giải BT VLDC 1

A.
C¬ häc
Ch−¬ng 1: §éng häc chÊt ®iÓm
1-1. Ph−¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña mét chÊt ®iÓm trong hÖ trôc to¹ ®é §Ò çc:
x = a1cos(ωt + ϕ1) (1)
y = a2cos(ωt + ϕ2) (2)
X¸c ®Þnh d¹ng quü ®¹o cña chÊt ®iÓm trong çc tr−êng hîp sau:
a) ϕ1 - ϕ2 = 2kπ, k lµ mét sè nguyªn;
b) ϕ1 - ϕ2 = (2k + 1)π;
π
c) ϕ1 - ϕ2 = (2k + 1) ;
2
d) ϕ1 - ϕ2 cã gi¸ trÞ bÊt k×.
Bµi gi¶i:
L−u ý r»ng, ®Ó biÕt ®−îc d¹ng quü ®¹o chuyÓn ®éng cña mét chÊt ®iÓm nµo ®ã ta
ph¶i ®i t×m ph−¬ng tr×nh quü ®¹o cña nã – tøc lµ ph−¬ng tr×nh biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a
çc to¹ ®é cña vËt, trong ®ã ta ®C khö mÊt biÕn thêi gian. Do ®ã, trong bµi tËp nµy ta cã
thÓ lµm nh− sau.
a) Thay ϕ1 = ϕ2 + 2kπ vµo (1) ta cã:
x = a1cos(ωt + ϕ1) = a1cos(ωt + ϕ2 + 2kπ) = a1cos(ωt + ϕ2),
y = a2cos(ωt + ϕ2)
x y a
Tõ ®ã: = hay y = 2 x
a1 a 2 a1
V× -1≤ cos(ωt + ϕ1) ≤ 1 nªn - a1 ≤ x ≤ a1
VËy chÊt ®iÓm trong phÇn a) nµy chuyÓn ®éng trªn mét ®o¹n th¼ng biÓu diÔn bëi:
a2
y= x víi - a1 ≤ x ≤ a1
a1
b) Lµm t−¬ng tù nh− trong phÇn a):
x = a1cos(ωt + ϕ1) = a1cos(ωt + ϕ2 + 2kπ+π) = -a1cos(ωt + ϕ2)
Tõ ®ã rót ra: chÊt ®iÓm chuyÓn ®éng trªn mét ®o¹n th¼ng biÓu diÔn bëi:
a2
y=− x víi - a1 ≤ x ≤ a1
a1
π
c) Thay ϕ1 = ϕ2 + (2k + 1) ta dÔ dµng rót ra biÓu thøc:
2
x 2 y2
+ =1
a 12 a 22
Ph−¬ng tr×nh nµy biÓu diÔn mét ®−êng ªlÝp vu«ng, cã çc trôc lín vµ trôc nhá n»m
trªn çc trôc to¹ ®é.
d) Ph¶i khö t trong hÖ ph−¬ng tr×nh (1) vµ (2). Muèn thÕ khai triÓn çc hµm sè cosin
trong (1) vµ (2):
x
= cos ωt. cos ϕ1 − sin ωt. sin ϕ1 (3)
a1
y
= cos ωt .cos ϕ 2 − sin ωt . sin ϕ 2 (4)
a2
Nh©n (3) víi cosϕ2 vµ (4) víi - cosϕ1 råi céng vÕ víi vÕ:
Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn
x y
cos ϕ 2 − cos ϕ1 = sin ωt . sin( ϕ 2 − ϕ1 ) (5)
a1 a2
L¹i nh©n (3) víi sinϕ2 vµ (4) víi - sinϕ1 råi céng vÕ víi vÕ:
x y
sin ϕ 2 − sin ϕ1 = cos ωt sin( ϕ 2 − ϕ1 ) (6)
a1 a2
B×nh ph−¬ng (5) vµ (6) råi céng vÕ víi vÕ:
x 2 y 2 2 xy
2
+ 2 − cos( ϕ 2 − ϕ1 ) = sin 2 ( ϕ 2 − ϕ1 ) (7)
a 1 a 2 a 1a 2
Ph−¬ng tr×nh (7) biÓu diÔn mét ®−êng ªlÝp.
NhËn xÐt: Cã thÓ thu ®−îc çc kÕt luËn cña phÇn a), b), c) b»ng çch thay ϕ1- ϕ2
b»ng çc gi¸ trÞ t−¬ng øng ®. cho vµo (7).
1-2. Mét « t« ch¹y tõ tØnh A ®Õn tØnh B víi vËn tèc v1 = 40km/giê råi l¹i ch¹y tõ tØnh
B trë vÒ tØnh A víi vËn tèc v2 = 30km/giê.
T×m vËn tèc trung b×nh cña «t« trªn ®o¹n ®−êng ®i vÒ AB, BA ®ã?
Bµi gi¶i:
§Æt quCng ®−êng AB b»ng s. Ta sÏ tÝnh vËn tèc trung b×nh theo c«ng thøc:
tæng qu.ng ð−êng ði
v=
tæng thêi gian ði hÕt qu.ng ð−êng nµy
Ta ®−îc:
s+s s+s 2 2 v1 v 2
v= = = = = 9 ,53m / s.
t di + t vÒ s s 1 1 v1 + v 2
+ +
v1 v 2 v1 v 2
Thay sè ta ®−îc: v = 9 ,53m / s.
1-3. Mét ng−êi ®øng t¹i M çch mét con ®−êng th¼ng mét kho¶ng h=50m ®Ó chê
«t«; khi thÊy «t« cßn çch m×nh mét ®o¹n H I D B
a=200m th× ng−êi Êy b¾t ®Çu ch¹y ra β
®−êng ®Ó gÆp «t« (H×nh 1-2). BiÕt «t« A h
ch¹y víi vËn tèc 36km/giê. a
α
Hái: a) Ng−êi Êy ph¶i ch¹y theo
h−íng nµo ®Ó gÆp ®óng «t«? BiÕt r»ng M
ng−êi ch¹y víi vËn tèc v2 = 10,8 km/giê; H×nh 1-2
b) Ng−êi ph¶i ch¹y víi vËn tèc nhá
nhÊt b»ng bao nhiªu ®Ó cã thÓ gÆp ®−îc «t«?
Bµi gi¶i:
a) Muèn gÆp ®óng « t« t¹i B th× thêi gian ng−êi ch¹y tõ M tíi B ph¶i b»ng thêi gian
« t« ch¹y tõ A tíi B:
MB AB
= (1)
v2 v1
Sö dông ®Þnh lý hµm sè sin trong tam gi¸c ABM ta cã:
MB AB h
= , víi sin β = (2)
sin β sin α a
Tõ (1) vµ (2) ta rót ra:
h v1
sin α = . = 0 ,833 ⇒ α = 56030’ hoÆc α = 123030’.
a v2
NhËn xÐt: ®Ó cã thÓ ®ãn ®−îc « t« th× ng−êi nµy cã thÓ ch¹y theo h−íng MB mµ gãc
α = AMB tho¶ m.n: 56 0 30' ≤ α ≤ 1230 30' . Khi 56030' < α < 123030' th× ng−êi nµy ch¹y
®Õn ®−êng ph¶i ®îi xe mét lóc.
h v
ThËt vËy: gi¶ sö ng−êi ch¹y ®Õn ®iÓm D tho¶ m.n ®iÒu nµy ⇒ sin α > . 1 .
a v2
MD AD 1 h v a  v
Mµ: = → AD = sin α . .MD >  . 1 . .AD = 1 .MD .
sin β sin α sin β  a v2   h  v2
AD MD
⇒ > (tøc lµ thêi gian xe ch¹y ®Õn D lín h¬n thêi gian ng−êi ch¹y ®Õn D).
v1 v2
b) §Ó cã thÓ gÆp ®−îc « t« víi vËn tèc nhá nhÊt th× râ rµng r»ng lóc mµ ng−êi ch¹y
®Õn ®−êng còng lµ lóc xe « t« ®i tíi (ng−êi gÆp ®óng « t« mµ kh«ng ph¶i chê ®îi lCng phÝ
thêi gian), v× vËy, theo phÇn a) gi÷a h−íng ch¹y vµ vËn tèc cña ng−êi ph¶i cã quan hÖ:
h v
sin α = . 1
a v2
h v h
V× víi mäi α th× sin(α) ≤ 1 nªn: . 1 ≤ 1 ⇒ v 2 ≥ .v1
a v2 a
hv
Suy ra v 2 min = 1 = 2 ,5m / s = 9km / h .
a
Lóc nµy, ng−êi ph¶i ch¹y theo h−íng MI, víi MI ⊥ AM.
1-4. Mét vËt ®−îc th¶ r¬i tõ mét khÝ cÇu ®ang bay ë ®é cao 300m. Hái sau bao l©u
vËt r¬i tíi mÆt ®Êt, nÕu:
a) KhÝ cÇu ®ang bay lªn (theo h−íng th¼ng ®øng) víi vËn tèc 5m/s;
b) KhÝ cÇu ®ang h¹ xuèng (theo ph−¬ng th¼ng ®øng) víi vËn tèc 5m/s;
c) KhÝ cÇu ®ang ®øng yªn.
Bµi gi¶i:
Khi khÝ cÇu chuyÓn ®éng, vËt ë trªn khÝ cÇu mang theo vËn tèc cña khÝ cÇu. NÕu khÝ
cÇu chuyÓn ®éng xuèng d−íi víi vËn tèc v0 th× thêi gian t mµ vËt r¬i tíi ®Êt tho¶ mCn
ph−¬ng tr×nh bËc hai cña thêi gian:
1
v 0 .t + g .t 2 = h .
2
2
v 0 + 2gh − v 0
Chän nghiÖm d−¬ng cña ph−¬ng tr×nh nµy ta cã kÕt qu¶: t = .
g
Khi khÝ cÇu chuyÓn ®éng lªn trªn, xuèng d−íi hoÆc ®øng yªn, ta ¸p dông biÓu thøc
nµy víi vËn tèc ban ®Çu v0 = -5m/s, v0 = 5m/s; hoÆc v0 = 0 vµ cã kÕt qu¶:
a) 8,4s ; b) 7,3s ; c) 7,8s.
1-5. Mét vËt ®−îc th¶ r¬i tõ ®é cao H + h theo ph−¬ng th¼ng ®øng DD’ (D' lµ ch©n
®é cao H + h). Cïng lóc ®ã mét vËt thø hai ®−îc nÐm lªn tõ D' theo ph−¬ng th¼ng ®øng
víi vËn tèc v0.
a) Hái vËn tèc v0 ph¶i b»ng bao nhiªu ®Ó hai vËt gÆp nhau ë ®é cao h?
b) TÝnh kho¶ng çch x gi÷a hai vËt tr−íc lóc gÆp nhau theo thêi gian?
c) NÕu kh«ng cã vËt thø nhÊt th× vËt thø hai ®¹t ®é cao lín nhÊt b»ng bao nhiªu?
Bµi gi¶i:
CÇn nhí l¹i çc c«ng thøc cña chuyÓn ®éng r¬i tù do:
2H
a) Thêi gian vËt 1 r¬i tõ D ®Õn ®iÓm gÆp nhau lµ: t = còng
g
D
b»ng thêi gian vËt 2 chuyÓn ®éng tõ D’ ®Õn G, do ®ã:
1 h gt H + h H
h = v 0 .t − g .t 2 → v 0 = + = 2gH G
2 t 2 2H
b) Kho¶ng çch gi÷a hai vËt t¹i thêi ®iÓm t tr−íc khi gÆp nhau ®−îc
tÝnh theo quCng ®−êng s vµ s’ çc vËt ®i ®−îc: h
x = (H + h) - (s + s’). D’
1  1 
x = (H + h ) − gt 2 −  v 0 .t − g .t 2  = (H + h ) − v 0 .t
⇒
2  2 
H+h
= ( 2H − 2gH .t )
2H
c) Sö dông c«ng thøc quan hÖ v, a, s cña chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu
2
v − v 0 = 2.a .s víi vËn tèc ë ®é cao cùc ®¹i b»ng v = 0, a = -g, s = hmax suy ra, nÕu kh«ng
2
cã sù c¶n trë cña vËt 1, vËt 2 lªn ®Õn ®é cao cùc ®¹i lµ:
v 2 ( H + h )2
h max = = .
2g 4H
1-6. Th¶ r¬i tù do mét vËt tõ ®é cao h = 19,6 mÐt. TÝnh:

a) QuCng ®−êng mµ vËt r¬i ®−îc trong 0,1 gi©y ®Çu vµ 0,1 gi©y cuèi cña thêi gian
r¬i.
b) Thêi gian cÇn thiÕt ®Ó vËt ®i hÕt 1m ®Çu vµ 1m cuèi cña ®é cao h.
Bµi gi¶i:
Sö dông c«ng thøc vÒ quCng ®−êng vËt r¬i ®−îc sau thêi gian t kÓ tõ lóc b¾t ®Çu
1
®−îc th¶: s = gt 2 ta sÏ cã mét c«ng thøc quen thuéc vÒ thêi gian t ®Ó vËt r¬i ®−îc mét
2
2h
®o¹n ®−êng cã ®é cao h kÓ tõ vÞ trÝ th¶ lµ: t = . ¸p dông c«ng thøc nµy ta sÏ tr¶ lêi
g
®−îc çc c©u hái trong bµi tËp nµy:
a) QuCng ®−êng mµ vËt r¬i ®−îc trong 0,1s ®Çu:
1 1
s1 = g .t 2 = 9 ,8.0 ,12 = 0 ,049m .
2 2
2h 2.19 ,6
Tæng thêi gian r¬i cña vËt: t = = = 2(s ) .
g 9 ,8
QuCng ®−êng vËt ®i ®−îc trong 0,1 s cuèi cïng, ®−îc tÝnh theo quCng ®−êng ®i ®−îc
trong 2-0,1 = 1,9 s ®Çu:
1 1
s 2 = h − g (t − 0 ,1) = 19 ,6 − .9 ,8.(2 − 0 ,1) = 1,9(m ) .
2 2
2 2
b) T−¬ng tù nh− trªn:
2s 3 2. 1
Thêi gian ®Ó vËt ®i ®−îc 1m ®Çu: t 3 = = = 0 ,45s .
g 9 ,8
2.18,6
Thêi gian ®Ó vËt ®i hÕt 1m cuèi: t 4 = t tæng − t 18,6m dÇu = 2 − = 0 ,05s
9 ,8
1-7. Tõ ba ®iÓm A, B, C trªn mét vßng trßn ng−êi ta ®ång thêi th¶ r¬i ba vËt. VËt
thø nhÊt theo ph−¬ng th¼ng ®øng AM qua t©m vßng trßn (H×nh 1-3), vËt thø hai theo d©y
BM, vËt thø ba theo d©y CM. Hái vËt nµo tíi M tr−íc tiªn, nÕu bá qua ma s¸t?
Bµi gi¶i:
A
H×nh 1-3
QuCng ®−êng ®i vµ gia tèc cña vËt thø nhÊt: s1 = 2R, a1 = g, cña vËt thø hai s2 =
^ ^ ^ ^
2Rcos AMB , a2 = gcos AMB , cña vËt thø ba: s3 = 2Rcos AMB , a3 = gcos AMC .
NhËn thÊy, thêi gian r¬i ®Õn M cña çc vËt ®Òu lµ:
2s1 4R 2s 2 2s 3
t1 = = = = t2 = t3 =
a1 g a2 a3
VËy, ba vËt cïng tíi M mét lóc.
1-8. Ph¶i nÐm mét vËt theo ph−¬ng th¼ng ®øng tõ ®é cao h = 40m víi vËn tèc v0
b»ng bao nhiªu ®Ó nã r¬i tíi mÆt ®Êt:
a) Tr−íc τ = 1 gi©y so víi tr−êng hîp vËt r¬i tù do?
b) Sau τ = 1 gi©y so víi tr−êng hîp vËt r¬i tù do?
LÊy g = 10m/s2.
Bµi gi¶i:
Sö dông c«ng thøc tÝnh thêi gian ®Õn khi ch¹m ®Êt cña bµi 5:
2
v 0 + 2gh − v 0 2h
t= vµ c«ng thøc thêi gian r¬i tù do: t =
ta thÊy:
g g
§Ó vËt ch¹m ®Êt sím, muén ph¶i nÐm vËt xuèng d−íi víi vËn tèc v0 tho¶ mCn
ph−¬ng tr×nh:
2
2h v 0 + 2gh − v 0
g
−
g
2
= τ → v 0 + 2gh = gτ − v 0 + 2gh ( )
B×nh ph−¬ng hai vÕ cña ph−¬ng tr×nh ta ®−îc:
(gτ )2 − 2gτ (v 0 + )
2gh + 2v 0 2gh = 0 → v 0 =
(
gτ 2 2gh − gτ )
(
2 2gh − gτ )
a) §Ó vËt ch¹m ®Êt sím, ¸p dông víi τ = 1s ta cã:
v0 =
(
10.1 2 2.10.40 − 10.1 )
= 12 ,7(m / s )
(
2 2.10.40 − 10.1 )
VËy vËt ®−îc nÐm th¼ng ®øng xuèng d−íi.
b) §Ó vËt ch¹m ®Êt muén, ¸p dông víi τ = -1s ta cã:
v0 =
(
− 10.1 2 2.10.40 + 10.1
= −8,7(m / s )
)
(
2 2.10.40 + 10.1 )
VËy vËt ®−îc nÐm th¼ng ®øng lªn trªn.
1-9. Mét vËt chuyÓn ®éng th¼ng thay ®æi ®Òu ®i hÕt quCng ®−êng AB trong 6 gi©y.
VËn tèc cña vËt khi qua A b»ng 5m/s khi ®i qua B b»ng 15m/s. T×m chiÒu dµi cña quCng
®−êng AB.
Bµi gi¶i:
Çch 1:
∆v v B − v A 15 − 5 5
Theo ®Þnh nghÜa, gia tèc a cña vËt: a = = = = (m / s 2 ).
∆t t 6 3
1
Tõ ®ã cã thÓ tÝnh quCng ®−êng AB theo c«ng thøc: AB = v A t + at 2
2
Thay sè ta ®−îc: AB = 60m.
Çch 2:
L−u ý r»ng, vËn tèc trung b×nh trong chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu cã c«ng thøc
v + vB
rÊt ®Æc biÖt, b»ng: v = A , nªn ®o¹n AB cã ®é dµi:
2
v + vB 5 + 15
AB = v.t = A .t = .6 = 60(m )
2 2
1-10. Mét xe löa ch¹y gi÷a hai ®iÓm (n»m trªn mét ®−êng th¼ng) çch nhau 1,5km.
Trong nöa ®o¹n ®−êng ®Çu, xe löa chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu, trong nöa ®o¹n ®−êng sau
xe löa chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu. VËn tèc lín nhÊt cña xe löa gi÷a hai ®iÓm ®ã b»ng
50km/giê.
BiÕt r»ng trÞ sè tuyÖt ®èi cña çc gia tèc trªn hai ®o¹n ®−êng b»ng nhau. TÝnh:
a) Gia tèc cña xe löa.
b) Thêi gian ®Ó xe löa ®i hÕt quCng ®−êng gi÷a hai ®iÓm.
Bµi gi¶i:
VËn tèc trung b×nh cña xe löa lµ v = 50 / 2 = 25km / h .
Thêi gian xe löa ®i hÕt 1,5km nµy lµ: t = s / v = 1,5 / 25 = 0 ,06h = 3,6 phót = 216s .
v 50km / h (50 / 3,6 )m / s
Gia tèc cña xe löa: a = max = = = 0 ,129(m / s 2 ).
(t / 2 ) 1,8 phót 1,8.60s

Cã thÓ tÝnh gia tèc cña xe löa dùa vµo mèi quan hÖ v, a, s cña chuyÓn ®éng th¼ng
biÕn ®æi ®Òu: v − v 0 = 2.a .s ⇒ a =

2 2 v2 − v0
2
=
(50km / h )
2
= 0 ,129m / s 2 .
2s 1,5km
(ë ®©y s lµ nöa qu.ng ®−êng 1,5km)
1-11. Mét xe löa b¾t ®Çu chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu trªn mét ®−êng th¼ng ngang
qua tr−íc mÆt mét ng−êi quan s¸t ®ang ®øng ngang víi ®Çu toa thø nhÊt. BiÕt r»ng toa xe
thø nhÊt ®i qua tr−íc mÆt ng−êi quan s¸t hÕt mét thêi gian τ = 6 gi©y. Hái toa thø n sÏ ®i
qua tr−íc mÆt ng−êi quan s¸t trong bao l©u?
¸p dông cho tr−êng hîp n = 7.
Bµi gi¶i:
Gäi l lµ chiÒu dµi cña mçi toa, tn lµ thêi gian ®Ó n toa ®Çu ®i qua tr−íc mÆt ng−êi
quan s¸t. ¸p dông ph−¬ng tr×nh chuyÓn ®éng th¼ng thay ®æi ®Òu, ta cã:
1 1
ChiÒu dµi cña toa thø nhÊt: l = at 12 = aτ 2
2 2
1 2
ChiÒu dµi cña (n-1): (n − 1)l = at n −1
2
1 2
ChiÒu dµi cña n toa ®Çu: nl = at n .
2
Tõ ®ã suy ra thêi gian ®Ó toa thø n ®i qua tr−íc mÆt ng−êi quan s¸t:
∆t n = t n − t n −1 = τ( n − n − 1 ).
Víi n =7 , ta cã ∆t7 = 1,18s.
1-12. Mét hßn ®¸ ®−îc nÐm theo ph−¬ng n»m ngang víi vËn tèc v0=15m/s. TÝnh gia
tèc ph¸p tuyÕn vµ gia tèc tiÕp tuyÕn cña hßn ®¸ sau lóc nÐm 1 gi©y.
Bµi gi¶i:
VËn tèc cña vËt theo ph−¬ng ®øng sau khi nÐm 1s: vy = gt = 9,8m/s.
v
Gãc α gi÷a vËn tèc cña vËt vµ ph−¬ng th¼ng ®øng tho¶ mCn: tgα = x . Xem h×nh
vy
vÏ bªn.
v0
vx
α
vy v
α v
g.sinα g.cosα
g
Tõ ®ã, gia tèc ph¸p tuyÕn vµ gia tèc tiÕp tuyÕn cña vËt lóc nµy chÝnh lµ nh÷ng thµnh
phÇn chiÕu cña gia tèc g:

g .v x 9 ,8.15
a n = g sin α = = = 8,2(m / s 2 )
2 2 2 2
vx + vy 15 + 9 ,8
a t = g cos α = g 2 − a n = 9 ,8 2 − 8,2 2 = 5,4(m / s 2 )

