦ ﺧـﺪاى‬
‫ﺛﺒﺎت ورزﻳﺪهاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و اﻫﻞ ﺗﻮان را ﺑﻪ راه اﻧﺪازد و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ از ﻓﺮﻣـﺎن ﺧـﺪا و دﺳـﺘﻮر‬
‫‪157‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫وى ﺑﮕﺸﺘﻪاﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﺪ و ﺳﻮى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﺜﻌﻢ رود و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺖ ذو اﻟﺨﻠﺼﻪ ﺧﺮوج ﻛﺮدهاﻧﺪ و اراده‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ آن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﺑﻜﺸﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻧﺠﺮان رود و آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﻮر اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﺑﺪو رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﺑﺮﻓﺖ و ﻓﺮﻣﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻛﺎر ﺑﺴﺖ و ﻛﺲ ﺑﺎ او ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻜﺮد ﻣﮕﺮ ﮔﺮوﻫﻰ اﻧﺪك ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻜﺸﺖ و‬
‫ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﺮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻧﺠﺮان رﻓﺖ و آﻧﺠﺎ در اﻧﺘﻈﺎر دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ از ﻣﺮدم ﻃﺎﺋﻒ از ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﻋﺪهاى را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﺪ و ﻳﻜـﻰ‬
‫را ﻛﻪ ﻣﻮرد اﻃﻤﻴﻨﺎن اوﺳﺖ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﻨﺪ و او از ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﻃﺎﻳﻒ ﺑﻴﺴﺖ ﻧﻔﺮ را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و ﺳﺎﻻرى ﺟﻤـﻊ را‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺧﻮﻳﺶ داد‪.‬‬
‫و ﻫﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﺑﻪ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﺮد ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ از ﻣﺮدم ﻣﻜﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻦ و ﻳﻜﻰ را‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮرد اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﻦ‪ ،‬و ﻋﺘﺎب ﮔﺮوﻫﻰ را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و ﺳﺎﻻرى آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﺮادر ﺧـﻮﻳﺶ ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺑﻦ اﺳﻴﺪ داد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺳﺎﻻر ﻫﺮ ﮔﺮوه ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪ در اﻧﺘﻈﺎر دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ و آﻣﺪن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد دو ﺑﺎره ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺎر دوم از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﺑـﻦ ﻣﻜﺸـﻮح ﺑـﻮد و ﻗﺼـﻪ‬
‫ارﺗﺪاد دوم وى ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در رواﻳﺖ ﺷﻌﻴﺐ آﻣﺪه ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺧﺒﺮ در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫و ﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ رﺳﻴﺪ ﻗﻴﺲ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺖ و ﺑﺮاى ﻛﺸﺘﻦ ﻓﻴﺮوز و داذوﻳﻪ و ﺟﺸﻴﺶ ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻴـﺮ‬
‫ذى ﻣﺮان و ﺳﻌﺪ ذى زود و ﺳﻤﻴﻔﻊ ذو اﻟﻜﻼع و ﺣﻮﺷﺐ ذو ﻇﻠﻴﻢ و ﺷﻬﺮ ذو ﻳﻨﺎف ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و دﺳﺘﻮر داد در‬
‫ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﺪا و ﻣﺮدم ﻗﻴﺎم ﻛﻨﻨﺪ و وﻋﺪه داد ﻛﻪ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﺳـﭙﺎه ﻣـﻰﻓﺮﺳـﺘﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻦ اﻓﻠﺢ ذو ﻣﺮان‬
‫و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺎﻗﺐ ذو زود‬
‫و ﺳﻤﻴﻔﻊ ﺑﻦ ﻧﺎﻛﻮر ذو اﻟﻜﻼع‬
‫و ﺣﻮﺷﺐ ذو ﻇﻠﻴﻢ‬
‫و ﺷﻬﺮ ذو ﻳﻨﺎف‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ اﺑﻨﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻨﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺤﺎﻓﻆ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﻓﻴﺮوز ﮔﻮش ﻓﺮا دارﻳﺪ و ﺑﺎ‬
‫او ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ او را ﺳﺎﻻرى دادهام‪.‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ ﻏﺰﻳﻪ دﺛﻴﻨﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﻓﻴﺮوز را ﺳﺎﻻر ﻛﺮد و ﭘﻴﺶ از آن وى و داذوﻳﻪ‬
‫و ﺟﺸﻴﺶ و ﻗﻴﺲ ﻫﻤﺪل و ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﺮان ﻳﻤﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪158‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﻗﻴﺲ از ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ذو اﻟﻜﻼع و ﻳﺎران وى ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻨـﺎ در دﻳـﺎر‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاﻧﺪ و ﻣﺰاﺣﻤﺎن ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﮕﺬارﻳﺪﺷﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬راى ﻣﻦ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺸـﺎن‬
‫را ﺑﻜﺸﻢ و از اﻳﻦ دﻳﺎر ﺑﻴﺮوﻧﺸﺎن ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ذو اﻟﻜﻼع و ﻳﺎران وى از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻴﺰارى ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ او ﻫﻤﺪﺳﺘﻰ ﻧﻜﺮدﻧﺪ و اﺑﻨﺎ را ﻧﻴﺰ ﻳـﺎرى ﻧﺪادﻧـﺪ و‬
‫ﺑﻰﻃﺮف ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﺎرى ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻮ ﻳﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻮدهاى و آﻧﻬﺎ ﻳﺎران ﺗﻮاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺻﺪد ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮان اﺑﻨﺎ را ﺑﻜﺸﺪ و ﺑﻘﻴﻪ را از ﻳﻤﻦ ﺑﺮاﻧـﺪ و ﺑـﺎ آن دﺳـﺘﻪ ﺳـﺮﮔﺮدان از‬
‫ﻣﺮدم ﻟﺤﺞ ﻛﻪ در ﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺳﺮ ﺧﻼف آﻧﻬﺎ داﺷﺖ ﺟﻨﮓ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧـﻪ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺳﻮى وى روﻧﺪ و ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ و اﺑﻨﺎ را از دﻳﺎر ﻳﻤﻦ ﺑﻴﺮون ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺤﺠﻴﺎن ﺟﻮاب ﻣﻮاﻓﻖ دادﻧﺪ و ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻣﻰآﻳﻨﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺮدم ﺻﻨﻌﺎ از ﻧﺰدﻳـﻚ ﺷـﺪن آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻗﻴﺲ ﭘﻴﺶ ﻓﻴﺮوز رﻓﺖ و ﭼﻨﻴﻦ واﻧﻤﻮد ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻴﻤﻨﺎك اﺳﺖ و داذوﻳـﻪ ﺑﻴﺎﻣـﺪ و ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﺸﻮرت ﻛﺮد ﺗﺎ واﻗﻊ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ و از او ﺑﺪﮔﻤﺎن ﻧﺸﻮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ زﻳﺮ و روى ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﺪﻳﺪﻧـﺪ و از ﻗـﻴﺲ اﻃﻤﻴﻨـﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻗﻴﺲ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاى روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻏﺬا ﺧﻮاﻧﺪ و وﻗﺖ را ﭼﻨﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺖ داذوﻳـﻪ و ﭘـﺲ از او‬
‫ﻓﻴﺮوز و ﭘﺲ از ﻫﺮ دو ﺟﺸﻴﺶ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫در روز ﻣﻌﻴﻦ داذوﻳﻪ ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻗﻴﺲ رﺳﻴﺪ و ﻗﻴﺲ او را ﺑﻜﺸﺖ و ﻓﻴﺮوز در راه ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﻴﺲ رﺳﻴﺪ دو زن را دﻳﺪ ﻛﻪ از دو ﺑﺎم ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ داذوﻳﻪ ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﻣﻰﺷﻮد« و ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﭼﻮن ﻗﻴﺲ و ﻳﺎران وى از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻓﻴﺮوز ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وى دوﻳﺪﻧﺪ و ﻓﻴﺮوز ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﺪوﻳﺪ و ﺑﺎ ﺟﺸﻴﺶ ﺑﺮﺧﻮرد و ﺑﺎ او ﺳﻮى ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﺧﻮﻻن رﻓﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺧﺎﻟﮕـﺎن ﻓﻴـﺮوز آﻧﺠـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ و زودﺗـﺮ از‬
‫ﺳﻮاران ﺑﻪ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ آﻧﮕﺎه در ﻛﻮه ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﭘﺎﭘﻮش ﺳﺒﻚ داﺷـﺘﻨﺪ ﺗـﺎ وﻗﺘـﻰ آﻧﺠـﺎ رﺳـﻴﺪﻧﺪ‬
‫ﭘﺎﻫﺎﻳﺸﺎن ﺧﻮﻧﻴﻦ و زﺧﻤﺪار ﺷﺪه ﺑﻮد ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﻻن رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻓﻴﺮوز ﺑﻪ ﺧﺎﻟﮕﺎن ﺧﻮد ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و ﻗﺴﻢ ﺧـﻮرد‬
‫ﭘﺎﭘﻮش ﺳﺒﻚ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻧﻜﻨﺪ ﺳﻮاران ﭘﻴﺶ ﻗﻴﺲ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬و او در ﺻﻨﻌﺎ ﻗﻴﺎم ﻛﺮد و ﺷـﻬﺮ را ﺑـﻪ ﺗﺼـﺮف آورد و از‬
‫اﻃﺮاف ﺧﺮاج ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺮدد ﺑﻮد در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﺳﻮاران اﺳﻮد ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻓﻴﺮوز ﺑﻪ ﺧﺎﻟﮕﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻨﺎه ﺑﺮد و در ﺣﻤﺎﻳﺖ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﺴﺎن ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧـﺪ ﻣـﺎﺟﺮاى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮﻻن و ﻓﻴﺮوز ﭼﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﺸﺎن ﭼﻪ اﻫﻤﻴﺖ دارد‪ «.‬آﻧﮕﺎه ﻣﺮدم ﻗﺒﺎﻳﻠﻰ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ دور ﻗﻴﺲ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺸﺎن ﺑﻰﻃﺮف ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻗﻴﺲ ﺑﻪ اﺑﻨﺎ ﺗﺎﺧـﺖ و آﻧﻬـﺎ را ﺳـﻪ‬
‫ﮔﺮوه ﻛﺮد آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﺸﺎن ﺑﺪاﺷﺖ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺳﻮى ﻓﻴﺮوز ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دو‬
‫ﮔﺮوه ﻛﺮد‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻰ را ﺳﻮى ﻋﺪن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ از راه درﻳﺎ ﺑﺮوﻧﺪ و ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ را از راه ﺧﺸﻜﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ ﻫﻤﮕﺎن‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﻪ دﻳﺎر ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮوﻳﺪ و ﻛﺲ ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ راه ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫‪159‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫زن و ﻓﺮزﻧﺪ دﻳﻠﻤﻰ از راه ﺧﺸﻜﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ داذوﻳﻪ از راه درﻳﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻓﻴﺮوز دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﺑﻪ دور ﻗﻴﺲ ﮔﺮد آﻣﺪهاﻧﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ راﻫـﻰ ﺷـﺪهاﻧـﺪ و در ﻣﻌـﺮض‬
‫ﻏﺎرت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت آﻧﻬﺎ ﻛﺎرى از او ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد و آن ﺳﺨﻦ را ﻛﻪ ﻗﻴﺲ در ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺧﺎﻟﮕﺎن وى و‬
‫اﺑﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺷﻨﻴﺪ‪ .‬ﺷﻌﺮى در ﻣﻘﺎم ﻣﻔﺎﺧﺮه و ذﻛﺮ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﻳﺶ و اﻫﻞ و ﻋﻴﺎل ﺑﮕﻔﺖ ﻛـﻪ ﻣﻀـﻤﻮن آن ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫»روﻧﺪﮔﺎن رﻳﮕﺰار و ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن را ﻧﺪا دﻫﻴﺪ«‬
‫»و ﮔﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻼﻣﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ«‬
‫»ﮔﻔﺘﺎر دﺷﻤﻨﺎن اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻮﻳﻨﺪ«‬
‫»آﻧﻬﺎ را زﻳﺎن ﻧﺰﻧﺪ«‬
‫»ﻛﻪ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰروﻧﺪ«‬
‫»از ﺳﺨﻦ روﻧﺪﮔﺎن راه ﻛﻪ در رﻳﮕﺰار ﻣﻰروﻧﺪ«‬
‫»ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮش«‬
‫»ﻛﻪ ﻣﺎ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺎ دارﻳﻢ«‬
‫»از ﻧﮋاد ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻮدهاﻳﻢ«‬
‫»دﻳﻠﻤﻰ دﻟﻴﺮ از ﭘﺲ ﺑﺎﺳﻞ«‬
‫»ﺗﻦ ﺑﻪ زﺑﻮﻧﻰ ﻧﺪاد و ﮔﺮﻣﺎ را ﺑﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ«‬
‫»وﻗﺘﻰ ﻛﺎر ﻛﺴﺮى روﻧﻖ داﺷﺖ«‬
‫»ﻛﺸﺘﺰارﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺧﺎص ﮔﺮوه ﻣﻦ ﺑﻮد«‬
‫»وﻗﺘﻰ ﻧﺴﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﺳﻞ اﺻﻞ و رﻳﺸﻪ ﻣﻦ اﺳﺖ«‬
‫»ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺮ درﺧﺖ ﺑﻪ رﻳﺸﻪ ﺧﻮد ﻣﻰرﺳﺪ«‬
‫»آﻧﻬﺎ ﻣﺮا ﭘﺮوردهاﻧﺪ«‬
‫»و ﻣﺮا ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﻚ و ﻧﺴﺐ و اﻻ زﻳﻨﺖ دادهاﻧﺪ«‬
‫»ﻧﻴﺮوى ﻣﺎ از ﺳﺒﻜﺴﺮى ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﻧﻴﺴﺖ«‬
‫»ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﺳﺒﻜﺴﺮى ﻧﻴﺮو ﻧﻤﻰدﻫﺪ«‬
‫»در اﺳﻼم از ﺧﺎﻧﺪان اﺣﻤﺪ ﻧﻤﺎﻧﺪﻳﻢ«‬
‫»و اﮔﺮ دﻳﮕﺮان ﭘﻴﺶ از ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ«‬
‫»در اﺳﻼم زﺑﻮن ﻧﺒﻮدﻳﻢ«‬
‫»اﮔﺮ دﻟﻮى از ﻗﻮم ﻣﻦ ﻣﺮا ﺗﺮ ﻛﺮد«‬
‫»اﻣﻴﺪوارم ﻛﻪ دﻟﻮ ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﻏﺮق ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪160‬‬

‫ﭘﺲ از آن ﻓﻴﺮوز ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻗﻴﺎم ﻛﺮد و آﻣﺎده ﺷﺪ و ﻛﺲ ﺑﻴﺶ ﺑﻨﻰ ﻋﻘﻴﻞ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و از آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺿﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻛﺎروان اﺑﻨﺎ را ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﻋﻘﻴﻞ ﺑﺴﺎﻻرى ﻣﺮدى ﺑﻨﺎم ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫راه ﺑﺮ ﻣﺮدان ﻗﻴﺲ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻛﺎروان را ﻛﺸﺘﻨﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻨﺎ را ﻧﺠﺎت دادﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را در دﻫﻜﺪهﻫﺎ‬
‫ﺟﺎى دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﻴﺮوز ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺎ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻗﻮم ﻋﻘﻴﻞ و ﻋﻚ‪ ،‬ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﻴﺮوز ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و او ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻛﻤﻜﻰ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﺑـﺮوى‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻗﻴﺲ رﻓﺖ و ﻧﺰدﻳﻚ ﺻﻨﻌﺎ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﺪا ﻗﻴﺲ و ﻗﻮم وى را‬
‫ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و او ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮﻳﺨﺖ و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪن ﻋﻨﺴـﻰ ﺑـﻮده ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻋﻨﺴﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻗﻴﺲ ﻣﻴﺎن ﺻﻨﻌﺎ و ﻧﺠﺮان رﻓﺖ و آﻣﺪ آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ ﻣﻌـﺪ ﻳﻜـﺮب ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻋﻨﺴﻴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻚ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺳﻠﻤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺼﻪ ﻓﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻴﻚ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آﻣـﺪ‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻓﺮوه از ﺣﺎدﺛﻪاى ﻛﻪ در ﻳﻮم اﻟﺮزم ﺑﺮاى ﻗﻮم ﺗﻮ رخ داد ﻏﻤﻴﻦ ﺷﺪى ﻳـﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﺪل؟«‬
‫ﻓﺮوه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻗﻮﻣﺶ ﺣﺎدﺛﻪاى ﭼﻮن ﻳﻮم اﻟﺮزم رخ دﻫﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﻏﻤﮕﻴﻦ ﻣﻰﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻳﻮم اﻟﺮزم ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﻓﺮوه و ﻫﻤﺪان در ﺑﺎره ﺑﺖ ﻳﻐﻮث رخ داد ﻛﻪ ﻣﺪﺗﻰ ﭘﻴﺶ ﻗﻮم ﻓﺮوه ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ و ﻣﺪﺗﻰ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰد ﻗﻮم ﻫﻤﺪان ﺑﻮد و ﻗﻮم ﻣﺮاد ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻮﺑﺖ ﻫﻤﺪان ﻳﻐﻮث را ﺑﮕﻴـﺮد و ﻣـﺮدم ﻫﻤـﺪان ﺑـﻪ ﺳـﺎﻻرى‬
‫اﺟﺪع اﺑﻮ ﻣﺴﺮوق ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻰ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ در اﺳﻼم ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻴﺮ آﻧﻬﺎ ﺷﺪ«‬
‫ﻓﺮوه ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ﻣﻦ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ او را ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺮاد و ﻣﻘﻴﻤﺎن دﻳﺎر آﻧﻬﺎ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب ﻳﺎ ﺑﻨﻰ زﺑﻴﺪ و ﺣﻠﻴﻔﺎن آن از ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻌﺪ اﻟﻌﺸﻴﺮه ﺑﺮﻳﺪه ﺑـﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺮاد ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﭼﻮن اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸـﺖ و ﻣـﺮدم‬
‫ﻣﺬﺣﺞ ﭘﻴﺮو او ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮوه و ﻳﺎران وى ﺑﺮ اﺳﻼم ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻋﻤﺮو ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺧـﻮد ﻣﺮﺗـﺪ ﺷـﺪ و ﻋﻨﺴـﻰ او را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻓﺮوه ﮔﻤﺎﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺑﺎره ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺷﻌﺮ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮو در ﺑﺎره ﺳﺎﻻرى‬
‫ﻓﺮوه و ﺗﺤﻘﻴﺮ آن ﺷﻌﺮى ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺷﺎﻫﻰ ﻓﺮوه را ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺪى دﻳﺪم«‬
‫»ﺧﺮى اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﻰ ﺧﻮد ﻛﺜﺎﻓﺖ ﻣﻰﺑﻮﻳﺪ«‬
‫»و ﭼﻮن اﺑﻮ ﻋﻤﻴﺮ را ﺑﻨﮕﺮى«‬
‫»ﮔﻮﻳﻰ از ﺧﺒﺚ و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﭘﻴﺮه زﻧﻰ اﺳﺖ‬
‫و ﻓﺮوه ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ وى ﺷﻌﺮى ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪161‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫»از ﭘﺪر ﮔﺎو ﺳﺨﻨﻰ ﺷﻨﻴﺪم«‬

‫»و او ﺳﺎﺑﻘﺎ ﻣﻴﺎن اﺳﺘﺮان ﻣﻰرﻓﺖ«‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ او را دﺷﻤﻦ داﺷﺖ«‬
‫»از ﺑﺲ ﺧﺒﺚ و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﻪ داﺷﺖ‬
‫و دو ﮔﺮوه در اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﻪ اﺑﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻣﺤﻴﺮﻳﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻋﻜﺮﻣﻪ از ﻣﻬﺮه ﺳﻮى ﻳﻤﻦ روان ﺷﺪ و ﺑﻪ اﺑﻴﻦ رﺳﻴﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از ﻣـﺮدم ﻣﻬـﺮه و‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ و از دو ﻧﺎﺟﻴﻪ و ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ و ﺟﻤﻌﻰ از ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻛﻨﺎﻧﻪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ﺑﺎ وى ﺑﻮد و از آن‬
‫ﭘﺲ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺮﺗﺪان ﻧﺨﻊ را ﺑﻜﺸﺖ ﻣﺮدم ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻛﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮدﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ دﻳﻦ داﺷﺘﻴﻢ و ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻋﺮﺑﺎن ﻧﺒﻮدﻳﻢ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﻨﻰ ﮔﺮوﻳﺪهاﻳـﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ آﻧﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻳﻢ و ﺑﺪان دل ﺑﺴﺘﻪاﻳﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺎر ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻪ ﻗﻮم ﺑﺮ اﺳﻼم ﺛﺒﺎت ورزﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻣﺮﺗﺪان ﻗﻮم ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻛﺎر ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﺨﻊ و ﺣﻤﻴﺮ را ﺳﺎﻣﺎن داد و ﺟﻤﻌﺸﺎن را اﻟﺘﻴﺎم ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻣﺪن ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺳﻮى ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﻜﺮب رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ در ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد و ﻋﻴﺐ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﺎ اﺑﻨﺎ و ﻛﺸﺘﻦ داذوﻳﻪ و ﻓﺮار از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﻴـﺮوز‬
‫را ﺑﺮ ﻗﻴﺲ ﻋﻴﺐ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻃﺎﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻓﻴﺮوز رﻓﺖ‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﻃﺒﺮى رﺣﻤﻪ اﷲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻫﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛـﻪ ﺳـﻮى ﺻـﻨﻌﺎ رود و ﺑـﻪ اﺑﻨـﺎء‬
‫ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﺮوق ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺖ و ﻫﺮ دو ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻮى ﺻﻨﻌﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺛﻮر ﺑـﻦ اﺻـﻔﺮ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب و ﻣﺮدم ﺗﻬﺎﻣﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ دﻋﻮت وى ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻰدﻫﻨﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آرد و در ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗـﺎ‬
‫دﺳﺘﻮر وى ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻏﺎز ارﺗﺪاد ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب از آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ وى ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ او ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻛـﺮد و‬
‫ﭘﻴﺮو اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ ﺷﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺳﻮى وى رﻓﺖ و ﭼﻮن رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ ﺿﺮﺑﺘﻰ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ ﺷـﺪ و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﺮ ﺑﺎزوى وى زد و ﺑﻨﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮش را ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﺑﺎزوى او زﺧﻤﺪار ﺷﺪ و ﻋﻤﺮو ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ زد ﻛﻪ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﺸﺪ و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺿﺮﺑﺘﻰ دﻳﮕﺮ زﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮو از ﻣﺮﻛﺐ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻛـﻮه زد و ﺧﺎﻟـﺪ اﺳـﺐ و‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ او را ﻛﻪ ﺻﻤﺼﺎﻣﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ ﺑﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻋﻤﺮو ﺟﺰو ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎز آﻣﺪ و ﻣﻴﺮاث ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻌﻴﺪ اﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺎص رﺳﻴﺪ و ﭼﻮن ﺳﻌﻴﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻮﻓﻪ ﺷﺪ ﻋﻤﺮو ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﻪ او دﻫﺪ اﻣﺎ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪162‬‬

‫و روزى ﻛﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻤﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻨﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ را ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ از ﻳﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻫﻤﺮاه ﺑﺮد و ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﺻﻤﺼﺎﻣﻪ ﻛﻮ؟‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺻﻤﺼﺎﻣﻪ را ﺑﺪو ﻧﺸﺎن داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﺎ ﺑﮕﻴﺮ‪ .‬ﻣﺎل ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ «.‬ﻋﻤﺮو ﺻﻤﺼﺎﻣﻪ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﭘﺎﻻن ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻬﺎد و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰد ﻛﻪ ﭘﺎﻻن را ﺑﺮﻳﺪ و در اﺳﺘﺮ ﻓﺮو رﻓﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺷﻤﺸﻴﺮ را ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪ داد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮدى و ﺻﻤﺼﺎﻣﻪ از آن ﻣﻦ ﺑﻮد ﺑـﻪ ﺗـﻮ ﻣـﻰﺑﺨﺸـﻴﺪم‪ ،‬اﻛﻨـﻮن ﻛـﻪ ﻣـﺎل ﺗـﻮ اﺳـﺖ آﻧـﺮا‬
‫ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮم‪«.‬‬
‫اﺑﻮ زرﻋﻪ ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻣﻴﻪ از ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺴﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ روان‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬راه ﻣﻜﻪ ﮔﺮﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ﺑﻪ وى ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﺑﺮ ﻃﺎﺋﻒ ﻧﻴﺰ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤـﺎن‬
‫ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﺛﻮر رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺠﺮان رﺳﻴﺪ و ﻓﺮوة ﺑﻦ اﺑﻰ ﻣﺴﻴﻚ ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب ﻧﻴﺰ از ﻗـﻴﺲ‬
‫ﺟﺪا ﺷﺪ و ﺑﻰ آﻧﻜﻪ اﻣﺎن ﮔﻴﺮد ﭘﻴﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮ رﻓﺖ و ﻣﻬﺎﺟﺮ او را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻴﺲ ﻧﻴﺰ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و او را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮد و ﺣﺎل آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻬﺎﺟﺮ از ﻧﺠﺮان ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻟﺤﺠﻴـﺎن رﺳـﻴﺪ و ﺳـﭙﺎه‪ ،‬اﻃـﺮاف آن ﮔـﺮوه را ﮔﺮﻓـﺖ اﻣـﺎن‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮ اﻣﺎﻧﺸﺎن داد و آﻧﻬﺎ دو ﮔﺮوه ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﻋﺠﻴﺐ ﺑـﺎ ﻳﻜـﻰ از ﮔﺮوﻫﻬـﺎ رو ﺑـﻪ رو ﺷـﺪ و‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﺷﺎن ﻛﺮد و ﺳﻮاران ﻣﻬﺎﺟﺮ در راه ﺧﺒﻴﺜﺎن ﺑﺎ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﺳﺎﻻر ﺳﻮاران ﺑﻮد و ﻓﺮارﻳﺎن را در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﺮد و ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻗﻴﺲ و ﻋﻤﺮو را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آوردﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﻴﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﺗﺎﺧﺘﻰ و آﻧﻬﺎ را ﻛﺸـﺘﻰ و ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮﺗﺪان و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺆﻣﻨﺎن دوﺳﺘﻰ ﻛﺮدى؟« و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ اﮔﺮ دﻟﻴﻠﻰ روﺷﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد او را ﺑﻜﺸﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻗﻴﺲ دﺧﺎﻟﺖ در ﻗﺘﻞ داذوﻳﻪ را اﻧﻜﺎر ﻛﺮد و اﻳﻦ ﻛﺎرى ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد و دﻟﻴﻠـﻰ در ﺑـﺎره آن‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﻛﺸﺘﻦ وى ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺮم ﻧﺪارى ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻳﻜﺒﺎر ﻣﻨﻬﺰم و اﺳﻴﺮ ﻣﻰﺷﻮى‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫اﻳﻦ دﻳﻦ را ﻳﺎرى ﻛﺮده ﺑﻮدى ﺧﺪاﻳﺖ رﻓﻌﺖ داده ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻳﮕﺮ ﺗﻜﺮار ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ«‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮو را ﺑﺎ ﻗﻴﺲ ﺳﻮى ﻗﺒﺎﻳﻠﺸﺎن ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻨﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻬﺎﺟﺮ از ﻋﺠﻴﺐ روان ﺷﺪ و در ﺻﻨﻌﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﮕﻔﺖ ﺗـﺎ ﻓﺮارﻳـﺎن ﻗﺒﺎﻳـﻞ را ﺗﻌﻘﻴـﺐ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﻳﺎﻏﻴـﺎن را ﻧﺒﺨﺸـﻴﺪ و ﺗﻮﺑـﻪ ﻛﺴـﺎﻧﻰ را ﻛـﻪ ﻳـﺎﻏﻰ ﻧﺸـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و در اﻳﻦ ﺑﺎب از روى اﻋﻤﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻛﺴﺎن ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰرﻓﺖ ﺑﻌﺪ اﻧﺠـﺎم‬
‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪163‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ورود ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺎ و دﻧﺒﺎﻟﻪ آن را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺨﻦ از ارﺗﺪاد ﻣﺮدم ﺣﻀﺮﻣﻮت‬
‫ﻛﺜﻴﺮ ﺑﻦ ﺻﻠﺖ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﮔﺬﺷﺖ ﻋﺎﻣﻞ وى ﺑﺮ ﺣﻀﺮ ﻣﻮت زﻳﺎد ﺑﻦ‬
‫ﻟﺒﻴﺪ ﺑﻴﺎﺿﻰ ﺑﻮد و ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻜﺎﺳﻚ و ﺳﻜﻮن ﻋﻜﺎﺷﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺼﻦ ﺑﻮد و ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻨﺪه ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ وى را رواﻧﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﻳﻤﻦ ﺑﺠﻨﮕـﺪ و ﭘـﺲ از آن ﺑـﻪ‬
‫ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ رود‪.‬‬
‫ﻋﻄﺎء ﺑﻦ ﻓﻼن ﻣﺨﺰوﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻣﻴﻪ از ﺳﻔﺮ ﺗﺒﻮك واﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸـﺖ از‬
‫ﺗﺒﻮك از او دﻟﮕﻴﺮ ﺑﻮد و ﻳﻚ روز ﻛﻪ ام ﺳﻠﻤﻪ ﺳﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ را ﺷﺴﺖ و ﺷﻮ ﻣﻰداد ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»وﻗﺘﻰ ﺗﻮ از ﺑﺮادر ﻣﻦ دﻟﮕﻴﺮى ﭼﻴﺰى ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻦ ﻧﻤﻰﺧﻮرد«‪ .‬و ﭼﻮن از ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻗﺖ و ﻣﻼﻳﻤﺖ دﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺎدم‬
‫ﺧﻮﻳﺶ اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و او ﭼﻨﺪان در ﺑﺎره ﻋﺬر ﺧﻮﻳﺶ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻋـﺬر وى را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و از او ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪ و ﺳﺎﻻرى ﻛﻨﺪه را ﺑﺪو داد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ورود و ﺑﻪ زﻳﺎد ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر وى را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺷـﻔﺎ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺎﻻرى وى را ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﻧﺠﺮان ﺗﺎ اﻗﺼﺎى ﻳﻤﻦ ﺟﻨـﮓ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ زﻳﺎد و ﻋﻜﺎﺷﻪ در اﻧﺘﻈﺎر وى از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻛﻨﺪه ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ارﺗﺪاد ﻣﺮدم ﻛﻨﺪه از آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ دﻋﻮت اﺳﻮد ﻋﻨﺴﻰ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧـﺪا ﻣﻠـﻮك‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ آﻧﻬﺎ را ﻟﻌﻨﺖ ﻛﺮد و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻣﺮدم ﻛﻨﺪه ﺑﻪ اﺳﻼم آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت ﻧﻴﺰ ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﺑﺎره آن ﻗﺴﻤﺖ از زﻛﺎت ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺤﻞ ﺻﺮف ﺷﻮد ﻓﺮﻣـﻮده ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻰ از زﻛﺎت ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت را ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻛﻨﺪه ﺻﺮف ﻛﻨﻨﺪ و زﻛﺎت ﻛﻨﺪه را ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت ﺻﺮف‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺴﻤﺘﻰ از زﻛﺎت ﺣﻀﺮ ﻣﻮت را ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺳﻜﻮن ﺻﺮف ﻛﻨﻨﺪ و زﻛﺎت ﺳﻜﻮن را ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت ﺻﺮف‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ وﻟﻴﻌﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﺘﺮ ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ ﺑﮕﻮى ﺳﻬﻢ زﻛﺎت ﻣـﺎ را ﺣﻤـﻞ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻼن زﻛﺎت ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﺪارﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﮔﺬﺷﺖ و وﻗﺖ ﺻﺮف زﻛﺎت رﺳﻴﺪ زﻳﺎد ﻛﺴﺎن را دﻋﻮت ﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ وﻟﻴﻌﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ وﻋـﺪه ﻛـﺮدهاﻳـﺪ ﺳـﻬﻢ‬
‫زﻛﺎت ﻣﺎ را ﺣﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ وﺳﻴﻠﻪ دارﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺣﻤﻞ ﻛﻨﻴﺪ« و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻨﺎن درﺷﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ زﻳـﺎد‬
‫درﺷﺘﻰ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﻫﻤﺪﺳﺖ آﻧﻬﺎﻳﻰ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺎﻳﻰ‪ «.‬و ﺣﻀﺮﻣﻴﺎن زﻛﺎت ﻧﺪادﻧـﺪ و ﻛﻨـﺪﻳﺎن در ﻣﻨـﻊ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪164‬‬

‫زﻛﺎت ﻣﺼﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺮدﻳﺪ روز ﻣﻰﮔﺬراﻧﻴﺪﻧﺪ و زﻳﺎد‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ ﺣـﺎل ﺧﻮدﺷـﺎن‬
‫واﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ در اﻧﺘﻈﺎر آﻣﺪن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺳﻮى ﺻﻨﻌﺎ آﻣﺪ‪ ،‬در ﺑﺎره آﻧﭽﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻪ وى از‬
‫ﻃﺮف اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺳﻮى ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﺮو و زﻳﺎد را ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑـﺎﻗﻰ ﮔـﺬار و ﺑـﻪ ﻛﺴـﺎﻧﻰ از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻳﻤﻦ و ﻣﻜﻪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮاﻧﺪ اﺟﺎزه ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺑﺪه ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺧﻮدﺷﺎن راﻏﺐ ﺟﻬﺎد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬و ﻋﺒﻴـﺪة‬
‫ﺑﻦ ﺳﻌﺪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ او ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﺣﻀﺮ ﻣﻮت راﻫﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮ از ﺻﻨﻌﺎ ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﺣﻀﺮ ﻣﻮت روان ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻧﻴﺰ از اﺑﻴﻦ‪ ،‬آﻫﻨﮓ ﺣﻀﺮ‬
‫ﻣﻮت ﻛﺮد و در ﻣﺎرب ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﻴﺪﻧﺪ و از ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺻﻬﻴﺪ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﻀﺮ ﻣﻮت در آﻣﺪﻧﺪ و ﻳﻜﻴﺸﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﺳﻮد ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺖ و دﻳﮕﺮى ﺑﻪ ﻛﺎر ﻗﺒﻴﻠﻪ واﺋﻞ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺜﻴﺮ ﺑﻦ ﺻﻠﺖ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻛﻨﺪﻳﺎن ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ و زﻛﺎت ﻧﺪادﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺎد‬
‫ﺑﻦ ﻟﺒﻴﺪ ﺷﺨﺼﺎ ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻛﺎت ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ رﻓﺖ و آﻧﻬﺎ در رﻳﺎض ﻣﻘﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﻛـﺲ از‬
‫ﻗﻮم ﻛﻪ زﻳﺎد ﺑﺪو رﺳﻴﺪ ﺟﻮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺎد ﺷﺘﺮ ﻧﻮﺳﺎﻟﻰ ﺟﺰو ﺷﺘﺮان زﻛﺎت دﻳﺪ ﻛـﻪ وى را‬
‫ﺧﻮش آﻣﺪ و آﺗﺶ ﺧﻮاﺳﺖ و آﻧﺮا داغ زﻛﺎت زد‪ .‬ﺷﺘﺮ از ﻋﺪاء ﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﺑﺮادر ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ زﻛﺎﺗﻰ دادﻧﻰ ﻧﺒﻮد و‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺎ آﻧﺮا ﺟﺰو زﻛﺎت آورده ﺑﻮد ﻛﻪ آﻧﺮا ﺷﺘﺮ دﻳﮕﺮ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺪا ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺷﺘﺮ ﺷﺬره ﻧﺎم دارد«‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮادرم ﺣﻖ دارد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻣﻦ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آوردم ﭘﻨﺪاﺷﺘﻢ ﺷﺘﺮ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺬره را رﻫﺎ‬
‫ﻛﻦ و ﺷﺘﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﮕﻴﺮ ﻛﻪ اﻳﻦ را ﻧﻤﻰدﻫﺪ‪«.‬‬
‫زﻳﺎد ﭘﻨﺪاﺷﺖ در دادن زﻛﺎت ﺗﻌﻠﻞ ﻣﻰﻛﻨﺪ و او را ﻛﺎﻓﺮ و ﻧﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻤﺮد ﻛﻪ ﺷﺮ ﻣﻰﺟﻮﻳﺪ و ﺗﻨﺪى ﻛﺮد‬
‫و آن دو ﻣﺮد ﻧﻴﺰ ﺗﻨﺪى ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺎد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﻴﺎﺑﻰ و ﺷﺘﺮ را ﻧﮕﻴﺮى ﻛﻪ داغ زﻛﺎت ﺧﻮرده و ﻣﺎل ﺧﺪا ﺷﺪه و راﻫﻰ ﺑﺮاى ﭘﺲ دادن‬
‫آن ﻧﻴﺴﺖ و ﺷﺬره را ﭼﻮن ﺷﺘﺮ ﺑﺴﻮس ﻧﻜﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺪا ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮداﺷﺖ ﻛﻪ اى آل ﻋﻤﺮو‪ ،‬در رﻳﺎض ﺳﺘﻢ ﺑﻴﻨﻢ و زور ﺑﺸـﻨﻮم‪ ،‬ﻛﺴـﻰ‬
‫ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪاش ﻇﻠﻢ ﺑﻴﻨﺪ واﻗﻌﺎ ذﻟﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻢ او ﺑﺎﻧﮓ زد‪ :‬اى اﺑﻮ ﺳﻤﻴﻂ‪ .‬و اﺑﻮ ﺳﻤﻴﻂ‪ ،‬ﺣﺎرﺛﺔ ﺑﻦ ﺳﺮاﻗﺔ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب‪ ،‬ﭘﻴﺶ زﻳﺎد آﻣﺪ ﻛﻪ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺘﺮ اﻳﻦ ﺟﻮان را رﻫﺎ ﻛﻦ و ﺷﺘﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎى آن ﺑﮕﻴﺮ‪«.‬‬
‫زﻳﺎد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻰﺷﻮد‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻤﻴﻂ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﺗﻮ ﻳﻬﻮدى ﻫﺴﺘﻰ« و ﺳﻮى ﺷﺘﺮ رﻓﺖ و زاﻧﻮ ﺑﻨﺪ ﺑﮕﺸـﻮد و ﺑـﻪ ﭘﻬﻠـﻮى آن زد ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺘﺮ ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد‪.‬‬
‫زﻳﺎد ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎﻧﻰ از ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت و ﺳﻜﻮن ﮔﻔﺖ ﺗﺎ او را ﺑﺰدﻧﺪ و در ﻫـﻢ ﻛﻮﻓﺘﻨـﺪ و دﺳـﺖ ﺑﺒﺴـﺘﻨﺪ و‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎران او را ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺷﺘﺮ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و زاﻧﻮ ﺑﻨﺪ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪165‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺮدم رﻳﺎض ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آوردﻧﺪ و ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﻣـﺮدم ﺳـﻜﻮن و ﺣﻀـﺮﻣﻮت از‬
‫زﻳﺎد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و دو اردوى ﺑﺰرگ از دو ﺳﻮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ اﻣﺎ ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺳﻴﺮان ﺧﻮﻳﺶ دﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎرى ﻧﺰدﻧﺪ و ﻳﺎران زﻳﺎد ﺑﺮ ﺿﺪ ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺎوﻳﻪ دﺳﺘﺎوﻳﺰى ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه زﻳﺎد ﻛﺲ ﺳﻮى ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻳﺎ ﺳﻼح ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ آﻣﺎده ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﺮﮔﺰ ﺳﻼح ﻧﻤﻰﮔﺬارﻳﻢ ﺗﺎ ﻳﺎران ﻣﺎ را رﻫﺎ ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫زﻳﺎد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺣﻘﺎرت و زﺑﻮﻧﻰ ﻣﺘﻔﺮق ﻧﺸﻮﻳﺪ آﻧﻬﺎ را رﻫﺎ ﻧﻤﻰﻛﻨﻴﻢ« اى ﻣﺮدم ﺧﺒﻴـﺚ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ ﺷـﻤﺎ در‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺳﻜﻮﻧﺖ ﻧﺪارﻳﺪ و ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﻗﻮم ﺳﻜﻮن ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ در دﻳﺎر ﺣﻀﺮ ﻣﻮت و ﻣﺠﺎورت ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺗﺴﻠﻂ دارﻧﺪ ﭼﻪ اﻫﻤﻴﺖ دارﻳﺪ و ﭼﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﺳﻜﻮﻧﻴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ از ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﻰدارﻧـﺪ« زﻳـﺎد‬
‫ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻛﺴﺎن ﺑﻜﺸﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮى ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻗﻮم ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺎد ﺳﻪ ﺑﻨﺪى را آزاد ﻛﺮد و ﻓﻴﺮوز ﺑﻪ ﻣﻘﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺑﻨـﺪﻳﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣﻼﻣﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻗﻮم ﺑﻪ ﻣﻼﻣﺖ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬در اﻳـﻦ‬
‫دﻳﺎر ﻳﺎ ﺟﺎى ﻣﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺟﺎى اﻳﻦ ﻗﻮم و ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﻰ ﺑﺮود« و آﻧﮕﺎه ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺠﺎ اردو زدﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳـﺮ‬
‫آن ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﻛﺎت ﻧﺪﻫﻨﺪ و زﻳﺎد آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ و ﺳﻮﻳﺸﺎن ﻧﺮﻓﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺳﻮى وى ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‬
‫زﻳﺎد‪ ،‬ﺣﺼﻴﻦ ﺑﻦ ﻧﻤﻴﺮ را ﺑﻪ ﻧﺰد ﻗﻮم ﻓﺮﺳﺘﺎد و او ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻴﺎن وى و ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت و ﺳﻜﻮن ﺑﺮﻓـﺖ و ﺑﻴﺎﻣـﺪ‬
‫ﺗﺎ در ﻣﻴﺎﻧﻪ آراﻣﺶ اﻓﺘﺎد و اﻳﻦ ﻗﻴﺎم دوم ﺣﻀﺮﻣﻴﺎن ﺑﻮد و از ﭘﺲ آن ﻣﺪﺗﻰ ﻛﻮﺗﺎه در ﺟﺎﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺮا زدﻧﺪ و ﮔﻮﺷﻪاى را ﺧﺎص ﺧﻮد ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻨﮓ ﭼﻴﻦ داﺷﺖ و‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺤﺠﺮ ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻤﺪ و ﻣﺨﻮص و ﻣﺸـﺮح و اﺑﻀـﻌﻪ و ﺧﻮاﻫﺮﺷـﺎن ﻋﻤـﺮده ﻫـﺮ ﻛـﺪام در‬
‫ﻣﺤﺠﺮى ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو اﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻪ دور اﻳﻦ ﺳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨـﻰ ﺣـﺎرث ﺑـﻦ ﻣﻌﺎوﻳـﻪ ﻧﻴـﺰ در‬
‫ﻣﺤﺠﺮﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺷﻌﺚ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ در ﻣﺤﺠﺮى ﺑﻮد و ﺳﻤﻂ ﺑﻦ اﺳﻮد در ﻣﺤﺠﺮى ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﻨـﻰ‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﺮ ﻧﺪادن زﻛﺎت ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ و دل ﺑﻪ ارﺗﺪاد دادﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺳـﻤﻂ و ﭘﺴـﺮش ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺑﻨـﻰ‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮاى ﻣﺮدم آزاده ﻫﺮ روز رﻧﮕﻰ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺒﻴﺢ اﺳﺖ ﻧﻴﻜﻤﺮدان ﺑﺮ ﻧﺎروا ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬
‫از ﺑﻴﻢ ﻧﻨﮓ از ﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺑﻬﺘﺮ درﻳﻎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﻛﻪ از ﻧﻜﻮﺗﺮ و از ﺣﻖ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻗﺒـﻴﺢ و ﺑﺎﻃـﻞ روﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻫﻤﺪل ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و از ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻴﻢ‪ «.‬ﻣﻨﻈﻮرﺷـﺎن ﺣﺎدﺛـﻪ ﺷـﺘﺮ‬
‫داغ ﺧﻮرده و ﻗﻴﺎم دوم ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺳﻤﻂ و ﭘﺴﺮش ﺳﻮى زﻳﺎد ﺑﻦ ﻟﺒﻴﺪ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و اﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ و اﻣﺮؤ اﻟﻘﻴﺲ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺎﺑﺲ ﻧﻴﺰ ﺳﻮى زﻳﺎد رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺮدم ﺳﻜﺎﺳﻚ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻮم ﭘﻴﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﻛﺴـﺎﻧﻰ از ﻣـﺮدم‬
‫ﺳﻜﻮن و ﺣﻀﺮﻣﻮت ﻧﻴﺰ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻦ ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ و آﻧﻬﺎ دﺷﻤﻨﻰ اﻓﺘﺪ و از ﻫﻢ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪166‬‬

‫ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻜﻨﻰ ﺑﻴﻢ دارﻳﻢ ﻣﺮدم از دور ﻣﺎ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﻮى آﻧﻬﺎ روﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﻮم از ﭘﻴﻮﺳـﺘﻦ ﻛﺴـﺎن‬
‫ﻣﻐﺮور ﺷﺪهاﻧﺪ و اﻣﻴﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ دارﻧﺪ‪«.‬‬
‫زﻳﺎد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮاﻫﻴﺪ« و آﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﺤﺠﺮﻫﺎى ﻗـﻮم ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دور آﺗﺶﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ و ﻣﻮﻛﺐ ﻗﻮم از اﻳﺸﺎن ﺑﻮد و در ﭘﻨﺞ ﮔـﺮوه ﺑـﺮ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﺸﺮح و ﻣﺨﺼﻮص و ﺟﻤﺪ و اﺑﻀﻌﻪ و ﺧﻮاﻫﺮﺷﺎن را ﻛﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺎد‪ ،‬ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و از ﻛﺴﺎن آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺗﻮان داﺷﺖ ﻓﺮار ﻛﺮد و ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ زﺑﻮن ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﻛـﺎرى از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫زﻳﺎد ﺑﺎ اﺳﻴﺮ و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از اردوﮔﺎه اﺷﻌﺚ و ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﮔﺬﺷﺖ و زﻧﺎن ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آوردﻧﺪ‪» :‬اى اﺷﻌﺚ! اى اﺷﻌﺚ! ﺧﺎﻟﻪﻫﺎﻳﺖ را ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪﻫﺎﻳﺖ را ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‪ «.‬و‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻪ ﻫﻴﺠﺎن آﻣﺪﻧﺪ و زﻧﺎن را ﻧﺠﺎت دادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺷﻌﺚ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ زﻳﺎد و ﺳﭙﺎﻫﺶ از ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﻮﻧﺪ از او و ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳـﻪ و ﺑﻨـﻰ‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﻰدارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﻰ اﻟﺤﺎرث و ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو را ﺑﺎ آن ﮔﺮوه از ﻣـﺮدم ﺳﻜﺎﺳـﻚ و ﻛﺴـﺎﻧﻰ از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﻛﻪ اﻃﺎﻋﺖ او ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم وﺿﻊ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺣﻀﺮ ﻣﻮت ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ :‬ﻳﺎران زﻳﺎد ﺑﺮ اﻃﺎﻋﺖ وى ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻣـﺮدم ﻛﻨـﺪه ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻔﺮ ﮔﺮاﻳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺻﻒ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺎد ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﻛﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و او ﻋﻜﺮﻣـﻪ را‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺳﺒﻜﺮوان ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﺻﻬﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺮاى ﻣﻴﺎن ﻣﺎرب و ﺣﻀﺮﻣﻮت را ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻃﻰ ﻛﺮد و ﭘﻴﺶ‬
‫زﻳﺎد رﺳﻴﺪ و ﺳﻮى ﻛﻨﺪه رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن اﺷﻌﺚ ﺑﻮد و در ﻣﺤﺠﺮ زرﻗﺎن ﺗﻼﻗـﻰ ﺷـﺪ و ﺟﻨـﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻛﻨﺪه ﻫﺰﻳﻤﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻓﺮارى ﺳﻮى ﻧﺠﻴﺮ رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ را ﻣﺮﺗـﺐ و ﻣﺤﻜـﻢ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ از ﻣﺤﺠﺮ زرﻗﺎن ﺳﻮى ﻧﺠﻴﺮ رﻓﺖ ﻣﺮدم ﻛﻨﺪه ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ وى ﺑﻮدﻧـﺪ و در آﻧﺠـﺎ‬
‫ﺣﺼﺎرى ﺷﺪﻧﺪ و از ﻣﺮدم ﺳﻜﺎﺳﻚ و اوﺑﺎش ﺳﻜﻮن و ﺣﻀﺮﻣﻮت و ﻧﺠﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛـﻪ ﻓﺮﻳـﺐ آﻧﻬـﺎ را ﺧـﻮرده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ راه‪ ،‬ﺑ‪Ĥ‬ﻧﺠﺎ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ زﻳﺎد ﺑﺮ ﻳﻜﻰ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﺮ راه دﻳﮕﺮ ﻓﺮود آﻣـﺪ و راه ﺳـﻮم‬
‫ﺑﺎز ﺑﻮد ﻛﻪ از آن رﻓﺖ و آﻣﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﻴﺎﻣﺪ و آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و راه آذوﻗﻪ آﻧﻬـﺎ را ﻗﻄـﻊ ﻛـﺮد و‬
‫ﭘﺴﺸﺎن راﻧﺪ و ﺳﻮاران ﺳﻮى ﻣﺮدم ﻛﻨﺪه ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را در ﻫﻢ ﻛﻮﺑﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻗﻨﺎن ﺑﻨﻰ ﻣﺎﻟﻜﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم دﻫﻜﺪهﻫﺎى ﺑﻨﻰ ﻫﻨﺪ را ﺗﺎ ﺑﺮﻫﻮت ﺑﻜﺸﺖ‪ ،‬و ﺧﺎﻟﺪ ﺑـﻦ ﻓـﻼن ﻣﺨﺰوﻣـﻰ و رﺑﻴﻌـﻪ‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻰ را ﺳﻮى ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻣﺨﺎ و ﻃﻮاﻳﻒ دﻳﮕﺮ را ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﻛﻨﺪﻳﺎن در ﺣﺼﺎر از آﻧﭽﻪ ﺑﺮ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻣﺮدﻣﺸﺎن ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺮگ از اﻳﻦ وﺿﻊ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﻬﺎ را ﺑﺘﺮاﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫را ﺑﺨﺪاوﻧﺪ واﮔﺬاﺷﺘﻪاﻳﺪ و او ﻧﻌﻤﺘﺘﺎن داده و ﻗﺮﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ اوﻳﻴﺪ ﺷـﺎﻳﺪ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﺳـﺘﻤﮕﺮان ﻧﺼـﺮﺗﺘﺎن دﻫـﺪ‪ «.‬و‬
‫‪167‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﻬﺎ را ﺑﺘﺮاﺷﻴﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺗﻌﻬﺪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻋﺮﺻﻪ ﻧﮕﺮﻳﺰﻧـﺪ و ﻳﻜﻴﺸـﺎن ﻫﻨﮕـﺎم ﺷـﺐ از ﺑـﺎﻻى‬
‫ﺣﺼﺎر رﺟﺰ ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺑﺮاى ﺑﻨﻰ ﻗﺘﻴﺮه و اﻣﻴﺮ ﺑﻨﻰ ﻣﻐﻴﺮه«‬
‫»ﺻﺒﺤﮕﺎه ﺑﺪى اﺳﺖ«‬
‫و رﺟﺰ ﺧﻮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻮاب او را ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺻﺒﺢ در آﻣﺪ ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و در اﻃﺮاف ﻧﺠﻴﺮ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و در راﻫﻬﺎى ﻧﺠﻴﺮ ﻛﺸـﺘﺎر ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﺷﺪ و ﻣﺮدم ﻛﻨﺪه ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از آن ﭘﺲ ﻛﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ از ﻛﺎر ﻗﻮم ﻓﺮاﻏـﺖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد ﻋﻜﺮﻣـﻪ در رﺳـﻴﺪ و زﻳـﺎد و‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮادران ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻜﺘﺎن ﺷﻤﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺶ از رﺳﻴﺪ ﻧﺸﺎن ﻓﺘﺢ ﻛﺮدهاﻳﺪ‬
‫وﻟﻰ آﻧﻬﺎ را در ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﺮﻳﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪ «.‬ﻗﻮم ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و دﻳﺮ آﻣﺪﮔﺎن را ﺷﺮﻳﻚ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﻤﺲ را ﺑـﺎ‬
‫اﺳﻴﺮان ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﮋده رﺳﺎن ﭘﻴﺶ از آﻧﻬﺎ رﻓﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ را ﺑﺸـﺎرت ﻣـﻰداد و ﻓـﺘﺢ را ﺑـﺮاى آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﻛﻪ وﻗﺘﻰ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﻴﺪ و ﻫﻨﻮز ﺑﺮ ﻗﻮم ﻇﻔﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪاﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﻳﺪ و ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن را ﺑﻜﺸﻴﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫را اﺳﻴﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﭘﻴﺶ از وﺻﻮل ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻦ ﺻﻠﺤﻰ در ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ از دﻳـﺎر‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮوﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮش ﻧﺪارم ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﭼﻨﺎن اﻋﻤﺎﻟﻰ ﻛﺮدهاﻧﺪ در ﻣﻘﺮﺷـﺎن ﺑﮕـﺬارم‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺪ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﭼﻴﺰى از ﻋﻮاﻗﺐ اﻋﻤﺎل ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﭽﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﻫﻞ ﻧﺠﻴﺮ دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻰرﺳﺪ و ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫دﺳﺖ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻧﻤﻰدارﻧﺪ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺳﺮان ﻗﻮم ﺑﺮ ﺟﺎﻧﻬﺎى ﺧﻮد ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺻﺒﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻐﻴﺮه‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﺻﻠﺢ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺮك دﻳﺎر ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺷﻌﺚ ﺷﺘﺎب ﻛﺮد و از ﻋﻜﺮﻣﻪ اﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺶ او رﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ از‬
‫او اﻃﻤﻴﻨﺎن داﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﺰن را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺑﻪ وﻗﺘﻰ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ وى در ﺟﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻮد و ﻧﻌﻤﺎن دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﻴﺶ از آﻧﻜـﻪ زد و ﺧـﻮرد آﻏـﺎز ﺷـﻮد ﺑـﺪو‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻜﺮﻣﻪ اﺷﻌﺚ را ﭘﻴﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺑـﺮاى او و ﻧـﻪ ﺗـﻦ ﻫﻤﺮاﻫـﺎن او اﻣـﺎن ﺧﻮاﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن و ﻛﺴﺎﻧﺸﺎن در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺸﺮط آﻧﻜﻪ درﻫﺎ را ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﺎﺟﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﺮو ﭘﻴﻤﺎن ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺑﻨﻮﻳﺲ و ﻣﻜﺘﻮب را ﺑﻴﺎر ﺗﺎ ﻣﻬﺮ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﺮده ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺷﻌﺚ ﭘﻴﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮ رﻓﺖ و ﺑﺮاى ﻣﺎل و زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﻧﻪ ﺗﻦ از ﻳﺎران ﺧﻮد اﻣﺎن‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺸﺮط آﻧﻜﻪ در را ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﺎﺟﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺑﻨﻮﻳﺲ و ﺷﺘﺎب‬
‫ﻛﻦ و او اﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻨﻮﺷﺖ و ﺑﺮادر و ﻋﻤﻮزادﮔﺎن ﺧﻮد و ﻛﺴﺎن آﻧﻬﺎ را ﻳﺎد ﻛﺮد اﻣﺎ از ﻓﺮط ﺷﺘﺎب و ﺣﻴﺮت ﻧـﺎم‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را از ﻳﺎد ﺑﺮد و ﻣﻜﺘﻮب را ﺑﻴﺎورد ﻛﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﻬﺮ ﻛﺮد و او ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪168‬‬

‫ﻣﺠﺎﻟﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺷﻌﺚ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺎم ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻣﺠﺪم ﻛﺎرد ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺮ او ﺟﺴـﺖ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ ﻧﺎم ﻣﺮا ﻧﻨﻮﻳﺴﻰ ﻣﻴﻜﺸﻤﺖ« و او ﻧﺎم ﻣﺠﺪم را ﻧﻮﺷﺖ و ﻧﺎم ﺧﻮﻳﺶ را واﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ در ﮔﺸﻮده ﺷﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ درون ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣـﺮد ﺟﻨﮕـﻰ آﻧﺠـﺎ ﺑـﻮد‬
‫ﻛﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮدن زدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺠﻴﺮ و ﺧﻨﺪق ﻳﻚ ﻫﺰار زن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻣﺪ و ﺑﺮ ﻏﻨﻴﻤـﺖ و اﺳـﻴﺮان‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ و ﻛﺜﻴﺮ ﺑﻦ ﺻﻠﺖ ﻧﻴﺰ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺜﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ در ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﻛﺎر ﻣﺮدم ﻧﺠﻴﺮ ﺑﺴﺮ رﻓﺖ و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺎره ﺷﺪ اﺷﻌﺚ آن ﮔﺮوه را ﻛﻪ‬
‫اﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻜﺘﻮب را ﺑﻴﺎورد و ﻫﺮ ﻛﻪ در آن ﺑﻮد ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪ اﻣـﺎ ﻧـﺎم اﺷـﻌﺚ در آن ﻧﺒـﻮد‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا را ﻛﻪ ﺗﺮا از ﻣﻨﻈﻮرت ﺑﺎز داﺷﺖ‪ ،‬اى دﺷﻤﻦ ﺧﺪا دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺗـﺮا ذﻟﻴـﻞ‬
‫ﻛﻨﺪ« و او را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮد و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺰد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬او را ﻧﮕﻬﺪار و ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺖ ﻛﻪ او‬
‫ﺣﻜﻢ ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰداﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﻜﻰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده ﻧﺎم ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ اﻣﺎ واﺳﻄﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻮده ﻓﺮاﻣﻮﺷـﻰ او‬
‫ﻣﺬاﻛﺮه را ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﻀﻴﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ وﻟﻰ ﻣﺸﻮرت را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻰدﻫﻢ و ﺑﻪ ﺣﻜﻢ آن ﻛﺎر ﻣﻰﻛﻨﻢ‪ «.‬و اﺷﻌﺚ را‬
‫ﺑﺎ اﺳﻴﺮان ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺎ ﻛﺎروان ﺑﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن او را ﻟﻌﻨﺖ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و اﺳﻴﺮان ﻗﻮم ﻧﻴﺰ او را ﻣﻠﻌـﻮن‬
‫ﻣﻰﺷﻤﺮدﻧﺪ و زﻧﺎن ﻗﻮم وى را ﻋﺮف اﻟﻨﺎر ﻣﻰﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ در زﺑﺎن ﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺧﺎﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻐﻴﺮه ﺑﻪ ﺷﺐ راه ﮔﻢ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ اراده ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و وﻗﺘﻰ رﺳﻴﺪ ﻛـﻪ ﻗـﻮم در‬
‫ﺧﻮن ﻏﻠﻄﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﺳﻴﺮان را ﺳﻮار ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و روان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻓﺘﺢ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ اﺷﻌﺚ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻨﻰ وﻟﻴﻌﻪ ﺗﺮا از راه ﺑﺒﺮدﻧﺪ و ﺗﻮ‬
‫آﻧﻬﺎ را از راه ﻧﺒﺮدى ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺒﻮدى‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻫﻼك ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮا ﻧﻴﺰ ﻫﻼك ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﺮﺳﻰ ﻛﻪ ﻧﻔـﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻰﻛﻨﻰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﻢ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻮدم ﻛﻪ در ﺑﺎره ده ﻛﺲ ﻣﺬاﻛﺮه ﻛﺮدم و ﺧﻮﻧﻢ ﺣﻼل ﻧﻴﺴﺖ«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮدﻧﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻜﺘﻮب ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖ را ﺑﻴﺎوردى و ﺑﺮاى ﺗﻮ ﻣﻬﺮ زدﻧﺪ؟«‬
‫اﺷﻌﺚ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻜﺘﻮب ﺻﻠﺢ ﭘﺲ از ﻣﻬﺮ ﻛﺮدن در ﺑﺎره ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺸﺎن در آن ﻫﺴﺖ روان ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮ ﭘـﻴﺶ‬
‫از آن ﻓﻘﻂ واﺳﻄﻪ ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻮدهاى‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺷﻌﺚ ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺑﺎره ﻣﻦ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻦ و آزادم ﻛﻦ و ﮔﻨﺎﻫﻢ را ﺑـﺒﺨﺶ و‬
‫اﺳﻼﻣﻢ را ﺑﭙﺬﻳﺮ و ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن دﻳﮕﺮان رﻓﺘﺎر ﻛﻦ و زﻧﻢ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه‪«.‬‬
‫‪169‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ از آن رو ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪه ﺑﻮد ام ﻓﺮوه دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓـﻪ را‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﻰ او داده ﺑﻮدﻧﺪ و او را واﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑـﻪ ﻣﺪﻳﻨـﻪ آﻳـﺪ و ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا در‬
‫ﮔﺬﺷﺖ و اﺷﻌﺚ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻴﻢ داﺷﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﺎﺳﺦ او را ﻧﺪﻫﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮاﻫﻰ دﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاى دﻳﻦ ﺧﺪا از ﻫﻤـﻪ ﻣـﺮدم دﻳـﺎرم‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺷﻮم‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﺧﻮن وى در ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ و ﻛﺴﺎﻧﺶ را ﺑﺪاد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو ﻛﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎى ﺧﻮب در ﺑـﺎره ﺗـﻮ‬
‫ﺑﺸﻨﻮم« و آﻧﻬﺎ را رﻫﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﭼﻬـﺎر ﭘـﻨﺠﻢ دﻳﮕـﺮ را ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺳﭙﺎه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎ در رواﻳﺖ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه ﻛﻪ وﻗﺘﻰ اﺷﻌﺚ را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘـﻴﺶ اﺑـﻮﺑﻜﺮ‬
‫آوردﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮدت ﻣﻰداﻧﻰ ﭼﻪﻫﺎ ﻛﺮدهاى ﻓﻜﺮ ﻣﻰﻛﻨﻰ در ﺑﺎره ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻨﺖ ﻣﻰﻧﻬﻰ و از ﺑﻨﺪرﻫﺎ ﻣﻰﻛﻨﻰ و ﺧﻮاﻫﺮت را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰدﻫﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺑﺎز آﻣﺪهام و ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪهام«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﻛﻨﻢ« و ام ﻓﺮوه دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ را ﺑﻪ زﻧﻰ او داد و اﺷﻌﺚ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺒﻮد ﺗﺎ ﻋﺮاق‬
‫ﮔﺸﻮده ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺧﺪا ﮔﺸﺎﻳﺶ داده و ﻗﻠﻤﺮو ﻋﺠﻤـﺎن ﻓـﺘﺢ‬
‫ﺷﺪه زﺷﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺎﻟﻚ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ «.‬و در ﺑﺎره ﻓﺪﻳﻪ اﺳﻴﺮان ﻋﺮب ﻛﻪ در ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ و اﺳـﻼم ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺎرت آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺸﻮرت ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺠﺰ زﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻣﺎﻟﻚ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮزﻧﺪى آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﻓﺪﻳﻪ ﻫـﺮ اﻧﺴـﺎن را‬
‫ﻫﻔﺖ ﻳﺎ ﺷﺶ ﺷﺘﺮ ﻗﺮار داد‪ .‬در ﺑﺎره ﻗﻮم ﺣﻨﻴﻔﻪ و ﻛﻨﺪه و اﻫﻞ دﺑﺎ ﻛﻪ ﻣﺮداﻧﺸﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎﻧﻰ‬
‫ﻛﻪ ﺗﻤﻜﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻤﺘﺮ از اﻳﻦ ﺷﺪ و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮى زﻧﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮى رﻓﺘﻨـﺪ و اﺷـﻌﺚ در ﺑﻨـﻰ‬
‫ﻧﻬﺪ و ﺑﻨﻰ ﻏﻄﻴﻒ دو زن ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ وى در اﻳﻦ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎد و در ﺑﺎره ﻏﺮاب و ﻋﻘـﺎب‬
‫ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻨﻈﻮرت ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺟﻨﮓ ﻧﺠﻴﺮ ﻋﻘﺎﺑﺎن و ﻏﺮاﺑﺎن و ﮔﺮﮔﺎن و ﺳﮕﺎن زﻧﺎن ﻣﺎ را ﺑﺮﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺮدم ﻏﻄﻴﻒ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻨﻚ ﻏﺮاب ﭘﻴﺶ ﻣﺎﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬وﺿﻊ وى ﭘﻴﺶ ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺼﻮن و ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب« و از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻘﺮر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﻤﻠﻮك ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ اﺗﻔﺎق ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﻣﻬﺎﺟﺮ در‬
‫ﻛﺎر دﺧﺘﺮ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﺰن ﻧﻈﺮ ﻛﺮد‪ ،‬وى دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪170‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻴﻤﺎر ﻧﺸﺪه و ﭘﻴﻤﺒﺮ از آن ﭘﺲ ﻛﻪ زن رو ﺑﻪ روى وى ﻧﺸﺴﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ را ﺑﺪو ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا ﺧﻴﺮى داﺷﺖ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻰﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﺑﺎره اﻳﻦ زن از ﻋﻜﺮﻣﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﻛﻰ او را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪاى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ در ﻋﺪن ﺑﻮدم‪ ،‬و در ﺟﻨﺪ او را ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎرب ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ اردوﮔـﺎه‬
‫آوردم‪«.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬او را رﻫﺎ ﻛﻦ ﻛﻪ در ﺧﻮر داﺷﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ«‬
‫ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬او را رﻫﺎ ﻧﻜﻦ«‬
‫و ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﺑﺎره زن ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ از او ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﺎﺳﺦ داد ﻛﻪ ﭘﺪر وى ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﺰن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ آﻣﺪ و وﺻﻒ دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‬
‫ﺗﺎ وى را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر آرد و ﭼﻮن ﺑﻴﺎورد ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ را ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻴﻤﺎر ﻧﺸﺪه«‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا ﺧﻴﺮى داﺷﺖ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻰﺷﺪ‪ «.‬و از او ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪ و ﻛﺲ ﺑﺼﺪد ﮔـﺮﻓﺘﻦ او‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺳﻴﺮان ﻋﺮب را ﻓﺪﻳﻪ دﻫﻴﺪ‪ «.‬ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از آﻧﻬﺎ ﻧﺰد ﻗﺮﺷـﻴﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪﻧـﺪ از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﺸﺮى دﺧﺘﺮ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻜﺴﻴﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻮد و ﻋﻤﺮ از او ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬و زرﻋﻪ دﺧﺘﺮ ﻣﺸﺮح‬
‫ﭘﻴﺶ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻰ را آورد‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و او را ﻣﻴﺎن ﻋﺎﻣﻠﻰ ﻳﻤﻦ ﻳﺎ ﺣﻀﺮ ﻣﻮت ﻣﺨﻴﺮ ﻛﺮد و ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻳﻤﻦ را ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪ و‬
‫ﻳﻤﻦ دو ﺳﺎﻻر داﺷﺖ‪ :‬ﻓﻴﺮوز و ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ .‬ﺣﻀﺮ ﻣﻮت را ﻧﻴﺰ دو ﺳﺎﻻر ﺑﻮد‪ :‬ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻻر ﻛﻨـﺪه و ﺳﻜﺎﺳـﻚ‬
‫ﺑﻮد و زﻳﺎد ﺑﻦ ﻟﺒﻴﺪ ﺳﺎﻻر ﺣﻀﺮﻣﻮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺎل ﺟﺎﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﺶ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ دوﺳﺖ دارم ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﻛـﺎر‬
‫ﮔﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ از دﻳﻦ ﻧﮕﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎر ﻛﻨﻴﺪ و ﻛﺎرﻫـﺎ را ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺳـﭙﺎرﻳﺪ و ﻫـﺮ ﻛـﻪ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ او را‬
‫واﮔﺬارﻳﺪ و از ﻣﺮﺗﺪﺷﺪﮔﺎن در ﻛﺎر ﺟﻬﺎد ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻛﻤﻚ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دو زن آوازه ﺧﻮان ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣﻬـﺎﺟﺮ اﻓﺘﺎدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻳﻜﻴﺸـﺎن در آوازﻫـﺎى ﺧـﻮد‬
‫ﻧﺎﺳﺰاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد و دﺳﺖ او را ﺑﺒﺮﻳﺪ و دو دﻧﺪان ﭘﻴﺸﻴﻦ وى را ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ از رﻓﺘﺎر ﺗﻮ ﺑﺎ زﻧﻰ ﻛﻪ ﻧﺎ ﺳﺰاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﻜﺮده ﺑﻮدى ﻣﻰﮔﻔﺘﻢ ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺰى ﻛﻪ ﺣﺪ اﻫﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮان ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺣـﺪود دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﺪ ﻣﺮﺗﺪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺮﺑﻰ و ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻜﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺑﺎره زﻧﻰ ﻛﻪ در آواز ﺧﻮﻳﺶ ﻫﺠﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم دﺳﺖ‬
‫زﻧﻰ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺠﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آواز ﺧﻮاﻧـﺪه ﺑـﻮد ﺑﺮﻳـﺪهاى و دﻧـﺪاﻧﻬﺎى ﭘﻴﺸـﻴﻦ وى را ﻛﻨـﺪهاى‪ ،‬اﮔـﺮ ﻣـﺪﻋﻰ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎدﻳﺒﺶ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻰ و دﺳﺖ ﺑﺮﻳﺪن و دﻧـﺪان ﻛﻨـﺪن ﻻزم ﻧﺒـﻮد‪ ،‬اﮔـﺮ ذﻣـﻰ ﺑـﻮد ﭼﺸـﻢ‬
‫‪171‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭘﻮﺷﻴﺪن از ﺷﺮك وى روا ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻰﭘﺮداﺧﺘﻢ وﺿﻌﻰ ﻧﺎﺧﻮﺷـﺎﻳﻨﺪ ﻣﻴﺪاﺷـﺘﻰ‪ ،‬ﻣﻼﻣـﺖ را ﺑﭙـﺬﻳﺮ و‬
‫ﻫﺮﮔﺰ اﻋﻀﺎى ﻛﺴﻰ را ﻗﻄﻊ ﻣﻜﻦ ﻛﻪ ﺟﺰ در ﻣﻮرد ﻗﺼﺎص‪ ،‬ﮔﻨﺎه اﺳﺖ و ﻣﺎﻳﻪ ﻧﻔﺮت‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ از ﻳﻤﻦ ﺑﺎز آﻣﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب را ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎر ﻗﻀﺎ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬و در ﻫﻤﻪ اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻬﺪه دار ﻗﻀﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ را ﺳﺎﻻر ﺣﺞ ﻛﺮد اﻳﻦ رواﻳﺖ از ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﻀـﻰ‬
‫دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﺳﺎﻻر ﺣﺞ ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻳﻦ ﻋﻨﻮان را ﺑﺪو داد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﻛﺎر ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﻫﻨﻮز آﻧﺠﺎ ﻣﻘﻴﻢ ﺑﻮد اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺳﻮى ﻋﺮاق رو و از دروازه ﻫﻨﺪ ﻳﻌﻨﻰ اﺑﻠﻪ آﻏﺎز ﻛﻦ و ﺑﺎ ﭘﺎرﺳﻴﺎن و اﻗﻮام دﻳﮕﺮ ﻛﻪ در ﻗﻠﻤﺮو ﺷﺎﻫﻰ آﻧﻬـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬
‫اﻟﻔﺖ اﻧﺪاز‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻛﻮﻓﻪ روان ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ آﻧﺠﺎ ﺑـﻮد و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺤﺮم ﺳﺎل دوازدﻫﻢ آﻫﻨﮓ آﻧﺠﺎ ﻛﺮد و از ﺑﺼﺮه ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﻄﺒﺔ ﺑﻦ ﻗﺘﺎده ﺳﺪوﺳﻰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎ ﺑﮕﻔﺘﻪ واﻗﺪى در ﻛﺎر ﺧﺎﻟﺪ اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ از ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻳﻜﺴﺮ ﺑـﻪ ﻋـﺮاق‬
‫رﻓﺖ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ وى از ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ و از آﻧﺠﺎ از راه ﻛﻮﻓﻪ ﺳﻮى ﻋﺮاق رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻴﺮه رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻛﻴﺴﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻮى ﻋﺮاق رود و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ در ﺳﻮاد ﻋﺮاق‬
‫در ﭼﻨﺪ دﻫﻜﺪه ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎﻧﻘﻴﺎ و ﺑﺎروﺳﻤﺎ و اﻟﻴﺲ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺑﺎ وى ﺑﻪ ﺻﻠﺢ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻃـﺮف ﺻـﻠﺢ اﺑـﻦ‬
‫ﺻﻠﻮﺑﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و ﺧﺎﻟﺪ از آﻧﻬﺎ ﺟﺰﻳﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷـﺖ ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺮاى اﺑﻦ ﺻﻠﻮﺑﺎى ﺳﻮادى ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺳـﺎﺣﻞ‬
‫ﻓﺮات ﻣﻨﺰل دارد‪ .‬ﺗﻮ ﺑﻪ اﻣﺎن ﺧﺪا اﻳﻤﻨﻰ ﻛﻪ ﺧﻮن وى ﺑﺎ ﺟﺰﻳﻪ دادن ﻣﺼﻮن اﺳﺖ و ﺗـﻮ ﺑـﺮاى‬
‫ﺧﻮدت و ﻛﺴﺎﻧﺖ و ﭘﻴﺮواﻧﺖ و ﻣﺮدﻣﻰ ﻛﻪ در دو دﻫﻜﺪهات‪ ،‬ﺑﺎﻧﻘﻴﺎ و ﺑﺎروﺳﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺰار درم‬
‫دادى و ﻣﻦ از ﺗﻮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻨﻨﺪ ﺑﺪان رﺿﺎﻳﺖ دادﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺗﻮ‬
‫در ﭘﻨﺎه ﺧﺪا و ﭘﻨﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ و ﭘﻨﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﺴﺘﻰ‪ ،‬و ﻫﺸـﺎم ﺑـﻦ وﻟﻴـﺪ‬
‫ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﻣﻜﺘﻮب اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﻴﺮه رﺳﻴﺪ و ﺳﺮان آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻗﺒﻴﺼﺔ ﺑـﻦ اﻳـﺎس ﺑـﻦ ﺣﻴـﻪ‬
‫ﻃﺎﻳﻰ ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻴﺼﻪ ﭘﺲ از ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻨﺬر از ﺟﺎﻧﺐ ﻛﺴﺮى اﻣﺎرت ﺣﻴﺮه ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑـﻮد و ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻪ او و‬
‫ﻳﺎراﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺧﺪا و اﺳﻼم ﻣﻰﺧﻮاﻧﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﺟﺰو ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣـﻰﺷـﻮﻳﺪ ﻛـﻪ ﺣﻘـﻮق و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪172‬‬

‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻫﻤﺮاه آوردهام ﻛﻪ ﻣﺮگ را ﺑﻴﺸـﺘﺮ از آن‬
‫دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ زﻧﺪﮔﻰ را دوﺳﺖ دارﻳﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻣﻴﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﺣﻜﻢ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻗﺒﻴﺼﺔ ﺑﻦ اﻳﺎس ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ ﺗـﻮ ﺣﺎﺟـﺖ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮ دﻳـﻦ ﺧـﻮﻳﺶ ﻣـﻰﻣـﺎﻧﻴﻢ و ﺟﺰﻳـﻪ‬
‫ﻣﻰدﻫﻴﻢ« ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻧﻮد ﻫﺰار درم ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و اﻳﻦ ﺟﺰﻳﻪ ﻛﻪ از اﺑﻦ ﺻﻠﻮﺑﺎ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﺰﻳﻪاى ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫از ﻋﺮاق ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻛﻠﺒﻰ‪ ،‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻛﻪ در ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮد ﻧﻮﺷـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﻮى ﺷﺎم رود‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد از ﻋﺮاق آﻏﺎز ﻛﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﮕﺬرد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ در ﻧﺒﺎح ﻓﺮود آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ از ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓـﺖ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﺮا ﺳـﺎﻻرى ﻗـﻮم‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ده ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺎرﺳﻴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻣﺠﺎور ﻣﻨﻨﺪ ﭘﻴﻜﺎر ﻛﻨﻢ و ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﺎﻣﺎن دﻫﻢ‪ «.‬اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨـﺎن ﻛـﺮد و او‬
‫ﺑﺮﻓﺖ و ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز آﻏﺎز ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﻜﺒﺎر ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻛﺴﻜﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮد و ﺑﺎر دﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻓﺮات ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺒﺎح رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ در ﺧﻔﺎن اردو زده ﺑﻮد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ و‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد از ﺧﺎﻟﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﭘﻴﺶ وى رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﻨﺪار ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﻨﻰ ﻋﺠﻞ ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺬﻋﻮر ﺑﻦ ﻋﺪى ﻫﻤﺮاه ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ وى اﺧﺘﻼف ﭘﻴﺪا ﻛـﺮد و‬
‫ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و او ﺑﻪ ﻣﺮد ﻋﺠﻠﻰ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و دﺳﺘﻮر داد ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﺷﺎم رود و ﻣﺜﻨﻰ را ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎل ﺧﻮد واﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﺮد ﻋﺠﻠﻰ ﺗﺎ ﻣﺼﺮ رﻓﺖ و آﻧﺠﺎ اﻋﺘﺒﺎرى ﻳﺎﻓﺖ و اﻛﻨﻮن ﺧﺎﻧﻪ وى در ﻣﺼﺮ ﺷﻬﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ در ﻋﺮاق ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و ﺟﺎﺑﺎن ﺳﺎﻻر دﻫﻜﺪه اﻟﻴﺲ راه او را ﺑﺒﺴﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ را ﻓﺮﺳﺘﺎد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﺟﻨﮓ ﻛﺮد و ﺑﺮ ﻛﻨﺎر رودى ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻫﺴﺖ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤـﻴﻦ ﺣﺎدﺛـﻪ رود ﺧـﻮن ﻧـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﻳﺎراﻧﺶ را ﺑﻜﺸﺖ و ﺑﺎ ﻣﺮدم اﻟﻴﺲ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و ﭘﻴﺶ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺣﻴﺮه رﺳﻴﺪ و ﺳﻮاران آزاد ﺑﻪ ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه‬
‫ﻛﺴﺮى ﻛﻪ در اردوﮔﺎﻫﻬﺎى آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و در ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻰ رودﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه ﺧﺎﻟـﺪ رو ﺑـﻪ رو‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ را ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺑﻘﻴﻠﻪ و ﻫﺎﻧﻰ‬
‫ﺑﻦ ﻗﺒﻴﺼﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻛﺠﺎ آﻣﺪهاى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﭘﺸﺖ ﭘﺪرم«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻌﻨﻰ از ﻛﺠﺎ در آﻣﺪهاى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺷﻜﻢ ﻣﺎدرم«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮ ﭼﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮ زﻣﻴﻦ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻌﻨﻰ در ﭼﻴﺴﺘﻰ؟«‬
‫‪173‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻢ«‬

‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻘﻞ دارى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ﻫﻢ دارم‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺗﻮ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮدم«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺟﻮاب دادم«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺻﻠﺤﻰ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺻﻠﺢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ را ﺳﺎﺧﺘﻪاﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﻔﻴﻪ را ﻧﮕﻬﺪارد ﺗﺎ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺟﻠﻮ او را ﺑﮕﻴﺮد‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻋﺒﺎدت وى و اﺳﻼم ﻣﻰﺧﻮاﻧﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳـﺪ ﺣﻘـﻮق و‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺳﺖ و اﮔﺮ درﻳﻎ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﻴﺪ و اﮔﺮ ﻧﺪﻫﻴﺪ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺳﻮى ﺷـﻤﺎ آﻣـﺪهام ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮگ را ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﺮاب را دوﺳﺖ دارﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻮ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺪارﻳﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻳﻜﺼﺪ و ﻧﻮد ﻫﺰار درﻫﻢ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﺰﻳﻪاى ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻋﺮاق ﺳـﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ در ﺑﺎﻧﻘﻴﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﺎ ﺑﺼﺒﻬﺮى ﭘﺴﺮ ﺻﻠﻮﺑﺎ ﺑﺮ ﻫﺰار درم و ﻳﻚ ﻋﺒﺎ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و ﺑـﺮاى ﻣـﺮدم‬
‫آﻧﺠﺎ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺻﻠﺢ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮط ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮان وى ﺑﺎﺷﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻨﻰ ﺑﻘﻴﻠﻪ ﻣﻜﺘﻮب ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﻣﺪاﻳﻦ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد ﺑـﻪ ﻣـﻦ دادﻧـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪم و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺮزﺑﺎﻧﺎن ﭘﺎرﺳﻰ‪ .‬درود ﺑﺮ آﻧﻜﻪ ﭘﻴﺮو ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺳـﺘﺎﻳﺶ‬
‫ﺧﺪاﻳﻰ را ﻛﻪ ﺧﺎدﻣﺎن ﺷﻤﺎ را ﭘﺮاﻛﻨﺪ و ﻣﻠﻜﺘﺎن را ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﻴﺪ ﺷﻤﺎ را ﺷﻜﺴﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﭼـﻮن‬
‫ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻛﻨﺪ و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺎ ﻛﻨﺪ و ذﺑﻴﺤﻪ ﻣﺎ را ﺑﺨﻮرد ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ و ﺣﻘﻮق و ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ وى‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻰ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﻣـﻦ ﻓﺮﺳـﺘﻴﺪ و ﺗﺴـﻠﻴﻢ ﻣـﻦ‬
‫ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺨﺪاﻳﻰ ﻛﻪ ﺟﺰ او ﺧﺪاﻳﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﻣـﺮگ را‬
‫ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ زﻧﺪﮔﻰ را دوﺳﺖ دارﻳﺪ«‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺮدم ﻣﺪاﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺷﮕﻔﺘﻰ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎ رواﻳﺖ ﺷﻌﺒﻰ در ﺑﺎره ﺧﺎﻟﺪ و رﻓﺘﻦ وى ﺳﻮى ﻋﺮاق ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ از ﻛﺎر ﻳﻤﺎﻣﻪ‬
‫ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﺧﺪا ﺗﺮا ﻓﻴﺮوزى داد ﺑﻪ ﻃﺮف ﻋﺮاق رو ﺗﺎ ﺑﺎ ﻋﻴﺎض ﺗﻼﻗﻰ ﻛﻨﻰ و ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪174‬‬

