Gqiy

I. Mrr bai:
- NguySn Tuan la nha van Ion cua nSn van h9c Vi~t Nam hi~n d~i v6i nhfmg
thanh tiJu xuit sic a ca hai giai do~ tnr6c va sau each m~ng thang tam 1945.
Sang tac cua NT mang phong each rieng d9c dao trong d6 n6i b~t chit tai boa
uyen bac. La m9t ngh~ si su6t dai di tim cai dyp , NT thuang kham pha thS gi6i a
phuong di~n van h6a th§.m mi, thuang mieu ta con nguai trong ve dyp tai hoa
ngh~ si.

"Nguai lid ao Song Da" la bai tuy but xuit sic cua NT, in trong t~p" Song E>a"(
1960). Song E>a la m9t trong hai hinh tuqng chinh cua tac ph§.m.Ve dyp cua song
E>a thS hi~n ro each nhin mang tinh phat hi~n vS thien nhien cua nha van NguySn
Tuan sau each m~ng.E>o~n van " ... " thS hi~n rit ro diSu d6.

II.Than bai:
1. Khai quat v~ tuy but, do~n trich
- VS hoan canh sang tac, n9i dung, ngh~ thu~t cua tac ph§.m:
" Song E>a" la thanh qua chuySn di gian kh6 va hao hung cua NT len miSn dit
Tay Bile xa xoi va r9ng Ion nhfmg nam 1958-1960, chuySn di khong chi nhim
thc>a man niSm khat khao " xe djch"ma chu ySu dS tim kiSm " chit vang" trong ve
dyp hung vi va tho m9ng cua thien nhien Tay Bile, d~c bi~t phat hi~n " thu vang
muai da qua thu lua" cua tam hf>n con nguai Tay Bile trong CUQC s6ng hang ngay
cua h9. Thvc tS xay dlJilg CUQC s6ng m6i a vung cao da mang dSn cam hung sang
t~o cho NguySn Tuan dS nha van viSt nen thien tuy but tuy~t tac nay. Tac ph§.m
da thS hi~n nhfmg net d~c sic nhit trong phong each ngh~ thu~t cua NguySn Tuan
- Vi tri, n9i dung do~ trich: E>o~n trich nAm a ph~n d~u tac ph§.m,mieu ta hinh anh
Song E>a hung b~o. E>6 chinh la ve dyp hung vi, du d9i cua thien nhien Tay Bile.
2. Cam nhin hinh ttr(}'llg song l>a qua do~n van:
- Gio'i thi?u chung :Song E>a duqc nha van xay dlJllg thanh m<)t "nhan v~t" c6 m~t
su6t tu d~u dSn cu6i thien my but, ~o nen gia ttj d<)c dao cua tac phfim nay. Du6i

I
ngoi but tai hoa va uyen bac cua Nguy€n Tuan, Song Da khong con la m9t con
song VO tri, VO giac, ma la m9t "nhan v~t" c6 ca tinh, c6 tam tr~ng, c6 ho~t d9ng:
th~t phong phu va phuc t~p. Tac gia da nh~n xet khai quat: day chinh la con song
Tay Bic hung b~o va trfr tinh. Hai d~c diSm hung b~o va trfr tinh nay dugc nha van
triSn khai trong su6t ca bai my but. Do~ van tren cho ta th§.y m9t song Da hung
b~o, du d9i.

- Ve tffp cua song Da trong tlo<Jn van:

+ Cai hung b~o cua con Song Da khong chi a nhfrng con thac, ma con a quang
canh hung vi' v&i ve huySn bi, hoang SO' cua dong song chay giua di?p trung rirng
nui Tay Bic. Nhu m9t nha quay phim lao luy?n, vua cho nguai xem th§.y bao quat
khung canh Song Da, thinh thoang tac gia l~i dung l~i, cho khan gia nhfrng pha
"c~n canh" th~t tieu biSu vs sµ hung du cua dong song nay.