2
1-13. Ng−êi ta nÐm mét qu¶ bãng víi vËn tèc v0=10m/s theo ph−¬ng hîp víi mÆt
ph¼ng n»m ngang mét gãc α = 400. Gi¶ sö qu¶ bãng ®−îc nÐm ®i tõ mÆt ®Êt. Hái:
a) §é cao lín nhÊt mµ qu¶ bãng cã thÓ ®¹t ®−îc.
b) TÇm xa cña qu¶ bãng.
c) Thêi gian tõ lóc nÐm bãng tíi lóc bãng ch¹m ®Êt.
Bµi gi¶i:
§Ó x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng ®¹i l−îng nh− trong bµi to¸n ®Æt ra, cÇn l−u ý r»ng, cã thÓ
coi chuyÓn ®éng cña vËt bao gåm hai chuyÓn ®éng kh¸ ®éc lËp: chuyÓn ®éng theo ph−¬ng
th¼ng ®øng vµ chuyÓn ®éng theo ph−¬ng ngang.
ChuyÓn ®éng theo ph−¬ng th¼ng ®øng lµ mét chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu víi
gia tèc b»ng g, vËn tèc ban ®Çu b»ng v0y = v0.sinα. ChuyÓn ®éng theo ph−¬ng ngang lµ
chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu víi vËn tèc kh«ng ®æi b»ng vx = v0.cosα.
a) §é cao cùc ®¹i vµ thêi gian r¬i cña vËt chØ liªn quan ®Õn vËn tèc ban ®Çu theo
ph−¬ng th¼ng ®øng v0y:
2
v0y v 02 . sin 2 α
y max = = = 2 ,1(m )
2g 2g
v 0 y 2.v 0 sin α
c) Thêi gian bay cña vËt: t = 2. = = 1,3(s )
g g
b) C«ng thøc tÇm xa cña vËt nÐm xiªn:
2 v 0 sin α v 02 . sin 2α
L = v x t = v 0 cos α . = = 10m
g g
1-14. Tõ mét ®Ønh th¸p cao H = 25m ng−êi ta nÐm mét hßn ®¸ lªn phÝa trªn víi vËn
tèc v0 = 15m/s theo ph−¬ng hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc α = 300. X¸c ®Þnh:
a) Thêi gian chuyÓn ®éng cña hßn ®¸;
b) Kho¶ng çch tõ ch©n th¸p ®Õn chç r¬i cña hßn ®¸;
c) VËn tèc cña hßn ®¸ lóc ch¹m ®Êt.
Bµi gi¶i:
y
v0
H α
O L x
Tõ ®Ønh th¸p viªn ®¸ cßn lªn cao thªm ®−îc mét ®o¹n:
v0y
2
(v sin α )2 (15. sin 30 0 )2
h= = 0 = = 2 ,87 m
2g 2g 2.9 ,8
⇒ thêi gian chuyÓn ®éng cña hßn ®¸:
v 0y 2(H + h ) 7 ,5 2(25 + 2 ,78)
t= + = + = 3,15(s )
g g 9 ,8 9 ,8
TÇm xa:
L = v 0 cos α .t = 15.cos 30 0 .3,15 = 41(m )
VËn tèc lóc ch¹m ®Êt:
v y = 2g (H + h ) = 2.9 ,8.(25 + 2 ,78) = 23,3(m / s )
⇒ v = v y + v x = 23,32 + (15.cos 30 0 ) = 26 ,7(m / s )

2 2 2
Ta cã thÓ gi¶i quyÕt bµi to¸n theo çch kh¸c b»ng çch dïng ph−¬ng ph¸p to¹ ®é.
Chän hÖ trôc to¹ ®é Oxy víi O n»m t¹i ch©n th¸p nh− h×nh vÏ.
Ph−¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña vËt theo çc trôc nµy:
x = v x t = v 0 cos α .t
1 1
y = H + v y t − g .t 2 = H + v 0 . sin α .t − g .t 2
2 2
§Ó t×m thêi gian r¬i, gi¶i ph−¬ng tr×nh y = 0.
§Ó t×m tÇm xa – t×m kho¶ng çch tõ vÞ trÝ r¬i tíi ch©n th¸p, ta thay t t×m ®−îc vµo
biÓu thøc cña x ®Ó tÝnh x.
§Ó t×m vËn tèc lóc ch¹m ®Êt, nhí ®Õn çc c«ng thøc:
v x = v 0 cos α = const
v y = v 0 sin α − g .t
§¸p sè: a) 3,16s ; b) 41,1m ; c) 26,7m/s.
1-15. Tõ mét ®Ønh th¸p cao H = 30m, ng−êi ta nÐm mét hßn ®¸ xuèng ®Êt víi vËn
tèc v0 = 10m/s theo ph−¬ng hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc α = 300. T×m:
a) Thêi gian ®Ó hßn ®¸ r¬i tíi mÆt ®Êt kÓ tõ có nÐm?
b) Kho¶ng çch tõ ch©n th¸p ®Õn chç r¬i cña hßn ®¸?
c) D¹ng quü ®¹o cña hßn ®¸?
Bµi gi¶i:
Ta dïng ph−¬ng ph¸p to¹ ®é gièng nh− cña bµi 1-14.
Chän hÖ trôc to¹ ®é Oxy víi O n»m t¹i ch©n th¸p.
a) Ph−¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña vËt theo çc trôc nµy:
x = v x t = v 0 cos α .t (1 )
1 1
y = H − v y t − g .t 2 = H − v 0 . sin α .t − g .t 2 (2)
2 2
§Ó t×m thêi gian r¬i, gi¶i ph−¬ng tr×nh y=0:
1
30 − 10. sin 300 .t − .10.t 2 = 0 ↔ 30 − 5t − 5t 2 = 0
2
Chän nghiÖm d−¬ng ta ®−îc thêi gian r¬i cña hßn ®¸: t=2s.
b) §Ó t×m tÇm xa – vÞ trÝ r¬i çch ch©n th¸p bao nhiªu, thay t t×m ®−îc ®Ó tÝnh x.
x = v 0 cos α .t = 10.cos 300 .2 = 10 3m ≈ 17 ,3m

c) §Ó biÕt d¹ng quü ®¹o chuyÓn ®éng cña viªn ®¸, ta cÇn t×m ph−¬ng tr×nh quü ®¹o
cña chuyÓn ®éng nµy (ph−¬ng tr×nh quan hÖ gi÷a x vµ y ®C khö biÕn thêi gian):
Khö thêi gian trong hÖ ph−¬ng tr×nh (1) vµ (2) b»ng çch rót t tõ ph−¬ng tr×nh (1) råi
thay vµo (2):
x
(1 ) → t =
v 0 cos α
2
1 x 1  x 
( 2 ) → y = H − v 0 . sin α .t − g .t 2 = H − v 0 . sin α . − g 
2 v 0 cos α 2  v 0 cos α 
g .x 2
= H − x .tgα − 2
2 v 0 cos 2 α
x x2
= 30 − −
3 15
(
víi : 0 ≤ x ≤ 10 3m )
Ph−¬ng tr×nh nµy chØ ra r»ng, quü ®o¹ cña viªn ®¸ lµ mét cung parabol.
1-16. Hái ph¶i nÐm mét vËt theo ph−¬ng hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc α
b»ng bao nhiªu ®Ó víi mét vËn tèc ban ®Çu cho tr−íc, tÇm xa cña vËt lµ cùc ®¹i.
Bµi gi¶i:
Sö dông c«ng thøc tÝnh tÇm xa cña vËt ®−îc nÐm xiªn ®C lËp ®−îc trong bµi 1-13:
v 2 . sin 2α v 02
L= 0 ≤
g g
2
v0
⇒ VËt sÏ ®¹t ®−îc tÇm xa cùc ®¹i b»ng L max = khi sin2α = 1, hay α = 450.
g
1-17. Kû lôc ®Èy t¹ ë Hµ Néi lµ 12,67 mÐt. Hái nÕu tæ chøc ë Xanh Pªtecbua th×
trong ®iÒu kiÖn t−¬ng tù (cïng vËn tèc ban ®Çu vµ gãc nghiªng), kû lôc trªn sÏ lµ bao
nhiªu?
Cho biÕt g (Hµ Néi) = 9,727m/s2; g (Xanh Pªtecbua) = 9,810m/s2.
Bµi gi¶i:
v 02 . sin 2α
Tõ c«ng thøc tÇm xa: L = ta nhËn thÊy, víi lùc ®Èy kh«ng ®æi (®Ó v0
g
kh«ng ®æi) vµ gãc nÐm kh«ng ®æi (nÐm xa nhÊt khi gãc nÐm b»ng 450) th× tÇm xa L sÏ tØ
lÖ nghÞch víi gia tèc träng tr−êng g. Do ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc kØ lôc ®Èy t¹ t¹i thµnh
phè Xanh PetÐcbua:
g 9 ,727
L XP = HN L HN = .12 ,67 = 12 ,56(m )
g XP 9 ,810
1-18. T×m vËn tèc gãc:

a) cña Tr¸i §Êt quay quanh trôc cña nã (Tr¸i §Êt quay mét vßng xung quanh trôc
cña nã mÊt 24 giê).
b) cña kim giê vµ kim phót ®ång hå;

c) cña MÆt Tr¨ng quay xung quanh Tr¸i §Êt (MÆt Tr¨ng quay xung quanh Tr¸i §Êt
mét vßng mÊt 27 ngµy ®ªm);
d) cña mét vÖ tinh nh©n t¹o cña Tr¸i §Êt quay trªn quü ®¹o trßn víi chu k× b»ng 88
phót.
Bµi gi¶i:
2π
Sö dông c«ng thøc tÝnh vËn tèc gãc: ω = vµ l−u ý thay chu kú ph¶i ®æi ®óng ®èi
T
víi lµ gi©y (s) ta sÏ ®−îc:
2.π
a) VËn tèc gãc tù quay quanh trôc cña tr¸i ®Êt: ω = = 7 ,26.10 −5 (rad / s )
24.3600
b) Chu kú quay cña kim phót lµ 1h. Kim giê quay hÕt mét vßng lµ 12 tiÕng nªn vËn
tèc gãc cña kim giê vµ kim phót lµ: 14,5 . 10-5 rad/s; 1,74 . 10-3 rad/s
c) Còng ¸p dông c«ng thøc trªn víi çc chu kú kh¸c nhau ta cã vËn tèc gãc cña
mÆt tr¨ng quanh tr¸i ®Êt lµ: 2,7 . 10-6 rad/s ;
d) Cña vÖ tinh cã chu k× quay lµ 88phót lµ: 1,19 . 10-3 rad/s
1-19. T×m vËn tèc dµi cña chuyÓn ®éng quay cña mét ®iÓm trªn mÆt ®Êt t¹i Hµ Néi.
BiÕt r»ng vÜ ®é cña Hµ Néi lµ α = 210.
Bµi gi¶i:
Theo bµi 1-18 ta thÊy vËn tèc gãc cña tr¸i ®Êt trong chuyÓn ®éng tù quay cña nã lµ
ω = 7,26.10-5 rad/s. B¸n kÝnh quü ®¹o cña Hµ Néi (xem h×nh) lµ r:
ω
R
O α
H×nh cña bµi 1-19

r = R cos α .
Tõ ®ã ta cã vËn tèc dµi cña Hµ Néi lµ:
v = ω.r = ω.R.cosα
Thay sè vµo ta ®−îc: v = 430m/s.
§Ó lµm çc bµi tiÕp theo cÇn chó ý: Çc c«ng thøc cña chuyÓn ®éng quay nhanh
hoÆc chËm dÇn ®Òu còng gièng víi çc c«ng thøc cña chuyÓn ®éng th¼ng biÕn ®æi ®Òu víi
sù t−¬ng øng: gãc quay ϕ thay cho qu.ng ®−êng s, vËn tèc gãc ω thay cho vËn tèc dµi v,
gia tèc gãc β thay cho gia tèc th−êng a – chóng chØ chªnh nhau mét h»ng sè b»ng b¸n
kÝnh quü ®¹o trßn.

1-20. Mét v« l¨ng sau khi b¾t ®Çu quay ®−îc mét phót th× thu ®−îc vËn tèc 700
vßng/phót. TÝnh gia tèc gãc cña v« l¨ng vµ sè vßng mµ v« l¨ng ®C quay ®−îc trong phót
Êy nÕu chuyÓn ®éng cña v« l¨ng lµ nhanh dÇn ®Òu.
Bµi gi¶i:
VËn tèc gãc cña v« l¨ng ®¹t ω = 700vßng/phót = 700.2π/60 (rad/s) sau thêi gian τ =
1phót = 60s.
ω 1400π / 60 1400π
Mµ ω = β. τ ⇒ β = = = = 1,22(rad / s 2 ) .
τ 60 3600
Gãc quay ®−îc sau thêi gian τ = 1 phót lµ:
1 1
ϕ = β .τ 2 = .1,22.60 2 = 700π (rad )
2 2
Do vËy, sè vßng quay ®−îc trong 1 phót lµ:
ϕ 700π
n= = = 350 vßng .
2π 2π
1-21. Mét b¸nh xe quay chËm dÇn ®Òu, sau mét phót vËn tèc cña nã gi¶m tõ 300
vßng/phót xuèng 180 vßng/phót. T×m gia tèc cña b¸nh xe vµ sè vßng mµ b¸nh xe ®C quay
®−îc trong phót Êy.
Bµi gi¶i:
Theo ®Þnh nghÜa vÒ gia tèc gãc ta cã lu«n gia tèc gãc trong chuyÓn ®éng nµy:
ω − ω 0 180.2π / 60 − 300.2π / 60
β= = = −0 ,21 (rad / s 2 ) .
τ 60
Gãc quay ®−îc dùa vµo mèi quan hÖ t−¬ng tù víi quan hÖ v-a-s cña chuyÓn ®éng
th¼ng biÕn ®æi ®Òu ta rót ra:
ω 2 − ω 0 2 (180.2π / 60 )2 − (300.2π / 60 )2
ϕ= = = 240 (vßng) .
2β − 2.0 ,21
HoÆc dùa vµo c«ng thøc vËn tèc gãc trung b×nh:
ω + ω0 180 + 300
ϕ= .τ = .1 = 240 (vßng)
2 2
1-22. Mét b¸nh xe cã b¸n kÝnh R = 10cm lóc ®Çu ®øng yªn, sau ®ã quay xung quanh
trôc cña nã víi gia tèc gãc b»ng 3,14 rad/s2. Hái, sau gi©y thø nhÊt:
a) VËn tèc gãc vµ vËn tèc dµi cña mét ®iÓm trªn vµnh b¸nh?
b) Gia tèc ph¸p tuyÕn, gia tèc tiÕp tuyÕn vµ gia tèc toµn phÇn cña mét ®iÓm trªn
vµnh b¸nh?
c) Gãc gi÷a gia tèc toµn phÇn vµ b¸n kÝnh cña b¸nh xe (øng víi cïng mét ®iÓm trªn
vµnh b¸nh?
Bµi gi¶i:
a) Sau gi©y thø nhÊt, vËn tèc gãc vµ vËn tèc dµi cña mét ®iÓm trªn vµnh b¸nh lµ:
ω = β .t = 3,14.1 = 3,14 (rad / s )
at
v = ω .R = 3,14.0 ,1 = 0 ,314 (m / s )
Gia tèc tiÕp tuyÕn cã gi¸ trÞ kh«ng ®æi vµ gia tèc ph¸p tuyÕn α
lóc nµy: a
an
H×nh
a t = β .R = 3,14.0 ,1 = 0 ,314 (m / s 2 )
a n = ω 2 .R = 3,14 2 .0 ,1 = 0 ,986 (m / s 2 )
Cßn gia tèc toµn phÇn th× b»ng:
a = a t + a n = 1,03 (m / s 2 ) .
2 2
c) Gãc gi÷a gia tèc toµn phÇn a vµ b¸n kÝnh lµ α tho¶ mCn:
a 0 ,314
sin α = t = ⇒ α = 17046’.
a 1,03
1-23. Chu k× quay cña mét b¸nh xe b¸n kÝnh 50cm lµ 0,1 gi©y. T×m:
a) VËn tèc dµi vµ vËn tèc gãc cña mét ®iÓm vµnh b¸nh;
b) Gia tèc ph¸p tuyÕn cña ®iÓm gi÷a mét b¸n kÝnh.
Bµi gi¶i:
VËn tèc dµi vµ vËn tèc gãc cña mét ®iÓm trªn vµnh b¸nh:
chiÒu dµi cña ð−êng trßn 2πR 2π .0 ,5
v= = = = 31,4 (m / s )
thêi gian chuyÓn ðéng hÕt mét vßng trßn T 0 ,1
v 31,4
ω= = = 62 ,8 (rad / s )
R 0 ,5
b) Gia tèc ph¸p tuyÕn – gia tèc h−íng t©m cña ®iÓm gi÷a mét b¸n kÝnh:
a n = ω 2 r = ω 2 .R / 2 = 62 ,8 2 .0 ,5 / 2 = 986 (m / s 2 ) .
1-24. Mét ®oµn tµu b¾t ®Çu ch¹y vµo mét ®o¹n ®−êng trßn, b¸n kÝnh 1km, dµi 600m,
víi vËn tèc 54 km/giê. §oµn tµu ch¹y hÕt quCng ®−êng ®ã trong 30 gi©y. T×m vËn tèc dµi,
gia tèc ph¸p tuyÕn, gia tèc tiÕp tuyÕn, gia tèc toµn phÇn vµ gia tèc gãc cña ®oµn tµu ë cuèi
quCng ®−êng ®ã. Coi chuyÓn ®éng cña ®oµn tµu lµ nhanh dÇn ®Òu.
Bµi gi¶i:
Cho: R = 1km =1000m, v0 = 54km/h = 15m/s, s=600m, t = 30s.
Sö dông çc c«ng thøc vÒ chuyÓn ®éng th¼ng vµ chuyÓn ®éng trßn biÕn ®æi ®Òu ta sÏ
tÝnh ®−îc çc ®¹i l−îng cÇn thiÕt.
1 2(s − v 0 t ) 2(600 − 15.30 ) 1
s = v0t + a t t 2 ⇒ a t = 2
= 2
= (m / s 2 ) .
2 t 30 3
VËn tèc cña tÇu t¹i cuèi ®−êng vßng:
1
v = v 0 + a t t = 15 + .30 = 25 (m / s ) = 90 (km / h ) .
3
Gia tèc ph¸p tuyÕn – gia tèc h−íng t©m cña tÇu:
v2 25 2
a n = ω 2R = = = 0 ,625 (m / s 2 )
R 1000
Cßn gia tèc toµn phÇn lµ:
2 2
1 5
a = a t + a n =   +   = 0 ,708 (m / s 2 )
2 2
3 8
Gia tèc gãc cña ®oµn tÇu:

at 1/ 3
β= = ≈ 3,3.10 − 4 (rad / s 2 )
R 1000
1-25. VËn tèc cña ªlectron trong nguyªn tö hy®r« b»ng v = 2,2.108cm/s. TÝnh vËn
tèc gãc vµ gia tèc ph¸p tuyÕn cña ªlectron nÕu xem quü ®¹o cña nã lµ mét vßng trßn b¸n
kÝnh 0,5.10-8cm.
Bµi gi¶i:
Electron: v = 2,2.108 cm/s = 2,2.106 m/s; R = 0,5.10-8 cm = 0,5.10-10 m.
VËn tèc gãc vµ gia tèc h−íng t©m – gia tèc ph¸p tuyÕn lÇn l−ît:
ω = v/R = 4,4 . 1016 rad/s;
an = ω2R = 9,68 .1022 m/s2
1-26. Mét ng−êi muèn chÌo thuyÒn qua s«ng cã dßng n−íc ch¶y. NÕu ng−êi Êy chÌo
thuyÒn theo h−íng tõ vÞ trÝ A sang vÞ trÝ B (AB ⊥ víi dßng s«ng, h×nh 1-4) th× sau thêi
gian t1 = 10 phót thuyÒn sÏ tíi vÞ trÝ C çch B mét kho¶ng s = 120m. NÕu ng−êi Êy chÌo
thuyÒn vÒ phÝa ng−îc dßng th× sau thêi gian t2 = 12,5 phót thuyÒn sÏ tíi ®óng vÞ trÝ B.
Coi vËn tèc cña thuyÒn ®èi víi dßng n−íc lµ kh«ng ®æi. TÝnh:
a) BÒ réng l cña con s«ng;
b) VËn tèc v cña thuyÒn ®èi víi dßng n−íc; B s C
c) VËn tèc u cña dßng n−íc ®èi víi bê s«ng;
M u
d) Gãc γ. v V
γ
Bµi gi¶i:
Tõ A ®Õn C hÕt thêi gian t1 = 10 phót, A ®Õn B hÕt thêi gian A
t2 = 12,5 phót, ®o¹n BC cã ®é dµi: s = BC = 120m. H×nh 1-4a
§©y lµ bµi to¸n tæng hîp vËn tèc. ThuyÒn tham gia ®ång
→
B C
thêi hai chuyÓn ®éng: cïng víi dßng n−íc víi vËn tèc u vµ l
→ u
chuyÓn ®éng so víi dßng n−íc (do ng−êi chÌo) víi vËn tèc v . V
v γ
ChuyÓn ®éng tæng hîp chÝnh lµ chuyÓn ®éng cña thuyÒn ®èi víi
→ → →
A
bê s«ng víi vËn tèc V = v + u .
H×nh 1-4b
Tr−êng hîp thø nhÊt cña bµi to¸n øng víi h×nh 1-4a, tr−êng
hîp thø hai øng víi h×nh 1-4b.
Theo çc h×nh vÏ, ta cã çc ph−¬ng tr×nh sau:
s = u.t1 ; l =v.t1 ; l = (v.cos γ).t2; u = v.sin γ ;
s 120
⇒ u= = = 0 ,2 (m / s ) .
t 1 600
t 10 4
l = v.t 1 = v.cos γ .t 2 → cos γ = 1 = = → γ = 36 0 53'
t 2 12 ,5 5
3 u u 0 ,2 1
⇒ sin γ = = → v = = = = 0 ,33 (m / s ) .
5 v sin γ 3 / 5 3
ChiÒu réng cña dßng s«ng: l = v.t 1 = 0 ,33.( 10.60 ) = 200 m .

1-27. Ng−êi ta chÌo mét con thuyÒn qua s«ng theo h−íng vu«ng gãc víi bê s«ng víi
vËn tèc 7,2km/h. N−íc ch¶y ®C mang con thuyÒn vÒ phÝa xu«i dßng mét kho¶ng 150m.
T×m:
a) VËn tèc cña dßng n−íc ®èi víi bê s«ng;
b) Thêi gian cÇn ®Ó thuyÒn qua ®−îc s«ng. Cho biÕt chiÒu réng cña s«ng b»ng
0,5km.
Bµi gi¶i:
BÒ réng cña dßng s«ng: l = 0,5km = 500m. s = 150m, V = 7,2km/h=2m/s.
Tõ h×nh vÏ ta thÊy:
B s C
u s s 150
= → u = .v = .2 = 0 ,60 (m / s ) . u
v l l 500 v l
V
Thêi gian cña mét chuyÕn sang s«ng:
AC AB l 500
t= = = = = 250 (s ) . A
V v v 2
§¸p sè: a) u = 0,60m/s ; b) t = 250s.
1-28. Mét m¸y bay bay tõ vÞ trÝ A tíi vÞ trÝ B. AB n»m theo h−íng T©y §«ng vµ çch
nhau mét kho¶ng 300km. X¸c ®Þnh thêi gian bay nÕu:
a) Kh«ng cã giã;
b) Cã giã thæi theo h−íng Nam B¾c;
c) Cã giã thæi theo h−íng T©y §«ng.
Cho biÕt vËn tèc cña giã b»ng: v1 = 20m/s, vËn tèc cña m¸y bay ®èi víi kh«ng khÝ v2
= 600km/h.
Bµi gi¶i:
AB = 300km, giã: v1 = 20m/s =72km/h, v2 = 600km/h.
l 300
a) Thêi gian m¸y bay bay trùc tiÕp tõ A ®Õn B: t = = = 0 ,5 (h ) = 30 (phót) .
v 2 600
b) T−¬ng tù bµi 1-26, ta thÊy m¸y bay muèn tíi vÞ trÝ B, nã ph¶i bay chÕch vÒ phÝa
nam mét gãc α so víi ph−¬ng AB. Ta cã:
V = v 2 − v1 = 600 2 − 72 2 = 596 (km / h ) .
2 2
A B
Thêi gian m¸y bay bay tõ A ®Õn B lµ: α v1
s 300
t= = = 0 ,503 (h ) = 30 ,2 phót . v2
V 596
c) Giã xu«i chiÒu tõ T©y sang §«ng. Thêi gian m¸y bay H×nh cña bµi 1-28
cÇn dïng lµ:
s 300
t= = = 0 ,446 (h ) = 26 ,8 phót .
v 2 + v1 600 + 72
1-29. H×nh 1-5 m« t¶ chuyÓn ®éng cña ba chÊt ®iÓm.
a) Cho biÕt tÝnh chÊt cña çc chuyÓn ®éng ®ã.
b) ý nghÜa cña çc giao ®iÓm gi÷a çc ®å thÞ vµ çc trôc to¹ ®é.
c) So s¸nh vËn tèc cña ba chÊt ®iÓm.

v
2
1 3
O t
H×nh 1-5
Bµi gi¶i:
v
1
2
O t
H×nh 1-5’
a) Nh×n vµo ®å thÞ ta thÊy c¶ ba chuyÓn ®éng nµy ®Òu lµ chuyÓn ®éng nhanh dÇn
®Òu.
b) Giao ®iÓm cña çc ®å thÞ víi trôc thêi gian cho ta biÕt çc thêi ®iÓm xuÊt ph¸t cña
çc chuyÓn ®éng.
c) Ba chuyÓn ®éng, nh×n chung lµ vÒ cïng mét h−íng. VËn tèc cña mçi vËt tõng lóc
nhanh chËm kh¸c nhau. §å thÞ vËn tèc cµng dèc th× gia tèc cña vËt cµng lín (gia tèc a cho
biÕt hÖ sè gãc cña ®−êng th¼ng). Tõ çc ®å thÞ, ta cã thÓ so s¸nh gia tèc cña çc vËt: a3 >
a1 > a2.
1-30. H×nh 1-6 cho ®å thÞ vËn tèc cña mét chÊt ®iÓm chuyÓn ®éng. HCy cho biÕt tr¹ng
th¸i chuyÓn ®éng cña chÊt ®iÓm trªn mçi ®o¹n OA, AB, BC, CD.
Bµi gi¶i:
v
A B
D
O t
H×nh 1-6
§o¹n OA: vËt xuÊt ph¸t t¹i thêi ®iÓm t = 0 råi chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu víi gia
tèc kh¸ lín.
§å thÞ ®o¹n AB cho biÕt vËt chuyÓn sang chuyÓn ®éng ®Òu.
§å thÞ ®o¹n BC biÓu hiÖn vËt chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu.
§å thÞ ®o¹n CD: vËt tiÕp tôc chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu nh−ng víi gia tèc lín h¬n
khi chuyÓn ®éng trong giai ®o¹n BC. VËt dõng l¹i t¹i cuèi giai ®o¹n nµy.