‫ﻋﻴﺎض ﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻧﺒﺎج و ﺣﺠﺎز ﺑﻮد ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﺼﻴﺦ ﺑﺮو و از ﺑﺎﻻى ﻋﺮاق وارد آن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﻮ و‬
‫ﭘﻴﺶ رو ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺗﻼﻗﻰ ﻛﻨﻰ و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮ ﮔﺮدد اﺟﺎزه دﻫﻴﺪ و ﻛﺲ را ﻧﺎﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﺮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ و ﻋﻴﺎض رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ اﺟﺎزه ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ و اﻃﺮاف ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ و اﻃﺮاﻓﺸﺎن ﺧﺎﻟﻰ ﺷﺪ و از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺗﻤﻴﻤﻰ را ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﺴﻰ ﻣﻰروى ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻫﺶ از دور وى ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ؟«‬
‫ﻗﻌﻘﺎع ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﭼﻮن وى در آن ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻧﺸﻮد«‬
‫و ﻫﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻮف ﺣﻤﻴﺮى را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻴﺎض ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﻫﻢ او ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ و ﻋﻴﺎض ﻧﻮﺷﺖ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﺗـﺪان ﭘﻴﻜـﺎر ﻛـﺮدهاﻧـﺪ و ﭘـﺲ از ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺛﺒﺎت ورزﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﮕﺸﺘﻪ ﻫﻤﺮاه ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺎر ﻧﻴﺎﻳﺪ ﺗﺎ راى ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫در ﺑﺎره وى ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ در اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ از ﻣﺮﺗﺪﺷﺪﮔﺎن ﻛﺲ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻻرى ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﻠﻪ و ﺳﻠﻤﻰ و ﻣﺜﻨﻰ و ﻣﺬﻋﻮر ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺪو ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫و در روزى ﻛﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ در اﺑﻠﻪ وﻋﺪه ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ وارد ﻋﺮاق ﺷﺪ از دروازه ﺳﻨﺪ و ﻫﻨﺪ آﻏﺎز ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن ﻫﻨﮕﺎم اﺑﻠﻪ ﺑﻮد آﻧﮕﺎه ﻗﺒﺎﻳﻠﻰ‬
‫را ﻛﻪ ﻣﻴﺎن وى و ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﻤﻊ آورد‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ از رﺑﻴﻌﻪ و ﻣﻀﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ دو ﻫﺰار ﻛﺲ ﻧﻴـﺰ ﺧـﻮد‬
‫وى ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و ﺑﺎ ده ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻪ ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﺳﭙﺎه اﻣﻴﺮان ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧـﻪ ﻳﻌﻨـﻰ ﻣﺜﻨـﻰ و ﻣـﺬﻋﻮر و ﺳـﻠﻤﻰ و‬
‫ﺣﺮﻣﻠﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﺑﺎ ﻫﻴﺠﺪه ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﺎ ﻫﺮﻣﺰ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺎﻻرى ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ داد و ﺑـﺪو ﻧﻮﺷـﺖ ﻛـﻪ از ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻋﺮاق در آﻳﺪ و ﺑﻪ ﻋﻴﺎض ﻛﻪ ﺳﺎﻻرى ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق را ﺑﻪ او ﻧﻴﺰ داده ﺑﻮد ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ از ﺑﺎﻻى آن ﺳـﺮزﻣﻴﻦ در آﻳـﺪ‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﺣﻴﺮه روﻧﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ زودﺗﺮ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ ﺳﺎﻻرى از اوﺳﺖ و دﻳﮕﺮى ﻣﻄﻴﻊ وى ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد وﻗﺘﻰ‬
‫در ﺣﻴﺮه ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻳﺪ و اردوﮔﺎﻫﻬﺎى ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻛﺮدﻳﺪ و ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﺒـﻮد‪،‬‬
‫ﻳﻜﻴﺘﺎن در ﺣﻴﺮه ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻋﻘﺒﺪار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و رﻓﻴﻖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ و دﻳﮕﺮى در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﻗﺮارﮔﺎه ﻗﻮﺗﺸـﺎن‬
‫ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ ﭘﻴﺶ از ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻬﻤﺮاﻫﻰ آزاذﺑﻪ ﭘﺪر زﺑﺎذﺑﻪ )؟( ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑـﻪ ﻫﺮﻣـﺰ ﻛـﻪ در آن ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﻣﺮزدار ﺑﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﻴﺎر ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﻰ ﻳﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮ و ﺟﺰﻳـﻪ ﺑـﺪه و ﮔـﺮ ﻧﻬﺠـﺰ ﺧﻮﻳﺸـﺘﻦ‬
‫ﻛﺴﻰ را ﻣﻼﻣﺖ ﻣﻜﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﻰ ﺳﻮى ﺗﻮ آﻣﺪهام ﻛﻬﻤﺮگ را ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ دارﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫زﻧﺪﮔﻰ را دوﺳﺖ دارﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻰ اﻫﻞ ﻛﻮﻓﻪ ﺑﻮد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺳـﻪ ﮔـﺮوه‬
‫ﻛﺮد و آﻧﻬﺎ را از ﻳﻚ راه ﻧﻔﺮﺳﺘﺎد ﻣﺜﻨﻰ را دو روز ﭘﻴﺶ از ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻇﻔﺮ را ﺑﻠـﺪ وى ﻛـﺮد و ﻋـﺪى ﺑـﻦ‬
‫‪175‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺣﺎﺗﻢ و ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو را ﻧﻴﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ روز ﭘﺲ از دﻳﮕﺮى ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻠﺪ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻟـﻚ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺎد و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و ﺑﻠﺪ وى راﻓﻊ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﺮوه در ﺣﻔﻴﺮ وﻋـﺪه ﻧﻬـﺎد ﻛـﻪ آﻧﺠـﺎ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﻨﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﭘﻴﻜﺎر ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ دروازه ﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ و اﺳﺘﻮارﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮز ﻛﺸﻮر ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻮد‬
‫و ﻣﺮزدار آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻰ ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺎن و ﺑﻪ درﻳﺎ ﺑﺎ ﻫﻨﺪوان ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﻬﻠﺐ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺳﻴﺎه اﺣﻤﺮى ﻛﻪ ﺣﻤـﺮاى ﺳـﻴﺎه ﻧـﺎم از او دارد ﻫﻤـﺮاه ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻫﺮﻣﺰ رﺳﻴﺪ ﺧﺒﺮ را ﺑﺮاى ﺷﻴﺮى ﭘﺴﺮ ﻛﺴﺮى و اردﺷﻴﺮ ﭘﺴﺮ ﺷﻴﺮى ﻧﻮﺷـﺖ و ﺟﻤـﻊ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﺑﺎ ﺳﺒﻜﺮوان ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى ﻛﻮاﻇﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺖ و ﭘﻴﺸﺘﺎز ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در راه‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻧﺨﻮرد و ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻋﺮﺑﺎن در ﺣﻔﻴﺮ وﻋﺪه ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ و ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﻛﻪ زودﺗﺮ از او ﺑﻪ ﺣﻔﻴـﺮ ﺑﺮﺳـﺪ و‬
‫آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺳﭙﺎه آراﺳﺖ و دو ﺑﺮادر را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺒﺎذ و اﻧﻮﺷﮕﺎن ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺸﺎن ﺑـﺮ اردﺷـﻴﺮ اﻛﺒـﺮ ﺑـﺎ اردﺷـﻴﺮ و‬
‫ﺷﻴﺮى ﻳﻜﻰ ﻣﻰﺷﺪ ﺑﺮ دو ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﻧﻬﺎد و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛـﻪ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﺮاى دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺮدهاﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺎل ﺑﺪى اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و آﻧﻬﺎ ﺟﻮاب دادﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺷﻤﺎ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ ﻓﺮار دارﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻣﺰ در ﺣﻔﻴﺮ اﺳﺖ ﺳﻮى ﻛﺎﻇﻤﻪ رﻓﺖ و ﻫﺮﻣﺰ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﭘﻴﺶ از او ﺳﻮى‬
‫ﻛﺎﻇﻤﻪ ﺗﺎﺧﺖ و ﺧﺴﺘﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻫﺮﻣﺰ از ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻻران اﻳﻦ ﻣﺮز ﺑﺮاى ﻋﺮﺑـﺎن ﺑـﺪﺗﺮ ﺑـﻮد و ﻫﻤـﻪ ﻋﺮﺑـﺎن از او‬
‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺧﺒﺚ ﺑﺪو ﻣﺜﻞ ﻣﻰزدﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ »ﺧﺒﻴﺚﺗﺮ از ﻫﺮﻣﺰ و ﻛﺎﻓﺮﺗﺮ از ﻫﺮﻣﺰ«‬
‫در ﻛﺎﻇﻤﻪ ﻫﺮﻣﺰ و ﺳﭙﺎه وى آراﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و آب در ﺗﺼﺮف آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﭼﻮن‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﺟﺎﻳﻰ ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﻪ آب ﻧﺒﻮد و ﭼﻮن از ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﺎدى ﻧﺪا دﻫﺪ ﻛﻪ ﻓـﺮود آﻳﻴـﺪ و‬
‫ﺑﺎر ﺑﮕﺸﺎﻳﻴﺪ و ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف آب ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ ﻛﻪ آب از آن ﮔﺮوﻫﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺛﺒﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ دارد و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎرﻫﺎ را ﻓﺮود آوردﻧﺪ و ﺳﻮاران اﻳﺴـﺘﺎده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭘﻴﺎدﮔـﺎن ﭘـﻴﺶ رﻓﺘﻨـﺪ و ﺣﻤﻠـﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﺟﻨـﮓ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺧﺪا اﺑﺮى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺻﻒ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آب اﻓﺘﺎد و ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﻧﻴﺮو داد و ﻫﻨﻮز روز ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ از دﺷﻤﻦ ﻛﺴﻰ در ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻫﻴﺜﻢ ﺑﻜﺎﻳﻰ ﻧﻴﺰ رواﻳﺘﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮن دارد ﺑﺎ اﻳﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﺮﻣﺰ ﻳﺎران ﺧـﻮد را ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮى ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن در اﻳﻦ ﺑﺎب اﺗﻔﺎق ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﻣﺰ ﺑـﺮون ﺷـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﺮدى ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮدى‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟« و ﺑﻪ ﺳﻮاران ﺧﻮد دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد‪ .‬و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮود آﻣﺪ ﻫﺮﻣﺰ ﻧﻴﺰ ﻓﺮود آﻣﺪ و وى را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮاﻧﺪ و ﭼﻮن رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ ﺿﺮﺑﺘﻰ در ﻣﻴﺎﻧﻪ رد و ﺑﺪل ﺷﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ او ﭼﻴﺮه ﺷﺪ و ﺣﺎﻣﻴﺎن ﻫﺮﻣـﺰ‬
‫ﺑﺪو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و در ﻣﻴﺎﻧﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺗﻼش آﻧﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪ را از ﻛﺸﺘﻦ ﻫﺮﻣﺰ ﺑﺎز ﻧﺪاﺷﺖ و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﺮد و ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﻫﺮﻣﺰ را از ﭘﺎى در آورد ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﺷﻤﺸﻴﺮ در آﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎد و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪176‬‬

‫ﺷﺐ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻗﺐ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ اﺛﺎث ﻗﻮم را ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﻛﻪ زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ در آن ﺑﻮد و ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎر ﻳﻚ ﺷـﺘﺮ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺰار رﻃﻞ وزن داﺷﺖ و اﻳﻦ ﺟﻨﮓ را ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و ﻗﺒﺎذ و اﻧﻮﺷﻜﺎن از ﻋﺮﺻﻪ ﺟﺎن ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻼﻫﻬﺎى ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﻋﺘﺒﺎرى ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ داﺷﺘﻨﺪ ﮔﺮاﻧﻘﺪر ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺲ‬
‫ﻣﻘﺎم واﻻ داﺷﺖ ﻛﻼﻫﺶ ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰار درم ﻣﻰارزﻳﺪ و ﻫﺮﻣﺰ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد و ارزش ﻛﻼه وى ﻳﻜﺼﺪ ﻫـﺰار درم‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻘﺮه ﺟﻮاﻫﺮ ﻧﺸﺎن ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ داد و ﻛﻤﺎل اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺮد آن ﺑـﻮد ﻛـﻪ از ﻳﻜـﻰ از ﺧﺎﻧـﺪاﻧﻬﺎى‬
‫ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻨﻈﻠﺔ ﺑﻦ زﻳﺎد ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ آن روز ﺗﻌﺎﻗﺐ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ ﻣﻨﺎدى ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺪاى رﺣﻴﻞ داد‬
‫و ﺑﺎ ﻣﺮدم روان ﺷﺪ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وى ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻰ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﭘﻞ ﺑـﺰرگ ﺑﺼـﺮه اﺳـﺖ ﻓـﺮو آﻣـﺪ‪ ،‬ﻗﺒـﺎذ و‬
‫ﻧﻮﺷﻜﺎن ﺟﺎن ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ ﻓﺘﺢ را ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺧﻤﺲ و ﻓﻴﻞ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺘﺢ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺧﻮاﻧـﺪه‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ زر ﺑﻦ ﻛﻠﻴﺐ ﻓﻴﻞ را ﺑﺎ ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﻴﺎورد و آﻧﺮا در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم آﻧﺮا ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻧـﺎن‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬راﺳﺘﻰ آﻧﭽﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا اﺳﺖ« ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻓﻴﻞ ﻣﺼﻨﻮع اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﻓﻴـﻞ را‬
‫ﺑﺎز ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺤﻞ ﭘﻞ ﺑﺰرگ ﺑﺼﺮه ﻓﺮود آﻣﺪ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ را ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﻴـﺐ ﻓﺮارﻳـﺎن ﻓﺮﺳـﺘﺎد و‬
‫ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن ﻣﺰﻧﻰ را ﺑﻪ ﺳﻮى اﺑﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻣﺎل و اﺳﻴﺮان آﻧﺠﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ آرد و ﻣﻌﻘﻞ ﺑﻪ اﺑﻠﻪ رﻓﺖ و اﻣﻮال‬
‫و اﺳﻴﺮان را ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ در ﺑﺎره ﻓﺘﺢ اﺑﻠﻪ ﺧﻼف داﻧﺴﺘﻪﻫﺎى اﻫﻞ ﺳﻴﺮت و اﺧﺒﺎر درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺘﺢ‬
‫اﺑﻠﻪ در اﻳﺎم ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ ﻏﺰوان اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻓﺘﺢ آﻧـﺮا ﺑـﻪ ﻣﻮﻗـﻊ‬
‫ﺑﻴﺎرﻳﻢ ان ﺷﺎء اﷲ‪.‬‬
‫ﺣﻨﻈﻠﺔ ﺑﻦ زﻳﺎد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ رود زن رﺳﻴﺪ و ﺳﻮى ﻗﻠﻌﻪاى رﻓﺖ ﻛﻪ زن در آن ﻣﻘﺮ داﺷـﺖ و‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ را آﻧﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ زن را در ﻗﺼﺮش ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد و ﻣﺜﻨﻰ ﺳﻮى ﻣـﺮد رﻓـﺖ و او را ﻣﺤﺎﺻـﺮه‬
‫ﻛﺮد و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ واداﺷﺖ و ﻫﻤﻪ را ﺑﻜﺸﺖ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻮن زن از ﻣﺎﺟﺮا ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻰ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و اﺳﻼم آورد و ﻣﻌﻨﻰ او را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ و ﺳﺮان ﺳﭙﺎه وى ﺿﻤﻦ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺸﺎورزان را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻜﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨـﻴﻦ دﺳـﺘﻮر‬
‫داده ﺑﻮد وﻟﻰ ﻓﺮزﻧﺪان ﺟﻨﮕﺎوراﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻋﺠﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣـﺎ ﻛﺸـﺎورزاﻧﻰ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و در ﭘﻨﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ و ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﻌﺪ ﺳﻬﻢ ﺳﻮار ﻫﺰار درم ﺷﺪ و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﺎده ﻳﻚ ﺳﻮم آن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺟﻨﮓ ﻣﺬار‬
‫‪177‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻨﮓ ﻣﺬار در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و آن روز ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺻﻔﺮ اﻻﺻﻔﺎر اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫در آن ﻫﻤﻪ ﺟﺒﺎران در ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻰ رودﻫﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﻔﻴﺎن اﺣﻤﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻫﺮﻣﺰ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ از ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺳﻮى او ﻣﻰرود ﻫﺮﻣﺰ ﻗﻀـﻴﻪ را ﺑـﺮاى‬
‫اردﺷﻴﺮ و ﺷﻴﺮى ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﺎرن ﭘﺴﺮ ﻗﺮﻳﺎﻧﺲ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻗﺎرن از ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻪ آﻫﻨـﮓ ﻛﻤـﻚ ﻫﺮﻣـﺰ‬
‫ﺑﺮون ﺷﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺬار رﺳﻴﺪ از ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻗﻮم ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻓﺮارﻳﺎن ﺑﻪ او رﺳـﻴﺪﻧﺪ و ﻫﻤـﺪﻳﮕﺮ را ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻼﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮارﻳﺎن اﻫﻮاز و ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻓﺮارﻳﺎن ﺳﻮاد و ﺟﺒﻞ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺟﺪا ﺷﻮﻳﺪ ﻫﺮﮔـﺰ ﻓـﺮاﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﻴـﺪ‬
‫ﺷﺪ و ﻫﻤﺪل ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻨﻚ ﻛﻤﻚ ﺷﺎه و اﻳﻨﻚ ﻗـﺎرن‪ ،‬ﺷـﺎﻳﺪ ﺧـﺪا ﻓﺮﺻـﺘﻰ ﭘـﻴﺶ آرد و از‬
‫دﺷﻤﻦ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﭼﻴﺰى از آﻧﭽﻪ را از دﺳﺖ دادهاﻳﻢ ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ »و ﺑﺎز ﮔﺸـﺘﻨﺪ و در ﻣـﺬار اردو زدﻧـﺪ و‬
‫ﻗﺎرن‪ ،‬ﻗﺒﺎذ و اﻧﻮﺷﮕﺎن را ﺑﺮد و ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﻣﺜﻨﻰ و ﻣﻌﻨﻰ ﻗﻀﻴﻪ را ﺑـﻪ ﺧﺎﻟـﺪ ﺧﺒـﺮ دادﻧـﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ از آﻣﺪن ﻗﺎرن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ از ﺧﻤﺲ ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ داد ﺑﺪاد و ﺑﻘﻴـﻪ را ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻓﺘﺢ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺮاى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﺟﺘﻤﺎع ﻗﻮم را ﺑﺮ ﻟﺐ رود ﺑﻮى ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ در ﻣﺬار ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻗﺎرن ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺗﻼﻗﻰ ﺷﺪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ و ﻛﻴﻨﻪﺗﻮزاﻧـﻪ اﻓﺘـﺎد‪،‬‬
‫ﻗﺎرن ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ آﻣﺪ و ﻫﻤﺎورد ﺧﻮاﺳﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﻘﻞ اﺑﻦ اﻋﺸﻰ ﻛﻪ اﺑﻴﺾ اﺑﻮ ﻛﺒﺎن ﻟﻘﺐ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ وى‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻘﻞ زودﺗﺮ از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺧﻮﻧﺶ ﺑﺮﻳﺨﺖ‪ .‬ﻋﺎﺻﻢ اﻧﻮﺷﮕﺎن را ﻛﺸﺖ و ﻋﺪى ﻗﺒﺎذ را ﻛﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺎرن ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺑﻮد و ﭘﺲ از آن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﻻرى از ﻋﺠﻤﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﻫﻤﺴﻨﮓ وى ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻛﺸـﺘﻰﻫـﺎ رﻓﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ آب‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺗﻌﻘﻴﺒﺸﺎن ﺑﺎز داﺷﺖ و ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺬار ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﺑﻮد ﺧﺎص وى ﻛﺮد و ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و از ﺧﻤﺲ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺎوران ﻧﺎﻣﻰ‪ ،‬ﭼﻴـﺰ داد و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪه ﺧﻤـﺲ را ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺮوﻫﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﻛﻌﺒﻰ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫اﺑﻰ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺟﻨﮓ ﻣﺬار ﺳﻰ ﻫﺰار ﻛﺲ از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺠﺰ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ و اﮔﺮ آب‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺒﻮد ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ ﻟﺨﺖ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻟﺨﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﺮاق رﺳﻴﺪ‪ ،‬در ﻛﻮاﻇﻢ ﺑﺎ ﻫﺮﻣﺰ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ از آن در ﻧﺎﺣﻴـﻪ‬
‫ﻓﺮات ﺑﺮ ﻛﻨﺎر دﺟﻠﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻦ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﺑﺮ ﻛﻨﺎر دﺟﻠﻪ و رود دﻳﮕﺮ اﻗﺎﻣﺖ وى ﻃﻮل ﻛﺸـﻴﺪ و از‬
‫ﭘﺲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻫﺮﻣﺰ ﺟﻨﮕﻬﺎى دﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭘﻴﺶ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺳﻮى دوﻣﺔ اﻟﺠﻨﺪل رﻓﺖ‪ .‬در ﺟﻨـﮓ‬
‫رود ﺳﻬﻢ ﺳﻮار از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺑﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ رود ﺧﺎﻟﺪ زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻨﮕﺎوران و ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﻛﺸﺎورزان را ﻛﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪178‬‬

‫ﻫﻤﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮔﺸﻮده ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺧﺮاﺟﮕﺰار ﺷﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ در ﭘﻨـﺎه ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و زﻣﻴﻨﺸﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺷﺪ و اﻳﻦ در ﺑﺎره زﻣﻴﻨﻬﺎﻳﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺒﻴﺐ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﻳﻌﻨﻰ اﺑﻮ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﺼﺮى ﻛﻪ ﻧﺼﺮاﻧﻰ ﺑﻮد و ﻣﺎﻓﻨﻪ آزاد ﺷﺪه ﻋﺜﻤﺎن و اﺑﻮ‬
‫زﻳﺎد آزاد ﺷﺪه ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﺟﺰو اﺳﻴﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن را ﺳﺎﻻرى ﺳﭙﺎه داد و ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن‬
‫ﻣﺰﻧﻰ را ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺮاج ﻛﺮد و ﺑﺪو ﮔﻔﺖ در ﺣﻔﻴﺮ ﻣﻘﺮ ﮔﻴﺮد و ﻋﻤﺎل ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﻛﺎر وﺻﻮل را ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫و ﺧﺎﻟﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺮاﻗﺐ دﺷﻤﻦ و اﺧﺒﺎر آن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن در ﺻﻔﺮ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺟﻨﮓ وﻟﺠﻪ رخ داد‬
‫وﻟﺠﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪاى ﻣﺠﺎور ﻛﺴﻜﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﺟﻨﮓ رود ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬و اردﺷﻴﺮ از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﺎرن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ اﻧﺪر زﻏﺮ را‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬وى ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻮد از ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﺳﻮاد ﺑﻮد و در آﻧﺠﺎ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد و زاده ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻮد و ﺑﺰرگ ﺷﺪه آﻧﺠﺎ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وى ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ را ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ راﻫﻰ را ﻛﻪ اﻧﺪرزﻏﺮ رﻓﺘﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻧﺪرزﻏﺮ ﭘﻴﺶ از آن ﺑﺮ ﻣﺮز ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد و از ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﺴﻜﺮ رﺳﻴﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺳﻮى وﻟﺠـﻪ‬
‫رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ ﻧﻴﺰ از دﻧﺒﺎل وى ﺑﺮﻓﺖ اﻣﺎ راﻫﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﺮﻓﺖ و از دل ﺳﻮاد ﻋﺒﻮر ﻛـﺮد و از روﺳـﺘﺎﻫﺎى ﻣـﺎ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺣﻴﺮه و ﻛﺴﻜﺮ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺎن و دﻫﻘﺎﻧﺎن را ﺳﻮى اﻧﺪرزﻏﺮ روان ﻛﺮد ﻛﻪ در وﻟﺠـﻪ ﭘﻬﻠـﻮى اردوى وى اردو زدﻧـﺪ و‬
‫ﭼﻮن آﻧﭽﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ و ﺳﺎﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ از وﺿﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺒﺎﻟﻴﺪ و دل ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ داد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ رود ﺑﻮد از اﻗﺎﻣﺖ اﻧﺪرزﻏﺮ در وﻟﺠﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓـﺖ ﻧـﺪاى رﺣﻴـﻞ داد و ﺳـﻮﻳﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﻘﺮن را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ در ﺣﻔﻴﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺳﻮى ﺳﭙﺎﻫﻰ رﻓﺖ ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺟﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد‬
‫و ﮔﻔﺖ ﻣﺤﺘﺎط ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﻏﻔﻠﺖ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻧﺪ و ﻣﻐﺮور ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى وﻟﺠﻪ رﻓﺖ و ﺑﺎ اﻧﺪرزﻏﺮ‬
‫و ﺳﭙﺎه وى و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺪان ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺟﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻤﻜﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاى دﺷﻤﻦ در دو ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻛﻤﻴﻦ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑﺸـﺮ ﺑـﻦ اﺑـﻰ رﻫـﻢ و‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺮه ﻋﺠﻠﻰ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛﻤﻴﻦ از دو ﺳﻮى در آﻣﺪ و ﺻﻒ ﻋﺠﻤﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪ و روى ﺑﺮﺗﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻟـﺪ از‬
‫رو ﺑﻪ رو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻛﻤﻴﻦ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ در آﻣﺪ و ﻫﻴﭽﻜﺲ از آﻧﻬﺎ ﻣﺤﻞ ﻗﺘﻞ رﻓﻴـﻖ ﺧـﻮد را ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ دﻳـﺪ و‬
‫اﻧﺪرزﻏﺮ در ﺣﺎل ﻫﺰﻳﻤﺖ از ﺗﺸﻨﮕﻰ ﺟﺎن داد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ در ﺟﻤﻊ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎد و ﻛﻠﻤﺎﺗﻰ در ﺗﺮﻏﻴﺒﺸﺎن و ﺑﻰ رﻏﺒﺘﻰ ﺑﻪ دﻳﺎر ﻋـﺮب ﺑـﺮ‬
‫زﺑﺎن آورد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﻮراﻛﻰ ﭼﻮن ﺧﺎك ﻓﺮاواﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا و دﻋـﻮت ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻻزم ﻧﺒﻮد و ﺟﺰ ﻣﻌﺎش ﻫﺪﻓﻰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬راى درﺳﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺠﻨﮕﻴﻢ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ‬
‫و ﻧﺪارى را از آﻧﻬﺎ ﻛﻪ از ﺟﻬﺎد ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ دور ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫‪179‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻛﺸﺎورزان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﺎر ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻧﻜﺸﺖ‪ ،‬زن و ﻓﺮزﻧـﺪ ﺟﻨﮕـﺎوران و‬
‫ﻳﺎران آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺻـﺎﺣﺒﺎن زﻣـﻴﻦ ﮔﻔـﺖ ﺧـﺮاج دﻫﻨـﺪ و در ﭘﻨـﺎه ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ و آﻧﻬـﺎ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در ﺟﻨﮓ وﻟﺠﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﻰ از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺰار ﻣﺮد ﺑﻮد ﻫﻤﺎوردى ﻛﺮد و او را ﺑﻜﺸﺖ‬
‫و ﭼﻮن از اﻳﻦ ﻛﺎر ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺗﻜﻴﻪ داد و ﮔﻔﺖ ﻏﺬاى او را ﺑﻴﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻚ ﭘﺴﺮ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺑﺠﻴﺮ و ﻳﻚ ﭘﺴﺮ ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد ﺟﺰو ﻛﺸﺘﮕﺎن ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﻳﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از اﻟﻴﺲ ﻛﻪ در دل ﻓﺮات ﺑﻮد‬
‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﻋﺘﻴﺒﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ در ﺟﻨﮓ وﻟﺠﻪ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻧﺼﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﺋﻞ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﺎرﺳﻴﺎن آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﻧﻴﺎن ﻗﻮم از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﺠﺎن آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺠﻤﺎن ﻧﺎﻣـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ و در اﻟـﻴﺲ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد ﻋﺠﻠﻰ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬و از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻨﻰ ﻋﺠﻞ ﻋﺘﻴﺒﺔ ﺑﻦ ﻧﻬﺎس و ﺳﻌﻴﺪ ﺑـﻦ ﻣـﺮه و‬
‫ﻓﺮات ﺑﻦ ﺣﻴﺎن و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﻻﺣﻖ و ﻣﺬﻋﻮر ﺑﻦ ﻋﺪى ﺑﺎ ﻧﺼﺮاﻧﻴﺎن ﺳﺨﺖ ﻛﻴﻨﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و اردﺷﻴﺮ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در ﻗﺴﻴﺎﺛﺎ ﺑﻮد‪ .‬وى در ﻳﻜﻰ از اﻳـﺎم ﻣـﺎه راﺑـﻂ )در ﻣـﺘﻦ‬
‫راﻓﺪ( ﺷﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻫﺮ ﻣﺎه را ﺳﻰ روز ﻧﻬﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و و ﻫﺮ روز راﺑﻄﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎه راﺑـﻂ ﻗـﻮم ﺑـﻮد و‬
‫ﺑﻬﻤﻦ راﺑﻂ ﺑﻬﻤﻦ روز ﺑﻮد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﻤﻦ ﭘﻴﺎم داد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى اﻟﻴﺲ رو و ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﻋﺮﺑـﺎن ﻣﺴـﻴﺤﻰ ﻛـﻪ آﻧﺠـﺎ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮ‪ ،‬و ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎﭘﺎن را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﺷﺘﺎب ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺟﻨـﮓ ﻧﻜﻨـﺪ ﺗـﺎ او ﺑﺮﺳـﺪ‬
‫ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ آرد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻬﻤﻦ ﺳﻮى اردﺷﻴﺮ رﻓﺖ ﻛﻪ او را ﺑﺒﻴﻨﺪ و در ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دﺳﺘﻮرﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬اردﺷﻴﺮ ﺑﻴﻤـﺎر ﺑـﻮد و‬
‫آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎﭘﺎن ﺗﺎ اﻟﻴﺲ ﺑﺮﻓﺖ و در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺳﻮاراﻧﻰ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﻨﻰ ﻋﺠﻞ و ﺗﻴﻢ اﻻت و ﺿﺒﻴﻌﻪ و ﻋﺮﺑﺎن روﺳﺘﺎى ﺣﻴﺮه ﺑﺪور وى ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ‬
‫ﺑﺠﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ از ﺗﺠﻤﻊ ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد و ﺟﺎﺑﺮ و زﻫﻴﺮ و دﻳﮕﺮ ﻳﺎراﻧﺸﺎن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺳﻮى آﻧﻬـﺎ روان ﺷـﺪ اﻣـﺎ از‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺟﺎﺑﺎن ﺑﻰ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ وى ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻋﺮﺑﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن روﺳﺘﺎ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬در اﻟﻴﺲ ﺑـﺎ‬
‫ﺟﺎﭘﺎن رو ﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺠﻤﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﭘﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آﻳﺎ ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﻛﺴﺎن را ﻏﺬا دﻫﻴﻢ و ﺑﻪ دﺷـﻤﻦ ﭼﻨـﺎن وا‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ آن اﻋﺘﻨﺎ ﻧﺪارﻳﻢ و ﭘﺲ از ﻓﺮاﻏﺖ از ﻏﺬا ﺑﻪ ﺟﻨﮓ روﻳﻢ؟«‬
‫ﺟﺎﭘﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ در ﻗﺒﺎل ﺑﻰ اﻋﺘﻨﺎﺋﻰ از ﺷﻤﺎ دﺳﺖ ﺑﺪارﻧﺪ ﺑﻰ اﻋﺘﻨﺎﻳﻰ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﮔﻤﺎﻧﻢ اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﺗﺎزﻧﺪ و از ﻏﺬا ﺧﻮردن ﺑﺎزﺗﺎن ﻣﻰدارﻧﺪ‪«.‬‬
‫وﻟﻰ ﻗﻮم ﺧﻼف ﻓﺮﻣﺎن وى ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﻔﺮهﻫﺎ ﺑﮕﺴﺘﺮدﻧﺪ ﻏﺬا ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺳـﻔﺮه‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﺮد و ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺑﺎر ﺑﮕﺸﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻧﻬﺎده ﺑـﻮد‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪180‬‬

‫ﻛﻪ وى را از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺣﻤﻠﻪ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺷﺨﺼﺎ ﭘﻴﺶ ﺻﻒ آﻣﺪ و ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ اﺑﺠﺮ ﻛﺠﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد ﻛﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟‬
‫دﻳﮕﺮان ﺟﻮاب ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺎﻟﻚ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﺟﺬره ﺑﻮد ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﺒﻴﺚ زاده‬
‫از ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﻮ ﻧﺎ ﻻﻳﻖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺟﺮﺋﺖ آوردى؟« اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و ﺿﺮﺑﺘﻰ زد و او را ﺑﻜﺸﺖ و ﻋﺠﻤﺎن را از ﻏﺬا‬
‫ﺧﻮردن ﺑﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﭘﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻫﺮﮔﺰ از ﺳﺎﻻرى وﺣﺸﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم«‬
‫و ﭼﻮن ﻋﺠﻤﺎن ﻏﺬا ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮرد ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻏﺬا را ﺑﮕﺬارﻳﻢ ﺗﺎ از ﻛﺎر دﺷﻤﻦ ﻓﺮاﻏـﺖ‬
‫ﻳﺎﺑﻴﻢ و ﺑﻪ ﺳﻔﺮه ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺟﺎﺑﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬از روى ﻏﻔﻠﺖ ﺳﻔﺮه ﮔﺴﺘﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﻛﻨﻴﺪ و ﻏﺬا را زﻫﺮ آﻟﻮد ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ اﮔـﺮ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺷﻤﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺿﺮرى ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺿﺮر ﺷﻤﺎ ﺑﻮد ﻛﺎرى ﻛﺮدهاﻳﺪ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺠﻤﺎن از روى ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﻳﻰ ﮔﻔﺘﻪ او را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﭘﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻻﺳﻮد و اﺑﺠﺮ را ﺑﺮد و ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬آراﻳﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮕﻬﺎى ﭘﻴﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮕـﻰ‬
‫ﺳﺨﺖ اﻓﺘﺎد و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر آﻣﺪن ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﻓﺸﺎرى ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺳﺨﺖ ﺑﻜﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﺪا ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﺸﺎن ﻣﻘﺮر ﺑﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬـﺎ ﭘـﺎﻳﻤﺮدى ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻧﺬر ﻣﻰﻛﻨﻢ اﮔﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﭼﻨﺪان از آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺸـﻢ ﻛـﻪ ﺧﻮﻧﻬﺎﻳﺸـﺎن را در رودﺷـﺎن روان‬
‫ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻣﻐﻠﻮب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﺸﺎن ﻛﺮد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﺎدى وى ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﺪا دﻫﺪ‪» :‬اﺳﻴﺮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬اﺳﻴﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﺪ« ﺳﻮاران ﮔﺮوه ﮔﺮوه از آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ ﺑـﻪ اﺳـﺎرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻰآوردﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﺮدﻧﺸـﺎن را در رود ﻣﻴﺰدﻧـﺪ و ﻳـﻚ روز و ﺷـﺐ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮد و ﻓﺮدا و ﭘﺲ ﻓﺮدا ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻬﺮﻳﻦ رﺳﻴﺪﻧﺪ و از ﻫﺮ ﺳﻮى اﻟﻴﺲ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﭘﻴﺶ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﺮدن ﻫﻤﻪ را زدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻗﻌﻘﺎع و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ وى ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم زﻣﻴﻦ را ﺑﻜﺸﻰ ﺧﻮﻧﺸﺎن روان ﻧﺸﻮد ﻛﻪ از وﻗﺘﻰ ﺧﻮن‬
‫را از ﺳﻴﻼن ﻣﻤﻨﻮع داﺷﺘﻪاﻧﺪ و زﻣﻴﻦ را از ﻓﺮو ﺑﺮدن ﺧﻮﻧﻬﺎ ﻧﻬﻰ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺧﻮن ﺑﺮ ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬آب ﺑـﺮ‬
‫آن روان ﻛﻦ ﺗﺎ ﻗﺴﻢ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮده ﺑﺎﺷﻰ‪ «.‬و ﭼﻮن آب از رود ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد آب در آن روان ﻛـﺮد و‬
‫ﺧﻮن روان ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن رود ﺧﻮن ﻧﺎم دارد‪.‬‬
‫ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ زﻣﻴﻦ ﺧﻮن ﭘﺴﺮ آدم را ﻓﺮو ﺑﺮد‪ ،‬از ﻓﺮو ﺑﺮدن ﺧﻮﻧﻬﺎ ﻣﻤﻨﻮع‬
‫ﺷﺪ و ﺧﻮن را از روان ﺷﺪن ﻣﻨﻊ ﻛﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪى ﻛﻪ ﺧﻨﻚ ﺷﻮد«‬
‫و ﭼﻮن ﻋﺠﻤﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و اردوﮔﺎه ﺧﻮﻳﺶ را رﻫﺎ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺗﻌﺎﻗﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﺎز آﻣﺪﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫اردوﮔﺎه رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻏﺬاى ﻗﻮم ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪم و از آن ﺷﻤﺎﺳﺖ« ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪاى‬
‫‪181‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻧﻴﺰ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﻏﺬاى آﻣﺎدهاى ﻣﻰرﺳﻴﺪ آﻧﺮا ﻣﻰﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻏﺬاى ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎ را‬
‫ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺎن ﻧﺎزك را ﻧﻤﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ورﻗﻪﻫﺎى ﻧﺎزك ﭼﻴﺴﺖ؟« و آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ ﻧـﺎن ﻧـﺎزك را‬
‫ﻣﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻋﻴﺶ رﻗﻴﻖ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﻧﺎن ﻧـﺎزك‪ ،‬رﻗـﺎق ﻧـﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺶ از آن ﻗﺮى ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﺎﻟﺪ رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒـﺮ ﻧـﺎن و ﻏـﺬاى‬
‫ﭘﺨﺘﻪ و ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮردﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﻜﻪ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮ رود‪ ،‬آﺳﻴﺎﻫﺎ ﺑﻮد و ﺳﻪ روز ﭘﻴﺎﭘﻰ ﺑﺎ آب ﺧﻮن آﻟﻮد ﻗﻮت ﺳﭙﺎه را ﻛﻪ ﻫﻴﺠﺪه ﻫﺰار ﻛﺲ ﻳـﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ آرد ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﻋﺠﻞ ﺑﻨﺎم ﺟﻨﺪل ﻛﻪ ﺑﻠﺪى ﺳﺨﺖ ﻛﻮش ﺑﻮد ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و‬
‫او ﺧﺒﺮ ﻓﺘﺢ اﻟﻴﺲ و ﻣﻘﺪار ﻏﻨﺎﺋﻢ و ﺗﻌﺪاد اﺳﻴﺮان و ﻣﻘﺪار ﺧﻤﺲ را ﺑﺎ ﻧﺎم ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﭘـﺎﻳﻤﺮدى ﻛـﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ داد و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﺖ ﻛﻮﺷﻰ و دﻗﺖ ﺧﺒﺮ وى را ﺑﺪﻳﺪ از ﻧﺎﻣﺶ ﭘﺮﺳﻴﺪ و ﭼـﻮن ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺟﻨﺪل اﺳﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻓﺮﻳﻦ ﺟﻨﺪل« )و اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺳﻨﮓ ﺧﺎره اﺳﺖ( و ﺷـﻌﺮى ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﺟﺎن ﻋﺼﺎم‪ ،‬وى را ﺑﺰرﮔﻰ داده اﺳﺖ«‬
‫»و اﻗﺪام و ﭘﻴﺸﺘﺎزى را ﻋﺎدت او ﻛﺮده اﺳﺖ«‬
‫و ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻛﻨﻴﺰى از اﺳﻴﺮان را ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ از او ﻓﺮزﻧﺪ آورد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺸﺘﮕﺎن دﺷﻤﻦ در اﻟﻴﺲ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن از اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﻤﻮى ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺣﻴﺮه راﺟـﻊ ﺑـﻪ اﻣﻐﻴﺸـﻴﺎ ﭘﺮﺳـﺶ ﻛـﺮدم ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻨﻴﺸﻴﺎ اﺳﺖ« و اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺳﻴﻒ ﮔﻔﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ دو اﺳﻢ از ﻫﻢ ﺟﺪاﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺗﺼﺮف اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﻛﻪ در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﺑﻮد و ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﻨﮓ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داد‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﺟﻨﮓ اﻟﻴﺲ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﺳﻮى اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ رﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم آن رﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و در‬
‫ﺳﻮاد ﻋﺮاق ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و از آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺰدوران در ﻋﺮاق ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗـﺎ اﻣﻐﻴﺸـﻴﺎ و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ آﻧﺮا وﻳﺮان ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﺷﻬﺮى ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﺮه ﺑﻮد و ﻓﺮات ﺑﺎدﻗﻠﻰ ﺑﺪان ﻣﻰرﺳﻴﺪ و اﻟﻴﺲ از ﺗﻮاﺑﻊ آن ﺑﻮد‪،‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﭼﻨﺪان ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮات ﻋﺠﻠﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻨﮓ ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ ﺗﺎ ﺗﺼﺮف اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﭼﻨﺪان ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻛـﻪ در آﻧﺠـﺎ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ آوردﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻬﻢ ﺳﻮار ﻳﻚ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ درم ﺷﺪ ﺑﺠـﺰ آﻧﭽـﻪ ﺑـﻪ ﺟﻨﮕـﺎوران ﺳـﺨﺖ‬
‫ﻛﻮش دادﻧﺪ و ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺳﻴﺪ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺑﮕﻔﺖ و اﻓﺰود ﻛﻪ اى ﮔﺮوه ﻗﺮﺷﻴﺎن ﺷﻴﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺷﻴﺮ ﺟﺴﺖ و ﺑﺮ او ﭼﻴﺮه ﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺎن از آوردن ﻣﺮدى ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪182‬‬

‫ﺳﺨﻦ از ﺟﻨﮓ ﻣﻘﺮ و دﻫﺎﻧﻪ ﻓﺮات ﺑﺎدﻗﻠﻰ‬

‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آزاد ﺑﻪ از روزﮔﺎر ﻛﺴﺮى ﺗﺎ آن وﻗﺖ ﻣﺮزﺑﺎن ﺣﻴﺮه ﺑﻮد و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮان ﻗﻮم ﺑﻰ اﺟـﺎزه‬
‫ﺷﺎه ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻰﻛﺮدﻧﺪ و او در ﻧﻴﻤﻪ ﺣﺪ ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﻮد و ﻗﻴﻤﺖ ﻛﻼﻫﺶ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺑﻮد و ﭼـﻮن ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ را وﻳﺮان ﻛﺮد و ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﻣﺰدوران اﻫﻞ دﻫﻜﺪهﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آزاذ ﺑـﻪ ﺑﺪاﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ او را ﻧﻴـﺰ وا ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﺗﻼش آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺎده ﺷﺪ و ﭘﺴﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﭘـﻴﺶ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و آﻧﮕـﺎه از ﭘـﺲ وى‬
‫ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﻴﺮون ﺣﻴﺮه اردو زد و ﭘﺴﺮ را ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻓﺮات را ﺑﺒﻨﺪد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ از اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و ﭘﻴﺎدﮔﺎن را ﺑﺎ ﻏﻨﺎﻳﻢ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺮ ﻛﺸﺘﻰﻫﺎ ﺑﺎر ﻛﺮد ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻛﺸﺘﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻞ ﻧﺸﺴﺖ و ﺳﺨﺖ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻴﺒﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻧﻬﺮﻫـﺎ را ﮔﺸـﻮدهاﻧـﺪ و آب ﺑـﻪ راه‬
‫دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻪ و ﺗﺎ ﻧﻬﺮﻫﺎ را ﻧﺒﻨﺪﻧﺪ آب ﺳﻮى ﻣﺎ ﻧﻤﻰآﻳﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ ﺳﻮار ﺳﻮى ﭘﺴﺮ آزاذﺑﻪ رﻓﺖ و ﺑﺮ‬
‫دﻫﺎﻧﻪ ﻋﺘﻴﻖ ﺑﻪ دﺳﺘﻪاى از ﺳﻮاران وى ﺑﺮﺧﻮرد و ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮﺷﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ در آن وﻗﺖ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را از ﺣﻤﻠـﻪ ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫در اﻣﺎن ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ و در ﻣﻘﺮ آﻧﻬﺎ را از ﭘﺎى در آورد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﭘﺴﺮ آزاذﺑﻪ ﺧﺒﺮ دار‬
‫ﺷﻮد ﺑﺮ دﻫﺎﻧﻪ ﻓﺮات ﺑﺎدﻗﻠﻰ ﺑﺎ او و ﺳﭙﺎﻫﺶ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﻫﻤﻪ را از ﭘﺎى در آورد و دﻫﺎﻧـﻪ ﻓـﺮات را ﺑﮕﺸـﻮد و‬
‫ﻧﻬﺮﻫﺎ را ﺑﺒﺴﺖ و آب در ﻣﺠﺮاى ﺧﻮد اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺴﺮ آزاذﺑﻪ را در دﻫﺎﻧﻪ ﻓﺮات ﺑﺎدﻗﻠﻰ ﺑﻜﺸﺖ آﻫﻨﮓ ﺣﻴﺮه ﻛﺮد و ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻳـﺎران‬
‫وى از ﭘﻰ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻴﺎن ﺧﻮرﻧﻖ و ﻧﺠﻒ ﻓﺮود آﻳﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻮرﻧﻖ رﺳﻴﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ آزاذﺑﻪ آب‬
‫ﻓﺮات را ﮔﺮداﻧﻴﺪه و ﻓﺮارى ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺒﺐ ﻓﺮار وى آن ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻣﺮگ اردﺷﻴﺮ و ﻫـﻢ از ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪن ﭘﺴـﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اردوى وى ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻏﺮﻳﻴﻦ و ﻗﺼﺮ اﺑﻴﺾ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻳﺎران ﺧﺎﻟﺪ در ﺧﻮرﻧﻖ ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‬
‫روان ﺷﺪ ﺗﺎ در اردوﮔﺎه آزاذ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻏﺮﻳﻴﻦ و ﻗﺼﺮ اﺑﻴﺾ اردو زد و ﭼﻮن ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﺣﺼﺎرى ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﺳﻮاران ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﻮى ﺣﻴﺮه ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﺮان ﺳﭙﺎه را ﻣﺎﻣﻮر ﻳﻜﻰ از ﻗﺼﺮﻫﺎ و ﻣﺤﺎﺻﺮه و ﭘﻴﻜﺎر ﻣﺮدم‬
‫آن ﻛﺮد ﺿﺮار ﺑﻦ ازور ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺼﺮ اﺑﻴﺾ ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻪ اﻳﺎس ﺑﻦ ﻗﺒﻴﺼﻪ ﻃﺎﻳﻰ آﻧﺠﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺿـﺮار ﺑـﻦ ﺧﻄـﺎب‬
‫ﻗﺼﺮ ﻋﺪﺳﻴﻴﻦ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺪى ﺑﻦ ﻋﺪى ﻣﻘﺘﻮل‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺿﺮار ﺑﻦ ﻣﻘﺮن ﻣﺰﻧﻰ ﻛﻪ ﻧـﻪ ﺑـﺮادر داﺷـﺖ‬
‫ﻗﺼﺮ ﺑﻨﻰ ﻣﺎزن را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد ﻛﻪ اﻛﺎل آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﻣﺜﻨﻰ‪ ،‬ﻗﺼﺮ اﺑﻦ ﺑﻘﻴﻠﻪ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد ﻛـﻪ ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪ‬
‫اﻟﻤﺴﻴﺢ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﺎﺻﺮهﺷﺪﮔﺎن را ﺑﻪ اﺳﻼم ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻳﻚ روز ﻣﻬﻠﺘﺸﺎن دادﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺼﻦ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ اﻣﻴﺮان ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ از دﻋﻮت اﺳﻼم آﻏﺎز ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨـﺪ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ و اﮔﺮ درﻳﻎ ﻛﺮدﻧﺪ ﻳﻚ روز ﻣﻬﻠﺘﺸﺎن دﻫﻴﺪ« ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻮش ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن دﺷﻤﻨﺎن ﻧﺪﻫﻴﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺣﻴﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻴﻨﺪازﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻣﻴﺮ ﻗﻮم ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻳﻚ روز ﻣﻬﻠﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﺮد ﺿﺮار ﺑﻦ ازور ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣـﺎﻣﻮر ﺟﻨـﮓ ﻣـﺮدم‬
‫ﻗﺼﺮ اﺑﻴﺾ ﺑﻮد و ﺻﺒﺤﮕﺎه روز ﺑﻌﺪ ﻛﻪ از ﺑﻠﻨﺪى ﻧﻤﻮدار ﺷﺪﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از ﺳﻪ ﭼﻴـﺰ دﻋـﻮت ﻛـﺮد‪ :‬اﺳـﻼم‬
‫‪183‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫آورﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﺰﻳﻪ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬و آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ را ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آوردﻧﺪ ﻛـﻪ ﺳـﻨﮓاﻧـﺪازﻫﺎ را ﺑﻴﺎرﻳـﺪ‬
‫ﺿﺮار ﮔﻔﺖ‪» :‬دور ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻰاﻧﺪازﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺮﺳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ ﭼﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫و ﻃﻮﻟﻰ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻻى ﻗﺼﺮ ﭘﺮ از ﻣﺮداﻧﻰ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻴﺴﻪ آوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﮔﻠﻮﻟـﻪﻫـﺎى ﺳـﻔﺎﻟﻴﻦ ﺳـﻮى‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻰاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺿﺮار ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻴﺮ اﻧﺪازى ﻛﻨﻴﺪ« و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺰدﻳﻚ رﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻴﺮاﻧﺪازى آﻏﺎز ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻى دﻳﻮارﻫﺎ ﺧﺎﻟﻰ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻫﺎى ﻣﺠﺎور ﻧﻴﺰ ﺣﻤﻠﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻣﻴﺮان ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮد ﭼﻨـﺎن ﻛـﺮد و ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎ و دﻳﺮﻫـﺎ را‬
‫ﺑﮕﺸﻮدﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﻛﺸﻴﺸﺎن و راﻫﺒﺎن ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آوردﻧﺪ ﻛﻪ اى ﻣﺮدم ﻗﺼﺮﻫﺎ ﺷـﻤﺎ ﺳـﺒﺐ ﻛﺸـﺘﻦ‬
‫ﻣﺎﻳﻴﺪ و ﻣﺮدم ﻗﺼﺮﻫﺎ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آوردﻧﺪ ﻛﻪ اى ﮔﺮوه ﻋﺮﺑﺎن ﻳﻜﻰ از ﺳﻪ ﭼﻴﺰ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬دﺳﺖ از ﻣـﺎ ﺑﺪارﻳـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ روﻳﻢ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﻳﺎس ﺑﻦ ﻗﺒﻴﺼﻪ ﻃﺎﻳﻰ و ﺑﺮادرش ﭘﻴﺶ ﺿﺮار ﺑﻦ ازور آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺪى ﺑﻦ ﻋﺪى و زﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﺪى ﭘﻴﺶ‬
‫ﺿﺮار ﺑﻦ ﺧﻄﺎب آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺪى ﻫﻤﺎن ﻋﺪى اوﺳﻂ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ذى ﻗﺎر ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﻣـﺎدرش رﺛـﺎى وى‬
‫ﮔﻔﺖ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ و اﺑﻦ اﻛﺎل ﻳﻜﻴﺸﺎن ﭘﻴﺶ ﺿﺮار ﺑﻦ ﻣﻘﺮن آﻣﺪ و دﻳﮕﺮى ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ آﻣﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻰ را ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺻﻠﺢ ﻛﺮد ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ ﺑﻮد و ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ آﻣﺪﻧـﺪ و‬
‫اﻣﻴﺮان آﻧﻬﺎ را ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻌﺘﻤﺪى ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﻛﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮدم ﻗﻠﻌﻪ ﺻﻠﺢ ﻛﻨﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﻫﺮ ﻗﺼﺮ ﺑﻰ ﺣﻀﻮر دﻳﮕﺮان ﺧﻠﻮت ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﺮﺑﻴﺪ ﭼﺮا ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺎن دﺷﻤﻨﻰ دارﻳـﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﻋﺠﻤﻴﺪ ﭼﺮا ﺑﺎ اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻟﺖ دﺷﻤﻨﻰ دارﻳﺪ؟«‬
‫ﻋﺪى ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﻋﺮﺑﺎﻧﻴﻢ ﺑﻌﻀﻰ ﻋﺮﺑﺎن ﻋﺎرﺑﻪاﻳﻢ و ﺑﻌﻀﻰ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺴﺘﻌﺮﺑﻪ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﻰﻛﺮدﻳﺪ و از ﻛﺎر ﻣﺎ ﺑﻴﺰار ﻧﺒﻮدﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺪى ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻟﻴﻞ ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﺑﺎﻧﻤﺎن ﻋﺮﺑﻰ اﺳﺖ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺨﻦ راﺳﺖ آوردى«‬
‫آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﺳﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ دﻳﻦ ﻣﺎ در آﻳﻴﺪ و از ﻫﻤﻪ ﺣﻘـﻮق و ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ ﻣـﺎ ﺑﻬـﺮهور‬
‫ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه از اﻳﻨﺠﺎ روﻳﺪ ﻳﺎ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﻳﺎ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻳﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﻰ ﺳﻮى ﺷﻤﺎ آﻣﺪهام ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻋﻼﻗﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻰدﻫﻴﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬واى ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻛﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻰ ﮔﻤﺮاﻫﻰزاﺳﺖ و از ﻫﻤﻪ ﻋﺮﺑﺎن اﺣﻤﻘﺘﺮ آﻧﺴﺖ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﺑﻴﺎﺑـﺎن‬
‫رود و دو ﺑﻠﺪ ﺑﻪ او ﺑﺮ ﺧﻮرﻧﺪ ﻳﻜﻰ ﻋﺮب و دﻳﮕﺮى ﻋﺠﻢ و ﻋﺮب را ﺑﮕﺬارد و از ﻋﺠﻢ راه ﺟﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪184‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺑﺎ وى ﺑﺮ ﻳﻚ ﺻﺪ و ﻧﻮد ﻫﺰار ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺪﻳﻪﻫﺎ ﺑﺪو دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺒـﺮ ﻓـﺘﺢ را ﺑـﺎ‬
‫ﻫﺪﻳﻪﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﻫﺬﻳﻞ ﻛﺎﻫﻠﻰ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺣﺴـﺎب ﺟﺰﻳـﻪ آورد و ﺑـﻪ ﺧﺎﻟـﺪ ﻧﻮﺷـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺪﻳﻪﻫﺎﻳﺸﺎن را اﮔﺮ ﺟﺰو ﺟﺰﻳﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﺑﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻛﻦ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را ﺑﮕﻴﺮ و ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﻴﺮو ده«‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻦ اﺑﻰ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎن از ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و در ﻛﺎرﻫﺎى ﺧـﻮﻳﺶ ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ را ﭘﻴﺶ ﻣﻰاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻟﺪ از او ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎل دارى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺠﻴﺒﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰى ﻛﻪ دﻳﺪهاى ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻫﻜﺪهﻫﺎ را دﻳﺪم ﻛﻪ از دﻣﺸﻖ ﺗﺎ ﺣﻴﺮه ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد و زن از ﺣﻴﺮه ﺑﺮون ﻣﻰﺷﺪ و ﺟﺰ ﻧﺎﻧﻰ ﺑـﺮاى‬
‫ﺗﻮﺷﻪ وى ﻻزم ﻧﺒﻮد‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﻟﺒﺨﻨﺪ زد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﻤﺮو ﻋﻘﻞ ﺗﻮ از ﭘﻴﺮى ﺧﺮف ﺷﺪه« آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻣـﺮدم‬
‫ﺣﻴﺮه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻨﻴﺪهام ﺷﻤﺎ ﻣﺮدﻣﻰ زرﻧﮓ و ﻣﻜﺎرﻳﺪ ﭼﺮا ﺑﺮاى ﻛﺎرﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺴﻰ را ﭘـﻴﺶ ﻣـﻰاﻧﺪازﻳـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻤﻰداﻧﺪ از ﻛﺠﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؟«‬
‫ﻋﻤﺮو اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﻧﺸﻨﻴﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺨﻨﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺻﺤﺖ ﻋﻘﻞ و درﺳﺘﻰ ﮔﻔﺘـﺎر وى را‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺗﻮ اى اﻣﻴﺮ ﻛﻪ ﻣﻰداﻧﻢ از ﻛﺠﺎ آﻣﺪهام؟«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻛﺠﺎ آﻣﺪهاى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺎى دور ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ؟«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺷﻜﻢ ﻣﺎدرم«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻘﺼﻮدت ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﺶ روﻳﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺠﺎﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آﺧﺮت«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺎى دور ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ آﻣﺪهاى ﻛﺠﺎﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺸﺖ ﭘﺪرم«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﭼﻪ ﭼﻴﺰى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻘﻞ دارى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻨﺪ ﻫﻢ ﻣﻰﺑﻨﺪم«‬
‫‪185‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫)و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ آﺧﺮ را ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﺑﺎزى ﺑﺎ ﻛﻠﻤﻪ ﻋﻘﻞ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﻠﻤﻴﺢ ﺑﻪ ﻋﻘﺎل ﻛﺮد ﻛﻪ زاﻧﻮ ﺑﻨﺪ ﺷﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻋﻘﻞ دارم و ﺑﻨﺪ ﻫﻢ ﻣﻰﺑﻨﺪم‪(.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ او را ﻣﺮدى زﺑﺎن آور ﻳﺎﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﻮم‪ ،‬ﻣﺮدم ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻬﺘﺮ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ «.‬ﻋﻤﺮو ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى اﻣﻴـﺮ‪:‬‬
‫»ﻣﻮر ﺑﻬﺘﺮ از ﺷﺘﺮ داﻧﺪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮر ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫زﻫﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺣﻜﺎﻳﺖ در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺧﺎدﻣﻰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﻴﺴﻪاى ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﺮ آوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ آﻧﺮا ﺑﮕﺮﻓـﺖ و ﻣﺤﺘـﻮاى ﻛﻴﺴـﻪ را در ﻛـﻒ ﺧـﻮﻳﺶ رﻳﺨـﺖ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﻋﻤـﺮو اﻳـﻦ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ زﻫﺮ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺘﻪ اﺳﺖ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا زﻫﺮ ﻫﻤﺮاه دارى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻢ رﻓﺘﺎرى ﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮم را ﻛﺮدهام و ﻣﺮگ ﺑﺪﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﭼﻴﺰى ﻧﺎﺧﻮش آﻳﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﻗﻮم و ﻣﺮدم دﻫﻜﺪهام ﺑﺎز ﮔﺮدم‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺗﺎ اﺟﻠﺶ ﻧﺮﺳﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺮد«‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺴﻢ اﷲ ﺧﻴﺮ اﻻﺳﻤﺎء و رب اﻻرض و رب اﻟﺴﻤﺎء اﻟﺬى ﻟﻴﺲ ﻳﻀﺮ ﻣـﻊ اﺳـﻤﻪ داء اﻟـﺮﺣﻤﻦ‬
‫اﻟﺮﺣﻴﻢ«‬
‫ﻛﺴﺎن روى وى اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ از ﺧﻮردن زﻫﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﻰ او ﭘﻴﺸﻰ ﮔﺮﻓﺖ و زﻫﺮ را ﺑﻠﻌﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا‬
‫اى ﮔﺮوه ﻋﺮﺑﺎن ﺗﺎ ﻳﻜﻰ از ﺷﻤﺎ ﺑﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺎﻫﻰ از ﺷﻤﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪ «.‬آﻧﮕﺎه رو ﺑـﻪ ﻣـﺮدم ﺣﻴـﺮه ﻛـﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﺮوز ﻛﺎرى ﻧﺪﻳﺪهام ﻛﻪ اﻗﺒﺎل آن ﭼﻨﻴﻦ روﺷﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ ﻗﻮم را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﻛﻮل ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺮاﻣﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ را ﺑﻪ ﺷﻮﻳﻞ دﻫﻨـﺪ و اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺎر ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﮔﺮان ﺑﻮد و ﻛﺮاﻣﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﻦ ﻓﺪﻳﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓـﺖ« و ﭼﻨـﺎن ﻛﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد و آﻧﻬﺎ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻋﺪى و ﻋﻤﺮ ﭘﺴـﺮان‬
‫ﻋﺪى و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ و اﻳﺎس ﺑﻦ ﻗﺒﻴﺼﻪ و ﺣﻴـﺮى اﺑـﻦ اﻛـﺎل )و ﺑـﻪ ﻗـﻮﻟﻰ ﺟﺒـﺮى(‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﻧﻬﺎد و ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﺑﺪان رﺿﺎﻳﺖ دادﻧﺪ و ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﺎل ﻳﻜﺼﺪ و ﻧﻮد ﻫﺰار درم ﺟﺰﻳﻪ دﻫﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺸﻐﻮﻻن دﻧﻴﺎ و راﻫﺒـﺎن‬
‫و ﻛﺸﻴﺸﺎن ﺑﺠﺰ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻏﻼن ﺗﺎرك دﻧﻴﺎ )و »ﺑﺮواﻳﺘﻰ ﺑﺠﺰ ﻏﻴﺮ ﺷﺎﻏﻞ و ﮔﺬﺷﺘﻪ از دﻧﻴﺎ ﻳﺎ ﺳﻴﺎح‬
‫ﺗﺎرك دﻧﻴﺎ( در ﻗﺒﺎل ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻜﻨﺪ ﭼﻴﺰى ﻧﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻛﺮدار ﻳﺎ ﮔﻔﺘﺎر ﭘﻴﻤـﺎن ﺑﺸـﻜﻨﻨﺪ در ﭘﻨـﺎه ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣـﺎه رﺑﻴـﻊ اﻻول ﺳـﺎل‬
‫دوازدﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫و اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه داد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪186‬‬

‫و ﭼﻮن ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺮدم ﺳﻮاد ﻛﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻜﺘﻮب ﺑﻰ اﻋﺘﻨﺎﻳﻰ ﻛﺮدﻧﺪ و آﻧﺮا از ﻣﻴـﺎن ﺑﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻛﻔﺮ ﮔﺮاﻳﻴﺪﻧﺪ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ آﻧﺠﺎ را ﺑﮕﺸﻮد ﺑﺪان اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮدﻧـﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻗﺮار دﻳﮕﺮ داد و ﭼﻮن ﻣﺜﻨﻰ در ﺳﻮاد ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪ ﺑﺎز آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﻔﺮ ﮔﺮاﻳﻴﺪﻧﺪ و ﻛـﺎﻓﺮان را ﻳـﺎرى‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻜﺘﻮب ﺑﻰ اﻋﺘﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ و آﻧﺮا از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺳﻌﺪ ﺳﻮاد را ﺑﮕﺸﻮد ﺑﺪان اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮدﻧﺪ و او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ از دو ﭘﻴﻤﺎن را ﺑﻴﺎرﻧﺪ و ﭼﻮن ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‬
‫در ﺑﺎره ﺗﻤﻜﻦ آﻧﻬﺎ ﻛﻨﺠﻜﺎوى ﻛﺮد و ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﻫﺰار ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻘﺮر ﻛﺮد ﺑﺠﺰ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻌﺎف ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ اﺑﻰ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑـﻦ ﻋـﺎص‬
‫ﺳﻮى ﺷﺎم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و از ﺧﺎﻟﺪ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رود و در ﺑﺎره ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺨﻦ ﻛﻨﺪ ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻛﻪ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آرد‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ اﺟﺎزه داد و او ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺖ و وﻋﺪهاى را ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در اﻳﻦ ﺑﺎب داده ﺑﻮد ﻳﺎد ﻛﺮد و ﭼﻨﺪ ﺷﺎﻫﺪ آورد و از اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻧﺠﺎم آﻧﺮا ﺧﻮاﺳﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ‬
‫ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﮔﺮم ﻫﺴﺘﻴﻢ و ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺷﻴﺮ ﭘـﺎرس و روم ﻳـﺎرى‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺑﻪ ﻛﺎرى ﭘﺮدازم ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﻮرد رﺿﺎى ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ اوﺳـﺖ اﺛـﺮ‬
‫ﻧﺪارد ﻣﺮا واﮔﺬار و ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺮو ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﺧﺪا در ﺑﺎره اﻳﻦ دو ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭼﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﻰﻛﻨﺪ؟«‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و وﻗﺘﻰ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ در ﺣﻴﺮه ﺑﻮد و در ﺟﻨﮓ ﺣﻴﺮه و ﺟﻨﮕﻬﺎى ﭘﻴﺶ از آن ﻛـﻪ‬
‫در ﻋﺮاق رخ داد و ﻧﻴﺰ در ﺟﻨﮕﻬﺎى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻮادث ﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺣﻴﺮه‬
‫ﺟﻤﻴﻞ ﻃﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺪرش ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻛﺮاﻣﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ را ﺑﻪ ﺷﻮﻳﻞ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﻰﻛﻨﻰ ﻛﻪ ﺷﻮﻳﻞ ﻛﺮاﻣﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ را ﻛﻪ ﭘﻴﺮ ﺷﺪه ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ؟« ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﻪ ﻋﻤﺮ‬
‫دﻟﺒﺴﺘﻪ او ﺑﻮد ﻣﻴﮕﻔﺖ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى از ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺪو ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺨﻦ آورد و از ﺣﻴﺮه ﻧﺎم ﺑﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮﻳﻰ‬
‫ﻛﻨﮕﺮهﻫﺎى ﻗﺼﻮر آن دﻧﺪاﻧﻬﺎى ﺳﮓ ﺑﻮد‪ .‬و داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﮔﺸﻮده ﻣﻰﺷـﻮد و ﻛﺮاﻣـﻪ را از‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻢ«‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺷﻮﻳﻞ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ از‬
‫ﻓﺘﺢ ﺣﻴﺮه ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد ﻛﺮاﻣﻪ را از او ﺧﻮاﺳﺘﻢ و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﺣﻴﺮه ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮔﺸـﻮده ﺷـﺪ ﻛﺮاﻣـﻪ از آن ﺗـﻮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ« ﻛﺴﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮط ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﺻﻠﺢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﺮاﻣﻪ را ﺑـﻪ ﺷـﻮﻳﻞ‬
‫دﻫﻨﺪ و اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﺪان و ﻣﺮدم وى ﮔﺮان آﻣﺪ و آﻧﺮا ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻛﺮاﻣﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬در ﺑﺎره زﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﻫﺸﺘﺎد رﺳﻴﺪه ﻧﮕﺮان ﻣﺒﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺮدى‬
‫اﺣﻤﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا در ﺟﻮاﻧﻰ دﻳﺪه و ﭘﻨﺪارد ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﻰ دوام دارد‪«.‬‬
‫ﭘﺲ ﻛﺮاﻣﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ دادﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ او را ﺑﻪ ﺷﻮﻳﻞ داد‪.‬‬
‫ﻛﺮاﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﻮﻳﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﺑﻪ ﭘﻴﺮه زﻧﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ ﻓﺪﻳﻪ ﺑﮕﻴﺮ‪«.‬‬
‫‪187‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮم ﻣﮕﺮ ﻣﻘﺪار ﻓﺪﻳﻪ را ﺧﻮدم ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻨﻢ«‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺪﻳﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ«‬
‫ﺷﻮﻳﻞ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎدر ﺑﺨﻄﺎ ﺑﺎﺷﻢ اﮔﺮ ﻛﻤﺘﺮ از ﻫﺰار درم ﺑﮕﻴﺮم«‬
‫ﻛﺮاﻣﻪ اﻳﻦ را ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻤﺮد ﺗﺎ او را ﻓﺮﻳﺐ دﻫﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻓﺪﻳﻪ را ﺑـﺮاى وى آورد و ﭘـﻴﺶ ﻛﺴـﺎن ﺧـﻮﻳﺶ ﺑـﺎز‬
‫ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺮدم از ﻣﺎ وﻗﻊ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺷﻮﻳﻞ را ﻣﻼﻣﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤـﻰداﻧﺴـﺘﻢ ﺑـﺎﻻى ﻫـﺰار ﻋـﺪدى‬
‫ﻫﺴﺖ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﭼﻴﺰى ﺧﻮاﺳﺘﻰ و ﺧﺪا ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ را ﻣﻰﮔﻴﺮﻳﻢ و ﺗﺮا و آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻧﻴﺖ‬
‫داﺷﺘﻪاى راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ دروغ وا ﻣﻰﮔﺬارﻳﻢ‪«.‬‬
‫و ﻫﻢ ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺣﻴﺮه را ﺑﮕﺸﻮد ﻧﻤﺎز ﻓﺘﺢ را ﻫﺸﺖ رﻛﻌﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ در اﺛﻨﺎى آن ﺳﻼم ﻧﻤﺎز‬
‫ﻧﮕﻔﺖ آﻧﮕﺎه روى ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺟﻨﮓ ﻣﻮﺗﻪ ﻧﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ در دﺳﺖ ﻣﻦ ﺷﻜﺴﺖ اﻣﺎ ﻫـﻴﭻ ﻗـﻮﻣﻰ را ﭼـﻮن‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻧﺪﻳﺪم و ﻣﻴﺎن ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻗﻮﻣﻰ را ﭼﻮن ﻣﺮدم اﻟﻴﺲ ﻧﺪﻳﺪم‪«.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺎزم ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﺮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻰﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗﺘﻰ در ﺣﻴﺮه ﭘـﻴﺶ ﺧﺎﻟـﺪ رﺳـﻴﺪﻳﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛـﺮد‪ .‬آﻧﮕـﺎه روى ﺑﮕﺮداﻧﻴـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬در ﺟﻨـﮓ ﻣﻮﺗـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ در دﺳﺖ ﻣﻦ ﺷﻜﺴﺖ و ﻳﻚ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻳﻤﺎﻧﻰ در دﺳﺖ ﻣﻦ ﺗﺎب آورد ﻛﻪ آﻧﺮا ﻫﻤﺮاه دارم«‬
‫ﻣﺎﻫﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ ﺻﻠﻮﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﻧﺴﻄﻮﻧﺎ ﺳﺎﻻر ﻗـﺲ اﻟﻨـﺎﻃﻒ ﺑـﻪ اردوﮔـﺎه‬
‫ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺪ و در ﺑﺎره ﺑﺎﻧﻘﻴﺎ و ﺑﺴﻤﺎ ﺑﺎ وى ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و ﻫﺮ ﭼﻪ را ﺑﻪ دو دﻫﻜﺪه و زﻣﻴﻨﻬـﺎى آن ﺗﻌﻠـﻖ ﻣـﻰﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﺗﻌﻬﺪ ﻛﺮد و ﺑﺮاى ﺧﻮد و ﻛﺴﺎﻧﺶ و ﻗﻮﻣﺶ ﭘﻴﻤﺎن ﮔﺮﻓﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ده ﻫﺰار دﻳﻨﺎر ﺑﺠﺰ آﻧﭽـﻪ ﺑـﻪ ﻛﺴـﺮى ﺗﻌﻠـﻖ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺟﺰﻳﻪ ﻫﺮ ﺳﺮ ﭼﻬﺎر درم ﺷﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑـﺪﻗﺖ رﻋﺎﻳـﺖ ﺷـﺪ و ﻫﻨﮕـﺎم ﺗﺴـﻠﻂ‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭘﻴﻤﺎن ﻧﺸﻜﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺪ ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﭼﻨﻴﻦ آورده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﺑﺮاى ﺻﻠﻮﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﻧﺴﻄﻮﻧﺎ و ﻗﻮم‬
‫وى‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ در ﺑﺎره ﺳﺮاﻧﻪ و ﺣﻔﺎﻇﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺷﺎﻏﻞ ﺑﺎﻧﻘﻴﺎ و ﺑﺴﻤﺎ ﻣﻘـﺮر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ده ﻫﺰار دﻳﻨﺎر‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻣﺎل اﻣﻮال ﺧﺎﻟﺼﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺑﻘﺪر ﺗﻮاﻧﺶ و ﺑﻰ ﭼﻴﺰ ﺑـﻪ ﺗﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺑﻰ ﭼﻴﺰى ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺸﺘﻨﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﺗﻮ رﺿـﺎﻳﺖ دادهاﻧـﺪ و‬
‫ﻣﻦ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﻨﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻴﻢ و رﺿﺎﻳﺖ دادﻳﻢ و ﻗﻮم ﺗﻮ ﻧﻴﺰ رﺿﺎﻳﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳـﺖ و‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺮدﻳﻢ ﺳﺮاﻧﻪ ﺣﻖ ﻣﺎﺳﺖ و ﮔـﺮ ﻧـﻪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ داد ﺗـﺎ‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﻨﻴﻢ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻤﻴﺮى و ﺣﻨﻈﻠﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻊ‬
‫ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪188‬‬

‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﻫﻘﺎﻧﺎن ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﭼﻪ ﻣـﻰﻛﻨـﺪ و ﭼـﻮن ﻛـﺎر‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه و ﺧﺎﻟﺪ ﺳﺎﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ دﻫﻘﺎﻧﺎن ﻣﻠﻄﺎﻃﻴﻦ ﺳﻮى وى آﻣﺪﻧﺪ و زاد ﺑﻦ ﺑﻬﻴﺶ دﻫﻘﺎن ﻓﺮات ﺳـﺮﻳﺎ‬
‫و ﺻﻠﻮﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﻧﺴﻄﻮﻧﺎ ﭘﺴﺮ ﺑﺼﺒﻬﺮى )و ﺑﻪ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ ﺻﻠﻮﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﺑﺼﺒﻬﺮى و ﺑﺴﻄﻮﻧﺎ( آﻣﺪﻧﺪ و در ﺑﺎره ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻓﻼﻟﻴﺞ ﺗﺎ ﻫﺮﻣﺰ ﮔﺮد ﺑﺮ ﻫﺰار ﻫﺰار )و ﺑﻪ رواﻳﺘﻰ ﻫﺰار ﻫﺰار ﺛﻘﻴﻞ‪) ،‬ﻣﺜﻘﺎل؟(( ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻣـﻮال ﺧﺎﻧـﺪان‬
‫ﻛﺴﺮى و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮود و در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻣﺸﻤﻮل ﺻـﻠﺢ ﻧﺒﺎﺷـﺪ از آن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﺧﺎﻟـﺪ در‬
‫اردوﮔﺎه ﺧﻴﻤﻪ زد و ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ اﺳﺖ ﺑﺮاى زاد ﭘﺴﺮ ﺑﻬﻴﺶ و ﺻـﻠﻮﺑﺎ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻧﺴﻄﻮﻧﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎ در ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻳﻴﺪ و ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺿـﺎﻣﻦ ﻣـﻮﻛﻼن ﺧـﻮﻳﺶ از ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﻬﻘﺒﺎد ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻴﺪ )و ﺑﻪ رواﻳﺘﻰ ﺿﺎﻣﻦ وﺻﻮل از ﻣﻮﻛﻼن ﺧﻮﻳﺶ ﻫﺴﺘﻴﺪ( در ﻗﺒـﺎل‬
‫ﻫﺰار ﻫﺰار ﺛﻘﻴﻞ )ﻣﺜﻘﺎل؟( ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳـﺎل داده ﺷـﻮد از ﻫـﺮ ﺷـﺎﻏﻞ و اﻳـﻦ ﺑﺠـﺰ ﺗﻌﻬـﺪ ﺑﺎﻧﻘﻴـﺎ و‬
‫ﺑﺴﻤﺎﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻣﻦ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را راﺿﻰ ﻛﺮدﻳﺪ و ﻣﺎ ﺷﻤﺎ و ﻣﺮدم ﺑﻬﻘﺒﺎد ﭘـﺎﻳﻴﻦ و ﻫﻤـﺪﻻن‬
‫ﺷﻤﺎ را از ﻣﺮدم ﺑﻬﻘﺒﺎد ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻣﻮاﻟﺘﺎن وا ﻣﻰﮔﺬارﻳﻢ ﺑﺠﺰ اﻣﻮال ﺧﺎﻧﺪان ﻛﺴﺮى و ﻫـﺮ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮود‪«.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻤﻴﺮى و ﺑﺸﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﺑـﻦ‬
‫ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ و ﺣﻨﻈﻠﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻊ ﺷﺎﻫﺪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ آﻣﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻋﺎﻣﻼن و ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻤﺤﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬از ﻋﻤﺎل وى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ وﺛﻴﻤﻪ ﺑﺼـﺮى ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ در ﻓﻼﻟﻴﺞ ﺑﺮاى ﺣﻔﺎﻇﺖ و درﻳﺎﻓﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻧﻘﻴﺎ و ﺑﺴﻤﺎ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﻬﺮﻳﻦ ﺷﺪ و در ﺑﺎﻧﺒﻮرا ﻛﻪ ﺟﺰو ﻛﻮﻳﻔﻪ ﺑﻮد ﺟﺎى ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن ﻣﺰﻧﻰ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺴﺘﺮ ﺷﺪ و در ﻋﻘﺮ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن آﻧﺠﺎ را ﻋﻘﺮ ﺳﻮﻳﺪ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻧـﺎم‬
‫از ﺳﻮﻳﺪ ﻣﻨﻘﺮى ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﻂ ﺑﻦ اﺑﻰ اط ﻋﺎﻣﻞ رود ﻣﺴﺘﺎن ﺷﺪ و ﺑﺮ ﻛﻨﺎر رودى ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم وى ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ و ﺗـﺎ ﻛﻨـﻮن‬
‫آﻧﺮا رود اط ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬وى از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺎة ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﺎن ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺎﻣﻼن ﺧﺮاج ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺧﺎﻟﺪ روى ﺳﻴﺐ )ﺳﺎﺣﻞ؟( ﺑﻮد و ﺿﺮار ﺑﻦ ازور و ﺿﺮار ﺑﻦ ﺧﻄﺎب و ﻣﺜﻨﻰ ﺑـﻦ ﺣﺎرﺛـﻪ و‬
‫ﺿﺮار ﺑﻦ ﻣﻘﺮن و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﻳﺴﺮة ﺑﻦ اﺑﻰ رﻫﻢ و ﻋﺘﻴﺒﺔ اﺑﻦ ﻧﻬﺎس را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﺴﻠﻂ وى در‬
‫ﺳﻴﺐ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺎن ﺳﺎﻻران ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ و از آب ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﺳﺎﺣﻞ‬
‫دﺟﻠﻪ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪189‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻳﻚ ﺳﻮى ﺳﻮاد ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ ﻳﻜﻰ از اﻫـﻞ ﺣﻴـﺮه را ﭘـﻴﺶ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﺑـﺎ وى ﺑـﺮاى‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ در ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ اردﺷﻴﺮ اﺧﺘﻼف و ﻧﻔﺎق داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ را‬
‫در ﻧﻬﺮ ﺳﻴﺮ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﻮد و آزاد ﺑﻪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ وى ﺑﺎ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﻠﻮﺑﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻰ‬
‫را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ دو ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻳﻜﻰ ﺑﺮاى ﺧﺎﺻﻪ ﻗﻮم و دﻳﮕﺮى ﺑﺮاى ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از دو ﻗﺎﺻﺪ از ﺣﻴـﺮه‬
‫ﺑﻮد و دﻳﮕﺮى ﻧﺒﻄﻰ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ از ﻣﺮد ﺣﻴﺮى ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻧﺎﻣﺖ ﭼﻴﺴـﺖ؟ ﭘﺎﺳـﺦ داد‪» :‬ﻣـﺮة« و ﺧﺎﻟـﺪ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﮕﻴﺮ و ﺑﺮاى ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺒﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺪا زﻧﺪﮔﻴﺸﺎن را ﻗﺮﻳﻦ ﻣﺮارت ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ دﻳـﻦ ﺑﮕﺮوﻧـﺪ‬
‫)و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ از روى ﻓﺎل و ﻣﻘﺎرﻧﻪ ﻣﺮو ﻣﺮارت ﻣﻰﮔﻔﺖ( و از ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺻـﻠﻮﺑﺎ ﭘﺮﺳـﻴﺪ ﻧﺎﻣـﺖ ﭼﻴﺴـﺖ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﺰﻗﻴﻞ« و ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﮕﻴﺮ« و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺟﺎﻧﺸﺎن را ﺑﮕﻴﺮ )و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﺎل ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻠﻤﻪ ازﻫﻖ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﺴﻤﺖ اول ﻫﺰﻗﻴﻞ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﻮد(‬
‫و ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺎن ﭘﺎرﺳﻰ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧـﺪا را‬
‫ﻛﻪ ﻧﻈﺎم ﺷﻤﺎ را ﮔﺴﻴﺨﺖ و ﻓﻜﺮ ﺷﻤﺎ را ﺳﺴﺖ ﻛﺮد و ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﺗﻔﺮﻗﻪ اﻧـﺪاﺧﺖ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻧﻜﺮده ﺑﻮد ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺑﺪﺗﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ دﻳﻦ ﻣﺎ در آﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﺳﺮزﻣﻴﻨﺘﺎن واﮔﺬارﻳﻢ و ﺳـﻮى‬
‫اﻗﻮام دﻳﮕﺮ روﻳﻢ و ﮔﺮ ﻧﻪ ﻧﺎ ﺑﺪﻟﺨﻮاه در آﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﻗﻮﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﺮگ را ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ زﻧﺪﮔﻰ را دوﺳﺖ دارﻳﺪ‪.‬‬
‫***‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺮزﺑﺎﻧﺎن ﭘﺎرس‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ اﺳﻼم ﺑﻴﺎرﻳﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﻨﻴﺪ و ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﻴﺪ و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﻰ ﺳﻮى ﺷﻤﺎ آﻣـﺪهام ﻛـﻪ ﻣـﺮگ را‬
‫ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﺮاب را دوﺳﺖ دارﻳﺪ‪ «.‬ﻣﺎﻫﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺮاج را ﭘﻨﺠﺎه روزه ﺑـﺮاى‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ وﺻﻮل ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻬﺪان ﺧﺮاج و ﺳﺮان روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﺮو ﭘﻴﺶ وى ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺧﺮاج را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داد ﻛﻪ در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ اردﺷﻴﺮ در ﻛﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺮ ﭘﻴﻜﺎر ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﻫﻤﺪل و ﻣﺘﻔﻖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻚ ﺳﺎل ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳـﻦ ﺳـﻮى دﺟﻠـﻪ را ﺑـﻪ ﺗﺼـﺮف آورده ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن را از ﺣﻴﺮه ﺗﺎ دﺟﻠﻪ ﻛﺎرى ﻧﺒﻮد و ﻫﻴﭽﻜﺲ از آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺪو ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻣﻜﺘﻮب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﻣﺮدم ﺳﻮاد ﻳﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ ﺣﺼﺎرى ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺎﻣﻼن ﺧﺮاج ﺑﺮاى اﻫﻞ ﺧﺮاج ﺑﺮاﺋﺖ )رﺳﻴﺪ( از روى ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﺋﺖ ﺑﺮاى آﻧﻜﻪ از ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن ﺟﺎ اﺳﺖ از ﺟﺰﻳﻪاى ﻛﻪ‬
‫اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ آن ﺻﻠﺢ ﻛﺮده ﻛﻪ آﻧﺮا ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻣـﺎدام ﻛـﻪ ﺟﺰﻳـﻪ ﻣـﻰدﻫﻴـﺪ و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪190‬‬