D§y la nhfrng canh th~t hi~m th§y nhtr canh da b<Y song "dt_rng vach
thanh". Hinh anh "vach thanh" da phfin nao thS hi?n sµ vfrng chai tham nghiem va
nhfrng sue m~nh bi fin dfiy de d9a cua vach nui nhu thanh cao, vµc thim, nhu hao
sau.Ch6 §.y chi khi nao dSn giua trua, m~t trai r9i dung dinh dfiu m&i c6 anh m~t
trai. Cach so sanh tren t~o dugc §.n tugng kha d~m net vS vach da dµng dung v&i
d9 cao hun hut khon cimg. C6 ch6 vach da thanh chyt long Song Da nhu m9t cai
ySt hfiu. Vi thS, dong chay cua con song bi thu l~i r§.t hyp: hyp dSn muc dung ben
nay ba nhy tay nem hon da qua ben kia vach, hyp dSn muc quang con nai con h6
da c6 lful v9t tu ba nay sang ba kia. Cach so sanh vach da thanh ch?t long song EJa
nhu m9t cai ydt hdu - d9ng tu "chyt" va hinh anh so sanh v&i cai "ySt hiu" da dem
dSn §.n tugng manh li?t cho nguai d9c vS d9 hyp cua long song khi bi vach da chen
ep t&i nghyt th&. An tugng vs d9 hyp va thkg cua vach da ba song va dong chay
nho hyp cang dugc to d~m them qua m9t chi tiSt tieu biSu va 16i lien tuang b§.t nga
- thien nhien hoang so : v&i dai s6ng hi?n d~i cua con ngum: Ng6i trong khoang
do qua quang §.y, dang mua he ma cfing th§.y 1~, cam th§.y minh nhu dung a he
m9t cai ngo ma ng6ng v9ng len m9t khung cira s6 nao tu cai tfing nha thu m§.y nao
vua ph1_1t den di?n. Nha van ching nhfrng sir d\lllg thi giac ma con kSt hgp sir dvng
ca giac quan khac v&i nhung so sanh th~t m&i me, tao b~o nh~m ggi len sµ hiSm
tra, hung vi' cung d9 hyp cua long song Da.

'
 +Tinh chftt hung b~o con th~ hi~n qua cai dfr diin cua gh~nh song v6i
hgp sue cua gio, cua song va cua da. Duong nhu chung phf>i hqp v6i nhau m9t
each ch~t che dS tang them sue m~nh uy hi€p, de dc;>a con nguai: quang m~t ghSnh
Hat Loong, dai hang cay sf>, nu6c XO da, da XO song, song XO gio, cu6n cu9n lu6ng
gio gun ghe su6t nam nhu luc nao cung doi ng xuyt bfit cu nguai lai do Song Da
nao tom dugc qua dfiy. . . . Cau van mieu ta co nhip ngiin, nhanh, d6n d?p k€t hqp
v6i cac thanh siic, nhung tu ngu di?p nf>i ti€p th€ ch6 nhau trong cac C\lm tu ngu da
tai hi?n sinh d9ng qu~n thS nhung sue m~nh thien nhien du d9i nhfit cua nu6c,
song, gio, va da song Da, trong do cu6n cu9n nhfrng con song du vut len, ch6m len
nhau, trimg di?p ghe rgn tren m~t ghSnh. 0 day, m9t ph~n cau van nhu bi ch~t dut
ra thanh nhiSu khuc ngiin, g9n, diSn d~t bing di?p tu, di?p cfiu true va tang ti€n, t~o
nhip di?u kh§n truong, d6n d?p, gfip gap nhu S\f chuySn d9ng cua gio to va song
16n .... Tu lay "gun ghe" va hinh anh so sanh mang d?m siic thai nhan hoa vS vi?c
song gio tren m~t ghSnh Hat Loong lite new cung &Ji n9' xuyt bdt cu nguai lid do
song Da nao tom au9'C qua ady da thS hi?n sinh d9ng S\I hung han n lgm va cu6ng
b~o cua dong song. Qua tu "n9' xuyf', nha van dong gop them vao Tu diSn ti€ng
Vi?t m9t tu m6i me, d9c dao ( nq khong co v~n doi, khong doi bing tiSn, bing tinh
ma doi bkg m~ng sf>ng cua con nguai)