Ch−¬ng 2
®éng lùc häc chÊt ®iÓm
2-1. Mét xe cã khèi l−îng 20000kg, chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu d−íi t¸c dông cña
mét lùc b»ng 6000N, vËn tèc ban ®Çu cña xe b»ng 15m/s. Hái:
a) Gia tèc cña xe;
b) Sau bao l©u xe dõng l¹i;
c) §o¹n ®−êng xe ®C ch¹y ®−îc kÓ tõ lóc hCm cho ®Õn khi xe dõng h¼n.
Bµi gi¶i:
a) Gia tèc cña xe ®−îc tÝnh theo ®Þnh luËt II Newton:
a = F/m = -6000/20000= - 0,3m/s2.
b) Thêi gian kÓ tõ lóc hCm ®Õn khi dõng l¹i:
∆v 0 - 15
t = ∆t = = = 50 (s ).
a - 0,3
c) QuCng ®−êng kÓ tõ lóc hCm ®Õn khi dõng l¹i:
s = v0.t + a.t2/2 = . . . = 375m.
2-2. Mét thanh gç nÆng 49N bÞ kÑp gi÷a hai mÆt ph¼ng th¼ng H×nh 2-4
®øng (h×nh 2-4). Lùc Ðp th¼ng gãc trªn mçi mÆt cña thanh lµ 147N.
Hái lùc nhá nhÊt cÇn ®Ó n©ng hoÆc h¹ thanh gç? HÖ sè ma s¸t gi÷a
thanh gç vµ mÆt Ðp k = 0,2.
Bµi gi¶i:
Lùc n©ng = 107,8N ; lùc h¹ = 9,8N
FN
FH¹
Fms1 Fms2
H×nh 2-4a H×nh 2-4b

Khi muèn h¹ thanh gç xuèng cÇn mét lùc nhÊn FH¹ h−íng xuèng d−íi, lùc ma s¸t
trªn hai mÆt cña thanh gç h−íng lªn trªn (H×nh 2-4a), cßn khi muèn n©ng thanh gç lªn
trªn th× çc lùc ma s¸t l¹i h−íng xuèng d−íi (H×nh 2-4b).
Tõ çc h×nh vÏ nµy ta thÊy, çc lùc dïng ®Ó h¹ (FH¹) vµ n©ng FN thanh gç ph¶i cã çc
gi¸ trÞ nhá nhÊt:
FH¹ = Fms1 + Fms 2 − P = 2 × k .N − P = 2.0 ,2.147 − 49 = 9 ,8(N )
FN = Fms1 + Fms 2 + P = 2 × k .N + P = 2.0 ,2.147 + 49 = 107 ,8(N )
2-3. Hái ph¶i t¸c dông mét lùc b»ng bao nhiªu lªn mét toa tµu ®ang ®øng yªn ®Ó nã
chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu vµ sau thêi gian 30 gi©y nã ®i ®−îc 11m. Cho biÕt lùc ma s¸t
cña toa tµu b»ng 5% träng l−îng cña toa tµu.
Bµi gi¶i:
Gäi F lµ lùc t¸c dông lªn toa tµu. XÐt theo ph−¬ng ngang, lùc g©y ra gia tèc cña toa
tµu, theo ®Þnh luËt Niut¬n 2, b»ng: F - fms = ma
2s
Trong ®ã: m lµ khèi l−îng vµ a = lµ gia tèc cña toa tÇu.
t2

2.s.m
Tõ ®ã suy ra: F = f ms + ma = 5% mg + .
t2
Thay sè: s = 11 m, t = 30s, m = 15,6 tÊn = 15600kg ta ®−îc: F ≈ 8200N.
(Trong phÇn ®Ò bµi cho thiÕu khèi l−îng cña toa tÇu b»ng m = 15,6 tÊn).
2-4. Mét ng−êi di chuyÓn mét chiÕc xe víi vËn tèc kh«ng ®æi. Lóc ®Çu ng−êi Êy kÐo
xe vÒ phÝa tr−íc, sau ®ã ng−êi Êy ®Èy xe vÒ phÝa sau. Trong c¶ hai tr−êng hîp, cµng xe
hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc α. Hái trong tr−êng hîp nµo ng−êi Êy ph¶i ®Æt lªn
xe mét lùc lín h¬n? BiÕt r»ng träng l−îng cña xe lµ P, hÖ sè ma s¸t gi÷a b¸nh xe vµ mÆt
®−êng lµ k.
Bµi gi¶i:
ViÕt ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton cho çc lùc t¸c dông vµo xe. Thµnh phÇn lùc
tæng hîp chiÕu theo ph−¬ng th¼ng ®øng vµ n»m ngang ®Òu b»ng 0 - kh«ng cã chuyÓn
®éng theo ph−¬ng th¼ng ®øng, chuyÓn ®éng theo ph−¬ng ngang th× ®Òu-kh«ng cã gia tèc
theo ph−¬ng ngang nªn:
Tr−êng hîp kÐo xe vÒ phÝa tr−íc (h×nh 2-1’a): lùc nÐn vu«ng gãc cña xe lªn mÆt
®−êng lµ:
N + F. sin α − P = 0 ⇒ N = P - F. sin α
Vµ: F.cos α − Fms = 0 ⇒ F.cos α = Fms
Mµ, lùc ma s¸t t¸c dông lªn xe:
Fms = kN = k(P - Fsinα)
kP
⇒ F cos α = k (P − F sin α ) F=
cos α + k sin α
N N’
F
α
F’
Fms F’ms
P P
H×nh 2-1’a H×nh 2-1’b
Tr−êng hîp ®Èy xe vÒ phÝa sau (h×nh 2-1’b)
B»ng çch ph©n tÝch t−¬ng tù, ta tÝnh ®−îc lùc ma s¸t ®Æt lªn xe trong tr−êng hîp
nµy lµ:
Fms = kN’ = k(P + Fsinα)
Vµ lùc F’ cÇn ®Æt lªn cµng xe:
kP
F' =
cos α − k sin α
Râ rµng F’ > F. Nh− vËy trong tr−êng hîp ®Èy xe vÒ phÝa sau ng−êi ta ph¶i dïng mét
lùc lín h¬n.
2-5. Mét vËt cã khèi l−îng m = 5kg ®−îc ®Æt trªn mét mÆt ph¼ng nghiªng hîp víi
mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc α = 300. HÖ sè ma s¸t gi÷a vËt vµ mÆt ph¼ng nghiªng b»ng
k = 0,2. T×m gia tèc cña vËt trªn mÆt ph¼ng nghiªng.
Bµi gi¶i:

Ta ph©n tÝch çc lùc t¸c dông vµo vËt gåm 3 lùc: P th¼ng N
®øng, N vu«ng gãc víi mÆt nghiªng vµ Fms n»m trªn mÆt y
Fms
nghiªng. O
Ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton cho vËt: x P
P + N + F ms = m.a α
ChiÕu ph−¬ng tr×nh nµy theo ph−¬ng vu«ng gãc víi mÆt
H×nh cña bµi 2-5
ph¼ng nghiªng (ph−¬ng Oy) vµ ph−¬ng song song víi mÆt ph¼ng
nghiªng (ph−¬ng Ox) ta ®−îc:
 N = P cos α
− P cos α + N = 0 
 ⇒  P sin α − Fms
P sin α − Fms = ma a = m
Mµ Fms = k.N nªn:
P sin α − kP cos α mg sin α − kmg cos α
a= = = g (sin α − k cos α ) .
m m
Thay α = 300, k = 0,2, g = 9,8 ta tÝnh ®−îc a = 3,24m/s2.
NhËn xÐt: tõ c«ng thøc trªn ta thÊy, gia tèc cña vËt tr−ît trªn mÆt ph¼ng nghiªng
kh«ng phô thuéc vµo khèi l−îng cña vËt ®ã.
2-6. Mét vËt tr−ît xuèng trªn mét mÆt ph¼ng nghiªng hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang
gãc α = 450. Khi tr−ît ®−îc quCng ®−êng s = 36,4cm, vËt thu ®−îc vËn tèc v = 2m/s. X¸c
®Þnh hÖ sè ma s¸t gi÷a vËt vµ mÆt ph¼ng nghiªng.
Bµi gi¶i:
¸p dông c«ng thøc gia tèc cña vËt trong bµi 2-5 ta cã :
g sin α − a a
a = g (sin α − k cos α ) ⇒ k= = tgα − .
g cos α g cos α
Sö dông kiÕn thøc cña ch−¬ng I vÒ mèi quan hÖ v-a-s ta cã gia tèc cña vËt tr−ît nµy
2
v2 − v0 v2 − 02 v 2
lµ: a = = = .
2.S 2.S 2.S
v2
⇒ k = tgα −
2.gS cos α
Thay çc th«ng sè ®C cho: α = 450, v = 2m/s, s = 36,4cm = 0,364m ta ®−îc: k ≈ 0,2.
2-7. Mét sîi d©y thõng ®−îc ®Æt trªn mÆt bµn sao cho mét phÇn cña nã bu«ng thâng
xuèng ®Êt. Sîi d©y b¾t ®Çu tr−ît trªn mÆt bµn khi chiÒu dµi cña phÇn bu«ng thâng b»ng
25% chiÒu dµi cña d©y. X¸c ®Þnh hÖ sè ma s¸t k gi÷a sîi d©y vµ mÆt bµn.
Bµi gi¶i:
fms
P1
H×nh cña bµi 2-7

Gäi P lµ träng l−îng cña c¶ d©y, P1 lµ träng l−îng cña phÇn bu«ng thâng. Theo ®Çu
bµi, chiÒu dµi phÇn bu«ng thâng b»ng 25% chiÒu dµi d©y ⇒ P1 = 25%P.
XÐt theo ph−¬ng chuyÓn ®éng cña sîi d©y, d©y chÞu t¸c dông cña hai lùc: P1 vµ fms.
Muèn d©y b¾t ®Çu tr−ît ph¶i cã P1 = fms ⇒ fms = 25%P.
Mµ, fms= k .N = k.(75%P).
25 1
Tõ ®ã: 25%P = k.(75%P) ⇒ k = = ≈ 0 ,33 .
75 3
2-8. 1) Mét «t« khèi l−îng mét tÊn chuyÓn ®éng trªn mét ®−êng b»ng, hÖ sè ma s¸t
gi÷a b¸nh «t« vµ mÆt ®−êng lµ 0,1. TÝnh lùc kÐo cña ®éng c¬ «t« trong tr−êng hîp:
a) ¤t« chuyÓn ®éng ®Òu;
b) ¤t« chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc b»ng 2m/s2;
2) Còng c©u hái trªn nh−ng cho tr−êng hîp «t« chuyÓn ®éng ®Òu vµ:
a) Lªn dèc cã ®é dèc 4%; b) Xuèng dèc ®ã.
HÖ sè ma s¸t b»ng 0,1 trong suèt thêi gian chuyÓn ®éng.
Bµi gi¶i:
→
Tæng hîp lùc t¸c dông lªn «t« gåm: lùc kÐo F cña ®éng c¬ «t«, träng lùc P , ph¶n

lùc ph¸p tuyÕn N cña mÆt ®−êng vµ lùc ma s¸t cña mÆt ®−êng f ms .
N N’
F’
F
f'ms
fms α
P
H×nh cña bµi 2-8
→ → → → →
Ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton cho « t« lµ: F + P + N + f ms = m a
Chän chiÒu d−¬ng lµ chiÒu chuyÓn ®éng cña xe. ChiÕu ph−¬ng tr×nh nµy lªn ph−¬ng
chuyÓn ®éng ta ®−îc:
1) Khi xe chuyÓn ®éng trªn ®−êng n»m ngang:
F − f ms = ma ⇒ F = ma + f ms = ma + kmg
Thay sè: m = 1tÊn = 1000kg; k = 0,1; g = 9,8m/s2; vµ:
a) Khi chuyÓn ®éng ®Òu, a = 0 ⇒ F = 980N.
b) Khi chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc a = 2m/s2 ⇒ F = 2980N.
2) Khi xe chuyÓn ®éng trªn ®−êng dèc:
a) ¤t« lªn dèc
F − f ms − P sin α = ma ⇒ F = ma + f ms + P sin α = ma + kmg cos α + mg sin α
Trong ®ã, sinα = 0,04 lµ ®é dèc cña dèc ⇒ cosα = 1 − 0 ,04 2 ≈ 1,0
⇒ F = 1000 × 0 + 0 ,1.1000.9 ,8.1 + 1000.9 ,8.0 ,04 = 1372(N )
b) ¤t« xuèng dèc: F = P(kcosα - sinα).
F − f ms + P sin α = ma ⇒ F = ma + f ms − P sin α = ma + kmg cos α − mg sin α
Thay sè:
F = 1000 × 0 + 0,1.1000.9,8.1 − 1000.9,8.0,04 = 588(N )

2-9. Mét sîi d©y ®−îc v¾t qua mét rßng räc cã khèi l−îng kh«ng ®¸ng kÓ, hai ®Çu
buéc hai vËt cã khèi l−îng m1 vµ m2 (m1 > m2). X¸c ®Þnh gia tèc cña hai vËt vµ søc c¨ng
cña d©y. Coi ma s¸t kh«ng ®¸ng kÓ.
¸p dông b»ng sè: m1 = 2m2 = 1kg.
Bµi gi¶i:
Do sîi d©y kh«ng co giCn, rßng räc kh«ng khèi l−îng, kh«ng ma s¸t nªn sîi d©y
lu«n c¨ng víi lùc c¨ng d©y T; hai vËt sÏ chuyÓn ®éng víi cïng mét gia tèc a. V× m1 > m2
nªn m1 sinh ra mét lùc kÐo lín h¬n cña m2 lµm cho m1 chuyÓn ®éng xuèng d−íi cßn m2 bÞ
kÐo lªn trªn.
T
+
T
m2
P2 m1
+
P1
H×nh cña bµi 2-9
Chän chiÒu d−¬ng cña çc trôc to¹ ®é cho tõng vËt hîp víi chiÒu chuyÓn ®éng cña
mçi vËt (h×nh vÏ). Ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton cho tõng vËt xÐt trªn ph−¬ng chuyÓn
®éng:
m1 : P1 − T = m1a

m 2 : T − P2 = m 2 a
Céng vÕ theo vÕ cña hai ph−¬ng tr×nh trªn ta thu ®−îc:
P − P2 m − m2
P1 − P2 = (m1 + m 2 )a ⇒ a= 1 = 1 g = 3,27 m / s 2
m1 + m 2 m 1 + m 2
Xem ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton cho vËt P1 ta cã: P1 - T = m1a.
m − m2 2m1m 2
⇒ T = P1 − m1a = m1g − m1 . 1 g= g
m1 + m 2 m1 + m 2
Tõ ®ã tÝnh ®−îc: T = 6,55N
2-10. Mét tµu ®iÖn, sau khi xuÊt ph¸t, chuyÓn ®éng víi gia tèc kh«ng ®æi γ =
0,5m/s2. 12 gi©y sau khi b¾t ®Çu chuyÓn ®éng, ng−êi ta t¾t ®éng c¬ cña tµu ®iÖn vµ tµu
chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu cho tíi khi dõng h¼n. Trªn toµn bé quCng ®−êng hÖ sè ma s¸t
b»ng k = 0,01. T×m:
a) VËn tèc lín nhÊt cña tµu;
b) Thêi gian toµn bé kÓ tõ lóc tµu xuÊt ph¸t cho tíi khi tµu dõng h¼n;
c) Gia tèc cña tµu trong chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu;
d) QuCng ®−êng toµn bé mµ tµu ®C ®i ®−îc.
Bµi gi¶i:
TÇu chuyÓn ®éng theo hai giai ®o¹n:
Giai ®o¹n 1: chuyÓn ®éng víi gia tèc a1 = 0,5m/s2 trong thêi gian t1 = 12s.
Giai ®o¹n 2: chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu víi gia tèc a2 = k.g = 0,01.9,8 = 0,098 m/s2
d−íi t¸c dông c¶n cña lùc ma s¸t trong thêi gian ∆t.
v
vmax
t1 t2 t
Cã thÓ vÏ ®å thÞ vËn tèc cña tÇu theo thêi gian nh− trªn h×nh.
a) VËn tèc lín nhÊt cña tÇu:
v max = a 1 t 1 = 0 ,5.12 = 6(m / s ) = 21,6(km / h )
b) TÇu chuyÓn ®éng chËm dÇn trong thêi gian:
v 6
∆t = max = = 61,2(s )
a2 0 ,098
Tæng thêi gian chuyÓn ®éng cña tÇu (kÓ tõ lóc xuÊt ph¸t ®Õn lóc dõng l¹i):
t 2 = t 1 + ∆t = 12 + 61,2 = 73,2(s ) .
c) Gia tèc cña tÇu khi chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu lµ a2 = 0,098 m/s2.
d) QuCng ®−êng tÇu ®C ®i ®−îc b»ng “diÖn tÝch” cña h×nh tam gi¸c ®−îc g¹ch chÐo:
1 1
s = v max .t 2 = .6.73,2 = 219 ,6(m )
2 2
2-11. Mét b¶n gç A ®−îc ®Æt trªn mét mÆt ph¼ng n»m ngang. B¶n A ®−îc nèi víi
mét b¶n gç B kh¸c b»ng mét sîi d©y v¾t qua mét rßng räc cè ®Þnh (nh− h×nh vÏ 2-5).
Khèi l−îng cña rßng räc vµ cña d©y coi nh− kh«ng ®¸ng kÓ.
a) TÝnh lùc c¨ng cña d©y nÕu cho mA = 200g; mB = 300g, hÖ sè ma s¸t gi÷a b¶n A vµ
mÆt ph¼ng n»m ngang k = 0,25.
b) NÕu thay ®æi vÞ trÝ cña A vµ B th× lùc c¨ng cña d©y sÏ b»ng bao nhiªu? Xem hÖ sè
ma s¸t vÉn nh− cò.
Bµi gi¶i:
N2 +
T
fms
P2 T
+
P1
H×nh 2-5
XÐt hÖ hai vËt cã khèi l−îng m1, m2 ®−îc nèi víi nhau nh− trªn h×nh 2-5. Çc lùc t¸c
dông vµo çc vËt ®C ®−îc chØ râ trªn h×nh vÏ.

Cã thÓ viÕt ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton cho çc vËt nµy xÐt trªn ph−¬ng
chuyÓn ®éng cña chóng (®−îc chØ ra b»ng çc mòi tªn cã dÊu “+” bªn c¹nh):
m1 : P1 − T = m1a (1 )

m 2 : T − f ms = m 2 a (2)
Trong ®ã, f ms = k .N 2 = k .P2 .
Céng vÕ theo vÕ cña hai ph−¬ng tr×nh (1) vµ (2) trªn ta thu ®−îc:
P −f m g − k .m 2 g m1 − k .m 2
P1 − f ms = (m1 + m 2 )a ⇒ a = 1 ms = 1 = g
m1 + m 2 m1 + m 2 m1 + m 2
Tõ ph−¬ng tr×nh (1) suy ra:
⇒ T = P1 − m1a = m1g − m1 . 1
m − km 2
g=
(1 + k )m1m 2 g
m1 + m 2 m1 + m 2
NhËn xÐt: biÓu thøc kÕt qu¶ vÒ lùc c¨ng d©y trªn cho thÊy, nÕu ®æi vai trß cña m1 vµ
m2 cho nhau th× lùc c¨ng d©y kh«ng ®æi. VËy, lùc c¨ng d©y kh«ng phô thuéc vµo viÖc ®Æt
m1 trªn mÆt bµn vµ m2 ®−îc treo bªn d−íi hay lµ ng−îc l¹i. Do ®ã, trong c¶ c©u a) vµ c©u
b) th× kÕt qu¶ vÒ lùc c¨ng d©y ®Òu nh− nhau b»ng:
T=
(1 + k )m A m B g = (1 + 0,25)0,2.0,3 × 9 ,8 = 1,47(N )
mA + mB 0 ,2 + 0 ,3
(Thay sè: k = 0,25; mA = 200g = 0,2 kg; mB = 300g = 0,3 kg)
2-12. Hai vËt cã khèi l−îng m1 = 1kg, m2 = 2kg ®−îc nèi víi nhau b»ng mét sîi d©y
vµ ®−îc ®Æt trªn mÆt bµn n»m ngang. Dïng mét sîi d©y kh¸c v¾t qua mét rßng räc, mét
®Çu d©y buéc vµo m2 vµ ®Çu kia buéc vµo mét vËt thø ba cã khèi l−îng m3 = 3kg (h×nh 2-
6). Coi ma s¸t kh«ng ®¸ng kÓ. TÝnh lùc c¨ng cña hai sîi d©y.
Bµi gi¶i:
N1 N2 +
m1 T1 T2
P1 P2 T2
m3
+
P3
H×nh 2-6
Träng lùc P3 lµ thµnh phÇn lùc duy nhÊt theo ph−¬ng chuyÓn ®éng cña hÖ vµ lµm çc
vËt chuyÓn ®éng víi cïng mét gia tèc a. Ta cã:
m 3g
a=
m1 + m 2 + m 3
XÐt riªng vËt m1 ta cã:
m1m 3 g 1.3.9 ,8
T1 = m1a = = = 4 ,9(N )
m1 + m 2 + m 3 1 + 2 + 3
XÐt riªng vËt m3 ta cã: m 3 g − T2 = m 3 a ⇒ T2 = m 3 (g − a )

m3g ( m1 + m 2 )m 3 ( 1 + 2 ).3
⇒ T2 = m 3 g − = g= .9 ,8 = 14 ,7(N ) .
m1 + m 2 + m 3 m1 + m 2 + m 3 1+ 2 + 3
2-13. ë ®Ønh cña hai mÆt ph¼ng nghiªng hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang çc gãc α =
30 vµ β = 450 (h×nh 2-7), cã g¾n mét rßng räc khèi l−îng kh«ng ®¸ng kÓ. Dïng mét sîi
0
d©y v¾t qua rßng räc, hai ®Çu d©y nèi víi hai vËt A vµ B ®Æt trªn çc mÆt ph¼ng nghiªng.
Khèi l−îng cña çc vËt A vµ B ®Òu b»ng 1kg. Bá qua tÊt c¶ çc lùc ma s¸t. T×m gia tèc
cña hÖ vµ lùc c¨ng cña d©y.
Bµi gi¶i:
N1 T T N2
+
+ β
α
P1 P2
H×nh 2-7
Trong bµi to¸n nµy, ta l¹i xÐt chuyÓn ®éng cña hÖ vËt theo ph−¬ng cña çc mÆt
nghiªng. Do sîi d©y nèi hai vËt kh«ng bÞ co giCn nªn hai vËt sÏ chuyÓn ®éng víi cïng mét
gia tèc a. Chän chiÒu d−¬ng cho çc chuyÓn ®éng nh− h×nh vÏ (h×nh 2-). Çc lùc t¸c dông
vµo çc vËt ®C ®−îc chØ ra trªn h×nh.
Ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton ®−îc chiÕu lªn ph−¬ng chuyÓn ®éng cña çc vËt:
m1 : P1 sin α − T = m1a (1)