‫ﺑﺼﻠﺤﻴﺪ ﺧﺎﻟﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎﻟﺪ را دﻳﮕﺮ ﻛﻨﻨـﺪ ﻫﻤﺪﺳـﺖ ﺷـﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫اﻣﺎن ﺷﻤﺎ اﻣﺎن اﺳﺖ و ﺻﻠﺢ ﺷﻤﺎ ﺻﻠﺢ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻤﺎ وﻓﺎ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫و آن ﮔﺮوه از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﺎﻫﺪﺷﺎن ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮاﺋﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﻫﺸﺎم و ﻗﻌﻘﺎع و ﺟـﺎﺑﺮ‬
‫ﺑﻦ ﻃﺎرق و ﺟﺮﻳﺮ و ﺑﺸﻴﺮ و ﺣﻨﻈﻠﻪ و ازداذ و ﺣﺠﺎج ﺑﻦ ذى ﻋﻨﻖ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ زﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﻒ ﺑﻦ ﻋﻄﻴﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ از ﻋﺮاق ﺑﺮﻓﺖ و اﻫﻞ ﺣﻴﺮه ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ از ﺟﺎﻧﺐ وى ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻣﻀـﻤﻮن‬
‫ﻛﻪ ﻣﺎ ﺟﺰﻳﻪاى را ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻨﺪه ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪاى و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪاى ﺑﺎ ﻣﺎ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫و اﻣﻴﺮﺷﺎن ﻣﺎ را از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﺠﺎوز و دﻳﮕﺮ ﻛﺴﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻫﺬﻳﻞ ﻛﺎﻫﻠﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ دو ﻓﺮﺳﺘﺎده ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاى وى ﺧﺒﺮ آرﻧﺪ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺳﻮى ﺷﺎم رود‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎل در ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻘﺮش ﺣﻴﺮه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﻣﻰرﻓﺖ و ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸـﺖ و ﭘﺎرﺳـﻴﺎن ﭘﺎدﺷـﺎه‬
‫ﺧﻠﻊ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﺼﺐ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﺰ دﻓﺎع از ﺑﻬﺮ ﺳﻴﺮ ﻛﺎرى ﻧﺒﻮد‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻴﺮى ﭘﺴـﺮ ﻛﺴـﺮى‬
‫ﻫﻤﻪ اﻗﻮام ﺧﻮﻳﺶ را ﻛﻪ ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﻛﺴﺮى ﭘﺴﺮ ﻗﺒﺎد ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﺲ از او و اردﺷﻴﺮ ﭘﺴﺮش‪ ،‬ﭘﺎرﺳـﻴﺎن‬
‫ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺧﻮﻧﺸﺎن رﻳﺨﺘﻨﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﺲ ﻧﻤﻰﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛـﻪ او‬
‫را ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺑﺮ وى ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺣﻴﺮه ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﺳﻮى ﺷﺎم رﻓﺖ ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ ﺳـﺎل ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻋﻴﺎض ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم وى ﺷﺪه ﺑﻮد اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺖ اﮔﺮ دﺳﺘﻮر ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻴﺎض ﻛـﻪ‬
‫در دوﻣﻪ درﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻧﻤﻰرﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻌﻰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺘﺢ دﻳﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻧﺒﻮد و ﺳﺎﻟﻰ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻰ ﺳﺎل زﻧﺎن‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﻈﺎﻣﻰ از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭘﺸﺖ ﺳﺮ وى ﻫﺴﺖ در دﻳـﺎر آﻧﻬـﺎ ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻧﺮود‪ .‬ﻳﻚ ﺳﭙﺎه ﭘﺎرﺳﻰ در ﻋﻴﻦ ﺑﻮد و ﺳﭙﺎه دﻳﮕﺮ در اﻧﺒﺎر ﺑﻮد و ﺳﭙﺎه دﻳﮕﺮ در ﻓﺮاض ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ اﻫﻞ ﻣﺪاﻳﻦ رﺳﻴﺪ زﻧﺎن ﺧﺎﻧﺪان ﻛﺴﺮى ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻓﺮﺧﺰاد ﭘﺴـﺮ ﺑﻨـﺪوان ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﻻرى رﺳﻴﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﺪان ﻛﺴﺮى ﻳﻜﻰ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺷﺎﻫﻰ او ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻫﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻋﺮاق در آﻳﺪ و ﺑﻪ ﻋﻴﺎض ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد از ﺑﺎﻻى ﻋﺮاق در آﻳﺪ و‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺣﻴـﺮه رﺳـﻴﺪﻧﺪ اﻣـﺎرت ﺣﻴـﺮه ﺑـﺎ او ﺑﺎﺷـﺪ و ﭼـﻮن ان ﺷـﺎء اﷲ در ﺣﻴـﺮه ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻳـﺪ و‬
‫اردوﮔﺎﻫﻬﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻋﺮﺑﺎن و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻫﺴﺖ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻴﺪ و ﺧﻄﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑـﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن از ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺷﻮد از ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻳﻜﻴﺘﺎن در ﺣﻴﺮه ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﻳﮕﺮى ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻴـﺪ و از‬
‫ﺧﺪا ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻫﻴﺪ و از او ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ و ﻛﺎر آﺧﺮت را ﺑﺮ دﻧﻴﺎ ﻣﺮﺟﺢ ﺷﻤﺎرﻳﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ دو را ﺑﻪ دﺳﺖ آرﻳﺪ و دﻧﻴﺎ را ﺑﺮ‬
‫آﺧﺮت ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﺪﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دو را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬از آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮده ﺑﺪارﻳﺪ‪ ،‬از ﮔﻨﺎه ﺑﻪ دور ﻣﺎﻧﻴﺪ و از‬
‫ﮔﻨﺎه ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اﺻﺮار ﻛﻨﻴﺪ و در ﻛﺎر ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫‪191‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺣﻴﺮه ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻓﻼﻟﻴﺢ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﻮاد ﺑﺮ‬
‫او راﺳﺖ ﺷﺪ و ﻋﻤﻞ ﺳﻮاد ﺣﻴﺮه را ﺑﺮ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻤﻴﺮى و ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ واﺷـﻤﻪ و اﺑـﻦ‬
‫ذى ﻋﻨﻖ و اط و ﺳﻮﻳﺪ و ﺿﺮار ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﻋﻤﻞ ﺳﻮاد اﺑﻠﻪ را ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻘﺮن و ﺣﺴﻜﻪ ﺣﺒﻄـﻰ و ﺣﺼـﻴﻦ‬
‫ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﺤﺮ و رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﻋﺴﻞ داد و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن را ﺑﺮ ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﺪاﺷﺖ و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو را در ﺣﻴﺮه ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻤﻞ ﻋﻴﺎض رﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ وى را ﭘﺎك ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻛﻤﻚ ﻛﻨـﺪ و از راه ﻓﻠﻮﺟـﻪ‬
‫رﻓﺖ و در ﻛﺮﺑﻼ ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺳﺎﻻر ﭘﺎدﮔﺎن آﻧﺠﺎ ﺑﻮد اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد و‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺮ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮزﻫﺎى ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺧﺎﻟﺪ از ﺣﻴﺮه در آﻳﺪ و ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻴﺎض ﺑـﺮدارد‬
‫ﻋﺮﺑﺎن ﺑﺮ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﻛﻨﺎره دﺟﻠﻪ ﺑﺲ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻰ روق ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺧﺎﻟﺪ روزى ﭼﻨﺪ در ﻛﺮﺑﻼ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ وﺛﻴﻤﻪ از ﻛﺜـﺮت ﻣﮕـﺲ ﺷـﻜﺎﻳﺖ داﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» .‬ﺻﺒﺮ ﻛﻦ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ اردوﮔﺎﻫﻬﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﻋﻴﺎض ﻣﺎﻣﻮر آن ﺑﻮده اﺳﺖ از ﭘﻴﺶ ﺑـﺮدارم و ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎى آﻧﻬﺎ ﻋﺮﺑﺎن را ﺳﻜﻮﻧﺖ دﻫﻢ و ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻰزﺣﻤـﺖ و‬
‫اﺷﻜﺎل ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺗﻮاﻧﻨﺪ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﻮر داده و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺨﺘﻰ را از ﻗﻮم ﺑﺮ ﻣﻰدارد‪«.‬‬
‫ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم اﺷﺠﻊ در ﺑﺎره ﻣﮕﺴﺎن ﻛﻪ اﺑﻦ وﺛﻴﻤﻪ از آن ﺷﻜﺎﻳﺖ داﺷﺖ ﺷﻌﺮى ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺮﻛﻮب ﺧﻮﻳﺶ را در ﻛﺮﺑﻼ و ﻫﻢ در ﻳﻤﻦ«‬
‫»ﭼﻨﺪان ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻻﻏﺮ ﺷﺪ«‬
‫»از ﻫﺮ ﺗﻮﻗﻔﮕﺎﻫﻰ ﺑﺮود ﺑﺎز ﺳﻮى آن ﺑﺮﮔﺮدد«‬
‫»ﺣﻘﺎ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺧﻮار ﻣﻰدارم«‬
‫»و ﻣﮕﺴﺎن ﻛﺒﻮد ﭼﺸﻢ آﻧﺮا«‬
‫»از آﺑﮕﺎه ﺑﺎز ﻣﻰدارد‪«.‬‬
‫ﻗﺼﻪ اﻧﺒﺎر و ذات اﻟﻌﻴﻮن و ﺳﺨﻦ از ﻛﻠﻮاذى‬
‫ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﺣﻴﺮه در آﻣﺪ اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه وى ﺑﻮد و ﭼـﻮن اﻗـﺮع در ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﻰ ﭘﻴﺶ از اﻧﺒﺎر ﻓﺮود آﻣﺪ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺘﺮﺷﺎن ﺑﭽﻪ آورد اﻣﺎ ﺗﻮﻗـﻒ ﻧﻤـﻰﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﺮد و ﻧﺎﭼـﺎر‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ ﺷﻴﺮى ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﺪاى رﺣﻴﻞ دادﻧﺪ ﭘﺴﺘﺎن ﺷﺘﺮان را ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮان‬
‫را ﻛﻪ راه رﻓﺘﻦ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺷﺘﺮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺗﺎ اﻧﺒﺎر ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻨـﺪق‬
‫زده ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺑﺎﻻى ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺮﺑﺎن را ﻣﻰدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﻴﺮزاد ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﺳﺎﺑﺎط‪ ،‬ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺮدﻣﻨـﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺮدم ﻋﺠﻢ ﺑﻮد و در ﻣﻴﺎن ﻋﺮﺑﺎن و ﻋﺠﻤﺎن آن دﻳﺎر ﻛﺲ ﭼﻮن او ﻣﻌﺘﺒﺮ و واﻻ ﻗﺪر ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟﺪ در رﺳﻴﺪ ﻋﺮﺑﺎن اﻧﺒﺎر از ﺑﺎﻻى ﺣﺼﺎر ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺒﺎر در ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎد ﺷﺘﺮ ﺑﭽـﻪ‬
‫ﺷﺘﺮ ﻣﻰﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻴﺮزاد ﭼﻮن ﺑﺎﻧﮓ آﻧﻬﺎ را ﺷﻨﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪192‬‬

‫و ﭼﻮن ﺑﺮاى وى ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻛﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻗﻮم ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺎل ﺑﺪ ﻣﻰزﻧﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑـﺮاى ﺧﻮﻳﺸـﺘﻦ‬
‫ﻓﺎل ﺑﺪ زﻧﺪ دﭼﺎر آن ﺷﻮد ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺎﻏﺎزد ﺑﺎ وى ﺻﻠﺢ ﻣﻰﻛﻨﻢ«‬
‫در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﻪ دور ﺧﻨﺪق ﮔﺸﺖ و ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ از ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﺷﻜﻴﺐ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺗﻴﺮاﻧﺪازان ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺟﻨـﮓ ﻧﻤـﻰداﻧﻨـﺪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸـﺎن را ﻧﺸـﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﺟﺰ آن ﻛﺎرى ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ «.‬ﺗﻴﺮاﻧﺪازان ﭘﻴﺎﭘﻰ ﺗﻴﺮ رﻫﺎ ﻛﺮدﻧﺪ و آن روز ﻫﺰار ﭼﺸﻢ ﻛﻮر ﺷـﺪ و اﻳـﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ را ذات اﻟﻌﻴﻮن ﻧﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ دﻳﺪﮔﺎن ﻣﺮدم اﻧﺒﺎر ﺑﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺷﻴﺮزاد ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﭼـﻪ ﻣـﻰﮔﻮﻳﻨـﺪ؟« و ﭼـﻮن ﺑـﺮاى وى‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﺎذ‪ ،‬اﺑﺎذ‪ «.‬و ﺑﺮاى ﺻﻠﺢ ﻛﺴﺎن ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻣﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻠﺢ رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺪاد و‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن او را ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺷﺘﺮان واﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه را ﺑﻪ ﺗﻨﮕﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺧﻨﺪق آورد و ﺑﻜﺸﺖ و در ﺧﻨﺪق‬
‫اﻓﻜﻨﺪ و آﻧﺮا ﭘﺮ ﻛﺮد‪ .‬و ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﻛﺎن در ﺧﻨﺪق رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم اﻧﺒـﺎر ﺳـﻮى‬
‫ﻗﻠﻌﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و ﺷﻴﺮزاد ﻛﺲ ﺑﺮاى ﺻﻠﺢ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ وى ﺗﻦ در داد و ﻣﻘـﺮر ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ وى را ﺑﺎ ﺳﻮاراﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﺸﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻣﺎل و ﻛﺎﻻ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺷﻴﺮزاد ﭘﻴﺶ ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ رﺳﻴﺪ و ﻣﺎﺟﺮاى ﺧﻮﻳﺶ را ﺑـﺎ وى ﺑﮕﻔـﺖ ﺑﻬﻤـﻦ او را ﻣﻼﻣـﺖ ﻛـﺮد و‬
‫ﺷﻴﺮزاد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﺑﻮدم ﻛﻪ ﻋﻘﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﺻﻠﺸﺎن از ﻋﺮب ﺑﻮد و ﭼﻮن دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣـﺎ آﻣـﺪ‬
‫ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺎل ﺑﺪ زدﻧﺪ و ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺎل ﺑـﺪ زﻧﻨـﺪ و دﭼـﺎر آن ﻧﺸـﻮﻧﺪ‪ .‬و ﭼـﻮن‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ آﻧﻬﺎ آﻣﺪ ﻳﻚ ﻫﺰار ﭼﺸﻢ از آﻧﻬﺎ ﻛﻮر ﻛﺮد و ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻧﺒﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم اﻧﺒﺎر اﻳﻤﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻤﻮدار ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺎﻟﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻂ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ و از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪ »ﺷﻤﺎ از ﻛﺪام ﻗﻮﻣﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬از ﻣﺮدم ﻋﺮﺑﻴﻢ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﻣﺎ ﻣﺮدم ﻋﺮب اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻘﺎم داﺷﺘﻪاﻧﺪ و اﺟﺪادﺷﺎن ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺑﺨـﺖ ﻧﺼـﺮ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻨﺠﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻮﺷﺘﻦ از ﻛﻰ آﻣﻮﺧﺘﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﻂ را از اﻳﺎد آﻣﻮﺧﺘﻴﻢ و ﮔﻔﺘﺎر ﺷﺎﻋﺮ را ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاى وى ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻗﻮم ﻣﻦ اﻳﺎد اﺳﺖ ﺧﻮاه ﺣﺮﻛﺖ آﻏﺎزد«‬
‫»و ﺧﻮاه ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺘﺮان ﻻﻏﺮ ﺷﻮد«‬
‫»وﻗﺘﻰ روان ﺷﻮﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻋﺮاق از آﻧﻬﺎﺳﺖ«‬
‫»و ﻧﻴﺰ ﺧﻂ و ﻗﻠﻢ از آﻧﻬﺎﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم اﻃﺮاف اﻧﺒﺎر ﺻﻠﺢ ﻛﺮد و از ﻣﺮدم ﺑﻮازﻳﺢ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﻣﺮدم ﻛﻠﻮاذى ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﺮاى‬
‫آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻤﺎن ﻧﻬﺪ و او ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ در آن ﺳﻮى دﺟﻠﻪ ﻣﻌﺘﻤﺪان ﺧﺎﻟﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از آن ﭘﺲ ﻣﺮدم اﻧﺒﺎر در اﺛﻨﺎى‬
‫‪193‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻛﺸﺎﻛﺸﻬﺎ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﻮد ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ ﺑﺠﺰ ﻣﺮدم ﺑﻮازﻳﺞ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻣـﺮدم ﺑﺎﻧﻘﻴـﺎ ﺑـﺮ ﺳـﺮ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺒﻴﺐ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﻣﺮدم ﺳﻮاد ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺟﻨﮕﻰ رخ دﻫﺪ ﭘﻴﻤﺎن در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺑﻨﻰ ﺻﻠﻮﺑﺎ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛﻠﻮاذى و ﺑﻌﻀﻰ دﻫﻜﺪهﻫﺎى ﻓﺮات و اﻳﻨﺎن ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از آن‬
‫ﺑﺎز ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺷﻌﺒﻰ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪» :‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﻮاد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى‪ ،‬ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﺑﺠﺰ ﺑﻌﻀﻰ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺮدﻣﺶ ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﻰ ﺑـﻪ زور‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬آﻳﺎ ﻣﺮدم ﺳﻮاد ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪﻧﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬وﻟﻰ وﻗﺘﻰ دﻋﻮت ﺷﺪﻧﺪ و راﺿﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺮاج دﻫﻨﺪ و ﺧﺮاج از آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳـﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ‬
‫ﻣﻬﻠﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﻛﺎر اﻧﺒﺎر ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر را در اﻧﺒﺎر ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻛﺮد و آﻫﻨـﮓ ﻋـﻴﻦ‬
‫اﻟﺘﻤﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﻬﺮان ﭘﺴﺮ ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎر از ﻋﺠﻤﺎن و ﻋﻘﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻋﻘﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎر از ﻋﺮﺑﺎن ﻧﻤﺮ‬
‫و ﺗﻐﻠﺐ و اﻳﺎد و ﻣﻮاﻓﻘﺎﻧﺸﺎن آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن از آﻣﺪن ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻋﻘﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺮان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺮﺑﺎن ﺟﻨﮓ ﺑـﺎ‬
‫ﻋﺮﺑﺎن را ﻧﻴﻜﺘﺮ داﻧﻨﺪ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ واﮔﺬار«‬
‫ﻣﻬﺮان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺨﻦ راﺳﺖ آوردى ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮﺑـﺎن را ﻧﻴﻜﺘـﺮ داﻧﻴـﺪ و در ﻛـﺎر ﺟﻨـﮓ ﻋﺠﻤـﺎن‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻳﻴﺪ« او را ﻓﺮﻳﺐ داد و از ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮى آﻧﻬﺎ روﻳﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺣﺘﻴﺎج داﺷﺘﻴﺪ ﺷـﻤﺎ را‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻘﻪ ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺖ ﻋﺠﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻬﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﮓ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﺷﻤﺎ و ﺷﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻨﻚ ﻋﺮﺑﺎن آﻣﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺷـﻤﺎ را ﻛﺸـﺘﻪاﻧـﺪ و‬
‫ﻧﻴﺮوى ﺷﻤﺎ را ﺷﻜﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻦ ﻋﻘﻪ را ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ ،‬اﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آﻧﻬـﺎ و ﺿـﺮر ﺧﺎﻟـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ‬
‫ﺷﻤﺎﺳﺖ و اﮔﺮ ﻛﺎر ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ ﮔﻴﺮد و ﻋﻘﻪ را ﺷﻜﺴﺖ دﻫﻨﺪ ﻧﻴﺮوﻳﺸﺎن ﺳﺴﺘﻰ ﻣﻰﮔﻴﺮد و ﻣﺎ ﺑـﺎ ﻫﻤـﻪ ﻧﻴـﺮوى‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫ﻋﺠﻤﺎن ﻣﻘﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ راى وى ﻧﻜﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮان در ﻋﻴﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻋﻘﻪ ﺑﺮ راه ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺠﻴﺮ ﺑﻦ ﻓﻼن از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻫﻴﺮ ﺑﺮ‬
‫ﭘﻬﻠﻮى راﺳﺖ ﺳﭙﺎه وى ﺑﻮد و ﻫﺬﻳﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮى ﭼﭗ ﺑﻮد و ﻣﻴﺎن ﻋﻘﻪ و ﻣﻬﺮان ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ روز راه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻬﺮان ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮد و ﻋﻘﻪ ﺑﺮ راه ﻛﺮخ ﭼﻮن ﭘﻴﺸﮕﺮوه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪194‬‬

‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻋﻘﻪ ﺳﭙﺎه آراﺳﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﺳﭙﺎه آراﺳﺖ و ﺑﻪ دو ﭘﻬﻠﻮ دار ﺳﭙﺎه ﮔﻔﺖ ﻣﺮاﻗﺐ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮم و ﺑﺮاى ﺧﻮﻳﺶ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺣﻤﻠﻪ آﻏـﺎز ﻛـﺮد‪ ،‬ﻋﻘـﻪ در ﻛـﺎر راﺳـﺖ ﻛـﺮدن‬
‫ﺻﻒﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ او را در ﻣﻴﺎن ﮔﺮﻓﺖ و اﺳﻴﺮ ﻛﺮد و ﺻﻒ وى ﺑﻰﺟﻨﮓ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪ و اﺳﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫از آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺠﻴﺮ و ﻫﺬﻳﻞ ﻓﺮارى ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻬﺮان از ﻣﺎﺟﺮا ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و ﻗﻠﻌﻪ را رﻫﺎ ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪه ﺳـﭙﺎه‬
‫ﻋﻘﻪ از ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﻴﺮون ﻗﻠﻌﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻋﻘﻪ‬
‫و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺻﻌﻖ را ﻛﻪ اﺳﻴﺮ وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻘﻪ و ﻋﻤﺮو اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﻏﺎرﺗﻴﺎن ﻋﺮب ﺑﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ رﻓﺘﺎر ﻛﻨﺪ و ﭼﻮن دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ آﻧﻬﺎ دارد اﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ وى ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫و آﻧﻬﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﻠﻌﻪ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داد ﻛﻪ ﺟﺰو اﺳﻴﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻋﻘﻪ را‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺸﮕﺮوه ﻗﻮم ﺑﻮده ﺑﻮد ﮔﺮدن زدﻧﺪ ﺗﺎ دﻳﮕﺮ اﺳﻴﺮان از زﻧﺪﮔﻰ ﻧﻮﻣﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻮن اﺳﻴﺮان ﻛﺸـﺘﻪ وى را ﺑـﺮ‬
‫ﺗﻞ ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ از زﻧﺪﮔﻰ ﻧﻮﻣﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺻﻌﻖ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﺮدن او را ﻧﻴﺰ زد و ﮔﺮدن ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻗﻠﻌﻪ را زد و ﻫﺮ ﭼﻪ زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﻣﺎل در ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻴﺮى و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻛﻠﻴﺴﺎى آﻧﺠﺎ ﭼﻬـﻞ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ اﻧﺠﻴﻞ ﻣﻰآﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و در ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و در را ﺷﻜﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻛﻴﺴﺘﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻴﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣﻴﺎن ﻣﺮدان ﺳﺨﺖ ﻛﻮش ﺳﭙﺎه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ اﺑﻮ زﻳﺎد واﺑﺴﺘﻪ ﺛﻘﻴﻒ و ﻧﺼﻴﺮ ﭘﺪر ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ‬
‫ﻧﺼﻴﺮ و اﺑﻮ ﻋﻤﺮه ﭘﺪر ﺑﺰرگ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻻﻋﻠﻰ ﺷﺎﻋﺮ و ﺳﻴﺮﻳﻦ ﭘﺪر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ و ﺣﺮﻳـﺚ و ﻋﻼﺛـﻪ از‬
‫آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﻤﺮه از آن ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﺷﺪ و ﺣﺮﻳﺚ از آن ﻳﻜﻰ از ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺎده ﺷـﺪ و ﻋﻼﺛـﻪ از آن‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ﺷﺪ و ﺣﻤﺮان از آن ﻋﺜﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻴﺮ و اﺑﻮ ﻗﻴﺲ ﻧﻴﺰ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﮔﺮوه آﻧﻬﺎ ﻛﻪ آزادﺷﺪﮔﺎن اﻫﻞ ﺷﺎم ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ اﻧﺘﺴﺎب ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺼـﻴﺮ ﺑـﻪ ﺑﻨـﻰ ﻳﺸـﻜﺮ‬
‫اﻧﺘﺴﺎب داﺷﺖ و اﺑﻮ ﻋﻤﺮه ﺑﻪ ﺑﻨﻰ ﻣﺮه اﻧﺘﺴﺎب داﺷﺖ و ﻫﻢ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺑﻦ اﺧﺖ اﻟﻨﻤﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻠﺐ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ از ﻃﺮف ﺧﺎﻟﺪ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪ و ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﺋﻢ را آورد‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫او را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻴﺎض ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻮن وﻟﻴﺪ ﭘﻴﺶ وى رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻴﺎض دﺷﻤﻦ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﻴﺎض‬
‫را ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ و راه وى را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﻴﺎض ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻮارد رأى ﺻﺎﺋﺐ ﺑﻬﺘﺮ از ﺳﭙﺎه ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺖ و از‬
‫او ﻛﻤﻚ ﺑﺨﻮاه« ﻋﻴﺎض ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﻓﺮﺳﺘﺎده وى ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻤﺪاد ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟـﺪ رﺳـﻴﺪ و او‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻴﺎض ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻮى ﺗﻮ ﻣﻰآﻳﻢ و ﺷﻌﺮى ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن در آن آورد‪:‬‬
‫»اﻧﺪﻛﻰ ﺻﺒﺮ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺷﺘﺮان ﺳﻮى ﺗﻮ آﻳﺪ«‬
‫»ﻛﻪ ﺷﻴﺮان ﺷﻤﺸﻴﺮ دار ﻣﻰآورد«‬
‫‪195‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫»ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﻛﻪ از ﭘﻰ ﮔﺮوﻫﻬﺎﺳﺖ«‬

‫ﺧﺒﺮ دوﻣﺔ اﻟﺠﻨﺪل‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ از ﻛﺎر ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻮﻳﻢ ﺑﻦ ﻛﺎﻫﻞ اﺳﻠﻤﻰ را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﻌﺒﻴﻪ ﻛﻪ وارد ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد در آﻣﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺮدم دوﻣﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﻣﻰرود ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻳﺎران ﺧﻮد از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻬﺮا و ﻛﻠﺐ و‬
‫ﻏﺴﺎن و ﺗﻨﻮخ و ﺿﺠﺎﻋﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬از آن ﭘﻴﺶ ودﻳﻌﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻛﻠﺐ و ﺑﻬﺮاء آﻣﺪه ﺑﻮد و اﺑﻦ وﺑﺮة ﺑﻦ روﻣﺎﻧﺲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻫﻤﺮاه وى ﺑﻮد اﺑﻦ ﺣﺪرﺟﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺿﺠﺎﻋﻢ و اﺑﻦ اﻳﻬﻢ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎﻳﻰ از ﻏﺴﺎن و ﺗﻨﻮخ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛـﺎر را ﺑـﺮ‬
‫ﻋﻴﺎض ﺗﻨﮓ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ دو ﺳﺎﻻر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ اﻛﻴﺪر اﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﻚ و دﻳﮕﺮى ﺟﻮدى ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﺑﻮد و اﺧﺘﻼف ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻛﻴﺪر ﮔﻔﺖ‪» .‬ﻣـﻦ ﺧﺎﻟـﺪ را از ﻫﻤـﻪ ﻛـﺲ ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻢ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺧﻮش اﻗﺒﺎلﺗﺮ از او ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻴﭽﻜﺲ از او در ﺟﻨﮓ ﺗﻨﺪﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮ ﻗﻮﻣﻰ ﺑﺎ ﺧﺎﻟـﺪ رو‬
‫ﺑﺮو ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ زﻳﺎد‪ ،‬ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻦ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺻﻠﺢ ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫اﻣﺎ ﺳﺨﻦ اﻛﻴﺪر را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻟﺪ ﻫﻤﺪاﺳـﺘﺎن ﻧﻴﺴـﺘﻢ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻴـﺪ‬
‫ﺑﻜﻨﻴﺪ« اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻮد ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد‪ .‬و ﺧﺎﻟﺪ از اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤـﺮو را ﻓﺮﺳـﺘﺎد‬
‫ﻛﻪ راه او را ﺑﺒﺴﺖ و اﻛﻴﺪر را ﮔﺮﻓﺖ و او ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻣﺪن ﻣﻦ ﺑﻘﺼﺪ دﻳﺪار اﻣﻴﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد« و ﭼﻮن او را ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫آورد ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺰدﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ را ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﻣﺮدم دوﻣﻪ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺟﻮدى ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ و ودﻳﻌﻪ ﻛﻠﺒﻰ و اﺑﻦ روﻣﺎﻧﺲ ﻛﻠﺒﻰ و اﺑﻦ اﻳﻬﻢ و‬
‫اﺑﻦ ﺣﺪرﺟﺎن ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﺎن دوﻣﻪ و اردوﮔﺎه ﻋﻴﺎض اردو زد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻋﺮب ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺮدم دوﻣﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻃﺮاف ﻗﻠﻌﻪ دوﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻗﻠﻌـﻪ‬
‫ﺟﺎى ﻧﺒﻮد و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺟﻮدى و ودﻳﻌﻪ ﺑﺪو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و اﺑﻦ ﺣﺪرﺟﺎن و اﺑﻦ اﻳﻬـﻢ ﺳـﻮى ﻋﻴـﺎض‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺧﺪا ﺟﻮدى و ودﻳﻌﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻨﻬﺰم ﻛﺮد و ﻋﻴﺎض ﺣﺮﻳﻔﺎن ﺧﻮد را ﺷﻜﺴـﺖ‬
‫داد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻮدى را ﺑﮕﺮﻓﺖ و اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ و ودﻳﻌـﻪ را اﺳـﻴﺮ ﻛـﺮد و ﺑﻘﻴـﻪ‬
‫ﻛﺴﺎن ﺳﻮى ﻗﻠﻌﻪ رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﺒﻮد و ﭼﻮن ﻗﻠﻌﻪ ﭘﺮ ﺷﺪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در ﻗﻠﻌـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ در ﺑـﻪ روى ﻳـﺎران‬
‫ﺧﻮد ﺑﺒﺴﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻴﺮون ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻠﺒﻴـﺎن ﻫـﻢ ﭘﻴﻤـﺎن ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ را اﺳﻴﺮ ﻛﻨﻴﺪ و ﭘﻨﺎه دﻫﻴﺪ‪ «.‬ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻔﺎرش ﻋﺎﺻﻢ ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت آﻧﻬﺎ ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ اﻃﺮاف ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﭼﻨﺪان از آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺸﺖ ﻛـﻪ در ﻗﻠﻌـﻪ از ﻛﺸـﺘﮕﺎن‬
‫ﻣﺴﺪود ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺟﻮدى را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﺮدن او را ﺑﺰد و اﺳﻴﺮان را ﭘـﻴﺶ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﮔﺮدﻧﺸـﺎن را ﺑـﺰد ﻣﮕـﺮ‬
‫اﺳﻴﺮان ﻛﻠﺐ ﻛﻪ ﻋﺎﺻﻢ و اﻗﺮع و ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را اﻣﺎن دادهاﻳﻢ« و ﺧﺎﻟﺪ آﻧﻬـﺎ را رﻫـﺎ ﻛـﺮد و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»رﻓﺘﺎر ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ و ﻛﺎر اﺳﻼم را وا ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻧﺠﺎت آﻧﻬﺎ دﻟﮕﻴﺮ ﻣﺒﺎش ﻛﻪ ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻧﻤﻰﻳﺎﺑﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪196‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ در ﻗﻠﻌﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﭼﻨﺪان ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ ﻛﻪ آﻧﺮا از ﺟﺎى ﺑﺒﺮد‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و ﺟﻨﮕﺎوران را ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﻧﻮﺳﺎﻻن را اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﺮاج ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ دﺧﺘﺮ ﺟﻮدى را ﻛـﻪ ﻧـﺎم آور‬
‫ﺑﻮد ﺑﺨﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻟﺪ در دوﻣﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ و اﻗﺮع را ﺳﻮى اﻧﺒﺎرس ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﺣﻴﺮه ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ ﻗﻌﻘﺎع ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه را ﺑـﻪ دف زدن‬
‫واداﺷﺖ و آﻧﻬﺎ دف زﻧﺎن ﭘﻴﺶ روى ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮوﻳﻢ ﻛﻪ اﻳـﻦ از ﺑـﺪى ﺟﻠـﻮ ﮔﻴـﺮى‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ«‬
‫ﻣﻬﻠﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ در دوﻣﻪ ﺑﻮد ﻋﺠﻤﺎن در او ﻃﻤﻊ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﺮﺑﺎن ﺟﺰﻳﺮه ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺨـﻮاﻫﻰ ﻋﻘـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و زر ﻣﻬﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻰ روزﺑﻪ از ﺑﻐﺪاد ﺑﺮون ﺷﺪ و آﻫﻨﮓ اﻧﺒﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺣﺼﻴﺪ و ﺧﻨـﺎﻓﺲ‬
‫ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺎن وﻋﺪهﮔﺎه ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﺑﺮﻗﺎن ﻛﻪ در اﻧﺒﺎر ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻛﻪ در ﺣﻴﺮه ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﻗﻌﻘﺎع اﻋﺒـﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﻓﺪﻛﻰ ﺳﻌﺪى را ﺳﻮى ﺣﺼﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﺮوه ﺟﻌﺪ ﺑﺎرﻗﻰ را ﺳﻮى ﺧﻨﺎﻓﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻋﺒﺪ و ﻋﺮوه ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻴﺎن ﻋﺠﻤﺎن و روﺳﺘﺎ ﺣﺎﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﻛﺖ آﻧﻬﺎ ﺷﺪﻧﺪ و روزﺑـﻪ و زرﻣﻬـﺮ در‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و وﻋﺪه ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ از دوﻣﻪ ﺳﻮى ﺣﻴﺮه ﺑﺎزﮔﺸﺖ و از ﻣﺎﺟﺮا ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ دل ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻣـﺮدم ﻣـﺪاﻳﻦ داﺷـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﺮض ﻣﺆاﺧﺬه وى در آﻳﺪ و ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و اﺑﻮ ﻟﻴﻠـﻰ ﺑـﻦ ﻓـﺪﻛﻰ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺘﺎب ﺳﻮى روزﺑﻪ و زرﻣﻬﺮ روان ﺷﺪﻧﺪ و زودﺗﺮ از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻧﺎﻣﻪ اﻣﺮؤ اﻟﻘﻴﺲ ﻛﻠﺒﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺬﻳﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان در ﻣﺼﻴﺦ اردو زده و رﺑﻴﻌﺔ ﺑـﻦ‬
‫ﺑﺠﻴﺮ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ در ﺛﻨﻰ و ﺑﺸﺮ ﻓﺮود آﻣﺪه و ﺳﺮ ﺧﻮﻧﺨﻮاﻫﻰ ﻋﻘﻪ دارﻧﺪ و ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﻮى زرﻣﻬﺮ و روزﺑﻪ روﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ ،‬اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ وى ﺑﻮد و ﻋﻴﺎض ﺑﻦ ﻏـﻨﻢ را ﺑـﺮ ﺣﻴـﺮه ﺟﺎﻧﺸـﻴﻦ ﻛـﺮد و از‬
‫ﻫﻤﺎن راﻫﻰ ﻛﻪ ﻗﻌﻘﺎع و اﺑﻰ ﻟﻴﻠﻰ ﺳﻮى ﺧﻨﺎﻓﺲ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ روان ﺷﺪ و در ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ و ﻗﻌﻘـﺎع را‬
‫ﺳﻮى ﺣﺼﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﻛﺮد و اﺑﻮ ﻟﻴﻠﻰ را ﺳﻮى ﺧﻨﺎﻓﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﮕﺬارﻳﺪ دو ﮔـﺮوه ﺑـﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻜﺎر ﻛﻨﻴﺪ‪ «.‬اﻣﺎ دﺷﻤﻦ ﺣﺮﻛﺘﻰ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺣﺼﻴﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﻗﻌﻘﺎع دﻳﺪ ﻛﻪ زرﻣﻬﺮ و روزﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮى ﺣﺼﻴﺪ رﻓﺖ ﻛﻪ روزﺑﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻋﺮﺑﺎن و‬
‫ﻋﺠﻤﺎن آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻮن روزﺑﻪ از آﻣﺪن ﻗﻌﻘﺎع ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ زرﻣﻬﺮ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ او ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻣﻬﺒﻮذان را ﺑﺮ‬
‫اردوى ﺧﻮد ﮔﻤﺎﺷﺖ و در ﺣﺼﻴﺪ ﺗﻼﻗﻰ ﺷﺪ و ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و از ﻋﺠﻤﺎن ﺑﺴـﻴﺎر ﻛـﺲ ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﻗﻌﻘـﺎع‬
‫زرﻣﻬﺮ را ﺑﻜﺸﺖ‪ ،‬روزﺑﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺼﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎرﺛﻰ ﺿﺒﻰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪197‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫در ﺟﻨﮓ ﺣﺼﻴﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه دﺷﻤﻦ ﺳﻮى ﺧﻨﺎﻓﺲ رﻓﺘﻨﺪ و‬
‫آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺧﻨﺎﻓﺲ‬
‫اﺑﻮ ﻟﻴﻠﻰ ﺑﻦ ﻓﺪﻛﻰ ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻮى ﺧﻨﺎﻓﺲ رﻓﺖ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻤﺖﺷـﺪﮔﺎن‬
‫ﺣﺼﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻬﺒﻮذان رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻣﻬﺒﻮذان از آﻣﺪن اﺑﻮ ﻟﻴﻠﻰ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و ﺳﻮى‬
‫ﻣﺼﻴﺦ رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺬﻳﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و در ﺧﻨﺎﻓﺲ ﺟﻨﮕﻰ ﻧﺸﺪ و ﺧﺒﺮﻫﺎ را ﺑﺮاى ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﺼﻴﺦ‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﻛﺸﺘﺎر ﺣﺼﻴﺪﻳﺎن و ﻓﺮار ﺧﻨﺎﻓﺴﻴﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﺎ ﻗﻌﻘﺎع و اﺑﻮ ﻟﻴﻠﻰ و اﻋﺒـﺪ‬
‫و ﻋﺮوه ﺑﻪ ﺷﺐ و ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﻴﻦ وﻋﺪه ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻣﺼﻴﺦ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺣﻮران و ﻗﻠﺖ‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ از ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﻣﺼﻴﺦ در آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻣﻰرﻓﺖ و اﺳـﺒﺎن را ﻳـﺪك ﻣـﻰﻛﺸـﻴﺪ و از‬
‫ﺟﻨﺎب و ﺑﺮدان و ﺣﺘﻰ ﮔﺬﺷﺖ و در وﻗﺖ و ﺷﺐ ﻣﻮﻋﻮد ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﻴﺦ رﺳﻴﺪﻧﺪ و از ﺳﻪ ﻃـﺮف ﺑـﺮ ﻫـﺬﻳﻞ و‬
‫ﻳﺎران وى ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻛﺸﺘﺎر ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺬﻳﻞ ﺑﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮد و ﻋﺮﺻﻪ از‬
‫ﻛﺸﺘﮕﺎن ﭘﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺳﻼﺧﻰ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺮﻗﻮص ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن‪ ،‬ﻫﺬﻳﻞ و ﻛﺴﺎن وى را اﻧﺪرز داده ﺑـﻮد و راى ﺻـﻮاب آورده ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﺎر وى ﺳﻮدﺷﺎن ﻧﺪاد و ﺣﺮﻗﻮص اﺷﻌﺎرى ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ آﻏﺎز ﻣﻰﺷﺪ‪:‬‬
‫»ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ«‬
‫»ﺷﺮاﺑﻢ دﻫﻴﺪ«‬
‫ى در ﻫﻤﺎن اﻳﺎم زﻧﻰ از ﺑﻨﻰ ﻫﻼل ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ام ﺗﻐﻠﺐ ﻧﺎم داﺷﺖ ﻛﻪ در آن ﺷﺐ زن وى ﺑـﺎ ﻋﺒـﺎده و‬
‫اﻣﺮؤ اﻟﻘﻴﺲ و ﻗﻴﺲ‪ ،‬ﻫﻤﮕﺎن ﭘﺴﺮان ﺑﺸﻴﺮ ﻫﻼﻟﻰ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ ﻣﺼﻴﺦ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰى ﺑﻦ اﺑﻰ رﻫﻢ ﻧﻤﺮ را ﻛﺸﺖ و او و ﻟﺒﻴﺪ اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻧﺎﻣـﻪاى از‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﻼﻣﺸﺎن ﺑﻮد و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰى ﻛﻪ وى را ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺑﻮد در ﺷﺐ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﻣﻘﺪس اﺳﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺤﻤﺪ« و ﺧﻮﻧﺒﻬﺎى او و ﻟﺒﻴـﺪ را ﻛـﻪ در ﺟﻨـﮓ ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ را ﻣﻰدادم ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﺮﺑﻴﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ« و در ﺑﺎره ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺳﻔﺎرش ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮاى ﻛﺸﺘﻦ اﻳﻦ دو ﻛﺲ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ﻋﻴﺐ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻰﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻫـﺮ ﻛـﻪ در‬
‫دﻳﺎر ﺣﺮﺑﻴﺎن ﻣﻨﺰل ﮔﻴﺮد ﺑﺪو ﭼﻨﻴﻦ رﺳﺪ«‬
‫ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻣﺼﻴﺦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻳﻢ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﻧﻤﺮ ﻛﻪ ﺣﺮﻗﻮص ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﻧـﺎم‬
‫داﺷﺖ ﺑﺎ زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻇﺮف ﺷﺮاﺑﻰ در ﻣﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در اﻳﻦ دﻳﺮ ﺷـﺐ ﭼـﻪ‬
‫وﻗﺖ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﻴﺪن اﺳﺖ؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪198‬‬

‫ﺣﺮﻗﻮص ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻨﻮﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﺮاب آﺧﺮﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﺪارم دﻳﮕﺮ ﺷﺮاﺑﻰ ﺑﻨﻮﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ در ﻋـﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ و ﺳﭙﺎه او در ﺣﺼﻴﺪ اﺳﺖ و از ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪن ﻣﺎ ﺧﺒﺮ دارد و ﻣﺎ را رﻫﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻳﻜﻰ از ﺳﻮاران ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و ﺿﺮﺑﺘﻰ زد ﻛﻪ ﺳﺮش در ﻇﺮف ﺷـﺮاب اﻓﺘـﺎد و دﺧﺘـﺮاﻧﺶ را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﭘﺴﺮاﻧﺶ را اﺳﻴﺮ ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺛﻨﻰ و زﻣﻴﻞ‬
‫رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺑﺠﻴﺮ ﺗﻐﻠﺒﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮاﻫﻰ ﻋﻘﻪ در ﺛﻨﻰ و ﺑﺸﺮ ﻓﺮود آﻣﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ روزﺑﻪ و زرﻣﻬﺮ وﻋﺪه ﻧﻬﺎده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻤﻊ ﻣﺼﻴﺦ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ ﻗﻌﻘﺎع و اﺑﻮ ﻟﻴﻠﻰ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﺑﺮوﻧﺪ و وﻋـﺪه ﻧﻬـﺎد‬
‫ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻣﺼﻴﺦ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﻪ ﺳﻮى ﺑﻪ ﺟﻤﻊ رﺑﻴﻌﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ از ﻣﺼﻴﺦ ﺑﺮﻓﺖ و از ﺣﻮران و رﻧﻖ و ﺣﻤﺎه ﮔﺬﺷﺖ ﻛـﻪ اﻛﻨـﻮن از آن ﺑﻨـﻰ ﺟﻨـﺎدة ﺑـﻦ زﻫﻴـﺮ‬
‫ﺗﻴﺮهاى از ﻛﻠﺐ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻢ از زﻣﻴﻞ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺸﺮ اﺳﺖ و ﺛﻨـﻰ ﻧﺰدﻳـﻚ آﻧﺴـﺖ و ﻫـﺮ دو در ﻣﺸـﺮق‬
‫رﺻﺎﻓﻪ اﺳﺖ و از ﺛﻨﻰ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه از ﺳـﻪ ﻃـﺮف ﺑـﺮ آن ﺣﻤﻠـﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﺟﻤﻊ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻛﺲ از آن ﻗﻮم ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻧﺒﺮد و ﻧﻮﺳﺎﻻن را اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻤﺲ ﺧـﺪا را ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﻧﻌﻤﺎن اﺑﻦ ﻋﻮف ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﻰ و اﺳﻴﺮان را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم دﺧﺘﺮ رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺑﺠﻴﺮ ﺗﻐﻠﺒﻰ را ﺧﺮﻳﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮد و ﻋﻤﺮ و رﻗﻴﻪ را از او آورد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻫﺬﻳﻞ از ﻣﻌﺮﻛﻪ ﺟﺎن ﺑﺮد ﺳﻮى زﻣﻴﻞ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ ﻓﻼن ﭘﻨﺎه ﺑـﺮد‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫وﻗﺖ ﻋﺘﺎب ﺑﺎ اردوﻳﻰ ﺑﺰرگ در ﺑﺸﺮ ﻣﻘﺮ داﺷﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ از ﺳﻪ ﻃﺮف ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از ﭘـﻴﺶ ﺑـﻪ‬
‫رﺑﻴﻌﻪ ﺑﺮده ﺑﻮد و ﺧﺒﺮ آﻧﺮا ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻛﺸﺘﺎرى ﺑﺰرگ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﻈﻴﺮ آن ﻧﻜﺮده ﺑﻮد و ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻐﻠﺒﻴﺎن را در دﻳﺎرﺷﺎن ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻛﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﺧﺎﻟـﺪ ﻏﻨﻴﻤـﺖ را‬
‫ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﺧﻤﺲ را ﻫﻤﺮاه ﺻﺒﺎح ﺑﻦ ﻓﻼن ﻣﺰﻧﻰ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ دﺧﺘﺮ ﻣﺆذن ﻧﻤـﺮى و‬
‫ﻟﻴﻠﻰ دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﺪ و رﻳﺤﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﻫﺬﻳﻞ ﺑﻦ ﻫﺒﻴﺮه ﺟﺰو ﺧﻤﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺧﺎﻟﺪ از ﺑﺸﺮ ﺳﻮى رﺿﺎب رﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﻼل ﺑﻦ ﻋﻘﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻳﺎران وى از ﻧﺰدﻳـﻚ ﺷـﺪن‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻼل ﻧﻴﺰ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻓﺖ و ﺟﻨﮕﻰ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻓﺮاض‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ از ﭘﺲ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻛﺮدن ﺗﻐﻠﺐ و ﭘﺲ از رﺿﺎب ﺑﻪ ﻓﺮاض رﻓﺖ ﻛﻪ ﺣﺪود ﺷﺎم و ﻋـﺮاق و ﺟﺰﻳـﺮه‬
‫اﺳﺖ و از ﭘﺲ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ دراز ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و رﺟﺰﻫﺎ در ﺑـﺎره آن ﮔﻔﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻋﻴـﺪ ﻓﻄـﺮ را آﻧﺠـﺎ‬
‫ﮔﺬراﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫‪199‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﻬﻠﺐ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻓﺮاض ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ روﻣﻴـﺎن ﺑـﻪ ﻫﻴﺠـﺎن آﻣﺪﻧـﺪ و ﺧﺸـﻤﮕﻴﻦ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و از ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎى ﭘﺎرﺳﻰ ﻛﻪ ﻣﺠﺎور آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻐﻠﺐ و اﻳﺎد و ﻧﻤﺮ ﻛﻤـﻚ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﮔﺮوﻫﻬـﺎى‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ آﻣﺪ و ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ﻓﺮات رﺳﻴﺪﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﻮى آﻳﻴﺪ ﻳﺎ‬
‫ﻣﺎ ﺑﺪان ﺳﻮى آﻳﻴﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﻮى آﻳﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭘﺲ ﺷﻤﺎ از ﺳﺎﺣﻞ دور ﺷﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ آن ﺳﻮى آﻳﻴﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ دور ﻧﻤﻰﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ از ﻣﺤﻠﻰ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از ﻣﻘﺮ ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫و اﻳﻦ در ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺎه ذى ﻗﻌﺪه ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﺑﻮد و روﻣﻴﺎن و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در ﻛﺎر ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺮد در راه دﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﻰﺟﻨﮕﺪ و ﻋﻘﻞ و ﺑﺼﻴﺮت دارد ﺑﺨﺪا ﻛﻪ او ﻇﻔﺮ ﻣـﻰﻳﺎﺑـﺪ و ﻣـﺎ ﺷﻜﺴـﺖ‬
‫ﻣﻰﺧﻮرﻳﻢ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺳﻮدﺷﺎن ﻧﺪاد و ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از ﻣﻘﺮ ﺧﺎﻟﺪ از ﻓـﺮات ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ و ﭼـﻮن ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧـﺪ روﻣﻴـﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺑﺪ و ﻧﻴﻚ از ﻛﺪام دﺳـﺘﻪ ﻣـﻰآﻳـﺪ«‪ .‬و ﭼﻨـﻴﻦ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺟﻨﮕـﻰ ﺳـﺨﺖ و‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻰ در ﻣﻴﺎن رﻓﺖ و ﺧﺪاى ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻫﺰﻳﻤﺘﺸﺎن ﻛﺮد و ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻌﻘﻴﺒﺸﺎن ﻛﻨﻴﺪ و اﻣﺎﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﻴﺪ« و‬
‫ﺳﻮاران ﮔﺮوه ﮔﺮوه از آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻧﻴﺰه ﺟﻠﻮ ﻣﻰراﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﺧﻮﻧﺸﺎن را ﻣﻰرﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬و در ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻓﺮاض در ﻣﻌﺮﻛﻪ و ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﺎﻗﺐ ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳﻴﺪ ﺧﺎﻟﺪ ده روز در ﻓﺮاض ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﭘﻨﺞ روز از ذى ﻗﻌﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ اﺟـﺎزه داد‬
‫ﺳﻮى ﺣﻴﺮه ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺳﭙﺎه را ﺑﻪ راه ﺑﺒﺮد و ﺷﺠﺮة ﺑﻦ اﻋﺰ را ﺑـﺮ دﻧﺒﺎﻟـﻪ ﻗـﻮم‬
‫ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﭼﻨﺎن واﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻗﻮم ﻣﻰرود‪.‬‬
‫ﺣﺞ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻨﺞ روز از ذى ﻗﻌﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ از ﻓﺮاض ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺞ ﺑﻴﺮون ﺷﺪ اﻣﺎ ﻛﺎر ﺣـﺞ را‬
‫ﻣﻜﺘﻮم داﺷﺖ و ﺑﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻳﺎران راه ﺳﭙﺮدﻧﺪ و از ﺑﻴﺮاﻫﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﺑﻠـﺪى ﻧﻤـﻰﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫رﻓﺖ و از ﻳﻜﻰ از راﻫﻬﺎى ﺟﺰﻳﺮه رﻓﺖ ﻛﻪ ﻋﺠﺐﺗﺮ و ﺳﺨﺖﺗﺮ از آن ﻧﺒﻮد و ﻣﺪت ﻏﻴﺒﺖ وى از ﺳﭙﺎه ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮد و‬
‫ﭼﻮن آﺧﺮﻳﻦ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺑﺎ دﻧﺒﺎﻟﻪدار ﺑﻪ ﺣﻴﺮه رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ و او و ﻳﺎراﻧﺶ ﺳﺮ ﺗﺮاﺷﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺰ‬
‫ﻣﻌﺪودى از دﻧﺒﺎﻟﻪ روان ﺳﭙﺎه ﻛﺲ از ﺣﺞ وى ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪﻫﺎ از ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و وى را ﺗﻮﺑﻴﺦ‬
‫ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺎزات وى را ﺳﻮى ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫راه ﺧﺎﻟﺪ از ﻓﺮاض ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺑﻴﺮاﻫﻪ رﻓﺖ و از ﭼﺎه ﻋﻨﺒﺮى و ﻣﻨﻘﺐ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ذات ﻋﺮق رﺳﻴﺪ و‬
‫از آﻧﺠﺎ ﺳﻤﺖ ﻣﺸﺮق ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت رﺳﻴﺪ و اﻳﻦ راه را ﺻﺪ ﻧـﺎم داده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭼـﻮن از ﺣـﺞ ﺑﺎزﮔﺸـﺖ‪ ،‬در‬
‫ﺣﻴﺮه ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪو رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﺒﻴﺐ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪200‬‬

‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺎﻟﺪ از ﺣﺞ در ﺣﻴﺮه ﺑﺪو رﺳﻴﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑـﻮد‪» :‬ﺑـﺮو ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻳﺮﻣﻮك ﺑﺮﺳﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﻛﺎرى را ﻛﻪ ﻛﺮدى ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻜﺮار ﻣﻜﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎرى ﺧـﺪا‬
‫رﻓﺘﻦ ﺗﻮ ﻣﺎﻳﻪ ﻣﺤﻨﺖ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﻨﺖ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻧﻤﻰدارد‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻠﻴﻤﺎن! ﻧﻌﻤﺖ و ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﺒﺎرك‪ ،‬ﻛﺎر‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻤﺎم ﻛﻦ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﻛﻨﺪ و ﻣﻐﺮور ﻣﺒﺎش ﻛﻪ زﻳﺎن ﺑﻴﻨﻰ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺒﺎﻟﻰ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻨﺖ ﺧﺎص ﺧﺪاﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺰا ﻫﻢ اوﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻫﻴﺜﻢ ﺑﻜﺎﻳﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﺮدم ﻛﻮﻓﻪ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮان اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﻮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺿـﻤﻦ ﺳـﺨﻦ ﺑـﺎ‬
‫ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻌﺎوﻳﻪ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻫﺮ ﭼـﻪ ﻣـﻰﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﮕﻮﻳـﺪ ﻣـﺎ ﺟﻨﮕـﺎوران ذات‬
‫اﻟﺴﻼﺳﻞ ﻫﺴﺘﻴﻢ و از ﺟﻨﮕﻬﺎى ﻣﺎ ﺑـﻴﻦ ذات اﻟﺴﻼﺳـﻞ و ﻓـﺮاض ﻧـﺎم ﻣـﻰﺑﺮدﻧـﺪ و از ﺟﻨﮕﻬـﺎى ﺑﻌـﺪى ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻧﻤﻰﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺣﻘﻴﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺳﻮى اﻧﺒﺎر آﻣﺪ و ﺑﺎ وى ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ از آﻧﺠـﺎ ﺑﺮوﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻰ ﺗﻦ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ از آﻧﻬﺎ ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪ و ﻧﮕﺎﻫﺸﺎن داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺑﻐﺪاد ﻛﻪ ﺟـﺰو روﺳـﺘﺎى‬
‫ﻋﺎل ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪ و ﻣﺜﻨﻰ را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ ﺑﺎزارى ﻛﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﻗﻀﺎﻋﻪ و ﺑﻜﺮ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﺠﻮم ﺑﺮد و ﻫﺮ ﭼـﻪ‬
‫در ﺑﺎزار ﺑﻮد ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺳﻮى ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ رﻓﺖ و آﻧﺠﺎ را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮔﺸﻮد و ﻛﺸﺘﺎر ﻛﺮد و اﺳﻴﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و اﺳﻴﺮان را ﺳﻮى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﻴﺮاﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ از دﻳﺎر ﻋﺠﻢ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨـﻪ آﻣـﺪ آﻧﮕـﺎه‬
‫ﺳﻮى دوﻣﺔ اﻟﺠﻨﺪل رﻓﺖ و اﻛﻴﺪر را ﺑﻜﺸﺖ و دﺧﺘﺮ ﺟﻮدى را اﺳﻴﺮ ﻛﺮد و ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و در ﺣﻴﺮه اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻋﺎﺗﻜﻪ دﺧﺘﺮ زﻳﺪ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل اﺑﻮ ﻣﺮﺛﺪ ﻏﻨﻮى در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل اﺑﻮ اﻟﻌﺎص ﺑﻦ رﺑﻴﻊ در ﻣﺎه ذى اﻟﺤﺠﻪ در ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻪ زﺑﻴﺮ وﺻﻴﺖ ﻛـﺮد و ﻋﻠـﻰ ﻋﻠﻴـﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم دﺧﺘﺮ او را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ اﺳﻠﻢ ﻏﻼم ﺧﻮد را ﺧﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﺳﺎﻻر ﺣﺞ ﻛﻰ ﺑﻮد اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﺣﺞ‬
‫رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻰ ﻣﺎﺟﺪه ﺳﻬﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ دوران ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺴﺮى از ﻛﺴﺎﻧﻢ ﻧﺰاع ﻛﺮدم ﻛﻪ ﮔﻮش ﻣﺮا ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻴﺰى از آﻧﺮا ﻗﻄﻊ ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﮔـﻮش او را ﮔـﺎز‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﭼﻴﺰى از آﻧﺮا ﻗﻄﻊ ﻛﺮدم‪ .‬ﻣﺎﺟﺮاى ﻣﺎ را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻨﮕﺮد اﮔﺮ‬
‫زﺧﻢ ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ از ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻗﺼﺎص ﺑﮕﻴﺮد« و ﭼﻮن ﻣﺎ را ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨـﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑﻠـﻪ‪ ،‬زﺧـﻢ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﺣﺠﺎﻣﺘﮕﺮى ﺑﻴﺎرﻳﺪ« و ﭼﻮن ﺳﺨﻦ از ﺣﺠﺎﻣﺘﮕﺮ آورد ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺷﻨﻴﺪم‬
‫‪201‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد ﻏﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻪ ﺧﻮﻳﺶ دادم و اﻣﻴﺪوارم ﺧﺪا آﻧﺮا ﺑﺮ وى ﻣﺒﺎرك ﻛﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻢ او را ﺣﺠﺎﻣﺘﮕﺮ ﻳﺎ ﻗﺼﺎب‬
‫ﻳﺎ رﻳﺨﺘﻪﮔﺮ ﻧﻜﻨﺪ« ﭘﺲ از آن از ﻛﺴﻰ ﻛﻪ زﺧﻢ زده ﺑﻮد ﻗﺼﺎص ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ رواﻳﺖ واﻗﺪى ﻧﻴﺰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺣﺞ ﻛﺮد و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔـﺎن را در ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺟﺎﻧﺸـﻴﻦ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﺳﺎﻻر ﺣﺞ ﻋﻤﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ در اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ﺣﺞ ﻧﻜﺮد و ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬
‫ﺧﻄﺎب ﻳﺎ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف را ﺳﺎﻻر ﺣﺞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺣﻮادث ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ‬
‫در اﻳﻦ ﺳﺎل اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ وﻗﺘﻰ از ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺳﻮى ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل دوازدﻫﻢ از ﺣﺞ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﺳـﭙﺎﻫﻴﺎن ﺳـﻮى ﺷـﺎم ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪،‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص را ﺳﻮى ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او از راه ﻣﻌﺮﻗﻪ و اﻳﻠﻪ ﺑﺮﻓﺖ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن و اﺑﻮ ﻋﺒﻴـﺪة ﺑـﻦ‬
‫ﺟﺮاح و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ از راه ﺗﺒﻮﻛﻴﻪ ﺳﻮى ﺑﻠﻘﺎى ﺷﺎم روﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ در آﻏﺎز ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺳﻮى ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﺮﭼﻤﻰ ﻛـﻪ ﺑﺴـﺖ‬
‫ﺑﺮاى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻮد اﻣﺎ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ او را ﻣﻌﺰول ﻛﺮد و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن را ﺳﺎﻻر‬
‫ﺳﭙﺎه ﻛﺮد و او ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎﻻرى ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﺷﺎم رﻓﺖ و ﻫﻔﺘﻬﺰار ﻛﺲ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﺒﺐ ﻋﺰل ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در رواﻳﺖ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ آﻣﺪه ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛـﻪ وى‬
‫ﭘﺲ از در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ از ﻳﻤﻦ ﺑﻴﺎﻣﺪ و دو ﻣﺎه در ﻛﺎر ﺑﻴﻌﺖ درﻧﮓ ﻛﺮد ﻣﻰﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮا ﺳﺎﻻرى داده و ﺗﺎ وﻗﺘﻰ وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺮا ﻣﻌﺰول ﻧﻜﺮده« و ﻫﻢ او ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑـﻰ ﻃﺎﻟـﺐ و ﻋﺜﻤـﺎن ﺑـﻦ‬
‫ﻋﻔﺎن را دﻳﺪه ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬اى ﭘﺴﺮان ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﭼﺮا رﺿﺎﻳﺖ دادهاﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻳﮕﺮى اﻓﺘﺪ؟«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر وى اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪاد اﻣﺎ ﻋﻤﺮ ﻛﻴﻨﻪ او را ﺑﻪ دل ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺳـﭙﺎه ﺳـﻮى‬
‫ﺷﺎم ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎد ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻳﻜﻰ از ﭼﻬﺎر ﺳﭙﺎه ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﻋﻤـﺮ ﺳـﺨﻦ‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬او را ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن ﮔﻔﺖ ﺳﺎﻻرى ﻣﻰدﻫﻰ؟« و ﭼﻨـﺪان اﺻـﺮار‬
‫ﻛﺮد ﺗﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ او را ﻣﻌﺰول ﻛﺮد و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن را ﺳﺎﻻر ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺒﺸﺮ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص در اﻳﺎم ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻳﻤﻦ ﺑـﻮد و ﻫﻨﮕـﺎم در ﮔﺬﺷـﺖ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﻳﻚ ﻣﺎه ﭘﺲ از آن ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺟﺒﻪ دﻳﺒﺎ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ و ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب و ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ را ﺑﺪﻳـﺪ و‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ وى ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ ﺟﺒﻪ او را ﭘﺎره ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻳﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪه و ﺑﻰﻛﺎره ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬و‬
‫ﻛﺴﺎن ﺟﺒﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﭘﺎره ﻛﺮدﻧﺪ و او ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﺎ ﺣﺴﻦ‪ ،‬اى ﭘﺴﺮان ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ؟«‬
‫ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻮ اﻳﻦ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻦ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﺖ؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪202‬‬

‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺴﺮان ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺳﺰاوار ﺧﻼﻓﺖ ﻧﺒﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا دﻫﺎﻧﺖ را ﺧﻮرد ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ دروﻏﺰﻧﻰ در ﺑـﺎره ﮔﻔﺘـﺎر ﺗـﻮ ﺳـﺨﻦ ﻛﻨـﺪ اﻣـﺎ ﺟـﺰ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را زﻳﺎن ﻧﺰﻧﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﮕﻔﺖ و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺗﺪان ﭘﺮﭼﻢ ﻣﻰﺑﺴﺖ ﺑـﺮاى ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭘﺮﭼﻤﻰ ﺑﺴﺖ و ﻋﻤﺮ او را از اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻨﻊ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬زﺑﻮن و ﺑﻰ ﺗﺪﺑﻴﺮ اﺳﺖ و دروﻏﻰ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ‬
‫آﻧﺮا ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻨﺪ او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻔﺮﺳﺖ‪ «.‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﺘﻰ ﻧﻜﺮد و ﺧﺎﻟﺪ را در ﺗﻴﻤﺎ ذﺧﻴﺮه ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﻗﺴـﻤﺘﻰ از‬
‫راى ﻋﻤﺮ را ﻛﺎر ﺑﺴﺖ و ﻗﺴﻤﺘﻰ را ﻧﺪﻳﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ دﺳﺘﻮر داد ﻛﻪ در ﺗﻴﻤﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﻴﺮد و او ﺳﻮى ﺗﻴﻤﺎ رﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻧﺮود و ﻣﺮدم اﻃﺮاف ﺧﻮد را دﻋﻮت ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ وى ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﺑﭙﺬﻳﺮد ﻛﻪ از دﻳﻦ ﻧﮕﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺟﺰ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وى آﻳﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻧﻜﻨﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﻮر ﺑﻌﺪى ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در ﺗﻴﻤﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ او ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ و روﻣﻴﺎن از ﺑﺰرﮔﻰ اردوى وى ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ و از‬
‫ﻋﺮﺑﺎن اﻃﺮاف ﻛﺴﺎن ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎﺋﻰ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻬﺮ او ﻛﻠﺐ و ﺳﻠﻴﺢ و ﺗﻨﻮخ و‬
‫ﻟﺨﻢ و ﺟﺬام و ﻏﺴﺎن ﺑﻪ دﻋﻮت روﻣﻴﺎن در ﺳﻪ ﻣﻨﺰﻟﻰ زﻳﺰا اردو زدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮو و ﻋﻘﺒﮕﺮد ﻣﻜﻦ و از ﺧﺪا ﻛﻤﻚ ﺑﺨﻮاه و ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ رﻓﺖ و‬
‫ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻜﺸﺎن رﺳﻴﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و اردوﮔﺎه را ﺧﺎﻟﻰ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺎ وﻗﻊ را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ و او ﺟﻮاب داد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮو‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﭼﻨﺎن ﻛـﻪ از‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه وى از ﺗﻴﻤﺎ در آﻣﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻛﺴـﺎﻧﻰ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪا ﺑـﻪ وى‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻛﻨﺎر رﻳﮕﺰار ﻋﺒﻮر ﻛﺮد ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ اﺑﻞ و زﻳﺰا و ﻗﺴﻄﻞ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻳﻜﻰ از ﺑﻄﺮﻳﻘﺎن روم ﺑـﻪ ﻧـﺎم‬
‫ﺑﺎﻫﺎن ﺳﻮى وى آﻣﺪ ﻛﻪ او را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎﻧﺶ را ﺑﻜﺸﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ و از او ﻛﻤﻚ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺮوﻫﻬﺎى ﻳﻤﻨﻰ و ﻣﺮدم ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﻜﻪ و ﻳﻤﻦ ﭘـﻴﺶ اﺑـﻮﺑﻜﺮ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ذو‬
‫اﻟﻜﻼع ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد از ﻏﺰاى ﺗﻬﺎﻣﻪ و ﻋﻤﺎن و ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﺳﺮو ﺑﻴﺎﻣﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻤـﺎل‬
‫زﻛﺎت ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮﻛﺐ؟ او را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ و اﻳـﻦ را ﺳـﭙﺎه ﺗﺒـﺪﻳﻞ‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و اﻳﻨﺎن ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ رﻓﺘﻨﺪ از اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﺷﻮق ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﺎم ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺪان ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص را ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻋﺎﻣـﻞ زﻛـﺎت ﺳـﻌﺪ‬
‫ﻫﺬﻳﻢ و ﻋﺬره و ﺟﺬام و ﺣﺪس ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﺎرش ﺑﺎز ﮔﻤﺎﺷﺖ و اﻳﻦ ﭘﻴﺶ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ وى ﺳﻮى ﻋﻤﺎن رود و‬
‫وﻋﺪه داد ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﺎم ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﻛﺖ ﺳﻮى ﻋﻤﺎن در اﻧﺠﺎم وﻋـﺪه ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪاى ﺗﺮا ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻳﻜﺒﺎر ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻳﻜﺒﺎر دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻣﺰد ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺎز ﮔﻤﺎﺷﺘﻢ ﻛـﻪ ﻋﻬـﺪه دار‬
‫‪203‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫آن ﺑﻮده ﺑﻮدى و ﺑﺎز ﻋﻬﺪه دار ﺷﺪى وﻟﻰ اى اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﺗﺮا ﺑﻪ ﻛﺎرى ﮔﻤﺎرم ﻛﻪ ﺑﺮاى زﻧﺪﮔﻰ و ﻣﻌـﺎد‬
‫ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻛﺎرى را ﻛﻪ اﻛﻨﻮن دارى ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻰ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻳﻜﻰ از ﺗﻴﺮﻫﺎى اﺳﻼم ﻫﺴﺘﻢ و ﭘﺲ از ﺧﺪا ﺗﻮﻳﻰ ﻛﻪ ﺗﻴﺮ ﻣﻰاﻧـﺪازى و ﺗﻴﺮﻫـﺎ را‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﻰﻛﻨﻰ ﺑﺒﻴﻦ ﺗﻴﺮ ﻣﺤﻜﻤﺘﺮ و ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺣﺎدﺛﻪاى از ﮔﻮﺷﻪاى آﻣﺪ ﺑﻴﻨﺪاز‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺎن ﻧﻮﺷﺖ و ﺟﻮاب آﻣﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺎد را ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص و وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﻛـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ زﻛـﺎت ﻳـﻚ ﻧﻴﻤـﻪ از ﻣـﺮدم‬
‫ﻗﻀﺎﻋﻪ ﺑﻮد ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻠﻰ زﻛـﺎت ﻣـﻰﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺑﺪرﻗـﻪﺷـﺎن ﻛـﺮد و ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺨﺮَﺟﺎً و‪ ‬ﻳﺮْز‪‬ﻗْـﻪ‪‬‬
‫ﺠ ‪‬ﻌﻞْ َﻟﻪ‪ ‬ﻣ ْ‬
‫ﻛﺪاﻣﺸﺎن ﺳﻔﺎرش ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻧﻬﺎدن و آﺷﻜﺎر از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس ﻛﻪ‪» :‬ﻣﻦ ‪‬ﻳ ﱠﺘﻖِ اﷲ ‪‬ﻳ ‪‬‬
‫ﻈﻢ‪َ ‬ﻟﻪ‪ ‬أَﺟ‪‬ﺮاً ‪«5 :65‬‬
‫ﺳﻴ‪‬ﺌﺎ ‪‬ﺗﻪ‪ ‬و‪ ‬ﻳ ‪‬ﻌ ‪‬‬
‫ﺴﺐ‪ 3 -2 :65 ‬و‪ ‬ﻣﻦ ‪‬ﻳ ﱠﺘﻖِ اﷲ ‪‬ﻳ َﻜ ﱢﻔﺮْ ‪‬ﻋ ْﻨﻪ‪ ‬‬
‫ﺤ َﺘ ‪‬‬
‫ﺣ ‪‬ﻴﺚُ ﻻ ‪‬ﻳ ‪‬‬
‫ﻣﻦ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬ﻫﺮ ﻛﻪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى وى راه ﺑﺮون رﻓﺘﻨﻰ ﻧﻬﺪ و او را از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻴﺎرد روزى دﻫﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﺮ ﻛﻪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎن وى را ﻣﺤﻮ ﻛﻨﺪ و ﭘﺎداش وى را ﺑﺰرگ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫و ﻫﺮ ﻛﻪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ ﺧﺪا ﮔﻨﺎﻫﺎن وى را ﻣﺤﻮ ﻛﻨﺪ و ﭘﺎداش ﺑﺰرگ دﻫﺪ ﺗﺮس ﺧﺪا ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰى اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ﺑﻪ ﻫﻢ ﺳﻔﺎرش ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻚ ﺗﻮ در ﻳﻜﻰ از راﻫﻬﺎى ﺧﺪا ﻣـﻰروى ﻛـﻪ ﻧﺒﺎﻳـﺪ در ﻛـﺎر دﻳـﻦ ﻏﻔﻠـﺖ و ﻗﺼـﻮر ﻛﻨـﻰ از ﺳﺴـﺘﻰ و‬
‫ﺳﺨﺘﮕﻴﺮى ﺑﺮ ﻛﻨﺎر ﺑﺎش‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺖ ﻳﻜﻰ را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺮدم ﻣﺠﺎور را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ و ﻋﻤﺮو‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬
‫ﻓﻼن ﻋﺬرى را ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻى ﻗﻀﺎﻋﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ وﻟﻴﺪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﻣﺮؤ اﻟﻘﻴﺲ را ﺑﺮ آن ﻧﺎﺣﻴـﻪ از ﻗﻀـﺎﻋﻪ ﮔﻤﺎﺷـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺠﺎور دوﻣﻪ ﺑﻮد و ﻣﺮدم را ﺑﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا و درود ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ زﺑﺎن آورد و ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻫـﺮ ﻛـﺎرى‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻤﺎﻟﻰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﺪان رﺳﺪ او را ﺑﺲ اﺳﺖ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺧﺪا ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ﺧﺪا وى را ﺑﺲ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ و ﻫﻤﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺖ ﻧﻜﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارد دﻳﻦ ﻧﺪارد و ﻫـﺮ ﻛـﻪ ﻣﺨﻠﺼـﺎﻧﻪ ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻧﻜﻨﺪ ﭘﺎداش ﻧﺪارد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧﻴﺖ ﺧﻮب ﻧﺪارد ﻋﻤﻠﺶ ﺑﻴﻬﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﭼﻨﺪان ﺛﻮاب ﺑﺮاى ﺟﻬﺎد آﻣﺪه‬
‫ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ آن را دوﺳﺖ ﺑﺪارد اﻳﻦ ﺗﺠﺎرﺗﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﻮى آن دﻻﻟﺖ ﻛﺮده و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬
‫آن ﻛﺴﺎن را در دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت از زﺑﻮﻧﻰ ﻧﺠﺎت داده و ﺑﻪ ﻋﺰت رﺳﺎﻧﻴﺪه«‬
‫آﻧﮕﺎه ﺟﻤﻌﻰ را ﺑﻪ آن ﮔﺮوه ﻛﻪ ﺑﻪ دور ﻋﻤﺮو ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﻮﺳﺖ و او را اﻣﻴﺮ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‬
‫از راﻫﻰ ﻛﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺮود‪ .‬ﺑﻪ وﻟﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و او را اﻣﻴﺮ اردن ﻛﺮد و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن را ﭘـﻴﺶ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﭙﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺮﻛﺐ از ﺟﻤﻊ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد وى آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ داد ﻛﻪ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﻣﻜﻴﺎﻧﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫وى از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﭘﺎى ﭘﻴﺎده او را ﺑﺪرﻗﻪ ﻛﺮد‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح را ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺟﻤـﺎﻋﺘﻰ ﮔﻤﺎﺷـﺖ و اﻣﻴـﺮ‬
‫ﺣﻤﺺ ﻛﺮد و او را ﺑﺪرﻗﻪ ﻛﺮد و ﻫﺮ دو ﭘﻴﺎده ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﻫﻤﺮاه و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪204‬‬

‫ﻋﺒﺎده ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ وﻟﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ رﺳﻴﺪ ﺑﺎ وى ﻛﻤﻚ ﻛﺮد و ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛـﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﻛﻤﻚ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺳﭙﺎه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن از ﺣﺮﻛﺖ اﻣﻴﺮان ﻛﻪ رو ﺑﻪ ﺳﻮى او داﺷﺘﻨﺪ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺴﺐ ﺣﺮﻣﺖ ﺑﻪ روﻣﻴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺧﺎﻟﻰ ﻧﻬﺎد و ﭘﻴﺶ از آﻣﺪن اﻣﻴـﺮان ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ وى ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى دﻣﺸﻖ آﻣﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ذو اﻟﻜﻼع و ﻋﻜﺮﻣـﻪ‬
‫و وﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺗﺎ ﻣﺮج اﻟﺼﻔﺮ ﻣﻴﺎن واﻗﻮﺻﻪ و دﻣﺸﻖ ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺑﺎﻫﺎن اﻓﺘﺎد ﻛﻪ راﻫﻬـﺎ را‬
‫ﺑﺮ او ﺑﺒﺴﺘﻨﺪ و او ﺑﻰﺧﺒﺮ ﺑﻮد و ﺑﺎﻫﺎن ﺣﻤﻠﻪ آورد و ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﺧﻮرد ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮى آب‬
‫ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ را ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﺳﻮاران ﺳـﭙﺎه ﻓـﺮارى ﺷـﺪ و از ﻳـﺎران وى ﻫـﺮ ﻛـﻪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ اﺳﺐ و ﺷﺘﺮ از ﺧﻄﺮ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮد و از اردوﮔﺎه ﺟﺪا ﺷﺪ و ﮔﺮﻳﺰان ﺗﺎ ذو اﻟﻤﺮه ﺑﺮﻓـﺖ و ﻋﻜﺮﻣـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﭙﺎه ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻋﻘﺐدار ﺷﺪ و ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﺑﺎﻫﺎن و ﺳﭙﺎﻫﺶ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﺮوﻧﺪ و در ﺣﺪود ﺷﺎم ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ از ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻛﺴﺎن ﺑـﺎ وى ﺑﻮدﻧـﺪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ او را‬
‫ﺑﺠﺎى وﻟﻴﺪ ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺑﺎ وى ﺑﺮون ﺷﺪ و ﺳﻔﺎرش ﻛﺮد و ﭼﻮن ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ ﺑـﻦ ﺳـﻌﻴﺪ رﺳـﻴﺪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ‬
‫ﻳﺎران ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاه ﺑﺮد و در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﻪ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎوﻳﻪ را اﻣﻴﺮ آﻧﻬﺎ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻳﺰﻳﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮد و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻳﺰﻳﺪ ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﭼﻮن در راه ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻳﺎران وى را ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب در ﺑﺎره ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺮد اﻣﺎ‬
‫در ﺑﺎره ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن وى ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺸﻴﺮى را ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ روى ﻛﻔﺎر ﻛﺸـﻴﺪه در ﻧﻴـﺎم‬
‫ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ‪ «.‬اﻣﺎ در ﺑﺎره ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺲ از آن ﺣﺎدﺛﻪ ﻛﻪ رخ داد ﺳﺨﻦ ﻋﻤﺮ را ﺷﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص از راه ﻣﻌﺮﻗﻪ رﻓﺖ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه از راه ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ و ﻳﺰﻳﺪ از راه ﺗﺒﻮﻛﻴﻪ رﻓـﺖ و ﺷـﺮﺣﺒﻴﻞ‬
‫ﺑﻪ راه ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻧﻬﺎ را ﻧﺎﻣﺰد وﻻﻳﺘﻬﺎى ﺷﺎم ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬داﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ روﻣﻴﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻰﭘﺮدازﻧـﺪ و‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻰ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﺴﺘﻰ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻪ ذو اﻟﻤﺮه رﺳﻴﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮد ﺑـﺎش‬
‫ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮوى‪ ،‬و ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻦ از ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﻰﮔﺮﻳﺰى و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آن رو ﺑﻪ رو ﻧﻤﻰﺷﻮى و ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻧﻤﻰﻛﻨﻰ‪ «.‬و‬
‫ﭼﻮن ﻣﺪﺗﻰ ﺑﮕﺬﺷﺖ و اﺟﺎزه داد ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ در آﻳﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺬر ﻣﻦ ﺑﭙﺬﻳﺮ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﺧﻄﺎﻳﻰ ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺗﺮﺳﻮ ﺑﺎﺷﻰ«‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻤﺮ و ﻋﻠﻰ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﺳﺨﻨﺸـﺎن ﮔـﻮش داده‬
‫ﺑﻮدم ﺑﻪ او اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم«‬
‫اﺑﻮ ﺣﺎرﺛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﺮان ﺳﭙﺎه ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺳﻮى ﺷﺎم رﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻜﺮﻣﻪ ذﺧﻴﺮه ﻗﻮم ﺑـﻮد و ﭼـﻮن روﻣﻴـﺎن ﺧﺒـﺮ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮﻗﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻫﺮﻗﻞ ﺑﺮون ﺷﺪ و در ﺣﻤﺺ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺮوﻫﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد و ﺳﭙﺎﻫﻬﺎ آراﺳـﺖ‬
‫و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﮔﺮوﻫﻬﺎ را ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺪارد ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮد و ﻣﺮداﻧﺶ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان آرام‪ ،‬و ﺗﺬارق ﺑﺮادر ﺗﻨﻰ ﺧﻮد را‬
‫‪205‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺑﺎ ﻧﻮد ﻫﺰار ﻛﺲ ﺳﻮى ﻋﻤﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻳﻜﻰ را ﺑﻪ ﻋﻘﺒﺪارى آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﻘﺒﺪار در ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ ﺑـﺎﻻ ﺑـﺮ ﺑﻠﻨـﺪى‬
‫ﺟﻠﻖ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﺮﺟﺔ ﺑﻦ ﺗﻮذرا را ﺳﻮى ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ وى اردو زد و در اﻗﺺ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻓﻴﻘﺎر ﺑﻦ ﻧﺴﻄﻮس را ﺑﺎ ﺷﺼﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺳﻮى اﺑـﻮ ﻋﺒﻴـﺪة ﺑـﻦ ﺟـﺮاح‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻚ ﻫﺰار ﺑﻮد ﺑﺠﺰ ﺳﭙﺎه ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻛﻪ آن ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺷﺸﻬﺰار ﺑﻮد و ﻫﻤﮕﻰ ﻧﺎﻣﻪ و ﻗﺎﺻﺪ ﺳﻮى ﻋﻤﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟«‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ و ﻗﺎﺻﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ وﻗﺘﻰ ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﻛﻤﻰ ﻣﻐﻠﻮب ﻧﺸﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻣﺮدان ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﺪه ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬از دﺷﻤﻦ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻳﺮﻣﻮك را وﻋﺪهﮔﺎه ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﺮو ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﺟﻮاﺑﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮاب ﻋﻤﺮو رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﻴﺪ و ﻳﻚ ﺳﭙﺎه ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻬﺎى ﻣﺸـﺮﻛﺎن‬
‫رو ﺑﻪ رو ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻳﺎران ﺧﺪاﻳﻴﺪ و ﺧﺪا ﺑﻪ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻤﻚ ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﻛﺎﻓﺮان را زﺑﻮن ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﺷﻤﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻛﻤﻰ ﻣﻐﻠﻮب ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺎه ده ﻫﺰار و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ آن ﻣﻐﻠﻮب ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺐ دﻧﺒﺎﻟﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ و در ﻳﺮﻣﻮك ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻫﺮﻗﻞ از ﻗﺼﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺑﻄﺮﻳﻘﺎن ﺧﻮد ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫آﻳﻴﺪ و در ﻣﺤﻠﻰ ﻣﻘﺮ ﮔﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﺮﺻﻪاى وﺳﻴﻊ ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺬرﮔﺎﻫﻰ ﺗﻨﮓ‪ ،‬و ﺗﺬارق ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﺮﺟﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎﻫﺎن و دراﻗﺺ ﺑﺮ دو ﭘﻬﻠﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﻴﻘﺎر ﻛﺎر ﺟﻨﮓ را ﻋﻬﺪهدار ﺷﻮد و ﺧﻮﺷﺪل ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻫﺎن‬
‫ﺑﺎ ﻛﻤﻚ از دﻧﺒﺎل ﻣﻰرﺳﺪ‪.‬‬
‫روﻣﻴﺎن ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﻗﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و در واﻗﻮﺻﻪ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻮد و دره ﺑـﺮاى‬
‫آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻨﺪﻗﻰ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﻮر از آن ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎﻫﺎن آﻧﺠﺎ اردو زد ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳـﺖ روﻣﻴـﺎن آرام ﮔﻴﺮﻧـﺪ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و دﻟﻬﺎﺷﺎن از اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎى ﻧﺎ ﻣﻴﻤﻮن ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اردوﮔﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى ﻳﺮﻣﻮك رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ روﻣﻴﺎن و ﺑﺮ راه آﻧﻬﺎ اردو زدﻧﺪ ﻛﻪ روﻣﻴﺎن ﺟﺰ‬
‫از ﻛﻨﺎر اردوﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن راه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم! ﺧﻮﺷﺪل ﺑﺎﺷـﻴﺪ ﻛـﻪ ﺑﺨـﺪا روﻣﻴـﺎن‬
‫ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪﻧﺪ و ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺮدم ﻣﺤﺼﻮر ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﺻﻔﺮ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ و دو ﻣﺎه رﺑﻴﻊ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ روﻣﻴﺎن و ﺑﺮ راه آﻧﻬﺎ اردو زده ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫روﻣﻴﺎن دﺳﺘﺮس ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ دره واﻗﻮﺻﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻮد و ﭘﻴﺶ روﻳﺸﺎن ﺧﻨﺪق ﺑﻮد و ﻋﺒﻮر ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒـﻮد‪ .‬و‬
‫ﭼﻮن ﻛﺴﺎﻧﻰ از روﻣﻴﺎن ﺑﺮون ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻰﺗﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎه رﺑﻴﻊ اﻻول ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ در ﻣﺎه ﺻـﻔﺮ‬
‫وﺿﻊ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮدﻧﺪ و از او ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮد و ﻣﺜﻨﻰ را در ﻋﺮاق ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮد ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺎه رﺑﻴﻊ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻠﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻳﺮﻣﻮك ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺎر‪ ،‬ﻛـﺎر‬
‫ﺧﺎﻟﺪ اﺳﺖ« و او در ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮد و ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب روان ﺷـﻮد و ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪206‬‬