+Hung b~o hon nfra la nhfrng cai hut mr6'c khung khi~p: tren song b6ng co
nhung cai hut nu6c gif>ng nhu cai gi€ng be tong tha xu6ng song dS chu§.n bi lam
mong c~u. Vi nu6c bi hut qua m~nh nen phat ra nhfrng am thanh duqc nhan each
hoa nhu nu6c th& va keu nhu cua cf>ng cai bi s~c do nu6c ben trong va ngoai c6ng
chenh nhau qua nhiSu, phat ra ti€ng keu ~c ~c ghe sq. DS to d?m them S\I nguy
hiSm cua cai hut nu6c, nha van da phf>i hgp giua "ta" va "kS". 0 day, y€u tf> tv S\I
gop ph~n quan tr9ng kich thich tri tuong cua nguai d9c. N€u cau van neu tren thien
vs ta thi hai cau du6i thien vs kS: NhiSu be g6 rung di nghenh ngang VO y. .. (J
khuynh song du6i.

M9t lo~t nhfrng so sanh s6ng d9ng, d~c siic khiSn hut nu6c hi?n ra trong
hinh anh nhu m(>t cai giing be tong xoay tit, trong am thanh cua m9t cua c6ng cai
bf S(JC, trong ca hinh anh va am thanh nhu m~t nu6c bi rot ddu soi.

Tu lay tugng hinh "lulu", tu lay tugng thanh tang nghla "~c ~c" cung nhfrng
chi tiSt so sanh mang siic thai nhan hoa khi mieu ta nu6c tha va keu nhu cua c6ng

•
 ,;

cai bi sgc, t§.t ca g6p phin lam hi~n ra ca hinh anh va am thanh cua hut nu6c nhu
m9t quai v~t dang gi~n du t6i ghe nguai.

Hinh anh lien tuong dSn quiing duimg mu911 cgp ra ngoai ba VifC da giup
nguai d9c dS dang hinh dung ra cam giac hai hung nSu phai di thuySn men g~ hut
nu6c dang sg. Nha van con phat huy tri tuong tugng phong phu khi hinh dung ra
nhung be g6 to Ian nghenh ngang bi "loi tu9t xu6ng" day hut nu6c, hay chiSc
thuySn bi hut tr6ng cay chu<5i ngw;rc r6i V¥t biin di... tan xac a khuynh song duai.

Khong dung li;ti trong nhung hinh dung tuong tugng vS cai be g6 hay m9t
con thuySn b§.t hi;tnh nao d6 phai lam m6i cho hut nu6c, NguySn Tuan con ti;to ra
m9t gia tuong Ii ki dfin d\l nguai d9c vao tro chai cam giac, keo h9 xu6ng t~n day
hut nu6c xoay tit, sau hoim cung m9t anh bi;tn quay phim tao tgn. Hut nu6c vi thS
da dugc mieu ta bfulg thu phap di~n anh, h§.t ngugc tu du6i len m9t each s6ng
d9ng, truySn cam tu hinh kh6i cua m9t thanh giing xay toan bdng nuac cho dSn
mau sic cua dong song "nu6c xanh ve", va th~ chi cho dSn ca cam giac SQ' hai r§.t
chan th1Jc cua con nguai khi phai dung trong long m9t kh<5i pha le xanh nhu sip va
tan, b§.t cu luc nao cung nhu sip df> \IP vao nguai.