m 2 : T − P2 sin β = m 2 a (2)
Céng vÕ theo vÕ cña hai ph−¬ng tr×nh trªn ta thu ®−îc:
P1 sin α − P2 sin β = (m1 + m 2 )a
P sin α − P2 sin β m1 sin α − m 2 sin β
⇒ a= 1 = g
m1 + m 2 m1 + m 2
Tõ ph−¬ng tr×nh (1) suy ra:
m sin α − m 2 sin β
T = P1 sin α − m1a = m1g sin α − m1 . 1 g
m1 + m 2
m1 .m 2 .g(sin β + sin α )
=
m1 + m 2
Thay çc gi¸ trÞ ®Çu bµi ®C cho (m1 thay b»ng mA, m2 thay b»ng mB) vµo çc biÓu
thøc cña gia tèc vµ lùc c¨ng d©y ta thu ®−îc: a = −1,02m / s 2 ; T = 5,9 N .
KÕt qu¶ nµy chøng tá r»ng, hÖ chuyÓn ®éng ng−îc víi chiÒu d−¬ng ®C chän víi gia
tèc cã ®é lín b»ng 1,02 m/s2.
L−u ý: trong bµi to¸n trªn, ta cã thÓ ®o¸n nhËn ra ngay r»ng vËt B sÏ tr−ît xuèng
cßn vËt A bÞ kÐo lªn. Do ®ã, trong bµi to¸n nµy ta cã thÓ chän chiÒu d−¬ng cho çc
chuyÓn ®éng theo chiÒu ng−îc l¹i so víi chiÒu ®. chän trong lêi gi¶i trªn. Tuy nhiªn, t«i
muèn thiÕt lËp mét c«ng thøc tæng qu¸t cho hÖ vËt nh− vËy, qua ®ã còng ®Ó çc b¹n thÊy
çch xö lý khi gÆp kÕt qu¶ gia tèc kh«ng phï hîp chiÒu d−¬ng ®. chän.
C©u kÕt luËn cuèi cïng trong lêi gi¶i trªn chØ ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp hÖ
kh«ng cã ma s¸t. Khi hÖ kh«ng cã ma s¸t, çc lùc t¸c dông vµo mçi vËt kh«ng phô thuéc

vµo chiÒu chuyÓn ®éng cña çc vËt còng nh− viÖc chän chiÒu d−¬ng cña trôc to¹ ®é. Khi
hÖ cã ma s¸t, râ rµng chiÒu cña lùc ma s¸t phô thuéc vµo chiÒu chuyÓn ®éng cña çc vËt,
do ®ã kh«ng thÓ gi¶ sö tuú ý çc chiÒu chuyÓn ®éng cña çc vËt ®−îc. Trong tr−êng hîp
ta ®. gi¶ thiÕt nhÇm chiÒu chuyÓn ®éng dÉn ®Õn kÕt qu¶ gia tèc cña çc vËt bÞ ©m th×
buéc ph¶i gi¶ thiÕt l¹i chiÒu chuyÓn ®éng vµ gi¶i l¹i bµi to¸n. TÊt nhiªn kh«ng ai d¹i g×
mµ gi¶ thiÕt ®óng vµo tr−êng hîp nhÇm nµy ®Ó ph¶i ghi lêi gi¶i hai lÇn. Ta cã thÓ tr¸nh
®−îc ®iÒu nµy b»ng çch ®o¸n nhËn (sau khi ®. lµm nhiÒu bµi to¸n vµ ®óc rót ®−îc nhiÒu
kinh nghiÖm - thùc ra sù ®o¸n nhËn nµy vÉn ph¶i dùa trªn sù nhÈm nhanh ®Ó so s¸nh mét
çch ®Þnh tÝnh çc thµnh phÇn lùc ®ãng vai trß lùc kÐo vµ lùc c¶n) hoÆc b»ng çch kiÓm
tra tr−íc (tÝnh nh¸p vµ so s¸nh çc thµnh phÇn lùc ®ãng vai trß lùc kÐo, lùc gi÷ vµ lùc
c¶n) hoÆc gi¶ thiÕt vµ gi¶i bµi to¸n tr−íc ë ngoµi nh¸p.
2-14. Mét ®oµn tµu gåm mét ®Çu m¸y, mét toa 10 tÊn, vµ mét toa 5 tÊn, nèi víi nhau
theo thø tù trªn b»ng nh÷ng lß xo gièng nhau. BiÕt r»ng khi chÞu t¸c dông mét lùc b»ng
500N th× lß xo giCn 1cm. Bá qua ma s¸t. TÝnh ®é giCn cña lß xo trong hai tr−êng hîp:
a) §oµn tµu b¾t ®Çu chuyÓn b¸nh, lùc kÐo cña ®Çu m¸y kh«ng ®æi vµ sau 10 gi©y vËn
tèc cña ®oµn tµu ®¹t tíi 1m/s;
b) §oµn tµu lªn dèc cã ®é nghiªng 5% víi vËn tèc kh«ng ®æi.
Bµi gi¶i:
§é giCn x cña lß xo tu©n theo ®Þnh luËt Hóc: F = kx.
Tõ ®ã x¸c ®Þnh ®−îc hÖ sè ®µn håi:
F 500 N
k= = = 5.10 4 N / m. T2 T 2
x 1cm T T F
1 1
a) Lùc c¨ng cña lß xo thø nhÊt

®ãng vai trß lùc kÐo c¶ hai toa tÇu
chuyÓn ®éng. Tõ ®Þnh luËt II Newton ta
v
cã: T1 = (m1+m2)a, víi a = . Suy ra ®é
t
giCn cña lß xo thø nhÊt:
T1 ( m1 + m 2 )v (10 + 5).10 .1
3
x1 = = = 4
= 3.10 −2 m = 3cm
k k .t 5.10 .10
Lùc c¨ng cña lß xo thø hai: T2 = m2a ⇒ ®é giCn cña lß xo thø hai:
T m v 5.10 3 .1
x1 = 2 = 2 = = 1.10 −2 m = 1cm
k k .t 5.10 4 .10
b) Khi ®oµn tÇu chuyÓn ®éng ®Òu lªn dèc. Çc lùc lß xo ph¶i c©n b»ng víi çc thµnh
phÇn cña träng lùc kÐo xuèng. Cô thÓ:
T1 = (m1 + m 2 )g . sin α
T2 = m 2 g . sin α
Trong ®ã, dèc cã ®é nghiªng lµ 5%, tøc lµ sinα = 0,05. ⇒ ®é giCn cña çc lß xo:
T1 (m1 + m 2 )g sin α (10 + 5).10 3 .9 ,8.0 ,05
x1 = = = = 0 ,147 m = 14 ,7cm
k k 5.10 4
T m g sin α 5.103.9 ,8.0 ,05
x2 = 2 = 2 = = 0 ,049m = 4 ,9cm
k k 5.10 4
2-15. Mét vËt cã khèi l−îng m = 200g, ®−îc treo ë ®Çu mét sîi d©y dµi 1 = 40cm;
vËt quay trong mÆt ph¼ng n»m ngang víi vËn tèc kh«ng ®æi sao cho sîi d©y v¹ch mét mÆt
nãn. Gi¶ sö khi ®ã d©y t¹o víi ph−¬ng th¼ng ®øng mét gãc α = 360. T×m vËn tèc gãc cña
vËt vµ lùc c¨ng cña d©y.
Bµi gi¶i:
α
T l
P H×nh cña bµi 2-15

VËt chuyÓn ®éng v¹ch ra mét vßng trßn cã b¸n kÝnh R = l.sinα.
→ →
Lùc t¸c dông lªn vËt gåm träng lùc P vµ lùc c¨ng T (h×nh vÏ). Tæng hîp çc lùc
nµy lµm thµnh lùc h−íng t©m g©y ra chuyÓn ®éng trßn ®Òu cña vËt:
→ → →
F = P+ T (1)
ht
Tõ h×nh 2- ta thÊy:
P mg 0 ,2.9 ,8
T= = = = 2 ,45 N
cos α cos α cos 36 0
Fht = P.tgα = m.g.tgα. Mµ Fht =m.Rω2 = m.l.sinα.ω2.
⇒ Fht = mg.tgα = ml sin α .ω . 2
g
Do ®ã: ω = = 5,6rad / s
l cos α
2-16. X¸c ®Þnh gia tèc cña vËt m1 trong h×nh 2-8. Bá qua ma s¸t, khèi l−îng cña
rßng räc vµ d©y. ¸p dông cho tr−êng hîp m1 = m2.
Bµi gi¶i:
T T T
m1
P1 m2
P2
H×nh 2-8

Chó ý r»ng søc c¨ng cña d©y t¹i mäi ®iÓm ®Òu b»ng nhau, b»ng T. Tõ h×nh vÏ 2-8,
nÕu xÐt riªng vËt m1, ta cã:
P1 - T = m1a1 (1)
NÕu xÐt tiªng vËt m2, ta cã:
2T - P2= m2a2. (2)
Sö dông tÝnh chÊt cña rßng räc cè ®Þnh vµ rßng räc ®éng ta thÊy r»ng, quCng ®−êng
®i cña m1 gÊp hai lÇn quCng ®−êng ®i cña vËt m2, tõ ®ã kÐo theo:
a1 = 2a2 (3)
Nh©n hai vÕ cña (1) víi 2 råi céng vÕ theo vÕ víi (2) suy ra:
2( 2m1 − m 2 )g
a 1 = 2a 2 = .
4m 1 + m 2
2g
NÕu m1 = m2 th× a 1 = 2a 2 = = 3,92(m / s 2 ) .
5
NhËn xÐt: thay gi¸ trÞ cña a1 vµo (1) ta cã thÓ t×m ®−îc lùc c¨ng cña çc d©y:
2( 2m1 − m 2 )g 3m1 m 2 g
T = P1 − m1a 1 = m1g − m1 =
4m1 + m 2 4 m1 + m 2
2-17. Qua mét rßng räc A khèi l−îng kh«ng ®¸ng kÓ, ng−êi ta luån mét sîi d©y,
mét ®Çu buéc vµo qu¶ nÆng M1, ®Çu kia buéc vµo mét rßng räc B khèi l−îng kh«ng ®¸ng
kÓ. Qua B l¹i v¾t mét sîi d©y kh¸c. Hai ®Çu d©y nèi víi hai qu¶ nÆng M2 vµ M3. Rßng räc
A víi toµn bé çc träng vËt ®−îc treo vµo mét lùc kÕ lß xo (h×nh 2-9).
X¸c ®Þnh gia tèc cña qu¶ nÆng M3 vµ sè chØ T trªn lùc kÕ, nÕu M2 ≠ M3, M1 > M2 +
M3.
Bµi gi¶i:
T1
T1
M1
+ T2
P1
M3 +
T2
P3
+ M2
P2
H×nh 2-9
Chän chiÒu d−¬ng cho çc chuyÓn ®éng cña çc vËt nh− h×nh 2-9. Tõ mèi quan hÖ
vÒ ®−êng ®i cña çc rßng ®éng vµ cè ®Þnh ta thÊy mèi quan hÖ gia tèc cña çc vËt:
2a 1 = a 2 + a 3 (*)
Do çc rßng räc cã khèi l−îng vµ lùc ma s¸t ë çc æ trôc cã thÓ bá qua nªn ta cã:
T = 2T1 ; T1 = 2T2 (1)
XÐt theo ph−¬ng chuyÓn ®éng cña çc vËt, ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt II Newton:
M 1a 1 = M1g − T1 (2)
M 2 a 2 = T2 − M 2 g (3)
M 3a 3 = T2 − M 3g (4)
Thùc hiÖn çc phÐp biÕn ®æi:
(2) + 2.(3) → M1a 1 + 2M 2 a 2 = (M1 − 2M 2 )g → a 2 = (M1 − 2M 2 )g − M1a 1
2M 2
(2) + 2.(4 ) → M1a1 + 2M 3a 3 = (M1 − M 3 )g → a 3 = (M1 − 2M 3 )g − M1a1

2M 3
Thay a2, a3 vµo (*):
⇒ 2a 1 =
(M1 − 2M 2 )g − M1a 1 + (M1 − 2M 3 )g − M1a 1
2M 2 2M 3
Nh©n c¶ hai vÕ cña ph−¬ng tr×nh víi 2.M2M3:
4 M 2 M 3 a 1 = M 1 M 3 g − 2M 2 M 3 g − M 1 M 3 a 1 + M 1 M 2 g − 2 M 2 M 3 g − M 1 M 2 a 1
(M1M 2 + M1M 3 + 4M 2 M 3 )a 1 = (M1M 2 + M 2 M 3 − 4M 2 M 3 )g
⇒a =
(M1M 2 + M1M 3 − 4M 2 M 3 )g
1
M 1 M 2 + M 1 M 3 + 4M 2 M 3
Sö dông kÕt qu¶ nµy vµo biÓu thøc cña a3 ta ®−îc:
(M1 − 2M 3 )g − M1 (M1M 2 + M1M 3 − 4M 2 M 3 )g
M1 M 2 + M1 M 3 + 4M 2 M 3
a3 =
2M 3
(M1 − 2M 3 )(M1M 2 + M1M 3 + 4M 2 M 3 )g − M1 (M1M 2 + M1M 3 − 4M 2 M 3 )g
=
2M 3 (M 1M 2 + M 1M 3 + 4M 2 M 3 )
3M1 M 2 − M1 M 3 − 4M 2 M 3
= .g
M1 M 2 + M1 M 3 + 4M 2 M 3
8M 1 M 2 M 3 g
Tõ (2) ⇒ T1 = M1g − M1a 1 =
M 1 M 2 + M 1 M 3 + 4M 2 M 3
Suy ra sè chØ cña lùc kÕ:
16M 1M 2 M 3 g
T = 2T1 =
M 1 M 2 + M 1 M 3 + 4M 2 M 3
2-18. Mét chiÕc xe khèi l−îng 20kg cã thÓ chuyÓn ®éng kh«ng ma s¸t trªn mét mÆt
ph¼ng n»m ngang. Trªn xe cã ®Æt mét hßn ®¸ khèi l−îng 2kg (h×nh 2-10), hÖ sè ma s¸t
gi÷a hßn ®¸ vµ xe lµ 0,25. LÇn thø nhÊt ng−êi ta t¸c dông lªn hßn ®¸ mét lùc b»ng 2N, lÇn
thø 2 - b»ng 20N. Lùc cã ph−¬ng n»m ngang vµ h−íng däc theo xe. X¸c ®Þnh:
a) Lùc ma s¸t gi÷a hßn ®¸ vµ xe;
b) Gia tèc cña hßn ®¸ vµ xe trong hai tr−êng hîp trªn.
Bµi gi¶i:
Lùc ma s¸t nghØ cùc ®¹i gi÷ hßn ®¸ vµ xe (fms)max = kmg = 0,25.2.9,8 = 4,9N.

m F
fms
M fms
H×nh 2-10
- Tr−êng hîp thø nhÊt: F = 2N. Do ®ã: F < fms hßn ®¸ kh«ng thÓ tr−ît trªn xe.
Trong tr−êng hîp nµy hßn ®¸ vµ xe hîp thµnh mét vËt duy nhÊt chuyÓn ®éng víi cïng gia
tèc a. Ta cã:
F 2
a= = = 0 ,09m / s 2
M + m 20 + 2
Gäi fms lµ lùc ma s¸t gi÷a xe vµ hßn ®¸ (h×nh 2-10). XÐt riªng xe ta cã:
MF
f ms = M .a = = 1,8 N
M+m
- Tr−êng hîp thø hai: F’= 20N
Trong tr−êng hîp nµy F’ > (fms)max. Hßn ®¸ tr−ît trªn xe ⇒ lùc ma s¸t gi÷a xe vµ
hßn ®¸ ®óng b»ng lùc ma s¸t lín nhÊt fms = kmg = 4,9N.
Gäi a1 lµ gia tèc cña hßn ®¸, a2 lµ gia tèc cña xe.
NÕu xÐt riªng hßn ®¸, ta cã:
F’ - fms = ma1 (3)
NÕu xÐt riªng xe ta cã :
Fms = Ma2 (4)
Tõ (3) vµ (4) suy ra:
F'−f ms
a1 = = 7,5m / s 2
m
f ms
a2 = = 0,25m / s 2
M
2-19. Ng−êi ta kÐo mét khóc gç träng l−îng P víi vËn tèc kh«ng ®æi b»ng mét sîi
d©y dµi l. Kho¶ng çch tõ ®Çu d©y tíi mÆt ®Êt b»ng h (h×nh 2-11)
a) T×m hÖ sè ma s¸t gi÷a khóc gç vµ mÆt ®Êt (d©y ®−îc buéc vµo träng t©m cña khóc
gç);
b) NÕu d©y buéc vµo ®Çu khóc gç th× ®é lín cña lùc ma s¸t cã thay ®æi kh«ng?
Bµi gi¶i:
→
a) Gäi F lµ lùc kÐo gç, α gãc hîp bëi d©y kÐo vµ mÆt ®Êt. V× khóc gç chuyÓn ®éng
®Òu nªn:
Fcosα - fms = 0 (1)
A F
N l
α h
fms
P
H×nh 2-11

l2 − h 2
Tõ (1) suy ra: f ms = F.
l
Lùc nÐn vu«ng gãc lªn mÆt ®−êng:
h
N = P − F sin α = P − F
l
f F l2 − h 2
Do ®ã hÖ sè ma s¸t: k = ms =
N Pl − Fh
→
b) Sù thay ®æi ®iÓm ®Æt cña lùc F lµm thay ®æi ®iÓm ®Æt cña ¸p lùc N gi÷a tÊm gç vµ
mÆt sµn nh−ng kh«ng lµm thay ®æi ®é lín cña lùc nµy. Do ®ã lùc ma s¸t vÉn gi÷ gi¸ trÞ cò.
2-20. ViÕt ph−¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña mét viªn ®¹n bay ngang trong kh«ng khÝ,
nÕu kÓ ®Õn lùc c¶n cña kh«ng khÝ. Cho biÕt lùc c¶n cña kh«ng khÝ tû lÖ víi vËn tèc cña viªn
®¹n, hÖ sè tû lÖ lµ k, khèi l−îng cña viªn ®¹n b»ng m.
Bµi gi¶i:
Lùc c¶n cña kh«ng khÝ lªn viªn ®¹n: fc = -kv, k lµ hÖ sè tØ lÖ.
Theo ®Þnh luËt Niut¬n thø hai:
dv
− kv = m
dt
dv k
hay = − dt (1)
v m
TÝch ph©n hai vÕ cña (1) ta ®−îc:
k
− t
v = Ce m
(2)
C lµ h»ng sè tÝch ph©n. Lóc t = 0 ; v = vë tõ (2) suy ra C = vo.
k
− t
Ph−¬ng tr×nh (2) trë thµnh: v = v o e m (3)
Gäi x lµ quCng ®−êng mµ viªn ®¹n ®i ®−îc theo ph−¬ng ngang ta cã:
k
dx − t
v= = voe m (4)
dt
− mv o − mk t
Suy ra: x = e +B (5)
k
mv o
B lµ h»ng sè tÝch ph©n. Tõ ®iÒu kiÖn t = 0 , x = 0, suy ra: B =
k
mv o  − t 
k
Thay B vµ (5) ta ®−îc: x = 1 − e m 
k  
 
2-21. ViÕt ph−¬ng tr×nh chuyÓn ®éng cña mét vËt r¬i nÕu kÓ ®Õn lùc c¶n cña kh«ng
khÝ, biÕt r»ng lùc c¶n tû lÖ víi vËn tèc cña vËt r¬i.
Bµi gi¶i:
Lùc tæng hîp ®Æt lªn vËt r¬i: F = mg – kv
dv
Theo ®Þnh luËt Niut¬n thø hai: mg − kv = m .
dt
dv k k mg 
⇒ = g − v = − v −  (1)
dt m m k 

mg
§Æt u = v − . Ph−¬ng tr×nh (1) trë thµnh:
k
du k du k
=− u→ = − dt (2)
dt m u m
LÊy tÝch ph©n hai vÕ cña (2)
k k
− t mg mg − t
⇒ u = Ce m = v − →v= + Ce m (C lµ h»ng sè tÝch ph©n).
k k
mg
T¹i thêi ®iÓm t = 0, v = 0 ⇒ C = −
k
mg  − t 
k
⇒ v= 1 − e m 
k  

QuCng ®−êng mµ vËt r¬i ®−îc ®Õn thêi ®iÓm t (ph−¬ng tr×nh chuyÓn ®éng):
mg  − t  m 2g  − m t 
t t k k
mg
x = ∫ v.dt = ∫ 1 − e m .dt =
  .t + 
2 
e − 1 .
0 0
k   k k  
2-22. TÝnh lùc ®Èy trung b×nh cña h¬i thuèc sóng lªn ®Çu ®¹n ë trong nßng mét sóng
bé binh, biÕt r»ng ®Çu ®¹n cã khèi l−îng m = 10g, thêi gian chuyÓn ®éng cña ®¹n trong
nßng lµ ∆t = 0,001 gi©y, vËn tèc cña viªn ®¹n ë ®Çu nßng lµ v = 865m/s.
Bµi gi¶i:
Gia tèc trung b×nh cña viªn ®¹n trong nßng sóng:
∆v v − 0 v
a= = = .
∆t ∆t ∆t
Lùc ®Èy trung b×nh cña thuèc sóng lªn viªn ®¹n:
mv
F = m.a = = 8650 N
∆t
2-23. Mét toa xe khèi l−îng 20 tÊn chuyÓn ®éng víi vËn tèc ban ®Çu v = 54km/h.
X¸c ®Þnh lùc trung b×nh t¸c dông lªn xe, nÕu toa xe dõng l¹i sau thêi gian: a) 1 phót 40
gi©y; b) 10 gi©y ; c) 1 gi©y.
Bµi gi¶i:
Lµm t−¬ng tù bµi 2-22 nh−ng ë ®©y lµ lùc hCm. Ta vÉn cã c«ng thøc:
m∆v
F = m. | a |=
∆t
Thay sè: m = 20 tÊn = 20.103kg; v = 54km/h = 15m/s; ∆v =| 0 − v |= 15m / s vµ çc
kho¶ng thêi gian t−¬ng øng (®æi theo ®¬n vÞ gi©y) ta sÏ cã ®−îc çc kÕt qu¶ nh− trªn.
2-24. Mét viªn ®¹n khèi l−îng 10g chuyÓn ®éng víi vËn tèc v0 = 200m/s ®Ëp vµo
mét tÊm gç vµ xuyªn s©u vµo tÊm gç mét ®o¹n l. BiÕt thêi gian chuyÓn ®éng cña viªn ®¹n
trong tÊm gç b»ng t = 4.10-4 gi©y. X¸c ®Þnh lùc c¶n trung b×nh cña tÊm gç lªn viªn ®¹n vµ
®é xuyªn l cña viªn ®¹n.
Bµi gi¶i:
Gia tèc trung b×nh cña viªn ®¹n khi xuyªn vµo gç:
| ∆v | | 0 − v 0 | v 0
| a |= = = .
∆t t −0 t
Lùc c¶n trung b×nh cña tÊm gç lªn viªn ®¹n:
mv 0 10.10 −3 .200
F = m. | a |= = = 5000(N )
t 4.10 − 4
§é xuyªn x©u cña viªn ®¹n:
2 2
v v 1 1
l = 0 = 0 = v 0 t = .200.4.10 − 4 = 4.10 − 2 (m ) = 4cm .
2|a | v 2 2
2 0
t
2-25. Mét ph©n tö cã khèi l−îng m = 4,56. 10-23g chuyÓn ®éng víi vËn tèc v =
60m/s va ch¹m ®µn håi vµo thµnh b×nh víi gãc nghiªng α = 600. TÝnh xung l−îng cña lùc
va ch¹m cña ph©n tö lªn thµnh b×nh.
Bµi gi¶i:
Sö dông ®Þnh luËt II Newton d¹ng 2 ta ®−îc xung lùc cña ph©n tö t¸c dông lªn thµnh
b×nh lµ:
F.∆t = ∆P = m.∆v = m(2.v.cos α ) = 4 ,56.10 −26 .2.60.cos 60 0 = 2 ,74.10 −24 (N.s )