‫ﺑﺮﻓﺖ و وﻗﺘﻰ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻫﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺰد روﻣﻴﺎن رﺳﻴﺪه ﺑﻮد و ﺷﻤﺎﺳﺎن و راﻫﺒﺎن و ﻛﺸﻴﺸـﺎن ﭘـﻴﺶ از او‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و روﻣﻴﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﻳﻰ ﺑﺎ روﻣﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ آﻣﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وى رﻓﺖ و اﻣﻴﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺮ ﻛـﺪام ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻫﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪ و ﺷﻜﺴﺖ در روﻣﻴﺎن اﻓﺘﺎد و ﺑﻪ ﺧﻨﺪق ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻫﺎن را ﻣﻴﻤﻮن ﻣﻰداﻧﺴـﺘﻨﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن از آﻣـﺪن ﺧﺎﻟـﺪ ﺧﻮﺷـﺪل ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﺮدﻧﺪ و روﻣﻴﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﻣﺸﺮﻛﺎن دوﻳﺴﺖ و ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺸﺘﺎد ﻫـﺰار ﻛـﺲ‬
‫ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻛﺲ را ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭘﺎى ﻣﺮگ ﺑﻜﻮﺷـﻨﺪ و ﭼﻬـﻞ ﻫـﺰار ﻛـﺲ را ﺑـﺎ‬
‫ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺸﺘﺎد ﻫﺰار اﺳﺐ ﺳﻮار ﺑﻮد و ﻫﺸﺘﺎد ﻫﺰار ﭘﻴﺎده‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻬﺰار ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻧﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﻌﺸﺎن ﺳﻰ و ﺷﺸﻬﺰار ﻛﺲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺣﻤﻪ اﷲ در ﺟﻤﺎدى اﻻول ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪ و در ﻧﻴﻤﻪ ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ ده روز ﭘـﻴﺶ از ﻓـﺘﺢ ﻳﺮﻣـﻮك در‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺮﻣﻮك‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻣﻴﺮان را ﻣﺄﻣﻮر ﻳﻜﻰ از وﻻﻳﺘﻬﺎى ﺷﺎم ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ ﺟﺮاح ﻣﺎﻣﻮر ﺣﻤﺺ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن ﻣﺄﻣﻮر دﻣﺸﻖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﻣﺄﻣﻮر اردن ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤـﺮو‬
‫ﺑﻦ ﻋﺎص و ﻋﻠﻘﻤﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺮزه ﻣﺄﻣﻮر ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن از ﻛﺎر آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻋﻠﻘﻤﻪ ﺳﻮى ﻣﺼﺮ رﻓﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﻣﻴﺮان ﺑﻪ ﺷﺎم رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ دور ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ و ﭼﻨﺎن دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ در ﻳﻜﺠـﺎ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﺸﺮﻛﺎن رو ﺑﻪ رو ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺟﺪا ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺟﻤﻊ ﺳﺮان ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴـﺪ ﻛـﺎرى‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ دﻳﻦ ﺧﺪا ﻧﻴﺮو ﮔﻴﺮد و ﻣﺎﻳﻪ وﻫﻦ و ﻛﺴﺮ ﺷﺄن ﺷﻤﺎ ﻧﺸﻮد؟«‬
‫ﻋﺒﺎده ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻬﺎر ﺳﭙﺎه ﺑﺎ اﻣﻴﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﺎم رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﻛـﺲ ﺑﻮدﻧـﺪ ﺳـﻪ ﻫـﺰار‬
‫ﻛﺲ ﻧﻴﺰ از ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﺎن ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺎﻻرى آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻳﻪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ داد‪ .‬ده ﻫﺰار ﻛﺲ‬
‫ﻧﻴﺰ از ﻛﻤﻜﻴﺎن ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﺠﺰ ﺷﺸﻬﺰار ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺒـﺪارى ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﺠﺎى ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻰ ﭼﻬﻞ و ﺷﺶ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﺳﭙﺎه ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﺧﻮد ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻣﻰﻛﺮد ﺗﺎ ﺧﺎﻟﺪ از ﻋﺮاق ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اردوى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه در ﻳﺮﻣﻮك ﻣﺠﺎور اردوى ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑـﻮد و‬
‫اردوى ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻣﺠﺎور اردوى ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻰﺷﺪ ﻛﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﺎ ﻋﻤـﺮو ﻧﻤـﺎز ﻣـﻰﻛـﺮد و‬
‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد اﻣﺎ ﻋﻤﺮو و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و او ﻧﻴﺰ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اردو زد و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﻧﻤﺎز ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﻛﻤﻚ روﻣﻴﺎن آﻣﺪه دﻟﺘﻨﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ و روﻣﻴﺎن از آﻣـﺪن ﺑﺎﻫـﺎن‬
‫ﺧﻮﺷﺪل ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن دو ﺳﭙﺎه رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ ﺧﺪا روﻣﻴﺎن را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد ﺑﺎ ﻛﻤﻜﻴﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑـﻪ ﺧﻨـﺪﻗﻬﺎ ﭘﻨـﺎه‬
‫‪207‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻃﺮف آن واﻗﻮﺻﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﻤﺎم در ﺧﻨﺪق ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻛﺸﻴﺸﺎن و ﺷﻤﺎﺳﺎن و راﻫﺒﺎن‬
‫ﺗﺮﻏﻴﺒﺸﺎن ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺴﻴﺤﻰﮔﺮى در ﺧﻄﺮ اﺳﺖ« ﺗﺎ ﻫﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻣﺎه ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ ﺑﺮاى‬
‫ﺟﻨﮕﻰ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺟﻨﮕﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﺒﻮد ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺮﻛﺖ روﻣﻴﺎن را ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ آﻫﻨﮓ ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ رﻓﺖ و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎى ﺧﺪا ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﭼﻨﻴﻦ روزى ﺗﻔﺎﺧﺮ و ﺳﺮ ﻛﺸﻰ روا ﻧﻴﺴﺖ در ﻛـﺎر ﺟﻬـﺎد‬
‫ﻣﺨﻠﺺ ﺑﺎﺷﻴﺪ و از ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺪا را ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از اﻳﻦ روز روزﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻮﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺒﻴﻪ‬
‫و ﻧﻈﻢ ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﺟﺪا ﺟﺪا و ﻣﺘﻔﺮق ﺟﻨﮓ ﻣﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻪ رواﺳﺖ و ﻧﻪ ﺳﺰاوار و آﻧﻜﻪ از ﺷﻤﺎ دور اﺳـﺖ‬
‫اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را ﺷﻤﺎ ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ دﺳـﺘﻮرى داده ﻧﺸـﺪه ﺑـﺮأى‬
‫درﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰداﻧﻴﺪ ﻋﻬﺪهدار اﻣﻮر ﺷﻤﺎ ﻣﻰﭘﺴﻨﺪد ﻛﺎر ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬رأى درﺳﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺎ را ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎد ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﻰ ﻣﻰروﻳﻢ‪ ،‬اﮔـﺮ ﻣـﻰداﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻰﺷﻮد ﺷﻤﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺎرى ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از آن ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﻛﻪ دارﻧﺪ ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮاى‬
‫ﻣﺸﺮﻛﺎن از ﻛﻤﻜﻰ ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن آﻣﺪه ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻰداﻧﻢ ﻛﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺷﻤﺎ را ﭘﺮاﻛﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧـﺪا را‪،‬‬
‫ﺧﺪا را‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ وﻻﻳﺘﻰ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﻄﻴﻊ ﻳﻜﻰ از ﺳﺎﻻران دﻳﮕﺮ ﺷﻮد ﭘﻴﺶ ﺧـﺪا و ﺧﻠﻴﻔـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻣﺎﻳﻪ وﻫﻦ او ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ آﻣﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻨـﮓ اﻣـﺮوز ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬
‫ﻣﻬﻢ دارد و اﮔﺮ اﻣﺮوز آﻧﻬﺎ را ﺳﻮى ﺧﻨﺪﻗﻬﺎﺷﺎن ﺑﺮاﻧﻴﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ آﻧﻬﺎ را ﺧﻮاﻫﻴﻢ راﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣـﺎ را ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﻛﻨﻨـﺪ‬
‫ﭘﺲ از آن روى ﻓﻴﺮوزى ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ دﻳﺪ‪ .‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﺳﺎﻻرى را ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺮوز ﻳﻜﻰ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮدا دﻳﮕﺮى ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻫﻤﻪﺗﺎن ﺳﺎﻻرى ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺳﺎﻻرى را ﺑﻪ ﻣﻦ دﻫﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﮕﺎن ﺳﺎﻻرى او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ آن روز ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑـﺎ دﺷـﻤﻦ ﭼـﻮن روزﻫـﺎى دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻛﺎر ﺳﺮ دراز دارد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه روﻣﻴﺎن ﺑﺎ آراﻳﺸﻰ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻛﺴﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮد ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ آراﻳﺸﻰ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﭘﻴﺶ‬
‫از آن ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﻰ و ﺷﺶ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ دﺳﺘﻪ در آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺷﻤﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و ﻣﻐﺮور و آراﻳﺸﻰ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﺪه ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ در ﻗﻠﺐ ﻧﻬﺎد و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه را ﺑﺮ آن ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬
‫دﺳﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﻬﻠﻮى راﺳﺖ ﻧﻬﺎد و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص را ﺑﺮ آن ﮔﻤﺎﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وى ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻬﻠـﻮى‬
‫ﭼﭗ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻧﻬﺎد و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن را ﺑﺮ آن ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از دﺳﺘﻪﻫﺎى ﻣﺮدم ﻋﺮاق‬
‫ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺬﻋﻮر ﺑﻦ ﻋﺪى ﺑﺮ دﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻴﺎض ﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺎﺷﻢ ﺑـﻦ ﻋﺘﺒـﻪ ﺑـﺮ ﻳـﻚ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺎد ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﺎن ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ‪ .‬دﺣﻴﺔ‬
‫ﺑﻦ ﺣﻠﻴﻔﻪ ﻛﻠﺒﻰ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺮؤ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻨﺲ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه‬
‫ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻬﻴﻞ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪208‬‬

‫در اﻳﻦ وﻗﺖ وى ﻫﻴﺠﺪه ﺳﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺒﻴﺐ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻤﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳـﺘﻪ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ اﻻﻋﻮر اﺑﻦ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺴﺮ ذو اﻟﺨﻤﺎر ﺑﺮ ﻳـﻚ دﺳـﺘﻪ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ ﻣﺨﺸﻰ ﺑﻦ ﺧﻮﻳﻠﺪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﻬﻠﻮى راﺳﺖ ﺳﭙﺎه و دﺳﺘﻪ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻧﻴﺰ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻴﺰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺴﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳـﻤﻂ ﺑـﻦ‬
‫اﺳﻮد ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ذو اﻟﻜﻼع ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ ﺧﺪﻳﺞ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺪب ﺑﻦ ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﺣﻤﻤﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮو اﺑﻦ ﻓﻼن ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﻘﻴﻂ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﻦ ﺑﺠﺮه ﻓﺰارى ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﻪ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮى ﭼﭗ ﺳﭙﺎه ﺑﻮد‪ ،‬زﺑﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻮﺷﺐ ذو ﻇﻠﻴﻢ ﺑـﺮ ﻳـﻚ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻫﻮازﻧﻰ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺼﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺪى ﺑﺮ ﻳـﻚ دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺿﺮار ﺑﻦ ازور ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺮوق ﺑﻦ ﻓﻼن ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺑﻬﺰ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻨﻰ‬
‫ﻋﺼﻤﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺎرﻳﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺷﺠﻌﻰ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺒﺎث ﺑﺮ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ درداء ﻗﺎﺿﻰ ﻗﻮم ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﻗﺼﻪ ﮔﻮى ﻗﻮم ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺒﺎث ﺑﻦ اﺷﻴﻢ ﺳﺮ ﭘﻴﺸﺘﺎزان ﺑـﻮد و ﻋﺒـﺪاﷲ اﺑـﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﻋﻬﺪهدار ﺿﺒﻂ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در رواﻳﺖ ﻃﻠﺤﻪ و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه ﺑﺎ اﻳﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻪ ﻗﺎرى ﺳﭙﺎه ﻣﻘﺪاد ﺑﻮد و اﻳـﻦ ﺳـﻨﺖ را ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﺧﺪا ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻼﻗﻰ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺳﻮره ﺟﻬﺎد را ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﻮره اﻧﻔﺎل ﺑﻮد ﺑﺨﻮاﻧﻨـﺪ و‬
‫از آن ﭘﺲ ﻣﺮدم ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در رواﻳﺖ ﻋﺒﺎده و ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺪه ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﻳﻚ ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻳـﺎران ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺣﻀـﻮر داﺷـﺘﻨﺪ و از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻜﺼﺪ ﻛﺲ از ﺟﻨﮕﺎوران ﺑﺪر ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن راه ﻣﻰرﻓﺖ و ﺑﺮ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻣﻰاﻳﺴﺘﺎد و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا را‪ ،‬ﺧﺪا را‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻋﺮب و‬
‫ﻳﺎران اﺳﻼﻣﻴﺪ و آﻧﻬﺎ ﻣﺪاﻓﻌﺎن روم و ﻳﺎران ﺷﺮﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎ اﻳﻦ ﻳﻜﻰ از روزﻫﺎى ﺗﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻋﺒﺎد ﺗﮕﺮان ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫را ﻓﻴﺮوزى ﺑﺨﺶ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬روﻣﻴﺎن ﺳﺨﺖ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬روﻣﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪﻛﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺨﺖ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﺑﻪ ﻓﻴﺮوزى ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺷﻜﺴـﺖ‬
‫اﻧﺪك‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﺮدان‪ ،‬ﺑﺨﺪا دﻟﻢ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺐ ﻛﻬﺮم ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮد و ﺷﻤﺎر روﻣﻴﺎن دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻰﺷـﺪ« و اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ از آن رو ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺳﺐ وى در راه ﻟﻨﮓ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ و ﻗﻌﻘﺎع ﻛﻪ ﺑﺮ دو ﭘﻬﻠﻮى ﻗﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺟﻨـﮓ آﻏـﺎز ﻛﻨﻴـﺪ و ﻗـﻮم در ﻫـﻢ‬
‫آوﻳﺨﺘﻨﺪ و اﺳﺒﺎن ﺑﻪ ﺟﻮﻻن آﻣﺪ در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﻗﺎﺻﺪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪ و ﺳﻮاران راه وى را ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﺧﺒـﺮ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟« و او ﺧﺒﺮ ﻧﻴﻚ داد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺪد در راه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﺳﺎﻻرى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه را‬
‫آورده ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪209‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﭼﻮن ﻗﺎﺻﺪ را ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ آوردﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻧﻬﺎﻧﻰ ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ و ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻜﻮ ﻛﺮدى ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ ﺑﺎش« و ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و در ﺗﻴﺮدان ﺧﻮد ﺟﺎ داد و ﺑﻴﻢ داﺷﺖ اﮔﺮ ﺧﺒﺮ‬
‫را آﺷﻜﺎر ﻛﻨﺪ ﻛﺎر ﺳﭙﺎه ﺑﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻰ اﻧﺠﺎﻣﺪ و ﻣﺤﻤﻴﺔ ﺑﻦ زﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻗﺎﺻﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺟﺮﺟﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺎن دو ﺻﻒ اﻳﺴﺘﺎد و ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آورد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﻣﻦ آﻳﺪ و ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎى ﺧﻮد ﻧﻬﺎد و ﺑﺮﻓﺖ و ﻣﻴﺎن دو ﺻﻒ ﺑﻪ روﻣﻰ رﺳﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﺮدن اﺳﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮرد و ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را اﻣﺎن‬
‫دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ راﺳﺖ ﺑﮕﻮ و دروغ ﻣﮕﻮ ﻛﻪ آزاده دروغ ﻧﮕﻮﻳﺪ ﻣـﺮا ﻓﺮﻳـﺐ ﻣـﺪه ﻛـﻪ ﻣـﺮد‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار‪ ،‬ﻣﺮد ﺧﺪاﺷﻨﺎس را ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺪﻫﺪ آﻳﺎ ﺧﺪا ﺷﻤﺸﻴﺮى ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺎزل ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ داده و ﺑـﻪ ﻃـﺮف‬
‫ﻫﺮ ﻗﻮﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻜﺸﻰ آﻧﻬﺎ را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻣﻰﻛﻨﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺗﺮا ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﺪا ﻧﺎم دادهاﻧﺪ؟«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ را ﺳﻮى ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﺎ را دﻋـﻮت ﻛـﺮد‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﮕﺎن از او ﺑﻴﺰارى ﻛﺮدﻳﻢ و دورى ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻌﻀﻰ از ﻣﺎ ﺗﺼﺪﻳﻖ او ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺮو وى ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀـﻰ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن از او دور ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻜﺬﻳﺐ او ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮدم ﻛـﻪ از او دور ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﺗﻜﺬﻳﺐ وى ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ وى ﺟﻨﮓ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺧﺪاى دﻟﻬﺎى ﻣﺎ را ﺟـﺬب ﻛـﺮد و ﺳـﺮﻫﺎى ﻣـﺎ را ﺑـﻪ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ آورد و ﺑﻪ ﺳﻮى وى ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ وى ﺷﺪﻳﻢ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻳﻜﻰ از ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎى ﺧﺪا ﻫﺴـﺘﻰ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ روى ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺮاى ﻣﻦ دﻋﺎى ﻓﻴﺮوزى ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧـﺪا ﻧـﺎم ﮔـﺮﻓﺘﻢ و از‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻛﺎر ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺳﺨﺘﮕﻴﺮﺗﺮم‪«.‬‬
‫ﺟﺮﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺨﻦ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻰ‪«.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻮ ﻣﺮا ﺑﻪ ﭼﻪ دﻋﻮت ﻣﻰﻛﻨﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻬﺎدت دﻫﻰ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﻓﺮﺳﺘﺎده اوﺳـﺖ و ﺑـﻪ‬
‫دﻳﻨﻰ ﻛﻪ از ﺳﻮى ﺧﺪا آورده ﻣﻌﺘﺮف ﺷﻮى«‬
‫ﺟﺮﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬و ﻫﺮ ﻛﻪ دﻋﻮت ﺷﻤﺎ را ﻧﭙﺬﻳﺮد ﭼﻪ ﻣﻰﺷﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﺪ و ﻣﺎ از او ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻧﺪﻫﺪ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺎ وى ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻘﺎم ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺟﺰو ﺷﻤﺎ ﺷﻮد و اﻳﻦ دﻳﻦ را ﺑﭙﺬﻳﺮد ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻘﺎم ﻫﻤﻪ ﻣﺎ از ﺷﺮﻳﻒ و وﺿﻴﻊ و اول و آﺧﺮ در ﻣﻮرد ﭼﻴﺰﻫـﺎﻳﻰ ﻛـﻪ ﺧـﺪا ﻣﻘـﺮر ﻛـﺮده ﻳﻜﺴـﺎن‬
‫اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪210‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺟﺮﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺷﻤﺎ در آﻳﺪ در ﭘﺎداش و ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎﺳﺖ؟«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى و ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺶ از او ﺑﻮدهاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮﻣﺎن زﻧﺪه ﺑﻮد و ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد اﺧﺒﺎر آﺳﻤﺎن ﺳﻮى وى ﻣﻰآﻣﺪ و از ﻛﺘﺐ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒـﺮ‬
‫ﻣﻰداد و آﻳﺖﻫﺎ ﻣﻰﻧﻤﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﻦ ﮔﺮوﻳﺪﻳﻢ و ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻳﻢ و ﻫﺮ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ دﻳﺪهاﻳﻢ و ﺷﻨﻴﺪهاﻳـﻢ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﺑﺸﻨﻮد ﺣﻘﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد و ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﺪ وﻟﻰ ﺷﻤﺎ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻣﺎ از ﻋﺠﺎﻳﺐ و ﺣﺠﺖﻫـﺎ دﻳـﺪهاﻳـﻢ و‬
‫ﺷﻨﻴﺪهاﻳﻢ ﻧﺪﻳﺪهاﻳﺪ و ﻧﺸﻨﻴﺪهاﻳﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺧﻠﻮص و ﻧﻴﺖ ﭘﺎك ﺑﻪ اﻳﻦ دﻳﻦ در آﻳﺪ از ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺟﺮﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺑﺎ ﻣﻦ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻰ و ﺧﺪﻋﻪ ﻧﻜﺮدى و دوروﻳﻰ ﻧﻴﺎوردى‪ «.‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ راﺳـﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ و ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺪارم و ﺧﺪا ﺷﺎﻫﺪ ﺳﺆاﻻت ﺗﻮ اﺳﺖ«‬
‫ﺟﺮﺟﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ و ﺳﺮ ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ و ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻣﻮز«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ او را ﺳﻮى ﺧﻴﻤﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮد ﻛﻪ ﻇﺮف آﺑﻰ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ رﻳﺨﺖ و دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻛـﺮد و ﭼـﻮن او ﺑـﻪ‬
‫ﻃﺮف ﺧﺎﻟﺪ رﻓﺖ روﻣﻴﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺟﺎى ﺑﺒﺮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﻛﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ و ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺟﺮﺟﻪ ﺳﻮار ﺷﺪﻧﺪ و روﻣﻴﺎن در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﻧﮓ زدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺎز آﻣﺪﻧﺪ و روﻣﻴﺎن ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ در ﻫﻢ اﻓﺘـﺎد و ﺧﺎﻟـﺪ و ﺟﺮﺟـﻪ از ﺑـﺮ‬
‫آﻣﺪن روز ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺮوب ﭘﻴﻜﺎر ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺟﺮﺟﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺟﺰ ﻫﻤﺎن دو رﻛﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪن ﻛﺮده ﺑﻮد ﻧﻤﺎزى ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ را ﺑﻪ اﺷﺎره ﻛﺮدﻧﺪ و روﻣﻴـﺎن از ﺟـﺎى ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻣﻴﺎن ﺳﻮاران و ﭘﻴﺎدﮔﺎن روﻣﻰ اﻓﺘﺎد‪ ،‬اردوﮔﺎﻫﺸﺎن ﻋﺮﺻﻪاى وﺳﻴﻊ ﺑﻮد ﺑﺎ ﮔﺬرﮔﺎه ﺗﻨﮓ‬
‫و ﺳﻮاران‪ ،‬ﭘﻴﺎدﮔﺎن را در ﻧﺒﺮدﮔﺎه واﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و از ﮔﺬرﮔﺎه ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺻﺤﺮا ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻮاران روﻣﻰ رو ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺰ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ راه ﮔﺸﻮدﻧﺪ و ﻣﺘﻌﺮض آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻪ‬
‫ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را در ﻫـﻢ ﻛﻮﻓﺘﻨـﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﮔـﻮﻳﻰ‬
‫دﻳﻮارى روﻳﺸﺎن وﻳﺮان ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬روﻣﻴﺎن ﺑﻪ ﺧﻨﺪق ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﺧﻨﺪق ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و روﻣﻴـﺎن ﺳـﻮى‬
‫واﻗﻮﺻﻪ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺑﺴﺘﮕﺎن و ﻧﺒﺴﺘﮕﺎن در آن ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻨـﺪ و ﻫـﺮ ﻛـﺲ از ﺑﺴـﺘﮕﺎن ﻛـﻪ در ﺟﻨـﮓ ﭘـﺎﻳﻤﺮدى‬
‫ﻣﻰﻛﺮد ﺑﻜﺸﺶ ﻓﺮارﻳﺎن ﻣﻰاﻓﺘﺎد و ﻳﻜﻰ ده ﻛﺲ را ﺑﻪ ﭘﺮﺗﮕﺎه ﻣﻰﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺒﻮد و ﭼﻮن دو ﻛـﺲ‬
‫ﻣﻰاﻓﺘﺎد ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را ﺗﻮان ﻧﺒﻮد و ﻳﻜﺼﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ در واﻗﻮﺻﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺸﺘﺎد ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻛﺲ رﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ از ﭘﻴﺎده و ﺳﻮار در ﻣﻌﺮﻛﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻬﻢ ﺳـﻮار از ﻏﻨـﺎﺋﻢ ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪211‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻜﺴﺖ ﻓﻴﻘﺎر ﺟﻤﻌﻰ از ﺑﺰرﮔﺎن روﻣﻰ ﺷـﻨﻞ ﺳـﺮ ﻛﺸـﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻨﺸﺴـﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬اﻛﻨـﻮن ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ روز ﺧﻮﺷﺪﻟﻰ را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺎﻫﺪ روز ﺑﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ از ﻣﺴﻴﺤﻴﮕﺮى دﻓﺎع ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫و در ﻫﻤﺎﻧﺤﺎل ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎده ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ آن ﺷﺐ را در ﺧﻴﻤﻪ ﺗﺬارق ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ وارد ﺧﻨﺪق ﺷﺪ آﻧﺠـﺎ ﻓـﺮود آﻣـﺪ و‬
‫ﺳﻮاران دور او را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻛﺴﺎن ﺗﺎ ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻰ ﻋﺜﻤﺎن ﻏﺴﺎﻧﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻜﺮﻣﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺟﻬﻞ آن روز ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ در ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪاى ﺻـﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺟﻨﮕﻴﺪم و اﻛﻨﻮن از ﺷﻤﺎ ﻓﺮار ﻛﻨﻢ« آﻧﮕﺎه ﻧﺪا داد‪» :‬ﻛﻰ ﺑﺮ ﻣﺮگ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻰﻛﻨﺪ؟«‬
‫ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻫﺸﺎم و ﺿﺮار ﺑﻦ ازور ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﻛﺲ از ﺳﺮان و ﻳﻜﻪ ﺳﻮاران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ وى ﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻴﻤﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻨﺪان ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﺧﻤﺪار ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﺎن دادﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ زﺧﻤﺸـﺎن ﺷـﻔﺎ ﻳﺎﻓـﺖ و‬
‫ﺿﺮار ﺑﻦ ازور از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﻋﻜﺮﻣﻪ را ﻛﻪ زﺧﻤﻰ ﺑﻮد ﭘﻴﺶ ﺧﺎﻟﺪ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮ او را ﺑﺮ ران ﺧﻮد ﻧﻬـﺎد‪ ،‬ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﻋﻜﺮﻣﻪ را ﻧﻴﺰ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮ او را ﺑﻪ ﺳﺎق ﺧﻮد ﻧﻬﺎد و ﭼﻬﺮه آﻧﻬﺎ را ﭘﺎك ﻣﻰﻛﺮد و آب ﺑﻪ دﻫﺎﻧﺸﺎن ﻣﻰرﻳﺨﺖ و‬
‫ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻦ ﺣﻨﺘﻤﻪ ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﻧﻤﻰرﺳﻴﻢ«‬
‫از اﺑﻰ اﻣﺎﻣﻪ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛـﻪ در آن روز زﻧـﺎن ﻧﻴـﺰ در ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ آﻣﺪ و ﻫﻤﺮاه ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺮوز ﭼﺸﻢ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺗﻴﺮ‬
‫ﺧﻮرد و اﺑﻮ ﺣﺜﻤﻪ ﺗﻴﺮ را از ﭼﺸﻢ وى در آورد‪.‬‬
‫ارﻃﺎة ﺑﻦ ﺟﻬﻴﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺷﺘﺮ در ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﺣﻀﻮر داﺷﺖ اﻣـﺎ در ﻗﺎدﺳـﻴﻪ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬در آن روز ﻳﻜـﻰ از‬
‫ﺳﭙﺎه روز ﭘﻴﺶ آﻣﺪ و ﻫﻤﺎورد ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ آﻣﺪ و ﺿﺮﺑﺘﻰ در ﻣﻴﺎﻧﻪ رد و ﺑـﺪل ﺷـﺪ و اﺷـﺘﺮ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺿﺮﺑﺖ زدن ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﻰ روم ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﮕﻴﺮ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺟﻮان اﻳﺎدﻳﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا در ﻗﻮم ﻣﻦ اﻣﺜﺎل ﺗﺮا زﻳﺎد ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ از ﻗﻮم ﻣﻦ ﻧﺒﻮدى روﻣﻴﺎن را ﻳﺎرى ﻣﻰﻛﺮدم‪ ،‬اﻣﺎ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﻛﺸﺘﻪ ﺷـﺪﻧﺪ ﻋﻜﺮﻣـﻪ ﺑـﻮد و ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﻋﻜﺮﻣﻪ و ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ و اﺑﺎن ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ زﺧﻤﺪار ﺷﺪ و ﻛﺲ ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﻛﺠـﺎ‬
‫ﻣﺮد‪ .‬ﺟﻨﺪب ﺑﻦ ﻋﻤﺮو دوﺳﻰ و ﻃﻔﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻧﻴﺰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮار ﺑﻦ ازور زﺧﻤﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻠﻴﺐ‬
‫ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻦ وﻫﺐ و ﻫﺒﺎر ﺑﻦ ﺳﻔﻴﺎن و ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻰ ﻧﻴﺰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﻨﮕﺎوران ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻪ ﺷﺎم آﻣﺪ ﻳﻜـﻰ از ﻋﺮﺑـﺎن روﻣـﻰ ﺑـﺪو‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﺎﻟﺪ روﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻰ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ‪ ،‬دوﻳﺴﺖ ﻫﺰار ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺑﺠﺎى ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮد‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا از روﻣﻴﺎن ﻣﻰﺗﺮﺳﺎﻧﻰ ﺑﺨﺪا دﻟﻢ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ اﺳﺐ ﻛﻬﺮم از ﻟﻨﮕﻰ ﺷﻔﺎ ﻳﺎﺑـﺪ و روﻣﻴـﺎن دو‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪212‬‬

‫و ﺧﺪا روﻣﻴﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ وى ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ارﻃﺎة ﺑﻦ ﺟﻬﻴﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ روز ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا را ﻛﻪ ﻣـﺮگ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﻛـﻪ او را از‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﺑﻪ اراده وى ﺑﻮد و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا را ﻛﻪ ﻋﻤﺮ را ﻛﻪ وى را دﺷـﻤﻦ داﺷـﺘﻢ ﺑـﻪ ﺧﻼﻓـﺖ‬
‫رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﻣﺮا دوﺳﺘﺪار او ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﺮﻗﻞ ﭘﻴﺶ از ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳـﻌﻴﺪ ﺑـﻪ زﻳـﺎرت ﺑﻴـﺖ اﻟﻤﻘـﺪس رﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد و‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﺧﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﻋﺮب ﻧﺰدﻳـﻚ ﻣـﻰﺷـﻮﻧﺪ و روﻣﻴـﺎن را ﻓـﺮاﻫﻢ آورد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬راى‬
‫ﺻﻮاب ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺟﻨﮓ ﻣﻜﻨﻴﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺻﻠﺢ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺎم را ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ دﻫﻴﺪ و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺟﺒﺎل روم ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﺎم را از ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و در‬
‫ﺟﺒﺎل روم ﺷﺮﻳﻜﺘﺎن ﺷﻮﻧﺪ«‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮادر او ﺑﻐﺮﻳﺪ و داﻣﺎدش ﺑﻐﺮﻳﺪ و ﻫﻤﻪ اﻃﺮاﻓﻴﺎن وى ﭘﺮاﻛﻨـﺪه ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭼـﻮن‬
‫دﻳﺪ ﻛﻪ اﻃﺎﻋﺖ او ﻧﻤﻰﻛﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻨﺶ را رد ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﺑﺮادر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﺳﺎﻻران ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻫﺮ ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در ﺟﺎﻳﻰ وﺳـﻴﻊ و‬
‫اﺳﺘﻮار ﻓﺮود آﻳﻨﺪ و آﻧﻬﺎ در واﻗﻮﺻﻪ اردو زدﻧﺪ ﻫﺮﻗﻞ ﺑﺮﻓﺖ و در ﺣﻤﺺ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮى آﻣﺪه و ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ را ﺗﺎر و ﻣﺎر ﻛﺮده و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﻮى ﺑﺼﺮى رﻓﺘﻪ و آﻧﺠﺎ را ﮔﺸﻮده‬
‫و ﻏﺬراء را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻏﺎرت داده ﺑﻪ ﻧﺪﻳﻤﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺟﻨﮓ ﻣﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﺮ ﻧﻤﻰآﻳﻴﺪ ﻛﻪ دﻳﻨﺸﺎن ﺗﺎزه اﺳﺖ و آﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺮو ﻣﻰدﻫﺪ و ﻛﺲ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ دﻳﻨﺸﺎن ﻛﻬﻨـﻪ‬
‫ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮاى دﻓﺎع از دﻳﻦ ﺧﻮد ﺟﻨﮓ ﻛﻦ و ﻣﺮدم را ﻣﺘﺮﺳﺎن و ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮﻳﺶ را ادا ﻛﻦ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺠﺰ رواج دﻳﻦ ﺷﻤﺎ آرزوﻳﻰ ﻧﺪارم«‬
‫و ﭼﻮن ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻳﺮﻣﻮك ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ روﻣﻴﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣـﻰﺧـﻮاﻫﻴﻢ ﺳـﺎﻻرﺗﺎن را‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ و ﺑﺎ وى ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﭘﻴﺶ وى روﻳﻢ و ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬روﻣﻴﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺎﻻر ﺧـﻮﻳﺶ ﺧﺒـﺮ دادﻧـﺪ و‬
‫اﺟﺎزه داد و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﺎ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻫﺸﺎم و ﺿﺮار ﺑﻦ ازور و اﺑﻮ ﺟﻨﺪل‬
‫ﺑﻦ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در آن ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮادر ﺷﺎه روم در اردوﮔﺎه ﺧﻮد ﺳﻰ ﺳﺮاﭘﺮده و ﺳﻰ ﺧﻴﻤﻪﮔﺎه داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ از دﻳﺒﺎ ﺑـﻮد و‬
‫ﭼﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻋﺮب آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ از ورود ﺑﻪ ﺧﻴﻤﻪ ﻫﺎ و دﻳﺪن وى ﺧﻮد دارى ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣـﺎ ﺣﺮﻳـﺮ را‬
‫روا ﻧﻤﻰدارﻳﻢ‪ «.‬و او ﺑﺮاى دﻳﺪن ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﺮ ﻓﺮﺷﻬﺎى ﮔﺴﺘﺮده ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻫﺮﻗﻞ از ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬اﻳﻦ آﻏﺎز ذﻟـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﺎم از دﺳـﺖ‬
‫رﻓﺖ‪ ،‬واى از ﻣﻮﻟﻮد ﺷﻮم«‬
‫اﻣﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و روﻣﻴﺎن ﺻﻠﺢ ﻧﺸﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه و ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ و وﻋﺪه ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﺷﺪ‬
‫و ﻓﻴﺮوزى رخ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪213‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺑﻮ اﻣﺎﻣﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬روزى ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﻳﺮﻣـﻮك ﺷـﺪ ﺧـﺪا ﺷـﺒﺎﻧﮕﺎه روﻣﻴـﺎن را ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﻛـﺮد و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻋﻘﺒﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ را در اردوﮔﺎه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺪا ﺑﺰرﮔـﺎن و ﺳـﺮان و ﺳـﻮاران‬
‫روم را ﺑﻜﺸﺖ و ﺑﺮادر ﻫﺮﻗﻞ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺗﺬارق اﺳﻴﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺑﻪ ﻫﺮﻗﻞ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻮى ﺣﻤﺺ ﺑـﻮد ﺑﺮﻓـﺖ و ﺣﻤـﺺ را ﻣﻴـﺎن ﺧـﻮد و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻬﺎد و ﻳﻜﻰ را ﺳﺎﻻرى آﻧﺠﺎ داد و ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻜﻰ دﻳﮕـﺮ را ﺳـﺎﻻرى دﻣﺸـﻖ داده‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺷﻜﺴﺖ در روﻣﻴﺎن اﻓﺘﺎد ﺳﻮاران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺸﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻛﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﭼﻮن‬
‫ﺳﺎﻻرى ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه رﺳﻴﺪ ﻧﺪاى رﺣﻴﻞ داد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻣﺮج اﻟﺼﻔﺮ اردو زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮا از ﻣﺮج اﻟﺼﻔﺮ ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و دو ﺳﻮار ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮد و ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ و وارد ﻏﻮﻃﻪ ﺷﺪﻳﻢ و در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و درﺧﺘﺎن ﺑﮕﺸﺘﻴﻢ و ﻳﻜﻰ از دو رﻓﻴﻘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﺎﻣﻮر ﺑﻮدى رﺳﻴﺪى ﺑﺮ ﮔﺮد و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻣﻴﻨﺪاز«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎش ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻦ ﺳﻮى ﺗﻮ ﺑﺎز آﻳﻢ‪ «.‬ﭘﺲ و ﺑﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ در ﺷﻬﺮ رﺳﻴﺪم و‬
‫ﻛﺲ آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻟﮕﺎم اﺳﺐ ﺧﻮﻳﺶ را در آوردم و ﺗﻮﺑﺮه ﺑﺪان زدم و ﻧﻴﺰه ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻓﺮو ﻛﺮدم و ﺳـﺮ ﺑﻨﻬـﺎدم و از‬
‫ﺻﺪاى ﻛﻠﻴﺪ ﺑﻴﺪار ﺷﺪم ﻛﻪ در را ﻣﻰﮔﺸﻮدﻧﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﻧﻤـﺎز ﺻـﺒﺢ ﺑﻜـﺮدم‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﺑـﺮ اﺳـﺐ ﻧﺸﺴـﺘﻢ و ﺑـﻪ‬
‫دروازهﺑﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدم و او را ﻛﺸﺘﻢ و راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﻣﻦ ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺰدﻳـﻚ ﻣـﻦ‬
‫ﻧﻤﻰﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻤﻴﻨﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و ﻣﻦ ﺑﻪ رﻓﻴﻖ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺧﻮد رﺳﻴﺪم ﻛﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﺑـﻮدم ﺑـﻪ ﺟـﺎى‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﭼﻮن او را ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﻛﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻛﻤﻴﻦ ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻣﻦ و ﻫﻤﺮاﻫﻢ ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ رﻓﻴﻖ دﻳﮕﺮ رﺳﻴﺪﻳﻢ و ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳـﻴﺪﻳﻢ و اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪه ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮد ﺟﺎى ﺧﻮد را رﻫﺎ ﻧﻜﻨﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﻮر و رأى ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣـﺪ ﺣﺮﻛـﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻧﺰدﻳـﻚ‬
‫دﻣﺸﻖ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﻤﻴﺮى را ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ ﺳﻮار در ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻪ ﺟﺎى ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﺎث ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﺰو ﺳﭙﺎه ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻮدم ﻛﻪ ﻣﺎل و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻳﻢ و ﺑﻠﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺮ ﭼﺎه ﻣـﺮدى‬
‫ﮔﺬر داد ﻛﻪ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ رﺷﺪ رﺳﻴﺪه ﺑﻮدم ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدم از او ﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣﻮزم و ﭘﻴـﺮو وى ﺷـﺪه ﺑـﻮدم و‬
‫ﭼﻮن ﻣﺮا ﭘﻴﺶ وى رﻫﻨﻤﻮن ﺷﺪﻧﺪ و او را ﺑﺪﻳﺪم و ﻗﺼﺪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﮕﻔﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻜﻮ ﻛﺮدى‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وى ﻳﻜﻰ از ﺷﻴﺮان ﻋﺮب ﺑﻮد و در روز ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ از ﺷﺘﺮ را ﻣﻰﺧﻮرد و از ﻗﺴـﻤﺖ دﻳﮕـﺮ ﭼﻨـﺪان‬
‫ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻮت ﻣﻦ ﺷﻮد و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪاى ﻣﻰﺗﺎﺧﺖ ﻣﺮا ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﺠﺎ ﻣﻰﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻮن آﻫﻨﮓ‬
‫ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن رﺟﺰ را ﺷﻨﻴﺪى ﺑﺪان ﻛﻪ ﻣﻨﻢ و ﺳﻮى ﻣﻦ آى‪ «.‬ﻣﺪﺗﻰ ﺑﺎ او ﺑﻮدم آﻧﮕﺎه ﻛﻠﻪاى ﺑﻪ ﻣﻦ داد و ﭘﻴﺶ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ و اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردم‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﺳﺮور ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺪم و ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﺮدان ﻋﺮب در آﻣﺪم و ﭼﻮن ﺑﺮ آن ﭼﺎه ﮔﺬﺷﺘﻴﻢ آﻧﺮا‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺧﺘﻢ و از ﺧﺎﻧﻪ آن ﻣﺮد ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻛﻪ ﺑﺎ وى آﺷﻨﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬زﻧﺪه اﺳﺖ و ﻣﺮا ﭘﻴﺶ ﭘﺴﺮاﻧﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪214‬‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻣﻦ آورده ﺑﻮد و ﺧﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻔﺘﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻓـﺮدا ﺑﻴـﺎ ﻛـﻪ ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ وﻗـﺖ دﻳـﺪار وى‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺑﺮﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺮا ﭘﻴﺶ وى ﺑﺮدﻧﺪ و او را از ﭘﺮدﮔﺎﻫﺶ در آوردﻧﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻦ ﻧﺸـﺎﻧﺪﻧﺪ و‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﺎدش آوردم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﺎد آورد و ﺳﺨﻨﻢ ﺑﺸﻨﻴﺪ و از ﮔﻔﺘﮕﻮى اﻳﺎم ﺑﻪ ﻃﺮب آﻣﺪ و زﻳـﺎده ﻣـﻰﺧﻮاﺳـﺖ و‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ درازا ﻛﺸﻴﺪ و ﻛﻮدﻛﺎن ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﻴﺮ را ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎى ﻧﺎ ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﻴﻢ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاﭘﺮده ﺑﺎز‬
‫رود‪ .‬و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬آرى« و ﺑﻪ او ﭼﻴﺰ دادم و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻛﺴﺎن او ﭼﻴﺰى دادم و از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ ﻣﻘﺒﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮوان ﺑﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻦ ﻗﺒﺎث ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﺑﺰرﮔﺘﺮى ﻳﺎ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻣﻦ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﺘﺮ از او ﺑﻮدم«‬
‫ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﺪﻳﻤﺘﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰى ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﺎد دارى ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﻀﻠﻪ ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻪ ﻓﻴﻞ«‬
‫ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰى ﻛﻪ دﻳﺪى ﭼﻪ ﺑﻮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﻗﻀﺎﻋﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ رﺷﺪ رﺳﻴﺪم ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻛﺴﻰ ﺑﻮدم ﻛـﻪ ﺑـﺎ وى ﺑﺎﺷـﻢ و از او‬
‫ﺳﻮد ﮔﻴﺮم و ﻣﺮا ﺳﻮى وى ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺼﻪ را ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻛﻴﺴﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺳﺎﻻران راﻫﻰ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﺮون ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ او‬
‫دﺳﺘﻮر دﻫﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺎده ﻣﻰرﻓﺖ و ﻳﺰﻳﺪ ﺳﻮاره ﺑﻮد و ﭼﻮن دﺳﺘﻮر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑـﻪ ﺗـﻮ درود‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ و ﺗﺮا ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻰﺳﭙﺎرم« آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﺮﻓﺖ و راه ﺗﺒﻮﻛﻴﻪ را ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓـﺖ و ﺷـﺮﺣﺒﻴﻞ‬
‫ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وى رﻓﺖ و از ﭘﺲ وى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح راﻫﻰ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻳـﻚ ﭼﻬـﺎرم‬
‫ﺳﭙﺎه ﺑﺎ وى ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ از راه ﺗﺒﻮﻛﻴﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﺮون ﺷﺪ و ﺗﺎ ﻏﻤﺮ اﻟﻌﺮﺑﺎت ﺑﺮﻓﺖ و روﻣﻴﺎن ﺑﺎ ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑـﻪ ﺳـﺎﻻرى ﺗـﺰارق‬
‫ﺑﺮادر ﺗﻨﻰ ﻫﺮﻗﻞ ﺑﺮ ﺗﭙﻪ ﺣﻠﻖ در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎﻻ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺧﺒﺮ روﻣﻴﺎن‬
‫را ﺑﮕﻔﺖ و از او ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص ﻛﻪ در ﻣﺮح اﻟﺼﻔﺮ ﺷﺎم ﺑﻮد روزى ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮى آب ﺑﺮون آﻣـﺪه‬
‫ﺑﻮد و ﺑﻪ دﺳﺖ روﻣﻴﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ از ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻨﺪ روز ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻳﺰﻳـﺪ ﺑـﻦ اﺑـﻰ‬
‫ﺳﻔﻴﺎن ﺳﻮى ﺷﺎم روان ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ را ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫‪215‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و او ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻄﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻛﻨﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻗـﻮﻟﻰ از ﻗﺒﻴﻠـﻪ ازد ﺑـﻮد و ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از آن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ راﻫﻰ ﺷﺪ و ﻳﺰﻳﺪ در ﺑﻠﻘﺎ ﻓﺮود آﻣـﺪ و ﺷـﺮﺣﺒﻴﻞ‬
‫در اردن و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﺑﺼﺮى ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه در ﺟﺎﺑﻴﻪ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در ﻏﻤﺮ اﻟﻌﺮﺑﺎت ﻓـﺮود آﻣـﺪ و ﻛﺴـﺎن را ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻬﺎد ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ و اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻧﻬﺎ را ﺳﻮى ﺷﺎم ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛـﻪ ﺑﻌﻀـﻰ از آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪه ﻣﻰﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻳﺰﻳﺪ ﻣﻰﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺮوﻫﻰ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺻﻠﺤﻰ ﻛﻪ در ﺷﺎم رخ داد ﺻﻠﺢ ﻣﺄب ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺄب ﺧﻴﻤﻪ ﮔﺎﻫﻰ ﺑﻮد و ﺷﻬﺮ ﻧﺒﻮد و ﺟﺰو ﺑﻠﻘﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه در راه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وى آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺻﻠﺢ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺻﻠﺢ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻰ از روﻣﻴﺎن در ﻋﺮﺑﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن اﺑـﻮ اﻣﺎﻣـﻪ ﺑـﺎﻫﻠﻰ را ﺳـﻮى آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺟﻤﻌﺸﺎن را ﻣﺘﻔﺮق ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﮕﻰ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻏﺰاى اﺳﺎﻣﻪ در ﺷﺎم رخ داد در ﻋﺮﺑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ از آن روﻣﻴـﺎن ﺳـﻮى‬
‫داﺛﻦ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ داﺛﻨﻪ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ و اﺑﻮ اﻣﺎﻣﻪ ﺑﺎﻫﻠﻰ آﻧﻬﺎ را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﻳﻜﻰ از ﺑﻄﺮﻳﻘﺎﻧﺸﺎن را ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ از آن‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺮح اﻟﺼﻔﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ و اذرﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ از روﻣﻴـﺎن ﺑـﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺖ و ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮﺷﺎن ﻛﺮد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ آﻧﻜﻪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻮن ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﻛﺸﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ وى از ﻛﺎر ﺳﭙﺎه ﻛﻨﺎره ﮔﺮﻓﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را رواﻧﻪ ﻛﺮد و او را ﺑـﻪ ﺳـﺎﻻران ﺷـﺎم ﺳـﺎﻻرى داد و‬
‫ﻫﻤﻪ را ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در رﺑﻴﻊ اﻻﺧﺮ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﺸﺘﺼﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻛﺲ از ﺣﻴﺮه در آﻣﺪ و ﻣﺜﻨـﻰ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺎرﺛﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮد ﮔﻤﺎﺷﺖ و در ﺻﻨﺪوداء ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﻰ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺖ و اﺑﻦ ﺣﺮام اﻧﺼﺎرى‬
‫را آﻧﺠﺎ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬در ﻣﺼﻴﺦ و ﺣﺼﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺑﺠﻴﺮ ﺗﻐﻠﺒﻰ ﺑﻮد و آﻧﻬـﺎ‬
‫را ﺑﺸﻜﺴﺖ و اﺳﻴﺮ و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن از راه ﺑﻴﺎﺑﺎن از ﻗﺮاﻗﺮ ﺑﻪ ﺳﻮى رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺣﺮﻗـﻮص‬
‫ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻬﺮاﻧﻰ را ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ارك رﻓﺖ و ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺑﺎ وى ﺑﺼﻠﺢ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﻮى ﺗﺪﻣﺮ رﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﺶ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻓﺮﻳﻘﻴﻦ رﻓﺖ و ﺑﺎ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺟﻨﮓ ﻛﺮد و ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﺣﻮارﻳﻦ رﻓﺖ و ﺟﻨﮓ ﻛﺮد و ﻫﺰﻳﻤﺘﺸﺎن ﻛﺮد و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻗﺼﻢ رﻓﺖ و ﺑﻨﻰ ﻣﺸﺠﻌﻪ و ﻗﻀﺎﻋﻪ ﺑﺎ وى ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪216‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻣﺮج راﻫﻂ رﻓﺖ و در روز ﻓﺼﺢ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻏﺴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻛﺴﺎن ﺑﻜﺸﺖ و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺴﺮ ﺑﻦ ارﻃﺎة و ﺣﺒﻴﺐ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻤﻪ را ﺳﻮى ﻏﻮﻃﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻛﻠﻴﺴﺎﻳﻰ رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮدان و زﻧﺎن‬
‫را اﺳﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ را ﺳﻮى ﺧﺎﻟﺪ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﺣﺞ ﺑﻪ ﺣﻴﺮه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ وى آﻣـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻳﺮﻣـﻮك ﭘـﻴﺶ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮو ﻛﻪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﻛﺎرى را ﻛﻪ ﻛﺮدى ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻜﺮار ﻣﻜﻦ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﺳﻴﺎه اﺣﻤﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺳﻮى ﻋـﺮاق ﻣـﻰﻓﺮﺳـﺘﺎد ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص را ﺳﻮى ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻫﻤﺎن دﺳﺘﻮرﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ داده ﺑﻮد ﺑﻪ او ﻧﻴـﺰ داد‪ ،‬ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺎم رﺳﻴﺪ و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد و ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺖ و روﻣﻴﺎن از او ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺲ ﻧﻜﺮد و از آن ﺗﺠﺎوز ﻛﺮد و روﻣﻴﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ او آﻣﺪﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﻣﺮج اﻟﺼﻔﺮ راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن آرام ﮔﺮﻓﺖ و از دﺷﻤﻦ اﻳﻤﻦ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻮى وى ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ ﭘﺴـﺮش ﺳـﻌﻴﺪ اﺑـﻦ ﺧﺎﻟـﺪ ﻛـﻪ آب‬
‫ﻣﻰﺟﺴﺖ ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ و او را ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪ و ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺻﺤﺮا ﻣﻘﺮى ﺑﺠﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬روﻣﻴﺎن در ﻳﺮﻣﻮك ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﭼﻨﺎن ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد و ﺳﭙﺎه ﺳﻮى دﻳﺎر ﻣﺎ ﻧﻔﺮﺳﺘﺪ‪ «.‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻮﺷﺖ و اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺑـﻪ ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺎص ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﺎر ﻗﻀﺎﻋﻪ ﺑﻮد ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﻮى ﻳﺮﻣﻮك رود و او ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﻫﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح و‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﺮوﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ دﺷﻤﻦ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺷﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻳﻜﻰ از ﻓﺘﻮح ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ او را ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺳـﻮى‬
‫ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﺎﻻران ﺳﭙﺎه را ﻣﺎﻣﻮر ﻳﻜﻰ از وﻻﻳﺘﻬﺎى ﺷﺎم ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﺳـﻮى ﻳﺮﻣـﻮك‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻮن روﻣﻴﺎن ﺟﻤﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ از ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدﻧﺪ ﻛـﻪ اﺑـﻮﺑﻜﺮ را‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ و در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮو ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ آﻧﮕﺎه در واﻗﻮﺻﻪ ﺟﺎى ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ وﺳﻮﺳﻪﻫﺎى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ را از ﻳﺎد روﻣﻴﺎن ﻣﻰﺑﺮم‪ «.‬و ﺑﻪ او ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ و دﺳﺘﻮر داد ﻣﺜﻨﻰ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﺳﭙﺎه در ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻤﺎرد و ﭼـﻮن ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺷـﺎم را ﺑـﺮاى‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺸﻮد ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ در ﻋﺮاق ﺑﺎز ﮔﺮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﺑﺠﺰ آﻧﭽﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﺳﻮى ﺷﺎم ﻫﻤﺮاه ﻋﻤﻴـﺮ ﺑـﻦ ﺳـﻌﺪ اﻧﺼـﺎرى‬
‫ﺑﺮاى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻠﺪﻫﺎى راه را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و از ﺣﻴﺮه روان ﺷﺪ و ﺗﺎ دوﻣﻪ ﭘﻴﺶ رﻓـﺖ آﻧﮕـﺎه از راه ﺻـﺤﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺮاﻗﺮ رﺳﻴﺪ ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ از ﻛﺪام راه ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎى روﻣﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﻣـﺮا از‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎز ﻣﻰدارد‪.‬‬
‫‪217‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺑﻠﺪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻚ راه ﻣﻰداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﭙﺎه از آﻧﺠﺎ ﻧﻤـﻰﺗﻮاﻧـﺪ رﻓـﺖ و ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﻮار ﭼﺎﺑـﻚ از آن ﻣـﻰرود‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﻴﻨﺪاز‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ از ﻫﻤﺎن راه ﺑﺮود و ﺟﺰ راﻓﻊ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ آﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﺗﺮس و ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﻠﺪى راه‬
‫را ﺑﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬رﻓﺘﺎرﺗﺎن ﻣﺸﻮش ﻧﺸﻮد و اﻋﺘﻘﺎدﺗﺎن ﺑﻪ ﺳﺴﺘﻰ ﻧﮕﺮاﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻌﻮﻧﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﻴﺖ اﺳﺖ و ﭘﺎداش ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺧﻠﻮص‪ ،‬روا ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ ﺧـﺪا از ﻫـﻴﭻ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪاى ﺑﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﻣﺮدى ﻫﺴﺘﻰ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﻴﻜﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻮ داده اﻳﻨﻚ ﺗﻮ راه« و ﺑـﺎ وى ﻫﻤـﺪﻟﻰ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻧﻴـﺖ‬
‫ﺻﺎف ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﻠﻮص ﮔﺮاﻳﻴﺪﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺧﻄﺮ راﻏﺐ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ روز ﺑﺮاى ﺳﻔﺮ ﭘـﺮ‬
‫ﺧﻄﺮ آﺑﮕﻴﺮى ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﻮاران‪ ،‬اﺳﺒﺎن را ﺳﻴﺮاب ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻰ ﺷـﺘﺮان ﺗﻨﻮﻣﻨـﺪ درﺷـﺖ ﻛﻮﻫـﺎن‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻣﺪﺗﻰ ﺗﺸﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ و آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ و ﭘﻴﺎﭘﻰ آب ﺑﻪ آن دﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮔﻮﺷﻬﺎ )؟( و دﻫـﺎن ﺷـﺘﺮان را‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﺣﺸﺎى آن ﺧﺎﻟﻰ ﺷﺪ و از ﻗﺮاﻗﺮ ﺑﻪ راه ﺻﺤﺮا ﺗﺎ ﺳﻮى ﻛﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺻﺤﺮا ﻣﺠﺎور ﺷﺎم ﺑﻮد ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﻳﻚ روز راه ﭘﻴﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺮاى ﺗﻌﺪادى اﺳﺒﺎن ده ﺷﺘﺮ را ﺷﻜﻢ درﻳﺪﻧﺪ و ﻣﺎﻳﻊ ﺷﻜﻨﺒﻪ آﻧﺮا ﺑﺎ ﺷﻴﺮ آﻣﻴﺨﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﺳﺒﺎن دادﻧﺪ و ﻛﺴﺎن ﺟﺮﻋﻪاى آب ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﭼﻬﺎر روز راه ﭘﻴﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻔﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺤﺮز ﺑﻦ ﺣﺮﻳﺶ ﻣﺤﺎرﺑﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﺑـﺮوى راﺳـﺖ ﺧـﻮﻳﺶ را ﻣﺤـﺎذى‬
‫ﺳﺘﺎره ﺻﺒﺢ ﻧﮕﻬﺪار و ﭘﻴﺶ ﺑﺮو ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﻰرﺳﻰ‪ «.‬و از ﻫﻤﻪ ﺑﻠﺪﻫﺎى دﻳﮕﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﻃﺒﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ در ﺳﻮى ﻓﺮود آﻣﺪ ﺑﻴﻢ داﺷﺖ ﻛﻪ از ﮔﺮﻣﺎى ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﺪ و‬
‫ﺑﻪ راﻓﻊ ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ ﭼﻪ دارى؟ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﻪ ﻧﻜﻮﻳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ آب رﺳﻴﺪﻳﺪ« و آﻧﻬﺎ را دل داد اﻣـﺎ ﻣﺘﺤﻴـﺮ ﺑـﻮد و درد‬
‫ﭼﺸﻢ داﺷﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم دو ﻋﻼﻣﺖ را ﺑﺠﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دو ﭘﺴﺘﺎن اﺳﺖ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻨﻚ دو ﻋﻼﻣﺖ«‬
‫و راﻓﻊ آﻧﺠﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﭼﭗ و راﺳﺖ ﺑﺮوﻳﺪ و درﺧﺘﺎن ﺧﺎردار را ﺑﺠﻮﻳﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﺟﺎى درﺧﺘﺎن را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺟﺎى درﺧﺖ ﻫﺴﺖ اﻣﺎ درﺧﺖ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺣﻔﺮ ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫آب از زﻣﻴﻦ ﺑﺮ آوردﻧﺪ و راﻓﻊ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﻣﻴﺮ ﺑﺨﺪا ﺳﻰ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﻧﻮ ﺳﺎل ﺑﻮدم ﻳﻜﺒﺎر ﺑﺎ ﭘﺪرم ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫اﻳﻦ آب آﻣﺪم و از آن ﭘﺲ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪهام«‬
‫آﻧﮕﺎه آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻛﺲ ﺑﺎور ﻧﻤﻰﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﭙﺎﻫﻰ از اﻳﻦ راه ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﻣﻰآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻇﻔﺮ ﺑﻦ دﻫﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ از ﺳﻮى ﺑﻪ ﻣﺼﻴﺦ ﺑﻬﺮاء ﻛﻪ ﺑﺮ ﭼﺎه ﻗﺼﻮاﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺼﻴﺦ و ﻧﻤﺮ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﺻﺒﺤﺪﻣﺎن ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از اﻳﺸﺎن ﺷﺮاب ﻣﻰﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺳﺎﻗﻴﺸﺎن ﺷﻌﺮى ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺳﭙﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻣﺮا ﺻﺒﻮﺣﻰ دﻫﻴﺪ« و ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ زدﻧﺪ و ﺧـﻮﻧﺶ ﺑـﺎ ﺷـﺮاب‬
‫ﺑﻴﺎﻣﻴﺨﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪218‬‬

‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺮدم ﻏﺴﺎن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ از ﺳﻮى در آﻣﺪه و ﺑﺮ ﻣﺼﻴﺦ ﺑﻬﺮاء ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫آورده و آﻧﻬﺎ را در ﻫﻢ ﻛﻮﻓﺘﻪ‪ ،‬در ﻣﺮج راﻫﻂ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ از اﺟﺘﻤﺎﻋﺸـﺎن ﺧﺒـﺮ ﻳﺎﻓـﺖ و ﺑـﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺷﺘﺎﻓﺖ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺮزﻫﺎ و ﺳﭙﺎﻫﻬﺎى روم را ﻛﻪ ﻣﺠﺎور ﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد و ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ و‬
‫ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻮد و ﺑﺎ اﺳﻴﺮان ﺑﻬﺮا ﺑﻪ ﺳﻮى رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و از آﻧﺠﺎ در آﻣﺪ و ﺑﻪ دورﻣﺎﻧﻪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ دو ﻋﻼﻣﺖ ﺑـﺮ ﻛﻨـﺎر راه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه از ﻛﺜﺐ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻪ دﻣﺸﻖ رﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺮج اﻟﺼـﻔﺮ رﺳـﻴﺪ و ﺑـﺎ ﻏﺴـﺎﻧﻴﺎن رو ﺑـﻪ رو ﺷـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺣﺎرث ﺑﻦ اﻳﻬﻢ ﺑﻮد و ﺳﭙﺎه و اﻫﻞ و ﻋﻴﺎﻟﺸﺎن را در ﻫـﻢ ﻛﻮﻓـﺖ و ﭼﻨـﺪ روز در ﻣـﺮج ﻣﻘـﺮ ﮔﺮﻓـﺖ و‬
‫ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﻫﻤﺮاه ﺑﻼل ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻣﺰﻧﻰ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن از ﻣﺮج در آﻣﺪ و ﺑﺮ ﻟﺐ آﺑﻬﺎى ﺑﺼﺮى ﻓﺮود آﻣﺪ و اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﺎم ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ و ﺳﭙﺎه ﻋﺮاق ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه وى ﺑﻮد ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﻓﺖ و در واﻗﻮﺻﻪ ﺑﺎ ﻧﻪ ﻫﺰار ﺳﭙﺎه ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻠﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ از ﺣﺞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﺮود و ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺳﭙﺎرد و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺟﺎﻳﻰ ﻣﺮو ﻣﮕﺮ ﻳﻜﻰ را آﻧﺠﺎ ﺑﺮﮔﻤﺎرى و ﭼﻮن ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷـﻤﺎ ﻓﻴـﺮوزى‬
‫داد ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎز ﮔﺮد و ﺑﺮ ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎش‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ را ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺮد‬
‫و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاى ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻟﺤﺎل ﺑﻮدﻧﺪ و ﺻـﺤﺒﺖ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺜﻨﻰ ﻧﻬﺎد‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه ﻧﻈﺮ ﻛﺮد و ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ دﻳﺪار ﭘﻴﻤﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و دﻳﮕﺮان‬
‫را ﺑﺮاى ﻣﺜﻨﻰ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن ﺳﭙﺎه را ﺑﻪ دو ﻧﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﻤﻞ ﺷﻮد و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳـﺎ ﺟﻤﻌـﻰ از آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻣـﻦ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر آﻧﻬﺎ اﻣﻴﺪ ﻓﻴﺮوزى ﻧﺪارم ﭼﺮا ﻣﺮا از آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺮوم ﻣﻰﻛﻨﻰ؟«‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ اﻳﻦ ﺑﺪﻳﺪ ﭘﺲ از ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺟﻤﻌﻰ از آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ وى ﺑـﺎﻗﻰ ﮔﺬاﺷـﺖ ﻛـﻪ ﻓـﺮات ﺑـﻦ‬
‫ﺣﻴﺎن ﻋﺠﻠﻰ و ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ و ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺣﺴﺎن‪ ،‬ﻫﺮدوان ذﻫﻠﻰ‪ ،‬و ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻦ ام ﻣﻌﺒﺪ اﺳﻠﻤﻰ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬
‫اﺑﻰ اوﻓﻰ اﺳﻠﻤﻰ و ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺑﻼل ﻣﺰﻧﻰ و ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺗﻤﻴﻤﻰ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺜﻨﻰ ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪ و ﻣﻨﻈﻮر وى اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ روان ﺷﺪ و ﻣﺜﻨﻰ او را ﺗﺎ ﻗﺮاﻗـﺮ ﺑﺪرﻗـﻪ ﻛـﺮد‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه در ﻣﺎه ﻣﺤﺮم ﺳﻮى ﺣﻴﺮه ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺮادر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ اردوﮔﺎه ﺳـﻴﺐ‬
‫ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ ﻧﻬﺎس را ﺑﻪ ﺟﺎى ﺿﺮار ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺮادر ﺿﺮار ﺑـﻦ ازور را ﺑـﻪ ﺟـﺎى وى ﻧﻬـﺎد و‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ﺟﺎى ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﺮان ﻗﻮم را ﻛﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻻﻳﻖ دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﭘـﺮ ﻛـﺮد‪ .‬ﻣـﺬﻋﻮر ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺪى را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺎل ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺣﻴﺮه آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻛﻤﻰ ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ وى‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑـﻪ ﺳـﺎل‬
‫ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎرﺳﻴﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز ﭘﺴﺮ اردﺷﻴﺮ ﭘﺴﺮ ﺷﻬﺮﻳﺎر را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺴﺮى و ﺷﺎﭘﻮر ﻧﺴـﺒﺖ داﺷـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و او ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﻣﺮﻛﺐ از ده ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻓﻴﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﻫﺮﻣﺰ ﺟﺎذوﻳـﻪ ﺳـﻮى ﻣﺜﻨـﻰ‬
‫‪219‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎى اﻃﺮاف‪ ،‬آﻣﺪن وى را ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ و او از ﺣﻴﺮه در آﻣﺪ و ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﭘﻴﻮﺳﺖ‬
‫و دو ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ و ﻣﺴﻌﻮد ﭘﺴﺮان ﺣﺎرﺛﻪ ﺳﭙﺮد و در ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﺮﻳﻒ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﻣﺰ ﺟﺎذوﻳﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و دو ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه او ﺑﻪ ﻛﻮﻛﺒﺪ و ﺧﻮﻛﺒﺬ ﺳﭙﺮده ﺑﻮد و ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»از ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻰ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﭙﺎﻫﻰ از اوﺑﺎش ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺳﻮى ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﻛﻪ ﻣﺮﻏﺒﺎﻧﺎن و ﺧﻮكﭼﺮاﻧﺎﻧﻨـﺪ و‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻢ«‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﺟﻮاب او ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»از ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز‪ ،‬ﺗﻮ ﻳﻜﻰ از دو ﺻﻔﺖ دارى‪ ،‬ﻳﺎ ﻃﻐﻴﺎﻧﮕﺮى و اﻳﻦ ﺑﺮاى ﺗﻮ ﺑﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮاى ﻣﺎ ﻧﻴﻚ ﻳﺎ‬
‫دروﻏﮕﻮﻳﻰ و ﺷﺎﻫﺎن دروﻏﮕﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا و ﻣﺮدم ﻋﻘﻮﺑﺖ و ﻓﻀﻴﺤﺖ ﺑﺰرگ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﭘﻨﺪارﻳﻢ ﻛﻪ اوﺑﺎش را ﺑﻪ‬
‫ﺿﺮورت ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاﻳﻰ را ﻛﻪ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻣﺮﻏﺒﺎﻧﺎن و ﺧﻮكﭼﺮاﻧﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪«.‬‬
‫و ﭘﺎرﺳﻴﺎن از ﻧﺎﻣﻪ وى ﺑﻨﺎﻟﻴﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﺌﺎﻣﺖ ﻣﻮﻟﺪ و ﻣﻨﺸﺎء ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز ﻣﺎﻳﻪ وﺑﺎل وى ﺷﺪ‪ «.‬و ﺑﻌﻀـﻰ‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺎﻳﻪ زﺑﻮﻧﻰ ﺳﺎﻛﻨﺎن اﺳﺖ‪» .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ از آن رو ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ وى ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻴﺸﺎن ﺑﻮده ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﻧﻮﺷﺘﻰ آﻧﻬﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺟﺴﻮر ﻛﺮدى وﻗﺘﻰ ﻣﻴﺨـﻮاﻫﻰ ﺑـﻪ ﻛﺴـﻰ ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻰ ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﮔﺮاى‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه دو ﻗﻮم در ﺑﺎﺑﻞ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﭙﻪ ﺻﺮاط ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﺮ راه اول‪ ،‬ﺟﻨﮕـﻰ ﺳـﺨﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ و ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻔﻴﻞ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺻﻔﻬﺎ و دﺳﺘﻪﻫﺎى ﺳﭙﺎه ﺑـﻮد ﺣﻤﻠـﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و آﻧـﺮا‬
‫ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﻛﺸﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را از ﺣﺪودى ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ‬
‫ﭘﺎدﮔﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮارﻳﺎن ﺗﺎ ﻣﺪاﻳﻦ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪة ﺑﻦ ﻃﻴﺐ ﺳﻌﺪى در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻗﺼﻴﺪهاى دارد‪ ،‬وى ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻬـﺎﺟﺮت زن ﻣﺤﺒـﻮب ﺧـﻮد ﻣﻬـﺎﺟﺮت‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد و در ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺑﻞ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و ﭼﻮن از او ﻧﻮﻣﻴﺪ ﺷﺪ ﺳﻮى ﺑﺎدﻳﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»آﻳﺎ رﺷﺘﻪ ﻣﻮدت ﺧﻮﻟﻪ ﭘﺲ از ﻓﺮاق ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻰﮔﻴﺮد«‬
‫»ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮ از او دور اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎرى«‬
‫»دوﺳﺘﺎن روزﻫﺎ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻳﺎد آرﻧﺪ«‬
‫»و اﺗﻔﺎﻗﺎت ﭘﻴﺶ از ﻓﺮاق ﺗﺄوﻳﻞ دارد«‬
‫»ﺧﻮﻳﻠﻪ در ﻗﻮﻣﻰ ﻓﺮود آﻣﺪه ﻛﻪ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻤﺸﺎن«‬
‫»ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺪاﻳﻦ ﺟﺎى دارﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻓﻴﻞ و ﺧﺮوس ﻫﺴﺖ«‬
‫»ﺳﺮ ﻋﺠﻤﺎن را ﻣﻰﻛﻮﺑﻨﺪ«‬
‫»و ﺳﻮاران ﻧﺨﺒﻪ دارﻧﺪ ‪«...‬‬
‫ﺗﺎ آﺧﺮ ﻗﺼﻴﺪه‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪220‬‬

‫ﻓﺮزدق ﻧﻴﺰ در ﺗﺬﻛﺎر ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎى ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﺋﻞ و ذﻛﺮ ﻣﺜﻨﻰ و ﻛﺸﺘﻦ ﻓﻴﻞ ﺷـﻌﺮى دارد ﻛـﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ اﻳـﻦ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺜﻨﻰ ﻛﻪ در ﺑﺎﺑﻞ ﻓﻴﻞ را ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺸﺖ«‬
‫»وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﻣﻠﻚ ﺑﺎﺑﻞ از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻮد«‬
‫ﭘﺲ از ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻫﺮﻣﺰ ﺟﺎذوﻳﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز در ﮔﺬﺷﺖ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن اﺧﺘﻼف ﻛﺮدﻧﺪ و از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﻮاد آﻧﭽﻪ ﻣﺎ‬
‫وراى دﺟﻠﻪ و ﺑﺮس ﺑﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺜﻨﻰ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭘﺲ از ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز دﺧﺖ زﻧﺎن دﺧﺘﺮ ﻛﺴﺮى را ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻓﺮﻣـﺎن وى‬
‫روان ﻧﺒﻮد و او را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺷﺎﭘﻮر ﭘﺴﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز را ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺷﺎﭘﻮر ﭘﺴﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺧﺰاد ﭘﺴﺮ ﺑﻨﺪوان ﻛـﻪ ﻋﻬـﺪهدار اﻣـﻮر وى ﺑـﻮد‬
‫آزرﻣﻴﺪﺧﺖ دﺧﺘﺮ ﻛﺴﺮى را ﺑﻪ زﻧﻰ از او ﺧﻮاﺳﺖ و ﺷﺎﭘﻮر ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ اﻣﺎ آزرﻣﻴﺪﺧﺖ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺴﺮ‬
‫ﻋﻤﻮ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﻪ ﺑﻨﺪهام دادى!«‬
‫ﺷﺎﭘﻮر ﮔﻔﺖ‪» :‬از اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺷﺮم ﻛﻦ و دﻳﮕﺮ ﻣﮕﻮى ﻛـﻪ او ﺷـﻮﻫﺮ ﺗـﻮ اﺳـﺖ« آزرﻣﻴـﺪﺧﺖ ﻛـﺲ ﭘـﻴﺶ‬
‫ﺳﻴﺎوﺧﺶ رازى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ از آدﻣﻜﺸﺎن ﻋﺠﻢ ﺑﻮد و ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ وى در ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎوش ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ اﻳﻦ زﻧﺎﺷﻮﻳﻰ را ﺧﻮش ﻧﺪارى ﺑﺎ ﺷﺎﭘﻮر ﺳﺨﻦ ﻣﻜﻦ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ وى ﻓﺮﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮﺧﺰاد ﺑﮕﻮﻳﺪ ﭘﻴﺶ ﺗﻮ آﻳﺪ«‬
‫آزرﻣﻴﺪﺧﺖ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﺷﺎﭘﻮر دﺳﺘﻮر داد و ﭼﻮن ﺷﺐ زﻓـﺎف ﺷـﺪ ﻓﺮﺧـﺰاد ﭘـﻴﺶ آزرﻣﻴـﺪﺧﺖ آﻣـﺪ و‬
‫ﺳﻴﺎوﺧﺶ ﺑﺮ او ﺗﺎﺧﺖ و او را ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﺑﻜﺸﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه آزرﻣﻴﺪﺧﺖ را ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﭘـﻴﺶ ﺷـﺎﭘﻮر ﺑـﺮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر ﺷﺎه رﺳﻴﺪ و ﺳﻴﺎوﺧﺶ و ﻛﺴﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ در آﻣﺪﻧﺪ و او را ﻛﺸﺘﻨﺪ و آزرﻣﻴﺪﺧﺖ دﺧﺘﺮ ﻛﺴﺮى ﺑﻪ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﻰ‬
‫رﺳﻴﺪ و ﻋﺠﻤﺎن ﺑﺪﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺪﺗﻰ ﺑﻮد ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻨـﻰ‪ ،‬ﺑﺸـﺮ ﺑـﻦ ﺧﺼﺎﺻـﻴﻪ را ﺑـﻪ ﺟـﺎى ﺧـﻮد‬
‫ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺑﻪ ﺟﺎى او ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺮه ﻋﺠﻠﻰ را ﺑﺮ ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺧﻮد ﺳﻮى اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و‬
‫ﻣﺸﺮﻛﺎن را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻮﻳﺪ و از او اﺟﺎزه ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ از ﻣﺮﺗﺪاﻧﻰ ﻛﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ رﻏﺒﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻤﻚ ﮔﻴﺮد و ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ در ﻛﺎر ﭘﻴﻜـﺎر ﭘﺎرﺳـﻴﺎن و ﻛﻤـﻚ ﻣﻬـﺎﺟﺮان‬
‫ﭘﺎرﺳﻰ ﻛﻮﺷﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺣﺮﻛﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺳﻮى ﺷﺎم ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد و‬
‫از ﻫﻤﺎن ﺑﻴﻤﺎرى در ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم وﺻﻮل ﻣﺜﻨﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺮگ ﺑﻮد و ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻪ ﻋﻤـﺮ داده ﺑـﻮد و ﭼـﻮن‬
‫ﺧﺒﺮﻫﺎ را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻤﺮ را ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آرﻳﺪ«‬
‫ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﻤﺮ ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﺑﺸﻨﻮ و ﺑﺪان ﻛﺎر ﻛﻦ‪ .‬ﭘﻨﺪارم ﻛﻪ ﻫﻢ اﻣﺮوز ﻣﻰﻣﻴﺮم‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫روز دو ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺷﺐ در آﻳﺪ ﻛﺴﺎن را ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻰ دﻋﻮت ﻛﻦ و اﮔﺮ ﻣﺮﮔﻢ ﺑﻪ‬
‫‪221‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺷﺐ اﻓﺘﺎد ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺻﺒﺢ در آﻳﺪ ﻛﺴﺎن را ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻰ دﻋﻮت ﻛﻦ و ﻫﻴﭻ ﻣﺼﻴﺒﺘﻰ و ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺷﻤﺎ را از ﻛﺎر دﻳﻨﺘﺎن و دﺳﺘﻮر ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬دﻳﺪى ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا ﺻـﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻣﺼﻴﺒﺘﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻛﺮدم‪ .‬اﮔﺮ از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺳﺴـﺘﻰ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮدم زﺑﻮن ﻣﻰﺷﺪﻳﻢ و ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻣﻰدﻳﺪﻳﻢ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﻛﺸﻴﺪه ﻣـﻰﺷـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺧـﺪا ﺳـﺎﻻران ﺷـﺎم را‬
‫ﻓﻴﺮوزى داد ﻳﺎران ﺧﺎﻟﺪ را ﺳﻮى ﻋﺮاق ﺑﺎز ﮔﺮدان ﻛﻪ ﻣﺮدم آن ﺳﺮزﻣﻴﻨﻨﺪ و ﻋﻬﺪهدار اﻣﻮر آن ﺑﻮدهاﻧﺪ و در اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺎر ﻫﻤﺖ و ﺟﺮأت ﻛﺎﻓﻰ دارﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه در ﮔﺬﺷﺖ و ﻋﻤﺮ ﺷﺒﺎﻧﻪ او را در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﮔﻮر ﻛﺮد‪ ،‬و ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﮔﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻮﺷـﺎﻧﻴﺪه‬
‫ﺷﺪ ﻣﺮدم را ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻰ دﻋﻮت ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرى ﺧﺎﻟﺪ را ﺑـﺮ ﺟﻨـﮓ ﻋـﺮاق‬
‫ﺧﻮش ﻧﺪارم ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﮔﻔﺖ ﻳﺎران او را ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ اﻣﺎ از او ﻧﺎﻣﻰ ﻧﺒﺮد‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺎر اﺑﻮﺑﻜﺮ در اﻳﺎم ﺷﺎﻫﻰ آزرﻣﻴﺪﺧﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳﻴﺪ و ﻳﻚ ﺳﻮى ﺳﻮاد در ﻗﻠﻤـﺮو وى ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﻤﺮد و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﻬﺎى ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و از ﺷﺎﻫﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺗﺎ ﻗﻴﺎم ﻋﻤﺮو ﺑﺎز ﮔﺸـﺖ ﻣﺜﻨـﻰ و اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪه ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺮاى ﺑﺮون ﻛﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺳﻮاد ﻛﺎرى ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﺪه ﺳﭙﺎه ﻋﺮاق در ﺣﻴﺮه ﺑـﻮد و ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬـﺎ‬
‫در ﺳﻴﺐ ﺑﻮد و ﻫﺠﻮم ﺳﭙﺎه ﺗﺎ ﺳﺎﺣﻞ دﺟﻠﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ دﺟﻠﻪ ﻣﻴﺎن ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻋﺮاق در اﻳﺎم اﻣﺎرت اﺑﻮﺑﻜﺮ از آﻏﺎز ﺗﺎ اﻧﺠﺎم‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ در ﺣﻴﺮه ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدان ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ‬
‫ﺳﭙﺎه ﺷﺎم رود و ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻛﻢ ﺗﻮان ﺳﭙﺎه ﻳﻜﻰ از ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﮕﻤﺎرد و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟـﺪ رﺳـﻴﺪ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﻛﺎر ﭼﭗ دﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻋﻤﺮ‪ ،‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺘﺢ ﻋﺮاق ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ روان ﺷﺪ و ﻣﺮدﻣﺎن ﻛﻢ ﺗﻮان و زﻧﺎن را ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺎز ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬
‫ﻋﻤﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﻧﺼﺎرى را ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﺮد و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ را ﺑـﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋـﺮاق از ﻃﺎﻳﻔـﻪ رﺑﻴﻌـﻪ و‬
‫دﻳﮕﺮان ﮔﻤﺎﺷﺖ آﻧﮕﺎه ﺗﺎ ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻛﺴﺎن ﺑﻜﺸـﺖ و ﻗﻠﻌـﻪاى را ﻛـﻪ از اﻳـﺎم‬
‫ﻛﺴﺮى ﺟﻨﮕﺎوران در آن ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد و ﺑﮕﺸﻮد و ﻗﻠﻌﻪ ﮔﻴﺎن را ﺑﻜﺸﺖ و از ﻛﺴﺎن آﻧﻬﺎ و ﻣﺮدم ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ‬
‫اﺳﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻤﻪ را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻴﺮان‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﻤﺮه ﻏﻼم ﺷﺒﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺪر ﻋﺒﺪ اﻻﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻮﻋﻤﺮه ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ اﺑﻮﻋﺒﻴﺪه ﻏﻼم ﻣﻌﻠﻰ اﻧﺼﺎرى زرﻳﻘﻰ‪ ،‬و اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ ﻋﻼم زﻫﺮه‪ ،‬و ﺧﻴﺮه ﻏﻼم اﺑﻰ داود اﻧﺼﺎرى ﻣﺎزﻧﻰ‪،‬‬
‫و ﻳﺴﺎر ﺟﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻏﻼم ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﺔ ﺑﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف‪ ،‬و اﻓﻠﺢ ﻏﻼم اﺑـﻮ اﻳـﻮب اﻧﺼـﺎرى‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻰ‪ ،‬و ﺣﻤﺮان ﺑﻦ اﺑﺎن ﻏﻼم ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ در ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ‪ ،‬ﻋﻘﺔ ﺑﻦ ﺑﺸﺮ ﻧﻤﺮى را ﺑﻜﺸﺖ و ﺑﻴﺎوﻳﺨﺖ آﻧﮕﺎه از ﻗﺮاﻗﺮ ﻛﻪ ﭼـﺎه ﺑﻨـﻰ ﻛﻠـﺐ‬
‫ﺑﻮد از راه ﺑﻴﺎﺑﺎن آﻫﻨﮓ ﺳﻮى ﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﺎه ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻬﺮاء ﺑﻮد و ﭘﻨﺞ روز راه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن راه را ﻧﻤﻰداﻧﺴﺖ ﺑﻠﺪى‬
‫ﻣﻰﺟﺴﺖ ﻛﻪ راﻓﻊ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮ ﻃﺎﻳﻰ را ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ راه ﺑﺒﺮ«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪222‬‬