-Nh~ xet: Ta SlJ hung bi;to cua song Da, tac gia khong chi dung li;ti a hinh anh m9t
dong song a miSn d§.t Tay Bic hoang sa hung vi ma nhim lam nf>i b~t song Da nhu
m9t biSu tugng vS sue mi;tnh du d9i va ve dt;p hung vi cua thien nhien, d§.t nu6c.
Du6i ngoi but cua nguai ngh~ si ngon tu, ve dt;p man di;ti, sue mi;tnh huySn bi cua
Song Da da hi~n ra a nhiSu g6c d9 khac nhau. Day chinh la tiSm nang to 16n cua
Da giang dugc con nguai chinh ph\Jc. Day la "vang tring" quy bau cua d§.t nu6c
chung ta. Chinh vi v~y, NguySn Tuan n6i t6i hinh anh cua nhung tu6c bin thuy
di~n. DiSu d6 cung c6 nghia la nha van nghi tm vai tro, vi tri cua Song Da trong SlJ
nghi~p cong nghi~p h6a d§.t nu6c.

-V~ ngh~ thuJt:

Nhung vi von, so sanh, lien tuong, tuong tugng d9c dao, b§.t nga va r§.t thu vi;Tu
ngu phong phu, s6ng d9ng, tinh tS, giau hinh anh va c6 sue ggi cam cao;Cau van
da di;tng, nhiSu illng, giau nhip di~u, luc thi h6i ha, gan gu6c, khi thi ch~m rai, tru
tinh ... Ngon ngu giau tinh tuang phan, d6i l~p ... da khic h9a thanh cong song Da

'
,....
hung b~o. D6 cfing chinh la ve dt;p cua thien nhien Tay B~c hung vi, du d9i , la d6i
tugng d€ con nguoi kham pha va chinh phvc.

3. Nh~n xet each nhin mang tinh phat hi~n v~ dong song Da ciia nha van
Nguy~n Tuan.

- Bi€u hi?n: Nha van nhin Song Da khong con la con song vo tri, vo giac ma la
con song c6 linh h6n, c6 ca tinh nhu con nguoi: hung b~o, du dful, hung vi; kham
pha ve dt;p cua dong song 6 g6c d9 dia li nhung d~m chit van chuong, kSt hqp v6i
nhiSu nganh ngh? thu~t khac nhu am nh~c, h9i ho~, di?n anh d~y in tugng.

- Y nghia: Qua hinh tugng Song Da, NguySn Tuan th€ hi?n tinh yeu mSn tha thiSt
d6i v6i thien nhien dit nu6c. V 6i ong, thien nhien cfing la m9t tac phAm ngh? thu~t
VO song cua t~o h6a. Cam nh~n va mieu ta Song Da, NguySn Tuan da chung to SlJ
tai boa, uyen bac, lich lam va d9c dao 6 phong each, tri thuc sau s~c va phong phu,
tam h6n ph6ng khoang yeu tv do va thien nhien dit nu6c, luon nhin thiy 6 thien
nhien nhung ve dt;p chua tung c6 va tiSp c~n thien nhien 6 nhung g6c nhin d9c
dao. Hinh tuqng Song Da la phong nSn cho SlJ xu~t hi?n va ton vinh ve dt;p cua
nguoi lao d9ng Tay B~c trong giai do~n xay dlJilg chu nghia xa h9i.

K~t bai: "NiSm vui cua nha van chan chinh la niSm vui cua nguoi d~n duang dSn
xu sa cua cai dt;p" (K. Pautopxki). V6i tuy but "Nguoi lai do song Da", ngoi but
cua NguySn Tuan nhu n& hoa trong SIJ boa ph6i di~u ki gifra cai dyp cua ngon tu va
anh sang tuy?t mi cua chiSu sau hinh anh, d~n d~t nguo"i d9c dSn v6i ve dt;p hung
b~o cua song Da. Van chuong cua NguySn Tuan da mang dSn cho chung ta m9t
chan troi huySn bi rieng bi?t, h~p d~n va d9c dao. D6 la chan troi cua cai dt;p, cua
SIJ tai hoa va uyen bac ...