2-26. Mét xe khèi l−îng 15 tÊn chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu víi gia tèc cã ®é lín
b»ng 0,49m/s2. BiÕt vËn tèc ban ®Çu cña xe lµ v0 = 27km/h. Hái: a) Lùc hCm t¸c dông lªn
xe; b) Sau bao l©u xe dõng l¹i.
Bµi gi¶i:
a. Lùc hCm t¸c dông lªn xe
F = ma = 15.103.0,49 = 7350(N )
Cã chiÒu ng−îc chiÒu chuyÓn ®éng
b. Thêi gian xe dõng l¹i lµ t
v
v = v o − at = 0 → t = o
a
27 / 3,6
t= ≈ 15,3(s )
0,49
2-27. Trong mÆt ph¼ng ®øng chän hÖ trôc to¹ ®é Oxy víi Ox n»m ngang, Oy th¼ng
®øng.
Mét chÊt ®iÓm ®−îc nÐm tõ ®iÓm cã to¹ ®é (2, 0) (®¬n vÞ mÐt) theo ph−¬ng th¼ng
®øng lªn trªn víi v©n tèc cña 10m/s. TÝnh ®é biÕn thiªn m«men ®éng l−îng cña chÊt ®iÓm
®èi víi gèc O trong kho¶ng thêi gian tõ lóc nÐm lªn ®Õn lóc r¬i xuèng ®óng vÞ trÝ ban
®Çu. Cho khèi l−îng chÊt ®iÓm m = 1kg.
Bµi gi¶i:
Lóc nÐm

L = L1 = r × p1

Lóc vËt trë l¹i ®iÓm nÐm

L = L 2 = r × p 2 = − r × p1 ( p 2 = − p1 )


§é biªn thiªn momen ®éng l−îng

∆L = L 2 − L1 = −2 r × mv

XÐt vÒ ®é lín
∆L = 2.m.v.x = 2.1.10.2 = 40(kg.m 2 / s )
2-28. . ChÊt ®iÓm khèi l−îng m ®−îc nÐm lªn tõ mét ®iÓm O trªn mÆt ®Êt, víi vËn
tèc ban ®Çu v0 theo h−íng nghiªng gãc α víi mÆt ph¼ng ngang. X¸c ®Þnh m«men ®éng
l−îng cña chÊt ®iÓm ®èi víi O t¹i thêi ®iÓm vËn tèc chuyÓn ®éng cña chÊt ®iÓm n»m
ngang.
Bµi gi¶i:
Momen ®éng l−îng t¹i ®iÓm cao nhÊt
v o2 sin 2 α
L = m.v x .y max = m.v o cos α .
2g
mv 3o sin 2 α . cos α
L=
2g
2.31. ChÊt ®iÓm khèi l−îng m ®−îc nÐm lªn tõ mét ®iÓm O trªn mÆt ®Êt víi vËn tèc
®Çu v0 theo h−íng nghiªng gãc α víi mÆt ph¼ng ngang. X¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm t vµ ®èi
víi O.
a) m«men ngo¹i lùc t¸c dông lªn chÊt ®iÓm;
b) m«men ®éng l−îng cña chÊt ®iÓm.
Bá qua søc c¶n kh«ng khÝ.
Bµi gi¶i:
a. Ngo¹i lùc lµ träng lùc, momen cña träng lùc
M p / o = mgx = mgv o cos α .t (x lµ to¹ ®é theo ph−¬ng ngang cña vËt)

b. Momen ®éng l−îng L = r × p

i j k
→L=m x y z = m (xv y − yv x )
vx vy vz
 1 
L = m v o cos α .t.(v o sin α − gt ) −  v o sin αt − gt 2  v o cos α
 2 
1
L = .m.g.v o . cos α .t 2
2
2-30. Trªn mét mÆt ph¼ng n»m ngang nh½n (h×nh 2-12) cã 1 chÊt ®iÓm khèi l−îng m
chuyÓn ®éng buéc vµo 1 sîi d©y kh«ng co dCn, ®Çu kia cña d©y ®−îc kÐo qua 1 lç nhá O víi
vËn tèc kh«ng ®æi. TÝnh søc c¨ng cña d©y theo kho¶ng çch r gi÷a chÊt ®iÓm vµ O biÕt r»ng
khi r = r0, vËn tèc cña chÊt ®iÓm lµ ω0.
O r m
H×nh 2-12

Bµi gi¶i:
B¶o toµn momen ®éng l−îng ta cã
r2
mvr = mv o ro → ω = ωo o2
r
Lùc c¨ng T cña sîi d©y
r4
T = mω 2 r = mωo2 o3
r
2-31. Mét ng−êi khèi l−îng 50kg ®øng trong thang m¸y ®ang ®i xuèng nhanh dÇn
®Òu víi gia tèc b»ng 4,9m/s2. Hái ng−êi cã c¶m gi¸c thÕ nµo vµ träng l−îng biÓu kiÕn cña
ng−êi ®ã trong thang m¸y?
§¸p sè: Ng−êi cã c¶m gi¸c “mÊt” mét phÇn träng l−îng. Träng l−îng biÓu kiÕn
b»ng 145N
Bµi gi¶i:
§Þnh luËt II Newton ¸p dông cho ng−êi trong thang m¸y
N + m n g = m n a → N = m n (a − g )

m n , N lµ khèi l−îng cña ng−êi vµ ph¶n lùc mµ sµn t¸c dông lªn ng−êi (víi ®é lín
b»ng träng l−îng cña ng−êi)
Thang m¸y ®i xuèng nhanh dÇn ®Òu, a h−íng xuèng, nªn

N = m(g − a ) < mg
VËy ng−êi c¶m thÊy nhÑ h¬n vµ träng l−îng biÓu kiÕn cña ng−êi trong thang m¸y
P' = N = m(g − a )
P' = 50.(9,8 − 4,9 ) ≈ 245(N )
2-32. Trong mét thang m¸y ng−êi ta treo ba chiÕc lß xo, ë ®Çu çc lß xo cã treo ba
vËt khèi l−îng lÇn l−ît b»ng 1kg, 2kg vµ 3kg. TÝnh lùc c¨ng cña çc lß xo:
a) Lóc thang m¸y ®øng yªn; b) Lóc thang m¸y r¬i tù do.
Bµi gi¶i:
a. Lùc c¨ng cña çc lß xo lÇn l−ît
T1 = m1g=9,8N ,
T2 = m2g=19,6N ,
T3 = m3g=29,4N
b. Lùc c¨ng cña çc lß xo trong tr−êng hîp r¬i tù do

T + mg = mg → T = 0

Hay T1 = T2 = T3 = 0
2-33. Mét thang m¸y ®−îc treo ë ®Çu mét d©y çp ®ang chuyÓn ®éng lªn phÝa trªn.
Lóc ®Çu thang m¸y chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu sau ®ã chuyÓn ®éng ®Òu vµ tr−íc khi
dõng l¹i chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu. Hái trong qu¸ tr×nh trªn, lùc c¨ng cña d©y çp thay
®æi nh− thÕ nµo? C¶m gi¸c cña ng−êi trªn thang m¸y ra sao?
Bµi gi¶i:
Tr−êng hîp thø nhÊt ng−êi c¶m thÊy “nÆng” h¬n;
Tr−êng hîp thø hai - b×nh th−êng
Tr−êng hîp thø ba - “nhÑ” h¬n.
§Þnh luËt II Newton ¸p dông cho khoang chøa ng−êi trong thang m¸y
T + mg = ma → T = m(a − g )

Khi thang m¸y chuyÓn ®éng nhanh dÇn ®Òu lªn phÝa trªn, a h−íng lªn do ®ã

T = T1 = m(g + a ) (1)
Khi thang m¸y chuyÓn ®éng ®Òu
T = T2 = mg
Khi thang m¸y chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu lªn phÝa trªn, a h−íng xuèng do ®ã

T = T3 = m(g − a )
VËy nªn lùc c¨ng d©y çp theo thø tù gi¶m dÇn
§Þnh luËt II Newton ¸p dông cho ng−êi trong thang m¸y
N + m n g = m n a → N = m n (a − g )

m n , N lµ khèi l−îng cña ng−êi vµ ph¶n lùc mµ sµn t¸c dông lªn ng−êi (víi ®é lín
b»ng träng l−îng cña ng−êi)
Gièng nh− ph−¬ng tr×nh (1), träng l−îng cña ng−êi theo thø tù trªn sÏ gi¶m dÇn, hay
ng−êi trong thang m¸y theo thø tù sÏ c¶m thÊy : "nÆng h¬n", "b×nh th−êng", vµ "nhÑ h¬n".
2-34. Trªn mét ®Üa n»m ngang ®ang quay, ng−êi ta ®Æt métv Ët cã khèi l−îng m =
1kg çch trôc quay r = 50cm. HÖ sè ma s¸t gi÷a vËt vµ ®Üa b»ng k = 0,25. Hái:
a) Lùc ma s¸t ph¶i cã ®é lín b»ng bao nhiªu ®Ó vËt ®−îc gi÷ trªn ®Üa nÕu ®Üa quay
víi vËn tèc n = 12 vßng/phót;
b) Víi vËn tèc gãc nµo th× vËt b¾t ®Çu tr−ît khái ®Üa?
Bµi gi¶i:
Çc lùc t¸c dông vµo vËt bao gåm trong lùc cña vËt, ph¶n lùc cña ®Üa lªn nã (trùc ®èi
víi träng lùc) vµ lùc ma s¸t. Ph−¬ng tr×nh ®Þnh luËt Newton
Fms = ma ht = mω 2 r = 4mπ 2 f 2 r
a. §Ó kh«ng tr−ît th×
Fms ≥ 4mπ 2f 2 r
2
 12 
Fms ≥ 4.1.3,14 .  .0,5 = 0,789(N )
2
 60 
b. Do Fms ≤ kN = kmg , nªn ®Ó vËt b¾t ®Çu tr−ît khái ®Üa th× theo (1), ta cã
kg
mω 2 r ≥ kmg → ω ≥
r
VËt b¾t ®Çu tr−ît khi
0 ,25.9 ,8
ω= ≈ 2 ,2(rad / s )
0 ,5
2-35. X¸c ®Þnh lùc nÐn phi c«ng vµo ghÕ m¸y bay ë çc ®iÓm cao nhÊt vµ thÊp nhÊt
cña vßng nhµo lén nÕu khèi l−îng cña phi c«ng b»ng 75kg, b¸n kÝnh cña vßng nhµo lén
b»ng 200m, vµ vËn tèc cña m¸y bay trong vßng nhµo lén lu«n lu«n kh«ng ®æi vµ b»ng
360km/h.
Bµi gi¶i:
§Þnh luËt II Newton ¸p dông cho phi c«ng

mg + N = ma (1)


N lµ ph¶n lùc mµ ghÕ t¸c dông lªn phi c«ng (b»ng vµ ng−îc chiÒu víi lùc nÐn cña
phi c«ng lªn ghÕ).
T¹i ®iÓm cao nhÊt cña vßng nhµo lén, theo ph−¬ng h−íng t©m, (1) ®−îc viÕt thµnh:
v2  v2 
mg + N1 = m → N = m − g 
R R 
 (100 )2 
N1 = 75 − 9 ,8  = 3015(N )
 200 
T−¬ng tù t¹i ®iÓm thÊp nhÊt cña vßng nhµo lén:
v2  v2 
− mg + N 2 = m → N 2 = m + g 
R R 
 (100 )2 
N 2 = 75 + 9 ,8  = 4485(N )
 200 
2-36. Mét m¸y bay ph¶n lùc bay víi vËn tèc 900kg/h. Gi¶ thiÕt phi c«ng cã thÓ chÞu
®−îc sù t¨ng träng l−îng lªn 5 lÇn. T×m b¸n kÝnh nhá nhÊt cña vßng l−în mµ m¸y bay cã
thÓ ®¹t ®−îc.
Bµi gi¶i:
Hîp lùc t¸c dông vµo phi c«ng theo ph−¬ng h−íng t©m lµ Fht. §Þnh luËt II Newton
mv 2
Fht =
R
Trong m¸y bay (hÖ quy chiÕu phi qu¸n tÝnh) phi c«ng chÞu t¸c dông cña träng lùc vµ
lùc h−íng t©m

mg + Fht = ma

Theo ®Ò bµi:

Fht v2
|g+ |≤ 5g → ≤ 4g
m R
v 2 (250 )
2
→R≥ = ≈ 1600(m )
4g 4.9,8

Ch−¬ng 3
®éng lùc häc hÖ chÊt ®iÓm
®éng lùc häc vËt r¾n
3-1. T¹i ba ®Ønh cña mét tam gi¸c ®Òu c¹nh a cã ®Æt ba chÊt ®iÓm, khèi l−îng lÇn
l−ît b»ng m1, m2, m3. X¸c ®Þnh khèi t©m cña hÖ ba chÊt ®iÓm ®ã.
¸p dông cho tr−êng hîp: m2 = m3 = m; m1 = 2m.
Bµi gi¶i:
Chän hÖ to¹ ®é nh− h×nh vÏ. To¹ ®é cña çc chÊt ®iÓm: m1(0; 3a / 2 ); m2(-a/2; 0);
m3(a/2; 0). Do ®ã:
y
m1
G

m2 rG
O m3 x
∑m r

i i
i
rG =

∑m i
i
m1 x 1 + m 2 x 2 + m 3 x 3 m3 − m2 a
⇒ xG = = .
m1 + m 2 + m 3 m1 + m 2 + m 3 2
m 1 y1 + m 2 y 2 + m 3 y 3 3m1 .a
yG = =
m1 + m 2 + m 3 2(m1 + m 2 + m 3 )
3a
Víi m2 = m3 = m, m1 = 2m: x G = 0 , y G = ; tøc G n»m t¹i ®iÓm chÝnh gi÷a cña
4
®−êng ph©n gi¸c øng víi gãc ®Ønh ®Æt chÊt ®iÓm khèi l−îng 2m.
3-2. Trªn mét ®Üa trßn ®ång chÊt b¸n kÝnh R cã khoÐt mét lç trßn nhá b¸n kÝnh r;
t©m cña lç khoÐt n»m çch t©m cña ®Üa mét ®o¹n b»ng R/2. X¸c ®Þnh vÞ trÝ khèi t©m cña
®Üa trªn.
Bµi gi¶i:
O1 O R/2
O2

r1 r2
H×nh cña bµi 3-2

Cã thÓ coi ®Üa trßn ban ®Çu lµ mét hÖ gåm mét ®Üa trßn nhá (phÇn bÞ khoÐt), b¸n
kÝnh r, cã khèi t©m n»m t¹i O2, l¾p víi phÇn ®Üa cßn l¹i sau khi lín bÞ khoÐt (phÇn ®−îc t«
b»ng çc dÊu chÊm), cã träng t©m n»m t¹i O1. HiÓn nhiªn lµ hÖ nµy cã träng t©m r¬i vµo
®óng t©m O cña ®Üa ban ®Çu.
XÐt hÖ quy chiÕu cã gèc to¹ ®é n»m t¹i t©m ®Üa trßn. Gäi çc vect¬ vÞ trÝ khèi t©m

cña ®Üa ch−a khoÐt lç, ®Üa ®C khoÐt lç vµ phÇn ®Üa bÞ khoÐt ra lÇn l−ît lµ c ,a , b , . Trong ®ã:

c = 0, b = R / 2 .

Ta cã: M .c = m1a + m 2 b

ρ .πR 2 .0 = ρ (πR 2 − πr 2 ).a + ρπr 2 .b (trong ®ã ρ lµ mËt ®é khèi l−îng cña

⇒

®Üa).
r2 r2 b Rr 2 b
⇒ a = − 2 2 b = − 2 2 .b. = −

R −r (R − r ) b 2(R 2 − r 2 ) . b
VËy, khèi t©m cña ®Üa ®C bÞ khoÐt n»m çch t©m O vÒ phÝa ®èi diÖn víi lç khoÐt
mét ®o¹n:
Rr 2
x= b =
2(R 2 − r 2 )
3-3. Cã mét bÖ sóng khèi l−îng 10 tÊn cã thÓ chuyÓn ®éng kh«ng ma s¸t trªn ®−êng
ray. Trªn bÖ sóng cã g¾n mét khÈu ®¹i b¸c khèi l−îng 5 tÊn. Gi¶ sö khÈu ®¹i b¸c nh¶ ®¹n
theo ph−¬ng ®−êng ray. Viªn ®¹n cã khèi l−îng 100kg vµ cã vËn tèc ®Çu nßng lµ 500m/s.
X¸c ®Þnh vËn tèc cña bÖ sóng ngay sau khi b¾n, biÕt r»ng:
a) Lóc ®Çu bÖ sóng ®øng yªn;
b) Tr−íc khi b¾n, bÖ sóng chuyÓn ®éng víi vËn tèc 18km/h theo chiÒu b¾n;
c) Tr−íc khi b¾n, bÖ sóng chuyÓn ®éng víi vËn tèc 18km/h ng−îc chiÒu b¾n.
Bµi gi¶i:
Gäi khèi l−îng sóng vµ viªn ®¹n lÇn l−ît lµ M vµ m, vËn tèc cña bÖ sóng tr−íc vµ
sau khi b¾n, cña viªn ®¹n b¾n ra khái nßng lÇn l−ît lµ v, v’ vµ v0. XÐt viªn ®¹n b¾n ng−îc
chiÒu chuyÓn ®éng ban ®Çu.
Theo ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng:
(M + m )v = Mv' + m( v' − v 0 )
⇒ (M + m )v' = (M + m )v + mv 0
m
⇒ v' = v + v0
M+m
a) BÖ sóng ®øng yªn: v = 0, v0 = 500 (m/s)
100
v' = 0 + .500 ≈ 3,31(m / s )
15.10 3 + 100
BÖ sóng chuyÓn ®éng ng−îc chiÒu b¾n víi vËn tèc 3,31 (m/s).
b) BÖ sóng chuyÓn ®éng theo chiÒu b¾n: v = 8(km/h) = 5 (m/s), v0 = -500 (m/s)
v' = 5 − 3,31 = 1,69(m / s )
BÖ sóng chuyÓn ®éng cïng chiÒu b¾n víi vËn tèc 1,69 (m/s).
c) BÖ sóng chuyÓn ®éng ng−îc chiÒu b¾n: v = 5 (m/s), v0 = 500 (m/s)
v' = 5 + 3,31 = 8,31(m / s )
BÖ sóng chuyÓn ®éng ng−îc chiÒu b¾n víi vËn tèc 8,31 (m/s).
3-4. Mét xe chë ®Çy çt chuyÓn ®éng kh«ng ma s¸t víi vËn tèc v1 = 1m/s trªn mÆt
®−êng n»m ngang (h×nh 3-3). Toµn bé xe çt cã khèi l−îng M=10kg. Mét qu¶ cÇu khèi
l−îng m = 2kg bay theo chiÒu ng−îc l¹i víi vËn tèc n»m ngang v2 = 7m/s.
Sau khi gÆp xe, qu¶ cÇu n»m ngËp trong çt. Hái sau ®ã xe chuyÓn ®éng theo chiÒu
nµo, víi vËn tèc b»ng bao nhiªu?
Bµi gi¶i:
v2
v1
H×nh 3-3
Mv1 − mv 2 = (M + m )v
Mv1 − mv 2 10.1 − 2.7
⇒ v= = ≈ −0 ,33(m / s )
M+m 10 + 2
(ChiÒu d−¬ng cña vËn tèc lµ chiÒu chuyÓn ®éng ban ®Çu cña xe)
VËy, xe chuyÓn ®éng víi vËn tèc 0,33 (m/s) ng−îc víi chiÒu chuyÓn ®éng ban ®Çu
cña xe.
3-5. Mét khÈu ®¹i b¸c kh«ng cã bé phËn chèng giËt, nh¶ ®¹n d−íi mét gãc α = 450
so víi mÆt ph¼ng n»m ngang. Viªn ®¹n cã khèi l−îng m = 10kg vµ cã vËn tèc ban ®Çu v0
= 200m/s. §¹i b¸c cã khèi l−îng M = 500kg. Hái vËn tèc giËt cña sóng nÕu bá qua ma
s¸t?
Bµi gi¶i:
Gäi vËn tèc giËt cña sóng lµ v. Do bá qua ma s¸t nªn hÖ b¶o toµn ®éng l−îng theo
ph−¬ng ngang:
Mv + mv 0 cos α = 0
mv 0 cos α 10.cos 45 0
⇒ v=− =− ≈ −2 ,82(m / s )
M 500
3-6. Mét ho¶ tiÔn lóc ®Çu ®øng yªn, sau ®ã phôt khÝ ®Òu ®Æn ra phÝa sau víi vËn tèc
kh«ng ®æi u = 300m/s ®èi víi ho¶ tiÔn. Trong mçi gi©y, l−îng khÝ phôt ra b»ng µ = 90g.
Khèi l−îng tæng céng ban ®Çu cña ho¶ tiÔn b»ng M0=270g. Hái:
a) Sau bao l©u ho¶ tiÔn ®¹t tíi vËn tèc v = 40m/s;
b) Khi khèi l−îng tæng céng cña ho¶ tiÔn lµ 90g th× vËn tèc cña ho¶ tiÔn lµ bao
nhiªu?
Bá qua søc c¶n cña kh«ng khÝ vµ lùc hót cña Tr¸i §Êt.
Bµi gi¶i:
XÐt t¹i thêi ®iÓm t, khèi l−îng cßn l¹i cña ho¶ tiÔn lµ M, vËn tèc lµ v. Sau mét
kho¶ng thêi gian nhá dt ho¶ tiÔn phãng thªm mét khèi l−îng dM, ®¹t vËn tèc lµ v+dv,
phÇn khÝ phôt ra cã vËn tèc lµ (v-u).
M .v = (M − dM )( v + dv ) + dM.( v − u )
⇒ M .dv − dM .u = 0
dv dM v dv M dM
⇒
u
=
M
⇒ ∫0 u
=∫
M0 M
v M M0
⇒ = ln 0 = ln
u M M 0 − µt
⇒ VËn tèc cña ho¶ tiÔn t¹i thêi ®iÓm t tu©n theo biÓu thøc:
M  M0 
v = u ln 0 = u ln  (*)
M  M 0 − µt 
a) Thêi ®iÓm t vËn tèc ho¶ tiÔn ®¹t vËn tèc v = 40 m/s. Tõ biÓu thøc (*) suy ra:
v M0   v  M
exp  = ⇒ t = 1 − exp −  0
 u  M 0 − µt   u  µ
  40   270
⇒ t = 1 − exp −  . ≈ 0 ,375(s )
  300   90
b) VËn tèc cña ho¶ tiÔn khi khèi l−îng cßn M = 90g:
M 270
v = v 0 ln 0 = 300.ln ≈ 330(m / s )
M 90
3-7. T×m m«men ®éng l−îng cña Tr¸i §Êt ®èi víi trôc quay riªng cña nã. Xem Tr¸i
§Êt lµ mét h×nh cÇu ®Æc, ®ång chÊt cã b¸n kÝnh R = 6400km, cã khèi l−îng riªng trung
b×nh ρ = 5,5g/cm3.
Bµi gi¶i:
M«men ®éng l−îng cña mét qu¶ cÇu ®Æc ®ång chÊt quanh mét ®−êng kÝnh lµ:
2  2π 4π 4π
L = Iω =  MR 2 . = .ρ . R 3 .R 2
5  T 5T 3
16π 2 ρR 5 16π 2 5500.(6 ,4.10 6 )
5
= = . ≈ 7 ,2.10 33 (kg .m 2 / s )
15 T 15 24.3600
3-8. Mét ®Üa trßn ®ång chÊt khèi l−îng m = 0,3kg, cã b¸n kÝnh R = 0,4m, ®ang quay
víi vËn tèc gãc ω = 1500 vßng/phót. T¸c dông lªn ®Üa mét m«men hCm; ®Üa quay chËm
dÇn vµ sau thêi gian ∆t = 20 gi©y th× dõng l¹i. T×m m«men hCm ®ã.
Bµi gi¶i:
§èi víi hÖ chuyÓn ®éng quay quanh trôc cè ®Þnh víi m«men lùc kh«ng ®æi, vËn tèc
gãc cña hÖ biÕn ®æi ®Òu theo thêi gian víi gia tèc gãc β:
M ω − ω0
β= =
I t
1500.2π
0 ,3.0 ,4 2 .
∆L I(ω − ω 0 ) 2
mR ω 0 60
⇒ M= = =− =− ≈ −0 ,19(N .m )
t t 2t 2.20
3-9. Mét trô ®Æc, ®ång chÊt khèi l−îng m = 100kg, b¸n kÝnh R = 0,5m ®ang quay
xung quanh trôc cña nã. T¸c dông lªn trô mét lùc hCm F = 243,4N, tiÕp tuyÕn víi mÆt trô