‫راﻓﻊ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎه و ﺑﻨﻪ ﺗﺎب اﻳﻦ راه ﻧﻴﺎرى ﻛﻪ ﺳﻮار ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﭙﺮدن آن ﺑﻴﻢ دارد و ﺟﺰ ﻣﻐﺮور از اﻳﻦ راه‬
‫ﻧﺮود ﻛﻪ ﭘﻨﺞ روز ﺗﻤﺎم راه اﺳﺖ ﻛﻪ آب ﻧﻴﺴﺖ و ﺧﻄﺮ ﮔﻤﺮاﻫﻰ ﻫﺴﺖ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﭼﺎره ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ دﺳﺘﻮر اﻣﻴﺮ آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﮕﻮ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻴﺪ آب ﺑﺮ ﮔﻴﺮﻳﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺴﺘﺎن ﺷﺘﺮ ﺧﻮد را ﺑﺒﻨﺪد ﻛﻪ راه ﭘـﺮ ﺧﻄـﺮ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﺧﺪا ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ ﺷﺘﺮ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ ﭼﺎق ﺑﺮاى ﻣﻦ ﺑﻴﺎرﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﺷﺘﺮان را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و راﻓﻊ آﻧﻬﺎ را ﺑﺴﺘﻪ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺗﺎ از ﻋﻄﺶ ﺑﻪ ﺟﺎن آﻣﺪ آﻧﮕﺎه ﺑـﻪ آﺑﮕـﺎه‬
‫ﺑﺮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪان آب ﺑﺨﻮرد ﺗﺎ ﺳﻴﺮاب ﺷﺪ و ﻟﺒﺎن آﻧﺮا ﺑﺒﺮﻳﺪ و دﻫﺎن ﺑﺒﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺨﻮار ﻧﻜﻨﺪ و اﺣﺸﺎى آن ﺧـﺎﻟﻰ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه و ﺑﻨﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب روان ﺷﺪ و ﻫﺮ ﺟﺎ ﻣﻨﺰل ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ ﭼﻬﺎر ﺷﺘﺮ را ﺷﻜﻢ ﻣﻰدرﻳﺪ و آب ﺷﻜﻨﺒﻪ‬
‫آﻧﺮا ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ اﺳﺒﺎن ﻣﻰداد و ﻛﺴﺎن از آﺑﻰ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻰﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪ .‬روز آﺧﺮ ﺳﻔﺮ ﺻﺤﺮا‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﻛـﻪ‬
‫از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮد ﺑﻪ راﻓﻊ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮه ﻛﻪ ﭼﺸﻢ درد داﺷﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬راﻓﻊ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ان ﺷﺎء اﷲ ﺑﻪ آب رﺳﻴﺪى‪ .‬و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ دو ﻋﻼﻣﺖ رﺳﻴﺪ ﺑﻜﺴﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ آﻳـﺎ درﺧﺘـﺎن‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎردار ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬درﺧﺖ ﻧﻤﻰﺑﻴﻨﻴﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻧﺎ ﷲ و اﻧﺎ اﻟﻴﻪ راﺟﻌﻮن‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻫﻼك ﺷﺪﻳﺪ و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻫﻼك ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﻰﭘﺪرﻫﺎ درﺳﺖ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫و ﭼﻮن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮدﻧﺪ درﺧﺘﺎن را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭼﻴﺰى از آن ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﺮا ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ و راﻓﻊ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮه ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻔﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘـﺎى درﺧﺘـﺎن را‬
‫ﺑﻜﻨﻴﺪ« و ﭼﻮن ﺑﻜﻨﺪﻧﺪ ﭼﺸﻤﻪاى در آﻣﺪ و ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻴﺮاب ﺷﺪﻧﺪ ﭘﺲ از آن ﻣﻨﺰﻟﮕﺎﻫﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫راﻓﻊ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻓﻘﻂ ﻳﻜﺒﺎر وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﻧﻮﺳﺎل ﺑﻮدم ﺑﺎ ﭘﺪرم ﭘﺎى اﻳﻦ آب آﻣﺪه ﺑﻮدم«‬
‫ﻳﻜﻰ از ﺷﺎﻋﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺷﻌﺮى ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﭼﻪ ﺧﻮش ﭼﺸﻤﻪاى ﺑﻮد و راﻓﻊ ﭼﺴﺎن راه ﺟﺴﺖ؟«‬
‫»ﻛﻪ از راه ﺑﻴﺎﺑﺎن از ﻗﺮاﻗﺮ ﺗﺎ ﺳﻮى رﻓﺖ«‬
‫»ﭘﻨﺞ روز ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺳﭙﺎه راه ﻣﻰﺳﭙﺮد ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻰﻛﺮد«‬
‫»و ﭘﻴﺶ از آن ﻫﻴﭻ اﻧﺴﺎﻧﻰ از اﻳﻦ راه ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺳﻮى رﺳﻴﺪ ﺳﺤﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﻛﻪ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻬﺮاء ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬ﺟﻤﻌﻰ از آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮاب ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻇﺮﻓﻰ ﺷﺮاب داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دور آن ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻐﻤﻪﮔﺮﺷﺎن اﺷﻌﺎرى ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺳﭙﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺷﺮاﺑﻢ دﻫﻴﺪ«‬
‫»ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮگ ﻣﺎ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ و ﻧﻤﻰداﻧﻴﻢ«‬
‫‪223‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫»ﻣﺮا از ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻨﻮﺷﺎﻧﻴﺪ و ﺗﻴﺮه رﻧﮓ ﺻﺎﻓﻰ را«‬

‫»ﻣﻜﺮر ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﻴﺪ«‬
‫»ﻣﺮا از ﺑﺎدهاى ﻛﻪ ﻏﻢ ﻣﻰﺑﺮد ﺳﻴﺮاب ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫»ﻛﻪ ﭘﻨﺪارم ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺧﺎﻟﺪ«‬
‫»ﭘﻴﺶ از ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن در ﻣﻰرﺳﻨﺪ«‬
‫»ﭼﺮا ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ آﻧﻬﺎ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ زﻧﺎن از ﭘﺮده در آﻳﻨﺪ«‬
‫»رﻫﺴﭙﺎر ﻧﻤﻴﺸﻮﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﺛﻨﺎى ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻐﻤﻪ ﮔﺮ ﻗﻮم ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺧـﻮن وى در ﻇـﺮف ﺷـﺮاب رﻳﺨـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ از آن ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﭘﻴﺸﺮوى ﻛﺮد ﺗﺎ در ﻣﺮج راﻫﻂ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻏﺴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬از آن ﭘﺲ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺼﺮى ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴـﺪة‬
‫ﺑﻦ ﺟﺮاح و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﺷـﺪﻧﺪ و ﺑﺼـﺮى را ﻣﺤﺎﺻـﺮه‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﺻﻠﺢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﺎم ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺧﻼﻓﺖ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﮔﺸـﻮده‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﻫﻤﮕﺎن ﺳﻮى ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻋﺮﺑﺎت ﻧﺰدﻳﻚ ﮔـﻮدال ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن روﻣﻴﺎن از آﻣﺪن آﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از ﺟﻠﻖ ﺳﻮى اﺟﻨﺎدﻳﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺗﺬارق ﺑﺮادر ﺗﻨﻰ ﻫﺮﻗﻞ ﺳﺎﻻرى‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ ،‬اﺟﻨﺎدﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ رﻣﻠﻪ و ﺑﻴﺖ ﺟﺒﺮﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص از آﻣﺪن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑـﻰ ﺳـﻔﻴﺎن ﺧﺒـﺮ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ و در اﺟﻨﺎدﻳﻦ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ روﻣﻴﺎن اردو زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﺎﻻر روﻣﻴﺎن ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺒﻘﻼر ﺑﻮد و ﻫﺮﻗﻞ وﻗﺘﻰ ﺳﻮى ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﻣﻰرﻓﺖ او را‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﺳﺎﻻران ﺷﺎم ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺬارق ﻧﻴﺰ ﺑـﺎ روﻣﻴـﺎن ﻫﻤـﺮاه ﺧـﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑـﺪو ﭘﻴﻮﺳـﺖ‪ .‬وﻟـﻰ‬
‫ﻣﻄﻠﻌﺎن ﺷﺎم ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻر روﻣﻴﺎن ﺗﺬارق ﺑﻮد و ﺧﺪا ﺑﻬﺘﺮ داﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ دو ﺳﭙﺎه ﻧﺰدﻳﻚ ﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻘﻼر ﻣﺮد ﻋﺮﺑﻰ را ﻛﻪ اﺑﻦ ﻫﺰارف ﻧﺎم داﺷﺖ و از ﻣﺮدم ﻗﻀـﺎﻋﻪ‬
‫از ﺗﻴﺮه ﺗﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﻴﺪان ﺑﻮد ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻴـﺎن اﻳـﻦ ﻗـﻮم رو و ﻳـﻚ روز و ﻳـﻚ ﺷـﺐ آﻧﺠـﺎ ﺑﻤـﺎن و‬
‫ﺧﺒﺮﺷﺎن را ﺑﺮاى ﻣﻦ ﺑﻴﺎر«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و او ﻛﻪ ﻋﺮب ﺑﻮد و وارد اردوﮔﺎه ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﺪ ﺑﺮﻓﺖ و ﻳﻚ ﺷـﺐ و روز ﻣﻴـﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻤﺎﻧـﺪ‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﻴﺶ ﻗﺒﻘﻼ ﻣﻰرﻓﺖ ﻛﻪ از او ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﭼﻪ دﻳﺪى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه راﻫﺒﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻪ روز ﺳﻮاراﻧﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﺴﺮ ﺷﺎﻫﺸﺎن دزدى ﻛﻨﺪ دﺳﺖ او را ﺑﺒﺮﻧﺪ و اﮔﺮ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﻖ را رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻗﺒﻘﻼر ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ زﻳﺮ ﺧﺎك رﻓﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻛﻪ روى زﻣـﻴﻦ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻗـﻮم رو ﺑـﻪ رو ﺷـﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫دوﺳﺖ دارم ﺧﺪا ﭼﻨﺎن ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺎرﻛﻪ اﻓﺘﺪ و ﻣﺮا ﺑﺮ آﻧﻬﺎ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﻴﺮوزى ﻧﺪﻫﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪224‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﻗﻮم ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﻗﺒﻘﻼر ﺟﻨﮕﺎورى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺪﻳـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ روﻣﻴـﺎن‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺎرﭼﻪاى ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻦ ﺑﭙﻴﭽﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺮاى ﭼﻪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬روز ﺑﺪى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻢ آﻧﺮا ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬در ﻋﻤﺮم روزى ﺳﺨﺘﺘﺮ از اﻳﻦ ﻧﺪﻳﺪهام‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺮ او را ﻛﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ اﺟﻨﺎدﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت دو روز ﻣﺎﻧﺪه از ﺟﻤﺎدى اﻻوﻟﻰ ﺑـﻮد و در اﺛﻨـﺎى آن ﮔﺮوﻫـﻰ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻠﻤﺔ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮه‪ ،‬و ﻫﺒﺎر ﺑﻦ اﺳﻮد ﻋﺒﺪ اﻻﺳﺪ‪ ،‬و ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﺤـﺎم‪ ،‬و ﻫﺸـﺎم‬
‫ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻛﺸﺘﮕﺎن اﻧﺼﺎر ﻧﺎم ﻛﺴﻰ را ﻳﺎد ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﻫﺸﺖ ﻳﺎ ﻫﻔﺖ روز ﻣﺎﻧﺪه از ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ آﻣﺪ و ﺳﺎﻻر ﺑﺼﺮه‪ ،‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺮ ﺿـﺪ وى ﻓـﺮاﻫﻢ آورد و ﺧﺎﻟـﺪ و اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪه ﺳﻮى او رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ادرﻧﺠﺎ رو ﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮ روﻣﻴﺎن ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻗﻠﻌـﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ در آﻣﺪﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺻﻠﺢ ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻳﻚ دﻳﻨﺎر و ﻳـﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧـﻪ‬
‫ﮔﻨﺪم ﺟﺰﻳﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن دﺷﻤﻦ آﻫﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺮد و ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و روﻣﻴﺎن در اﺟﻨﺎد ﺑﻦ ﺗﻼﻗﻰ ﻛﺮد و روز ﺷﻨﺒﻪ‬
‫دو روز ﻣﺎﻧﺪه از ﺟﻤﺎدى اﻻول ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺟﻨﮓ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻣﺸـﺮﻛﺎن را ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﻛـﺮد و‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻫﺮﻗﻞ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ از ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در واﻗﻮﺻﻪ ﺗﻼﻗﻰ ﺷﺪ و دو ﮔﺮوه ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ وﻓﺎت اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﺳﺎﻻرى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ و اﻳﻦ ﺟﻨﮓ در ﻣﺎه رﺟﺐ رخ داد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺷﺼﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺖ و ﻣـﺮگ وى ﺑـﻪ روز دو ﺷـﻨﺒﻪ ﻫﺸـﺖ روز ﻣﺎﻧـﺪه از‬
‫ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺳﺒﺐ وﻓﺎت وى آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻬﻮدان ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺎ ﺣﺮﻳﺮه زﻫﺮ آﻟﻮد ﺑﻪ او ﺧﻮراﻧﻴﺪﻧﺪ و ﺣـﺎرث ﺑـﻦ ﻛﻠـﺪه‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وى از آن ﺑﺨﻮرد آﻧﮕﺎه دﺳﺖ ﺑﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻏﺬاى زﻫﺮ آﻟـﻮد ﺧـﻮردى ﻛـﻪ زﻫـﺮ ﻳـﻚ ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ «.‬و او ﭘﺲ از ﻳﻚ ﺳﺎل در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎرى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﺎﻧﺰده روز ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻃﺒﻴﺒﻰ ﺑﺨﻮاه«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻃﺒﻴﺐ ﻣﺮا دﻳﺪه اﺳﺖ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻨﻢ«‬
‫‪225‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ روز وﻓﺎت اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ در ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺮگ ﻋﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﻜﻪ رخ داد‪.‬‬
‫درﺑﺎره ﺳﺒﺐ ﺑﻴﻤﺎرى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻪ از آن در ﮔﺬﺷﺖ رواﻳﺘﻰ از ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻴﻤﺎرى اﺑﻮﺑﻜﺮ از آﻧﺠﺎ‬
‫آﻏﺎز ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ روز دو ﺷﻨﺒﻪ ﻫﻔﺖ روز ﻣﺎﻧﺪه از ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ ﻛﻪ روزى ﺳﺮد ﺑﻮد ﻏﺴﻞ ﻛﺮد و ﭘـﺎﻧﺰده روز ﺗـﺐ‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻧﻤﺎز ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻰﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﻰﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻣـﺮدم ﻧﻤـﺎز ﻛﻨـﺪ‪ .‬و ﻣـﺮدم ﺑـﻪ ﻋﻴـﺎدت وى‬
‫ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ و ﻫﺮ روز ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻪاى ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑـﻪ او داده ﺑـﻮد ﻛـﻪ اﻛﻨـﻮن رو ﺑـﻪ روى ﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﺎم ﻣﺮض ﻣﺮگ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﭘﻴﺶ وى ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﺐ ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ﻫﺸـﺖ روز‬
‫ﻣﺎﻧﺪه از ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﻌﺸﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ دو ﺳﺎل و ﭼﻬﺎر ﻣﺎه ﭼﻬﺎر روز ﻛﻢ ﺑﻮد و ﺷﺼـﺖ و ﺳـﻪ ﺳـﺎﻟﻪ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻴﺎن رواﻳﺘﻬﺎ اﺗﻔﺎق ﻫﺴﺖ و ﻋﻤﺮ وى ﻣﻌﺎدل ﻋﻤﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻮد و ﺳﻪ‬
‫ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺳﺎل ﻓﻴﻞ ﺗﻮﻟﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺪت ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻦ وى ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺷﺪ‬
‫و ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت ﻫﻤﺴﻦ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺶ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻮدم و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﮔﺬﺷﺖ ﺷﺼﺖ و ﺳﻪ‬
‫ﺳﺎل داﺷﺖ و وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﮔﺬﺷﺖ ﺷﺼﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد و وﻗﺘﻰ ﻋﻤﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺷﺼﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ دو ﺳﺎل و ﺳﻪ ﻣﺎه و ﺑﻴﺴﺖ روز و ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ده روز ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻏﺴﻞ و ﻛﻔﻦ اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﻛﺮد و وﻗﺖ‬

‫وﻓﺎت وى‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻣﺮا ﻏﺴﻞ ﺑﺪه‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺗﺎب اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺪارم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻛﻤﻚ ﻣﻰﻛﻨﺪ و آب ﻣﻴﺮﻳﺰد‪«.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ وﺻﻴﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ زﻧﺶ اﺳﻤﺎء او را ﻏﺴﻞ دﻫـﺪ و اﮔـﺮ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺴﺮش او را ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ از آن رو ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم در ﮔﺬﺷﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ را در ﭼﻨﺪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻛﻔﻦ ﻛﺮدﻧﺪ؟‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪226‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬در ﺳﻪ ﭘﺎرﭼﻪ‪«.‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ دو ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺸﻮﻳﻴﺪ و ﻳﻚ ﭘﺎرﭼﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺨﺮﻳﺪ و اﻳﻦ دو ﭘﺎرﭼﻪ ﺷﺎﻧﻪ زده ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﭘﺪر ﺟﺎن ﻣﺎ ﺗﻮاﻧﮕﺮﻳﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺧﺘﺮ ﺟﺎن زﻧﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺮده ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﺎزه ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎ ﺑﺮاى آﻟـﻮده ﺷـﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﭼﺮك و ﺧﻮن اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﭘﺲ از ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑـﻪ ﺷـﺐ ﺳـﻪ ﺷـﻨﺒﻪ در ﮔﺬﺷـﺖ و‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﮔﻮر رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﺮ ﻫﻤﺎن ﺗﺨﺘﻰ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ را ﻧﻬﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﻋﻤﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﻛﺮد و ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن و ﻃﻠﺤﻪ و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑـﻦ اﺑـﻰ ﺑﻜـﺮ ﺑـﻪ ﻗﺒـﺮ وى در‬
‫آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﺮ در آﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺲ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ وﺻﻴﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ او را ﭘﻬﻠﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧـﺪا ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و ﺳـﻠﻢ‬
‫ﺧﺎك ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻤﺮد ﮔﻮر او را ﺑﻜﻨﺪﻧﺪ و ﺳﺮش را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎﻧﻪﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻟﺤﺪ او را ﺑﻪ ﻟﺤﺪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻗﺒﺮ وى آﻧﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎﻧﻪﻫﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺳﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺗﻬﻴﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺶ ﻋﺎﻳﺸﻪ رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻣﺎدر ﺟﺎن ﮔﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ و دو ﻳﺎر او را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﺑﺪه‪ «.‬و او ﺳﻪ ﮔﻮر را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻧﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ و رﻳﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺮ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ را دﻳﺪم ﻛﻪ ﺟﻠـﻮ ﺑـﻮد و‬
‫ﮔﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻨﺰد ﺳﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد و ﺳﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺎى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﻨﻄﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮔﻮر اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﭼﻮن ﮔﻮر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺴﻄﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و آب ﺑﺮ آن رﻳﺨﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻛﺴﺎن را ﺑﺮاى ﮔﺮﻳﻪ ﻛﺮدن ﺑﺮ آن ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻴﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻛﺴﺎن ﺑﺮاى ﮔﺮﻳﻪ ﻛـﺮدن ﺑـﺮ ﮔـﻮر وى ﻧﺸـﺎﻧﻴﺪ و‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﺮ در وى اﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﺮﻳﻪ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ «.‬اﻣﺎ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﺎن ﺑﺎز ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻋﻤﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬وارد ﺷﻮ و دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ و ﺧﻮاﻫﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آر‪ «.‬و ﭼﻮن ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺳﺨﻦ ﻋﻤﺮ را‬
‫ﺷﻨﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ وارد ﻣﺸﻮ«‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻫﺸﺎم ﮔﻔﺖ‪» :‬وارد ﺷﻮ ﻛﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه ﻣﻰدﻫﻢ«‬
‫ﻫﺸﺎم وارد ﺷﺪ و ام ﻓﺮوه دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ را ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ آورد و ﻋﻤﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑـﻪ او زد و ﭼـﻮن ﮔﺮﻳـﻪ‬
‫ﻛﻨﺎن اﻳﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪﻧﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﻣﺮض ﻣﻮت ﺷﻌﺮى ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﺮ ﻛﻪ ﺷﺘﺮ دارد ﺑﻪ ﺟﺎى ﮔﺬارد«‬
‫»و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﺎل دارد از او ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ«‬
‫‪227‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫»ﻫﺮ ﻏﺎﻳﺒﻰ ﺑﺎز آﻳﺪ«‬

‫»اﻣﺎ ﻏﺎﻳﺐ ﻣﺮگ ﺑﺎز ﻧﻴﺎﻳﺪ«‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺨﻦ وى اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺎ ﻣﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻤﻴﺮان و ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﺎﻳﺎن ﻣﻠﺤﻖ ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از وﺻﻒ ﭘﻴﻜﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﻋﺮب را دﻳﺪ ﻛﻪ در ﻫﻮدج ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮ او‬
‫ﮔﺬﺷﺖ و ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﺮد ﺷﺒﻴﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺪﻳﺪم‪«.‬‬
‫ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ را وﺻﻒ ﻛﻦ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮدى ﺳﻔﻴﺪﮔﻮن و ﻻﻏﺮ ﺑﻮد ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ و ﻗﺎﻣﺖ ﻣﻨﺤﻨﻰ ﻛـﻪ ﺗﻨﺒـﺎﻧﺶ ﺑـﺮ ﺗﻬﻴﮕـﺎه ﻣﺴـﺘﻘﺮ‬
‫ﻧﻤﻰﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮه اﺳﺘﺨﻮاﻧﻰ و ﭼﺸﻤﺎن ﻓﺮو رﻓﺘﻪ و ﭘﻴﺸﺎﻧﻰ ﻛﻮﺗﺎه داﺷﺖ و رﮔﻬﺎى دﺳﺘﺶ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻔﻴﺪﮔﻮن ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ زردى ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺎﻣﺖ ﻧﻜﻮ و ﻣﻨﺤﻨﻰ و اﻧـﺪام رﻳـﺰ و ﭼﻬـﺮه‬
‫ﻧﻜﻮ و ﺑﻴﻨﻰ ﻋﻘﺎﺑﻰ و ﮔﻮﻣﻪﻫﺎى اﺳﺘﺨﻮاﻧﻰ و ﭼﺸﻤﺎن ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‪ .‬ﺳﺎﻗﻬﺎى ﻻﻏﺮ و راﻧﻬـﺎى ﭼـﺎق داﺷـﺖ و ﺑـﺎ ﺣﻨـﺎ‬
‫ﺧﻀﺎب ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﮔﺬﺷﺖ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ زﻧﺪه ﺑـﻮد و ﺑـﻪ ﻣﻜـﻪ ﻣﻘـﺮ داﺷـﺖ و ﭼـﻮن ﺧﺒـﺮ ﻳﺎﻓـﺖ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﺼﻴﺒﺘﻰ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺴﺐ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻧﺎم و ﺷﻬﺮت وى‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺗﻔﺎق ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد و او را ﻋﺘﻴﻖ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻜﻮ روى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻋﺘﻴﻖ از آن رو ﻧﺎم ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳـﻠﻢ ﺑـﺪو ﮔﻔـﺖ‪» :‬از‬
‫آﺗﺶ آزادى« و آزاد را ﻋﺘﻴﻖ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﻋﺎﻳﺸﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪» :‬ﭼﺮا اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﻋﺘﻴﻖ ﻧﺎم دادﻧﺪ؟« و او ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬روزى ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﺧﺪا ﺑﺪو ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ آزاد ﺷﺪه ﺧﺪا از آﺗﺶ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺎم ﭘﺪر اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻮد و ﻛﻨﻴﻪ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﺴﺐ وى ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺒـﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺗﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺮة اﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ﻟﻮى ﺑﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻓﻬﺮ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎدر اﺑﻮﺑﻜﺮ ام اﻟﺨﻴﺮ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺻﺨﺮ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺗﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد ﭘﺴﺮ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ‪ ،‬ﻧﺎم اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻮد ﭘﺴـﺮ ﻋـﺎﻣﺮ ﻣـﺎدر اﺑـﻮﺑﻜﺮ ام‬
‫اﻟﺨﻴﺮ ﻛﻨﻴﻪ داﺷﺖ و ﻧﺎﻣﺶ ﺳﻠﻤﻰ ﺑﻮد دﺧﺘﺮ ﺻﺨﺮ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺗﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺮه‪.‬‬
‫وﻟﻰ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺸﺎم ﻧﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺘﻴﻖ ﺑﻮد ﭘﺴﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ ﻏﺰﻳﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ را از ﻧﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺻﺪﻳﻖ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺎﻣﺶ ﻋﺘﻴﻖ ﺑﻮد و ﺳﻪ ﺑﺮادر ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺴﺮان اﺑﻰ ﻗﺤﺎﻓﻪ‪ :‬ﻋﺘﻴﻖ )ﺑﺎ ﻓﺘﺢ( و ﻣﻌﺘﻖ و ﻋﺘﻴﻖ )ﺑﺎ ﺿﻢ(‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪228‬‬

‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺎم زﻧﺎن اﺑﻰ ﺑﻜﺮ‬

‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻓﺘﻴﻠﻪ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬واﻗﺪى و ﻛﻠﺒﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وى ﻫﻤﺴـﺨﻨﻨﺪ و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺘﻴﻠﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰى ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﻦ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ اﺑﻦ ﺣﺴﻞ ﺑـﻦ ﻋـﺎﻣﺮ ﺑـﻦ ﻟـﻮى ﺑـﻮد و‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ و اﺳﻤﺎء را از او آورد‪.‬‬
‫و ﻫﻢ او در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ام روﻣﺎن را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻋﻤﻴﺮه ﺑﻦ ذﻫﻞ ﺑﻦ رﻫﻤﺎن ﺑﻦ ﺣـﺎرث‬
‫ﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻛﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن و ﻋﺎﻳﺸﻪ را از او آورد و اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ از دو زﻧﻰ ﻛﻪ ﻧﺎم‬
‫آوردﻳﻢ و در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﺳﻼم ﻧﻴﺰ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از وى زن ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟـﺐ ﺑـﻮده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وى دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﺑﻦ ﺗﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ اﺑﻦ ﻗﺤﺎﻓﺔ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﺴﺮ ﺑﻦ وﻫﺐ اﷲ ﺑﻦ ﺷﻬﺮان ﺑﻦ ﺣﻠﻒ اﺑﻦ اﻗﺘﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﺧـﺜﻌﻢ ﻧﻴـﺰ ﻣـﻰﮔﻔﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﺑـﻮﺑﻜﺮ از‬
‫اﺳﻤﺎء‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺑﻜﺮ را آورد‪.‬‬
‫و ﻫﻢ او در اﺳﻼم ﺣﺒﻴﺒﻪ دﺧﺘﺮ ﺧﺎرﺟﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ زﻫﻴﺮ ﺣﺎرﺛﻰ ﺧﺰرﺟﻰ را ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫وﻓﺎت اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎردار ﺑﻮد و ﭘﺲ از وﻓﺎت وى دﺧﺘﺮى آورد ﻛﻪ ام ﻛﻠﺜﻮم ﻧﺎم ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻧﺎم ﻗﺎﺿﻴﺎن و ﻛﺎﺗﺒﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺎل وى ﺑﺮ زﻛﺎت‬
‫ﻣﺴﻌﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﺎل ﻳﻌﻨﻰ ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻰﭘﺮدازم«‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻗﻀﺎوت ﻣﻰﭘﺮدازم« و ﻳﻚ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺖ و ﻛﺴﻰ ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ در اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﺑﺮ ﮔﺰﻳـﺪ و ﻳـﻚ ﺳـﺎل ﮔﺬﺷـﺖ و‬
‫ﻛﺴﻰ دﻋﻮاﻳﻰ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺎﺗﺐ اﺑﻮﺑﻜﺮ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮد و اﺧﺒﺎر را ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﺮاى او ﻣـﻰﻧﻮﺷـﺖ و ﻫـﺮ‬
‫ﻛﺲ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ ﻛﺎر ﻛﺘﺎﺑﺖ را اﻧﺠﺎم ﻣﻰداد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮ ﻣﻜﻪ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺎﻳﻒ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ‬
‫اﺑﻰ اﻟﻌﺎص ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺻﻨﻌﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮ اﺑﻦ اﺑﻰ اﻣﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺣﻀﺮ ﻣﻮت زﻳﺎد ﺑﻦ ﻟﺒﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻮﻻن ﻳﻌﻠﻰ ﺑﻦ‬
‫اﻣﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ زﺑﻴﺪ و زﻣﻊ اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ اﺷﻌﺮى ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻨﺪ ﻣﻌـﺎذ ﺑـﻦ ﺟﺒـﻞ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣـﻞ ﺑﺤـﺮﻳﻦ ﻋـﻼء ﺑـﻦ‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ را ﺑﻪ ﻧﺠﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺛﻮر ﻏﻮﺛﻰ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺟﺮش ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﻴـﺎض‬
‫ﻏﻨﻢ ﻗﻬﺮى را ﺑﻪ دوﻣﺔ اﻟﺠﻨﺪل ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ اﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ و ﻳﺰﻳﺪ ﺑـﻦ اﺑـﻰ ﺳـﻔﻴﺎن و ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺎص در ﺷﺎم ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺳﺎﻻرى داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﺎﻻر ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﻼﻳﻢ ﺑﻮد و اﻧﺴﺎب ﻋﺮب را ﻧﻴﻚ ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺒﺎن ﺑﻦ ﺻﺎﻳﻎ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﻘﺶ ﺧﺎﺗﻢ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻌﻢ اﻟﻘﺎدر اﷲ‪ ،‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪229‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ از ﭘﺲ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺷﺶ ﻣﺎه و ﭼﻨﺪ روز زﻧﺪه ﻧﺒﻮد و در ﻣﺤـﺮم ﺳـﺎل ﭼﻬـﺎردﻫﻢ در‬
‫ﺳﻦ ﻧﻮد و ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﻰ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺑﻴﻤﺎرى ﻣﺮگ ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ از ﭘﺲ وى ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺷﻮد‪ .‬در رواﻳﺖ واﻗـﺪى ﻫﺴـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ وﻗﺘﻰ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﻨﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف را ﺧﻮاﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﺎل‬
‫ﻋﻤﺮ را ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﮕﻮى«‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬او ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻨﺪارى اﻣﺎ ﺧﺸﻦ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺸﻮﻧﺖ وى از اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا ﻣﻼﻳﻢ ﻣﻰﺑﻴﻨﺪ اﮔﺮ ﻛـﺎر ﺧﻼﻓـﺖ ﺑـﺎ وى اﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﺧﺸـﻮﻧﺖ را‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ ،‬اى اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻦ در ﻛﺎر او دﻗﺖ ﻛﺮدهام و دﻳﺪهام ﻛﻪ وﻗﺘﻰ در ﺑﺎره ﻛﺴـﻰ ﺧﺸـﻤﮕﻴﻦ ﺷـﻮم‪ ،‬ﻣـﺮا ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺸﻨﻮدى از او وا ﻣﻰدارد و ﭼﻮن ﺑﺎ ﻛﺴﻰ ﻣﻼﻳﻤﺖ ﻛﻨﻢ‪ ،‬راه ﺧﺸﻮﻧﺖ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اى اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ آﻧﭽﻪ را‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎ ﻛﺲ ﻣﮕﻮى‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن را ﺧﻮاﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ! ﺣﺎل ﻋﻤﺮ را ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﮕﻮى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﺣﺎل وى را ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻦ داﻧﻰ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ! ﺣﺎل او را ﺑﮕﻮى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﭼﻨﺎن داﻧﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻃﻨﺶ از ﻇﺎﻫﺮش ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻛﺴﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ وى ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺖ رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ اى اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ آﻧﭽﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎ ﻛﺲ ﻣﮕﻮى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ او را ﻧﺪﻳﺪه ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻢ از ﺗﻮ ﻧﻤﻰﮔﺬﺷﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻰداﻧﻢ ﺷﺎﻳﺪ او از ﺧﻼﻓﺖ‬
‫درﮔﺬرد‪ ،‬ﺧﻴﺮ وى اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ ﻧﭙﺮدازد‪ ،‬ﭼﻪ ﺧـﻮش ﺑـﻮد اﮔـﺮ ﻣـﻦ ﻧﻴـﺰ ﻧﭙﺮداﺧﺘـﻪ ﺑـﻮدم و ﺟـﺰو در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﻮدم‪ .‬اى اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ از آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﻋﻤﺮو در ﺑﺎره ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻴﺰى ﺑﺎ ﻛﺲ ﻣﮕﻮى‪«.‬‬
‫اﺑﻮ اﻟﺴﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ از آﺑﺮﻳﺰﮔﺎه در آﻣﺪ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ وى را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و دﺳﺘﺎن اﺳﻤﺎ ﺧـﺎﻟﻜﻮﺑﻰ‬
‫ﺑﻮد اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻳﺎ ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻣﻮرد رﺿﺎى ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺖ؟ ﺑﺨﺪا در ﺑﺎره اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺳـﺨﺖ‬
‫دﻗﺖ ﻛﺮدم و ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﻧﺪادم‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب را ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺷﻤﺎ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ و اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﻴﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ و اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫ﻗﻴﺲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب را دﻳﺪم ﻛﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻛﺴﺎن ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻋﻤـﺮ ﺷـﺎﺧﻪاى ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫داﺷﺖ و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ و اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣـﻰﮔﻮﻳـﺪ‪ ،‬در ﻛـﺎر ﺧﻴـﺮ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺳﺨﺖ ﻛﻮﺷﻴﺪم«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﺪﻳﺪ ﻏﻼم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﺑﻮد و ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ را ﻛﻪ در ﺑﺎره ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤـﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﻫﻤـﺮاه‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪230‬‬

‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ واﻗﺪى اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻋﺜﻤـﺎن را در ﺧﻠـﻮت ﭘـﻴﺶ ﺧﻮاﻧـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑﻨـﻮﻳﺲ ﺑﺴـﻢ اﷲ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻗﺤﺎﻓﻪ اﺳﺖ ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ‪...‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ از ﻫﻮش رﻓﺖ و ﻋﺜﻤﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻋﻤﺮ اﺑـﻦ ﺧﻄـﺎب را ﺧﻠﻴﻔـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻛﺮدم و در ﻧﻴﻜﺨﻮاﻫﻰ ﺷﻤﺎ ﻛﻮﺷﻴﺪم‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﻮان ﭼﻪ ﻧﻮﺷﺘﻰ«‬
‫و ﭼﻮن ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺨﻮاﻧﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﻪ زﺑﺎن آورد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺑﻴﻢ ﻛﺮدى اﮔﺮ در ﺣـﺎل ﺑﻴﻬﻮﺷـﻰ ﺟـﺎن‬
‫ﺑﺪﻫﻢ اﺧﺘﻼف در ﻣﺮدم اﻓﺘﺪ؟«‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺎداش ﻧﻴﻚ دﻫﺪ‪«.‬‬
‫در رواﻳﺖ ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻻﻋﻠﻰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف در ﻣﺮض ﻣﺮگ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﻓـﺖ و او‬
‫را ﻏﻤﮕﻴﻦ دﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻜﺮ ﺧﺪاى ﻛﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻰ‪«.‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﭘﻨﺪارى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻛﺎر ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻛﺴﻰ ﺳﭙﺮدم ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم از ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪاﻣﺘﺎن ﺑﺎد در ﺑﻴﻨﻰ ﻛﺮدﻳﺪ و‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ ﺧﻼﻓﺖ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ اﻗﺒﺎل دﻧﻴﺎ را دﻳﺪهاﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻗﺒـﺎل دﻧﻴـﺎ ﭘـﺲ از اﻳـﻦ اﺳـﺖ وﻗﺘـﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺮدهﻫﺎى ﺣﺮﻳﺮ و ﻣﺨﺪهﻫﺎى دﻳﺒﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و از ﺧﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺸﻢ آذرى ﭼﻨﺎن ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﮔـﻮﻳﻰ‬
‫ﺑﺮ ﺧﺎر ﺧﻔﺘﻪاﻳﺪ ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﻳﻜﻰ از ﺷﻤﺎ را ﺑﻴﺎرﻧﺪ و ﺑﻰﮔﻨﺎه ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ از آﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﻛـﺎر دﻧﻴـﺎ ﻓـﺮو‬
‫رود‪ .‬ﻓﺮدا ﺷﻤﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺿﻼﻟﺘﮕﺮان ﻣﺮدﻣﻴﺪ و آﻧﻬﺎ را از راه درﺳﺖ ﺑﻪ راﺳﺖ و ﭼﭗ ﻣﻰﺑﺮﻳﺪ ﻛﻪ راﻫﺒﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﻳـﺎ‬
‫ﺑﻪ راه درﺳﺖ ﻣﻰرود ﻳﺎ ﺳﻮى ﺧﻄﺮ«‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺖ رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ آرام ﺑﺎش ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎرﻳﺖ ﺑﺎز ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﻣﺮدم در ﺑـﺎره ﺗـﻮ‬
‫دو ﮔﻮﻧﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ ﺑﺎ راى ﺗﻮ ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ و ﻳﻜﻰ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ از ﺗـﻮ و رﻓﻴﻘـﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﻣـﻰﺧـﻮاﻫﻰ اﻃﺎﻋـﺖ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺻﺎﻟﺢ و ﻣﺼﻠﺢ ﺑﻮدهاى و از آﻧﭽﻪ ﺷﺪه ﺗﺄﺳﻒ ﻧﺪارى«‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى از آﻧﭽﻪ ﺷﺪه ﺗﺎﺳﻒ ﻧﺪارم ﻣﮕﺮ ﺳﻪ ﻛﺎر ﻛﻪ ﻛـﺮدهام و ﺧـﻮش ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم و ﺳﻪ ﻛﺎر ﻛﻪ ﻧﻜﺮدم و ﺧﻮش ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدم و ﺳﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻮد ﻛﻪ اى ﻛﺎش از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬
‫»آن ﺳﻪ ﻛﺎر ﻛﻪ دوﺳﺖ دارم ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم‪ :‬اى ﻛﺎش ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ را اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﻨـﮓ ﺑﺴـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﻧﮕﺸﻮده ﺑﻮدم‪ .‬اى ﻛﺎش ﻓﺠﺎه ﺳﻠﻤﻰ را زﻧﺪه در آﺗﺶ ﻧﺴﻮزاﻧﻴﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺑـﻮدم ﻳـﺎ آزاد ﻛـﺮده ﺑـﻮدم‪ .‬اى‬
‫ﻛﺎش ﺑﻪ روز ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻋﺪه ﻛﺎر ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻳﻜﻰ از دو ﻣﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻋﻤﺮ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه اﻧﺪاﺧﺘـﻪ ﺑـﻮدم‬
‫ﻛﻪ ﻳﻜﻴﺸﺎن اﻣﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻦ وزﻳﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬
‫‪231‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫»اﻣﺎ آن ﺳﻪ ﻛﺎر ﻛﻪ ﻧﻜﺮدم‪ :‬اى ﻛﺎش وﻗﺘﻰ اﺷﻌﺚ را ﻛﻪ اﺳﻴﺮ ﺑﻮد ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آوردﻧﺪ ﮔﺮدﻧﺶ را زده ﺑـﻮدم‬
‫ﻛﻪ ﭘﻨﺪارم ﻫﺮ ﺟﺎ ﺷﺮى ﺑﻴﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن ﺷﺘﺎﺑﺪ‪ ،‬اى ﻛﺎش وﻗﺘﻰ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺮﺗﺪان ﻓﺮﺳﺘﺎدم در‬
‫ذو اﻟﻘﺼﻪ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدم ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻇﻔﺮ ﻧﻤﻰﻳﺎﻓﺘﻨﺪ آﻣﺎده ﺟﻨﮓ و ﻛﻤﻚ ﺑﻮدم‪ .‬اى ﻛـﺎش وﻗﺘـﻰ ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ‬
‫وﻟﻴﺪ را ﺑﻪ ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدم و ﻫـﺮ دو دﺳـﺖ ﺧـﻮﻳﺶ را در راه ﺧـﺪا‬
‫ﮔﺸﻮده ﺑﻮدم‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﻳﻨﺠﺎ دو دﺳﺖ ﺧﻮد را دراز ﻛﺮد و ﺑﺎز ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻛﺎش از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدم ﺧﻼﻓـﺖ از‬
‫آن ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺲ در ﺑﺎره آن اﺧﺘﻼف ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬اى ﻛﺎش از او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدم آﻳﺎ اﻧﺼـﺎر ﻧﻴـﺰ‬
‫در اﻳﻦ ﻛﺎر ﺳﻬﻤﻰ دارﻧﺪ؟ اى ﻛﺎش در ﺑﺎره ﻣﻴﺮاث ﺧﻮاﻫﺮ زاده و ﻋﻤﻪ از او ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮدم ﻛـﻪ در ﺑـﺎره آن دﻟـﻢ‬
‫آرام ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ از آن ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺷﺘﻐﺎل ﮔﻴﺮد ﺗﺠـﺎرت ﻣـﻰﻛـﺮد و ﻣﻨـﺰل وى در‬
‫ﺳﻨﺢ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از آن در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺪرم در ﺳﻨﺢ ﭘﻴﺶ ﻫﻤﺴﺮش ﺣﺒﻴﺒﻪ دﺧﺘﺮ ﺧﺎرﺟﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ زﻫﻴﺮ ﺣﺎرﺛﻰ ﺧﺰرﺟـﻰ‬
‫ﻣﻨﺰل داﺷﺖ و دو اﻃﺎق ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺷﺎﺧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد و ﭼﻴﺰى ﺑﺮ آن ﻧﻴﻔﺰود ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨـﺰل ﺧـﻮد در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺑﺎ وى ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﺷﺶ ﻣﺎه در ﺳﻨﺢ ﺑﻮد و ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﭘﻴﺎده ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺎﻣـﺪ ﮔـﺎﻫﻰ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﺳﺐ ﺧﻮد ﺳﻮار ﻣﻰﺷﺪ و ﺟﺎﻣﻪاى ﺳﺮخ ﮔﻠﻰ رﻧﮓ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﻞ ﺳﺮخ رﻧـﮓ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و ﺑـﻪ ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﻣﻰآﻣﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد و ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ﻣﻰﻛﺮد ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻨﺢ ﻣﻰرﻓـﺖ ﻫـﺮ وﻗـﺖ ﺣﻀـﻮر‬
‫داﺷﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد و وﻗﺘﻰ ﺑﺮاى ﻧﻤﺎز ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و روز ﺟﻤﻌﻪ اول روز را در ﺳﻨﺢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻰﺑﺮد و ﺳﺮ و رﻳﺶ ﺧﻮد را رﻧﮓ ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮاى ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ﻣﻰآﻣﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وى ﻣﺮدى ﺗﺠﺎرت ﭘﻴﺸﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮ روز ﺻﺒﺤﮕﺎه ﺑـﻪ ﺑـﺎزار ﻣـﻰرﻓـﺖ و داد و ﺳـﺘﺪ ﻣـﻰﻛـﺮد‪ .‬ﮔﻠـﻪ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪى داﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺳﻮى آن ﻣﻰﺷﺪ و ﮔﺎه ﻣﻰﺷﺪ آﻧﺮا ﺷﺨﺼﺎ ﺑﻪ ﭼﺮا ﻣﻰﺑﺮد و ﮔﺎﻫﻰ ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮان ﮔﻠﻪ‬
‫را ﻣﻰﭼﺮاﻧﻴﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻗﻮم را ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻣﻰدوﺷﻴﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﻳﻜﻰ از دﺧﺘﺮان‬
‫ﻗﻮم ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻛﻨﻮن دﻳﮕﺮ ﺷﻴﺮ دﻫﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ را ﻧﺨﻮاﻫﺪ دوﺷﻴﺪ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺷﻨﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﺮا‪ ،‬ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان را ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣﻰدوﺷﻢ اﻣﻴﺪوارم ﺧﻼﻓﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﺮا دﮔﺮﮔﻮن‬
‫ﻧﻜﻨﺪ« و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻗﻮم را ﻣﻰدوﺷﻴﺪ و ﮔﺎه ﻣﻰﺷـﺪ ﺑـﻪ ﻳﻜـﻰ از دﺧﺘـﺮان ﻗـﻮم ﻣـﻰﮔﻔـﺖ‪» :‬دﺧﺘـﺮ!‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﻛﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺖ را ﺑﭽﺮاﻧﻢ ﻳﺎ ﺑﺪوﺷﻢ؟« ﮔﺎه ﻣﻰﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﭽﺮان« و ﮔﺎه ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑـﺪوش«‬
‫و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ او ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﺶ ﻣﺎه ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در ﺳﻨﺢ ﮔﺬراﻧﻴﺪ ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪ و آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺑﺎ ﺗﺠﺎرت ﻛﺎر ﻣﺮدم ﺳﺎﻣﺎن ﻧﻤﻰﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺎ ﻓﺮاﻏـﺖ در ﻛﺎرﻫﺎﻳﺸـﺎن ﻧﻈـﺮ ﻛـﺮد‪ «.‬و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪232‬‬

‫ﺗﺠﺎرت را رﻫﺎ ﻛﺮد و روز ﺑﻪ روز از ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﻛﺎر وى و ﻋﻴﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﺻﻼح آﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﻰداﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺮج‬
‫ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﻧﻴﺰ ﻣﻰﻛﺮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮاى وى ﻣﻘﺮر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺷﺸﻬﺰار درم ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻣﺮﮔﺶ در رﺳﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»آﻧﭽﻪ را از ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﭘﺲ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻛﻪ از آن ﻣﺎل ﭼﻴﺰى ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬زﻣﻴﻨﻰ ﻛﻪ در ﻓﻼن‬
‫و ﺑﻬﻤﺎن ﺟﺎﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ از ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪام ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ «.‬و زﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﻋﻤﺮ داد ﺑـﺎ ﻳـﻚ‬
‫ﺣﻴﻮان ﺗﺨﻤﻰ و ﻳﻚ ﻏﻼم ﺻﻴﻘﻞ ﻛﺎر و ﻗﻄﻴﻔﻪاى ﻛﻪ ﭘﻨﺞ درم ﻣﻰارزﻳﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻠﻒ ﺧﻮد را ﺑـﻪ زﺣﻤـﺖ‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ از وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪهام ﭼﻘﺪر از ﺑﻴـﺖ اﻟﻤـﺎل ﺧـﺮج‬
‫ﻛﺮدهام و از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻦ ﺑﭙﺮدازﻳﺪ« ﻫﻤﻪ ﺑﺮداﺷﺖ وى در اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﻫﺸﺖ ﻫﺰار درم ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻃﻠﺤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﻤﺮ را ﺧﻠﻴﻔـﻪ ﻣـﺮدم ﻛـﺮدى!‬
‫ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺗﻮ ﻣﺮدم از دﺳﺖ او ﭼﻪ ﻣﻰﻛﺸﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﻛﺎر ﻣﺮدم ﺑﻪ دﺳﺖ او ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻰروى و در ﻛﺎر رﻋﻴﺖ از ﺗﻮ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا ﺑﻨﺸﺎﻧﻴﺪ« و ﭼﻮن او را ﺑﻨﺸـﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ﺑـﻪ ﻃﻠﺤـﻪ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﺮا از ﺧـﺪا‬
‫ﻣﻰﺗﺮﺳﺎﻧﻰ! وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا روم و از ﻣﻦ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﺴﺎن ﺗﻮ را ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻛﺴﺎن ﺗﻮ ﻛﺮدم«‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﺑـﻪ ﺧﻼﻓـﺖ ﭘﻴﻤـﺎن ﻧﻬـﺎد و ﭼـﻪ وﻗـﺖ در‬
‫ﮔﺬﺷﺖ و اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﻛﺮد و ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﻣﺮگ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺻﺒﺢ در آﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮر رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺎر ﻋﻤﺮ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در رواﻳﺖ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻦ ﺷﺪاد آﻣﺪه ﻛـﻪ وﻗﺘـﻰ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ و آﻣﻴﻦ ﮔﻮﻳﻴﺪ«‬
‫اﻣﺎ در رواﻳﺖ ﺿﺮار ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻣﺮدى ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻋﻤﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺜﺎل ﻋﺮﺑﺎن‬
‫ﭼﻮن ﺷﺘﺮ ﺳﺮﻛﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻧﺒﺎل ﻛﺸﻨﺪه ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰرود ﻛﺸﻨﺪه ﺑﻨﮕﺮد آﻧﻬﺎ را ﻛﺠﺎ ﻣـﻰﻛﺸـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻗﺴـﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺪاى ﻛﻌﺒﻪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ راﻫﺸﺎن ﻣﻰﺑﺮم«‬
‫ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻛﻴﺴﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﻧﻮﺷﺖ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه را ﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﺳﺎﻻرى داد ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪» :‬ﺗﺮا ﺑﻪ ﺗﺮس ﺧﺪا ﺳﻔﺎرش ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ او ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ و ﺟﺰ او ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﻓﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺪاﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﺎ را از ﺿﻼﻟﺖ ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖ آورد و از ﻇﻠﻤﺎت ﺑﻪ ﻧﻮر ﻛﺸﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺑﻪ ﺗـﻮ دادم‪،‬‬
‫در ﻛﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﻖ رﻓﺘﺎر ﻛﻦ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ ﻣﻴﻨﺪاز و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻛﻨﺠﻜﺎوى ﻛﻨﻰ و‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻛﺎر را ﺑﺪاﻧﻰ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻧﻔﺮﺳﺖ وﻗﺘﻰ ﮔﺮوﻫﻰ را ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻰ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮﺳﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑـﻪ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﻣﻴﻨﺪاز‪ ،‬ﺧﺪا ﺗﺮا دﭼﺎر ﻣﻦ ﻛﺮد و ﻣﺮا دﭼﺎر ﺗﻮ ﻛﺮد‪ ،‬از دﻧﻴـﺎ ﭼﺸـﻢ ﺑـﺪار و دل از آن ﻣﺸـﻐﻮل دار‪ ،‬ﻣﺒـﺎدا ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﺤﻞ ﺳﻘﻮﻃﺸﺎن را دﻳﺪهاى ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ اﻓﺘﻰ«‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﺪاد ﺑﻦ اوس ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺼﺎرى و ﻣﺤﻤﻴﺔ ﺑﻦ ﺟﺰء و ﻳﺮﻓﺄ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣـﺮگ اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎم آﻣﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺧﺒﺮ را ﻧﻬﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﻪ در ﻳﺎﻗﻮﺻﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺟﻨﮓ داﺷﺘﻨﺪ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ ﺑـﻪ‬
‫‪233‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺎه رﺟﺐ ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺳﺎﻻرى ﺟﻨﮓ ﺷـﺎم را ﺑـﺪو داده و اﻣﻴـﺮان‬
‫دﻳﮕﺮ را ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﻣﻌﺰول ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اﺟﻨﺎدﻳﻦ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺳﻮى ﻓﺤﻞ رﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ اردن ﺑـﻮد‬
‫و ﮔﺮوﻫﻬﺎى ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺳﭙﺎه روم آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﻻران ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑـﺮ ﻣﻘﺪﻣـﻪ‬
‫ﺳﭙﺎه ﺑﻮد و ﭼﻮن روﻣﻴﺎن در ﺑﻴﺴﺎن ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ ﻧﻬﺮﻫﺎ را ﮔﺸﻮدﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﻴﻦ ﺷﻮرهزار ﺑﻮد و ﮔﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫»آﻧﮕﺎه روﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻓﺤﻞ و ﺑﻴﺴﺎن ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و اردن ﺑﻮد ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﭼـﻮن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻴﺴﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ و از ﻛﺎر روﻣﻴﺎن ﺑﻰﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ اﺳﺒﺎﻧﺸﺎن در ﮔﻞ ﻓﺮو رﻓﺖ و ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﻧﺠﺎﺗﺸﺎن داد و ﺑﻴﺴﺎن را ذات اﻟﺮدﻏﻪ‪ -‬ﻳﻌﻨﻰ ﮔﻠﺰار‪ -‬ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﭘﺲ رﻧﺞ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﺠﺎ دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﭘﺲ از آن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻓﺤﻞ ﺑﺎ روﻣﻴﺎن رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و روﻣﻴـﺎن ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وارد ﻓﺤﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﭘﺮاﻛﻨﺪه روم ﺳﻮى دﻣﺸﻖ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫»ﺟﻨﮓ ﻓﺤﻞ در ذى ﻗﻌﺪه ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﻫﻔﺖ ﻣﺎه ﭘﺲ از آﻏﺎز ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ رخ داد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺳﺎل‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف ﺳﺎﻻر ﺣﺞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫»ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻓﺤﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮى دﻣﺸﻖ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﻮد‪ .‬روﻣﻴﺎن در دﻣﺸﻖ ﺑـﻪ دور‬
‫ﻳﻚ ﻣﺮد روﻣﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎﻫﺎن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را از ﺳﺎﻻرى ﺳﭙﺎه ﻣﻌﺰول ﻛـﺮده‬
‫ﺑﻮد و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح را ﺳﺎﻻرى ﻫﻤﻪ ﺳﭙﺎه داده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و روﻣﻴﺎن در اﻃﺮاف دﻣﺸﻖ ﺗﻼﻗﻰ ﻛﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﻞ روﻣﻴﺎن را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺸـﺘﻨﺪ و‬
‫روﻣﻴﺎن وارد دﻣﺸﻖ ﺷﺪﻧﺪ و دروازهﻫﺎ را ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻬﺮ را در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﺟﺰﻳـﻪ‬
‫دادﻧﺪ‪.‬‬
‫»در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ در ﺑﺎره ﺳﺎﻻرى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه و ﻋﺰل ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺷﺮم ﻛﺮد‬
‫و ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺮاى ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ دﻣﺸﻖ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﺻﻠﺢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﺎﻣـﻪ ﺻـﻠﺢ ﺑـﻪ ﻧـﺎم وى‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫»و ﭼﻮن دﻣﺸﻖ ﺻﻠﺢ ﻛﺮد ﺑﺎﻫﺎن ﺳﺎﻻر روﻣﻴﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻨﮕﻴـﺪه ﺑـﻮد ﺑـﻪ ﻫﺮﻗـﻞ ﭘﻴﻮﺳـﺖ‪ .‬ﻓـﺘﺢ‬
‫دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮت در ﻣﺎه رﺟﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫»ﭘﺲ از ﺻﻠﺢ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه اﻣﺎرت ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﻤﻮدار ﻛﺮد و ﺧﺎﻟﺪ را ﻋﺰل ﻛﺮد‪.‬‬
‫»و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و روﻣﻴﺎن در ﺷﻬﺮ ﻋﻴﻦ ﻓﺤﻞ ﻣﻴﺎن ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ و اردن ﺗﻼﻗـﻰ ﻛـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از آن روﻣﻴﺎن ﺳﻮى دﻣﺸﻖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در رواﻳﺖ اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ روﻣﻴـﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺨﺘﻰ در ﺟﻨـﮓ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺻﺪ آﻣﺪ و ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﺳﺎﻻرى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه را آورد ﺧﺒﺮ ﻳﺮﻣﻮك و ﺧﺒﺮ دﻣﺸﻖ در اﻳﻦ رواﻳـﺖ‬
‫ﺟﺰ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ در رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق آﻣﺪه ﻛﻪ ﻣﺎ ﻗﺴﻤﺘﻰ از آﻧﺮا ﻳﺎد ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪234‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ و وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﺧﺸـﻨﻮد ﺷـﺪ اﺟـﺎزه داد ﺑـﻪ ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ زﻳﺮا ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻓﺮارى ﻛﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﺑﻮﺑﻜﺮ از ورود ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻨﻌﺸﺎن ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺳﻮى ﺷﺎم ﭘﺲ ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻼﺷﻰ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺤﻨﺖ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻣﻴﺮان ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻳﺪ‪ «.‬آﻧﻬﺎ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺷﺎم ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺤﻨﺖ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﻼش ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ دﻣﺸﻖ ﺑﻪ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ‬
‫اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺪا ﺳﭙﺎه روم را در ﻳﺮﻣﻮك ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﻣﺮدم واﻗﻮﺻﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﻏﻨﻴﻤﺖ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ و ﺧﻤﺲ را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن رواﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﺣﻤﻴﺮى را ﺑﺮ‬
‫ﻳﺮﻣﻮك ﮔﻤﺎﺷﺖ ﻛﻪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ دﺷﻤﻦ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻧﺸﻮد و راه وى را ﻗﻄﻊ ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﺧﻮد وى ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه ﺑـﻪ آﻫﻨـﮓ‬
‫ﺻﻔﺮ ﺑﺮون ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻓﺮارﻳﺎن را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﻨﺪ و ﻧﻤﻰداﻧﺴﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻳﺎ ﭘﺮاﻛﻨﺪهاﻧﺪ و ﺧﺒـﺮ آﻣـﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﻮى ﻓﺤﻞ رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺧﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ از ﺣﻤﺺ ﺑﺮاى ﻣﺮدم دﻣﺸﻖ ﻛﻤﻚ رﺳﻴﺪه و ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮى دﻣﺸﻖ رود ﻳﺎ ﺳﻮى‬
‫ﻓﺤﻞ ﻛﻪ ﺟﺰو اردن ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و در اﻧﺘﻈﺎر ﺟﻮاب در ﺻﻔﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﻋﻤﺮ از ﻓﺘﺢ‬
‫ﻳﺮﻣﻮك ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺳﺎﻻران را ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ ﻋـﺎص و‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻤﺮو دﺳﺘﻮر داد ﺑـﻪ دﻳﮕـﺮان ﻛﻤـﻚ ﻛﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺟﻨـﮓ ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﻓﺘﺪ و ﻋﻬﺪهدار ﺟﻨﮓ آﻧﺠﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ در رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق در ﺑﺎره ﻛﺎر ﺧﺎﻟﺪ و ﻣﻌﺰول ﺷﺪن وى ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻋﻤﺮ ﭼﻨﻴﻦ آﻣـﺪه ﻛـﻪ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺳﺨﻨﻰ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد از او ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ روزﮔﺎر اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺘﻞ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه و ﻫﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﺐ رﻓﺘﺎر ﺧﺎﻟﺪ در ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﺑﺎ وى ﺳﺮﮔﺮدان ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺨﻨﻰ ﻛﻪ ﮔﻔـﺖ در‬
‫ﺑﺎره ﻋﺰل ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﺮﮔﺰ از ﻃﺮف ﻣﻦ ﻋﻬﺪهدار ﻛﺎرى ﻧﺸﻮد« و ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻛﺮد ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻧﻜﺮد ﺳﺎﻻرى از ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻤﺎﻣﻪ از ﺳـﺮش ﺑـﺮدار و ﻧﺼـﻒ‬
‫ﻣﺎل وى را ﺑﮕﻴﺮ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﻮاﻫﺮم ﻣﺸﻮرت ﻛـﻨﻢ و اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪه ﺑﺎ ﻣﻬﻠﺖ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ وﻟﻴﺪ رﻓﺖ ﻛﻪ زن ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﻮد و ﻣـﺎ‬
‫وﻗﻊ را ﺑﺎ وى در ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻫﺮﮔﺰ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺗﻮ دوﺳﺖ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮد را ﺗﻜـﺬﻳﺐ ﻛﻨـﻰ آﻧﮕـﺎه ﺗـﺮا‬
‫ﺑﺮدارد«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﺮ ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻮﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺳﺨﻦ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻰ« و در ﻛﺎر ﺧـﻮﻳﺶ ﻣﺼـﺮ ﺷـﺪ و از‬
‫ﺗﻜﺬﻳﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮد درﻳﻎ ﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻼل ﻏﻼم اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺑﺎره ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻪ دﺳﺘﻮر دارى؟«‬
‫‪235‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺳﺘﻮر دارم ﻋﻤﺎﻣﻪاش را ﺑﺮدارم و ﻧﺼﻒ ﻣﺎﻟﺶ را ﺑﮕﻴﺮم« و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺎل او را ﺑﮕﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﭘـﺎﭘﻮش‬
‫وى ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻟﻨﮕﻪ ﭘﺎﭘﻮش ﺟﺰ ﺑﺎ آن ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻴﺎﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى وﻟﻰ ﻣﻦ ﻛﺴﻰ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻛﻨﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣـﻰﺧـﻮاﻫﻰ ﺑﻜـﻦ‪ «.‬اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪه ﻳﻚ ﻟﻨﮕﻪ ﭘﺎﭘﻮش وى را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﻳﻚ ﻟﻨﮕﻪ ﺑﺪو داد آﻧﮕﺎه ﺧﺎﻟﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺰول ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ‬
‫آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﺮ وﻗﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺎل ﺧﺪا را از زﻳﺮ ﻧﺸﻴﻤﻨﺖ در آر«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻣﺎﻟﻰ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻋﻤﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺨﺪا آﻧﭽﻪ در ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ آوردهام ﭼﻬﻞ ﻫﺰار درم ﻗﻴﻤﺖ ﻧﺪارد‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻤﻪ را از ﺗﻮ ﺑﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار درم ﮔﺮﻓﺘﻢ«‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬از آن ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﺮﻓﺘﻢ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﺎﻟﺪ ﺟﺰ ﺳﻼح و ﺑﻨﺪه ﻣﺎﻟﻰ ﻧﺪاﺷﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪ ﻗﻴﻤﺖ آن ﻫﺸﺘﺎد ﻫﺰار درﻫﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮ‬
‫ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﺑﺪو داد و ﻣﺎل وى را ﺑﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭼﻪ ﺷﻮد اﮔﺮ ﻣﺎل ﺧﺎﻟﺪ را ﺑـﺪو ﺑـﺎز ﭘـﺲ دﻫـﻰ؟« ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣـﻦ ﺑـﺮاى‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻛﺮدهام‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎل او را ﭘﺲ ﻧﻤﻰدﻫﻢ‪ «.‬ﻋﻤﺮ وﻗﺘﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻛـﺮد‪ ،‬ﭘﻨﺪاﺷـﺖ ﻛـﻪ از ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻧﺎﻣﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد از ﻛﺠﺎ آﻏﺎز ﻛﻨﺪ؟ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻪ ﺟـﻮاب‬
‫ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬از دﻣﺸﻖ آﻏﺎز ﻛﻨﻴﺪ و آﻧﺠﺎ روﻳﺪ ﻛﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺷﺎم و ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺷﺎﻣﻴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﻔﺮﺳـﺘﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدم ﻓﺤﻞ و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و ﺣﻤﺺ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﺪا ﻓﺤﻞ را ﭘﻴﺶ از دﻣﺸﻖ ﮔﺸﻮد ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ و اﮔـﺮ ﻓـﺘﺢ‬
‫آن ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻓﺘﺎد و دﻣﺸﻖ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ ﻳﻜﻰ ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ دﻣﺸﻖ آﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺗﻮ و اﻣﻴﺮان دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺤﻞ ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﺑﺮﻳﺪ و اﮔﺮ ﺧﺪا آﻧﺮا ﺑﮕﺸﻮد ﺗﻮ و ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻮى ﺣﻤﺺ روﻳﺪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ و ﻋﻤـﺮو را ﺑـﺎ اردن و ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ واﮔـﺬار و‬
‫ﺳﺎﻻر ﻫﺮ وﻻﻳﺖ و ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﺳﺎﻻرى ﻫﻤﻪ ﺳﭙﺎه دارد ﺗﺎ از وﻻﻳﺖ او ﺑﺮون ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ده ﺗﻦ از ﺳﺮداران ﻗﻮم‪ ،‬اﺑﻮ اﻻﻋﻮر ﺳﻠﻤﻰ‪ ،‬و ﻋﺒﺪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻳﺰﻳﺪ اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺟﺮﺷﻤﻰ‪ ،‬و ﻋﺎﻣﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺣﺜﻤﻪ‪ ،‬و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻛﻠﻴﺐ ﻳﺤﺼﺒﻰ‪ ،‬و ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ ﺻﻌﻖ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ‪ ،‬و ﺻﻴﻔﻰ ﺑﻦ ﻋﻠﺒﺔ ﺑـﻦ ﺷـﺎﻣﻞ‪ ،‬و ﻋﻤـﺮو ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺒﻴﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪ ،‬وﻟﻴﺪة ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺧﺜﻌﻤﻪ‪ ،‬و ﺑﺸﺮ ﺑﻦ ﻋﺼﻤﻪ‪ ،‬و ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ ﻣﺨﺶ را ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻳﻜﻴﺸﺎن‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺮدار دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮان از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻛﺴﻰ ﻛـﻪ ﺗﺤﻤـﻞ اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﺗﻮاﻧـﺪ ﻛـﺮد‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﮕﺎن از ﺻﻔﺮ روان ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﻓﺤﻞ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻮن روﻣﻴﺎن ﺑﺪاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺳـﭙﺎه ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪236‬‬

‫ﻗﺼﺪ آﻧﻬﺎ دارد‪ ،‬آب ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻓﺤﻞ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و زﻣﻴﻦ ﮔﻞ ﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻓﺤـﻞ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺸﺘﺎد ﻫﺰار ﺳﻮار ﺑﻮدﻧﺪ از ﺣﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻓﺤﻞ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺷـﺎم ﺣﺼـﺎرى‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آن دﻣﺸﻘﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ذو اﻟﻜﻼع را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻣﻴﺎن دﻣﺸﻖ و ﺣﻤﺺ ﻛﻤﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷـﺪ و ﻋﻠﻘﻤـﺔ ﺑـﻦ ﺣﻜـﻴﻢ و‬
‫ﻣﺴﺮوق را ﻧﻴﺰ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻣﻴﺎن دﻣﺸﻖ و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه آﻧﺠﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﻧﻴﺰ‬
‫از ﻣﺮج آﻣﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺳﭙﺎه ﻋﻤﺮو و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه از دو ﺳﻮى ﺳﭙﺎه وى ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻴﺎض ﺳﺎﻻر ﺳﻮاران‬
‫ﺑﻮد و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺳﺎﻻر ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﺳﻮى دﻣﺸﻖ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻر آن ﻧﺴﻄﺎس ﺑﻦ ﻧﺴﻄﻮس ﺑﻮد و ﺷﻬﺮ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻃﺮاف آن ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻮى ﺑﻮد و ﻋﻤﺮو ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻮى ﺑﻮد و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻮى ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻫﺮﻗﻞ در ﺣﻤﺺ ﺑﻮد و ﺷﻬﺮ ﺣﻤﺺ ﻣﻴﺎن وى و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮد و ﻗﺮﻳـﺐ ﻫﻔﺘـﺎد روز‬
‫دﻣﺸﻖ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﭙﺎه و ﺗﻴﺮاﻧﺪازى و ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ ﺑـﻪ ﻛـﺎر ﺑـﻮد‪ ،‬دﻣﺸـﻘﻴﺎن در ﺷـﻬﺮ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻤﻚ داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﺮﻗﻞ ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و از او ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ذو اﻟﻜـﻼع در ﻳـﻚ ﻣﻨﺰﻟـﻰ دﻣﺸـﻖ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺣﻤﺺ ﺑﻮد و ﭼﻨﺎن ﻣﻰﻧﻤﻮد ﻛﻪ آﻫﻨﮓ ﺣﻤﺺ دارد‪ .‬ﺳـﻮاران ﻫﺮﻗـﻞ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ ﻣـﺮدم‬
‫دﻣﺸﻖ آﻣﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺎه ذو اﻟﻜﻼع ﺑﺮ آن ﺗﺎﺧﺖ و ﻣﺎﻧﻊ وﺻﻮل ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ وى اردو زدﻧﺪ‬
‫و دﻣﺸﻖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻮد و ﭼﻮن دﻣﺸﻘﻴﺎن دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻰرﺳﺪ ﺳﺴﺘﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻏﻤﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ آﻧﻬﺎ اﻣﻴﺪوار ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻣﺸﻘﻴﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺳﺮﻣﺎ ﺑﻴﺎﺑﺪ دﻣﺸـﻦ ﺑـﺮود اﻣـﺎ‬
‫زﻣﺴﺘﺎن رﺳﻴﺪ و ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻪ ﺟﺎى ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺒﺐ اﻣﻴﺪﺷﺎن ﺑﺒﺮﻳﺪ و از ﺣﺼﺎرى ﺷﺪن ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻄﺮﻳﻘﻰ ﻛﻪ ﺳﺎﻻر ﻣﺮدم دﻣﺸﻖ ﺑـﻮد ﭘﺴـﺮى آورد و وﻟﻴﻤـﻪاى ﺳـﺎﺧﺖ و ﻗـﻮم ﺑﺨﻮردﻧـﺪ و‬
‫ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و از ﺟﺎﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺲ اﻳﻦ را ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﻣﮕـﺮ ﺧﺎﻟـﺪ ﻛـﻪ ﻏﺎﻓـﻞ ﻧﺒـﻮد و‬
‫ﻧﻜﺘﻪاى از ﻛﺎر دﺷﻤﻦ از او ﻧﻬﺎن ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪ ﺧﺒﺮﮔﻴﺮاﻧﺶ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و او ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻃﺮاف ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد و ﻃﻨﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﺮدﺑﺎﻧﻬﺎ آﻣﺎده ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺎ ﻛﻤﻨﺪﻫﺎ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺷﺐ آن روز در رﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ از ﺳﭙﺎه ﺧﻮد روان ﺷﺪ و او و ﻗﻌﻘﺎع اﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﻣﺬﻋﻮر ﺑﻦ ﻋﺪى‬
‫و ﻛﺴﺎﻧﻰ اﻣﺜﺎل آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺸﮕﺮوه ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ وﻗﺘﻰ از ﺑﺎﻻى ﺣﺼﺎر ﺻﺪاى ﺗﻜﺒﻴـﺮ ﻣـﺎ را ﺷـﻨﻴﺪﻧﺪ ﺑـﺎﻻ ﺑﻴﺎﻳﻴـﺪ و‬
‫ﺳﻮى در ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ و ﻳﺎران ﭘﻴﺸﻘﺪم ﺑﻪ در رﺳﻴﺪﻧﺪ رﻳﺴـﻤﺎﻧﻬﺎ را ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ و ﻣﺸـﻜﻬﺎ را ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آن از ﺧﻨﺪق ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن دو ﻛﻤﻨﺪ ﺑﺮ دﻳﻮار ﻣﺤﻜﻢ ﺷﺪ ﻗﻌﻘﺎع و ﻣﺬﻋﻮر از آن‬
‫ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻨﺪ و دﻳﮕﺮ ﻃﻨﺎﺑﻬﺎ و ﻛﻤﻨﺪﻫﺎ را ﺑﺮ دﻳﻮار ﻣﺤﻜﻢ ﻛﺮدﻧﺪ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺪان ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﺳﺘﻮارﺗﺮﻳﻦ ﺟﺎى‬
‫ﺣﺼﺎر ﺑﻮد و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺟﺎ آب داﺷﺖ و ورود ﺑﺪان ﻣﺸﻜﻞﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺴﺎن ﭘﻴﺎﭘﻰ آﻣﺪﻧﺪ و از ﻫﻤﺮاﻫـﺎن‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻛﺲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺖ ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ در رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪237‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن ﺑﺎﻻى ﺣﺼﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ رﻓﺖ و ﻛﺴﺎن ﻧﻬﺎد ﻛﻪ آﻧﺠـﺎ‬
‫را ﺑﺮاى دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻻ روﻧﺪﮔﺎن ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ و ﮔﻔﺖ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﻻى ﺣﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻧﮓ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮى در رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺴﺎن در ﻃﻨﺎﺑﻬﺎ آوﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن رﺳـﻴﺪ و آﻧﻬـﺎ را از‬
‫ﭘﺎ در آورد و ﺳﻮى در رﻓﺖ و دروازه ﺑﺎﻧﺎن را ﺑﻜﺸﺖ و ﺷﻮر در ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ اﻓﺘﺎد و ﻛﺴﺎن ﺑﺨﺮوﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺟﺎﻫـﺎى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﺷﺪه و ﺧﺎﻟﺪ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن وى ﻛﻠﻮﻧﻬﺎى در را ﺑﺎ ﺷﻤﺸـﻴﺮ ﺑﺒﺮﻳﺪﻧـﺪ و ﺑـﺮاى‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮕﺸﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن دروازه ﺧﺎﻟﺪ از ﭘﺎى در آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻣﺠﺎوران ﺧﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮه ﺷﺪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺟﺎن ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻮى ﻣﺮدم درﻫﺎى‬
‫دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ را دﻋﻮت ﻣﻰﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﺻـﻠﺢ ﺑﺎﺷـﺪ و اﻣـﻮال را ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن از در ﺻﻠﺢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛـﻪ درﻫـﺎ را ﺑـﺎز ﻛﺮدﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ و ﻣﺎ را از ﻣﺮدم اﻳﻦ در ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫و ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻫﺮ در ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺠﺎور آن در آﻣﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻟﺪ از در ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ در آﻣﺪ و ﺧﺎﻟـﺪ و‬
‫ﺳﺮان دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺎن ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﻛﺸﺘﺎر و ﻏﺎرت و آﻧﺎن ﺑﻪ ﺻـﻠﺢ و ﺳـﻜﻮن‪ ،‬ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﺧﺎﻟـﺪ را ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻣﺸﻤﻮل ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺻﻠﺢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻠﺢ دﻣﺸﻖ ﺑﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ دﻳﻨﺎر و ﻣﺎل ﺑﻮد و ﻳﻚ دﻳﻨﺎر ﺳﺮاﻧﻪ و اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﻰ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻳﺎران ﺧﺎﻟـﺪ‬
‫ﭼﻮن ﻳﺎران ﺳﺮان دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﺟﺮﻳﺐ از دﻳﺎر دﻣﺸﻖ ﻳﻚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ از ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻘﺮر ﺷﺪ و اﻣـﻮال ﺷـﺎﻫﺎن و‬
‫ﺗﺎﺑﻌﺎﻧﺸﺎن ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﺪ و ﺑﺮ ذو اﻟﻜﻼع و اﺑﻮ اﻻﻋﻮر و ﺑﺸﻴﺮ و ﻳﺎراﻧﺸﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ و ﺧﺒـﺮ ﺧـﻮﻳﺶ را ﺑـﺮاى ﻋﻤـﺮ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎز ﮔﺮدان و ﺑﮕﻮ ﺑﺎ ﺷـﺘﺎب ﭘـﻴﺶ ﺳـﻌﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ روﻧﺪ و ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ را ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﻋﺮاق ﻛﺮد ﻛﻪ ﻗﻌﻘﺎع ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ آن ﺑﻮد و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ و‬
‫رﺑﻌﻰ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺮ دو ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻛﺎر دﻣﺸﻖ ﺳﻮى ﺳﻌﺪ روان ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺎﺷـﻢ ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﻋﺮاق راه ﻋﺮاق ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺮان دﻳﮕﺮ ﺳﻮى ﻓﺤﻞ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎران ﻫﺎﺷﻢ ده ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺎى ﻛﺸﺘﮕﺎن از ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻗـﻴﺲ و اﺷـﺘﺮ از آن‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮان ﻗﻮم ﻋﻠﻘﻤﻪ و ﻣﺴﺮوق ﺳﻮى اﻳﻠﻴﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮ راه آن ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ از ﺳـﺮان ﻳﻤـﻦ‬
‫در دﻣﺸﻖ ﺑﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺷﻤﺮ ﺑﻦ ﻏﺰﻳﻪ و ﺳﻬﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻦ ﻫﺰﻣﻪ و ﻣﺸﺎﻓﻊ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺷﺎﻓﻊ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ دﺣﻴﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻛﻠﺒﻰ را ﺑﺎ ﺳـﭙﺎﻫﻰ ﺳـﻮى ﺗـﺪﻣﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و اﺑـﻮ‬
‫اﻟﺰﻫﺮاى ﻗﺸﻴﺮى را ﺳﻮى ﺑﺜﻨﻴﻪ و ﺣﻮران ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻣﺸﻖ ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و اﻣﻮر ﻧﺎﺣﻴـﻪ ﻓـﺘﺢ‬
‫ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪238‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮت در ﻣﺎه رﺟﺐ ﺑﻮد‪ .‬و ﻫﻢ او ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻓﺤﻞ ﭘﻴﺶ از دﻣﺸﻖ ﺑﻮد و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﻣﺘﻔﺮق ﻓﺤﻞ ﺳﻮى دﻣﺸﻖ رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ آﻧﻬﺎ ﺳﻮى دﻣﺸﻖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﻨﺪار وى ﺟﻨﮓ ﻓﺤﻞ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت و ﻣﺎه ذى ﻗﻌﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﻗﺪى ﻧﻴﺰ ﭼﻮن اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ را ﺑﻪ ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﻰداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﻨـﺪار وى ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺷـﻬﺮ دراز‬
‫ﺷﺪ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﻨﺪار وى ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻪ ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد و در اﻳﻦ ﺳﺎل در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن‪ ،‬ﻫﺮﻗﻞ ﭘـﺲ از‬
‫ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك از اﻧﻄﺎﻛﻴﻪ ﺳﻮى ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ رﻓﺖ و ﭘﺲ از ﻳﺮﻣﻮك در ﺷﺎم ﺟﻨﮕﻰ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬از روى رواﻳﺘﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻳﻢ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠـﺮت ﺑـﻮد و‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ در آﺧﺮ ﻫﻤﺎن روز ﻛﻪ روﻣﻴﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻋﻤـﺮ دﺳـﺘﻮر داده ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺮاﻏﺖ از ﻳﺮﻣﻮك ﺳﻮى دﻣﺸﻖ روﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻳﻦ رواﻳﺘﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻓﺤﻞ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ ﺑﻮد و ﭘـﺲ از آن‬
‫ﻧﻴﺰ و ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻫﺮﻗﻞ ﺳﻮى ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ رود ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و روﻣﻴﺎن ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ان ﺷﺎء اﷲ در ﻣﻮﻗـﻊ‬
‫ﺧﻮد ﻳﺎد ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔـﻰ را ﺳـﻮى ﻋـﺮاق‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ واﻗﺪى در ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ وﻟﻰ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﻛﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﻰ در اﺛﻨﺎى آن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از واﻗﻌﻪ ﻓﺤﻞ ﺑﻪ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ‪:‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻛﻨﻮن ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻓﺤﻞ را ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﻓﺘﻮح ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺷﺎم در ﺑﺎره آن اﺧﺘﻼف ﻫﺴﺖ و‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﺷﮕﻔﺖ آور اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻮادث ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق را در اﻳﻦ ﺑﺎب آوردﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ رواﻳﺖ اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ﻏﺴﺎﻧﻰ و اﺑـﻮ ﺣﺎرﺛـﻪ ﻋﺘﺒـﻰ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن را ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﺶ در دﻣﺸﻖ وا ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ‬
‫و ﺳﻮى ﻓﺤﻞ رﻓﺘﻨﺪ و ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ اﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه و ﻋﻤﺮو ﭘﻬﻠﻮ‬
‫داران ﺳﭙﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺿﺮار ﺑﻦ ازور ﺳﺎﻻر ﺳﻮاران ﺑﻮد و ﻋﻴﺎض ﺳﺎﻻر ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﺮﻗﻞ‬
‫ﺗﻼﻗﻰ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺎه ﻫﺸﺘﺎد ﻫﺰارى دﺷﻤﻦ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﻣﻘﻴﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﻓﺤﻞ ﻧﻴﺮوى‬
‫ﻋﻤﺪه روم اﺳﺖ ﻛﻪ از آن اﻣﻴﺪﻫﺎ دارﻧﺪ و ﭘﺲ از آﻧﻬﺎ ﺷﺎم آرام ﻣﻰﺷﻮد و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ اﺑﻮ اﻻﻋـﻮر رﺳـﻴﺪﻧﺪ وى را‬
‫ﺳﻮى ﻃﺒﺮﻳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه آﻧﺠﺎ ﭘﺮداﺧﺖ و در ﻓﺤﻞ ﻛﻪ ﺟﺰو اردن ﺑﻮد ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫وﻗﺘﻰ اﺑﻮ اﻻﻋﻮر در ﻓﺤﻞ ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد را ﺗﺮك ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻮى ﺑﻴﺴﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ در ﻓﺤﻞ ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬روﻣﻴﺎن در ﺑﻴﺴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﺑﻬﺎ و ﮔﻠﻬﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺒﺮ را ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و دل ﺑﺎ اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از ﻓﺤﻞ ﺑﺮوﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻪ از ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﺿﺪ دﺷﻤﻦ ﻛﺎرى ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﮔﻞ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺣﺎﻳﻞ ﺑﻮد و ﻋﺮﺑﺎن اﻳﻦ ﻏـﺰا را‬
‫ﻓﺤﻞ‪ ،‬و ﮔﻠﺰار‪ ،‬و ﺑﻴﺴﺎن ﻧﺎم دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪239‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از روﺳﺘﺎﻫﺎى اردن ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺸﺮﻛﺎن ﭼﻴﺰ ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬آذوﻗﻪ ﭘﻴﺎﭘﻰ ﻣﻰرﺳﻴﺪ و‬
‫ﻋﻠﻒ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮد و روﻣﻴﺎن در آﻧﺠﺎ ﻃﻤﻊ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺳﻘﻼر ﺑﻦ ﻣﺤﺮاق ﺑﻮد و اﻣﻴﺪ داﺷـﺘﻨﺪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ و آﻫﻨﮓ آﻧﻬﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺤﺘﺎط ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺷﺐ و روز ﺑﺎ آراﻳﺶ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و ﭼـﻮن روﻣﻴـﺎن ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫آوردﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و اﻣﺎﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ و روﻣﻴﺎن در ﻓﺤﻞ ﻳﻚ ﺷﺐ و ﻳﻚ روز ﺗﻤـﺎم ﭼﻨـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺨﺘﻰ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﺠﻨﮕﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن روز دوم و ﺑﻪ ﺷﺐ رﺳﻴﺪ و ﺗﺎرﻳﻜﻰ آﻣﺪ ﺑﻪ ﺣﻴﺮت‬
‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﺳﺎﻻرﺷـﺎن ﺳـﻘﻼر ﭘﺴـﺮ ﻣﺤـﺮاق و ﺟﺎﻧﺸـﻴﻦ وى‬
‫ﻧﺴﻄﻮرس ﻫﺮ دو ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻴﺮوزى ﻛﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻗﺐ دﺷﻤﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ و ﻫﺪﻓﻰ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﺣﻴﺮت زدهاﻧﺪ و ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﻛﻨﻨﺪ و در ﺣﺎل ﻫﺰﻳﻤﺖ و ﺣﻴـﺮت ﺳـﻮى ﮔﻠـﺰار‬
‫راﻧﺪﻧﺪ و در ﮔﻞ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ از دﻓﺎع واﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﻴﺰهﻫﺎ ﺑﺰدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻤﺖ در ﻓﺤﻞ رخ داد اﻣﺎ ﻛﺸﺘﺎر در ﮔﻠﻬﺎ ﺑﻮد و ﻫﺸﺘﺎد ﻫﺰار ﻛﺲ از ﭘﺎى در آﻣﺪﻧﺪ و ﺟﺰ ﺗﻨﻰ ﻣﻌﺪود از‬
‫آﻧﻬﺎ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺎر ﻣﻰﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و آﻧﻬﺎ ﺧـﻮش ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻜﺴـﺘﻦ ﺑﻨـﺪ ﻧﻬﺮﻫـﺎ را‬
‫ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﮔﻞ ﻛﻤﻚ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺿﺪ دﺷﻤﻦ ﺷﺪ و ﻟﻄﻒ ﺧﺪا ﺑﻮد ﺗﺎ ﻓﻴﺮوزى و اﻗﺒﺎﻟﺸﺎن را ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺟﻨﮓ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه و ﺧﺎﻟﺪ از ﻓﺤﻞ ﺳﻮى ﺣﻤﺺ رﻓﺘﻨﺪ و ﺳﻤﻴﺮ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ را‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ذو اﻟﻜﻼع و ﻫﻤﺮاﻫﺎن او را ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن وى را ﺑﻪ ﺟﺎى ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺑﻴﺴﺎن‬
‫ﭼﻮن ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ از ﺟﻨﮓ ﻓﺤﻞ ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻤﺮو و ﺳﭙﺎه ﺳﻮى ﺑﻴﺴﺎن رﻓﺖ و آﻧﺠﺎ ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬اﺑـﻮ‬
‫اﻻﻋﻮر و ﺳﺮان ﺳﭙﺎه وى در ﻛﺎر ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻃﺒﺮﻳﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم اردن از ﺳـﻘﻮط دﻣﺸـﻖ و ﺳـﺮ ﮔﺬﺷـﺖ ﺳـﻘﻼر و‬
‫روﻣﻴﺎن در ﻓﺤﻞ و در ﮔﻠﺰار و آﻣﺪن ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻫﺸﺎم و ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‬
‫ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﺑﻴﺴﺎن‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪﻧﺪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺳﻮى ﺑﻴﺴﺎن راﻧﺪ و ﭼﻨﺪ روز آﻧﺠﺎ را‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮد‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻣﺮدم ﺑﻴﺴﺎن ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻴـﺮون‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ از ﭘﺎى در آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﺻﻠﺢ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﺻﻠﺤﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺻﻠﺢ دﻣﺸﻖ در ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﺮﻳﻪ‬
‫و ﭼﻮن ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻃﺒﺮﻳﻪ رﺳﻴﺪ ﺑﺎ اﺑﻮ اﻻﻋﻮر ﺑﻪ ﺻﻠﺢ آﻣﺪﻧﺪ ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ را ﭘـﻴﺶ ﺷـﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ و او‬
‫ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﻣﺮدم ﺑﻴﺴﺎن ﺻﻠﺤﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻠﺢ دﻣﺸﻖ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻨﺰﻟﻬـﺎى ﺷـﻬﺮ و اﻃـﺮاف را ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ واﮔﺬارﻧﺪ و در ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻫﺮ ﺳﺮ‪ ،‬ﻳﻚ دﻳﻨﺎر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺪﻫﺪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪240‬‬

‫و ﻫﺮ ﺟﺮﻳﺐ زﻣﻴﻦ ﻳﻚ اﻧﺒﺎن ﮔﻨﺪم ﻳﺎ ﺟﻮ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺗﺮﺗﻴﺒﺎت دﻳﮕﺮ ﻛﻪ در ﺑـﺎره آن ﺻـﻠﺢ‬
‫ﺷﺪ و ﺳﺮان و ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن در آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﺻﻠﺢ اردن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺷـﻬﺮﻫﺎ و دﻫﻜـﺪهﻫـﺎى‬
‫اردن ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺒﺮ ﻓﺘﺢ را ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺧﺒﺮ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫زﻳﺎد ﺑﻦ ﺳﺮﺟﺲ اﺣﻤﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻛﺮد اﻳﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ از ﻧﻤـﺎز‬
‫ﺻﺒﺢ ﻫﻤﺎﻧﺸﺐ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﺮده ﺑﻮد ﻛﺴﺎن را دﻋﻮت ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻰ اﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺷـﻴﺒﺎﻧﻰ ﺳـﻮى دﻳـﺎر ﭘﺎرﺳـﻴﺎن‬
‫روﻧﺪ‪ .‬ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد و ﺑﺎز ﻛﺴﺎن را ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺳﻮى ﭘﺎرﺳﻴﺎن دﻋﻮت ﻛﺮد و ﻛﺴـﺎن ﭘﻴـﺎﭘﻰ ﺑـﺮاى‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻪ روزه ﻛﺎر ﺑﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳﻴﺪ و ﻫﺮ روز ﻛﺴﺎن را ﺑﺮاى رﻓﺘﻦ دﻋﻮت ﻣﻰﻛﺮد اﻣﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ داو‬
‫ﻃﻠﺐ دﻳﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻧﻤﻰﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ و ﺳﺨﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺪرت و ﺷﻮﻛﺖ و ﻧﻴﺮوى آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻮد و ﺑﺮ اﻣﺖﻫﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن روز ﭼﻬﺎرم ﺷﺪ ﺑﺎز ﻋﻤﺮ ﻛﺴﺎن را ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﻋﺮاق دﻋﻮت ﻛﺮد و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ داو ﻃﻠﺐ اﺑﻮ ﻋﺒﻴـﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻮد ﭘﺲ از او ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ اﻧﺼﺎرى ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﻓﺰاره ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﺟﺒﻬـﻪ‬
‫را ﻛﻪ ﺑﺪو ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ از رﻓﺘﻦ درﻳﻎ ﻣﻰﻛﺮد ﺑﺠﺰ ﻋﺮاق و ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ آﻧﺠﺎ ﻓﺮارى ﻧﺼﻴﺐ ﻣـﻦ‬
‫ﻛﺮد ﺷﺎﻳﺪ در آﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪاى ﻧﺼﻴﺐ ﻣﻦ ﻛﻨﺪ‪ «.‬آﻧﮕﺎه ﻛﺴﺎن ﭘﻴﺎﭘﻰ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم اﻳﻦ ﺟﺒﻬﻪ را ﺳﺨﺖ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ‬
‫روﺳﺘﺎى ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ و ﺑﺮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﻤﻪ ﺳﻮاد ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻳﻢ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺖ اﻧﺪازى ﻛﺮدهاﻳﻢ و ﻛﺴـﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ از ﻣﺎ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﺮﺋﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ان ﺷﺎء اﷲ ﻛﺎر دﻧﺒﺎﻟﻪ دارد‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﺠﺎز ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪن ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ آذوﻗﻪ ﺟـﺎى‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺠﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺣﺠﺎز ﺟﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻴﺮو ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬روﻧﺪﮔﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ وﻋﺪه ﺧﺪا ﻣﻰرﻓﺘﻨـﺪ ﻛﺠـﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ؟ در زﻣﻴﻦ روان ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺘﺎن در ﻗﺮآن وﻋﺪه داده ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰدﻫﺪ و ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ اﺳﻼم را ﺑـﺮ‬
‫ﻫﻤﻪ دﻳﻨﻬﺎ ﭼﻴﺮه ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ را ﻏﻠﺒﻪ ﻣﻰدﻫﺪ و ﻳﺎر ﺧﻮد را ﻧﻴﺮو ﻣﻰدﻫﺪ و ﻣﻴﺮاث اﻣﺘﻬﺎ را ﺑﻪ اﻫﻞ‬
‫آن ﻣﻰﺳﭙﺎرد‪ .‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪا ﻛﺠﺎﻳﻨﺪ؟«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ داو ﻃﻠﺐ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ و ﺳﻠﻴﻂ اﺑﻦ ﻗﻴﺲ داو ﻃﻠﺐ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﮔﺮوه ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ آﻣﺎده ﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗـﺪﻳﻤﻰ‪ ،‬از ﻣﻬـﺎﺟﺮ ﻳـﺎ اﻧﺼـﺎر را‬
‫ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﻛﻦ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﺒﻘﺖ و ﺷﺘﺎب ﺳﻮى دﺷﻤﻦ رﻓﻌﺖ داد وﻗﺘﻰ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺮﺳﻮﻳﻰ ﻛﺮدﻳﺪ و ﺟﻨﮓ را ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺳﺰاوار رﻳﺎﺳﺖ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ زودﺗﺮ آﻣﺎده رﻓﺘﻦ ﺷﺪه و دﻋﻮت ﺣﺮﻛﺖ را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﺟﺰ داوﻃﻠﺒﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ را ﺳﺎﻻرى ﻧﻤﻰدﻫﻢ‪«.‬‬
‫‪241‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ و ﺳﻠﻴﻂ و ﺳﻌﺪ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ دو ﺗﻦ اﮔﺮ ﭘﻴﺶ از اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ داو ﻃﻠـﺐ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﺪ ﺳﺎﻻرى ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰدادم و ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﺒﻘﺖ ﺳﺎﻻرى ﻣﻰﻳﺎﻓﺘﻴﺪ« و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ را ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﻛﺮد و ﺑﻪ او‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﮔﻮش ﻓﺮا دار و آﻧﻬﺎ را در ﻛﺎر ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺪه و در ﻛﺎرﻫﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﻜﻦ ﺗﺎ زﻳﺮ و روى آن را ﻣﻌﻠﻮم ﻛﻨﻰ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ و در ﺟﻨﮓ ﺟﺰ ﻣﺮد ﻣﺤﺘـﺎط ﻛـﻪ ﻓﺮﺻـﺖ و ﺗﺄﻣـﻞ ﻧﻴـﻚ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻴﺎﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻳﻜﻰ از اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺎﻻرى ﺳﻠﻴﻂ آن ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻋﺠﻮل اﺳﺖ و ﻋﺠﻠﻪ در ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﻋﺠﻮل ﻧﺒﻮد ﺳﺎﻻرى ﺑﻪ او‬
‫داده ﺑﻮدم وﻟﻰ ﺟﻨﮓ را ﻣﺮد ﻣﺤﺘﺎط ﺑﺎﻳﺪ«‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻋﻤﺮ ﮔﺮوﻫﻰ را ﺑـﺎ وى ﺑﻔﺮﺳـﺘﺎد‪،‬‬
‫ﺳﻪ روز ﻛﺴﺎن را دﻋﻮت ﻣﻰﻛﺮد و ﻫﻴﭽﻜﺲ داو ﻃﻠﺐ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒﺖ اﺑﻮ ﻋﺒﻴـﺪ و ﭘـﺲ از او ﺳـﻌﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒﻴـﺪ داو‬
‫ﻃﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ وﻗﺘﻰ داو ﻃﻠﺐ ﻣﻰﺷﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺎﻻرى از ﻣﻦ اﺳﺖ‪ «.‬ﺳﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳـﺎﻻرى از ﻣـﻦ‬
‫اﺳﺖ« ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﺎرى ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﻛﺮده ﺑﻮد ﺳﻠﻴﻂ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻜﻰ از اﺻﺤﺎب ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﻛﻦ«‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﻀﻴﻠﺖ اﺻﺤﺎب از آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺷـﺘﺎب ﺳـﻮى دﺷـﻤﻦ ﻣـﻰرﻓﺘﻨـﺪ و‪ ،‬ﺟـﺎى ﻧﻴﺎﻣـﺪﮔﺎن را‬
‫ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﻗﻮﻣﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ ﺳـﺒﻜﺮو و ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺑـﺎر آﻣـﺪهاﻧـﺪ ﺣـﻖ‬
‫ﺳﺎﻻرﻳﺸﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺪا ﺳﺎﻻرى ﺑﻪ ﻛﺴﻰ ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ زودﺗﺮ از ﻫﻤﻪ داو ﻃﻠﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ «.‬و اﺑﻮ ﻋﺒﻴـﺪ را‬
‫ﺳﺎﻻرى داد و در ﺑﺎره ﺳﭙﺎه ﺑﻪ او ﺳﻔﺎرش ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺮوﻫﻰ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﮔﺮوه اﺑﻰ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻮد ﭘﺲ از آن ﻳﻌﻠـﻰ اﺑـﻦ اﻣﻴـﻪ را ﺳـﻮى‬
‫ﻳﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﻣﺮدم ﻧﺠﺮان را ﺑﻴﺮون ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺻﻴﺘﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ در ﻣﺮض‬
‫ﻣﺮگ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺻﻴﺖ اﺑﻮﺑﻜﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ ﻛﻪ در ﺑﻴﻤﺎرى آﺧﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑـﻮد‪» :‬ﭘـﻴﺶ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺖ و از دﻳﻨﺸﺎن ﻧﮕﺮداﻧﺸﺎن‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﺮود‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬زﻣـﻴﻦ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﻣﻰروﻧﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻦ و در اﻗﺎﻣﺖ دﻳﺎرﻫﺎى دﻳﮕﺮ آزادﺷﺎن ﮔﺬار و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮ ﻛﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ وى ﺑﻴﺮوﻧﺸﺎن ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬در ﺟﺰﻳﺮة اﻟﻌﺮب دو دﻳﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ «.‬و ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺑـﺮ دﻳـﻦ ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﻴﺮون ﻛﻨﻨﺪ و زﻣﻴﻨﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ زﻣﻴﻨﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻰدﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﻘﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎن آﻧﻬﺎ وﻓﺎ ﻛﻨﻴﻢ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻮض زﻣﻴﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ در روﺳﺘﺎ ﺑﺮاى ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻧﺸﺎن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻧﻤﺎرق‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ و ﺳﻠﻴﻂ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﻋﺪوى و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ ﺣﺮﻛـﺖ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪242‬‬

‫اﺑﻰ روق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻮران دﺧﺘﺮ ﻛﺴﺮى در اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮدم ﻣﺪاﻳﻦ داورى ﻣﻰﻛﺮد ﺗﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻠﺢ آﻳﻨـﺪ و ﭼـﻮن‬
‫ﻓﺮﺧﺰاد ﭘﺴﺮ ﺑﻨﺪوان ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و رﺳﺘﻢ ﺑﻴﺎﻣﺪ و آزرﻣﻴـﺪﺧﺖ را ﻛﺸـﺖ وى ﻫﻤﭽﻨـﺎن داورى داﺷـﺖ ﺗـﺎ وﻗﺘـﻰ‬
‫ﻳﺰدﮔﺮد را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﻫﻨﮕﺎم آﻣﺪن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﭘﻮران داورى داﺷﺖ و ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﺑﺎ رﺳﺘﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻮران ﺑﺮاى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻫﺪﻳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳـﻠﻢ ﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘـﻮران‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﻴﺮى ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭘﻴﺮو وى ﺷﺪ و اﺗﻔﺎق ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻴﺮى ﺳﺮ ﺑﺎﺷﺪ و او را داور ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺳﻴﺎوﺧﺶ‪ ،‬ﻓﺮﺧﺰاد ﭘﺴﺮ ﺑﻨﺪوان را ﻛﺸـﺖ و آزرﻣﻴـﺪﺧﺖ ﺑـﻪ ﺷـﺎﻫﻰ رﺳـﻴﺪ ﭘﺎرﺳـﻴﺎن‬
‫اﺧﺘﻼف ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻫﻤﻪ ﻣﺪت ﻏﻴﺒﺖ ﻣﺜﻨﻰ از ﻛﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ وى از ﻣﺪﻳﻨـﻪ‬
‫ﺑﺎز آﻣﺪ و ﭘﻮران اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﺮاى رﺳﺘﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ رﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﻣﺮز ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد و‬
‫ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺪاﻳﻦ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه آزرﻣﻴﺪﺧﺖ ﺑﺮ ﺧﻮرد آﻧﺮا ﺑﺸﻜﺴﺖ‪ .‬در ﻣـﺪاﻳﻦ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺷﺪ و ﺳﻴﺎوﺧﺶ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪ و ﺣﺼﺎرى ﺷﺪ‪ ،‬آزرﻣﻴﺪﺧﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﺷـﺪ‪ ،‬و ﭼـﻮن ﻣـﺪاﻳﻦ را ﺑﮕﺸـﻮد‬
‫ﺳﻴﺎوﺧﺶ را ﻛﺸﺖ و ﭼﺸﻢ آزرﻣﻴﺪﺧﺖ را ﻛﻮر ﻛﺮد و ﭘﻮران را ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬و ﭘﻮران از او ﺧﻮاﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻗﻴﺎم ﻛﻨﺪ و از ﺿﻌﻒ و ادﺑﺎر اﻣﻮر ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ده ﺳﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺑﻪ او ﻣﻰدﻫﺪ ﭘـﺲ‬
‫از آن ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﻛﺴﺮى ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ ،‬اﮔﺮ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻗﻮم ﻛﺴﻰ را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺪو دﻫﻨﺪ و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ رﺳﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮم و ﻋﻮض و ﭘﺎداش ﻧﻤﻰﺟﻮﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣـﺮا ﺣﺮﻣـﺖ ﻧﻬـﺎدهاﻳـﺪ و ﻛـﺎرى ﺑـﺮاﻳﻢ‬
‫ﻛﺮدهاﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﻛﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻴﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ و ﻣﻄﻴﻊ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ«‬
‫ﭘﻮران ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﺮدا ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آى«‬
‫و ﭼﻮن ﺻﺒﺤﮕﺎه روز ﺑﻌﺪ رﺳﺘﻢ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﭘﻮران ﻣﺮزﺑﺎﻧﺎن ﭘﺎرﺳﻰ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻜﺘﻮﺑﻰ ﺑﺮاى رﺳﺘﻢ ﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ اﺳﺖ و ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻛﺲ ﻓﺮا دﺳﺖ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺎﺳﺖ و‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺴﺎن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺗﻮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺎدام ﻛﻪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ آﻧﻬﺎ دﻓﺎع ﻣﻰﻛﻨﻰ و ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﻴﺮى از ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻗـﻮم‬
‫ﻣﻰﻛﻮﺷﻰ ﺣﻜﻢ ﺗﻮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ روان اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺗﺎج ﺑﺪو داد و ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﮔﻔﺖ ﻣﻄﻴﻊ وى ﺑﺎﺷﻨﺪ و از ﭘﺲ آﻣﺪن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻗﻠﻤـﺮو ﭘﺎرﺳـﻴﺎن ﻣﻄﻴـﻊ‬
‫رﺳﺘﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺎر ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ از ﭘﺲ ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺪاى ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋـﺖ‬
‫داد و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ دﻋﻮت ﻛﺮد اﻣﺎ ﻫﻴﭽﻜﺲ اﺟﺎﺑﺖ ﻧﻜﺮد و ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ و ﺗـﺎ روز ﭼﻬـﺎرم ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺑـﻪ‬
‫دﻋﻮت ﻗﻮم ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻪ روز ﭼﻬﺎرم ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺲ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺮدم از ﭘﺲ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ آﻣﺪﻧـﺪ‬
‫و ﻋﻤﺮ از ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ و اﻃﺮاف ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ را ﺳﺎﻻر ﺟﻤﻊ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺳﺎﻻر ﺟﻤﻊ ﻛﻦ«‬
‫اﻣﺎ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬اى ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒـﺮ‪ ،‬ﺷـﻤﺎ را دﻋـﻮت ﻣـﻰﻛـﻨﻢ و ﺳﺴـﺘﻰ ﻣـﻰﻛﻨﻴـﺪ و دﻳﮕـﺮان‬
‫ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺳﺎﻻرى دﻫﻢ! ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﻘﺖ و ﺷﺘﺎب در ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺳﺴـﺘﻰ‬
‫‪243‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻛﺮدﻳﺪ دﻳﮕﺮان از ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺗﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ داو ﻃﻠﺐ را ﺳﺎﻻر ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻛﻨﻢ« ﻣﺜﻨﻰ را ﺑﻪ ﺷـﺘﺎب واداﺷـﺖ و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»زودﺗﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻦ ﺗﺎ ﻳﺎراﻧﺖ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﻋﻤﺮ در ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮد‪ ،‬راﻫﻰ ﻛﺮدن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﺮدم ﻧﺠﺮان را ﺑﺮون ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮﺗﺪﺷﺪﮔﺎن را دﻋﻮت ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب از ﻫﺮ ﺳﻮ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺳﻮى ﺷﺎم‬
‫و ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻳﺮﻣﻮك ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح ﺳﺎﻻر ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرى ﺳﭙﺎه‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺗﺮا ﻇﻔﺮ داد ﻣﺮدم ﻋﺮاق را ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﺲ از ﻛﻤﻜﻴـﺎن ﻛـﻪ ﺳـﻮى ﺷـﻤﺎ آﻣـﺪهاﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ آﻧﺠﺎ روﻧﺪ ﺳﻮى ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺘﺢ اﻳﺎم ﻋﻤﺮ در ﻳﺮﻣﻮك ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺴﺖ روز ﭘﺲ از در ﮔﺬﺷﺖ اﺑـﻮﺑﻜﺮ رخ داد‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻛﻤﻜﻴﺎن ﻛﻪ در اﻳﺎم ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻳﺮﻣﻮك آﻣﺪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻫﺒﻴﺮه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﺑـﺎز ﮔﺸـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ از آﻧﻬـﺎ ﻧﺒـﻮد و‬
‫ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺮﺗﺪﺷﺪﮔﺎن را اﺟﺎزه ﻏﺰا داد ﺑﻪ ﻏﺰا آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدن ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز از ﻛﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﺷﺎه زﻧﺎن را ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺷﺎﭘﻮر ﭘﺴﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز ﭘﺴﺮ اردﺷﻴﺮ ﭘﺴﺮ ﺷـﻬﺮﻳﺎر اﺗﻔـﺎق‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و آزرﻣﻴﺪﺧﺖ ﺑﺮ ﺿﺪ وى ﺑﺸﻮرﻳﺪ و او را ﺑﺎ ﻓﺮﺧﺰاد ﺑﻜﺸﺖ و ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ وﻗﺖ رﺳﺘﻢ ﭘﺴﺮ ﻓﺮﺧﺰاد‬
‫ﺑﺮ ﻣﺮز ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد و ﭘﻮران ﺑﺪو ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ده ﻛﺲ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﻮى ﺣﻴﺮه آﻣﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻨـﻰ ﭘـﺎﻧﺰده روز‬
‫در ﺣﻴﺮه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬رﺳﺘﻢ ﺑﻪ دﻫﻘﺎﻧﺎن ﺳﻮاد ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺸﻮرﻧﺪ و در ﻫﺮ روﺳﺘﺎ ﻣﺮدى را ﻧﻬـﺎد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ را ﺑﺸﻮراﻧﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﭘﺎن را ﺳﻮى ﺑﻬﻘﺒﺎذ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻧﺮﺳﻰ را ﺑﻪ ﻛﺴﻜﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و روزى را ﺑـﺮاى اﻳـﻦ‬
‫ﻛﺎر ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻣﺜﻨﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻣﺜﻨﻰ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓـﺖ و اردوﮔﺎﻫﻬـﺎى اﻃـﺮاف را ﻓـﺮاﻫﻢ آورد و‬
‫ﻣﺤﺘﺎط ﺷﺪ و ﺟﺎﭘﺎن ﺷﺘﺎب ﻛﺮد و ﺷﻮرش آﻏﺎز ﻛﺮد و در ﻧﻤﺎرق ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻛﺴﺎن ﭘﻴﺎﭘﻰ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺮﺳـﻰ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﻴﺎﻣﺪ و در زﻧﺪورد ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮدم روﺳﺘﺎﻫﺎ از ﺑﺎﻻ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻓﺮات ﺑﺸﻮرﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﺑﺮون ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺧﻔﺎن ﻣﻘﺮ ﮔﻴﺮد و از ﭘﺸﺖ آﺳﻴﺒﻰ ﺑﻪ او ﻧﺮﺳﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺒﻮد ﺗـﺎ‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪ‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺑﻮد و ﻳﻚ روز در ﺧﻔﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﻨﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ‬
‫از ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﺮ ﺟﺎﭘﺎن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ از ﭘﺲ آﺳﻮدن ﻣﺮدم و ﻣﺮﻛﺒﺎن‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و ﻣﺜﻨﻰ را ﺑﺮ ﺳﻮاران ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮى راﺳﺖ را‬
‫ﺑﻪ واﻟﻖ ﺑﻦ ﺟﻴﺪار داد‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮى ﭼﭗ را ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻫﻴﺜﻢ ﺑﻦ ﺻﻠﺖ ﺑﻦ ﺣﺒﻴﺐ ﺳﻠﻤﻰ ﺳـﭙﺮد‪ .‬ﭘﻬﻠـﻮ داران ﮔـﺮوه‬
‫ﺟﺎﺑﺎن ﺟﺸﻨﺲ ﻣﺎه و ﻣﺮدان ﺷﺎه ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻧﻤﺎرق ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺟﻨﮕـﻰ ﺳـﺨﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪا‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﺟﺎﺑﺎن اﺳﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺮ ﺑﻦ ﻓﻀﻪ ﺗﻤﻴﻤﻰ او را اﺳﻴﺮ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺮداﻧﺸﺎه ﻧﻴﺰ اﺳﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻛﺘـﻞ‬
‫ﺑﻦ ﺷﻤﺎخ ﻋﻜﻠﻰ او را اﺳﻴﺮ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪244‬‬

‫اﻛﺘﻞ ﮔﺮدن ﻣﺮداﻧﺸﺎه را زد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻄﺮ ﺑﻦ ﻓﻀﻪ از ﺟﺎﭘﺎن ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮرد و ﭼﻴـﺰى ﮔﺮﻓـﺖ و او را رﻫـﺎ ﻛـﺮد و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وى را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ آوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﺷﺎه اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ او را ﻛﺸﺖ«‬
‫اﻣﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﻣﻮرد ﻛﺸـﺘﻦ او از ﺧـﺪا ﺑـﻴﻢ دارم ﻛـﻪ ﻳﻜـﻰ از ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣـﺎﻧﺶ داده اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻛﺎر دوﺳﺘﻰ و ﻫﻤﺪﻟﻰ ﭼﻮن ﻳﻚ ﭘﻴﻜﺮﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ را ﻳﻜﻰ ﺗﻌﻬﺪ ﻛﻨﺪ ﺗﻌﻬﺪ ﻫﻤﮕﺎن اﺳﺖ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﺷﺎه اﺳﺖ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬و ﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺎه ﺑﺎﺷﺪ« و او را رﻫﺎ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻤﺮان ﺣﻔﺺ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ده ﺳﺎل ﻛﺎر ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ رﺳﺘﻢ ﺳﭙﺮدﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬رﺳﺘﻢ‬
‫ﻣﻨﺠﻢ ﺑﻮد و ﻋﻠﻢ ﻧﺠﻮم ﻧﻴﻚ ﻣﻰداﻧﺴﺖ و ﻳﻜﻰ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﻛـﻪ واﻗـﻊ ﺣـﺎل را ﻣـﻰداﻧـﻰ ﭼـﺮا اﻳـﻦ ﻛـﺎر را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از روى ﻃﻤﻊ و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺳﻮاد ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺳﺮان را ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺸـﻮرﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﻗـﻮم‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺸﻮرد ﺳﺎﻻر ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﭘﺎن در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻓﺮات ﺑﺎدﻗﻠﻰ ﺑﺸﻮرﻳﺪ و ﻛﺴﺎن از ﭘـﺲ وى‬
‫ﺳﺮ ﺑﻪ ﺷﻮرش ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺣﻴﺮه ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ رﻓﺘﻨﺪ و او در ﺧﻔﺎن ﻓﺮود آﻣﺪ و آﻧﺠﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺮد ﺗـﺎ‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺜﻨﻰ و دﻳﮕﺮان ﺳﺎﻻرى داﺷﺖ‪ .‬ﺟﺎﭘﺎن در ﻧﻤﺎرق ﻓﺮود آﻣﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ از ﺧﻔﺎن ﺳـﻮى وى‬
‫رﻓﺖ و در ﻧﻤﺎرق ﺗﻼﻗﻰ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺸـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺮ ﺑﻦ ﻓﻀﻪ ﻛﻪ ﻧﺴﺐ از ﻣﺎدر ﺧﻮﻳﺶ داﺷﺖ ﺑﺎ اﺑﻰ ﻳﻜﻰ را دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﻳﻮر داﺷـﺖ و ﺑـﺪو ﺣﻤﻠـﻪ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺮى ﻓﺮﺗﻮت اﺳﺖ و اﺑﻰ او را ﻧﺨﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﺮ ﺑـﻪ ﻓﺪﻳـﻪ وى دﻟﺒﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد و ﺗﻮاﻓـﻖ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻰ ﺟﺎﻣﻪ او را ﺑﮕﻴﺮد و ﻓﺪﻳﻪ از آن ﻣﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﻣﻄﺮ ﺑﺎ وى ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺪ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺷـﻤﺎ ﻋﺮﺑـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﭘﻴﻤﺎن وﻓﺎ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﻣﺮا اﻣﺎن دﻫﻰ و دو ﻏﻼم ﻧﻮ ﺳﺎل ﭼﺎﺑﻚ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ دﻫﻢ؟«‬
‫ﻣﻄﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آرى«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا ﭘﻴﺶ ﺷﺎﻫﺘﺎن ﺑﺮ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر در ﺣﻀﻮر وى اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد« ﻣﻄﺮ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد و او را ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ‬
‫ﺑﺮد و او را اﻣﺎن داد و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ اﻣﺎن وى را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﺑﻰ و ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ اﺑﻰ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ او را اﺳﻴﺮ ﻛﺮدم و آن وﻗﺖ اﻣﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ ﻛﻪ او را ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﺟﺎﭘﺎن ﺷﺎه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ را او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺎ آورد‪«.‬‬
‫اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ رﻓﻴﻖ ﺷﻤﺎ اﻣﺎﻧﺶ داده ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﺑﻜﺸﻢ! ﻣﻌـﺎذ اﷲ‬
‫از اﻳﻦ ﻛﺎر«‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻏﻨﻴﻤﺖﻫﺎ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﻋﻄﺮ ﺑﺴﻴﺎر در آن ﻣﻴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺸﺶ ﻛﺮد و ﺧﻤـﺲ ﻏﻨﻴﻤـﺖ را‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺳﻘﺎﻃﻴﻪ ﻛﺴﻜﺮ‬
‫‪245‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ راه ﻛﺴﻜﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺮﺳﻰ ﭘﻨﺎه ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺮﺳـﻰ ﭘﺴـﺮ ﺧﺎﻟـﻪ‬
‫ﻛﺴﺮى ﺑﻮد و ﻛﺴﻜﺮ ﺗﻴﻮل او ﺑﻮد و ﻧﺮﺳﻴﺎن از آن وى ﺑﻮد ﻛﻪ ﻗﺮق ﻛﺮده ﺑﻮد و ﻫـﻴﭻ ﻛـﺲ از آن ﻧﻤـﻰﺧـﻮرد و‬
‫ﻛﺸﺖ ﻧﻤﻰﻛﺮد ﺑﺠﺰ ﻛﺴﺎن وى ﻳﺎ ﺷﺎه ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻳﺎ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﭼﻴﺰى از آﻧﺠﺎ ﺑﺪو ﻣﻰدادﻧﺪ و اﻳﻦ در ﻣﻴﺎن ﻛﺴـﺎن‬
‫ﺷﻬﺮه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ آﻧﺠﺎ ﻗﺮق اﺳﺖ‪ ،‬رﺳﺘﻢ و ﭘﻮران ﺑﻪ ﻧﺮﺳﻰ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬ﺳـﻮى ﺗﻴـﻮل ﺧـﻮﻳﺶ رو و آﻧﺠـﺎ را از‬
‫دﺷﻤﻦ ﺧﻮﻳﺶ و دﺷﻤﻦ ﻣﺎ ﺣﻔﻆ ﻛﻦ و ﻣﺮد ﺑﺎش‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎرق ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷـﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧـﺪﮔﺎن ﺳـﻮى ﻧﺮﺳـﻰ روان ﺷـﺪﻧﺪ ﻛـﻪ در‬
‫اردوﮔﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻧﺪاى رﺣﻴﻞ داد و ﺑﻪ ﭼﺎﺑﻜﺴﻮاران ﮔﻔﺖ آﻧﻬﺎ را ﺗﺎ اردوﮔﺎه ﻧﺮﺳﻰ ﺗﻌﻘﻴـﺐ ﻛﻨﻴـﺪ و‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﻤﺎرق و ﺑﺎرق و درﺗﺎ ﻧﺎﺑﻮدﺷﺎن ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺷﻌﺮى دارد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدم و ﺟﺎﻧﻢ را ﺧﻮار ﻧﻤﻰدارم«‬
‫»ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎرق زﺑﻮن ﺷﺪﻧﺪ«‬
‫»ﺑﻪ دﺳﺖ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺳﻮى ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﻫﺠﺮت ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ«‬
‫»و ﻣﻴﺎن درﺗﺎ و ﺑﺎرق آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﻰ ﺟﺴﺘﻨﺪ«‬
‫»در راه ﺑﺬارق ﻣﻴﺎن ﻣﺮج ﻣﺴﻠﺢ و ﻫﻮاﻓﻰ«‬
‫»آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﻰ ﻛﺸﺘﻴﻢ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ از ﻧﻤﺎرق ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد در ﻛﺴﻜﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺮﺳﻰ ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬ﻧﺮﺳﻰ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﺴﻜﺮ ﺑـﻮد‬
‫و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن آراﻳﺸﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﭘﺎن ﺟﻨﮕﻴﺪه ﺑﻮد دو ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﻪ ﻧﺮﺳﻰ ﻛﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﮕﺎن ﻛﺴﺮى ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻨﺪوﻳﻪ و ﺗﻴﺮوﻳﻪ ﭘﺴﺮان ﺑﺴﻄﺎم ﺑﺮد و ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﻓﺮﺳﻰ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﭘﻮران و رﺳﺘﻢ از ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺟﺎﭘـﺎن‬
‫ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺟﺎﻟﻨﻮس ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻧﺮﺳﻰ و ﻣﺮدم ﻛﺴﻜﺮ و ﺑﺎروﺳﻤﺎ و ﻧﻬﺮ ﺟﺮﻳﺮ و زاب ﺧﺒـﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨـﺪ و‬
‫اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺖ و در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﺴﻜﺮ‪ ،‬در ﺟﺎﻳﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﺳﻘﺎﻃﻴﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ ﺗﻼﻗﻰ ﺷﺪ و در ﺻﺤﺮاﻫﺎى ﻣﻠﺲ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﭘﺎرﺳـﻴﺎن را ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﻛـﺮد و‬
‫ﻧﺮﺳﻰ ﮔﺮﻳﺨﺖ و اردوﮔﺎه و زﻣﻴﻦ وى ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آﻣﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻫﺮ ﭼـﻪ را ﻛـﻪ از ﻛﺴـﻜﺮ اﻃـﺮاف‬
‫اردوﮔﺎه وى ﺑﻮد وﻳﺮان ﻛﺮد و ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد و آذوﻗﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻳﺎﻓﺖ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺠﺎور ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺨﺎزن ﻧﺮﺳﻰ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﻫﻴﭻ ﻣﺨﺰﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﺰن ﻧﺮﺳﻴﺎن ﺧﻮﺷﺪل ﻧﺸـﺪﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﺮﺳﻰ آﻧﺮا ﺣﻔﻆ ﻣﻰﻛﺮد و ﺷﺎﻫﺎن ﭘﺎرﺳﻰ وى را در ﻓﺮاﻫﻢ آوردن آن ﻛﻤﻚ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺰنﻫـﺎ را ﻗﺴـﻤﺖ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻛﺸﺎورزان از آن آذوﻗﻪ ﻣﻰدادﻧﺪ و ﺧﻤـﺲ آن را ﭘـﻴﺶ ﻋﻤـﺮ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ و ﺑـﺪو ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪا‬
‫آذوﻗﻪﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﺧﺴﺮوان ﺣﻔﻆ ﻣﻰﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ روزى ﻣﺎ ﻛﺮد ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﻛﻪ آﻧﺮا ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ و ﻧﻌﻤﺖ و ﻓﻀﻞ ﺧﺪا را‬
‫ﻳﺎد ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪246‬‬

‫اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ در ﻛﺴﻜﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ را ﺳﻮى ﺑﺎروﺳﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و واﻟﻖ را ﺳﻮى زواﺑﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﺎﺻﻢ را ﺳﻮى‬
‫ﻧﻬﺮ ﺟﻮﻳﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و وﻳﺮاﻧﻰ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺳـﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺎﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ وﻳﺮان ﻛﺮد و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺖ زﻧﺪورد و ﺑﺴﺮﻳﺴﻰ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ زﻋﺒﻞ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻴﺮان زﻧﺪورد ﺑﻮد‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﺳﭙﺎه ﺳﻮى ﺟﺎﻟﻨﻮس ﮔﺮﻳﺨﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺮدم ﺑﻴﺘﻴﻖ و ﻧﻬﺮ ﺟﻮﻳﺮ را ﺑﻪ اﺳﻴﺮى ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﺑﻮ اﻟﺼﻠﺖ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻴﺮان واﻟﻖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﺮوخ و ﻓﺮو ﻧﺪاد ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺰﻳﻪ دﻫﻨـﺪ و در ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷـﻨﺪ و‬
‫زﻣﻴﻨﺸﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻳﻜﻰ را ﺑﻪ ﺑﺎروﺳﻤﺎ و دﻳﮕﺮى را ﺑﻪ ﻧﻬﺮ ﺟﻮﻳﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ از ﻫﺮ ﺳـﺮ ﭼﻬـﺎر درم‬
‫ﺟﺰﻳﻪ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮوخ از ﺑﺎروﺳﻤﺎ و ﻓﺮو ﻧﺪاد از ﻧﻬﺮ ﺟﻮﻳﺮ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن از زواﺑﻰ و ﻛﺴﻜﺮ‪ .‬ﺑﺮاى ﻋﺠﻠﻪ در ﻛﺎر ﻛﺴﺎن را‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و ﻛﺎر ﺑﺴﺮ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﺻﻠﺢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻓﺮوخ و ﻓﺮو ﻧﺪاد ﻇﺮﻓﻬﺎ ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ آوردﻧﺪ ﭘـﺮ از اﻗﺴـﺎم‬
‫ﻃﻌﺎم ﭘﺎرﺳﻴﺎن از ﻫﺮ ﻟﻮن ﭘﺨﺘﻨﻰ و ﺣﻠﻮاﻫﺎ و ﭼﻴﺰﻫﺎى دﻳﮕﺮ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ و ﺿﻴﺎﻓﺖ ﺗﻮ آوردهاﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﭙﺎه را ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﻣﺖ و ﺿﻴﺎﻓﺖ ﻛﺮدهاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آﻣﺎده ﻧﺒﻮد و ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد« در واﻗﻊ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺟﺎﻟﻨﻮس ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻴﺰى ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﭙﺎه ﻧﺮﺳﺪ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺪارﻳﻢ‪ «.‬و آﻧﺮا ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ ﺑﺮون ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺑﺎروﺳﻤﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺧﺒﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﺟﺎﻟﻨﻮس ﺑﺪو رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﺳﺮى ﺿﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻧﺪر زﻏﺮ ﭘﺴﺮ ﺧﻮﻛﺒﺬ ﻧﻴﺰ ﺧﻮردﻧﻴﻬﺎ ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ آورد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽـﻪ ﻓـﺮوخ و‬
‫ﻓﺮو ﻧﺪاد آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﭙﺎه را ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﻣﺖ و ﺿﻴﺎﻓﺖ ﻛﺮدهاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻧﻪ«‬
‫اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ آﻧﺮا ﭘﺲ داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺪان ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺪ ﻣﺮدى اﺳﺖ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﻰ از دﻳﺎرﺷـﺎن‬
‫ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﻮﻧﺸﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ وى رﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و او ﭼﻴـﺰى ﺧـﺎص ﺑﺨـﻮرد‪ ،‬ﻧـﻪ‪ ،‬ﺑﺨـﺪا‪ ،‬از آﻧﭽـﻪ‬
‫ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﻏﻨﻴﻤﺖ داده ﻫﻤﺎن ﻣﻰﺧﻮرد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدى ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻧﻴﺰ در ﺑﺎره ﻣﺜﻨﻰ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻛﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺟﺎﻟﻨﻮس و ﻳﺎراﻧﺶ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ وارد ﺑﺎروﺳﻤﺎ ﺷـﺪ او و ﻳـﺎراﻧﺶ ﺑـﻪ ﻳﻜـﻰ از‬
‫دﻫﻜﺪهﻫﺎ در آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮاى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻏﺬاﻳﻰ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺶ آوردﻧﺪ و ﭼﻮن آﻧﺮا ﺑﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ‬
‫ﻛﺴﻰ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ را ﺑﺨﻮرم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺨﻮرﻧﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺨﻮر ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻳﺎران ﺗﻮ در ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺘﺸﺎن‪ ،‬ﻏﺬاﻳﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ دادهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﺑﺨﻮرد و ﭼﻮن ﻛﺴﺎن ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ از ﻏﺬاﻳﺸﺎن ﭘﺮﺳﻴﺪ و ﻏﺬاﻳﻰ را ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺸـﺎن ﺑـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﺎ وى‬
‫ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪247‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﺎﭘﺎن و ﻧﺮﺳﻰ از ﭘﻮران ﻛﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و او ﺟﺎﻟﻨﻮس را ﺑﻪ ﻛﻤﻜﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺳﭙﺎه ﺟﺎﭘﺎن‬
‫را ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﮔﻔﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻮى ﻧﺮﺳﻰ رود‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺷﺘﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﻰ ﻛـﺮد و‬
‫از آن ﭘﻴﺶ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ وى رﻓﺖ و ﺟﺎﻟﻨﻮس در ﺑﺎﻗﺴﻴﺎﺛﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﻪ ﺟـﺰو ﺑﺎروﺳـﻤﺎ ﺑـﻮد و اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮى او رﻓﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻟﻨﻮس ﺳﭙﺎه آراﺳﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺑﺎﻗﺴﻴﺎﺛﺎ ﺗﻼﻗﻰ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﺰﻳﻤﺘﺸـﺎن‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﺎﻟﻨﻮس ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﺮان دﻳﺎر ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻀﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﻫﻘﺎﻧﺎن ﻧﮕﺮان‪ ،‬ﺑﺮاى ﺳﭙﺎه ﺧﻮردﻧﻰ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﭼﻴﺰى ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﭙﺎه ﻧﺮﺳﺪ ﻧﻤﻰﺧﻮرم‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﺤﻠﺸﺎن ﻏﺬاى ﻛﺎﻓﻰ و ﺑﻬﺘﺮ داده ﺷﺪه«‬
‫و ﭼﻮن ﻛﺴﺎن ﭘﻴﺶ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ آﻣﺪﻧﺪ از ﺿﻴﺎﻓﺖ ﻣﺮدم ﻣﺤﻞ از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ‪ .‬در آﻏﺎز ﻛﺎر‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻰ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻋﻘﻮﺑﺖ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در رواﻳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻏﺬا را از آﻧﻬـﺎ ﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﺨـﻮرد و ﻛﺴـﺎﻧﻰ را ﻛـﻪ ﺑـﺎ وى ﻏـﺬا‬
‫ﻣﻰﺧﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ دﻋﻮت ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ وى آﻳﻨﺪ و ﻏﺬا ﺑﺨﻮرﻧﺪ آﻧﻬﺎ از ﻏﺬاى ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺧﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻨﺪاﺷـﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺰى ﺑﺮاى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻏﺬاى ﺳﺎده ﻫﺮ روزى دﻋﻮت ﻣـﻰﻛﻨـﺪ و‬
‫ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻏﺬاى ﺧﻮب را رﻫﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﺑﮕﻮ ﺑـﺎ ﻏـﺬاﻫﺎﻳﻰ ﻛـﻪ دﻫﻘﺎﻧـﺎن آوردهاﻧـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻴﺰى رﻏﺒﺖ ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻏﺬاى ﺑﺴﻴﺎر از ﻏﺬاى ﻋﺠﻤﺎن آوردهاﻧﺪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽـﻪ‬
‫ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ آوردهاﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻗﺪح و ﻗﺎرچ و ﺟﻮﺟﻪ ﻛﺒﻮﺗﺮ و ﻛﺒﺎب و ﺧﺮدل ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫و ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو در ﺣﻀﻮر ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»اﮔﺮ ﭘﻴﺶ ﺗﻮ ﻗﺪح و ﻗﺎرچ و ﺟﻮﺟﻪ ﻛﺒﻮﺗﺮ ﻫﺴﺖ«‬
‫»ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺴﺮ ﻓﺮوخ ﻛﺒﺎب و ﺧﺮدل ﻫﺴﺖ«‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و ﻣﺜﻨﻰ را ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺎ آراﻳﺶ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﻮى ﺣﻴﺮه رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻀﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮى ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻜﺮ و ﺧﺪﻋﻪ و ﺧﻴﺎﻧﺖ و ﺳﺘﻤﮕﺮى ﻣـﻰروى‪ ،‬ﺳـﻮى‬
‫ﻗﻮﻣﻰ ﻣﻰروى ﻛﻪ ﺑﻄﺮف ﺷﺮ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و آﻧﺮا آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ و ﺧﻴﺮ را از ﻳﺎد ﺑﺮدهاﻧﺪ و آﻧﺮا ﻧﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮ ﭼﻪ ﻣـﻰﻛﻨـﻰ‬
‫زﺑﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﮕﻬﺪار و راز ﺧﻮﻳﺶ را ﻓـﺎش ﻣﻜـﻦ ﻛـﻪ ﺻـﺎﺣﺐ راز ﻣـﺎدام ﻛـﻪ آﻧـﺮا ﻧﮕﻬـﺪارد ﻣﺼـﻮن ﻣﺎﻧـﺪ و‬
‫ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪى در ﺑﺎره آن ﻧﺒﻴﻨﺪ و ﭼﻮن راز را ﻓﺎش ﻛﺮد ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﺪ‪«.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻗﺮﻗﺲ ﻛﻪ آﻧﺮا ﻗﺲ ﻗﺲ ﻧﺎﻃﻒ و ﭘﻞ و ﻣﺮوﺣﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﻃﺒﺮى رﺣﻤﻪ اﷲ ﮔﻮﻳﺪ در رواﻳﺖ ﻃﻠﺤﻪ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺟﺎﻟﻨﻮس ﺑﺎ آن ﮔﺮوه از ﺳﭙﺎه وى‬
‫ﻛﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻮى رﺳﺘﻢ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻛﺪاﻣﻴﻚ از ﻋﺠﻤﺎن‬
‫در دﺷﻤﻨﻰ ﻋﺮﺑﺎن ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ؟« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪248‬‬

‫رﺳﺘﻢ ﺑﻬﻤﻦ را ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻳﻚ ﻓﻴﻞ ﺑﻪ او داد و ﺟﺎﻟﻨﻮس را ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه او ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟـﺎﻟﻨﻮس را ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻓﺮﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺎز ﮔﺮﻳﺨﺖ ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰن‪«.‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ ،‬در ﻓﺶ ﻛﺎﺑﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻛﺴﺮى‪ ،‬ﺑﺎ وى ﺑﻮد درﻓﺶ از ﭘﻮﺳﺖ ﭘﻠﻨﮓ ﺑـﻮد و ﻫﺸـﺖ ذراع‬
‫ﻋﺮض و دوازده ذراع ﻃﻮل داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻣﺪ و در ﻣﺮوﺣﻪ ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﺮج و ﻋـﺎﻗﻮل ﻓـﺮود آﻣـﺪ و ﺑﻬﻤـﻦ‬
‫ﺟﺎذوﻳﻪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ او ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﻮى ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﺪ و ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر ﻣﺰاﺣﻤﺘﺎن ﻧﺸﻮﻳﻢ ﻳﺎ ﻣـﺎ را ﺑﮕﺬارﻳـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻛﺴﺎن ﺑﻪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻋﺒﻮر ﻣﻜﻦ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻴﻂ در اﻳـﻦ ﺑـﺎره از‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺼﺮﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻟﺞ ﻛﺮد و راى ﻗﻮم را ﺑﮕﺬاﺷﺖ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬آﻧﻬـﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣـﺮگ ﺟﺴـﻮرﺗﺮ از ﻣـﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف آﻧﻬﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ« ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻣﺤﻠﻰ ﺗﻨﮓ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﻳﻚ روز ﺟﻨﮓ ﻛﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺳﭙﺎه اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺷﺶ و ده ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮد و ﭼﻮن روز ﺑﺴﺮ رﺳﻴﺪ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﺛﻘﻴﻒ ﻛﻪ در ﻛﺎر ﻓﻴـﺮوزى‬
‫ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺖ ﻣﺮدم را ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻰﺧﻮرد اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻓﻴﻞ را ﺿـﺮﺑﺖ‬
‫زد و ﻓﻴﻞ او را در ﻫﻢ ﻛﻮﻓﺖ و ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر اﻓﺘﺎد و ﺷﺶ ﻫﺰار ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ در ﻣﻌﺮﻛﻪ از ﭘـﺎى در‬
‫آﻣﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻓﻴﻞ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ را در ﻫﻢ ﻛﻮﻓﺖ و ﺑﺮ ﭘﻴﻜـﺮ او اﻳﺴـﺘﺎد ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟـﻮﻻﻧﻰ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺣﻤﻠﻪ آوردﻧﺪ و ﻳﻜﻰ از ﺛﻘﻔﻴﺎن ﺳﻮى ﭘﻞ رﻓﺖ و آﻧﺮا ﺑﺮﻳﺪ و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﭘـﻞ‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد در ﻓﺮات رﻳﺨﺘﻨﺪ و در آن روز از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻬـﺎر ﻫـﺰار‬
‫ﻛﺲ از ﻛﺸﺘﻪ و ﻏﺮﻳﻖ ﺗﻠﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻨﻰ و ﻋﺎﺻﻢ و ﻛﻠﺞ ﺿﺒﻰ و ﻣﺬﻋﻮر ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻛﺴﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﻞ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫و آﻧﻬﺎ را ﻋﺒﻮر دادﻧﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن از دﻧﺒﺎل آﻣﺪﻧﺪ و در ﻣﺮوﺣﻪ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻰ و ﻛﻠﺞ و ﻣﺬﻋﻮر و ﻋﺎﺻﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻔﻆ ﻛﺴﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ زﺧﻤﺪار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺴﺎن ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و رﺳﻮا ﺷﺪﻧﺪ و از ﺣﺎدﺛﻪاى ﻛﻪ رخ داده ﺑﻮد‬
‫ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﺎﺟﺮا را از ﺑﻌﺾ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻨﺎه ﺑﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﺷـﻨﻴﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﺪا‪ ،‬ﺑﺨـﺪا ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ را ﺑﺨﺸﻴﺪهام‪ .‬ﻣﻦ »ﮔﺮوه«‪ 1‬ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ ﺧﺪا اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ را ﺑﻴﺎﻣﺮزاد اﮔﺮ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده ﺑﻮد و ﺑـﻪ ﺧﻴـﻒ‬
‫ﭘﻨﺎه ﺑﺮده ﺑﻮد ﻳﺎ ﺳﻮى ﻣـﺎ آﻣـﺪه ﺑـﻮد و ﺟﻨـﮓ ﻧﻜـﺮده ﺑـﻮد ﻣـﺎ »ﮔـﺮوه« وى ﺑـﻮدﻳﻢ‪ «.‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ ﻛـﻪ ﭘﺎرﺳـﻴﺎن‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪ ﺧﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم در ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﺮ ﺿﺪ رﺳﺘﻢ ﺷﻮرﻳﺪهاﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺎن وى را ﺷﻜﺴﺘﻪاﻧـﺪ و دو‬
‫ﮔﺮوه ﺷﺪهاﻧﺪ ﻓﻬﻠﻮﺟﺎن‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار رﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻃﺮﻓﺪار ﻓﻴﺮوزان ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﭼﻬﻞ روز ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻳﺮﻣﻮك را ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﻤﻴﺮى ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪ و‬
‫ﺧﺒﺮ ﭘﻞ را ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ اﻧﺼﺎرى آورد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ رﺳﻴﺪ وى ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ اى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺧﺒﺮ ﭼﻪ دارى؟«‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺒﺮ ﻗﻄﻌﻰ دارم«‬

‫‪ .1‬اﺷﺎره ﺑﻪ آﻳﻪ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺳﻮره اﻧﻔﺎل ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﻓﺮارى ﺟﻨﮓ ﺳﻮى ﮔﺮوﻫﻰ دﻳﮕﺮ رود ﮔﻨﺎﻫﻰ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪249‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫آﻧﮕﺎه از ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺎﻻ رﻓﺖ و ﺧﺒﺮ را ﻧﻬﺎﻧﻰ ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك در ﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮ ﺑﻮد و ﺟﻨﮓ ﭘﻞ در ﺷﻌﺒﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺮزﺑﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬رﺳﺘﻢ ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ را ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ اﺑـﻮ ﻋﺒﻴـﺪ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﺟـﺎﻟﻨﻮس را‬
‫ﻫﻤﺮاه وى ﻛﺮد ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﻴﻞ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﻓﻴﻞ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﻴﻐﻪﻫﺎى ﺑﺮان ﺑﺮ آن ردﻳﻒ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺎ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﻓﺮاوان ﺑﻴﺎﻣﺪ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ وى ﺳﻮى ﺑﺎﺑﻞ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ وى رﺳﻴﺪ راه ﻛﺞ ﻛﺮد و ﻓﺮات را در ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﺣﺎﻳﻞ ﻛﺮد و در ﻣﺮوﺣﻪ اردو زد‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﻗﺘﻰ آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣـﺎ ﻋﺒـﻮر ﻛﻨﻴـﺪ ﻳـﺎ ﻣـﺎ ﻋﺒـﻮر‬
‫ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد ﻛﻪ از ﻓﺮات ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻼﻓﻰ ﻛﻨﺪ وﻟﻰ ﺳﻠﻴﻂ و ﺳﺮان ﻗﻮم او‬
‫را ﻗﺴﻢ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺮود و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻋﺮﺑﺎن ﺗﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن رو ﺑﻪ رو ﻧﺸﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮاى ﻣـﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺠﻴﺪهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﮔﺮوه و ﻟﻮازم ﻓﺮاوان ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻛﻨﻮن در ﺟﺎﻳﻰ ﻣﻘـﺮ دارى‬
‫ﻛﻪ ﻣﺠﺎل و ﭘﻨﺎه و راه دارﻳﻢ و ﻛﺮ و ﻓﺮ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻛﺮد« اﻣﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ اﺻـﺮار ورزﻳـﺪ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﻜـﻨﻢ ﺑﺨـﺪا‬
‫ﺗﺮﺳﻴﺪهاى‪«.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻴﺎن ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻣﺮداﻧﺸﺎه ﺧﺼﻰ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺗﻤﺴﺨﺮﺷﺎن‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ و اﺻﺮار اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻴﻔﺰود و راى ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺳﻠﻴﻂ را ﺗﺮﺳﻮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻠﻴﻂ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا‬
‫ﺟﺮأت ﻣﻦ از ﺗﻮ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ راى ﺻﻮاب را ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻢ و ﺧﻮاﻫﻰ داﻧﺴﺖ‪«.‬‬
‫اﻏﺮ ﻋﺠﻠﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات در ﻧﺲ اﻟﻨﺎﻃﻒ اردو زد اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات در‬
‫ﻣﺮوﺣﻪ اردو زده ﺑﻮد و ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﺪ و ﻳﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«و اﺑﻦ ﺻﻠﻮﺑﺎ ﺑﺮاى دو ﮔﺮوه ﭘﻞ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آن دوﻣـﻪ‬
‫زن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ در ﺧﺎر ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮاب دﻳﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدى ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻰ از آﺳﻤﺎن ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﻪ در آن ﺷﺮﺑﺘﻰ ﺑﻮد و اﺑـﻮ‬
‫ﻋﺒﻴﺪ و ﺟﺒﺮ و ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻛﺴﺎن وى از آن ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺧﻮاب ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ در ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ« و ﺑﺎ ﻛﺴﺎن وﺻﻴﺖ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪم ﺟﺒـﺮ ﺳـﺎﻻر ﻛﺴـﺎن اﺳـﺖ و اﮔـﺮ او‬
‫ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﻓﻼﻧﻰ ﺳﺎﻻر ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ «.‬و ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ را ﻛﻪ از ﺷﺮﺑﺖ ﻇﺮف ﻧﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺎﭘﻰ ﻧﺎم ﺑﺮد آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﮔﺮ اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺜﻨﻰ را ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﺑﺮدارﻳﺪ«‬
‫ﭘﺲ از آن ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﻄﺮف دﺷﻤﻦ ﻋﺒﻮر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ زﻣـﻴﻦ ﺑـﺮ ﻣـﺮدم ﺗﻨـﮓ ﺷـﺪ و ﻛﺴـﺎن در ﻫـﻢ‬
‫آوﻳﺨﺘﻨﺪ و اﺳﺒﺎن ﻋﺮب از ﻓﻴﻼن داس دار و اﺳﺒﺎن زره دار و ﺳﻮاران ﻣﻮﻳﻴﻦ ﭘﻮش رﻣﺎن ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮد‪ ،‬اﺳﺒﺎن ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻰرﻓﺖ و ﭼﻮن ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﻓﻴﻞ و ﺟﺮﺳﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣـﻰﺑﺮدﻧـﺪ‬
‫دﺳﺘﻪﻫﺎﻳﺸﺎن را ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و اﺳﺒﺎن ﻣﻰرﻣﻴﺪ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﺗﻴﺮ آﻧﻬـﺎ را ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﻣـﻰﻛﺮدﻧـﺪ و از رﻧـﺞ ﺑـﻪ‬
‫زﺣﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻦ دﺳﺘﺮس ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪250‬‬

‫ﺑﻨﺎﭼﺎر اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﭘﻴﺎده ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺎده ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﻴﺎده ﺳﻮى دﺷﻤﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ در ﻫﻢ اﻓﺘﺎد و‬
‫ﭼﻮن ﻓﻴﻞ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮد آﻧﻬﺎ را ﻣﻴﺮاﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻼن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻳﺪ و ﺗﻨﮓ آﻧﺮا ﺑﺒﺮﻳـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻴﻞ ﺳﻮاران ﻓﺮو رﻳﺰﻧﺪ و ﺧﻮد او ﺑﻪ ﻓﻴﻞ ﺳﻔﻴﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و در ﺗﻨﮓ آن آوﻳﺨﺖ و آﻧﺮا ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﻓﻴﻞ ﺳـﻮاران‬
‫ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻨﺪ و دﻳﮕﺮ ﻛﺴﺎن ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﻓﻴﻠﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎر آﻧﺮا ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﻜﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺳﻮاراﻧﺶ را ﻧﻜﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻴـﻞ‬
‫ﺳﻔﻴﺪ ﺳﻮى اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﻛﻪ ﺧﺮﻃﻮم آﻧﺮا ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ زﺧﻤﻰ ﻛﺮد و ﻓﻴﻞ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻓـﺎع ﭘﺮداﺧـﺖ‪،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن در آن آوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد و ﻓﻴﻞ ﺑﺎ دﺳﺖ وى را ﺑﺰد ﻛﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ اﻓﺘـﺎد و او را در ﻫـﻢ ﻛﻮﻓـﺖ و ﺑـﺮ‬
‫ﭘﻴﻜﺮش اﻳﺴﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ را زﻳﺮ ﭘﺎى ﻓﻴﻞ اﻓﺘﺎده دﻳﺪﻧﺪ ﺑﻌﻀﻰ از آﻧﻬﺎ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و آﻧﻜﻪ ﭘﺲ از اﺑﻮ ﻋﺒﻴـﺪ‬
‫ﺳﺎﻻرى داﺷﺖ ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻓﻴﻞ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ ﺗﺎ از روى ﭘﻴﻜﺮ ﭘﺲ رﻓﺖ و آﻧﺮا ﺳﻮى ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﺸـﻴﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻓﻴﻞ در آوﻳﺨﺖ و ﻓﻴﻞ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد او را ﺑﺰد و در ﻫﻢ ﻛﻮﻓﺖ و ﺑﺮ ﭘﻴﻜﺮش اﻳﺴﺘﺎد و ﻫﻔﺖ ﻛﺲ از ﺛﻘﻔﻴﺎن ﭘﻴﺎﭘﻰ‬
‫ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻣﺜﻨﻰ ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮارى ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺮﺛﺪ ﺛﻘﻔﻰ ﻛﺸـﺘﻪ ﺷـﺪن‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن وى و رﻓﺘﺎر ﻗﻮم را ﺑﺪﻳﺪ ﺳﻮى ﭘﻞ دوﻳﺪ و راه را ﺑﺴﺖ و ﮔﻔـﺖ‪» :‬اى ﻣـﺮدم ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺮان‬
‫ﺧﻮد ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺟﺎن ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻳﺎ ﻓﻴﺮوز ﺷﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫و ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺎ ﭘﻞ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺴﺎن از ﺗﺮس در ﻓﺮات ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﭘـﺎﻳﻤﺮدى‬
‫ﻧﻜﺮد ﻏﺮق ﺷﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻣﻰﻛﺮد در ﺧﻄﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻨـﻰ ﺑـﺎ ﮔﺮوﻫـﻰ از ﺳـﻮاران اﺳـﻼم ﺑـﻪ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارى ﻣﺮدم ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ اى ﻣﺮدم ﻣﻦ ﻣﺪاﻓﻊ ﺷﻤﺎﻳﻢ آﻫﺴﺘﻪ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻴﻢ ﻣﺪارﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺎ از‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻰروﻳﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را آن ﻃﺮف ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺧﻮدﺗﺎن را ﻏﺮق ﻣﻜﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺮﺛﺪ ﺑﺮ ﭘﻞ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر ﻛﺴﺎن ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ آوردﻧﺪ ﻛﻪ او‬
‫را ﺑﺰد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮاى ﭼﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮدى؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮاى آﻧﻜﻪ ﻛﺴﺎن ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻨﺪ«‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ رﻓﺘﮕﺎن را ﻧﺪا دادﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﺮدم ﺑﻮﻣﻰ را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺸـﺘﻰﻫـﺎى ﺧـﻮﻳﺶ را ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎى ﺧﺎﻟﻰ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻛﺴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﭘﻞ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺳﻠﻴﻂ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﺜﻨـﻰ از‬
‫ﭘﻞ ﮔﺬﺷﺖ و ﻃﺮف ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﺮد اﻣﺎ اردوى وى ﺑﻴﺎﺷﻔﺖ و ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ آﻫﻨﮓ آن ﻛﺮد اﻣﺎ ﻛـﺎرى از ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻧﺒﺮد و ﭼﻮن ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺮ آن ﻃﺮف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻰ ﻧﻴـﺰ از او‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺳﻮى ﺑﺎدﻳﻪﻫﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ اﻧﺪك ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺜﻤﺎن ﻧﻬﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺟﻨﮓ ﭘﻞ از ﻛﺸﺘﻪ و ﻏﺮﻳﻖ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ ﺗﻠﻒ ﺷﺪ و دو ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ‬
‫و ﺳﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ از اﺧﺘﻼف ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺑـﺎز ﮔﺸـﺖ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫‪251‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺳﺒﺐ از دو روى ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻨﻰ زﺧﻤﺪار ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﺣﻠﻘﻪ از زره وى ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰه ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫در ﺗﻨﺶ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻀﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﮕﺎن وﻻﻳﺎت از ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﺳﺨﺖ ﺑﻪ درد آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺮﺣﻢ آورد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺨﺸـﻴﺪم‪ ،‬ﻣـﻦ ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎن ﻫـﺮ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻫﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺤﻨﺖ اﻓﺘﺎده ﻣﻦ »ﮔﺮوه« او ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺧﺪا اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ را رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ اﮔﺮ‬
‫ﺳﻮى ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد ﮔﺮوه او ﺑﻮدم«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺧﺒﺮ ﻣﺎ وﻗﻊ را ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ ﻋﻤـﺮ‬
‫رﻓﺖ«‪.‬‬
‫در رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻧﻴﺰ ﻛﺎر اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ و ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ و ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺟﻨﮕﺸﺎن ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه وﻟـﻰ ﮔﻮﻳـﺪ‪ :‬دوﻣـﻪ‬
‫ﻣﺎدر ﻣﺨﺘﺎر ﭘﺴﺮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاب دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدى از آﺳﻤﺎن ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻇﺮﻓﻰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺮﺑﺘﻰ از ﺑﻬﺸﺖ‬
‫در آن ﺑﻮد و اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ و ﺟﺒﺮ ﭘﺴﺮ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ و ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻳﺎران وى از آن ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻛﺎر ﻓﻴﻞ را ﺑﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺟﺎﻧﻮر ﻛﺸﺘﻨﮕﺎه دارد؟« ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آرى اﮔﺮ ﺧﺮﻃﻮم آن‬
‫ﻗﻄﻊ ﺷﻮد ﺑﻤﻴﺮد«‬
‫آﻧﮕﺎه اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻪ ﻓﻴﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﺰد و ﺧﺮﻃﻮم آﻧﺮا ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﻓﻴﻞ ﺑﺮ او اﻓﺘﺎد و او را ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ در اﻟﻴﺲ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮدم ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷـﺪﻧﺪ و ﺳـﻮى‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑـﻦ ﺣﺼـﻴﻦ ﺧﻄﻤـﻰ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻛﺴﺎن را ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب را ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ آﻣـﺪه ﺑـﻮد ﺑﺎﻧـﮓ زد‪ :‬اى‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ دارى؟‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد و از در اﻃﺎق ﻣﻦ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ زﻳـﺪ ﭼـﻪ ﺧﺒـﺮ‬
‫دارى؟«‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺧﺒﺮ درﺳﺖ آﻣﺪ«‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻋﻤﺮ رﺳﻴﺪ ﺧﺒﺮ ﻛﺴﺎن را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ و ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﻧﺪﻳﺪم ﻛﻪ در ﻛﺎرى ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد و ﺧﺒﺮ آن ﺑﮕﻔﺖ و ﺧﺒﺮ وى درﺳﺖﺗﺮ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﺎن ﺳﭙﺎه ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻋﻤﺮ دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر‪ ،‬از ﻓﺮار ﻣﻰﻧﺎﻟﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اى ﮔﺮوه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ »ﮔﺮوه« ﺷﻤﺎﻳﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺳﻮى ﻣﻦ آﻣﺪهاﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻌﺎذ ﻗﺎرى ﺑﻨﻰ ﻧﺠﺎرى از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻨـﮓ ﭘـﻞ‬
‫ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد و وﻗﺘﻰ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪252‬‬

‫ﺟﻬ‪‬ـ ﱠﻨﻢ‪ ‬و‪‬‬

‫ﻀﺐٍ ﻣـﻦ اﷲ و‪ ‬ﻣ‪‬ـﺄْواه‪ ‬‬
‫ﺤﻴ‪‬ﺰاً إِﻟﻰ ‪‬ﻓ َﺌﺔٍ َﻓ َﻘﺪ‪ ‬ﺑﺎء‪ِ ‬ﺑ َﻐ َ‬
‫ﺤﺮﱢﻓﺎً ‪‬ﻟﻘ‪‬ﺘﺎلٍ‪ ،‬أَو‪ ‬ﻣ َﺘ ‪‬‬
‫»و‪ ‬ﻣﻦ ‪‬ﻳﻮ‪ ‬ﱢﻟ ِﻬﻢ‪ ‬ﻳﻮ‪ ‬ﻣ ‪‬ﺌﺬ‪ ‬د‪ ‬ﺑﺮَه‪ ‬إِﻟﱠﺎ ‪‬ﻣ َﺘ ‪‬‬
‫ِﺑ ْﺌﺲ‪ ‬ا ْﻟ ‪‬ﻤﺼ‪‬ﻴﺮُ ‪«16 :8‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪ :‬و ﻫﺮ ﻛﻪ در آن روز ﭘﺸﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪاى ﻣﻨﺤﺮف ﺷﻮد ﻳﺎ ﺳـﻮى‬
‫ﮔﺮوﻫﻰ دﻳﮕﺮ رود‪ ،‬ﻗﺮﻳﻦ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا ﺷﺪه‪ ،‬ﺟﺎى او ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﻰ اﺳﺖ ﺑﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﻮاﻧﺪن اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻰﮔﺮﻳﺴﺖ و ﻋﻤﺮ ﺑﻪ او ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻌﺎذ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻜﻦ‪ ،‬ﻣﻦ »ﮔﺮوه« ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﺳـﻮى‬
‫ﻣﻦ آﻣﺪهاى‪«.‬‬
‫ﺧﺒﺮ اﻟﻴﺲ ﻛﻮﭼﻚ‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در رواﻳﺖ ﻋﻄﻴﻪ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه ﻛﻪ ﺟﺎﭘﺎن و ﻣﺮداﻧﺸﺎه ﺑﻴﺎﻣﺪﻧـﺪ و راه را ﺑﺴـﺘﻨﺪ و در اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻗﻀﻴﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺎرﺳﻴﺎن ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻰ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼـﻮن‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ذو اﻟﺤﺎﺟﺐ از دﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻓﺖ و ﻣﺜﻨﻰ از ﻛﺎر ﺟﺎﭘﺎن و ﻣﺮداﻧﺸﺎه ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻤﺮو را ﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ ﺳﻮار آﻫﻨﮓ آﻧﻬﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮار ﻣـﻰرود و راه او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻫﺮ دو اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم اﻟﻴﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺸﺎن ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ را اﺳﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و ﭘـﻴﺶ ﻣﺜﻨـﻰ آوردﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻤﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ داد و ﺟﺎﭘﺎن و ﻣﺮداﻧﺸﺎه را ﭘﻴﺶ آورد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ اﻣﻴﺮ ﻣﺎ را ﻓﺮﻳﺐ دادﻳﺪ‬
‫و دروغ ﮔﻔﺘﻴﺪ و ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﺮدﻳﺪ« و ﮔﺮدن آﻧﻬﺎ را زد‪ ،‬ﮔﺮدن اﺳﻴﺮان را ﻧﻴﺰ زد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى اردوﮔﺎه ﺧـﻮﻳﺶ ﺑـﺎز‬
‫ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﻣﺤﺠﻦ از اﻟﻴﺲ ﻓﺮار ﻛﺮد و ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و ﺣﻨﻈﻠﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻊ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ در ﺳـﻮى از ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ وﻟﻴـﺪ‬
‫اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺟﺎزه داد و ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﺟﺮﻳﺮ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ و اﺑـﻮﺑﻜﺮ ﮔﻔـﺖ‪» :‬در‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ؟« و ﻛﺎر وى را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺖ و ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ از او ﺷـﺎﻫﺪ ﺧﻮاﺳـﺖ و‬
‫ﭼﻮن ﺷﺎﻫﺪ آورد ﺑﻪ ﻋﻤﺎل ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻪ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب روان ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﺴﻰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ‬
‫ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﺑﺠﻴﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮده و در اﺳﻼم ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪه او را ﭘﻴﺶ ﺟﺮﻳﺮ ﻓﺮﺳﺘﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ وﻋﺪه داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻣﻴﺎن ﻋﺮاق و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﻮاﻫﻴﺪ داﺷﺖ و ﭼﻮن ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠـﻪ را‬
‫از ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﺎﻫﻰ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻋﺮاق ﺑﺎ آﻧﻬﺎ وﻋﺪه ﻧﻬﺎد ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو و ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮ«‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮى ﺷﺎم ﻣﻰروم‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮى ﻋﺮاق رو ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺎم ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﺗﺴـﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ« ﺟﺮﻳـﺮ از رﻓـﺘﻦ درﻳـﻎ‬
‫داﺷﺖ و ﻋﻤﺮ او را ﺑﻪ رﻓﺘﻦ وادار ﻛﺮد‪ .‬و ﭼﻮن آﻫﻨﮓ ﻋﺮاق ﻛﺮدﻧﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮاى دﻟﺠﻮﻳﻰ او ﻛـﻪ ﺑـﻪ رﻓـﺘﻦ وادارش‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم از ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻤﻰ را ﻛﻪ ﻗﻮم وى در اﻳﻦ ﻏﺰا ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﻰآوردﻧـﺪ ﺑـﻪ او و ﻫﻤﺮاﻫـﺎﻧﺶ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪ و آﻧﻬﺎ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ و از آﻧﺠﺎ آﻫﻨﮓ ﻋﺮاق ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ را ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪253‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻋﺼﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺿﺒﻰ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺿﺒﻴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﺮو او ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ ﻣﺜﻨـﻰ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺪﺷﺪﮔﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﻛﻪ در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن ﺑﻴﺎﻣﺪ او را ﺳﻮى ﻣﺜﻨﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ‬
‫زﻳﺎد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﻣﺜﻨﻰ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻛﻤﻜﻴﺎن ﻣﺠﺎور ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﺮوﻫـﻰ ﺑﺴـﻴﺎر ﺳـﻮى وى‬
‫آﻣﺪن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬رﺳﺘﻢ و ﻓﻴﺮزان از اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮان ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻤﻚ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ و ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻬﺮان ﻫﻤﺪاﻧﻰ را ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ در ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ و ﻣﻬﺮان ﺑﺎ ﺳـﻮاران روان‬
‫ﺷﺪ و ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ آﻫﻨﮓ ﺣﻴﺮه ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻰ از آﻣﺪن وى ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ وى‬
‫آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﺮج اﻟﺴﺒﺎخ ﻣﻴﺎن ﻗﺎدﺳﻴﻪ و ﺧﻔﺎن اردو زده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺸﺮ و ﻛﻨﺎﻧﻪ ﺑﺪو ﺧﺒﺮ آوردﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﺸﺮ‬
‫در ﺣﻴﺮه ﺑﻮد ﺑﺎﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺳﻮى ﻓﺮات ﺑﺎدﻗﻠﻰ رﻓﺖ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺟﺮﻳﺮ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن وى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺧﺒﺮى ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد آن اﻗﺎﻣﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ آﻳﻴﺪ‪ .‬در ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺷﺘﺎب ﻛﻨﻴﺪ و وﻋﺪهﮔـﺎه در‬
‫ﺑﻮﻳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺮ ﻛﻤﻜﻰ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﺼﻤﻪ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ و ﻫﻤﻪ ﺳﺮداران دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻛﻤﻜﻰ او ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ‬
‫و ﮔﻔﺖ‪ :‬از راه ﺟﻮف ﺳﻮى ﻣﻦ آﻳﻴﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از ﻗﺎدﺳﻴﻪ و ﺟﻮف آﻫﻨﮓ وى ﻛﺮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ از ﻣﻴﺎن ﺳﻮاد‬
‫ﻋﺒﻮر ﻛﺮد و از ﻧﻬﺮﻳﻦ و ﺧﻮرﻧﻖ ﮔﺬﺷﺖ و ﻋﺼﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮد از ﻧﺠﻒ ﮔﺬﺷﺖ و ﺟﺮﻳﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫـﺎن ﺧـﻮد از‬
‫ﺟﻮف ﮔﺬﺷﺖ و ﻫﻤﮕﻰ ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﻮﻳﺐ ﺑﻮد و ﻣﻬﺮان در آن ﺳﻮى ﻓـﺮات در ﻣﻘﺎﺑـﻞ وى ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اردوﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﻮﻳﺐ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻣﺠﺎور ﻛﻮﻓﻪ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻬﺮان و اردوﮔـﺎه وى‪ ،‬ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪ و‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﻛﻪ ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺑﻮد ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﺳﻮاد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﻬﺮان و اردوى وى ﻣﻘـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪاﻧـﺪ ﭼـﻪ ﻧـﺎم‬
‫دارد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺴﻮﺳﻴﺎ‪«.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻬﺮان ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ اﻓﺘﺎد و ﻫﻼك ﺷﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎﻳﻰ ﻣﻘﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﻛـﻪ ﺑﺴـﻮس اﺳـﺖ‪ «.‬و اﻳـﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ از روى ﻓﺎل ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻮس ﺑﻤﻌﻨﻰ ﻛﻤﻰ و ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻰ و ﻛﻢ ﺷﻴﺮى ﺷﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻨﻰ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺟـﺎى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﺮان ﺑﺪو ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺟﻮاب داد ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻬﺮان ﻋﺒﻮر ﻛﺮد و در ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات در ﻣﻠﻄﺎط ﻧﺰدﻳـﻚ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓـﺮود آﻣـﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨـﻰ ﺑـﻪ آن ﻣـﺮد‬
‫ﺳﻮادى ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﻬﺮان و اردوى وى در آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪهاﻧﺪ ﭼﻪ ﻧﺎم دارد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻮﻣﻴﺎ« و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ در ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎن ﻧﺪا داد ﻛﻪ ﺳﻮى دﺷﻤﻦ روﻳﺪ‪ ،‬و روان ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪254‬‬

‫ﻣﺜﻨﻰ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را آراﺳﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺬﻋﻮر و ﻧﺴﻴﺮ را ﺑﺮد و ﭘﻬﻠﻮ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﺻﻢ ﺳﺎﻻر ﭘﻴﺎدﮔـﺎن ﺑـﻮد و‬
‫ﻋﺼﻤﻪ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻮد‪ .‬دو ﮔﺮوه ﺻﻒ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ در ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﺴـﺘﺎد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺷـﻤﺎ روزه دارﻳـﺪ و‬
‫روزه ﻣﺎﻳﻪ ﺿﻌﻒ اﺳﺖ‪ ،‬راى ﻣﻦ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ روزه ﺑﺸﻜﻨﻴﺪ و از ﻏﺬا ﺑﺮ ﺟﻨﮓ دﺷﻤﻦ ﻧﻴﺮو ﮔﻴﺮﻳﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻴﻢ« و روزه ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺜﻨﻰ ﻳﻜﻰ را دﻳﺪ ﻛﻪ از ﺻﻒ ﺑﺮون ﻣﻰرود و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﭼـﻪ ﻣـﻰﻛﻨـﺪ؟« ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪» :‬وى از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﻛﻨﺪ«‬
‫ﻣﺜﻨﻰ او را ﺑﺎ ﻧﻴﺰه ﺑﺰد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻰ ﭘﺪر! ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮد ﺑﺎش و ﭼﻮن ﺣﺮﻳﻒ ﺗﻮ آﻣﺪ در او ﺑﻴﺎوﻳﺰ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓ‬
‫آﻏﺎز ﻣﻜﻦ«‬
‫آن ﺷﺨﺺ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻢ و آرام ﺷﺪ و در ﺻﻒ ﺟﺎى ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺟﻤﻊ ﺑﺠﻴﻠﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ از ﻃﺮف ﻣﺎ ﺑﮕﺬرﻳﺪ‪ «.‬و ﺳﺮان و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﺠﻴﻠـﻪ‬
‫ﺳﻮى وى آﻣﺪﻧﺪ و ﺟﻤﻊ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ را ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﺎم را ﻛﻪ ﻛﺴﺎن ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻪاﻧﺪ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮى ﻋﺮاق روﻳﺪ ﻛﻪ در ﺷﺎم ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻫﺴﺖ« و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و درﻳﻎ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎن داد و ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم از ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﺑﻪ ﺳﻬﻢ آﻧﻬﺎ اﻓـﺰود و ﻋﺮﻓﺠـﻪ را ﺑـﺮ ﺗﻴـﺮه ﺟﺪﻳﻠـﻪ ﺑﺠﻴﻠـﻪ‬
‫ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺟﺮﻳﺮ را ﺑﺮ ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ آﻧﻬﺎ و دﻳﮕﺮان ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ وى را ﺑﺎ ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﻤﺎن ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﻏـﺬاى درﻳـﺎ‬
‫رﻓﺖ او را ﭘﺲ آورد و ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﻮم ﺑﺠﻴﻠﻪ را ﺑﺪو ﺳﭙﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻄﻴﻊ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ« و ﺑﻪ ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻄﻴﻊ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ«‬
‫آﻧﮕﺎه ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻳﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﻛﺮد ﮔﺮدن ﻣﻰﻧﻬﻴﺪ؟« و ﭼﻨﺎن ﺑﻮده ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ از ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻳﻜﻰ از زﻧﺎن ﻗﻮم ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧـﺪ و ﭘـﻴﺶ ﻋﻤـﺮ رﻓﺘﻨـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ را از ﻋﺮﻓﺠﻪ ﻣﻌﺎف ﺑﺪار‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ را از ﻛﺴﻰ ﻛﻪ در ﻛﺎر اﺳﻼم و ﻫﺠﺮت از ﻫﻤﻪﺗﺎن ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻛﻮﺷﻴﺪه‬
‫و ﻧﻴﻜﻰ ﻛﺮده ﻣﻌﺎف ﻧﻤﻰدارم«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﺧﻮدﺗﺎن را ﺳﺎﻻر ﻣﺎ ﻛﻦ و ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﺴﺒﻴﺪه اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﮕﻤﺎر«‬
‫ﻋﻤﺮ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ در ﻧﺴﺐ او ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ!«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻰﺷﻨﻮى«‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻋﺮﻓﺠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﺗﻮ راﺿﻰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﭘﻨﺪارﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻰ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ؟«‬
‫‪255‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ و ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻢ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ از ﻣﺮدم از دم از ﺗﻴﺮه ﺑﺎرق از ﺟﻤﻌﻰ ﺑﻰﺷﻤﺎر‬
‫ﺑﺎ ﻧﺴﺐ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻰ آﻻﻳﺶ«‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ازد ﻗﻮﻣﻰ ﻧﻜﻮ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻴﻚ و ﺑﺪ ﻧﺼﻴﺐ دارد‪«.‬‬
‫ﻋﺮﻓﺠﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺪى در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ دﻳﺎر ﺑﻮدﻳﻢ و ﺧﻮن رﻳﺨﺘﻴﻢ و ﺑﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺳـﺘﻢ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ و ﻣﻦ از ﻗﻮم ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪم و از آﻧﻬﺎ ﺑﺒﺮﻳﺪم و ﺑﻪ اﻳﻨﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﺳﺮ و ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑﻮدم و در ﺑﺎره ﭼﻴﺰى‬
‫ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و دﻫﻘﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ رخ داد از ﻣﻦ دﻟﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺴﺪ آوردﻧﺪ و ﺣﻖ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﭼﻪ زﻳﺎن‪ ،‬وﻗﺘﻰ از ﺗﻮ ﺧﻮﺷﺪل ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻣﺒﺎش‪ «.‬و ﺟﺮﻳﺮ را ﺑﻪ ﺟﺎى او ﮔﻤﺎﺷﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺮ و ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﭼﻨﺎن واﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻋﺮﻓﺠﻪ را ﺑﻪ ﺷﺎم ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺪ و آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق راﻏﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺮ ﺑﺎ ﻗﻮم‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺜﻨﻰ ﺳﻮى ﻋﺮاق رﻓﺖ و ﺑﻪ ذو ﻗﺎر رﺳﻴﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺟﻞ رﻓﺖ و ﻣﺜﻨﻰ در ﻣﺮج اﻟﺴﺒﺎخ ﺑﻮد و‬
‫از ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺸﻴﺮ ﻛﻪ در ﺣﻴﺮه ﺑﻮد ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺠﻤﺎن ﻣﻬﺮان را ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ و از ﻣﺪاﻳﻦ ﺳﻮى ﺣﻴﺮه ﻣﻰآﻳﺪ و‬
‫ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﺟﺮﻳﺮ و ﻋﺼﻤﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ در آﻣﺪن ﺷﺘﺎب ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﻇﻔـﺮ ﻧﻴﺎﺑﻨـﺪ از‬
‫رود و ﭘﻠﻰ ﻧﮕﺬرﻧﺪ و در ﺑﻮﻳﺐ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و دو اردوﮔﺎه در ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻮﻳﺐ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻮﻳﺐ در اﻳﺎم ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻛﻪ آب ﺑﺎﻻ ﻣﻰآﻣﺪه ﺑﻮد ﻣﺮداب ﻓﺮات ﺑﻮده ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻮف ﻣـﻰرﻳﺨـﺖ‪ .‬اردوﮔـﺎه‬
‫ﻣﺸﺮﻛﺎن در ﻣﺤﻞ دار اﻟﻮرق ﺑﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺑﻨﻰ ﻛﻨﺎﻧﻪ و ازد ﻛﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ آﻣﺪﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺪام ﺟﺒﻬﻪ را‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﺎم را ﻛﻪ ﻛﺴﺎن ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺎ آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﺪر ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻛﺲ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬دﻳﺎرى را ﻛﻪ ﺧﺪا ﺷﻮﻛﺖ و ﺷﻤﺎر آﻧـﺮا ﻛﺎﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﻗﻮﻣﻰ روﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎش ﻣﺮﻓﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺧـﺪاﻳﺘﺎن از آن ﻧﺼـﻴﺒﻰ دﻫـﺪ و ﺑـﺎ دﻳﮕـﺮ ﻛﺴـﺎن‪،‬‬
‫آﺳﻮده ﺳﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻓﻼن ﻟﻴﺜﻰ و ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺑﺎرﻗﻰ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮدﺷﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺳـﺨﻦ ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ اﻣﻴـﺮ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮوﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺗﺮا و اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن را اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ و راى او را ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ آﻧﻬﺎ را دﻋﺎى ﺧﻴﺮ ﻛﺮد و ﺳﺨﻦ ﻧﻴﻚ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ را ﺳﺎﻻر ﺑﻨﻰ ﻛﻨﺎﻧـﻪ ﻛـﺮد و او را رواﻧـﻪ‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﻋﺮﻓﺠﺔ ﺑﻦ ﻫﺮﺛﻤﻪ را ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻻر ازدﻳﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن از ﺗﻴﺮه ﺑﺎرق ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻬـﺎ ﺧﻮﺷـﺪل ﺷـﺪﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺳﻮﻳﺸﺎن ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﺳﺎﻻر ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻼل ﺑﻦ ﻋﻠﻔﻪ ﺗﻴﻤﻰ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﺮدم رﺑﺎب ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ‬
‫وى را ﺳﺎﻻر آﻧﻬﺎ ﻛﺮد و رواﻧﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ رﻓﺖ‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﺜﻨﻰ ﺟﺸﻤﻰ ﺳﻌﺪى ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻛـﻪ او را ﺳـﺎﻻر ﺑﻨـﻰ‬
‫ﺳﻌﺪ ﻛﺮد و رواﻧﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪256‬‬

‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ذو اﻟﺴﻬﻤﻴﻦ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﺧﺜﻌﻢ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ وى را ﺳـﺎﻻر آﻧﻬـﺎ ﻛـﺮد و ﺳـﻮى‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد و او ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬رﺑﻌﻰ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻋﻤﺮ وى را ﺳﺎﻻر آﻧﻬﺎ ﻛﺮد و رواﻧﻪ ﻛـﺮد و ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از وى ﭘﺴﺮش ﺷﺒﺚ ﺑﻦ رﺑﻌﻰ ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺷﺪ و ﻫﻢ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﺑﻨﻰ ﻋﻤﺮو ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ‪ ،‬رﺑﻌﻰ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻋﻨﻮد را ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﺮد و ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻌﻰ از ﺑﻨﻰ ﺿﺒﻪ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را دو ﮔﺮوه ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﺎﻻرى ﻳﻚ ﮔﺮوه را ﺑﻪ اﺑﻦ ﻫﻮﺑﺮ داد و ﺳﺎﻻرى‬
‫ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺣﺴﺎن داد‪ ،‬ﻗﺮط ﺑﻦ ﺟﻤﺎح ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪ ﻛﻪ او را رواﻧﻪ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻓﻴﺮزان و رﺳﺘﻢ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻬـﺮان را ﺑـﻪ ﺟﻨـﮓ ﻣﺜﻨـﻰ ﻓﺮﺳـﺘﻨﺪ از ﭘـﻮران اﺟـﺎزه‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻛﺎرى داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ وى ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ وى در ﺑﺎره آن ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن‬
‫راى ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ از ﺷﻤﺎر ﺳﭙﺎه ﺳﺨﻦ آوردﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭘﻴﺶ از ﻫﺠﻮم ﻋﺮﺑﺎن ﺳﭙﺎه ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ ﻧﻤﻰﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﻛﺜﺮت ﺳﭙﺎه را ﺑﺎ ﭘﻮران ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼـﺮا ﭘﺎرﺳـﻴﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ روزﮔـﺎر ﭘـﻴﺶ‬
‫ﺳﻮى ﻋﺮﺑﺎن ﻧﻤﻰروﻧﺪ و ﭼﺮا ﻛﺎر ﺳﭙﺎه ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬در آن روزﮔﺎر دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ ﺗﺮﺳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و اﻛﻨﻮن ﺗﺮس در ﻣﺎ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﭘﻮران راى آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻣﻬﺮان ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات اردو زد‪ ،‬ﻣﺜﻨﻰ و ﺳﭙﺎه وى ﺑﺮ‬
‫ﺳﺎﺣﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﺮات در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ وﻗﺖ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻫﻼل ﻧﻤﺮى ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻧﻤﺮ ﻛﻪ اﺳﺒﺎﻧﻰ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﻤـﻚ ﻣﺜﻨـﻰ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و ﻧﻴﺰ اﺑﻦ ﻣﺮدى ﻓﻬﺮ ﺗﻐﻠﺒﻰ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ از ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺗﻐﻠﺐ ﻛﻪ اﺳﺒﺎﻧﻰ ﻫﻤـﺮاه داﺷـﺘﻨﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻧـﺎم اﺑـﻦ‬
‫ﻣﺮدى ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻛﻠﻴﺐ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﺼﺎرى وﻗﺘﻰ دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺮﺑﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺠﻤﺎن اردو زدهاﻧـﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه ﻗﻮم ﺧﻮدﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻬﺮان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن از ﺑﺴﻮﺳﻴﺎ ﺳﻮى ﺷﻮﻣﻴﺎ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻞ داراﻟﺮزق ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻔﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﻋﺠﻤﺎن اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ در ﺷﻮﻣﻴﺎ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺤـﻞ دار اﻟـﺮزق ﺑـﻮد و آﻧﺠـﺎ‬
‫آراﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺳﻪ ﺻﻒ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺻﻒ ﻳﻚ ﻓﻴﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﭘﻴﺸـﺎﭘﻴﺶ ﻓﻴـﻞ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻨﮕﺎم آﻣﺪن ﺳﺮود ﺧﻮان ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻧﭽﻪ ﻣﻰﺷﻨﻮﻳﺪ ﺑﻴﻬﻮده اﺳﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﻴﺪ‪ «.‬و ﻗﻮم ﺧـﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪﻧﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ ﻧﻬﺮ ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻧﻬﺮ ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﺠﺎﺳﺖ آﻣﺪﻧﺪ‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻧﻬﺮ ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻫﺴﺖ و اﻳﻦ ﺳﻮى ﻧﻬﺮ‪ ،‬ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪257‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺸﻴﺮ و ﺑﺴﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ رﻫﻢ ﭘﻬﻠﻮداران ﺳﭙﺎه ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻌﻨﻰ را ﺑﺮ ﺳﻮاران ﮔﻤﺎﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد و‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺳﺎﻻر ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﺑﻮد و ﺑﺴﺮ از ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﻋﻬﺪهدار ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻮد و ﻣﺬﻋﻮر ﺳﺎﻻر ﻋﻘﺒﺪاران ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دو ﭘﻬﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﻣﻬﺮان ﺑﻪ اﺑﻦ آزاذﺑﻪ ﻣﺮزﺑﺎن ﺣﻴﺮه و ﻣﺮدان ﺷﺎه ﺳﭙﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺮون ﺷﺪ ﺑﺮ ﺻﻔﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد در اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﺮ اﺳﺐ ﺷﻤﻮس ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﺳﺐ وى را ﺷﻤﻮس ﮔﻔﺘﻨﺪ از آن رو ﻛﻪ ﻧﺠﻴﺐ و ﭘﺎﻛﻴﺰه ﺧﻮى ﺑﻮد و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺑﺮ آن ﻣﻰﻧﺸﺴﺖ و‬
‫وﻗﺘﻰ ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮد آﻧﺮا آﺳﻮده ﻣﻰﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﻫﺮ ﻳﻚ از ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ اﻳﺴﺘﺎد و ﻛﺴﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺮﻏﻴـﺐ ﻛـﺮد و‬
‫دﺳﺘﻮر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻔﺖ و ﺻﻔﺎت ﻧﻴﻚ ﻫﺮ ﮔﺮوه را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﻮﻳﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ زﺑﺎن آورد و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻰﮔﻔﺖ اﻣﻴﺪوارم‬
‫اﻣﺮوز از ﻣﺤﻞ ﺷﻤﺎ آﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا اﻣﺮوز ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺮا ﺧﻮﺷﺪل ﻣﻰﻛﻨﺪ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬و آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﻪ وى ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر و ﻛﺮدار ﺑﺎ ﻗﻮم اﻧﺼﺎف ﻣﻰﻛـﺮد و در ﺑـﺪ و ﺧـﻮب ﻣـﺮدم ﺷـﺮﻳﻚ ﺑـﻮد و ﻫـﻴﭽﻜﺲ‬
‫ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﻳﺎ ﻛﺎر وى ﺧﺮدهﮔﻴﺮى ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻣﻰﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ آﻣﺎده ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﺎ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﭼﻬﺎرم ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻳـﺪ« و ﭼـﻮن ﺗﻜﺒﻴـﺮ‬
‫اول ﺑﮕﻔﺖ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺣﻤﻠﻪ آوردﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺗﻜﺒﻴﺮ در آﻧﻬﺎ آوﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮓ ﻣﻐﻠﻮﺑﻪ ﺷـﺪ و ﻣﺜﻨـﻰ‬
‫در ﻳﻜﻰ از ﺻﻔﻬﺎ ﺧﻠﻠﻰ دﻳﺪ و ﻛﺲ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ اﻣﻴﺮ ﺳﻼﻣﺘﺎن ﻣﻰرﺳﺎﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻣﺎﻳﻪ رﺳـﻮاﻳﻰ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺸﻮﻳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺧﻮب« و ﺻﻒ راﺳﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از آن ﻣﺜﻨﻰ را دﻳـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﻛـﻪ از ﻛـﺎر اﻳﺸـﺎن‬
‫رﻳﺶ ﺧﻮد را ﻣﻰﻛﺸﻴﺪ و از رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻜﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻼﻣﺘﺸﺎن ﻣﻰﻛـﺮد‪ ،‬اﻳﻨـﻚ ﭼﺸـﻢ ﺑـﺪو‬
‫دوﺧﺘﻨﺪ و دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ از ﺧﻮﺷﺪﻟﻰ ﻣﻰﺧﻨﺪد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮم ﺑﻨﻰ ﻋﺠﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﻰ و ﺳﺨﺖ ﺷﺪ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻃﺮف اﻧﺲ ﺑﻦ ﻫﻼل رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﻧﺲ‪ ،‬ﺗﻮ ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺮد ﻋﺮﺑﻰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﻰ‪ ،‬وﻗﺘﻰ دﻳﺪى ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدم ﺑﺎ ﻣﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻴﺎر« ﺑﻪ اﺑﻦ ﻣﺮدى ﻓﻬﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ و او ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﻬﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و وى را از ﺟﺎى ﺑﺮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﻴﻤﻨﻪ ﺧﻮﻳﺶ رﻓـﺖ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺎ دﺷﻤﻦ در آوﻳﺨﺘﻨﺪ و دو ﻗﻠﺐ در ﻫﻢ رﻳﺨﺖ و ﻏﺒﺎر ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺎﺣﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن و ﻧﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮان ﻳﺎرى ﺳﺎﻻر ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﻳﻦ روز ﻣﺴﻌﻮد و ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ از ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﺧﻤﺪار ﺷﺪﻧﺪ ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ را از ﻣﻌﺮﻛـﻪ ﺑـﻪ در‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬اﮔﺮ دﻳﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻳﻢ دﺳﺖ از ﺟﻨﮓ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﺳﺴﺘﻰ‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺠﺎوران ﺧﻮد را ﻧﻴﺮو دﻫﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﺟﻨﮕﺎوران ﻗﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻗﻠﺐ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮ ﺟﻮاﻧﻰ از ﻧﺼـﺮاﻧﻴﺎن ﺗﻐﻠـﺐ ﻣﻬـﺮان را‬
‫ﺑﻜﺸﺖ و ﺑﺮ اﺳﺐ او ﻧﺸﺴﺖ و ﻣﺜﻨﻰ ﺳﻼح و ﺟﺎﻣﻪ وى را ﺑﻪ ﺳﺎﻻر ﺳﻮاران داد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳـﺎن وﻗﺘـﻰ ﻣﺸـﺮﻛﻰ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺳﻮارى ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ﺟﺎﻣﻪ و ﺳﻼح وى از آن ﺳﺎﻻر ﺟﻤﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﻏﻼم ﺗﻐﻠﺒﻰ دو ﺳﺎﻻر داﺷﺖ ﻳﻜﻰ ﺟﺮﻳـﺮ و‬
‫دﻳﮕﺮى اﺑﻦ ﻫﻮﺑﺮ ﻛﻪ ﺳﻼح و ﺟﺎﻣﻪ ﻣﻬﺮان را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪258‬‬

‫ﻣﺤﻔﺰ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ اﺳﺒﺎﻧﻰ داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن در ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ دو ﮔﺮوه رو ﺑـﻪ رو ﺷـﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻫﻤﺮاه ﻋﺮﺑﺎن ﺑﺎ ﻋﺠﻤﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪ «.‬ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎ ﻣﻬﺮان را ﺑﻜﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮان ﺑﺮ اﺳﺒﻰ ﺳﺮﺧﻤﻮى ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ زرهاى زرد رﻧﮓ داﺷﺖ و ﻣﻴﺎن دو ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻳﻚ ﻫﻼل و ﺑﺮ دﻣﺶ ﻫﻼﻟﻬﺎى ﺷﺒﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺟﻮان ﺗﻐﻠﺒـﻰ‬
‫ﻣﻬﺮان را ﺑﻜﺸﺖ ﺑﺮ اﺳﺐ وى ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺎﻧﮓ زد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺟﻮان ﺗﻐﻠﺒﻴﻢ ﻣﻦ ﻣﺮزﺑﺎن را ﻛﺸﺘﻢ و ﺟﺮﻳﺮ و اﺑﻦ ﻫـﻮﺑﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﭘﺎى او را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و از اﺳﺐ ﺑﻪ زﻳﺮ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺮزﺑﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﺮﻳﺮ و ﻣﻨﺬر در ﻗﺘﻞ ﻣﻬﺮان ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻨﺪ و در ﺑﺎره ﺳﻼح وى اﺧﺘﻼف ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫و داورى ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺮدﻧﺪ و او ﺳﻼح و ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ و ﻃﻮﻗﻬﺎ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﻠﺐ ﺳـﭙﺎه ﻣﺸـﺮﻛﺎن را‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ روق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﻣﺎ ﺳﻮى ﺑﻮﻳﺐ ﻣﻰرﻓﺘﻴﻢ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮن و ﺑﻨـﻰ ﺳـﻠﻴﻢ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻬﺎى‬
‫ﺳﺮ و اﻋﻀﺎى ﻛﺸﺘﮕﺎن را ﻣﻰدﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﭙﻴﺪ ﺑﻮد و ﻣﻰدرﺧﺸﻴﺪ و ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺒﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ آﻧﺮا دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻰزدﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﻳﻜﺼﺪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺒﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﭼﺎك ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ آﻧﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻏﺒﺎر ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ ﻣﺜﻨﻰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻏﺒﺎر ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎه ﻣﺸﺮﻛﺎن در ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫و ﺟﻨﺎﺣﻬﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را از ﺟﺎى ﺑﺮده ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺟﻨﺎﺣﻬﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن او را دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻠﺐ را از ﺟﺎى ﺑـﺮده ﺑـﻮد و‬
‫ﻣﺮدم آﻧﺮا ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺮ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﺠﻤﺎن را از ﭘﻴﺶ ﻣﻰراﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻗﻠـﺐ‬
‫ﺳﭙﺎه ﺑﺮاى ﻓﻴﺮوزى آﻧﻬﺎ دﻋﺎ ﻣﻰﻛﺮد و ﻛﺲ ﺑﻪ ﺗﺸﺠﻴﻊ آﻧﻬﺎ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭘﻴﻐﺎم ﻣﻰداد ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﭼﻨﺎن‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﻛﺮده ﺑﻮدﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪا را ﻳﺎرى ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﻳﺎرى ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﻗﻮم را ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻣﺜﻨـﻰ‬
‫ﭘﻴﺶ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻞ رﺳﻴﺪ و راه ﻋﺠﻤﺎن را ﺑﺴﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات دو ﮔﺮوه ﺷﺪﻧﺪ و ﺳـﻮى ﺑـﺎﻻ و زﻳـﺮ ﻫﻤـﻰ‬
‫دوﻳﺪﻧﺪ و ﺳﻮاران ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺸﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻰ ﺟﺎن ﻛﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از ﻫﻴﭽﻴﻚ از ﺟﻨﮕﻬﺎى ﻋـﺮب‬
‫و ﻋﺠﻢ ﭼﻨﺪان اﺳﺘﺨﻮان ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ زﺧﻤﻰ ﺷﺪ و ﭘﻴﺶ از ﻫﺰﻳﻤﺖ دﺷﻤﻦ از ﭘﺎى در آﻣﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑـﺎ وى ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺳﺴﺘﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و او ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺮگ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﻜﺮ اﺑﻦ واﻳﻞ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻤﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮﻳﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺮا ﻣﻬﻢ ﻧﺸﻤﺎرﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آن روز اﻧﺲ ﺑﻦ ﻫﻼل ﻧﻤﺮى ﺟﻨﮕﻴﺪ ﺗﺎ از ﭘﺎى در آﻣﺪ و ﻣﺜﻨﻰ او را از ﻣﻌﺮﻛﻪ ﺑـﻪ در ﺑـﺮد و ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﻧﻬﺎد و ﻧﻴﺰ ﻗﺮط ﺑﻦ ﺟﻤﺎح ﻋﺒﺪى ﺳﺨﺖ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ و ﻧﻴﺰهﻫـﺎ و ﺷﻤﺸـﻴﺮﻫﺎ ﺷﻜﺴـﺖ و ﺷـﻬﺮ ﺑـﺮاز دﻫﻘـﺎن‬
‫ﭘﺎرﺳﻰ و ﺳﺎﻻر ﺳﻮاران ﻣﻬﺮان را ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﺮ رﻓﺖ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﺳـﺨﻦ ﻛـﺮد و ﺳـﺨﻦ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﭼـﻮن ﻳﻜـﻰ‬
‫ﻣﻰرﺳﻴﺪ و ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد ﻣﺜﻨﻰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻮى‪ «.‬ﻗﺮط ﺑﻦ ﺟﻤﺎح ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ را ﻛﺸﺘﻢ و ﺑﻮى‬
‫‪259‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﺸﻚ از او ﻳﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻬﺮان اﺳﺖ و اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻢ او ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز ﺳـﺎﻻر ﺳـﻮاران اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧـﺪا‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﭼﻪ دﻳﺪم ﻛﻪ ﻣﻬﺮان ﭼﻴﺰى ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ و اﺳﻼم ﺑﺎ ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﺟﻨﮓ ﻛﺮدم ﺑﺨﺪا ﻛﻪ ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻳﻜﺼﺪ ﻋﺠـﻢ‬
‫ﭘﺮ ﺗﻮانﺗﺮ از ﻫﺰار ﻋﺮب ﺑﻮد و اﻛﻨﻮن ﻳﻜﺼﺪ ﻋﺮب ﭘﺮ ﺗﻮانﺗﺮ از ﻫﺰار ﻋﺠﻢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺧـﺪا ﺣﺮﻣﺘﺸـﺎن را ﺑﺒـﺮد و‬
‫ﻛﻴﺪﺷﺎن را ﺳﺴﺖ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ زرق و ﺑﺮق و اﻧﺒﻮه ﻛﺴﺎن و ﻛﻤﺎﻧﻬﺎى ﮔﺸﺎده و ﺗﻴﺮﻫـﺎى دراز ﺷـﻤﺎ را ﻧﺘﺮﺳـﺎﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫وﻗﺘﻰ از آن ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻬﺎﻳﻢ ﻫﺮ ﻛﺠﺎ ﺑﺮاﻧﻴﺪﺷﺎن ﺑﺮوﻧﺪ‪«.‬‬
‫رﺑﻌﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻰ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﺮد ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ دﻳﺪم ﻛﺎر ﺟﻨﮓ دوام ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ﮔﻔـﺘﻢ ﺳـﭙﺮﻫﺎ را‬
‫ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﻦ ﺿﺎﻣﻨﻢ ﻛﻪ در ﺣﻤﻠـﻪ ﺳـﻮم‬
‫ﻇﻔﺮ ﻳﺎﺑﻴﺪ‪ .‬ﻛﺴﺎن ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺨﺪا ﻛﻪ ﺧﺪا ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺮا اﻧﺠﺎم داد‪«.‬‬
‫اﺑﻦ ذو اﻟﺴﻬﻤﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪم اﻣﻴﺮ ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﻰﻛﺮد و در ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮﻳﺶ از ﺗـﺮس‬
‫ﻳﺎد ﻛﺮد و اﻳﻦ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺗﻔﻀﻴﻞ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬دﻧﺒﺎل ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﭘﻴﺎدﮔﺎن‪ ،‬ﺳﻮاران را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﻨﻨـﺪ و‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺪا ﺗﺨﻠﻒ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﺪا وﻋﺪه ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ وﻓﺎ ﻛﺮد و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪«.‬‬
‫ﻋﺮﻓﺠﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬دﺳﺘﻪاى از آﻧﻬﺎ را ﺳﻮى ﻓﺮات راﻧﺪﻳﻢ و اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻴﻢ ﺧﺪا اﺟﺎزه ﻏﺮق آﻧﻬﺎ را داده ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ ﻣﺎ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﭘﻞ دﻳﺪه ﺑﻮدﻳﻢ ﺳﺒﻚ ﺷﻮد‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻄﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ آوردﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖ ﺟﻨﮕﻴﺪﻳﻢ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از ﻛﺴﺎن ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﺷﻮد اﮔﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮﻳﺶ را ﻋﻘﺐ ﺑﺒﺮى‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺮا ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮم« و ﺑﻪ ﻋﻘﺒﺪار آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدم و او را ﺑﻜﺸﺘﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻓـﺮات ﮔﺮﻳﺨﺘﻨـﺪ و‬
‫ﻫﻴﭽﻴﻚ از آﻧﻬﺎ زﻧﺪه ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫رﺑﻌﻰ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ ﻫﻤﺮاه ﭘﺪرم ﺑﻮدم و ﺑﻮﻳﺐ را ﺟﻨﮓ دﻫﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺻـﺪ‬
‫ﻛﺲ در آن روز ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻣﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ده ﻛﺲ را در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻨﮓ ﻛﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮوة ﺑﻦ زﻳﺪ اﻟﺨﻴﻞ از ﻧﻬﻰﻫﺎ‬
‫ﺑﻮد و ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺳﺎﻻر ازد ﻧﻬﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺳﻜﻮن ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات و ﻛﻨﺎر ﺷـﺮﻗﻰ‬
‫ﺑﻮﻳﺐ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ وﻗﺘﻰ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻰ ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﻰ ﻛﺮد و ﭘﻞ را ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﻬﺎ راه ﭼـﭗ و‬
‫راﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ دﻧﺒﺎﻟﺸﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و روز ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺷﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻞ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺎرى ﻧﺎروا ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺧﺪا ﻣﺮا از ﺑﺪى آن ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﻰ ﻛﺮدم و ﭘﻞ را ﺑﺴﺘﻢ و ﭼﺎره آﻧﻬﺎ را ﺑﺮﻳﺪم دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺷـﻤﺎ ﻧﻴـﺰ ﻧﻜﻨﻴـﺪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﻦ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﻄﺎﻳﻰ ﺑﻮد و ﻧﺒﺎﻳﺪ راه ﭼﺎره ﻛﺲ را ﺑﺮﻳﺪ ﻣﮕﺮ آن ﻛﺲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺗﺎب ﻧﺪارد‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﻪ زﺧﻤﺪار ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟـﺪ ﺑـﻦ ﻫـﻼل و ﻣﺴـﻌﻮد ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺎرﺛﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻛﺮد و ﺟﻨﺎزهﻫﺎ را ﺑﺮ ﻧﻴﺰهﻫﺎ و ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎ ﻧﻬﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨـﺪا اﻳـﻦ‬
‫ﻗﻀﻴﻪ ﻏﻤﻢ را ﺳﺒﻚ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﺮدﻧﺪ و ﺗﺮﺳﺎن ﻧﺸـﺪﻧﺪ و‬
‫ﺳﺴﺘﻰ ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﺷﻬﺎدت ﻛﻔﺎره ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪260‬‬

‫زﻳﺎد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ و ﻋﺼﻤﻪ و ﺟﺮﻳﺮ در ﺑﻮﻳﺐ آذوﻗﻪ ﻣﻬﺮان را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ و ﮔـﺎو آورد‬
‫ﺑﻮد و آﻧﺮا ﺑﺮاى زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮﻳﺶ را در ﻗـﻮادس‬
‫ﻧﻬﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺣﻴﺮه ﻣﻘـﺮ داﺷـﺘﻨﺪ ﺑﻠـﺪ ﻛﺴـﺎﻧﻰ ﻛـﻪ‬
‫آذوﻗﻪ ﺑﺮاى ﻗﻮادﺳﻴﺎن ﺑﺮدﻧﺪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ ﺑﻦ ﺑﻘﻴﻠﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ زﻧﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ و آﻧﻬـﺎ ﺳـﻮاران را‬
‫ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ آوردﻧﺪ و ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ آورده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺳﻨﮓ و ﭼﻮب ﺑﻪ دﻓﺎع از ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‬
‫ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ‪» :‬زﻧﺎن اﻳﻦ ﺳﭙﺎه ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ« و زﻧﺎن را ﻣﮋده ﻓﺘﺢ دادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ آﻏﺎز ﻛﺎر اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺑﺴﺮ ﺳﺎﻻر ﻛﺎروان آذوﻗﻪ ﺑﺮ ﺑﻮد و ﺑﺮاى ﻛﺎروان ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ در ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‬
‫در ﺣﻴﺮه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ دﺷﻤﻦ را ﺗﺎ ﺳﻴﺐ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻰﻛﻨﺪ؟«‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺎ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺷﻤﺎ و ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺗﻼش ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﻳﺪ اﻣﺎ در ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺟﺰ ﺷﻤﺎ ﺳﻬﻤﻰ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﺧﻤﺲ‬
‫از آن ﺷﻤﺎﺳﺖ و اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻧﺒﺎﻳﺪ زودﺗﺮ از ﺷﻤﺎ ﺳﻮى دﺷﻤﻦ رود و ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻜﻮﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﻴﺪ ﻧﻴﻚ دارﻳﺪ و ﻳﻜﻰ از دو ﻧﻴﻜﻰ را اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰﺑﺮﻳﺪ‪» :‬ﺷﻬﺎدت و ﺑﻬﺸﺖ ﻳﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ و ﺑﻬﺸﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻓﺮارﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﻛﻪ ﺳﺮ ﭘﻴﻜﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻣﺴﺘﺒﺴـﻞ و ﻳـﺎران وى‬
‫ﻛﺠﺎﻳﻨﺪ؟ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺷﻤﻦ ﺗﺎ ﺳﻴﺐ ﺑﺮوﻳﺪ و ﻣﺎﻳﻪ زﺑﻮﻧﻰ دﺷﻤﻦ ﺷﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﻚ اﺳﺖ و ﭘﺎداش ﻧﻴﻚ دارد و از‬
‫ﺧﺪا آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﻛﻪ او ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﺤﻔﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ آن روز دﻋﻮت ﻣﺜﻨﻰ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﺴﺘﺒﺴﻞ و ﻳﺎران وى ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ روز ﭘﻴﺶ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد از ﺻﻒ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آﻳﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺷﻤﻦ رود و ﻛﺴﺎن را ﺗﺮﻏﻴـﺐ ﻛـﺮده ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﭘﻞ را ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ آﻣﺎده ﻛﺮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﻮم ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﭘﺲ از آﻧﻬﺎ ﻣـﺮدم ﺑﺠﻴﻠـﻪ و دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺳﻮاران ﻣﺴﻠﻤﺎن راﻫﻰ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺷﻤﻦ ﺗﺎ ﺳﻴﺐ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در اردوﮔﺎه از ﺟﻨﮕﺎوران ﭘﻞ ﻛﺲ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻧﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺎو و اﺳﻴﺮ و ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﻫﻤﻪ را ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛـﺮد و ﺳـﺨﺖ ﻛﻮﺷـﺎن‬
‫ﻫﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ را ﺑﻴﺸﺘﺮ داد و ﻳﻚ ﭼﻬﺎرم ﺧﻤﺲ را ﺑﻪ ﻣﺴﺎوات ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﺳﻪ ﭼﻬﺎرم را ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﻋﻜﺮﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺧﺪا ﺗﺮس در دل ﭘﺎرﺳﻴﺎن اﻓﻜﻨﺪ و ﺳﺮان ﺗﻌﺎﻗﺐ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪا آﻧﭽـﻪ را ﻛـﻪ‬
‫دﻳﺪهاى ﺑﻪ ﻣﺎ داد و اﻳﻦ ﻗﻮم ﻣﺪاﻓﻊ و ﺣﻔﺎظ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه ده ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ روﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ اﺟﺎزه داد و آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺎﺑﺎط رﺳـﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣـﺮدم ﺳـﺎﺑﺎط ﺣﺼـﺎرى ﺷـﺪﻧﺪ و ﻣﻬﺎﺟﻤـﺎن‬
‫دﻫﻜﺪهﻫﺎى اﻃﺮاف را ﺗﺎراج ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺼﺎرﻳﺎن از ﻗﻠﻌﻪ ﺗﻴﺮ اﻧﺪازى ﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎن ﻛﻪ وارد ﺣﺼـﺎر آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻋﺼﻤﻪ و ﻋﺎﺻﻢ و ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛﺴﺎن دﻳﮕﺮ از ﻫﺮ ﮔﺮوه از دﻧﺒﺎل رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪261‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﻄﻴﺔ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﻣﻬﺮان را ﺑﻜﺸﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﻫﻤـﻪ ﺳـﻮاد ﺗـﺎ دﺟﻠـﻪ ﺗﺴـﻠﻂ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻰ ﺧﻄﺮ و ﺗﻌﺮض دﺷﻤﻦ ﺑﺮ دﺟﻠﻪ ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎى ﻋﺠﻢ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷـﺪﻧﺪ و ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﺳـﺎﺑﺎط‬
‫ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﻮﺷﺪل ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آن ﺳﻮى دﺟﻠﻪ ﻛﺴﻰ را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻛﺎرى ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ در رﻣﻀﺎن ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ در اﺛﻨﺎى آن ﻣﻬـﺮان و ﺳـﭙﺎه‬
‫وى را ﺑﻜﺸﺖ و در دو ﺳﻮى ﺑﻮﻳﺐ ﭼﻨﺪان اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻮار ﺷﺪ و ﺑﻪ روزﮔﺎر ﻓﺘﻨﻪ‪ ،‬ﺧـﺎك آﻧـﺮا ﭘﻮﺷـﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﻮز ﻫﻢ وﻗﺘﻰ آﻧﺠﺎ را ﺑﻜﻨﻨﺪ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻰآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻮﻳﺐ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺳﻜﻮن و ﻣﺮﻫﺒﻪ و ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑـﻪ‬
‫روزﮔﺎر ﺧﺴﺮوان ﻣﺮداب ﻓﺮات ﺑﻮد و در ﺟﻮف ﻣﻰرﻳﺨﺖ‪.‬‬
‫اﻋﻮر ﻋﺒﺪى در ﺑﺎره اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﻌﺮى ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»در دﻳﺎر ﻗﺒﻴﻠﻪ رﻧﺠﻬﺎى اﻋﻮر ﻫﻴﺠﺎن ﮔﺮﻓﺖ‬
‫»و از ﭘﺲ ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ ﺑﻪ ﺧﻔﺎن رﺳﻴﺪ‬
‫»ﻛﻪ آﻧﺠﺎ را دﻳﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﺮوه ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮد‬
‫»وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﻣﻘﺘﻮﻻن ﺳﭙﺎه ﻣﻬﺮان در ﻧﺨﻴﻠﻪ ﺑﻮد‬
‫»روزﮔﺎرى ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن ﺳﻮى آﻧﻬﺎ رﻓﺖ‬
‫»و ﮔﺮوﻫﻬﺎى ﭘﺎرﺳﻰ و ﮔﻴﻼﻧﻰ را ﺑﻜﺸﺖ‬
‫»و ﺑﺮ ﻣﻬﺮان و ﺳﭙﺎه ﻫﻤﺮاه وى ﺗﻔﻮق ﻳﺎﻓﺖ‬
‫»و ﻫﻤﻪ را ﺟﻔﺖ و ﺗﻚ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻟﻰ ﻗﺼﻪ ﺟﺮﻳﺮ و ﻋﺮﻓﺠﻪ و ﻣﺜﻨﻰ و ﺟﻨﮓ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﻣﻬﺮان در رواﻳﺖ اﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﺟﺰ آﻧﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ در رواﻳﺘﻬﺎى دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺧﺒﺮ ﺷﻜﺴـﺖ ﺳـﭙﺎه ﭘـﻞ ﺑـﻪ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻦ ﺧﻄـﺎب رﺳـﻴﺪ و‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﮔﺎن ﺳﭙﺎه رﻓﺘﻨﺪ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺠﻠﻰ و ﻋﺮﻓﺠﺔ ﺑﻦ ﻫﺮﺛﻤﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ از ﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺳﺎﻻر ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وى از ﻗﻮم ازد ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺠﻴﻠﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺮادران ﺧﻮد در ﻋﺮاق ﺧﺒﺮ دارﻳﺪ‪ ،‬ﺳﻮى آﻧﻬـﺎ روﻳـﺪ و‬
‫ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎن ﺷﻤﺎ را ﻛﻪ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﭘﺮاﻛﻨﺪهاﻧﺪ ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﮔﺮد آورى ﻣﻰﻛﻨﻢ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اى اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫ﻋﻤﺮ ﺗﻴﺮه ﻛﺒﻪ و ﺳﺠﻤﻪ و ﻋﺮﻳﻨﻪ را ﻛﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺘﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻨﻰ ﻋـﺎﻣﺮ ﺑـﻦ ﺻﻌﺼـﻌﻪ ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آورد و ﻋﺮﻓﺠﺔ ﺑﻦ ﻫﺮﺛﻤﻪ را ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺠﻠﻰ از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺮدى را ﺳﺎﻻر ﻣﺎ ﻛﺮدهاى ﻛﻪ از ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ« ﻋﻤﺮ ﻋﺮﻓﺠﻪ را ﭘـﻴﺶ ﺧﻮاﻧـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪262‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اى اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﻦ از آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻣﻦ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم از دم ﻛﻪ در اﻳﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ‬
‫از ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮﻧﻰ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﻗﻮم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻴﻢ و در ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻰ رﺳﻴﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻰﺑﻴﻨﻰ«‬
‫ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎش و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﺮا رد ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ آﻧﻬﺎ را رد ﻛﻦ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻰروم‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺳﺎﻻرى را رﻫﺎ ﻛﺮد و از ﻣﺮدم ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺟﺪا ﺷﺪ و ﺳﻮى ﺑﺼﺮه رﻓﺖ و ﻋﻤﺮ ﺳﺎﻻرى ﺑﺠﻴﻠﻪ را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ داد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى وى ﻫﻤﺮاه ﻗﻮم ﺳﻮى ﻛﻮﻓﻪ رﻓﺖ و ﭼﻮن از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ وى ﻧﻮﺷﺖ ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﺑﻴﺎ ﻛﻪ ﺗﺮا ﺑﺮاى ﻛﻤﻚ ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻪ ﺟﻮاب ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﻨﻢ ﻣﮕﺮ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر دﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻳﻚ ﺳﺎﻻرى و ﻣﻦ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﺳﺎﻻرم‪«.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺟﺮﻳﺮ ﺳﻮى ﭘﻞ رﻓﺖ و در ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺮان ﭘﺴﺮ ﺑﺎذان ﻛﻪ از ﺑﺰرﮔﺎن ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻮد رو ﺑـﻪ رو ﺷـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻞ را ﺑﺮﻳﺪه ﺑﻮد و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ در ﻣﻴﺎﻧﻪ رﻓﺖ و ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺿﺮار ﺿﺒﻰ ﺑـﻪ ﻣﻬـﺮان ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﺮد و‬
‫ﺿﺮﺑﺘﻰ ﺑﻪ او زد ﻛﻪ از اﺳﺐ ﺑﻴﻔﺘﺎد و ﺟﺮﻳﺮ ﺑﺮ او ﺗﺎﺧﺖ و ﺳﺮش را ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ ،‬و در ﺑﺎره ﺳﻼح و ﺟﺎﻣـﻪاش اﺧـﺘﻼف‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ آﻧﮕﺎه ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﺮﻳﺮ ﺳﻼح او را ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺴﺎن ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ او را ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﻣﻬﺮان ﺟﺮﻳﺮ را دﻳﺪ ﺷﻌﺮى ﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»اﮔﺮ در ﺑﺎره ﻣﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻨﻴﺪ ﻣﻦ ﻣﻬﺮاﻧﻢ«‬
‫»و اﮔﺮ ﻣﻨﻜﺮ ﺷﻮﻳﺪ ﭘﺴﺮ ﺑﺎذاﻧﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﻣﻦ اﻳﻦ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﻳﻜﻰ از ﻣﻄﻠﻌﺎن ﻣﻮﺛﻖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ وى ﻋﺮب ﺧﻮى ﺑـﻮد و ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺪرش در ﻳﻤﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺴﺮى ﺑﻮد ﺑﺎ او ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻦ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و از ﺟﺮﻳﺮ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ او ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﺮا ﺑﺮ ﻣﺮدى ﻛﻪ از ﻳﺎران‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﻮده ﺳﺎﻻرى ﻧﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرش ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﻋﻤﺮ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ وﻗﺎص را ﺑﺎ ﺷﺸﻬﺰار ﻛﺲ ﺳﻮى ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺳﺎﻻرى ﻗﻮم را ﺑﺪو داد و ﺑﻪ‬
‫ﻣﺜﻨﻰ و ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ و وى را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺳﺎﻻرى داد‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﺮﻓﺖ ﺗﺎ در ﺷـﺮاف‬
‫ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺜﻨﻰ و ﺟﺮﻳﺮ ﭘﻴﺶ وى رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻌﺪ زﻣﺴﺘﺎن را در ﺷﺮاف ﺑﻮد و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ دور وى ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ‬
‫و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺶ رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺧﻨﺎﻓﺲ‬
‫زﻳﺎد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ در ﺳﻮاد ﭘﻴﺸﺮوى آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺑﺸﺮ ﺑﻦ ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ را در ﺣﻴﺮه ﺟﺎﻧﺸـﻴﻦ ﻛـﺮد و ﺟﺮﻳـﺮ را‬
‫ﺳﻮى ﻣﻴﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻫﻼل ﺑﻦ ﻋﻠﻔﻪ ﺗﻴﻤﻰ را ﺳﻮى دﺷﺖ ﻣﻴﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﺼﻤﺔ ﺑـﻦ ﻓـﻼن ﺿـﺒﻰ و ﻛﻠـﺞ‬
‫ﺿﺒﻰ و ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺑﺎرﻗﻰ و اﻣﺜﺎل آﻧﻬﺎ از ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮ ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫‪263‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫آﻧﮕﺎه ﻣﺜﻨﻰ در اﻟﻴﺲ ﻓﺮود آﻣﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از دﻫﻜﺪهﻫﺎى اﻧﺒﺎر ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻏﺰا ﻏﺰاى اﺧﻴﺮ اﻧﺒﺎر و ﻏﺰاى اﺧﻴﺮ‬
‫اﻟﻴﺲ ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ و دو ﺗﻦ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ اﻧﺒﺎرى ﺑﻮد و دﻳﮕﺮى ﺣﻴـﺮى ﻣﺜﻨـﻰ را ﺑـﻪ ﭘﻴﺸـﺮوى ﺗﺮﻏﻴـﺐ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﻫـﺮ‬
‫ﻛﺪاﻣﺸﺎن از ﺑﺎزارى ﺳﺨﻦ آوردﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺒﺎرى او را ﺳﻮى ﺧﻨﺎﻓﺲ دﻻﻟﺖ ﻣﻰﻛﺮد و ﺣﻴﺮى ﻣﻰﮔﻔﺖ ﺳﻮى ﺑﻐﺪاد رود‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ ﭘﻴﺶ از دﻳﮕﺮى اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ دو ﺟﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﺰل از ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﺪام ﻳﻚ ﻓﻮرىﺗﺮ اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎزار ﺧﻨﺎﻓﺲ ﻛﻪ ﻣﺮدم آﻧﺠﺎ روﻧﺪ و ﻗﺒﻴﻠﻪ رﺑﻴﻌﻪ و ﻗﻀﺎﻋﻪ ﺑﺮاى ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺎزار آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺧﻨﺎﻓﺲ آﻣﺎده ﺷﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﺑـﺮوز ﺑـﺎزار آﻧﺠـﺎ ﻣـﻰرﺳـﺪ آﻫﻨـﮓ‬
‫ﺧﻨﺎﻓﺲ ﻛﺮد و روز ﺑﺎزار ﺑﻪ ﺧﻨﺎﻓﺲ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫دو ﮔﺮوه از رﺑﻴﻌﻪ و ﻗﻀﺎﻋﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻻر ﮔﺮوه ﻗﻀﺎﻋﻪ روﻣﺎﻧﺲ ﺑﻦ وﺑﺮه ﺑﻮد و ﺳﺎﻻر رﺑﻴﻌﻪ ﺳـﻠﻴﻞ ﺑـﻦ‬
‫ﻗﻴﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎزار را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎزار را ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ در آن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻢ رﻳﺨﺖ و ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن را ﻏﺎرت ﻛﺮد و از ﻫﻤﺎن راه ﻛﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎز‬
‫ﮔﺸﺖ و ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺑﻪ دﻫﻘﺎﻧﺎن اﻧﺒﺎر رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن او را ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ از ﻗﻠﻌﻪ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻒ‬
‫و ﺗﻮﺷﻪ دادﻧﺪ و ﺑﻠﺪﻫﺎﻳﻰ ﺑﺮاى راه ﺑﻐﺪاد ﭘﻴﺶ وى آوردﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ آﻫﻨﮓ ﺑﺎزار ﺑﻐﺪاد ﻛـﺮد و ﺻـﺒﺤﮕﺎﻫﺎن آﻧﺠـﺎ‬
‫رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻰ در اﻧﺒﺎر ﺑﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﻮاد ﭘﻴﺸﺮوى ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑـﻴﻦ اﺳـﻔﻞ ﻛﺴـﻜﺮ و اﺳـﻔﻞ‬
‫ﻓﺮات و ﭘﻠﻬﺎى ﻣﺜﻘﺐ ﺗﺎ ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ و اراﺿﻰ ﻣﺠﺎور آن ﻛﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻓﻼﻟﻴﺞ و ﻋﺎل ﺑﻮد ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻔﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺗﺮا ﺑﻪ دﻫﻜﺪهاى رﻫﺒﺮى ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﺪاﻳﻦ ﻛﺴﺮى و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺳﻮاد ﺳﻮى آن ﻣﻰروﻧﺪ و ﻫﺮ ﺳﺎل ﻳﻜﺒﺎر آﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻨﺪان ﻣـﺎل ﻫﻤـﺮاه‬
‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ روزﻫﺎى ﺑﺎزار اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﻰ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮى ﭼﻨﺪان ﻣﺎل‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آرى ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻗﺒﺎل دﺷﻤﻦ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻣﺪاﻳﻦ ﻛﺴﺮى ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد ﭼﻘﺪر راﻫﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻚ روز ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ روز‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻧﺠﺎ ﺗﻮاﻧﻢ رﻓﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻰ رﻓﺖ ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ راه دﺷﺖ ﮔﻴﺮى ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻨﺎﻓﺲ رﺳﻰ ﻛﻪ ﻣﺮدم اﻧﺒﺎر ﺳﻮى ﺑﻐﺪاد روﻧﺪ و‬
‫ﺧﺒﺮ ﺑﺮﻧﺪ و ﻛﺴﺎن اﻳﻤﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى اﻧﺒﺎر راه ﻛﺞ ﻛﻨﻰ و از دﻫﻘﺎﻧﺎن ﺑﺮاى راه ﺑﻠﺪ ﮔﻴﺮى و ﻫﻤـﻪ ﺷـﺐ راه‬
‫ﺳﭙﺮى و ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد رﺳﻰ و ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮى‪«.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ از اﻟﻴﺲ روان ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻨﺎﻓﺲ رﺳﻴﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه راه ﻛﺞ ﻛﺮد و ﺳﻮى اﻧﺒﺎر رﻓﺖ و ﭼـﻮن اﻣﻴـﺮ اﻧﺒـﺎر از‬
‫آﻣﺪن ﮔﺮوه ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻰداﻧﺴﺖ ﻛﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﺑﻮد و ﭼـﻮن او را ﺑﺸـﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬از‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪264‬‬

‫ﻗﻠﻌﻪ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻣﺜﻨﻰ او را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻃﻤﻊ اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺒﺮ را ﻧﻬﺎن دار ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﺑـﻪ ﺑﻐـﺪاد‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﻢ و ﺑﻠﺪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﻛﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد روم و از آﻧﺠﺎ ﺳﻮى ﻣﺪاﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮم‪«.‬‬
‫اﻣﻴﺮ اﻧﺒﺎر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﻰآﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻢ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻳﻰ ﻛﺴﻰ را ﻫﻤﺮاه ﻛﻦ ﻛﻪ راه را ﺑﻬﺘﺮ از ﺗﻮ ﺑﻠﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه اﻣﻴﺮ اﻧﺒﺎر آذوﻗﻪ و ﻋﻠﻒ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ داد و ﺑﻠﺪﻫﺎﻳﻰ ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن ﻛـﺮد‪ ،‬راه ﺳـﭙﺮدﻧﺪ و ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﻧﻴﻤـﻪ راه‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﺑﻠﺪﻫﺎ ﮔﻔﺖ از اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد ﭼﻘﺪر راﻫﺴﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﻬﺎر ﻳﺎ ﭘﻨﺞ ﻓﺮﺳﺦ‪«.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻳﺎران ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ داو ﻃﻠﺐ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﻮد« ﺟﻤﻌﻰ داو ﻃﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﮕﻤﺎرﻳﺪ« آﻧﮕﺎه ﻓﺮود آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ و ﻏﺬا ﺧﻮرﻳﺪ و وﺿﻮ ﻛﻨﻴﺪ و آﻣﺎده ﺷﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻃﻠﻴﻌﻪداران ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻛﺴﺎن را ﺑﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از آﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻗﻮم ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ آﺧﺮ ﺷﺐ روان ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد رﺳﻴﺪ و ﺻـﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺑـﻪ ﺑﺎزارﻫـﺎ ﺣﻤﻠـﻪ ﺑـﺮد و‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﻛﺴﺎن ﻧﻬﺎد و ﻛﺸﺘﺎر ﻛﺮد و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﺰ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﭼﻴﺰى ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬و از ﻛﺎﻻ ﭼﻨﺪان ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﻛﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻮاﻧﻴـﺪ‬
‫ﺑﺮد‪«.‬‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺎزار ﺑﮕﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه و ﻛﺎﻻى ﻧﺨﺒـﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﻣﺜﻨـﻰ راه‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ ﻧﻬﺮ ﺳﻠﻴﺤﻴﻦ اﻧﺒﺎر راﻧﺪ و آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﻓﺮود آﻳﻴﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺮدازﻳﺪ و ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ آﻣﺎده ﺷﻮﻳﺪ و ﺷﻜﺮ ﺧﺪا ﻛﻨﻴﺪ و از او ﻋﺎﻓﻴﺖ ﺑﺨﻮاﻫﻴـﺪ و در رﻓـﺘﻦ‬
‫ﺷﺘﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻗﻮم ﭼﻨﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﺎن ﭘﭻ و ﭘﭻ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ دﺷـﻤﻦ ﺑـﺎ ﺷـﺘﺎب ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل‬
‫ﻣﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ و ﺗﻘﻮى راز ﮔﻮﻳﻰ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و ﺗﻌﺪى راز ﮔﻮﻳﻰ ﻣﻜﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ و دﻗﺖ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ آﻧﮕﺎه ﺳﺨﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪه و اﮔﺮ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ وﺣﺸﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را از ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎز‬
‫ﻣﻰدارد ﻛﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﻣﺎﻳﻪ وﺣﺸﺘﻰ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ روزى ﺗﺎ ﺷﺐ دوام دارد‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎزار ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﺷﻤﺎ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻰرﺳﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اردوﮔﺎه و ﺟﻤﻊ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ اﺳﺒﺎن اﺻﻴﻞ ﻣﻰروﻳﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﭘﺎداش و ﻫﻢ ﻓﻴﺮوزى ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻨﻴـﺪ و ﺑـﻪ او ﮔﻤـﺎن ﺧـﻮب‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎى ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻴﺮوزﻳﺘﺎن داده ﻛﻪ دﺷﻤﻦ از ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﺠﻬﺰﺗﺮ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﻳﻨـﻚ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻣﻰروﻳﻢ و ﻣﻘﺼﻮد ﭼﻴﺴﺖ؟ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺳﻔﺎرش ﻛﺮد ﻛﻪ در ﻏﺎرﺗﻬﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﻢ‪ ،‬و در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در ﻛﺎر ﺑـﺎز‬
‫ﮔﺸﺖ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﺎﺷﻴﻢ‪«.‬‬
‫‪265‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﮔﺮوه ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻠﺪﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺻﺤﺮاﻫﺎ و رودﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻧﺒﺎر رﺳﻴﺪﻧﺪ و دﻫﻘﺎﻧﺎن‬
‫اﻧﺒﺎر ﺑﺎ ﺟﺮات اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﺸﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و از ﺳﻼﻣﺖ وى ﺧﻮﺷﺪل ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ وﻋﺪه داده ﺑﻮد اﮔﺮ رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﻣﻮرد رﺿﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺎد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺜﻨﻰ از ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ اﻧﺒﺎر ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﻣﻀﺎرب ﻋﺠﻠﻰ و زﻳﺪ را ﺳﻮى ﻛﺒﺎث ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻓـﺎرس‬
‫اﻟﻌﻨﺎب ﺗﻐﻠﺒﻰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﺧﻮد وى ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از آﻧﻬﺎ روان ﺷﺪ و ﭼﻮن آن دو ﺑﻪ ﻛﺒﺎث رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻗﻮم ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد و ﻛﺒﺎث ﺧﺎﻟﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم آن از ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻀﺎرب و زﻳﺎد ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﺸـﺎن رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻗﻮم رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺎرس اﻟﻌﻨﺎب ﻣﺤﺎﻓﻆ آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪ‬
‫و از دﻧﺒﺎﻟﻪ ﮔﺮوه ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﺧﻮﻳﺶ در اﻧﺒﺎر ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﻓﺮات ﺑﻦ ﺣﻴﺎن را ﺑﺮ آن ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺑﻪ اﻧﺒﺎر‬
‫رﺳﻴﺪ ﻓﺮات ﺑﻦ ﺣﻴﺎن و ﻋﺘﻴﺒﺔ ﺑﻦ ﻧﻬﺎس را رواﻧﻪ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﻃﻮاﻳﻒ ﺗﻐﻠﺐ و ﻧﻤﺮ ﻛﻪ در ﺻﻔﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ و ﺧﻮد از دﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ روان ﺷﺪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻠﻤﻰ ﻫﺠﻴﻤﻰ را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺻﻔﻴﻦ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻣﺜﻨﻰ و ﻓﺮات و ﻋﺘﻴﺒﻪ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺻﻔﻴﻦ ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫از ﻓﺮات ﻋﺒﻮر ﻛﺮدﻧﺪ و آﻧﺠﺎ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻨﻰ و ﻳﺎران وى ﺗﻮﺷﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺮﻛﺒﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ را ﺟـﺰ آﻧﭽـﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﺣﺘﻰ ﭘﺎﭼﻪ و ﭘﻮﺳﺖ و اﺳﺘﺨﻮان آﻧﺮا ﺧﻮردﻧﺪ آﻧﮕـﺎه ﺑـﻪ ﻛـﺎرواﻧﻰ از ﻣـﺮدم دﺑـﺎ و‬
‫ﺣﻮران ﺑﺮ ﺧﻮردﻧﺪ و ﻛﺎرواﻧﻴﺎن را ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﺳﻪ ﺗﻦ از ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ را ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﻛﺎروان ﺑﻮدﻧﺪ اﺳﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺎروان‬
‫را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﻻى ﺑﺴﻴﺎر داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ آن ﺳﻪ ﺗﻐﻠﺒﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا راﻫﺒﺮ ﺷﻮﻳﺪ«‬
‫ﻳﻜﻴﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺮا در ﻣﻮرد ﻣﺎل و ﻛﺴﺎﻧﻢ اﻣﺎن دﻫﻴـﺪ ﺗـﺎ ﻣﺤـﻞ ﻳﻜـﻰ از ﻃﻮاﻳـﻒ ﺗﻐﻠـﺐ را ﻛـﻪ اﻣـﺮوز‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن از ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ آﻣﺪهام ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ«‬
‫ﻣﺜﻨﻰ او را اﻣﺎن داد و ﺑﻘﻴﻪ روز را ﺑﺎ وى راه ﭘﻴﻤﻮد و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻗﻮم ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬در آن ﻫﻨﮕـﺎم ﺷـﺘﺮان از‬
‫آﺑﮕﺎه ﺑﺎز ﻣﻰآﻣﺪ و ﻛﺴﺎن ﻛﻨﺎر ﺧﻴﻤﻪﻫﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺠﻮم آﻏﺎز ﺷـﺪ و ﻣـﺮدان را ﺑﻜﺸـﺘﻨﺪ و زن و ﻓﺮزﻧـﺪ‬
‫اﺳﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺷﺘﺮان را ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻗﻮم ﺑﻨﻰ روﻳﺤﻠﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ ﻛﻪ در اردوى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﻬﻢ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺧﻮد اﺳﻴﺮان را ﺧﺮﻳﺪﻧﺪ و آزاد ﻛﺮدﻧـﺪ و ﭼﻨـﺎن ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻣـﺮدم رﺑﻴﻌـﻪ در اﻳـﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴـﺖ اﺳـﻴﺮ‬
‫ﻧﻤﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺧﺒﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم آن دﻳﺎر ﺳﻮى ﺳﺎﺣﻞ دﺟﻠﻪ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺣﺮﻛـﺖ ﻛـﺮد در ﻫﻤـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻏﺰاﻫﺎ ﻛﻪ از ﭘﺲ ﺑﻮﻳﺐ ﺑﻮد ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺼﻦ ﻏﻠﻔﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﻮد و ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻦ ﻧﻌﻤـﺎن و ﻣﻄـﺮ‪،‬‬
‫ﻫﺮدوان ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮداران ﺳﭙﺎه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺬﻳﻔﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻗﻮم روان ﻛﺮد و ﺧﻮد از ﭘﻰ ﺑﺮﻓﺖ و ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﻜﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آب زده ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﭘﻨﺞ ﺷـﺘﺮ و ﭘـﻨﺞ‬
‫اﺳﻴﺮ رﺳﻴﺪ ﻣﺜﻨﻰ ﺧﻤﺲ اﻣﻮال را ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻛﺴﺎن ﺳﻮى اﻧﺒﺎر ﺑﺎز ﮔﺸـﺖ و ﻓـﺮات و ﻋﺘﻴﺒـﻪ ﺑـﻪ راه ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪266‬‬

‫رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻔﻴﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﺮ و ﺗﻐﻠﺐ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ ﺟﻤﻌـﻰ از آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ آب‬
‫رﻳﺨﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻣﺎ دﺳﺖ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آب اﻓﺘﺎدﮔﺎن ﺑﺎﻧﮓ ﻣـﻰزدﻧـﺪ‪ :‬ﻏـﺮق ﺷـﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻏـﺮق‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬و ﻋﺘﻴﺒﻪ و ﻓﺮات ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻰزدﻧﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﻏﺮق ﺷﺪن ﺑﻪ آن آﺗﺶ زدن‪ «.‬و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻳﻜﻰ از ﺟﻨﮕﻬﺎى اﻳﺎم‬
‫ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ را ﻛﻪ در اﺛﻨﺎى آن ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺮدم ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﺋﻞ را آﺗﺶ زده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﺎدﺷﺎن ﻣﻰآورد‪.‬‬
‫ﻋﺘﻴﺒﻪ و ﻓﺮات و ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﭘﺲ از ﻏﺮق ﻛﺮدن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺳﻮى ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﭼـﻮن ﻫﻤـﻪ در اردوﮔـﺎه‬
‫اﻧﺒﺎر ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن و دﺳﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺳﻮى ﺟﺰﻳﺮه رﻓﺖ و آﻧﺠﺎ ﻓﺮود آﻣﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ در ﻫﺮ ﺳﭙﺎه ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮ داﺷﺖ و ﻣﺎﺟﺮاى اﻳﻦ ﻏﺰا را ﺑـﺮاى او ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺳﺨﻦ ﻋﺘﻴﺒﻪ و ﻓﺮات ﻛﻪ در ﻏﺰاى ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ و ﺑﻪ آب رﻳﺨﺘﻦ ﻗﻮم ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪو رﺳﻴﺪ و آﻧﻬﺎ را اﺣﻀﺎر ﻛﺮد و‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﻣﺜﻞ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻨﻈﻮر ﻛﻴﻨﻪﺟﻮﻳﻰ اﻳﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻧﺒﻮده‬
‫و ﻋﻤﺮ آﻧﻬﺎ را ﻗﺴﻢ داد و ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ از ﺳﺨﻦ ﺟﺰ ﺗﻤﺜﻞ ﻣﻨﻈﻮرى ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﺎر آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و‬
‫ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺜﻨﻰ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ از ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺳﺎﺑﺎط اﺣﻤﺮى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ رﺳﺘﻢ و ﻓﻴﺮزان ﻛﻪ ﺳﺎﻻر ﻣﺮدم ﻓﺎرس ﺑﻮدﻧـﺪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﻪ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻳﻪ ﺿﻌﻒ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺷﺪه و دﺷﻤﻦ در آﻧﻬﺎ ﻃﻤﻊ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﭼﻨـﺪان‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن اﻳﻦ وﺿﻊ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﻳﺸﺎن ﻛﺸﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬از ﭘﺲ ﺑﻐﺪاد و ﺳﺎﺑﺎط و ﺗﻜﺮﻳـﺖ ﻧﻮﺑـﺖ‬
‫ﻣﺪاﻳﻦ اﺳﺖ ﺑﺨﺪا ﻳﺎ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ دﺷﻤﻦ ﺷﺎد ﺷﻮﻳﻢ ﺷﻤﺎ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮ ﻣﻰدارﻳﻢ«‬
‫ﻣﺤﻔﺰ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﻮاد ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑـﻪ رﺳـﺘﻢ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫»ﮔﻮﻳﻰ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰﺑﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﻮى ﻣﺎ آﻳﻨﺪ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﺨﺪا اى ﺳﺮداران! اﻳﻦ ﺿـﻌﻒ و زﺑـﻮﻧﻰ از ﺷـﻤﺎ ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﻣﻰرﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﭘﺎرس را ﭘﺮاﻛﻨﺪهاﻳﺪ ﻛﻪ از ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﻛﺸﺘﻦ ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻳـﻪ ﻧـﺎﺑﻮدى ﻣـﺎ‬
‫ﻧﻤﻰﺷﺪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺧﻮﻧﺘﺎن را ﻣﻰرﻳﺨﺘﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺲ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﺷﻤﺎ را ﻣﻰﻛﺸﻴﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﺎﺑﻮد ﺷـﺪﻳﻢ از ﺷـﻤﺎ اﻧﺘﻘـﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪«.‬‬
‫زﻳﺎد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻓﻴﺮزان و رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﭘﻮران دﺧﺘﺮ ﻛﺴﺮى ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬زﻧﺎن و رﻓﻴﻘﮕﺎن ﺧﺴﺮو و ﻧﻴﺰ زﻧﺎن و رﻓﻴﻘﮕﺎن‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﺧﺴﺮو را ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺑﻨﻮﻳﺲ و ﭘﻮران ﻫﻤﻪ را در ﻣﻜﺘـﻮﺑﻰ ﻧﻮﺷـﺖ و ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ داد و ﻛـﺲ ﺑـﻪ ﻃﻠـﺐ زﻧـﺎن‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﻣﺮدان ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ و آزار دادﻧﺪ ﻣﮕﺮ ذﻛﻮرى از ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺴﺮو را ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ اﻣـﺎ‬
‫ﻛﺲ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻜﻴﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﻮاﻧﻰ از ﻓﺮزﻧـﺪان ﺷـﻬﺮﻳﺎر ﭘﺴـﺮ ﺧﺴـﺮو‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﻛﻪ ﻣﺎدرش از ﻣﺮدم ﺑﺎ دو رﻳﺎﺳﺖ« ﻛﺲ ﭘﻴﺶ آن زن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و او را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛـﻪ در اﻳـﺎم‬
‫ﺷﻴﺮى ﻛﻪ ﻫﻤﻪ زﻧﺎن را در ﻗﺼﺮ اﺑﻴﺾ ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ذﻛﻮر را ﻛﺸﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬زن‪ ،‬ﭘﺴـﺮ ﺧـﻮد را از ﻗﺼـﺮ‬
‫ﺑﺮون ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺧﺎﻟﮕﺎن وى وﻋﺪه ﻧﻬﺎده ﺑﻮد و ﭘﺴﺮ را در زﺑﻴﻞ ﭘﻴﺶ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪267‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻮن از زن در ﺑﺎره ﭘﺴﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺟﺎى وى را ﻧﺸﺎن داد و ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و او را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷـﺎﻫﻰ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻚ ﺳﺎل داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ ﺑﺮ او ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷـﺪﻧﺪ و ﭘﺎرﺳـﻴﺎن آرام ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و اﻃﺎﻋـﺖ وى‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﺮان ﻗﻮم در اﻃﺎﻋﺖ و اﻋﺎﻧﺖ وى از ﻫﻢ ﭘﻴﺸﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮاى ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ و ﻣﺮزﻫﺎ ﻛﻪ ﺧﺴﺮو داﺷﺘﻪ ﺑـﻮد‬
‫و ﭼﻮن ﺣﻴﺮه و اﻧﺒﺎر و اﺑﻠﻪ و دﻳﮕﺮ ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ ﺳﭙﺎﻫﻬﺎ ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﻣﺜﻨﻰ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻛﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﻫﻤﺪﻟﻴﺸﺎن در ﺑﺎره ﻳﺰدﮔﺮد ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻤـﺮ ﻧﺎﻣـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻨﺪ و‬
‫ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﻛﻪ از ﻣﺮدم اﻃﺮاف اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻮرش دارﻧﺪ و ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ رﺳﻴﺪ ﻣﺮدم ﺳـﻮاد ﭼـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺑـﺎ ﺟﻤـﻊ ﺧـﻮد ﺑﺮﻓـﺖ و در ذى ﻗـﺎر ﻣﻘـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻃﻒ اردو زدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ .‬از ﻣﻴﺎن ﻋﺠﻤﺎن در آﻳﻴﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ آﺑﻬﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﺠﺎور ﻋﺠﻤـﺎن اﺳـﺖ در ﺣـﺪود‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮدﺗﺎن و ﺳﺮزﻣﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻓﺮود آﻳﻴﺪ و ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮕﺎوران و ﺳﻮاران رﺑﻴﻌﻪ و ﻣﻀﺮ و ﻣﺮدم‬
‫ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺸﺎن را آﻣﺎده ﻛﻨﻴﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺪﻟﺨﻮاه ﻧﻴﺎﻳﺪ اﺣﻀﺎر ﺷﻮد‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﻋﺠﻤﺎن ﺑﻪ ﺗـﻼش‬
‫اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ ﻋﺮﺑﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻼش وادارﻳﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮو ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮوى آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻮﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ در ذى ﻗﺎر ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻞ و ﺷﺮاف ﺗﺎ ﻏﻀﻰ و ﺳﻠﻤﺎن اردو زدﻧـﺪ‪ .‬ﻏﻀـﻰ در ﺣـﺪود‬
‫ﺑﺼﺮه ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و ﺳﺒﺮة ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻋﻨﺒﺮى و ﻳﺎران وى در ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ آﺑﻬﺎى ﻋﺮاق از‬
‫اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮاﻗﺐ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﺣﺎدﺛﻪاى ﺑـﺮاى ﻳﻜـﻰ از ﮔﺮوﻫﻬـﺎ رخ داد ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ آن‬
‫ﺷﺘﺎﺑﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ذى ﻗﻌﺪه ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻳﺎد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻋﻤﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻋﺠﻤﺎن ﻳﺰدﮔﺮد را ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻣﻼن ﺑﺮ وﻻﻳﺎت و‬
‫ﻋﻤﺎل ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و اﻳﻦ ﺑﻪ ذىﺣﺠﻪ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﻰرﻓﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻤـﺮ ﻫـﺮ‬
‫ﺳﺎل ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﻰرﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺳﻼح ﻳﺎ اﺳﺐ ﻳﺎ ﺗﻮان ﺟﻨﮓ دارد ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻴـﺪ و ﺳـﻮى ﻣـﻦ ﻓﺮﺳـﺘﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺘﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ راﻫﻰ ﺣﺞ ﺑﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن روان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺮوه از ﻗﺒﺎﻳﻠﻰ آﻣﺪﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ راﻫﺸﺎن از ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ از اﻫﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ راه ﻋﺮاق و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‬
‫از ﺣﺞ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶ وى آﻣﺪﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ دورﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻰ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ ﻋﻤـﺮ آﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻣﺠﺎور آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻣﻰآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در رواﻳﺖ اﺑﻮ ﻣﻌﺸﺮ و اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﺳﺎﻻر ﺣـﺞ ﻋﺒـﺪ اﻟﺮﺣﻤـﺎن ﺑـﻦ‬
‫ﻋﻮف ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف را ﺳﺎﻻر ﺣـﺞ ﻛـﺮد و ﻋﺒـﺪ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﺎن آن ﺳﺎل ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺣﺞ رﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎى دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﻰرﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺎﻳﻒ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﺎص ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻳﻤـﻦ ﻳﻌﻠـﻰ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﻨﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻤﺎن و ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻣﺤﺼﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﺎم اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه اﺑﻦ ﺟﺮاح‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪268‬‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮز ﻛﻮﻓﻪ و اراﺿﻰ ﻣﻔﺘﻮح آن ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻬﺪهدار ﻗﻀﺎ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ﻋﻤﺮ در اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮت در آﻣﺪ‬
‫در اوﻟﻴﻦ روز ﻣﺤﺮم ﺳﺎل ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮت ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در رواﻳﺖ زﻳﺎد آﻣﺪه ﻋﻤﺮ روان ﺷﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﺎﻫﻰ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم ﺻﺮار ﻓﺮود آﻣﺪ و اردو زد و ﻣﺮدم ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ ،‬آﻳﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻳﺎ آﻧﺠﺎ ﻣـﻰﻣﺎﻧـﺪ؟ و ﭼـﻮن‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭼﻴﺰى از ﻋﻤﺮ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﻳﺎ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋـﻮف را ﻣـﻰﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻨـﺎن ﺑـﻮد ﻛـﻪ در‬
‫ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ ﻋﺜﻤﺎن را ردﻳﻒ ﻧﺎم داده ﺑﻮدﻧﺪ و ردﻳﻒ در زﺑﺎن ﻋﺮب ﻛﺴﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮدى ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﺮﺑـﺎن‬
‫اﻳﻦ را ﺑﻪ ﻛﺴﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﻴﺪ دارﻧﺪ ﭘﺲ از ﺳﺎﻻرﺷـﺎن ﺳـﺎﻻر ﺷـﻮد‪ .‬و ﭼﻨـﺎن ﺑـﻮد ﻛـﻪ وﻗﺘـﻰ اﻳـﻦ دو ﻛـﺲ‬
‫ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ آﻧﭽﻪ را ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎس را ﭘﻴﺶ او ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻋﺜﻤﺎن ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ رﻓﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ؟ ﻗﺼﺪ ﺗﻮ ﭼﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز داد و ﻣﺮدم ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺒﺮ را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻔﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻪ ﻗﻮم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬روان ﺷﻮ و ﻣﺎ را ﻫﻤﺮاه ﺑﺒﺮ‪ «.‬و ﻋﻤﺮ ﺑﺎ راى آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺳﺨﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳـﺖ آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﺑﺎ ﻣﻼﻳﻤﺖ از اﻳﻦ راى ﺑﮕﺮداﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﻣﺎده ﺷﻮﻳﺪ و ﻟﻮازم ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻰروم ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ راى ﺑﻬﺘـﺮى‬
‫ﭘﻴﺶ آﻳﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺮدم ﺻﺎﺣﺐ راى را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺮان اﺻﺤﺎب ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ و ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺮب ﺑﺮ او‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬راى ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻗﺼﺪ ﺣﺮﻛﺖ دارم‪«.‬‬
‫اﻣﺎ راى ﺟﻤﻊ اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳـﻠﻢ را ﺑﻔﺮﺳـﺘﺪ و ﺧـﻮد او ﺑﻤﺎﻧـﺪ و‬
‫ﺳﭙﺎه ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻛﺎر ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﺑﻮد و ﭘﻴﺮوزى رخ ﻧﻤﻮد ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ و ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﺮ ﻧﻪ دﻳﮕﺮى‬
‫را روان ﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺎه دﻳﮕﺮ ﻓﺮﺳﺘﺪ و دﺷﻤﻦ را ﺑﺸﻜﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﻴﺮو دﻫﺪ ﺗﺎ ﻓﻴﺮوزى ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻳـﺪ و وﻋـﺪه او‬
‫ﻣﺤﻘﻖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻧﺪاى ﻧﻤﺎز داد و ﻣﺮدم ﺑﺮ او ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﻃﻠﺤﻪ را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﺨﻮاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎز ﮔﺸـﺖ‪ .‬زﻳـﺎد و ﻋﺒـﺪ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﺎن ﻋﻮف را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﭘﻬﻠﻮ داران ﺳﭙﺎه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و در ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮ‬
‫اﺳﻼم ﻓﺮاﻫﻢ آورد و دﻟﻬﺎ را ﻣﺆﺗﻠﻒ ﻛﺮد و ﻛﺴﺎﻧﺮا ﭼﻮن ﺑﺮادران ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﻜﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻀـﻮى از‬
‫آﺳﻴﺐ ﻋﻀﻮ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻛﻨﺎر ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﺻﺎﺣﺒﺎن راى ﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮدم ﻣـﺎدام ﻛـﻪ از‬
‫ﻋﻬﺪهدار ﺧﻼﻓﺖ رﺿﺎﻳﺖ دارﻧﺪ و درﺑﺎره او ﻫﻢ ﺳﺨﻨﻨﺪ ﭘﻴﺮوى او ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ و ﻋﻬـﺪهدار ﺧﻼﻓـﺖ در راﻳـﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﻰزﻧﻨﺪ و ﺻﻼﺣﻰ ﻛﻪ در ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﻣﻰاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮو اﻳﺸﺎﻧﺴﺖ‪ .‬اى ﻣﺮدم ﻣﻦ ﭼﻮن ﻳﻜﻰ از ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺑﻮدم و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻧﻈﺮ ﻣﺮا از رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺼﺮف ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻤﺎﻧﻢ و ﻳﻜﻰ را ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ و ﻛﺴـﺎﻧﻰ را ﻛـﻪ از ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدم ﻳﺎ ﺑﺠﺎ ﻧﻬﺎده ﺑﻮدم ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻛﺎر اﺣﻀﺎر ﻛﺮدهام‪«.‬‬
‫‪269‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم را ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻋﻤﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻃﻠﺤﻪ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣـﻪ ﺳـﭙﺎه‬
‫در اﻋﻮص ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاى اﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ اﺣﻀﺎر ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﻳﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻋﻤﺮ از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺑﻰ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد و اﺗﻔﺎق ﻣﺮدم ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﺮ ﻳﻜﻰ از‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﺧﺴﺮو ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر را ﺧﺒﺮ ﻛﺮد و ﺑﺮون ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﺮار رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻃﻠﺤـﺔ ﺑـﻦ ﻋﺒﻴـﺪ اﷲ را‬
‫ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺗﺎ اﻋﻮص ﺑﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮى راﺳﺖ ﺳﭙﺎه را ﺑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف داد و ﭘﻬﻠﻮى ﭼﭗ را ﺑﻪ زﺑﻴـﺮ‬
‫ﺑﻦ ﻋﻮام داد‪ ،‬ﻋﻠﻰ رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺸﻮرت ﻛﺮد و ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳﻮى دﻳﺎر‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن رود‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﺸﻮرت ﻧﻜﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﺮار رﺳـﻴﺪ و ﻃﻠﺤـﻪ ﺑـﺎز ﮔﺸـﺖ و ﻋﻤـﺮ ﺑـﺎ ﺻـﺎﺣﺒﺎن راى‬
‫ﻣﺸﻮرت ﻛﺮد‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ راى ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ او را از رﻓﺘﻦ ﻣﻨﻊ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم را ﻓﺪاى ﻛﺲ ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔـﺘﻢ‪» :‬ﭘـﺪر و ﻣـﺎدرم‬
‫ﻓﺪاﻳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ اﻓﻜﻦ و ﺑﻤﺎن و ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﻔﺮﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻀﺎى ﺧﺪا را در ﺑﺎره ﺳﭙﺎﻫﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ دﻳـﺪهاى‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﺳﭙﺎﻫﺖ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﻮد ﭼﻮن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺗﻮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮى ﻳﺎ ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﻮى ﺑﻴﻢ دارم ﻛﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ و ﺷﻬﺎدت ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﻴﺎرﻧﺪ‪«.‬‬
‫در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻳﻜﻰ ﺑﻮد و در ﺑﺎره آن ﻣﺸﻮرت ﻣﻰﻛﺮد ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬وى در‬
‫ﻧﺠﺪ ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ؟«‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻳﻜﻰ را ﭘﻴﺪا ﻛﺮدى‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻴﺴﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻴﺮ ﭘﻨﺠﻪ اﻓﻜﻦ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ‪«.‬‬
‫و ﺻﺎﺣﺒﺎن راى وى را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻓﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﺑﺎره ﻳﺰدﮔﺮد ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺳﭙﺎﻫﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ‬
‫و اﻫﻞ ذﻣﻪ ﺷﻮرﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﺳﻮى ﺻﺤﺮا ﺑـﺮو و ﻗﺒﺎﻳـﻞ ﻣﺠـﺎور را ﺑﺨـﻮان و ﻧﺰدﻳـﻚ آﻧﻬـﺎ در ﺣـﺪود‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎش ﺗﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺠﻤﺎن ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺎﻫﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و اﻫﻞ ذﻣﻪ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺷﻮرش ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﻛﺴـﺎﻧﻰ‬
‫را ﺑﺒﺮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻪﻫﺎى ﺟﺪا از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﺮاق ﺟﺎى داد ﻛﻪ از ﻏﻀﻰ ﺗﺎ ﻗﻄﻘﻄﺎﻧﻪ اردو زدﻧﺪ و ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ و‬
‫ﻣﺮزﻫﺎى ﺧﺴﺮو ﺳﺎﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﺑﻴﻤﻨﺎك و ﺗﺮﺳـﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭼﻮن ﺷﻴﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻌﻤﻪ او دﺳﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻣﺎده ﻫﺠﻮم ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺮان ﻗﻮم آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﻣـﻪ ﻋﻤـﺮو‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻤﻚ ﺑﺎز ﻣﻰداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﻌﺪ را ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﻫﻮازن ﻧﺠﺪ ﻛـﺮده ﺑـﻮد و ﻋﻤـﺮ او را ﺑـﻪ ﺟـﺎ ﮔﺬاﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺎل ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم را رواﻧﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺪو ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺳﻼﺣﺪار و اﺳـﺒﺪار و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ راى و ﺷﺠﺎع را ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ ﺧﺪا ﺟﻤﻌﻰ را ﺑﺮاى ﺣﺮﻛﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ ،‬ﻧﺎﻣـﻪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪270‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ در ﺑﺎره ﻳﻜﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﻣﺸﻮرت ﻣﻰﻛﺮد و ﭼﻮن ﻧﺎم وى ﺑﻪ ﻣﻴـﺎن آﻣـﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ او را ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻠﺤﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﻋﺎﻣﻞ زﻛﺎت ﻫﻮازن ﺑﻮد و ﻋﻤﺮ ﺿﻤﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺎو ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺻﺎﺣﺐ‬
‫راى و ﺷﺠﺎع را ﻛﻪ ﺳﻼﺣﻰ ﻳﺎ اﺳﺒﻰ دارﻧﺪ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻌﺪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﺰار ﺳـﻮار ﺑﺮﮔﺰﻳـﺪهام ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺷﺠﺎع و ﺻﺎﺣﺐ راى و ﺣﺎﻓﻆ ﺣﺮﻳﻢ و ﻣﺪاﻓﻊ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدهاﻧﺪ و در ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ اﻋﺘﺒﺎر و ﺣﺮﻣﺖ دارﻧﺪ و اﻳﻨﻚ‬
‫آﻣﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺴﺎن در ﻛﺎر ﻣﺸﻮرت ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻴﺴﺖ«؟‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺷﻴﺮ ﻏﺮان«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻛﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺳﻌﺪ«‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ راى آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﻛﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺳﺎﻻرى ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق را ﺑـﻪ وى داد و ﺳـﻔﺎرش‬
‫ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺳﻌﺪ ﺑﻨﻰ وﻫﻴﺐ! در ﻛﺎر ﺧﺪا ﻣﻐﺮور ﻣﺒﺎش ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ داﻳﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳـﻠﻢ‬
‫و ﻳﺎر ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺑﺪ را ﺑﻪ ﺑﺪ ﻣﺤﻮ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺪ را ﺑﻪ ﻧﻴﻚ ﻣﺤﻮ ﻣﻰﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪا را‬
‫ﺟﺰ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﻛﺴﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺮدم از ﺷﺮﻳﻒ و وﺿﻴﻊ در ﻧﻈﺮ ﺧﺪا ﻳﻜﺴـﺎﻧﻨﺪ ﻛـﻪ ﺧـﺪا ﭘﺮوردﮔـﺎر‬
‫آﻧﻬﺎﺳﺖ و آﻧﻬﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﻳﻨﺪ و ﺗﻔﺎوﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﻋﻔﻮ ﺧﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ او ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪا‬
‫ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ از ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻌﺜﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ از ﻣﺎ ﺟﺪا ﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد و ﭼﻨﺎن ﺑﺎش‪ ،‬ﻛﻪ ﻛﺎر ﭼﻨﺎن ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻧـﺪرز‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ روش ﭘﻴﻤﺒﺮ را رﻫﺎ ﻛﻨﻰ و از آن ﺑﮕﺮدى ﻛﺎرت ﺑﻴﻬـﻮده ﺷـﻮد و از ﺟﻤﻠـﻪ زﻳﺎﻧﻜـﺎران‬
‫ﺷﻮى‪«.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻌﺪ را رواﻧﻪ ﻛﻨﺪ او را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺮا ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻋـﺮاق ﮔﻤﺎﺷـﺘﻢ‪ .‬ﺳـﻔﺎرش‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺎر ﻛﻪ ﻛﺎرى ﺳﺨﺖ و ﭘﺮ ﻣﺤﻨﺖ در ﭘﻴﺶ دارى ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﻖ از ﭘﻴﺶ ﺗﻮان ﺑـﺮد‪ ،‬ﺧـﻮدت و‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺖ را ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ ﻋﺎدت ﺑﺪه و ﻓﻴﺮوزى از آن ﺧﻮاه‪ ،‬ﺑﺪان ﻛﻪ ﻫﺮ ﻋﺎدﺗﻰ را وﺳﻴﻠﻪاى ﻫﺴـﺖ‪ ،‬وﺳـﻴﻠﻪ ﻧﻴﻜـﻰ‬
‫ﺻﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻠﻴﻪاى ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻰرﺳﺪ ﺻﺒﻮر ﺑﺎش ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﻮى دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻰ‪ ،‬ﺑﺪان ﻛﻪ ﺗﻘﻮى دو ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﻌﺼﻴﺖ وى‪ .‬اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا ﺑﻐﺾ دﻧﻴﺎﺳﺖ و ﺣﺐ آﺧﺮت و ﻋﺼﻴﺎن ﺧﺪا ﺣﺐ دﻧﻴﺎﺳـﺖ و‬
‫ﺑﻐﺾ آﺧﺮت‪ .‬دﻟﻬﺎ را ﺣﻘﻴﻘﺘﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻰآورد ﻛﻪ ﻧﻬﺎن اﺳﺖ و ﻋﻴﺎن‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﻴﺎن آﻧﺴﺖ ﻛـﻪ ﺣـﻖ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺸﮕﺮ و ﻣﺬﻣﺘﮕﻮى را ﻳﻜﺴﺎن دﻫﺪ و ﻧﻬﺎن آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻤﺖ از ﻗﻠﺐ ﺑﻪ زﺑﺎن آﻳﺪ و ﻛﺴﺎن را دوﺳﺖ دارد‪.‬‬
‫‪271‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫از دوﺳﺘﻰ ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺒﺎش ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮان دوﺳﺘﻰ ﻛﺴﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا وﻗﺘـﻰ ﺑﻨـﺪهاى را دوﺳـﺖ دارد او را‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﻛﺴﺎن ﻛﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻨﺪهاى را دﺷﻤﻦ دارد او را ﻣﺒﻐﻮض ﻛﺴﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺗـﻮ ﭘـﻴﺶ ﺧـﺪاى‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻣﻨﺰﻟﺘﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎن و ﻫﻤﻜﺎران ﺧﻮﻳﺶ دارى‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه او را ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ رواﻧﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻣﺪﻳﻨـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﻋﺮاق در آﻣﺪ ﻛﻪ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻳﻤﻦ و ﺳﺮاة آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻻر ﻣﺮدم ﺳﺮاة ﺣﻤﻴﻀﺔ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﺎرﻗﻰ ﺑﻮد‬
‫و ﻫﻤﻪ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﺎرق و اﻟﻤﻊ و ﻏﺎﻣﺪ و دﻳﮕﺮ ﺑﺴﺘﮕﺎن اﻳﻦ ﻃﻮاﻳﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣـﺮدم ﻳﻤـﻦ دو‬
‫ﻫﺰار و ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺨﻊ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻗﻮم از ﺟﻨﮕﺎور و زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اردوﮔﺎﻫﺸﺎن آﻣﺪ و ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﻪ را ﺳﻮى ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺪ اﻣﺎ ﺟﺰ ﺳﻮى ﺷﺎم ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ رﻓـﺖ‬
‫و ﻋﻤﺮ ﺟﺰ ﻋﺮاق ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺖ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را ﺳﻮى ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را رواﻧﻪ ﺷﺎم ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺣﻨﺶ ﻧﺨﻌﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﻗﻮم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﻣﺮدم ﻧﺨﻊ ﺷﺮف در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﺟـﺎى دارد‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﺮوﻳﺪ‪ «.‬آﻧﻬﺎ دل ﺳﻮى ﺷﺎم داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺟﺰ ﻋﺮاق ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺖ و آﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﺷﺎم ﻧﻤـﻰﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ و ﻋﺎﻗﺒـﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را ﺳﻮى ﺷﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ را ﺳﻮى ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻨﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﻣﺮدم ﺣﻀﺮ ﻣﻮت و ﺻﺪف ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺲ در آن ﻣﻴﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺷﺪاد ﺑﻦ ﺿـﻤﻌﺞ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻫﺰار و ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺲ از ﻣﺮدم ﻣﺬﺣﺞ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻪ ﺳﺎﻻر داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب ﺳﺎﻻر ﺑﻨﻰ ﺿـﺒﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻴﺮة ﺑﻦ ذوﻳﺐ ﺳﺎﻻر ﺟﻌﻔﻰ و ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺣﻔﺺ ﭼﻮن ﺟﺰء و زﺑﻴﺪ و اﻧﺲ اﷲ و اﻣﺜﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﺰﻳﺪ ﺑـﻦ‬
‫ﺣﺎرث ﺻﺪاﻳﻰ ﺳﺎﻻر ﺻﺪا و ﺟﻨﺐ و ﻣﺴﻠﻴﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺬﺣﺞ‪ ،‬اﻳﻨﺎن ﻫﻨﮕﺎم رﻓـﺘﻦ‬
‫ﺳﻌﺪ‪ ،‬از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﻴﺲ ﻋﻴﻼن ﻧﻴﺰ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑﺸﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻫﻼﻟﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮔﺮوه ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ در آﻣﺪ‪ :‬ﺳﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﺑـﻮد و‬
‫ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻣﺮدم دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ از ﺻﺮار ﺗﺎ اﻋﻮص ﺳﭙﺎه را ﺑﺪرﻗﻪ ﻛﺮد آﻧﮕﺎه در ﺟﻤﻊ ﻛﺴﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺨﻦ اﻳﺴـﺘﺎد و ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﺪا ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣﺜﻞ زده و ﺳﺨﻦ آورده ﻛﻪ دﻟﻬﺎ را ﺑﺎ آن زﻧﺪه ﻛﻨﺪ ﻛﻪ دﻟﻬﺎ در ﺳﻴﻨﻪﻫﺎ ﻣﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺪا آن را‬
‫زﻧﺪه ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﭼﻴﺰى ﻣﻰداﻧﺪ از آن ﺳﻮد ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋﺪاﻟﺖ را ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻧﻤﻮدارﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎى آن ﺣﻴﺎﺳـﺖ و‬
‫ﺑﺨﺸﺶ و ﺗﺴﺎﻫﻞ و ﻧﺮﻣﺶ‪ ،‬و ﻧﻤﻮدار آن رﺣﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺮاى ﻫﺮ ﻛﺎرى درى ﻧﻬﺎده و ﺑﺮاى ﻫﺮ درى ﻛﻠﻴـﺪى‬
‫آﻣﺎده ﻛﺮده‪ ،‬در ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﺒﺮت آﻣﻮﺧﺘﻦ اﺳﺖ و ﻛﻠﻴﺪ آن زﻫﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺮت آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻳﺎد ﻣﺮگ ﻛـﺮدن اﺳـﺖ و از‬
‫ﻣﺮدﮔﺎن ﺳﺨﻦ آوردن و آﻣﺎدﮔﻰ ﺑﺮاى ﻣﺮدن و ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻋﻤﻞ‪ ،‬زﻫﺪ‪ ،‬ﺣﻖ از ﻛﺴﺎن ﮔـﺮﻓﺘﻦ و ﺑـﻪ ﺻـﺎﺣﺐ‬
‫ﺣﻖ دادن اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﺤﺎﺑﺎى ﻛﺲ ﻧﻜﻨﻰ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻔﺎف ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻛﻨﻰ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻛﻔﺎف ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ او را ﺑﻰ ﻧﻴﺎز ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ و ﺧﺪاﻳﻢ اﻣﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و ﺧﺪا ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺪا ﻣﺮا ﻣﻜﻠﻒ ﻛﺮده ﻛﻪ دﻋﺎﻫﺎ را از او ﺑﮕﺮداﻧﻢ‪ .‬ﺷﻜﺎﻳﺘﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﻴﺶ ﻣﻦ آرﻳـﺪ و ﻫـﺮ ﻛـﻪ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ‪ ،‬ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻛﺴﻰ ﺑﺮد ﻛﻪ ﺑﻤﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻰدرﻧﮓ ﺣﻖ وى را ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪272‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ زرود رﺳﻴﺪى آﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻛﻦ و در اﻃﺮاف آن ﭘﺮاﻛﻨﺪه‬
‫ﺷﻮﻳﺪ و ﻛﺴﺎن را ﺑﺨﻮان و ﻣﺮدم دﻟﻴﺮ و ﺻﺎﺣﺐ راى را ﻛﻪ ﻧﻴﺮو و ﺳﻼح دارﻧﺪ ﺑﺮﮔﺰﻳﻦ‪«.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻮﻗﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﺳﻜﻮن ﺑﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺮوه ﻛﻨﺪه ﺑﻪ ﺳﺎﻻرى ﺣﺼﻴﻦ ﺑﻦ ﻧﻤﻴﺮ ﺳﻜﻮﻧﻰ و ﻣﻌﺎوﻳﻪ‬
‫ﺑﻦ ﺧﺪﻳﺞ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺟﻠﻮى آﻧﻬﺎ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﻮاﻧﺎن دﻟﻢ ﺳﺒﺎط را ﺑـﺎ ﻣﻌﺎوﻳـﻪ ﺑـﻦ‬
‫ﺧﺪﻳﺞ دﻳﺪ و روى از آﻧﻬﺎ ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ و ﺑﺎز روى ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺳﺮ ﮔﺮاﻧﻰ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺸﻮﻳﺶ دارم‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از اﻗﻮام ﻋﺮب ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪﺗﺮ از اﻳﻨﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺪى ﻳﺎد ﻣﻰﻛﺮد و ﻣﺮدم از راى ﻋﻤﺮ درﺑﺎره آن ﮔﺮوه ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺘﻰ ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮدان ﺑﻦ ﺣﻤﺮان‪ ،‬ﻋﺜﻤـﺎن ﺑـﻦ ﻋﻔـﺎن رﺿـﻰ اﷲ ﻋﻨـﻪ را ﻛﺸـﺖ و ﻳﻜـﻰ از‬
‫ﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺸﺎن ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﻣﻠﺠﻢ ﻧﺎم داﺷﺖ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ رﺣﻤﻪ اﷲ را ﻛﺸﺖ و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻦ ﺧﺪﻳﺞ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﻗﺘﻞ ﻗﺎﺗﻼن ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ اﻣﺎ ﺟﻤﻌﻴﺸﺎن ﻗﺎﺗﻼن ﻋﺜﻤﺎن را ﭘﻨﺎه داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻫﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از آن ﭘﺲ ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮ دو ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ را ﺑﺎ دو ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻣﺮدم ﻧﺠـﺪ‬
‫از ﻏﻄﻔﺎن و ﻃﻮاﻳﻒ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ او روان ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪ در آﻏـﺎز زﻣﺴـﺘﺎن ﺑـﻪ زرود رﺳـﻴﺪ و آﻧﺠـﺎ ﻓـﺮود آﻣـﺪ و‬
‫ﺳﭙﺎﻫﻴﺎن را در اﻃﺮاف آن ﺑﺮ ﺳﺮ آﺑﻬﺎى ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ و اﺳﺪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻛﺮد و در اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪن ﻛﺴﺎن و دﺳﺘﻮر‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ از ﺑﻨﻰ ﺗﻤﻴﻢ و رﺑﺎب ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺗﻤﻴﻤﻰ و ﻫﺰار ﻛﺲ رﺑـﺎﺑﻰ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺑﻨﻰ اﺳﺪ ﻧﻴﺰ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪ و ﮔﻔﺖ در ﺣﺪود ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﻣـﺎ ﺑـﻴﻦ ﺣـﺰن و ﺑﺴـﻴﻄﻪ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ و آﻧﺠـﺎ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ وﻗﺎص و ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻨﻰ ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺶ ﻫﺰار از ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﺋﻞ ﺑﻮد و دو ﻫﺰار ﻛـﺲ از دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻃﻮاﻳﻒ رﺑﻴﻌﻪ ﻛﻪ ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ از ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﮔﺎن ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﻧﻴﺰ دو ﻫﺰار ﻛﺲ از ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺑﺎ وى ﺑﻮد و دو ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻗﻀﺎﻋﻪ و ﻃﻰ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻰ را ﺑﺘﺎزﮔﻰ ﺑﺮﮔﺰﻳـﺪه‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻻر ﻣﺮدم ﻃﻰ‪ ،‬ﻋﺪى ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﺑﻮد و ﺳﺎﻻر ﻗﻀﺎﻋﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ وﺑﺮه ﺑﻮد و ﺳﺎﻻر ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺟﺮﻳﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻪ ﺳﻌﺪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻴﺒﺮد ﻣﺜﻨﻰ ﺳﻮى وى آﻳﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﻧﻴﺰ در اﻧﺘﻈﺎر رﻓﺘﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻮد ﻣﺜﻨـﻰ از‬
‫زﺧﻤﻰ ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﺧﻮرده ﺑﻮد در ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮد ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻌﺪ در زرود ﺑﻮد و‬
‫ﺳﺮان ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺧﺼﺎﺻﻴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻬﺎى ﻋﺮاﻗﻰ و از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮات ﺑﻦ ﺣﻴﺎن ﻋﺠﻠﻰ و ﻋﺘﻴﺒﻪ ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻋﻤﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ ﺳﻌﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﺰد وى ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻫﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم در ﺷﻤﺎره ﺳﭙﺎه ﻗﺎدﺳﻴﻪ اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻫـﺰار‬
‫ﻛﺲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ از اﻳﻦ رو ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﺎ ﺳﻌﺪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪﻧـﺪ و آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ ﻫﺸـﺖ ﻫـﺰار ﻛـﺲ‬
‫‪273‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺸﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ در زرود ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‬
‫ﻣﺮدم ﻗﻴﺲ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ دوازده ﻫﺰار ﻛﺲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻛﺲ از ﻣﺮدم ﺑﻨﻰ اﺳـﺪ را ﻛـﻪ از‬
‫ﺗﻴﺮهﻫﺎى ﺣﺰن ﺑﻮد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آوردهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ دﺳﺘﻮر ﭘﻴﺸﺮوى داد و ﺳﻮى ﻋﺮاق روان ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﻛﺴﺎن در ﺷﺮاف ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺳـﻌﺪ ﺑـﻪ ﺷـﺮاف‬
‫رﺳﻴﺪ اﺷﻌﺚ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﺎ ﻫﺰار و ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻛﺲ از ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﺑﺪو ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﺣﺎﺿﺮان ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺳﻰ و ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺳـﻬﻢ ﺑﺮدﻧـﺪ در‬
‫ﺣﺪود ﺳﻰ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳــﺮ ﮔﻮﻳــﺪ‪ :‬ﻣــﺮدم ﻳﻤــﻦ دل ﺳــﻮى ﺷــﺎم داﺷــﺘﻨﺪ و ﻣﻀــﺮﻳﺎن ﺑــﻪ ﻋــﺮاق راﻏــﺐ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﻋﻤــﺮ ﮔﻔــﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪىﻫﺎى ﺷﻤﺎ از ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪﻳﻬﺎى ﻣﺎ ﻗﻮﻳﺘﺮ اﺳﺖ ﭼﺮا ﻣﻀﺮﻳﺎن ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﻛﻪ در ﺷﺎم ﺑﻮدهاﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻳﺎد ﻧﻤﻰآورﻧﺪ؟«‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﻦ ﻳﻤﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ از ﻋﺮﺑﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺟﺴﻮرﺗﺮ از ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ را رﺑﻴﻌﻪ ﺷﻴﺮ ﻳﺎ رﺑﻴﻌﻪ ﺳﻮار ﻧﺎﻣﺸﺎن داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺎن ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﺷﻴﺮ ﻣﻰﻧﺎﻣﻴﺪﻧـﺪ‪،‬‬
‫روﻣﻴﺎن را ﻧﻴﺰ ﺷﻴﺮ ﻣﻴﻨﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻫﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺨﺪا ﺷﺎﻫﺎن ﻋﺠﻢ را ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺎن ﻋﺮب ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﻜﻨﻢ« و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺮ و ﺻﺎﺣﺐ راى‬
‫و ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذ و ﺳﺨﻨﻮر و ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮد ﺳﻮى ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔـﺎن ﻋـﺮب رو ﺑـﺮو‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺳﻌﺪ ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ از زرود ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﺎو ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد ﻻﻳﻘﻰ را ﺑﻪ دروازه ﻫﻨﺪ‬
‫ﻓﺮﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از آن ﺣﺪود آﺳﻴﺒﻰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ را ﺑﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻛﺲ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺳﻮى ﻏﻀﻰ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻧﺰد ﺟﺮﻳﺮ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻏﻀﻰ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮب رو ﺑﺮوى اﺑﻠﻪ ﺑـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮز و دروازه ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﻌﺪ در ﺷﺮاف ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺖ و ﻫﻢ ﺟﺎﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻏﻀـﻰ‬
‫ﺗﺎ ﺣﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻪ او ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﺪ ﻛﺴﺎن را دﺳﺘﻪﻫﺎى ده ﻧﻔﺮى ﻛﻦ و ﺑﺮ ﻫﺮ دﺳﺘﻪ ﺳـﺮ‬
‫دﺳﺘﻪاى ﮔﻤﺎر و ﺳﭙﺎﻫﻬﺎ را ﺳﺎﻻران ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻦ و ﺳﭙﺎه ﺧﻮﻳﺶ را آراﻳﺶ و ﻧﻈﻢ ده و ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﮕﻮى ﺗﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﻮ آﻳﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺧﻮﻳﺶ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺶ ﻛﺴﺎﻧﺸﺎن ﻓﺮﺳﺖ و در ﻗﺎدﺳﻴﻪ وﻋﺪه ﻛﻦ‪ ،‬ﻣﻐﻴـﺮة ﺑـﻦ‬
‫ﺷﻌﺒﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻣﻠﺤﻖ ﻛﻦ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎرﻫﺎ را ﺑﺮاى ﻣﻦ ﺑﻨﻮﻳﺲ‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻣﻐﻴﺮه و ﺳﺮان ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و اﻧـﺪازه ﺑﺪاﻧﺴـﺖ و ﺑـﺮ ﻫـﺮ دﺳـﺘﻪ ده ﻧﻔـﺮى‬
‫ﺳﺮدﺳﺘﻪاى ﮔﻤﺎﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در اﻳﺎم ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﺳـﺮ دﺳـﺘﻪﻫـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺗـﺎ وﻗﺘـﻰ‬
‫ﻣﻘﺮرى ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪ دوام داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺮﭼﻤﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺳﺮان ﮔﺮوﻫﻬﺎى ده ﻧﻔـﺮى را‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪274‬‬