vµ vu«ng gãc víi trôc quay. Sau thêi gian ∆t = 31,4 gi©y, trô dõng l¹i. TÝnh vËn tèc gãc
cña trô lóc b¾t ®Çu t¸c dông lùc hCm.
Bµi gi¶i:
Khi t¸c dông lùc hCm F lªn trô ®Æc, ta t¹o ra mét m«men lùc hCm l¹i chuyÓn ®éng
quay cña trô:
ω − ω0 M
β= =
t I
Mt FRt 2Ft
⇒ ω0 = ω − =− 2
=−
I mR / 2 mR
2.(− 243,4 ).31,4
=− ≈ 300(rad / s )
100.0 ,5
3-10. Mét trô rçng cã khèi l−îng 50kg, ®−êng kÝnh 1m, ®ang quay víi vËn tèc 800
vßng/phót. T¸c dông vµo trô mét lùc hCm tiÕp tuyÕn víi mÆt trô vµ vu«ng gãc víi trôc
quay. Sau 2 phót 37 gi©y, trô dõng l¹i. T×m:
a) M«men hCm; b) Lùc hCm tiÕp tuyÕn.
Bµi gi¶i:
Ta cã:
800.2π
50.0,52.
∆L I (ω − ω0 ) mR 2ω 60 ≈ −6,67( N .m )
M= = =− =−
∆t ∆t t 157
M mRω 6,67
F= =− =− = −13,34( N )
R t 0,5
3-11. Mét thanh ®ång chÊt chiÒu dµi l = 0,50m cã thÓ quay tù do xung quanh mét
trôc n»m ngang ®i qua mét ®Çu cña thanh. Mét viªn ®¹n khèi l−îng m = 0,01kg bay theo
ph−¬ng n»m ngang víi vËn tèc v = 400m/s tíi xuyªn vµo ®Çu kia cña thanh vµ m¾c vµo
thanh. T×m vËn tèc gãc cña thanh ngay sau khi viªn ®¹n ®Ëp vµo thanh. BiÕt r»ng m«men
qu¸n tÝnh cña thanh ®èi víi trôc quay b»ng 5kgm2.
Bµi gi¶i:
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn m«men ®éng l−îng cho hÖ thanh – viªn ®¹n:
mvl = I' ω = (I + ml 2 )ω
mvl 0 ,01.400.0 ,5
⇒ ω= 2
= ≈ 0 ,4(rad / s )
I + ml 5 + 0 ,01.0 ,5 2
3-12. Mét ®Üa trßn ®ång chÊt khèi l−îng m1 = 100kg quay víi vËn tèc gãc ω1 = 10
vßng/phót. Mét ng−êi khèi l−îng m2 = 60kg ®øng ë mÐp ®Üa. Hái vËn tèc gãc cña ®Üa khi
ng−êi ®i vµo ®øng ë t©m cña ®Üa. Coi ng−êi nh− mét chÊt ®iÓm.
Bµi gi¶i:
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn m«men ®éng l−îng cho hÖ ng−êi – ®Üa:
I1ω1 = I 2ω2

I1 0 ,5.m1 R 2 + m 2 R 2 m + 2m 2
⇒ ω2 = ω1 = 2
ω1 = 1 ω1
I2 0 ,5.m 1 R m1
100 + 2.60
⇒ ω2 = .10 = 22 (vßng/phót)
100
3-13. X¸c ®Þnh m«men qu¸n tÝnh cña mét thanh ®ång chÊt dµi mét khèi l−îng m ®èi
víi çc trôc sau ®©y:
a) Trôc ®i qua ®iÓm gi÷a cña thanh vµ t¹o víi thanh mét gãc α nµo ®ã;
b) Trôc song song víi thanh vµ çch thanh mét ®o¹n d;
c) Trôc vu«ng gãc víi thanh vµ çch ®iÓm gi÷a thanh mét ®o¹n d.
Bµi gi¶i:
a) Ta so s¸nh tr−êng hîp nµy víi tr−êng hîp trôc quay ®i qua ®iÓm gi÷a thanh vµ
vu«ng gãc víi thanh. Ta thÊy trong hai tr−êng hîp, t¹i çc ®iÓm nh− nhau trªn thanh,
kho¶ng çch tõ ®iÓm ®ã ®Õn trôc quay gÊp nhau mét sè lÇn kh«ng ®æi lµ sinα lÇn:
r = r1.sin α
⇒ dm.r 2 = dm.r12 sin 2 α
⇒ ∫r dm = sin 2 α .∫ r12 .dm
2
1 2 2
⇒ I = I1 . sin 2 α =ml sin α
12
b) XÐt trôc quay trïng víi thanh, t¹i mäi ®iÓm trªn thanh, kho¶ng çch tõ ®iÓm ®ã
®Õn trôc quay lu«n b»ng kh«ng, nªn m«men qu¸n tÝnh cña thanh ®èi víi trôc quay trïng
víi thanh lµ b»ng 0. Sö dông ®Þnh lý Huyghen-Steiner:
I = 0 + md 2 = md 2
c) Sö dông ®Þnh lý Huyghen-Steiner:
1 2
I= ml + md 2
12
3-14. Mét ®Üa b»ng ®ång (khèi l−îng riªng p = 8,9 x 103kg/m3) cã bÒ dµy b = 4.10-
3
m, b¸n kÝnh R = 5.10-2m. §Üa bÞ khoÐt thñng hai lç trßn b¸n kÝnh R/2 nh− h×nh 3-4. T×m
m«men qu¸n tÝnh cña ®Üa ®C bÞ khoÐt ®èi víi trôc vu«ng gãc víi ®Üa vµ ®i qua t©m O cña
®Üa.
Bµi gi¶i:
Gäi I0 lµ m«men qu¸n tÝnh cña ®Üa ch−a bÞ khoÐt víi trôc quay ∆ ®i qua t©m vµ
vu«ng gãc víi ®Üa; I1 vµ I2 lµ m«men qu¸n tÝnh cña çc phÇn bÞ khoÐt ®i ®èi víi trôc quay
®i qua t©m phÇn bÞ khoÐt vµ vu«ng gãc víi ®Üa. Ta thÊy:
MR 2 ρ .b.πR 2 .R 2 πρbR 4
I0 = = =
2 2 2
π .R 2
.R 2
2 ρ .b.
mR 4 πρbR 4
T−¬ng tù: I1 = I 2 =   = =
22 8 32
Theo ®Þnh lý Steiner – Huyghen, m«men qu¸n tÝnh cña phÇn bÞ khoÐt ®i víi trôc
quay ∆ lµ:

2
πρbR 4 πR 2  R 
3πρbR 4
I'1 = I' 2 = + ρb .  =
32 4 2 32
M«men qu¸n tÝnh Ik cña ®Üa ®C bÞ khoÐt ®èi víi trôc ∆ lµ:
πρbR 4 3πρbR 4
I k = I 0 − I'1 − I' 2 = − 2.
2 32
4 −3
5πρbR 5π .8,9.10 .4.10 .0 ,05 4
3
= = ≈ 2 ,2.10 − 4 (kg .m 2 )
16 16
3-15. T×m m«men qu¸n tÝnh cña Tr¸i §Êt ®èi víi trôc quay cña nã nÕu lÊy b¸n kÝnh
cña Tr¸i §Êt lµ R = 6400km vµ khèi l−îng riªng trung b×nh cña Tr¸i §Êt b»ng p = 5,5.10-
3
kg.m3.
Bµi gi¶i:
Tr¸i §Êt cã h×nh cÇu nªn m«men qu¸n tÝnh cña Tr¸i §Êt ®èi víi trôc quay cña nã lµ:
2 2 2 4π 3 2 8πρR 5
I = mR = ρ . R .R =
5 5 3 15
8π
.5,5.10 3 .(6 ,4.10 6 ) ≈ 9 ,9.10 37 (kg .m 2 )
5
=
15
3-16. T¸c dông lªn mét b¸nh xe b¸n kÝnh R = 0,5m vµ cã m«men qu¸n tÝnh I =
20kg.m2, mét lùc tiÕp tuyÕn víi vµnh b¸nh F1 = 100N. T×m:
a) Gia tèc cña b¸nh xe;
b) VËn tèc dµi cña mét ®iÓm trªn vµnh b¸nh sau khi t¸c dông lùc 10 gi©y biÕt r»ng
lóc ®Çu b¸nh xe ®øng yªn.
Bµi gi¶i:
Gia tèc gãc cña b¸nh xe lµ:
M Ft R 100.0,5
β=
I
=
I
=
20
= 2,5 rad / s 2 ( )
VËn tèc cña mét ®iÓm trªn vµnh b¸nh xe sau t = 10s lµ:
v = ωR = (β t )R = 2 ,5.10.0 ,5 = 12 ,5(m / s )
3-17. Mét b¸nh xe b¸n kÝnh R = 50cm ®ang quay d−íi t¸c dông cña m«men lùc M =
980Nm. Hái ph¶i cho mçi m¸ phanh t¸c dông lªn vµnh b¸nh mét lùc b»ng bao nhiªu ®Ó
b¸nh xe quay chËm dÇn víi gia tèc gãc β = -2,5rad/s2. BiÕt hÖ sè ma s¸t k = 0,25, m«men
qu¸n tÝnh cña b¸nh xe ®èi víi trôc quay I = 50kg.m2 (h×nh 3.5).
Bµi gi¶i:
Gäi lùc mµ mçi m¸ phanh t¸c dông lªn vµnh b¸nh xe lµ F. Lùc ma s¸t g©y hCm xe sÏ
cã ph−¬ng tiÕp tuyÕn víi b¸nh xe vµ cã tæng ®é lín b»ng 2kF (do hai m¸ phanh t¹o ra).
Ta cã:
M − M ms M − 2kFR
β= =
I I
M − Iβ 980 − 50.(− 2 ,5)
⇒ F= = = 4420(N )
2kR 2.0 ,25.0 ,5

3-18. Mét cuén chØ cã khèi l−îng m ®−îc ®Æt trªn mét mÆt ph¼ng n»m ngang (h×nh
3-6). M«men qu¸n tÝnh cña cuén chØ ®èi víi trôc cña nã b»ng I. Ng−êi ta kÐo cuén chØ
b»ng mét lùc . Hái:
→
a) Gãc α gi÷a lùc F vµ mÆt ph¼ng n»m ngang ph¶i b»ng bao nhiªu ®Ó cuén chØ
chuyÓn ®éng cã gia tèc vÒ phÝa lùc kÐo;
→
b) Lùc F ph¶i cã ®é lín b»ng bao nhiªu ®Ó cuén chØ kh«ng tr−ît? Cho hÖ sè ma s¸t
gi÷a cuén chØ vµ mÆt ph¼ng b»ng k.
Bµi gi¶i:
Fn F
α α Ft
a) Muèn cho cuén chØ cã gia tèc vÒ phÝa lùc kÐo, cuén chØ ph¶i quay theo chiÒu kim
®ång hå. Khi ®ã:
F cos α (R − r cos α ) − F sin α .r sin α > 0
⇒ FR cos α − Fr > 0
r
⇒ cos α >
R
b) Ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh:
F cos α − Fms = mγ = mRβ

mg − N − F sin α = 0
FR cos α − Fr = (I + mR 2 )β

 N = mg − F sin α

⇒  F(R cos α − r ) I cos α + mRr
Fms = F cos α − mR I + mR 2 =F
I + mR 2
§Ó cuén chØ kh«ng tr−ît ta cÇn cã:
N ≥ 0

 Fms ≤ kN
 mg
F ≤ sin α
⇒ 
F I cos α − mRr ≤ k (mg − F sin α )
 I + mR 2
⇒ F≤
(
kmg I + mR 2 )
I (cos α + k sin α ) + mR(r + kR sin α )
3.19- Trªn mét trô rçng khèi l−îng m = 1kg, ng−êi ta cuén mét sîi d©y kh«ng giCn
cã khèi l−îng vµ ®−êng kÝnh nhá kh«ng ®¸ng kÓ. §Çu tù do cña d©y ®−îc g¾n trªn mét
gi¸ cè ®Þnh (h×nh 3-7). §Ó trô r¬i d−íi t¸c dông cña träng l−îng. T×m gia tèc cña trô vµ
søc c¨ng cña d©y treo.
Bµi gi¶i:
Trô võa quay võa r¬i. Gäi T lµ søc c¨ng d©y. ThiÕt lËp çc ph−¬ng tr×nh lùc vµ
m«men lùc, ta cã:
mg − T = mγ
TR = Iβ = mR 2 β
MÆt kh¸c, tõ mèi liªn hÖ gi÷a vËn tèc dµi vµ vËn tèc gãc, ta cã:
v = ωR ⇒ γ = β R
Ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh:
mg − T = mγ 2mγ = mg
 ⇒
T = mRβ = mγ T = mγ
 g 9 ,8
γ = 2 = 2 = 4 ,9(m / s )
2
⇒ 
T = mg = 1.9 ,8 = 4 ,9(N )
 2 2
3-20. Hai vËt cã khèi l−îng lÇn l−ît b»ng m1 vµ m2 (m1 > m2), ®−îc nèi víi nhau
b»ng mét sîi d©y v¾t qua mét rßng räc (khèi l−îng cña rßng räc b»ng m) (h×nh 3-8). T×m:
a) Gia tèc cña çc vËt;
b) Søc c¨ng T1 vµ T2 cña çc d©y treo. Coi rßng räc lµ mét ®Üa trßn; ma s¸t kh«ng
®¸ng kÓ. ¸p dông b»ng sè: m1 = 2kg, m2 = 1kg; m = 1kg.
Bµi gi¶i:
ThiÕt lËp çc ph−¬ng tr×nh lùc vµ m«men lùc:
m1g − T1 = m1γ 1
T2 − m 2g = m 2γ 2
mR 2 γ 3
(T1 − T2 )R = Iβ = .
2 R

T2
m2 T1
P2 m1
P1
DÔ thÊy γ 1 = γ 2 = γ 3 = γ , ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh:

 
 T1 = m1 (g − γ ) T1 = m1 (g − γ )
 
T2 = m 2 (g + γ ) ⇒ T2 = m 2 (g + γ )
 m m
 T1 − T2 = 2 γ  γ = (m1 − m 2 )g − (m1 + m 2 )γ
2
 m1 (4m 2 + m )g
T1 =
 2m1 + 2m 2 + m
T1 = m1 (g − γ )
  m 2 (4m1 + m )g
⇒ T2 = m 2 (g + γ ) ⇒ T2 =
(2m + 2m + m )γ = 2(m − m )g  2m1 + 2m 2 + m
  2(m1 − m 2 )g
1 2 1 2
γ =
 2m1 + 2m 2 + m
3-21. Mét hÖ gåm mét trô ®Æc ®ång chÊt khèi l−îng M = 2,54kg vµ mét vËt nÆng
khèi l−îng m = 0,5kg ®−îc nèi víi nhau b»ng mét sîi d©y v¾t qua rßng räc (h×nh 3-9). Bá
qua khèi l−îng cña d©y, cña rßng räc vµ khung g¾n víi trô. T×m gia tèc cña vËt nÆng vµ
søc c¨ng cña d©y.
Bµi gi¶i:
Gäi T lµ søc c¨ng d©y, tõ çc ph−¬ng tr×nh lùc vµ m«men lùc, ta cã hÖ sau:
mg − T = mγ mg − T = mγ
 
  MR 2
2γ
⇒ 3
TR = Iβ =  2 + MR  R T = 2 Mγ
  
 mg 0 ,5.9 ,8
  3  γ = = ≈ 1,14(m / s 2 )
 mg =  m + M γ 3
 2   m + M 0 ,5 + 1,5.2 ,54
⇒  ⇒  2
T = 3 Mγ  3
 2 T = Mγ = 1,5.2 ,54.1,14 ≈ 4 ,33(N )
 2
3-22. Mét vËt A khèi l−îng m tr−ît trªn mÆt ph¼ng nghiªng vµ lµm quay mét b¸nh
xe cã b¸n kÝnh R (h×nh 3-10). M«men qu¸n tÝnh cña
T
b¸nh xe ®èi víi trôc quay b»ng I. Khèi l−îng cña d©y
kh«ng ®¸ng kÓ. T×m gia tèc gãc cña b¸nh xe? T

F ms
P
Bµi gi¶i:
Gäi T lµ søc c¨ng d©y, ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh:
TR = Iβ

T − mg sin α + kmg sin α = mγ = mRβ
I
⇒ β − mRβ = mg sin α − kmg cos α
R
mgR (sin α − k cos α )
⇒ β=
I − mR 2
Víi k lµ hÖ sè ma s¸t cña mÆt ph¼ng nghiªng:
+ NÕu k > tgα , hÖ ë tr¹ng th¸i c©n b»ng: β = 0 .
mgR sin α
+ NÕu k = 0 th× β = .
I − mR 2
3-23. Mét thanh cã chiÒu dµi l = 1m quay xung quanh mét trôc n»m ngang ®i qua
mét ®Çu cña thanh. Lóc ®Çu, thanh ë vÞ trÝ n»m ngang, sau ®ã ®−îc th¶ ra (h×nh 3-11).
T×m gia tèc gãc cña thanh lóc b¾t ®Çu th¶ r¬i vµ lóc thanh ®i qua vÞ trÝ th¼ng ®øng.
Bµi gi¶i:
M«men lùc do träng lùc g©y ra quanh trôc quay khi thanh nghiªng mét gãc α so víi
ph−¬ng th¼ng ®øng lµ:
M = F (l / 2).sin α
M mgl sin α 3g sin α
VËy: β= = =
I 1 l 
2
2l
2. ml 2 + m 
 12 4
3g 3.9,8
+ T¹i vÞ trÝ ban ®Çu: α = 900: β =
2l
=
2. 1
( )
= 14,7 m / s 2
+ T¹i vÞ trÝ thanh ®i qua vÞ trÝ th¼ng ®øng: α = 0: β = 0 .
3-24. Mét ®Üa trßn ®ång chÊt b¸n kÝnh R1 khèi l−îng m cã thÓ quay xung quanh 1
trôc n»m ngang vu«ng gãc víi ®Üa vµ çch t©m ®Üa mét ®o¹n R/2. §Üa b¾t ®Çu quay tõ vÞ
trÝ t−¬ng øng víi vÞ trÝ cao nhÊt cña t©m ®Üa víi vËn tèc ®Çu b»ng 0. X¸c ®Þnh m«men
®éng l−îng cña ®Üa ®èi víi trôc quay khi ®Üa ®i qua vÞ trÝ thÊp nhÊt.
Bµi gi¶i:
M«men qu¸n tÝnh cña ®Üa ®èi víi trôc quay lµ:
2
 R  3mR
2
1
I= mR 2 + m  =
2 2 4
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng l−îng:
1
mgR = Iω 2 =
(Iω )2 = L2
2 2I 2I
6m gR 32
3
⇒ L = 2mgRI = = mR gR
4 2

→ →
3-25. Mét hÖ chÊt ®iÓm cã tæng ®éng l−îng b»ng K vµ m«men ®éng l−îng L ®èi
→ →
víi mét ®iÓm O. X¸c ®Þnh m«men ®éng l−îng cña hÖ ®èi víi ®iÓm O’ biÕt OO' = r0 .
Trong tr−êng hîp nµo m«men ®éng l−îng cña h kh«ng phô thuéc ®iÓm O?
Bµi gi¶i:
M«men ®éng l−îng cña hÖ ®èi víi O’ lµ:
L O' = ∑ rO' i ∧ m i vi = ∑ ( rOi + rOO' ) ∧ m i v i

i i
= ∑ rOi ∧ m i vi + ∑ r0 ∧ m i vi

i i
 
= ∑ rOi ∧ m i v i + r0 ∧  ∑ m i v i 

i  i 

= L O + r0 ∧ K
M«men ®éng l−îng cña hÖ kh«ng phô thuéc vµo ®iÓm O hay:

LO ' = LO ⇔ r0 ∧ K = 0 ⇔ K =0
→
3-26. Chøng minh r»ng m«men ®éng l−îng L cña 1 hÖ chÊt ®iÓm ®èi víi 1 ®iÓm O
→ → → → →
g¾n liÒn víi 1 hÖ qui chiÕu K cã thÓ cho bëi: L = L 0 + r0 ^ P , trong ®ã L 0 lµ m«men
→
®éng l−îng ®èi víi khèi t©m, r0 lµ vÐct¬ b¸n kÝnh cña khèi t©m ®èi víi ®iÓm O trong hÖ
→
K, P lµ tæng ®éng l−îng cña hÖ.
Bµi gi¶i:
T−¬ng tù bµi 3-25, thay O b»ng träng t©m G, vµ O’ b»ng ®iÓm O trong hÖ K, ta cã:

L = LO + rO ∧ P


Ch−¬ng 4
n¨ng l−îng
4-1. Hái ®éng c¬ m¸y bay ph¶i cã c«ng suÊt b»ng bao nhiªu, biÕt r»ng m¸y bay cã
khèi l−îng m = 3000kg, khi bay lªn cao 1km ph¶i mÊt mét phót. Bá qua søc c¶n cña
kh«ng khÝ.
Bµi gi¶i:
Muèn bay lªn cao, m¸y bay ph¶i tèn c«ng ®Ó th¾ng c«ng c¶n cña träng lùc A =
mg∆h. Tõ ®ã suy ra c«ng suÊt cña m¸y bay
A mg∆h bay lên cao . thế năng
P= =
∆t ∆t
Thay m = 3000kg, h = 1km = 1000m, ∆t = 1 phót = 60s vµ g vµo biÓu thøc trªn ta
tÝnh ®−îc P = 490kW.
4-2. TÝnh c«ng cÇn thiÕt ®Ó kÐo mét lß xo giCn ra 20cm, biÕt r»ng lùc kÐo tû lÖ víi
®é giCn cña lß xo vµ muèn lß xo giCn 1cm ph¶i cÇn mét lùc 30N.
Bµi gi¶i:
HÖ sè ®µn håi cña lß xo b»ng: k = 30 N / 1cm = 3000 N / m
C«ng cña lùc kÐo:
∆x ∆x
k( ∆x ) 2
A = ∫ F.dx = ∫ (k .x ).dx = ,
0 0
2
Víi k = 3000N/m ; ∆x = 20cm = 0,2m th× A = 60J.
4-3. Mét «t« khèi l−îng mét tÊn, khi t¾t m¸y chuyÓn ®éng xuèng dèc th× cã vËn tèc
kh«ng ®æi v = 54km/h. §é nghiªng cña dèc lµ 4%. Hái ®éng c¬ «t« ph¶i cã c«ng suÊt bao
nhiªu ®Ó nã lªn ®−îc dèc trªn cïng víi vËn tèc 54km/h.
Bµi gi¶i:
V× khi t¾t m¸y xuèng dèc, «t« cã vËn tèc kh«ng ®æi nªn ph¶i cã ®iÒu kiÖn:
fms = mgsinα.
§Ó xe chuyÓn ®éng ®Òu lªn dèc th× lùc kÐo Fk cña ®éng c¬ «t« ph¶i b»ng:
Fk = fms + mg.sinα = 2.mg.sinα
C«ng suÊt cña ®éng c¬ «t« khi lªn dèc víi vËn tèc v ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
A F .S
P = = k = Fk . v = ( 2.mg. sin α).v
t t (1)
= 2.1000.9 ,8.0 ,04.15 ≈ 11,8kW
4-4. Mét «t« khèi l−îng 2 tÊn, leo lªn dèc cã ®é nghiªng 4%. HÖ sè ma s¸t lµ 0,08.
T×m:
a) C«ng thùc hiÖn bëi ®éng c¬ «t« trªn quCng ®−êng dµi 3km;
b) C«ng su¸t cña ®éng c¬ «t«, biÕt r»ng thêi gian ®i hÕt quCng ®−êng trªn mÊt 4
phót.
Bµi gi¶i:
Lùc kÐo cña ®éng c¬ ph¶i c©n b»ng víi thµnh phÇn mg.sinα cña träng lùc vµ lùc ma
s¸t:
Fk = mg . sin α + f ms = mg . sin α + k .mg cos α ≈ mg . sin α + k .mg .
C«ng kÐo cña ®éng c¬ trªn quCng ®−êng dµi 3km:
A = Fk .S = mg .(sin α + k ).S = 2000.9 ,8.(0 ,04 + 0 ,08).3000 = 7 ,06.10 6 (J ) .
C«ng suÊt cña ®éng c¬:

A 7 ,06.10 6
P= = = 2 ,94.10 4 W = 29 ,4kW
t 4.60
4-5. Mét ®oµn tµu khèi l−îng 50 tÊn chuyÓn ®éng trªn ®−êng ray n»m ngang víi vËn
tèc kh«ng ®æi b»ng 36km/h. C«ng suÊt cña ®Çu m¸y lµ 220,8kW. T×m hÖ sè ma s¸t gi÷a
tµu vµ ®−êng ray.
Bµi gi¶i:
Khi chuyÓn ®éng ®Òu trªn ®−êng ray n»m ngang, lùc kÐo cña ®Çu tÇu ph¶i c©n b»ng
víi lùc ma s¸t: Fk = f ms = k .mg .
C«ng suÊt cña ®Çu m¸y cã thÓ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
A F .S
P = = k = Fk .v = k .mg .v
t t
P 220 ,8.10 3
⇒ k= = = 0 ,045
mgv 50.10 3 .9 ,8.10
4-6. Ng−êi ta th−êng x¸c ®Þnh c«ng suÊt cña ®éng c¬ b»ng mét thiÕt bÞ nh− h×nh vÏ
4-4.
ThiÕt bÞ gåm hai hµm kÑp, kÑp chÆt vµo trôc ®éng c¬. Mét hµm hÑp ®−îc g¾n víi tay
®ßn, cuèi tay ®ßn cã treo träng vËt Q. Träng vËt ®−îc chän sao cho nã c©n b»ng víi lùc
ma s¸t vµ gi÷a tay ®ßn n»m ngang. X¸c ®Þnh c«ng suÊt cña ®éng c¬ nÕu sè vßng quay cña
trôc lµ n = 60 vßng/phót, chiÒu dµi çnh tay ®ßn kÓ tõ t©m cña trôc l = 1m, träng l−îng
cña vËt b»ng Q = 490N. Träng l−îng cña çnh tay ®ßn kh«ng ®¸ng kÓ.
Bµi gi¶i:
Gäi fms lµ mùc ma s¸t gi÷a çc hµm kÑp vµ trôc cña ®éng c¬. Ta cã ®iÒu kiÖn c©n
b»ng:
Ql
f ms .r = Q.l . ⇒ fms =
r
l
Q.l
C«ng suÊt cña ®éng c¬ P = f ms . v = .[(2π .n ).r ] = 2πQnl , n = 1 lµ sè vßng quay
r
trong 1 gi©y.
⇒ P = 2.π .490.1.1 = 3,08.10 3 W
4-7. Mét ®éng c¬ truyÒn c«ng suÊt P = 15kW cho mét puli nhê d©y cuaroa AB (h×nh
4-5). B¸n kÝnh puli r = 25cm, vËn tèc quay cña puli n = 120 vßng/phót. Lùc c¨ng cña
nh¸nh trªn A cña d©y cuaroa lín gÊp ®«i lùc c¨ng cña nh¸nh d−íi B. T×m lùc c¨ng ®ã biÕt
r»ng hai nh¸nh d©y cuaroa song song víi nhau.
Bµi gi¶i:
C«ng suÊt truyÒn cho puli:
P = F.v = [(TA - TB).r] .2π.n.

P
Tõ ®iÒu kiÖn TA = 2TB suy ra TA = 2.TB = .
π .r .n
15.10 3
Thay sè: TA = 2TB = = 9556(N )
π .0 ,25.2
TA
Puli
TB
4-8. Mét chiÕc xe khèi l−îng 20000kg chuyÓn ®éng chËm dÇn ®Òu d−íi t¸c dông
cña lùc ma s¸t b»ng 6000N. Sau mét thêi gian xe dõng l¹i. VËn tèc ban ®Çu cña xe lµ
54km/h. TÝnh:
a) C«ng cña lùc ma s¸t;
b) QuCng ®−êng mµ xe ®C ®i ®−îc kÓ tõ lóc cã lùc ma s¸t t¸c dông cho tíi khi xe
dõng h¼n.
Bµi gi¶i:
Dùa theo ®Þnh lý ®éng n¨ng, c«ng c¶n cña lùc ma s¸t lµm gi¶m ®éng n¨ng cña xe tõ
gi¸ trÞ ban ®Çu vÒ 0, do ®ã, c«ng nµy cã ®é lín chÝnh b»ng ®éng n¨ng ban ®Çu cña xe:
1 1
A ms =| ∆E K |= m.v 2 = .20000.15 2 = 2 ,25.10 6 J .
2 2
QuCng ®−êng mµ xe di ®−îc kÓ tõ lóc hCm xe ®Õn khi xe dõng h¼n:
A 2 ,25.10 6
S = ms = = 375(m )
f ms 6000
4-9. TÝnh c«ng cÇn thiÕt ®Ó cho mét ®oµn tµu khèi l−îng m = 8.105kg:
a) T¨ng tèc tõ v1 = 36km/h ®Õn v2 = 54km/hÖ thèng
b) Dõng l¹i nÕu vËn tèc ban ®Çu lµ 72km/h.
Bµi gi¶i:
Ta sÏ ¸p dông ®Þnh lý ®éng n¨ng: ®é biÕn thiªn ®éng n¨ng cña mét vËt b»ng c«ng do
ngo¹i lùc t¸c dông vµo vËt do ®ã:
a) C«ng lµm xe t¨ng vËn tèc tõ v1 = 36km/h = 10m/s ®Õn v2 = 54km/h = 15m/s:
1 2 1 2 1 1
A = ∆E K = m.v 2 − m.v1 = .8.10 5 .15 2 − .8.10 5 .10 2 = 5.10 7 J
2 2 2 2
b) C«ng lµm xe gi¶m vËn tèc tõ v0 = 72km/h = 20m/s ®Õn v = 0m/s:
1 1 2 1
A = ∆E K = m.v 2 − m.v 0 = 0 − .8.105.20 2 = −1,6.108 J
2 2 2
C«ng nµy lµ c«ng c¶n (c«ng ©m).
4-10. Mét khÈu ph¸o khèi l−îng M = 450kg nh¶ ®¹n theo ph−¬ng n»m ngang. §¹n
ph¸o cã khèi l−îng m = 5kg, vËn tèc ®Çu nßng v = 450m/s. Khi b¾n, bÖ ph¸o giËt vÒ phÝa
sau mét ®o¹n s = 45cm. T×m lùc hCm trung b×nh t¸c dông lªn ph¸o.
Bµi gi¶i:
Gäi V lµ vËn tèc giËt lïi cña khÈu ph¸o. Dùa vµo ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng ¸p
dông cho ph−¬ng ngang ta cã:
m
⇒

M .V + m.v = 0 V = − .v

M
M v
V
m
Lùc hCm khÈu ph¸o sinh c«ng lµm gi¶m ®éng n¨ng cña khÈu ph¸o:
1
⇒ Fh.m .S = M .V 2
2
Tõ ®ã:
M .V 2 m 2 .v 2
Fh.m = =
2.S 2.s.M
2 2
5 .450
= = 12500(N )
2.0 ,45.450
4-11. Mét viªn ®¹n khèi l−îng m = 10kg ®ang bay víi vËn tèc v=100m/s th× gÆp
mét b¶n gç dµy vµ c¾m s©u vµo b¶n gç mét ®o¹n s = 4cm. T×m:
a) Lùc c¶n trung b×nh cña b¶n gç lªn viªn ®¹n;
b) VËn tèc viªn ®¹n sau khi ra khái b¶n gç chØ dµy d = 2cm.
Bµi gi¶i:
a) Ta vÉn sö dông ®Þnh lý vÒ ®éng n¨ng ®Ó cã ®−îc ph−¬ng tr×nh:
− m.0 2 mv 02 − mv 02 10.100 2
F c .s = − → Fc = − =− = −1250(N )
2 2 2s 2.0 ,04
b) Viªn ®¹n cã kh¶ n¨ng xuyªn s©u vµo b¶n gç 4cm míi dõng l¹i. NÕu b¶n gç chØ
dµy 2cm th× sau khi xuyªn qua b¶n gç, viªn ®¹n vÉn cßn tiÕp tôc chuyÓn ®éng víi vËn tèc
v’ < v. Theo ®Þnh lý vÒ ®éng n¨ng:
mv' 2 mv 02 −
A’ = − = Fc d ,
2 2
2Fc d 2(− 1250 ).0 ,02
suy ra: v’ = + v 02 = + 100 2 ≈ 71m/s.
m 10
4-12. Mét xe chuyªn ®éng tõ ®Ønh mét dèc ph¼ng DC cã ®é cao h (h×nh 4-6) vµ
dõng h¼n l¹i sau khi ®C ®i ®−îc ®o¹n n»m ngang CB. Cho AB = s; AC = 1; hÖ sè ma s¸t
gi÷a xe vµ mÆt ®−êng trªn çc ®o¹n DC vµ CB b»ng nhau.
TÝnh hÖ sè ma s¸t vµ gia tèc cña xe trªn çc ®o¹n ®−êng DC vµ BC.
Bµi gi¶i:
D
h
α C
A B
s
l
- T¹i ®Ønh mÆt ph¼ng nghiªng xe cã thÕ n¨ng Wt = mgh. ChÝnh thÕ n¨ng nµy ®C dïng
®Ó th¾ng c«ng A1 vµ A2 cña lùc ma s¸t trªn çc ®o¹n ®−êng DC vµ CB. Do ®ã Wt = A1 +
A2, trong ®ã c«ng cña lùc ma s¸t trªn çc ®o¹n DC vµ CB lµ:
A1 = k.(mg.cosα) . DC = kmg.l ;
A2 = kmg (s - l).

h
Tõ ®ã ta suy ra: mgh = kmgl + kmg(s − l) = kmgs ⇒ k= .
s
- Ph©n tÝch lùc vµ ¸p dông ®Þnh luËt Niut¬n thø hai, ta ®−îc çc ph−¬ng tr×nh:
mgsinα - (fms)DC = m.aDC , (1)
- kmg = m.aCB (2)
Tõ (1) suy ra:
mgsinα - k.(mg.cosα) = m.aDC
 h h l 
⇒ a CD = g (sin α − k cos α ) = g . − . 
 l +h
2 2 s l 2 + h 2 
gh  l
= 1 −  > 0
l +h  s
2 2
h
Cßn tõ (2) ⇒ a CB = − kg = − .g < 0
s
h gh  l  h
§¸p sè: k = ; a DC = 1 −  ; a CB = − kg = − .g .
s h +l  s
2 2 s
4-13. Mét vËt khèi l−îng m tr−ît kh«ng ma s¸t tõ ®Ønh mét mÆt cÇu xuèng d−íi
(h×nh 4-7). Hái tõ kho¶ng çch ∆h nµo (tÝnh tõ ®Ønh mÆt cÇu) vËt b¾t ®Çu r¬i khái mÆt cÇu.
Cho b¸n kÝnh mÆt cÇu R = 90cm.
Bµi gi¶i:
m
∆h Rn
R
P
H×nh 4-?
Trong qu¸ tr×nh vËt tr−ît trªn mÆt cÇu, vËt chÞu t¸c dông cña hai lùc: träng lùc P cña
vËt vµ ph¶n lùc Rn cña mÆt cÇu. Tæng hîp hai lùc nµy t¹o ra hai thµnh phÇn: thµnh phÇn
ph¸p tuyÕn ®ãng vai trß lùc h−íng t©m trong chuyÓn ®éng trßn cña vËt, thµnh phÇn tiÕp
tiÕp g©y ra chuyÓn ®éng tr−ît nhanh dÇn cho vËt.
XÐt thµnh phÇn ph¸p tuyÕn:
m.v 2 m.v 2 m.v 2
Pn − R n = m.a ht = ⇒ R n = Pn − = mg cos α −
R R R
MÆt kh¸c, theo ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng: ®é gi¶m thÕ n¨ng cña vËt b»ng ®é t¨ng
®éng n¨ng cña vËt.
1
mg∆h = mv2.
2
2mg∆h R − ∆h 2mg∆h  3∆h 
⇒ R n = mg cos α − = mg − = mg1 − 
R R R  R 
VËt chØ cã thÓ ®−îc gäi lµ b¸m trªn mÆt cÇu nÕu nã cßn ¸p lªn mÆt cÇu mét lùc
(b»ng ph¶n lùc Rn cña mÆt cÇu), tøc lµ Rn ≥ 0. Sù rêi khái mÆt cÇu b¾t ®Çu x¶y ra khi
Rn = 0. Hay:
 3∆h  R
R n = mg1 − =0 ⇒ ∆h = = 30cm.
 R  3
4-14. Mét vËt khèi l−îng m = 1kg tr−ît trªn mét mÆt ph¼ng nghiªng hîp víi mÆt
n»m ngang mét gãc α sao cho sinα = 0,1. Sau khi tr−ît hÕt mÆt ph¼ng nghiªng, vËt cßn
tiÕp tôc chuyÓn ®éng trªn mÆt ph¼ng n»m ngang mét ®o¹n l = 10m míi dõng l¹i. HÖ sè
ma s¸t trong suèt qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng k = 0,05. T×m vËn tèc cña vËt ë cuèi mÆt ph¼ng
nghiªng. LÊy gia tèc träng tr−êng g = 10m/s2.
Bµi gi¶i:
A
L
h
α B
H C
s
l
Do t¸c dông cña lùc ma s¸t fms = -kmg, vËt tr−ît trªn ®o¹n mÆt ph¼ng ngang BC víi
gia tèc a = -k.g. Gäi v lµ vËn tèc cña vËt ë cuèi mÆt ph¼ng nghiªng, theo ®Þnh lý ®éng
n¨ng ta cã:
1 1
f ms .l = 0 − mv 2 ⇒ kmg .l = mv 2
2 2
→ v = 2kgl = 2.0 ,05.10.10 ≈ 3,16(m / s )
4-15. Tõ mét ®Ønh th¸p cao h = 20m, ng−êi ta nÐm mét hßn ®¸ khèi l−îng 50g theo
ph−¬ng nghiªng víi mÆt ph¼ng n»m ngang, víi vËn tèc ban ®Çu v0 = 18m/s. Khi r¬i tíi
mÆt ®Êt hßn ®¸ cã vËn tèc v = 24m/s. TÝnh c«ng cña lùc c¶n cña kh«ng khÝ lªn hßn ®¸.
Bµi gi¶i:
Chän mèc tÝnh thÕ n¨ng n»m t¹i mÆt ®Êt. Thêi ®iÓm ®Çu tiªn hßn ®¸ cã c¬ n¨ng:
1 2
Wt = mv 0 + mgh
2
Thêi ®iÓm hßn ®¸ ch¹m mÆt ®Êt nã cã c¬ n¨ng:
1
Wt ' = mv 2
2
Râ rµng c¬ n¨ng lóc sau cña hßn ®¸ b»ng c¬ n¨ng ban ®Çu cña hßn ®¸ céng thªm
c«ng sinh ra cña ngo¹i lùc, do ®ã:
W' = W + A C ⇒ A C = W' − W
m
⇒ A C = ( v 2 − v 02 ) − mgh
2
0 ,05 2
= (24 − 18 2 ) − 0,05.9,8.20 = −3,5(J )
2
4-16. Mét vËt khèi l−îng m = 10kg tr−ît tõ ®Ønh mét mÆt ph¼ng nghiªng cao 20m
xuèng. Khi tíi ch©n dèc vËt cã vËn tèc 15m/s. TÝnh c«ng cña ma s¸t.
Bµi gi¶i:
C«ng sinh ra bëi lùc ma s¸t b»ng ®é biÕn thiªn c¬ n¨ng cña vËt:
1 1
A C = Wsau − Wtr−íc = mv 2 − mgh = .10.15 2 − 10.9 ,8.20 = −835(J )
2 2
4-17. ë ®Çu mét sîi d©y OA, dµi l = 30cm cã treo mét vËt nÆng (h×nh 4-8). Hái t¹i
®iÓm thÊp nhÊt A ph¶i truyÒn cho vËt mét vËn tèc bÐ nhÊt b»ng bao nhiªu ®Ó vËt cã thÓ
quay trßn trong mÆt ph¼ng th¼ng ®øng.
Bµi gi¶i:

B vB
T
P
O
l

vA A
1
T¹i A vËt ®−îc truyÒn mét ®éng n¨ng mv 2A . Sau ®ã vËt b¾t ®Çu chuyÓn ®éng trßn
2
lªn phÝa trªn. ThÕ n¨ng cña vËt t¨ng dÇn, ®éng n¨ng (do ®ã vËn tèc) cña vËt gi¶m dÇn
(h×nh 4-8).
Muèn vËt chuyÓn ®éng trßn trong mÆt ph¼ng th¼ng ®øng, vËn tèc vB cña vËt t¹i ®iÓm
cao nhÊt B ph¶i ®ñ lín ®Ó lµm cho sîi d©y lu«n bÞ c¨ng (T ≥ 0).
→ → →
V× t¹i B vËt chÞu t¸c dông cña träng lùc P = mg vµ lùc c¨ng T (®Òu h−íng theo
ph−¬ng th¼ng ®øng) t¹o ra lùc h−íng t©m trong chuyÓn ®éng trßn cña vËt, nªn:
mv 2B
Fht = = mg + T .
l
VËy vËn tèc nhá nhÊt t¹i B ®Ó vËt cã thÓ quay trßn:
vBmin = gl . (1)
MÆt kh¸c, theo ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng:
(∆W®)AB = - (∆Wt)AB ,
suy ra: v 2A = v 2B + 4gl .
VËy vËn tèc nhá nhÊt cÇn truyÒn cho vËt t¹i A ®Ó nã quay trßn trong mÆt ph¼ng
th¼ng ®øng:
2
( v A )min 2
= ( v B )min + 4gl , ⇒ v A min = 5gl = 3,8m / s
4-18. Mét con l¾c ®¬n träng l−îng P ®−îc kÐo ra khái ph−¬ng th¼ng ®øng mét gãc α
= 900, sau ®ã con l¾c ®−îc th¶ r¬i. Chøng minh r»ng søc c¨ng cña d©y treo b»ng 3P khi
con l¾c ®i qua vÞ trÝ c©n b»ng.
Bµi gi¶i:
v
P
Khi qua vÞ trÝ c©n b»ng, hîp lùc gi÷a søc c¨ng cña d©y vµ träng lùc cña con l¾c t¹o
ra lùc h−íng t©m cña chuyÓn ®éng nµy.

mv 2 mv 2
T − P = m.a ht = ⇒ T= + mg
l l
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng ta cã:
1
mv 2 = mgl
2
Tõ ®ã suy ra søc c¨ng T:
2mgl
T= + mg = 3mg = 3P
l
4-19. Mét qu¶ cÇu khèi l−îng m = 0,1kg ®−îc g¾n ë ®Çu mét thanh nhÑ dµi l =
1,27m khèi l−îng kh«ng ®¸ng kÓ. HÖ quay trong mÆt ph¼ng th¼ng ®øng xung quanh ®Çu
kia cña thanh. T¹i ®iÓm cao nhÊt qu¶ cÇu cã vËn tèc v0 = 4,13m/s.
a) T×m sù phô thuéc cña thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng cña qu¶ cÇu theo gãc α hîp bëi
thanh vµ ph−¬ng th¼ng ®øng. Chän gèc tÝnh thÕ n¨ng t¹i vÞ trÝ thÊp nhÊt cña qu¶ cÇu.
b) X¸c ®Þnh lùc t¸c dông T cña qu¶ cÇu lªn thanh theo gãc α. T×m T t¹i çc vÞ trÝ
thÊp nhÊt vµ cao nhÊt cña qu¶ cÇu.
Bµi gi¶i:
Chän mèc tÝnh thÕ n¨ng t¹i vÞ trÝ thÊp nhÊt A cña qu¶ cÇu. Khi qu¶ cÇu ë ®iÓm C,
thanh hîp víi ph−¬ng th¼ng ®øng mét gãc α th×:
a) thÕ n¨ng vµ ®éng n¨ng cña qu¶ cÇu lµ:
Wt = mghC = mgl . (1 - cosα) ;
1
W® = mv 2
2
Theo ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng ta cã:
Wt + W® = (Wt)0 + (W®)0.
1 1
mgl(1 − cos α ) + mv 2 = mg .(2.l) + mv 0
2
Hay:
2 2
1 1
v = 2gl.(1 + cos α ) + v 0 ;
2
⇒ W® = mv 2 = mv 02 + mgl( 1 + cos α )
2 2
O
T α
v C
hC
P A
b) lùc h−íng t©m cña vËt ®−îc quyÕt ®Þnh bëi träng lùc P vµ lùc T cña thanh:
mv 2
Fht = = T − mg cos α
l
mv 2 mv 02
→T = + mg cos α = + 2mg( 1 + cos α ) + mg cos α
l l

 v2 
⇒ T = m 0 + 3g cos α + 2g 
 l 
 v2   4 ,13 2 
T¹i ®iÓm thÊp nhÊt, α = 0 ⇒ T = m 0 + 5g  = 0 ,1. + 5.9 ,8  = 6 ,24(N )
 1,27 
 l   
 v 02   4 ,13 2 
T¹i ®iÓm cao nhÊt, α = 180 , ⇒ 0
T = m − g  = 0 ,1. − .9 ,8  = 0 ,363(N ) .
 1,27 
 l   
C¶ hai vÞ trÝ, vËt ®Òu kÐo c¨ng thanh.
4-20. §Ó ®o vËn tèc cña viªn ®¹n ng−êi ta dïng con l¾c thö ®¹n. §ã lµ mét b× çt
treo ë ®Çu mét sîi d©y (h×nh 4-9). Khi viªn ®¹n xuyªn vµo b× çt, nã bÞ m¾c t¹i ®ã vµ b×
çt ®−îc n©ng lªn mét ®é cao h nµo ®ã. T×m vËn tèc cña ®¹n lóc ®ã s¾p xuyªn vµo b× çt.
BiÕt khèi l−îng cña viªn ®¹n lµ m, khèi l−îng cña b× çt lµ M.
Bµi gi¶i:
§©y lµ bµi to¸n va ch¹m mÒm. Muèn gi¶i nã, ta ¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng
l−îng vµ ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng. Gäi v vµ V lÇn l−ît lµ vËn tèc cña ®¹n tr−íc khi
xuyªn vµo b× çt vµ vËn tèc cña b× çt sau khi cã ®¹n xuyªn vµo.
M
m h
§Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng cho:

mv = (M + m) V. (1)
§Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng cho:
V2
(m + M) = (m + M) gh. ⇒ V = 2gh (2)
2
m+M m+M
Tõ (1) vµ (2) ta suy ra: v = .V = . 2gh .
m m
§o m, M, h sÏ tÝnh ®−îc vËn tèc v cña viªn ®¹n.
4-21. Mét èng thuû tinh khèi l−îng M trong cã ®ùng vµi giät ªte ®−îc ®Ëy b»ng mét
çi nót khèi l−îng m. èng thuû tinh ®−îc g¾n ë ®Çu mét thanh cøng dµi l träng l−îng
kh«ng ®¸ng kÓ (h×nh 4-10). Khi h¬ nãng èng thuû tinh, ªte bèc h¬i, nót bÞ bËt ra d−íi ¸p
suÊt cña h¬i ªte. Hái vËn tèc bËt bÐ nhÊt cña nót ph¶i b»ng bao nhiªu ®Ó èng thuû tinh cã
thÓ quay ®−îc c¶ vßng xung quanh ®iÓm treo O.
Bµi gi¶i:
Gäi v, V lÇn l−ît lµ vËn tèc cña çi nót vµ vËn tèc cña èng thuû tinh.
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng ta cã:
M.V = m.v
Theo kÕt qu¶ cña bµi 4-17 th×, ®Ó èng thuû tinh cã thÓ chuyÓn ®éng trßn quanh ®iÓm
treo O th× vËn tèc V cña nã t¹i ®iÓm thÊp nhÊt nµy ph¶i tho¶ mCn ®iÒu kiÖn:
V ≥ 5gl