‫از ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪ ﻛﻪ در اﺳﻼم اﻋﺘﺒﺎرى داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎى ﺳﭙﺎه از ﻣﻘﺪﻣـﻪ و ﭘﻬﻠﻮﻫـﺎ و ﭘﻴﺸـﺘﺎزان و‬
‫زﺑﺪه ﺳﻮاران و ﭘﻴﺎده و ﺳﻮار ﻛﺴﺎن ﺑﺮ ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺎ آراﻳﺶ و ﻧﻈﻢ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و ﺗﺎ وﻗﺘـﻰ ﻧﺎﻣـﻪ و‬
‫اﺟﺎزه ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻜﺮد‪ .‬ﺳﺮان ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫زﻫﺮة ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻗﺘﺎده را ﻛﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺠﺮ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ او را ﺳﺎﻻرى داده ﺑﻮد و ﭘـﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒـﺮ ﺧـﺪاى‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﭼﻮن اﺟﺎزه ﻋﻤﺮ آﻣﺪ وى از ﺷﺮاف روان ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺬﻳﺐ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻌﺘﻢ را ﺑﺮ ﻣﻴﻤﻨﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬وى از ﻳﺎران ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد و ﻳﻜﻰ از ﻧﻪ ﻛﺲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻮى او ﺻﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻠﺤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ اﷲ را دﻫﻤﻴﺸﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺮدﺳﺘﮕﺎن ﻗﻮم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺳﻤﻂ ﺑﻦ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻛﻨﺪى را ﺑﺮ ﻣﻴﺴﺮه ﮔﻤﺎﺷﺖ‪ .‬وى ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﺟﻨﮕﻴﺪه ﺑﻮد و‬
‫ﻧﻴﻚ ﻛﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ او را ﻗﺪر ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬از دوران ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻮﻓﻪ ﺑﻨﻴﺎد ﺷﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒـﺎر از اﺷـﻌﺚ‬
‫ﻛﻨﺪى ﺳﺒﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﺪرش از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح ﺳﻮى ﺷﺎم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﻋﺮﻓﻄﻪ را ﻧﺎﻳﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺗﻤﻴﻤﻰ ﻋﻤﺮى را ﺑﺮ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺳﭙﺎه ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮاد ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺗﻤﻴﻤﻰ را ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺘﺎزان ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﺑﺎﻫﻠﻰ را ﺑﺮ زﺑﺪه ﺳﻮاران ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻤﺎل ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ اﺳﺪى را ﺳﺎﻻر ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ذى اﻟﺴﻬﻤﻴﻦ ﺧﺜﻌﻤﻰ را ﺳﺎﻻر ﺳﻮارﮔﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮان ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﭘﺲ از ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺮدﺳﺘﮕﺎن ﭘﺲ از ﺳﺮان ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﭼﻤﺪاران ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﭘﺮﭼﻤﺪاران و ﺳﺮان‪ ،‬رؤﺳﺎى ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ راوﻳﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺟﻨﮕﻬﺎى ارﺗﺪاد و ﺟﻨﮕﻬﺎى ﻋﺠﻤﺎن از ﻣﺮﺗﺪﺷﺪﮔﺎن ﻛﻤﻚ ﻧﻤـﻰﺧﻮاﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻤـﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺪاﻣﺸﺎن را ﺑﻪ ﻛﺎرى ﻧﮕﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺮزﺑﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻣﺪاواﮔﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد )اﻃﺒﻪ؟( و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﺑﺎﻫﻠﻰ ذو اﻟﻨـﻮر را ﺑـﻪ‬
‫ﻗﻀﺎوت ﻛﺴﺎن ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﺿﺒﻂ )اﻗﺒـﺎض( و ﺗﻘﺴـﻴﻢ ﻏﻨـﺎﺋﻢ را ﺑـﻪ او داد و ﺳـﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳـﻰ را دﻋـﻮﺗﮕﺮ و راﺋـﺪ‬
‫)ﭘﻴﺸﺘﺎز؟ ﻣﺎﻣﻮر اﻛﺘﺸﺎف( ﻗﻮم ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺑﻰ ﻋﺜﻤﺎن ﻧﻬﺪى ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻗﻮم ﻫﻼل ﻫﺠﺮى ﺑﻮد و دﺑﻴﺮ‪ ،‬زﻳﺎد ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﺳﻌﺪ از آراﻳﺶ ﺳﭙﺎه ﻓﺮاﻏﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺮاى ﻫﺮ ﻛﺎر ﮔﺮوﻫﻰ و ﺳﺮى ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد ﻗﻀﻴﻪ را ﺑـﺮاى ﻋﻤـﺮ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫در آن اﺛﻨﺎ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮى ﻋﻤﺮ رﻓﺖ و ﺟﻮاب آﻣﺪ ﻛﻪ از ﺷﺮاف ﺳﻮى ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد ﻣﻌﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻠﻤﻰ دﺧﺘﺮ ﺧﺼﻔﻪ ﺗﻴﻤﻰ‪ ،‬ﺗﻴﻢ اﻟﻼت‪ ،‬ﺑﺎ وﺻﻴﺖ ﻣﺜﻨﻰ ﭘﻴﺶ ﺳﻌﺪ آﻣﺪ و ﭼﻨﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛـﻪ ﻣﺜﻨـﻰ وﺻـﻴﺖ‬
‫‪275‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻛﺮده ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﺷﺎن ﻛﻪ وﺻﻴﺖ او را ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻪ زرود‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺳﻌﺪ ﺑﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﻓﺮاﻏﺖ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﻛﺎر ﻗﺎﺑﻮس ﺑﻦ ﻗﺎﺑﻮس ﺑﻦ ﻣﻨﺬر آﻧﻬﺎ را از رﻓﺘﻦ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻗﺼﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ازاذﻣﺮد ﭘﺴﺮ آزاذﺑﻪ ﻗﺎﺑﻮس را ﺳﻮى ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻋﺮﺑﺎن را دﻋﻮت ﻛﻦ و‬
‫ﺳﺎﻻرى ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ دﻋﻮت ﺗﺮا ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﺎش ﻛﻪ ﭘﺪراﻧﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻮس در ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻜﺮ ﺑﻦ واﻳﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﻌﻤﺎن ﻣﻰﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺗﺤﺒﻴﺐ‬
‫و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻌﻨﻰ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ از ذى ﻗﺎر ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺑﺮ ﻗﺎﺑﻮس ﺗﺎﺧﺖ و او را ﺑﺎ ﻫﻤـﻪ ﻛﺴـﺎﻧﺶ از‬
‫ﭘﺎى در آورد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﻮى ذو ﻗﺎر ﺑﺮ ﮔﺸﺖ و از آﻧﺠﺎ ﻫﻤﺮاه ﺳـﻠﻤﻰ ﺳـﻮى ﺳـﻌﺪ رﻓﺘﻨـﺪ و در ﺷـﺮاف ﭘـﻴﺶ وى‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ و وﺻﻴﺖ و راى ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ را ﺑﻪ او دادﻧﺪ ﻛﻪ در آن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد راى وى اﻳﻨﺴـﺖ ﻛـﻪ وﻗﺘـﻰ ﺳـﭙﺎه‬
‫آﻣﺎده ﺷﺪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد و دﺷﻤﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻳﻌﻨﻰ ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﺧﺎك آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﻨﺪازد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ﻛﻨﺎره ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ در ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن ﺑﻪ دﻳﺎر ﻋﺮب و ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﺻﺤﺮا ﺑﻪ دﻳﺎر ﻋﺠﻢ ﺟﻨﮓ اﻧﺪازد و اﮔﺮ ﺧﺪا ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻓﻴﺮوزى داد ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎى دﻳﮕﺮ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﺳﻴﺪ و اﮔﺮ ﻛﺎر ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ داﺷﺖ راه ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻬﺘﺮ داﻧﻨﺪ و در‬
‫دﻳﺎر ﻋﺮب دﻟﻴﺮﺗﺮ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻓﺮﺻﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﭘﻴﺶ آرد‪.‬‬
‫و ﭼﻮن راى و وﺻﻴﺖ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ رﺳﻴﺪ ﺑـﺮ او رﺣﻤـﺖ ﻓﺮﺳـﺘﺎد و ﻣﻌﻨـﻰ را ﺑـﻪ ﺟـﺎى وى ﮔﻤﺎﺷـﺖ و‬
‫ﺳﻔﺎرش ﻛﺮد ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺪان وى ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﺪ و ﺳﻠﻤﻰ را ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرى ﻛﺮد و ﺑﻪ زﻧﻰ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ وى زﻓﺎف ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺰو دﺳﺘﻪﻫﺎى ﺳﭙﺎه ﻫﻔﺘﺎد و ﭼﻨﺪ ﻛﺲ از ﺟﻨﮕﺎوران ﺑﺪر ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻴﺼﺪ و ده و ﭼﻨﺪ ﻛـﺲ از آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﻌﺖ رﺿﻮان ﻳﺎ ﺟﻠﻮﺗﺮ‪ .‬و ﺳﻴﺼﺪ ﻛﺲ از آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در ﻓـﺘﺢ ﻣﻜـﻪ ﺣﻀـﻮر داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻔﺘﺼﺪ ﻛﺲ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻫﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ در ﺷﺮاف ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ راى ﻣﺜﻨﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻮﻗﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣـﻪاى ﺑـﺮاى‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻋﺮاق را ﻛﻪ ﺷﺶ ﻫﺰار ﻛﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺳـﭙﺎه او ﻛـﻪ ﻣﻴـﻞ دارد ﺳـﻮى‬
‫ﻋﺮاق رود آﻧﺠﺎ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻣﻀﻤﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮاف ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ ﻛـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﻮى ﭘﺎرﺳـﻴﺎن رو و در ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻛﺎرﻫﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﻛﻞ ﻛﻦ و از او ﻳﺎرى ﺑﺨﻮاه‪ .‬ﺑـﺪان ﻛـﻪ ﺳـﻮى ﻗـﻮﻣﻰ ﻣـﻰروى ﻛـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎرﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و ﻟﻮازم ﻓﺮاوان دارﻧﺪ و ﻧﻴﺮوى ﺑﺴﻴﺎر و دﻳﺎرﺷﺎن ﮔﺮﭼﻪ دﺷﺖ اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ درﻳﺎﻫﺎ و آﺑﻬﺎ و ﺳﻨﮕﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖ و دﺳﺖﻧﻴﺎﻓﺘﻨﻰ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ از آﺑﻬﺎى ﺗﻨﮓ ﺑﮕﺬرﻧﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻗﻮم ﺑﺎ ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎ رو ﺑﺮو ﺷﺪى ﺣﻤﻠﻪ و ﺿﺮﺑﺖ زدن آﻏﺎز ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﺑﺎ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺟﻤﻊ آﻧﻬﺎ رو ﺑﺮو ﺷﻮﻳﺪ و ﻣﺒﺎدا ﺷﻤﺎ را ﺑﻔﺮﻳﺒﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﻰ ﻓﺮﻳﺒﻜﺎر و ﻣﻜﺎرﻧـﺪ و رﻓﺘـﺎرى ﺟـﺰ‬
‫رﻓﺘﺎر ﺷﻤﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺳﺨﺖ ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻗﺎدﺳﻴﻪ رﺳﻴﺪى‪ ،‬و ﻗﺎدﺳﻴﻪ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ‬
‫دروازه دﻳﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻮده و آﻧﺠﺎ از ﻫﻤﻪ دروازهﻫﺎى دﻳﮕﺮ ﻟﻮازم ﺑﻴﺸﺘﺮ دارﻧﺪ و از ﺟﺎﻫﺎى دﻳﮕﺮ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪276‬‬

‫آرﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻰ وﺳﻴﻊ و آﺑﺎد و اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و ﭘﻴﺶ روى آن ﭘﻠﻬﺎ و رودﻫﺎى ﺻـﻌﺐ اﻟﻌﺒـﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻰﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﮔﺬرﮔﺎﻫﻬﺎى آن اردوﮔﺎﻫﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪ آرى و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴـﺎن ﺳﻨﮕﺴـﺘﺎن و‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻛﻨﺎرهﻫﺎى ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن و ﻛﻨﺎرهﻫﺎى ﺑﻴﺎﺑﺎن و رﻳﮕﺴﺘﺎﻧﻬﺎى ﻣـﺎ ﺑـﻴﻦ آن ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﺠﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎش و از آﻧﺠﺎ ﻣﺮو ﻛﻪ ﭼﻮن ﺧﺒﺮدار ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻨـﺒﺶ آﻳﻨـﺪ و ﮔﺮوﻫﻬـﺎى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺳﻮار و ﭘﻴﺎده ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﺮو ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﻨﻴـﺪ‬
‫اﻣﻴﺪوارم ﻛﻪ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﺑﻴﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﻤﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻴﺎرﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫دﻟﻬﺎى ﺧﻮش ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ ﻛﺎر ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ داﺷﺖ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و از ﺑﻴﺎﺑـﺎن‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ دﻳﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن ﻧﺰدﻳﻚ دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ روﻳﺪ ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ ﺟﺮﺋـﺖ ﺑﻴﺸـﺘﺮ دارﻳـﺪ و‬
‫آﻧﺠﺎ را ﻧﻴﻜﺘﺮ ﺷﻨﺎﺳﻴﺪ و دﺷﻤﻦ در آﻧﺠﺎ ﺗﺮﺳﺎﻧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎداﻧﺘﺮ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬
‫ﻓﻴﺮوزى دﻫﺪ و ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺠﻮم ﭘﻴﺶ آﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ‪ ،‬روز ﺣﺮﻛﺖ ﺳﻌﺪ را از ﺷﺮاف در ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮد و ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﻓﻼن و ﺑﻬﻤـﺎن روز ﺷـﻮد ﺑـﺎ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻦ و ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻋﺬﻳﺐ ﻫﺠﺎﻧﺎت و ﻋﺬﻳﺐ ﻗﻮادس ﻣﻘﺮ ﮔﻴﺮ و ﻛﺴﺎن ﺑﻬﺮ ﺳﻮى ﻓﺮﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻪاى ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد از ﺟﺎﻧﺐ او رﺳﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﻤﺎن ﻛﻦ و ﺳﭙﺎه را اﻧﺪرز ﮔﻮى و از ﻫﻤﺖ و ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﺳﺨﻦ آر ﻛﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻛﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻳﺎد آرد‪ .‬ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﻚ ﺧﺪاى ﺑـﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ﻫﻤﺖ ﻣﻰرﺳﺪ و ﭘﺎداش ﺑﺎﻧﺪازه ﭘﺎﻳﻤﺮدى ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬در ﺑﺎره زﻳﺮ دﺳﺘﺎن و ﻛـﺎرى ﻛـﻪ در ﭘـﻴﺶ‬
‫دارى ﺳﺨﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﻦ و از ﺧﺪا ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ و ﻻ ﺣﻮل و ﻻ ﻗﻮة اﻻ ﺑﺎﷲ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻮﻳﻴـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﻛﻪ ﮔﺮوه ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺗﺎ ﻛﺠﺎ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ و ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﻪ ﻋﻬﺪهدار ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺷﻤﺎﺳـﺖ‬
‫ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻛﻢ اﻃﻼﻋﻰ از وﺿﻌﻰ ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ دارﻳﺪ و از ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎر دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎ را ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻬﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺎ ﻧﻬﺮى ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺷـﻤﺎ و‬
‫ﻣﺪاﻳﻦ ﻫﺴﺖ ﺑﺮاى ﻣﺎ وﺻﻒ ﻛﻦ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﻰ ﺑﺪان ﻣﻰﻧﮕﺮم و وﺿﻊ ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﺮ ﻣﻦ روﺷﻦ‬
‫ﻛﻦ‪ .‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و ﺑﻪ او اﻣﻴﺪوار ﺑﺎش و ﺗﻜﺒﺮ ﻣﻜﻦ‪ .‬ﺑﺪان ﻛﻪ ﺧﺪا اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻋﻬـﺪه ﻛـﺮده و‬
‫وﻋﺪه ﺗﺨﻠﻒ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺸﻤﺎ داده‪ .‬ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎش ﻛﻪ آﻧﺮا از ﺗﻮ ﻧﮕﻴﺮد و دﻳﮕﺮان را ﺑﺠﺎى ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺎرد‪«.‬‬
‫ﺳﻌﺪ در ﺑﺎره وﺻﻒ ﺷﻬﺮ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﻨﺪق و ﻋﺘﻴـﻖ اﺳـﺖ و در ﺳـﻤﺖ ﭼـﭗ ﻗﺎدﺳـﻴﻪ‬
‫رودى ﺳﺒﺰ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ درون آن ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﻴﺮه اﻣﺘﺪاد دارد‪ ،‬از ﻣﻴﺎن دو راه ﻛﻪ ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻣﻰرود‬
‫و دﻳﮕﺮى ﺑﺮ ﻛﻨﺎره رودى اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻀﻮض ﻛﻪ ﺗﺎ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮرﻧﻖ و ﺣﻴﺮه ﻣﻰرود‪ .‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻗﺎدﺳـﻴﻪ‬
‫ﺗﺎ وﻟﺠﻪ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮداﺑﻬﺎى دﻳﺎر آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺳﻮاد ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﻠﺢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ دل ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﭘﺎرﺳﻰ دارﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺎ آﻣﺎده ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻣـﺎ آﻣـﺎده ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‬
‫رﺳﺘﻢ اﺳﺖ و ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ وى ﻛﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎ را ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ وادارﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﻢ آﻧﻬﺎ‬
‫‪277‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫را ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻜﺸﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺷﺪﻧﻰ اﺳﺖ و ﻗﻀﺎى او ﻣﺎ را ﺳﻮى ﻣﻘـﺪر ﻣـﻰﻛﺸـﺎﻧﺪ و از او‬
‫ﻗﻀﺎى ﺧﻮب و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻧﻴﻚ ﻗﺮﻳﻦ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮ رﺳﻴﺪ و ﻣﻀﻤﻮن آن را ﺑﺪاﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬در ﺟﺎى ﺧﻮد ﺑﺎش ﺗﺎ ﺧﺪا دﺷﻤﻦ را ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ‬
‫در آرد‪ ،‬ﺑﺪان ﻛﻪ ﻛﺎر دﻧﺒﺎﻟﻪ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪا دﺷﻤﻦ را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻛﺮد‪ ،‬از آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻣﺪار ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺪاﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮى ﻛﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻳﻪ ﺧﺮاﺑﻰ آن ﺷﻮد‪ «.‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮاى ﺳﻌﺪ ﺑﺨﺼﻮص دﻋﺎ ﻣﻰﻛﺮد و ﻛﺴﺎن ﺑﺎ وى دﻋﺎ‬
‫ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاى ﻋﺎﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﻧﻴﺰ دﻋﺎ ﻣﻰﻛﺮد‪.‬‬
‫زﻫﺮة ﺑﻦ ﺣﻮﻳﻪ روان ﺷﺪ و در ﻋﺬﻳﺐ ﻫﺠﺎﻧﺎت اردو زد و ﺳﻌﺪ از دﻧﺒﺎل آﻣﺪ ﻛﻪ در ﻋﺬﻳﺐ ﻫﺠﺎﻧﺎت ﺑـﻪ وى‬
‫ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮد‪ .‬زﻫﺮه ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و در ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻋﺘﻴﻖ و ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺪﻳﺲ در آن روزﮔﺎر‬
‫ﻳﻚ ﻣﻴﻞ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ از ﭘﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﻒ ﺑﻦ ﻗﻌﻘﺎع ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ وﻗﺎص ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫»در دل ﻣﻦ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻮﻳﺪ او را ﻫﺰﻳﻤﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ ﺗﺮدﻳـﺪ‬
‫را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻮ ﻧﻬﻴﺪ و ﻳﻘﻴﻦ را ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻴﺪ اﮔﺮ ﻳﻜﻰ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﻰ از ﻋﺠﻤﺎن ﺑﺒﺎزى‪ ،‬اﻣـﺎﻧﻰ داده‬
‫ﻳﺎ اﺷﺎرهاى ﻛﺮده ﻳﺎ ﺳﺨﻨﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ﻋﺠﻤﻰ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻨﺰد اﻳﺸﺎن اﻣﺎن ﺑﻮده‪ ،‬آن را اﻣـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب آرﻳﺪ و از ﺳﺨﺘﮕﻴﺮى ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎن وﻓﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ وﻓﺎ ﺣﺘـﻰ ﺑـﻪ ﻏﻠـﻂ ﺳـﻮدﻣﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺣﺘﻰ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﺎﻳﻪ ﻫﻼﻛﺖ اﺳﺖ و ﺳﺒﺐ ﺿﻌﻒ ﺷﻤﺎ و ﻧﻴﺮوى دﺷـﻤﻦ و ادﺑـﺎر‬
‫ﺷﻤﺎ و اﻗﺒﺎل او ﻣﻰﺷﻮد ﻣﺒﺎدا ﻛﺎرى ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﺗﺤﻘﻴﺮ و وﻫﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻛﺮب ﺑﻦ ﻛﺮب ﻋﻜﻠﻰ ﻛﻪ ﺟﺰو ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺑﻮد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ از ﺷﺮاف ﻣﺎ را ﭘـﻴﺶ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﻛـﻪ در‬
‫ﻋﺬﻳﺐ ﻫﺠﺎﻧﺎت ﻓﺮود آﻣﺪﻳﻢ‪ ،‬او ﻧﻴﺰ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و وﻗﺘﻰ ﻛﻪ در ﻋﺬﻳﺐ ﻫﺠﺎﻧﺎت ﭘﻴﺶ ﻣـﺎ رﺳـﻴﺪ و اﻳـﻦ ﺑﻬﻨﮕـﺎم‬
‫ﺻﺒﺤﺪم ﺑﻮد زﻫﺮة ﺑﻦ ﺣﻮﻳﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎه ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد و ﭼﻮن ﻋﺬﻳﺐ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬـﺎى ﭘﺎرﺳـﻴﺎن ﺑـﻮد‬
‫ﻧﻤﻮدار ﺷﺪ ﺑﺮ ﺑﺮﺟﻬﺎى آن ﻛﺴﺎﻧﻰ را دﻳﺪﻳﻢ و ﺑﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺑﺮﺟﻬﺎ ﻳﺎ ﻣﻴـﺎن دو ﻛﻨﮕـﺮه ﻣـﻰﻧﮕﺮﻳﺴـﺘﻴﻢ ﻳﻜـﻰ را‬
‫ﻣﻰدﻳﺪﻳﻢ و ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻚ ﺳﻮاران ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﻤﺎﻧﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﮔﺮوه ﻋﻤﺪه ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻴﻢ آﻧﺠﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻫﺴﺖ آﻧﮕﺎه ﺳﻮى‬
‫ﻋﺬﻳﺐ رﻓﺘﻴﻢ و ﭼﻮن ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻳﻢ ﻳﻜﻰ از آﻧﺠﺎ در آﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺳـﻮى ﻗﺎدﺳـﻴﻪ دوان ﺷـﺪ و ﭼـﻮن ﺑ‪Ĥ‬ﻧﺠـﺎ‬
‫رﺳﻴﺪﻳﻢ و وارد ﺷﺪﻳﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺒﻮد و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮد ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻋﻪ از ﺑﺮﺟﻬـﺎ و ﻣﻴـﺎن ﻛﻨﮕـﺮهﻫـﺎ ﺑﭽﺸـﻢ ﻣـﺎ‬
‫ﻣﻰﺧﻮرد و اﻳﻨﻚ ﺧﺒﺮ ﻣﺎ را ﻣﻰﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل او رﻓﺘﻴﻢ اﻣﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬زﻫﺮه از ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ و از ﭘﺲ آﻣﺪ و ﺑﻤـﺎ‬
‫رﺳﻴﺪ و ﻣﺎ را ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و از ﭘﻰ ﻣﺮد رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮ از دﺳـﺖ ﺑـﺮود ﺧﺒـﺮ ﻣـﺎ ﺑ‪Ĥ‬ﻧﻬـﺎ رﺳـﺪ‪«.‬‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻨﺪق ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ و ﺿﺮﺑﺘﻰ زد و او را در آﻧﺠﺎ اﻓﻜﻨﺪ‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻗﺎدﺳﻴﻪ از دﻟﻴﺮى اﻳﻦ ﻣـﺮد‬
‫و آﺷﻨﺎﻳﻰ او ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﭘﺮدلﺗﺮ و ﺟﺴﻮرﺗﺮ از اﻳﻦ ﭘﺎرﺳﻰ ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮد و اﮔﺮ ﻣﻘﺼﺪ وى‬
‫دور ﻧﺒﻮد زﻫﺮه ﺑﻪ او ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد و از ﭘﺎى در ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻋﺬﻳﺐ ﻧﻴﺰهﻫﺎ و ﺗﻴﺮﻫﺎ و ﺟﻌﺒﻪﻫﺎى ﭼﻮﺑﻴﻦ و ﭼﻴﺰﻫﺎى دﻳﮕﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪278‬‬

‫آﻧﮕﺎه در دل ﺷﺐ دﺳﺘﻪاى ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ ﺑـﻪ اﻃـﺮاف ﺣﻴـﺮه ﻫﺠـﻮم ﺑﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻜﻴـﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻟﻴﺜـﻰ را‬
‫ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﻛﺮد‪ .‬ﺷﻤﺎخ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﻗﻴﺴﻰ‪ ،‬ﻧﻴﺰ در آن ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﻰ ﻛﺲ از دﻟﻴﺮان ﻗﻮم ﻛﻪ ﺑﺮﻓﺘﻨـﺪ و از ﺳـﻠﻴﺤﻴﻦ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﭘﻞ آن را ﺑﺒﺮﻳﺪﻧﺪ و آﻫﻨﮓ ﺣﻴﺮه داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﺛﻨﺎى راه ﺳﺮ و ﺻﺪاﻫﺎ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرى ﻧﺰدﻧﺪ و ﻧﻬﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻴﺴـﺖ و ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫ﺑﺒﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻌﻰ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و دﺳﺘﻪاى ﺳﻮار ﺟﻠﻮ اﻧﺒﻮه ﺟﻤﻊ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺘﻌﺮض آن ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻛﻪ راه ﺻـﻨﻴﻦ را ﭘـﻴﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻛﻪ در اﻧﺘﻈﺎر آن ﺧﺒﺮ ﮔﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺑﻪ ﻧﻬﺎنﺷﺪﮔﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و آﻫﻨﮓ‬
‫ﺻﻨﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺮ آزاذ ﻣﺮد ﭘﺴﺮ آزاذﺑﻪ ﻣﺮزﺑﺎن ﺣﻴﺮه را ﻛﻪ ﻋﺮوس اﻣﻴـﺮ ﺻـﻨﻴﻦ ﺑـﻮد ﺑـﻪ ﺧﺎﻧـﻪ وى‬
‫ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﺻﻨﻴﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺠﻢ ﺑﻮد و ﻛﺴﺎن ﺑﺮاى ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﺮوس ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺳـﻮاران‬
‫از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻋﺮوس ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن در ﻛﻤﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎر و ﺑﻨﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷـﺖ و‬
‫ﺑﻜﻴﺮ ﺑﻪ ﺷﻴﺮزاد ﭘﺴﺮ آزاذﺑﻪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺳﻮاران و ﺑﺎر و ﺑﻨﻪ ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و او را از ﭘﺎى در آورد‪ ،‬ﺳﻮاران ﮔﺮﻳﺰان‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎر و ﺑﻨﻪ را ﺑﺎ دﺧﺘﺮ آزاذﺑﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺼﺪ زن از دﻫﻘﺎﻧﺎن و ﻳﻜﺼﺪ ﻛﺲ از ﺧﺪﻣﻪ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﭼﻨﺪان ﭼﻴـﺰ ﻛـﻪ‬
‫ﻛﺲ ﻗﻴﻤﺖ آن ﻧﺪاﻧﺴﺖ و ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و ﭼﻴﺰﻫﺎ را ﻫﻤﺮاه ﺑﺮد و ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺑﺎ ﻏﻨﺎﻳﻤﻰ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻧﺼـﻴﺐ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻛﺮده ﺑﻮد در ﻋﺬﻳﺐ ﻫﺠﺎﻧﺎت ﭘﻴﺶ ﺳﻌﺪ رﺳﻴﺪ و ﻛﺴﺎن ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳﻌﺪ ﮔﻔـﺖ ﺑﺨـﺪا ﺳـﻮﮔﻨﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﻗﻮﻣﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺮو دارﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻌﺪ ﻏﻨﺎﻳﻢ را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺧﻤﺲ را ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻘﻴﻪ را ﺑﻪ ﺟﻨﮕـﺎوران داد ﻛـﻪ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﺧﻮﺷﺪل ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻰ را در ﻋﺬﻳﺐ ﻧﻬﺎد ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ زﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻛﺴﺎﻧﺸﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﻏﺎﻟﺐ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻟﻴﺜﻰ را ﺳﺎﻻر ﮔﺮوه ﻛﺮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺳﻌﺪ ﺳﻮى ﻗﺎدﺳﻴﻪ رﻓﺖ و در ﻗﺪﻳﺲ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻫﺮه ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻞ ﻋﺘﻴﻖ ﺟـﺎﻳﻰ ﻛـﻪ اﻛﻨـﻮن‬
‫ﻗﺎدﺳﻴﻪ اﺳﺖ ﻓﺮود آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺧﺒﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻜﻴﺮ را و اﻳﻨﻜﻪ در ﻗﺪﻳﺲ ﻓﺮود آﻣﺪه ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد و ﻳﻚ ﻣـﺎه آﻧﺠـﺎ ﺑﺒـﻮد‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﻮم دﺷﻤﻦ ﻛﺴﻰ را ﺳﻮى ﻣﺎ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪاﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻛﺴـﻰ را‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ و وﻗﺘﻰ ﺧﺒﺮى ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﻴﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬از ﺧﺪا ﻓﻴﺮوزى ﺑﺨﻮاه ﻛـﻪ ﻣـﺎ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ دﻧﻴـﺎﻳﻰ‬
‫ﭘﻬﻨﺎورﻳﻢ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﻰ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ داﻧﺴﺘﻪاﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰﺷﻮﻳﻢ و ﺧﺪاى ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ را ﺑـﻪ‬
‫ﻗﻮﻣﻰ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﻣﻰﺧﻮاﻧﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺳﻌﺪ در اﺛﻨﺎى اﻳﻦ اﻗﺎﻣﺖ ﻋﺎﺻﻢ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮو را ﺳـﻮى اﺳـﻔﻞ ﻓـﺮات ﻓﺮﺳـﺘﺎد و او ﺗـﺎ ﻣﻴﺸـﺎن ﺑﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮى ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﮔﺎو ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎورد و ﻛﺴﺎن ﻛﻪ در ﻣﺰارع ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﮕﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و در ﺑﻴﺸﻪﻫﺎ ﻧﻬﺎن ﺷﺪﻧﺪ‬
‫و ﻋﺎﺻﻢ ﭘﻴﺶ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻛﻨﺎر ﺑﻴﺸﻪاى ﻣﺮدى را ﺑﮕﺮﻓﺖ و از او ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد و ﺟﺎى ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎو ﻣﻰﺟﺴﺖ و آن‬
‫ﻛﺲ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻰداﻧﻢ« اﻣﺎ او ﭼﻮﭘﺎن ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ در آن ﺑﻴﺸﻪ ﺑﻮد و ﮔﺎوى ﺑﺎﻧـﮓ ﺑـﺮ آورد‬
‫‪279‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻛﻪ ﺑﺨﺪا دروغ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ اﻳﻨﻚ ﻣﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﻋﺎﺻﻢ وارد ﺑﻴﺸﻪ ﺷﺪ و ﮔﺎوان را ﺑﺮاﻧﺪ و ﺳﻮى اردوﮔﺎه آورد ﻛﻪ ﺳـﻌﺪ آﻧـﺮا‬
‫ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و روزى ﭼﻨﺪ در رﻓﺎه و ﻓﺮاواﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﺎم ﺣﺠﺎج اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﺮاى وى ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻛﺲ از ﺣﺎﺿﺮان واﻗﻌﻪ را ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ و وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ و زاﻫﺮ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﻠﻪ ﻣﺎ اﻳـﻦ‬
‫را ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ و دﻳﺪﻳﻢ و ﮔﺎوان را ﺑﺮاﻧﺪﻳﻢ«‬
‫ﺣﺠﺎج ﮔﻔﺖ‪» :‬دروغ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﺗﻮ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدهاى و ﻣﺎ ﻧﺒﻮدهاﻳﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬ﻛﺴﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎب ﭼﻪ ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ را ﻧﺸﺎن ﺑﺸﺎرﺗﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از رﺿﺎى ﺧﺪا و ﺷﻜﺴﺖ دﺷﻤﻦ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﻰداد‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺑﺴﺒﺐ آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻴﻜﺎن و ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎران ﺑﻮدهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺧﻔﺎﻳﺎى دﻟﻬﺎ را ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻴﻢ اﻣﺎ آﻧﭽﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﻪ دﻧﻴﺎﻳﻰ رﻏﺒـﺖﺗـﺮ از آﻧﻬـﺎ ﻧﺒـﻮد و‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻧﻬﺎ دﻧﻴﺎ را دﺷﻤﻦ ﻧﻤﻰداﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺪاﻣﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﺮس و ﺧﺪﻋﻪ و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﻧﺒﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﻏـﺰاى‬
‫ﮔﺎوان ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺳﻌﺪ دﺳﺘﻪﻫﺎ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻛﺴﻜﺮ و اﻧﺒﺎر ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﭼﻨﺪان آذوﻗﻪ ﺑﻴﺎوردﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﺗﻬﺎ در رﻓﺎه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴـﺰ ﺧﺒـﺮ‬
‫ﮔﻴﺮان ﺳﻮى ﻣﺮدم ﺣﻴﺮه و ﺳﻮى ﺻﻠﻮﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ اﺧﺒﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺮ آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺷـﺎه رﺳـﺘﻢ ﭘﺴـﺮ‬
‫ﻓﺮﺧﺰاد ارﻣﻨﻰ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﺟﻨﮓ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ و ﺳﺎﻻرى ﺳﭙﺎه ﺑﻪ او داده و ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺖ و ﻋﻤﺮ ﺑﺪو ﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﻛﻪ از ﺧﺒﺮﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺘﻮ ﻣﻴﺮﺳﺪ و ﺳﭙﺎه ﻛﻪ ﺳﻮى ﺗﻮ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﻧﮕﺮان ﻣﺒﺎش‪ ،‬از ﺧﺪا ﻛﻤﻚ ﺑﺨﻮاه و ﺑﺪو ﺗﻮﻛﻞ ﻛﻦ‬
‫و ﻛﺴﺎﻧﻰ از ﻣﺮدان ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺑﺖ و راى و دﻟﻴﺮ ﭘﻴﺶ وى ﻓﺮﺳﺖ ﻛﻪ او را دﻋﻮت ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاى دﻋﻮﺗﺸـﺎن را ﻣﺎﻳـﻪ‬
‫وﻫﻦ دﺷﻤﻦ و ﺷﻜﺴﺖ آﻧﻬﺎ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮ روز ﺑﺮاى ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺲ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن رﺳﺘﻢ در ﺳﺎﺑﺎط اردو زد اﻳﻦ را ﺑﺮاى ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺎزم ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﺳﻌﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ رﺳﺘﻢ ﺳﻮى ﺳﺎﺑﺎط آﻣﺪه در اردوﮔﺎه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫آوردن ﻛﺴﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ رﺳﺘﻢ در ﺳﺎﺑﺎط‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻮى ﻣﺪاﻳﻦ اردو زده و آﻫﻨﮓ ﻣﺎ دارد‪.‬‬
‫اﺑﻮ ﺿﻤﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬رﺳﺘﻢ در ﺳﺎﺑﺎط اردو زده و ﺑﺎ ﺳـﭙﺎه و ﻓـﻴﻼن و ﻧﻴـﺮوى ﭘﺎرﺳـﻴﺎن‬
‫آﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﻛﺮده‪ .‬ﭼﻴﺰى ﺑﺮاى ﻣﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮ از اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﻢ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪاى و از ﺧﺪا ﻛﻤﻚ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻢ‬
‫و ﺑﻪ او ﺗﻮﻛﻞ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻓﻼن و ﻓﻼن را ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﭼﻨﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدى«‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺮزﺑﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ دﺳﺘﻮر ﻋﻤﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ وﻗﺎص ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ ﻛﺴـﺎن ﻣﻌﺘﺒـﺮ و ﺻـﺎﺣﺐ‬
‫راى و ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺑﺖ و ﻣﺸﺨﺺ و ﺻﺎﺣﺐ راى را ﺑﺮاى ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺻـﺎﺣﺐ‬
‫راى و ﻛﻮﺷﺎ ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻘﺮن و ﺑﺴﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ رﻫﻢ و ﺣﻤﻠﺔ ﺑﻦ ﺟﻮﻳﻪ ﻛﻨﺎﻧﻰ و ﺣﻨﻈﻠﺔ ﺑﻦ رﺑﻴـﻊ ﺗﻤﻴﻤـﻰ ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪280‬‬

‫ﻓﺮات ﺑﻦ ﺣﻴﺎن ﻋﺠﻠﻰ و ﻋﺪى ﺑﻦ ﺳﻬﻴﻞ و ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ زراره ﺑﻦ ﻧﺒﺎش ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﺮدم ﭘـﺮ ﻣﻬﺎﺑـﺖ و ﻣﺘﺸـﺨﺺ و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ راى ﻋﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ و اﺷﻌﺚ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ و ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺣﺴﺎن و ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪ ﻳﻜﺮب و‬
‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ و ﻣﻌﻨﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺳﻮى ﺷﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫اﺑﻮ واﻳﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺳﻌﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﺗﺎ در ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﺴﺎن ﺑﺎ وى ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﻤﻰداﻧﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫ﻫﻔﺖ ﻫﺰار ﻛﺲ ﻳﺎ در اﻳﻦ ﺣﺪود ﻧﺒﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺳﻰ ﻫﺰار ﻛﺲ ﻳﺎ در اﻳﻦ ﺣﺪود ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻋﺪه و‬
‫ﻧﻴﺮو و ﺳﻼح ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﭼﺮا آﻣﺪهاﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪» :‬ﺑﺮ ﻧﻤﻰﮔﺮدﻳﻢ«‪ ،‬از دﻳﺪن ﺗﻴﺮﻫﺎى ﻣﺎ ﻣﻰﺧﻨﺪﻳﺪﻧﺪ و ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬دوك‪ ،‬دوك« و آﻧـﺮا ﺑـﻪ دوك‬
‫ﻧﺨﺮﻳﺴﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن از ﺑﺎز ﮔﺸﺖ درﻳﻎ ﻛﺮدﻳﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﻜﻰ از ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫دارد ﺑﺮاى ﭼﻪ آﻣﺪهاﻳﺪ«‬
‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣﻰروم« و ﺳﻮى آﻧﻬﺎ رﻓﺖ و ﺑﺎ رﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻐﺮﻳﺪﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻣﺮا رﻓﻌﺖ ﻧﻴﻔﺰود و از ﻗﺪر ﻳﺎر ﺷﻤﺎ ﻧﻜﺎﺳﺖ«‬
‫رﺳﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ‪ ،‬ﭼﺮا آﻣﺪهاﻳﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﻣﺮدﻣﻰ در راه ﺿﻼﻟﺖ ﺑﻮدﻳﻢ ﺧﺪا ﭘﻴﻤﺒﺮى ﺳﻮى ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ او ﻫﺪاﻳﺘﻤﺎن ﻛﺮد و ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ وى روزﻳﻤﺎن داد و از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﻪ روزى ﻣﺎ ﻛﺮد داﻧﻪاﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ در اﻳﻦ دﻳﺎر ﻣﻰروﻳـﺪ و ﭼـﻮن‬
‫آﻧﺮا ﺑﺨﻮردﻳﻢ و ﺑﻪ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﺧﻮراﻧﻴﺪﻳﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬از اﻳﻦ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻴﻢ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺟـﺎى دﻫﻴـﺪ‬
‫ﺗﺎ از اﻳﻦ ﺑﺨﻮرﻳﻢ‪.‬‬
‫رﺳﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻰ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﻣﻰﻛﺸﻴﻢ«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﺎ را ﺑﻜﺸﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻰروﻳﻢ و اﮔﺮ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻜﺸﻴﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﻰروﻳﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﻴﺪ«‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﭼﻮن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻐﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻣﻴﺎن ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﺻﻠﺢ ﻧﻴﺴﺖ«‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻴﻢ؟«‬
‫رﺳﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ«‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻘﺐ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻋﺒﻮر ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻫﺰﻳﻤﺘﺸﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺳﻠﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻰ در ﻣﻌﺮﻛﻪ اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻼﺣﻰ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤـﺪﻳﮕﺮ‬
‫را ﻟﮕﺪ ﻣﺎل ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﻚ ﻛﻴﺴﻪ ﻛﺎﻓﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ اﻓﺘﺎد ﻛﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻴﻢ ﻧﻤﻚ اﺳﺖ و ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻜﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﻤـﻚ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺘﻰ ﭘﺨﺘﻴﻢ و از آن در دﻳﮓ رﻳﺨﺘﻴﻢ اﻣﺎ ﻣﺰه ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺮد ﻋﺒﺎدى ﺑـﺮ ﻣـﺎ ﮔﺬﺷـﺖ ﻛـﻪ ﭘﻴﺮاﻫﻨـﻰ‬
‫ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮔﺮوه ﻋﺮﺑﺎن ﻏﺬاى ﺧﻮد را ﺗﺒﺎه ﻣﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻚ اﻳﻦ دﻳﺎر ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ در‬
‫‪281‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻤﻚ اﻳﻦ ﭘﻴﺮاﻫﻦ را ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ؟« ﭘﻴﺮاﻫﻦ را ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﻳﻜﻰ از ﻣﺎ آﻧﺮا ﭘﻮﺷﻴﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دور او ﻣـﻰرﻓﺘـﻴﻢ و از‬
‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺷﮕﻔﺘﻰ ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ و ﭼﻮن ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﭘﻴﺮاﻫﻦ دو درم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰدﻳﻚ ﻳﻜﻰ ﺑﻮدم ﻛﻪ دو ﺑﺎزو ﺑﻨﺪ ﻃﻼ داﺷﺖ و ﺳﻼح داﺷﺖ و ﺳﺨﻦ ﻧﻜﺮدم و ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰدم‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دﺷﻤﻨﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺎ ﺻﺮاة رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺎ ﺗﻌﻘﻴﺒﺸﺎن ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﺎز ﻫﺰﻳﻤـﺖ ﺷـﺪﻧﺪ و ﺗـﺎ ﻣـﺪاﻳﻦ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻛﻮﺛﻰ ﺑﻮدﻧﺪ و اردوﮔﺎه ﻣﺸﺮﻛﺎن در دﻳﺮ اﻟﻤﺴﻼخ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻼﻗـﻰ‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻫﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻮى ﻛﻨﺎره دﺟﻠﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ از ﻛﻠﻮاذى ﻋﺒﻮر ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻰﻫﺎ از ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻣﺪاﻳﻦ ﻋﺒﻮر ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺟﺰ ﺳﮓ و ﮔﺮﺑﻪﻫﺎﺷـﺎن ﭼﻴـﺰى ﺑـﺮاى ﺧـﻮردن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﻮى ﺟﻠﻮﻻ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻮى آﻧﻬﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳـﭙﺎه‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻮد و در ﻣﺤﻞ ﻓﺮﻳﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ واﺋﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻳﻤﺎن را ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻛﻮﻓﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ و ﻣﺠﺎﺷـﻊ اﺑـﻦ ﻣﺴـﻌﻮد را ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺼﺮه ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮه ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آن ﺟﻤﻊ )ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده ﺑﻮد( از اردوﮔﺎه ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪاﻳﻦ رﻓﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺣﺠـﺖ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ و ﻳﺰدﮔﺮد را دﻋﻮت ﻛﻨﻨﺪ اﻳﻨﺎن از رﺳﺘﻢ ﮔﺬﺷـﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ در ﻳﺰدﮔـﺮد رﺳـﻴﺪﻧﺪ و ﻧﺰدﻳـﻚ اﺳـﺒﺎن ﺑﺮﻫﻨـﻪ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و اﺳﺒﺎن ﻳﺪﻛﻰ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﻴﻬﻪ ﻣﻰزد‪ ،‬و اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺑﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﺰدﮔـﺮد ﻛـﺲ ﭘـﻴﺶ‬
‫وزﻳﺮان و ﺳﺮان ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﺸﻮرت ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ آﻣﺪﮔﺎن ﭼﻪ ﮔﻮﻳﺪ و ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‬
‫و ﭘﻴﺶ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻰﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻪﻫﺎى دوﺧﺘﻪ و ﺑﺮد ﺑﻪ ﺑﺮ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪﻫﺎى ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﻛـﻒ و ﭘـﺎﭘﻮش‬
‫ﭼﺮﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﻗﻮم در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ اﺟﺎزه ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺶ ﺷﺎه ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺧﺘﺮ ﻛﻴﺴﺎن ﺿﺒﻰ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﻜﻰ از ﺳﺮان ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﻛﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻰ ﻧﻴـﻚ اﻋﺘﻘـﺎد ﺑـﻮد و ﻫﻨﮕـﺎم رﺳـﻴﺪن‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮدم ﺑﻪ دور ﺷﺎه ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و در آﻧﻬﺎ ﻣـﻰﻧﮕﺮﻳﺴـﺘﻨﺪ و ﻣـﻦ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺠﺰ آﻧﻬﺎ ده ﻛﺲ را ﻧﺪﻳﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﺪار ﭼﻮن ﻫﺰار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺒﺎﻧﺸﺎن در ﻫﻢ ﻣﻰآوﻳﺨﺖ و ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻰﺧﻮرد‬
‫و ﭘﺎرﺳﻴﺎن از دﻳﺪن وﺿﻊ آﻧﻬﺎ و اﺳﺒﺎﻧﺸﺎن آزرده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻰ ﭘﻴﺶ ﻳﺰدﮔﺮد رﻓﺘﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﺪ‪ «.‬وى ﻣﺮدى‬
‫ﺑﺪ رﻓﺘﺎر ﺑﻮد و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺎرى ﻛﻪ در ﻣﻴﺎﻧﻪ رﻓﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد و آﻧﻬﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻧﻬـﺎد و ﮔﻔـﺖ‪» :‬از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﭙﺮس اﻳﻦ روﭘﻮﺷﻬﺎ را ﭼﻪ ﻣﻰﻧﺎﻣﻨﺪ؟« و او از ﻧﻌﻤﺎن ﻛﻪ ﺳﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻮد ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬اﻳﻦ روﭘﻮش ﺗـﻮ ﭼـﻪ ﻧـﺎم‬
‫دارد؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮد«‬
‫و اﻳﻦ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﺑﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮد ﺟﻬﺎن«‬
‫رﻧﮓ ﭘﺎرﺳﻴﺎن دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺑﺎره ﭘﺎﭘﻮﺷﺸﺎن از آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮس‪«.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﭘﺎﭘﻮﺷﻬﺎ را ﭼﻪ ﻣﻴﻨﺎﻣﻴﺪ؟«‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪282‬‬

‫ﻋﻤﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻌﺎل«‬

‫و او ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻓﺎل ﺑﺪ زد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻟﻪ‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ«‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬اﻳﻦ ﭼﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دارﻳﺪ؟« ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻮط« ﺳﻮط )ﺳﻮت‪ ،‬ﺳـﻮﺧﺖ( ﺑـﻪ ﭘﺎرﺳـﻰ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ﺳﻮﺧﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺎرس را ﺳﻮزاﻧﻴﺪﻧﺪ ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﺑﺴﻮزاﻧﺪ« ﺑﺮاى ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻓﺎل ﺑﺪ ﻣﻰزد و آﻧﻬﺎ از ﮔﻔﺘـﺎر وى ﻏﻤـﻴﻦ‬
‫ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در رواﻳﺖ ﺷﻌﺒﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﻴﺮ اﻳﻦ آﻣﺪه ﺑﺎ اﻳﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻪ ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬از آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮس ﭼﺮا آﻣـﺪهاﻳـﺪ و ﻣﺤـﺮك‬
‫ﺷﻤﺎ در ﻛﺎر ﺟﻨﮓ و ﻃﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ در دﻳﺎر ﻣﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮدﺗﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻳـﻢ و از ﺷـﻤﺎ ﻏﺎﻓـﻞ‬
‫ﻣﺎﻧﺪهاﻳﻢ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺟﺮﺋﺖ آوردهاﻳﺪ؟«‬
‫ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻘﺮن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﺪ از ﺟﺎﻧـﺐ ﺷـﻤﺎ ﭘﺎﺳـﺦ ﮔـﻮﻳﻢ و اﮔـﺮ ﻛﺴـﻰ‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺨﻦ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ او واﮔﺬارم«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﻛﻦ« و ﺑﻪ ﺷﺎه ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﺮد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺎﺳﺖ«‬
‫ﻧﻌﻤﺎن ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺑﺮ ﻣﺎ رﺣﻤﺖ آورد و ﭘﻴﻤﺒﺮى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ راﻫﺒـﺮ‬
‫ﺷﻮد و ﺑﺪان ﻓﺮﻣﺎن دﻫﺪ و ﺷﺮ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﺪ و از آن ﻣﻨﻊ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل دﻋﻮت وى وﻋﺪه ﺧﻴﺮ دﻧﻴﺎ و‬
‫آﺧﺮت ﺑﻪ ﻣﺎ داد‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪاى را ﻛﻪ دﻋﻮت ﻛﺮد دو ﮔﺮوه ﺷﺪﻧﺪ ﮔﺮوﻫﻰ ﺑـﻪ او ﻧﺰدﻳـﻚ ﺷـﺪﻧﺪ و ﮔﺮوﻫـﻰ دورى‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﺰ ﺧﻮاص ﺑﻪ دﻳﻦ وى در ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺪان ﻛﻪ ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﺒﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﺎن ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻛﻨﺪ و از آﻧﻬﺎ آﻏﺎز ﻛﺮد و ﺟﻨﮕﻴﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ وى ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﺎ ﺑﺪﻟﺨﻮاه و ﻧﺎ ﺧﺸـﻨﻮد ﻳـﺎ‬
‫ﺑﺪﻟﺨﻮاه و ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮى دﻳﻦ وى ﺑﺮ آن ﺣﺎل دﺷﻤﻨﻰ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ ﻛﻪ داﺷﺘﻴﻢ ﻣﻌﺘﺮف ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻗﻮام ﻣﺠﺎور ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺮدازﻳﻢ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺼﺎف دﻋﻮت ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﻣـﺎ ﺷـﻤﺎ را ﺑـﻪ دﻳـﻦ ﺧﻮدﻣـﺎن‬
‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﻴﻚ را ﻧﻴﻚ ﺷﻤﺮده و زﺷﺖ را زﺷﺖ داﻧﺴﺘﻪ و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﺑـﻪ ﺷـﺮى دﭼـﺎر ﻣـﻰﺷـﻮﻳﺪ ﻛـﻪ از‬
‫دﻳﮕﺮﺗﺮ آﺳﺎﻧﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺟﺰﻳﻪ دادن‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﺟﻨﮓ‪ .‬اﮔﺮ دﻳﻦ ﻣـﺎ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳـﺪ ﻛﺘـﺎب ﺧـﺪا را ﻣﻴﺎﻧﺘـﺎن‬
‫ﻣﻰﮔﺬارﻳﻢ و ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻰﺧﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﺣﻜﺎم آﻧﺮا ﮔﺮدن ﻧﻬﻴﺪ و ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدﻳﻢ و ﺧﻮد داﻧﻴﺪ و دﻳﺎرﺗﺎن‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺟﺰﻳﻪ دﻫﻴﺪ و از ﻣﺎ‪ ،‬در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻳﻢ و از ﺷﻤﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﺟﻨﮕﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬روى زﻣﻴﻦ ﻗﻮﻣﻰ ﺗﻴﺮه روزﺗﺮ و ﻛﻢ ﺷﻤﺎرﺗﺮ و ﭘﺮ اﺧـﺘﻼفﺗـﺮ از ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻧﻤﻰﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ دﻫﻜﺪهﻫﺎى اﻃﺮاف را ﻣﻰﮔﻤﺎﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﺮدازﻧﺪ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﺟﻨـﮓ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻧﻤﻰآﻣﺪﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﻃﻤﻊ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎرﺗﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷـﺪه ﻣﻐـﺮور ﻣﺸـﻮﻳﺪ و اﮔـﺮ از ﺗﻨﮕﺪﺳـﺘﻰ‬
‫آﻣﺪهاﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ وﻗﺖ ﻓﺮاواﻧﻰ‪ ،‬آذوﻗﻪ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺮر ﻛﻨﻴﻢ و ﺳﺮاﻧﺘﺎن را ﺣﺮﻣﺖ ﻛﻨﻴﻢ و ﺷﻤﺎ را ﺟﺎﻣﻪ دﻫﻴﻢ و ﻳﻜﻰ‬
‫را ﭘﺎدﺷﺎﻫﺘﺎن ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﺪارا ﻛﻨﺪ«‬
‫‪283‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻋﺮﺑﺎن ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ زراره ﺑﻦ ﻧﺒﺎش اﺳﻴﺪى ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺎدﺷـﺎه‪ ،‬اﻳﻨـﺎن ﺳـﺮان و‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺮﺑﻨﺪ و اﺷﺮاف ﻗﻮم ﻛﻪ از اﺷﺮاف ﺷﺮم ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﺷﺮاف ﺣﺮﻣﺖ اﺷﺮاف دارﻧﺪ و اﺷﺮاف ﺣﻘﻮق اﺷـﺮاف را‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ و اﺷﺮاف اﺷﺮاف را ﺑﺰرگ ﺷﻤﺎرﻧﺪ ﺑﺎﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗـﻮ ﻧﮕﻔﺘـﻪاﻧـﺪ و‬
‫ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪاى ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪادهاﻧﺪ و ﻧﻜﻮ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻮش ﻓـﺮا دار ﺗـﺎ آﻧﭽـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ و آﻧﻬﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﺻﻒ ﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﻛﺮدى ﻛﻪ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻰ‪ ،‬آﻧﭽﻪ از ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ ﻣﺎ ﮔﻔﺘـﻰ ﻛـﺲ از ﻣـﺎ‬
‫ﺗﻨﮕﺪﺳﺖﺗﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﻣﺎ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﻮﺳﻜﻬﺎ و ﺟﻌﻞﻫﺎ و ﻋﻘﺮﺑﻬﺎ و ﻣﺎرﻫﺎ را ﻣﻰﺧﻮردﻳﻢ و آن را ﻏﺬاى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﻣﺎ ﻛﻒ زﻣﻴﻦ ﺑﻮد و ﺟﺰ ﭘﺸﻢ ﺷﺘﺮ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻰرﺷـﺘﻴﻢ ﭘﻮﺷﺸـﻰ ﻧﺪاﺷـﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫دﻳﻦ ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻜﺸﻴﻢ و ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﻫﺠﻮم ﺑﺮﻳﻢ‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﻣـﻰﻛـﺮدﻳﻢ ﺗـﺎ‬
‫ﻏﺬاى ﻣﺎ را ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺧﺪا ﻣـﺮدى را ﺳـﻮى ﻣـﺎ ﻓﺮﺳـﺘﺎد ﻛـﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧﺴﺐ و وﺿﻊ و ﻣﻮﻟﺪ وى را ﻣﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ‪ .‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ وى ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺷـﺮف وى‬
‫از ﻫﻤﻪ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬و ﺧﺎﻧﺪان وى از ﻫﻤﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻗﺒﻴﻠﻪ وى از ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮ و ﺧﻮد وى در آن ﺣﺎل ﻛﻪ ﺑﻮد از ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد و راﺳﺘﮕﻮﺗﺮ و ﺧﺮدﻣﻨﺪﺗﺮ و ﻣﺎ را ﺑﻪ دﻳﻨﻰ ﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ زودﺗﺮ از ﻳﻚ ﻫﻤﺴﻦ وى ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﭘﺲ از او ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺶ ﺷﺪ‪ .‬او ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬او راﺳﺖ ﻣﻰﮔﻔﺖ و ﻣﺎ دروغ ﻣﻰﮔﻔﺘـﻴﻢ‪ ،‬او زﻳـﺎدت‬
‫ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺎ ﻧﻘﺼﺎن ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ رخ داد و ﺧﺪا ﺗﺼﺪﻳﻖ و ﭘﻴـﺮوى وى را در دل ﻣـﺎ اﻧـﺪاﺧﺖ و واﺳـﻄﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺎ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺪا ﺑﻮد و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﺎن داد ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺎ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪام و ﺷﺮﻳﻚ ﻧﺪارم‪ .‬وﻗﺘﻰ ﺑﻮدم ﻛﻪ ﭼﻴﺰى ﻧﺒﻮد و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ‬
‫ﺑﺠﺰ ﻣﻦ ﻓﻨﺎ ﺷﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را آﻓﺮﻳﺪهام و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﻦ ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدد‪ .‬رﺣﻤﺖ ﻣـﻦ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺷﺪ و اﻳﻦ ﻣﺮد را ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﺗﺎ راﻫﻰ را ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ آن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺷـﻤﺎ را از ﻋـﺬاب ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﻰرﻫﺎﻧﻢ و در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ آراﻣﺶ‪ ،‬ﺟﺎى ﻣﻰدﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ و ﻣﺎ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻴﻢ ﻛﻪ وى ﺣﻖ‬
‫آورد و از ﭘﻴﺶ ﺣﻖ آورد و ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﻛﻪ ﭘﻴﺮو دﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﺷﻮد از ﺣﻘﻮق و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷﻤﺎ ﺑﻬـﺮهور اﺳـﺖ و ﻫـﺮ ﻛـﻪ‬
‫درﻳﻎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از او ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ و ﭼﻮن ﺑﺪاد وى را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ ﻧـﺪاد ﺑـﺎ وى ﺟﻨـﮓ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ داور ﺷﻤﺎﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﻪ از ﺷﻤﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد او را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰﺑﺮم و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻤﺎﻧـﺪ ﺑـﺮ دﺷـﻤﻦ‬
‫ﻇﻔﺮش دﻫﻢ‪ .‬اﻛﻨﻮن اﮔﺮ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻰ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪه و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺎش و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﻣﻴﺎن اﺳﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﻮى و ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻧﺠﺎت دﻫﻰ‪«.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﻜﻨﻰ؟«‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺎ ﻛﺴﻰ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻛﺮد و اﮔﺮ دﻳﮕﺮى ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮ ﻧﻤﻰﮔﻔﺘﻢ‪«.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻣﻰﻛﺸﺘﻢ‪ .‬ﻛﺎرى ﺑﺎ ﺷـﻤﺎ ﻧـﺪارم‪ «.‬آﻧﮕـﺎه ﮔﻔـﺖ‬
‫ﻣﻘﺪارى ﺧﺎك ﺑﻴﺎرﻳﺪ و ﺑﺮ اﺷﺮاف اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺑﺎر ﻛﻨﻴﺪ و او را ﺑﺮاﻧﻴﺪ ﺗﺎ از در ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﺮون ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‬ ‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬ ‫‪284‬‬

‫»ﭘﻴﺶ ﻳﺎر ﺧﻮد ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ رﺳﺘﻢ را ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ و او را در ﺧﻨﺪق ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﮔﻮر ﻛﻨﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان ﺷﻮﻳﺪ آﻧﮕﺎه وى را ﺳﻮى دﻳﺎر ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﺗﺮ از آن ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﭘﻮر ﻛﺮده ﺑﻮد‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬اﺷﺮف ﺷﻤﺎ ﻛﻴﺴﺖ؟« و ﻗﻮم ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻛﻪ ﺧﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎر ﺧﺎك را ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ اﺷﺮف ﺟﻤﺎﻋﺘﻢ و ﺳﺮور اﻳﻨﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺧﺎك‬
‫را ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﺎز ﻛﻨﻴﺪ‪«.‬‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬آرى« و ﺧﺎك را ﺑﻪ ﮔﺮدن وى ﺑﺎر ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ آن از اﻳﻮان و ﺧﺎﻧﻪ در آﻣـﺪ و ﭘـﻴﺶ ﻣﺮﻛـﺐ ﺧـﻮد‬
‫رﺳﻴﺪ و ﺧﺎك را ﺑﺮ ﻣﺮﻛﺐ ﺑﺎر ﻛﺮد آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﺮﻓﺖ و ﻫﻤﻪ ﺳﻮى ﺳﻌﺪ رﻓﺘﻨﺪ و ﻋﺎﺻﻢ از آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺸﻰ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫از ﺑﺎب ﻗﺪﻳﺲ ﮔﺬﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﻴﺮ را ﻣﮋده ﻇﻔﺮ دﻫﻴﺪ ﻛﻪ اﻧﺸﺎء اﷲ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻋﺎﺻﻢ ﺑﺮﻓﺖ و ﺧﺎك را در ﻣﻨﺰل ﺧﻮد ﺧﺎﻟﻰ ﻛﺮد و ﺑﺎز ﮔﺸﺖ و ﭘﻴﺶ ﺳﻌﺪ آﻣـﺪ و ﺧﺒـﺮ را ﺑـﺎ او در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮﺷﺪل ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻛﻠﻴﺪﻫﺎى ﻣﻠﻚ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ داد‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻳﺎران وى ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻫﺮ روز ﻧﻴﺮوى آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻰﺷﺪ و ﺿﻌﻒ دﺷﻤﻦ ﻣﻰاﻓﺰود‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر ﺷﺎه و رﻓﺘﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻛﻪ ﺧﺎك را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﻧﺪﻳﻤﺎن ﺷﺎه ﺳﺨﺖ آﻣﺪ و رﺳﺘﻢ‬
‫از ﺳﺎﺑﺎط ﭘﻴﺶ ﺷﺎه آﻣﺪ و از ﻛﺎر وى ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪ و ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻳﺪه اﺳﺖ؟«‬
‫ﺷﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ در ﻣﻴـﺎن ﻋﺮﺑـﺎن ﭼﻨـﻴﻦ ﻣﺮداﻧـﻰ ﻫﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺧﺮدﻣﻨـﺪﺗﺮ و ﺣﺎﺿـﺮﺟﻮاﺑﺘﺮ و‬
‫ﺳﺨﻨﺪاﻧﺘﺮ از ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ راﺳﺘﻰ ﺳﺨﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ وﻋﺪهاى ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ داده ﺷـﺪه ﻛـﻪ ﻳـﺎ ﺑـﺪان دﺳـﺖ‬
‫ﻣﻰﻳﺎﺑﻨﺪ ﻳﺎ در راه آن ﺟﺎن ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﺳﺮﺷﺎن از ﻫﻤﻪ اﺣﻤﻘﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻰ از ﺟﺰﻳﻪ ﺳﺨﻦ آوردﻧﺪ ﻣﻦ ﻣﻘﺪارى‬
‫ﺧﺎك ﺑﻪ او دادم ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮد ﻧﻬﺎد و ﺑﺮون رﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دﻳﮕﺮى ﻧﻬﺎده ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻦ از واﻗﻊ ﺣﺎل آﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪«.‬‬
‫رﺳﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﭘﺎدﺷﺎه! وى ﺧﺮدﻣﻨﺪ ﻗﻮم ﺑﻮده و اﻳﻦ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﻴـﻚ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﺑﻴﺸـﺘﺮ از ﻳـﺎران ﺧـﻮد‬
‫ﺑﺼﻴﺮت داﺷﺘﻪ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎه رﺳﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﻢ و ﻛـﺎﻫﻦ ﺑـﻮد ﺧﺸـﻤﮕﻴﻦ و ﻏﻤﮕـﻴﻦ از ﭘـﻴﺶ ﺷـﺎه در آﻣـﺪ و ﻛـﺲ ﺑـﻪ ﺗﻌﻘﻴـﺐ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﻪ ﻣﺤﺮم ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪ زﻣﻴﻦ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻛﺮد و اﮔﺮ‬
‫ﺑﻪ او دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﺧﺪا زﻣﻴﻦ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﻤﺎ را ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده از ﺣﻴﺮه ﺑﺎز ﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻋﺮب دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬رﺳﺘﻢ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻰ ﮔﻔﺘﮕﻮ اﻳـﻦ ﻗـﻮم‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﺒﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺣﺠﺎﻣﺘﮕﺮ در ﺧﻮر ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﺮﺑـﺎن ﻛﻠﻴـﺪﻫﺎى ﺳـﺮزﻣﻴﻦ ﻣـﺎ را ﺑﺮدﻧـﺪ‪ «.‬و‬
‫ﺧﺪاى ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﺧﺸﻢ ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﺑﻴﻔﺰود‪.‬‬
‫‪285‬‬ ‫ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﺳﻌﺪ ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺳﻮى ﻳﺰدﮔﺮد‪ ،‬دﺳﺘﻪاى ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮان‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻰ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻜﺎر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮاد ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺗﻤﻴﻤﻰ ﺳﻮى ﻧﺠﺎف و ﻓﺮاض رﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﺳﻴﺼﺪ ﭼﻬﺎر ﭘﺎ از اﺳﺘﺮ و ﺧـﺮ و‬
‫ﮔﺎو ﺑﺮاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﻣﺎﻫﻰ ﺑﺎر ﻛﺮدﻧﺪ و ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن ﺑﻪ اردوﮔﺎه رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﻣﺎﻫﻴﻬﺎ را ﻣﻴـﺎن ﻛﺴـﺎن ﺗﻘﺴـﻴﻢ‬
‫ﻛﺮد و ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻳﺎن را ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و ﺧﻤﺲ را ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن داده ﺑﻮد ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و اﻳﻦ ﻏﺰاى‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ آزاذ ﻣﺮد ﭘﺴﺮ آزاذﺑﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﻛﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮون ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺳـﻮاد اﺑـﻦ ﻣﺎﻟـﻚ و ﮔﺮوﻫـﻰ‬
‫ﺳﻮاران ﻫﻤﺮاه وى راه او ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﭘﻞ ﺳﻴﻠﻴﺤﻴﻦ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻏﻨﻴﻤـﺖ از دﺳـﺘﺮس‬
‫دﺷﻤﻦ دور ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن رﻓﺘﻨﺪ و آن را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺴﻴﺎر راﻏﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ و ﺧﺮﻣﺎ و ﺣﺒﻮﺑﺎت ﭼﻨﺪان داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ ﺑﺲ ﺑﻮد و دﺳﺘﻪﻫﺎ ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮﺷﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻰﺷﺪ ﻛﻪ از ﮔﻮﺷﺖ ﻧﺎم ﻣﻰﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﻏﺰاﻫﺎى ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻏﺰاى ﮔﺎوان و ﻏﺰاى ﻣﺎﻫﻴﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺗﻴﻤﻰ‪ ،‬واﺋﻠﻰ ﺑﺎ ﻣﺸﺎور ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﺗﻴﻤﻰ رﺑﻴﻌﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﻴـﻮم‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺷﺘﺮان ﺑﻨﻰ ﺗﻐﻠﺐ و ﻧﻤﺮ را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎن آن ﺑﺮاﻧﺪﻧـﺪ و ﺷـﺒﺎﻧﮕﺎه ﭘـﻴﺶ ﺳـﻌﺪ آوردﻧـﺪ و‬
‫ﻛﺴﺎن ﺷﺘﺮان را ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻮﺷﺖ ﻓﺮاوان ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻧﻴﺰ ﺳﻮى ﻧﻬﺮﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﺮ در ﺛﻮرا ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﺴﻴﺎر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﻴﻠﻰ ﻛﻪ‬
‫اﻛﻨﻮن ﺷﻬﺮ زﻳﺎد اﺳﺖ ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اردوﮔﺎه آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در آن ﻫﻨﮕﺎم ﺟﺰ دو ﻧﻬﺮ آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫از وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻌﺮاق آﻣﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻪ ﻗﺎدﺳﻴﻪ رﺳﻴﺪ دو ﺳﺎل و ﭼﻴﺰى ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑـﻮد و ﺳـﻌﺪ دو‬
‫ﻣﺎه و ﭼﻴﺰى در ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﻴﺮوزى ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫از ﺣﻮادث ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﻋﺮﺑﺎن از ﭘﺲ ﺑﻮﻳﺐ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻧﻮﺷﮕﺎن ﭘﺴﺮ ﻫﺮﺑﺬ از ﺳﻮاد ﺑﺼﺮه ﺳﻮى ﻣﺮدم ﻏﻀﻰ‬
‫ﻣﻰرﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻮرد و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺳﺎﻻر ﺗﻴﺮه رﺑﺎب ﺗﻤﻴﻢ و ﺟﺰء ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ و اﺑﻦ ﻧﺎﺑﻐﻪ دو ﺳﺎﻻر ﺗﻴﺮه ﺳـﻌﺪ‬
‫ﺗﻤﻴﻢ و ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻧﻴﺎر و اﻋﻮر ﺑﻦ ﺷﺒﺎﺑﻪ دو ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﻋﻤﺮو‪ ،‬و ﺗﻤﻴﻢ و ﺣﺼﻴﻦ ﺑﻦ ﻣﻌﺒﺪ و ﺷـﺒﻪ دو ﺳـﺎﻻر ﻗـﻮم‬
‫ﺣﻨﻈﻠﻪ ﺗﻤﻴﻢ راﻫﺶ را ﺑﺒﺴﺘﻨﺪ و او را ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺳﻌﺪ ﺑﻴﺎﻣﺪ آﻧﻬﺎ و ﻣﺮدم ﻏﻀﻰ و ﻫﻤﻪ اﻳـﻦ ﻃﻮاﻳـﻒ ﺑـﺪو‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪http://bertrandrussell.mihanblog.com‬‬
‫‪E mail: Farhad_1984@ymail.com‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺻﻮرت راﻳﮕﺎن ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮوز اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت‬
‫ﭘﻮزش ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ و ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪم ﺑﺎ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﺎ را در اراﺋﻪ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﻳﺎري دﻫﻴﺪ‬