M .V M 5gl
⇒ v= ≥
m m
O
M m
V v
4-22. Mét hßn bi khèi l−îng m chuyÓn ®éng kh«ng ma s¸t trªn mét ®−êng rCnh cã
d¹ng nh− h×nh vÏ 4-11. Hßn bi ®−îc th¶ kh«ng cã vËn tèc ban ®Çu tõ ®é cao h = 2R, kÝch
th−íc cña bi nhá kh«ng ®¸ng kÓ. Hái:
a) ë ®é cao nµo hßn bi rêi khái ®−êng rCnh?
b) §é cao lín nhÊt mµ hßn bi sÏ ®¹t ®−îc sau khi rêi khái ®−êng rCnh?
Bµi gi¶i:
a) Xem bµi tËp 4-13, 4-18: hßn bi rêi khái ®−êng rCnh khi lùc nÐn hßn bi lªn rCnh
b»ng kh«ng. Tõ ®iÒu kiÖn trªn suy ra:
A C
B
H2
H1
mv 02 H×nh 4-22
mg.cosα = (1)
R
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng cho qu¸ tr×nh AB (B lµ ®iÓm hßn bi rêi ®−êng
5
rCnh) ta cã: H1 = R (h×nh 4-3’).
3
b) VËn tèc cña hßn bi t¹i B ®−îc suy ra tõ (1):
2Rg
v0 = . Sau khi rêi ®−êng rCnh, bi chuyÓn ®éng theo mét parabol ®Ønh C. VËn
3
tèc n»m ngang ë C: (vx)c = v0 cosα, vËn tèc th¼ng ®øng (vy)c = v0sinα - gt. ¸p dông ®Þnh
luËt b¶o toµn c¬ n¨ng cho qu¸ tr×nh AC, ta suy ra:
50
H2 = R.
27
4-23. Mét qu¶ cÇu khèi l−îng 2kg, chuyÓn ®éng víi vËn tèc 3m/s, va ch¹m xuyªn
t©m víi mét qu¶ cÇu thø hai khèi l−îng 3kg ®ang chuyÓn ®éng cïng chiÒu víi qu¶ cÇu thø
nhÊt víi vËn tèc 1m/s. T×m vËn tèc cña çc qu¶ cÇu sau va ch¹m nÕu:
a) Va ch¹m lµ hoµn toµn ®µn håi.
b) Va ch¹m lµ kh«ng ®µn håi (mÒm).
Bµi gi¶i:
m1 v1 m2 v2

a) Va ch¹m ®µn håi:
Va ch¹m gi÷a hai vËt tu©n theo ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng vµ b¶o toµn ®éng
n¨ng. Ta cã çc ph−¬ng tr×nh b¶o toµn:
m1 v1' + m 2 v 2 ' = m1 v1 + m 2 v 2 (1)
1 1 1 2 1 2
m1v1' 2 + m 2 v 2' 2 = m1v1 + m 2 v 2 (2)
2 2 2 2
ChuyÓn tÊt c¶ çc sè h¹ng liªn quan ®Õn m1 vÒ mét vÕ, liªn quan ®Õn m2 sang vÕ cßn
l¹i trong hai ph−¬ng tr×nh trªn:
m1 (v1' − v1 ) = m 2 (v 2 − v 2 ' ) (3)
( 2
) ( 2
m1 v1' 2 − v1 = m1 v 2 − v 2 ' 2 ) (4)
Do sau va ch¹m, çc vËt thay ®æi vËn tèc nªn cã thÓ lÊy (4) chia vÕ cho vÕ víi (3) ta
®−îc:
v1' + v1 = v 2' + v 2 (5)
Nh©n hai vÕ cña (5) víi m2 råi céng vÕ theo vÕ víi (3) ta ®−îc:
m 2 (v1' + v1 ) + m1 (v1' − v1 ) = 2m 2 v 2
2m 2 v 2 + (m1 − m 2 )v1
→ v1' = (6)
m1 + m 2
Lµm t−¬ng tù (hoÆc tr¸o ®æi vai trß cña çc chØ sè 1 vµ 2) ta rót ra:
2m1v1 + (m 2 − m1 )v 2
v 2' = (7)
m1 + m 2
¸p dông víi m1 = 2kg, m2 = 3kg, v1 = 3m/s, v2 = 1m/s vµo (6) vµ (7) ta tÝnh ra ®−îc:
v’1 = 0,6m/s ; v’2 = 2,6m/s .
b) Va ch¹m mÒm:
Sau va ch¹m, hai vËt sÏ cã cïng mét vËn tèc v: v’1 = v’2 = v.
Va ch¹m nµy tu©n theo ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng:
m1 v1' + m 2 v 2 ' = m1 v1 + m 2 v 2 hay (m1 + m 2 )v = m1 v1 + m 2 v 2
m v + m2v2
⇒ v= 1 1
m1 + m 2
Thay çc gi¸ trÞ khèi l−îng vµ vËn tèc ®C cho ta ®−îc: v’1 = v’2 = v = 1,8m/s.
4-24. Hai qu¶ cÇu ®−îc treo ë ®Çu hai sîi d©y song song dµi b»ng nhau. Hai ®Çu kia
cña çc sîi d©y ®−îc buéc vµo mét çi gi¸ sao cho çc qu¶ cÇu tiÕp xóc víi nhau vµ t©m
cña chóng cïng n»m trªn mét ®−êng n»m ngang (h×nh 4-12). Khèi l−îng cña qu¶ cÇu lÇn
l−ît b»ng 200g vµ 100g. Qu¶ cÇu thø nhÊt ®−îc n©ng lªn ®é cao h = 4,5cm vµ th¶ xuèng.
Hái sau va ch¹m, çc qu¶ cÇu ®−îc n©ng lªn ®é cao bao nhiªu nÕu:
a) Va ch¹m lµ hoµn toµn ®µn håi; b) Va ch¹m lµ mÒm.
Bµi gi¶i:
m1
m2
h

Trong bµi nµy ta sÏ vËn dông c¶ ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng cho mét con l¾c ®¬n nh−
trong bµi 4-18, 4-20 vµ bµi to¸n vÒ va ch¹m xuyªn t©m nh− trong bµi 4-23.
Ngay tr−íc khi qu¶ cÇu 1 ch¹m vµo qu¶ cÇu 2 nã cã vËn tèc lµ: v1 = 2gh
Sau va ch¹m, çc qu¶ cÇu cã vËn tèc lµ v1’; v2’ vµ chóng sÏ lªn çc ®é cao h1 vµ h2
v '2 v '2
t−¬ng øng b»ng: h 1 = 1 ; h 2 = 2 .
2g 2g
a) NÕu va ch¹m gi÷a hai vËt lµ ®µn håi, ¸p dông c«ng thøc cña bµi 4-23 víi
1 4
m1 = 200g = 2m2; v2 = 0 th×: v1' = v1 ; v 2 ' = v1 . Tõ ®ã ta ®−îc:
3 3
2 2 2
v' 1 v1 1 1 v ' 2 16 v 16
h1 = 1 = = h = .4 ,5 = 0 ,5(cm ) ; h 2 = 2 = . 1 = h = 8(cm ) .
2g 9 2g 9 9 2g 9 2g 9
b) NÕu va ch¹m gi÷a hai vËt lµ mÒm: v’1 = v’2 = 2v1/3.
2
v '2 4 v 4
⇒ h 1 = h 2 = 1 = . 1 = .h = 2(cm ) .
2g 9 2g 9
4-25. Mét vËt chuyÓn ®éng khèi l−îng m1 tíi va ch¹m vµo vËt thø hai ®ang ®øng
yªn, khèi l−îng m2. Coi va ch¹m lµ xuyªn t©m vµ hoµn toµn ®µn håi. Hái sè phÇn tr¨m
®éng n¨ng ban ®Çu cña vËt thø nhÊt ®C truyÒn cho vËt thø hai sau va ch¹m?
¸p dông cho çc tr−êng hîp a) m1 = m2; b) m1 = 9m2.
Bµi gi¶i:
¸p dông çc c«ng thøc va ch¹m ®µn håi cã ®−îc trong bµi 2-23 víi v1 ≠ 0; v 2 = 0 ta
tÝnh ®−îc vËn tèc cña qu¶ cÇu thø 2 sau va ch¹m:
2 m1 v 1
v 2' =
m1 + m 2
Tõ ®ã suy ra tû sè phÇn tr¨m ®éng n¨ng mµ vËt 1 ®C truyÒn cho vËt 2:
2
W' d 2 m 2 v 2' 2 m 2 4 m1 4 m1 m 2
η= = 2
= 2
= .
Wd1 m1 v 1 m1 ( m1 + m 2 ) ( m1 + m 2 ) 2
Khi m1 = m2 th× η = 100%.
Khi m1 = 9m2 th× η = 36%
4-26. Mét ®Üa ®ång chÊt nÆng 20N, l¨n kh«ng tr−ît trªn mét mÆt ph¼ng n»m ngang
víi vËn tèc v = 4m/s. T×m ®éng n¨ng cña ®Üa.
Bµi gi¶i:
1
§Üa ®ång chÊt cã m« men qu¸n tÝnh: I = m.R 2 (víi R lµ b¸n kÝnh cña ®Üa).
2
Khi ®Üa l¨n kh«ng tr−ît trªn sµn n»m ngang, ta cã ®iÒu kiÖn: v = Rω .
§éng n¨ng cña ®Üa bao gåm ®éng n¨ng tÞnh tiÕn vµ ®éng n¨ng quay:
1 1 1 11  1 1 3
W® = mv 2 + I.ω 2 = mv 2 +  m.R 2 .ω 2 = mv 2 + m.R 2ω 2 = mv 2
2 2 2 22  2 4 4
4-27. TÝnh c«ng cÇn thiÕt ®Ó lµm cho mét v« l¨ng h×nh vµnh trßn ®−êng kÝnh 1m,
khèi l−îng 500kg, ®ang ®øng yªn quay tíi vËn tèc 120 vßng/phót.
Bµi gi¶i:
M« men qu¸n tÝnh cña v« l¨ng h×nh vµnh trßn: I = m.R 2 .

VËn tèc quay cña v« l¨ng lµ 120vßng/phót = (120.2π radian) /(60gi©y) = 4π (rad/s).
C«ng ®Ó lµm v« l¨ng quay chÝnh b»ng ®é t¨ng ®éng n¨ng (quay) cña v« l¨ng:
1 1 1 1
A = ∆W® = I.ω 2 = . m.d 2 .ω 2 = .500.12 .(4π ) = 10000(J ) = 10kJ
2
2 2 4 8
4-28. Mét qu¶ cÇu ®Æc ®ång chÊt cã khèi l−îng m = 1kg, l¨n kh«ng tr−ît víi vËn tèc
v1 = 10m/s ®Õn ®Ëp vµo thµnh t−êng råi bËt ra víi vËn tèc v2 = 8m/s. TÝnh nhiÖt l−îng to¶
ra trong va ch¹m ®ã.
Bµi gi¶i:
Sau va ch¹m ®éng n¨ng cña vËt gi¶m. §é gi¶m ®éng nÆng nµy to¶ ra d−íi d¹ng
nhiÖt Q = -∆W®. Khi tÝnh to¸n cÇn chó ý r»ng qu¶ cÇu võa cã ®éng n¨ng tÞnh tiÕn võa cã
®éng n¨ng quay. §éng n¨ng quay cña qu¶ cÇu ®Æc, ®ång chÊt, l¨n kh«ng tr−ît:
1 12  1 1
W®q = I.ω 2 =  .mR 2 .ω 2 = m.R 2 .ω 2 = m.v 2
2 2 5  5 5
1 mv 2 7
Do ®ã: w® = w®q + w®tt = mv +
2
= mv 2 .
5 2 10
VËy, nhiÖt l−îng to¶ ra do va ch¹m:
7 7
10
( 2 2
)
Q = − ∆Wd = − m v 2 − v1 = − .1.(8 2 − 10 2 ) = 25,2(J )
10
4-29. Mét cét ®ång chÊt cã chiÒu cao h = 5m, ®ang ë vÞ trÝ th¼ng ®øng th× bÞ ®æ
xuèng. X¸c ®Þnh:
a) VËn tèc dµi cña ®Ønh cét khi nã ch¹m ®Êt;
b) VÞ trÝ cña ®iÓm M trªn cét sao cho khi M ch¹m ®Êt th× vËn tèc cña nã ®óng b»ng
vËn tèc ch¹m ®Êt cña mét vËt th¶ r¬i tù do tõ vÞ trÝ M.
Bµi gi¶i:
mgh
a) ë vÞ trÝ th¼ng ®øng, cét cã thÕ n¨ng wt = . Khi ®æ tíi mÆt ®Êt th× thÕ n¨ng
2
1 2
nµy biÕn thµnh ®éng n¨ng quay cña cét ë vÞ trÝ ch¹m ®Êt W® = Iω , trong ®ã I lµ m«men
2
mh 2
qu¸n tÝnh cña cét ®èi víi trôc qua gèc cña cét: I = , ω lµ vËn tèc gãc cña cét lóc
3
ch¹m ®Êt.
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng:
1 mgh mh 2 2 3g
.I.ω 2 = ⇒ .ω = mgh ⇒ ω=
2 2 3 h
Tõ ®ã suy ra vËn tèc dµi cña ®Ønh cét lóc ch¹m ®Êt v = hω = 3gh = 3.10.5 = 12 ,2 m/s.
b) Gäi x lµ ®é cao cña ®iÓm M khi cét ë vÞ trÝ th¼ng ®øng. ¸p dông c«ng thøc tÝnh
vËn tèc cña vËt r¬i tù do, ta cã vËn tèc cña ®iÓm M khi ch¹m ®Êt: v M = 2gx .
Theo ®iÒu kiÖn cña ®Çu bµi:
3g 2
xω = 2gx ⇒ x. = 2gx ⇒ x = h = 10/3 =3,33m.
h 3
4-30. Tõ ®Ønh mét mÆt ph¼ng nghiªn cao h = 0,5m, ng−êi ta cho çc vËt ®ång chÊt
cã h×nh d¹ng kh¸c nhau l¨n kh«ng tr−ît trªn mÆt ph¼ng nghiªng ®ã. T×m vËn tèc dµi cña
çc vËt ë cuèi mÆt ph¼ng nghiªng nÕu:
a) VËt cã d¹ng mét qu¶ cÇu ®Æc;
b) VËt lµ mét ®Üa trßn;
c) VËt lµ mét vµnh trßn.
(Gi¶ sö vËn tèc ban ®Çu cña çc vËt ®Òu b»ng kh«ng).
Bµi gi¶i:
Gi¶ sö r»ng cã mét vËt ®Æc l¨n kh«ng tr−ît, kh«ng vËn tèc ®Çu tõ ®Ønh cña mÆt
ph¼ng nghiªng cã chiÒu cao h. M« men qu¸n tÝnh cña vËt cã thÓ viÕt b»ng: I = k.m.R2,
trong ®ã k lµ mét h»ng sè phô thuéc vµo cÊu t¹o cña vËt. Khi vËt l¨n kh«ng tr−ît víi vËn
tèc dµi v th× vËt cã ®éng n¨ng quay:
1 1 1
W®q = I.ω 2 = kmR 2ω 2 = kmv 2 .
2 2 2
§éng n¨ng toµn phÇn cña vËt:
1 1 1
W® = W®q + W®tt = kmv 2 + mv 2 = (k + 1)mv 2 .
2 2 2
Theo ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng, ®éng n¨ng cña vËt ë ch©n mÆt ph¼ng nghiªng b»ng
®é gi¶m thÕ n¨ng mgh cña vËt:
1 2gh
(k + 1)mv 2 = mgh ⇒v= .
2 k +1
¸p dông kÕt qu¶ tæng qu¸t nµy víi h =0,5m, cho çc vËt cã d¹ng:
a) mét qu¶ cÇu ®Æc: k = 2/5.
2gh 10gh 10.9 ,8.0 ,5
v= = = = 2 ,65(m / s )
2 / 5 +1 7 7
b) mét ®Üa ®Æc: k = 1/2.
2gh 4gh 4.9 ,8.0 ,5
v= = = = 2 ,56(m / s )
1/ 2 +1 3 3
c) mét qu¶ cÇu ®Æc: k = 1.
2gh
v= = gh = 9 ,8.0 ,5 = 2 ,21(m / s )
1+1
4-31. Cã hai h×nh trô: mét b»ng nh«m (®Æc), mét b»ng ch× (rçng) cïng ®−îc th¶ tõ
®Ønh mét mÆt ph¼ng nghiªng. Chóng cã cïng b¸n kÝnh R = 6cm vµ cïng khèi l−îng m =
0,5kg. MÆt çc h×nh trô ®−îc quÐt s¬n gièng nhau. Hái:
a) VËn tèc tÞnh tiÕn cña çc h×nh trô ë cuèi mÆt ph¼ng nghiªng cã kh¸c nhau kh«ng?
b) M«men qu¸n tÝnh cña mçi h×nh trô;
c) Sau bao l©u çc trô l¨n kh«ng tr−ît tíi ch©n mÆt ph¼ng nghiªng? Cho biÕt ®é cao
cña ®Ønh mÆt ph¼ng nghiªng h = 0,5m, gãc nghiªng α = 300, khèi l−îng riªng cña nh«m
p1 = 2600kg/m3 vµ cña ch× p2 = 11300kg/cm3.
Bµi gi¶i:
a) Dùa vµo kÕt qu¶ cña bµi 4-30 ta thÊy, çc vËt cµng ®Æc (hÖ sè m« men qu¸n tÝnh
nhá) th× vËn tèc dµi cña chóng t¹i ch©n mÆt nghiªng cµng lín. Do ®ã, trong bµi to¸n nµy,
ta cã thÓ kÕt luËn r»ng, khèi trô ®Æc b»ng nh«m sÏ l¨n nhanh h¬n khèi trô b»ng ch×.
b) Nh− ta ®C biÕt, m« men qu¸n tÝnh cña çc khèi trô nh«m vµ ch× ®−îc x¸c ®Þnh
mR 2 R 2 + R 12
b»ng çc c«ng thøc t−¬ng øng: I1 = ,I 2 = m , trong ®ã R1 lµ b¸n kÝnh trong
2 2
cña trô ch×.
V× khèi l−îng cña çc trô b»ng nhau nªn: ρ1LπR2 = ρ2Lπ (R2 - R 12 ), trong ®ã L lµ
chiÒu dµi cña çc h×nh trô, ρ1 vµ ρ2 lµ khèi l−îng riªng cña nh«m vµ cña ch×.

⇒ ρ2 R = (ρ2-ρ1)R
2 2
⇒ R1
2
=
( ρ 2 − ρ1 )R 2
1
ρ2
2 2
R +R 2 ρ 2 − ρ1 2 ρ − ρ1
Tõ ®ã tÝnh ®−îc: I 2 = m = 1
.mR 2 , ( k = 2 ).
2 2ρ 2 2ρ2
2gh 4gh
VËn tèc cña trô nh«m khi l¨n tíi ch©n dèc (theo bµi 4-30): v Al = = .
1/ 2 +1 3
VËn tèc cña trô ch× khi l¨n tíi ch©n dèc:
2gh 2gh 4 ρ 2 .gh 4gh
v Pb = = = < = v Al (v× ρ1 < ρ 2 )
k +1 2 ρ 2 − ρ1 4 ρ 2 − ρ1 3
+1
2ρ 2
c) Dùa vµo kÕt qu¶ vÒ vËn tèc cña vËt l¨n kh«ng tr−ît trong bµi 4-30:
1
(k + 1)mv 2 = mgh
2
Ta ®¹o hµm theo thêi gian hai vÕ cña ph−¬ng tr×nh nµy ®−îc:
(k + 1)mv.v' = mgh' ⇒ (k + 1)mv.v' = mg(v sin α )
g sin α
⇒ a = v' =
k +1
v (2gh ) / (k + 1) 2h .(k + 1)
⇒ t= = =
a g sin α / (k + 1) g sin 2 α
Trong ®ã, h = 0,5m, α = 300,
- ¸p dông cho khèi trô nh«m, k = 1/2:
2.0 ,5.(1 / 2 + 1)
t= = 0 ,78(s )
9 ,8. sin 2 30 0
2 ρ − ρ1 2.11300 − 2600 100
- ¸p dông cho khèi trô ch×, k = 2 = = :
2ρ2 2.11300 113
2.0 ,5.(100 / 113 + 1)
t= = 0 ,88(s )
9 ,8. sin 2 300
4-32. Mét ng−êi ngåi trªn ghÕ Giuc«pxki vµ cÇm trong tay hai qu¶ t¹, mçi qu¶ cã
khèi l−îng 10kg. Kho¶ng çch tõ mçi qu¶ tíi trôc quay lµ 0,75m. GhÕ quay víi vËn tèc
ω1 = 1 vßng/s. Hái c«ng do ng−êi thùc hiÖn vµ vËn tèc cña ghÕ nÕu ng−êi ®ã co tay l¹i ®Ó
kho¶ng çch tõ mçi qu¶ t¹ ®Õn trôc quay chØ cßn lµ 0,20m, cho biÕt m«men qu¸n tÝnh cña
ng−êi vµ ghÕ ®èi víi trôc quay lµ I0 = 2,5kg.m2.
Bµi gi¶i:
M« men qu¸n tÝnh cña hÖ ng−êi vµ çc qu¶ t¹ lóc ban ®Çu vµ lóc sau:
I1 = I 0 + 2.m.d 1 = 2 ,5 + 2.10.0 ,75 2 = 13,75(kgm 2 )
2
I 2 = I 0 + 2.m.d 2 = 2 ,5 + 2.10.0 ,2 2 = 3,30(kgm 2 )

2
Khi hÖ quay quanh trôc th× cã ®éng n¨ng vµ m«men ®éng l−îng lµ:
L1 = I1ω1
1 1
W®1 = I1ω1 = .13,75.(2π ) = 275(J ) .
2 2
2 2

Do m«men ®éng l−îng ®−îc b¶o toµn nªn vËn tèc gãc quay cña hÖ sau khi ng−êi co
tay l¹i tho¶ mCn biÓu thøc:
I 13,75
I 2ω 2 = L 2 = L1 = I1ω1 ⇒ ω 2 = 1 ω1 = .2π = 8,33π (rad / s )
I2 3,3
Theo ®Þnh lý vÒ ®éng n¨ng, ®éng t¸c co tay cña ng−êi ®C cÇn tèn mét c«ng b»ng:
1 2 1 2
A = ∆W® = W®2 - W®1 = I 2ω 2 − I1ω1
2 2
1 1
= .3,3.(8,33π ) − .13,75.(2π ) = 871(J )
2 2
2 2

Ch−¬ng 5
tr−êng hÊp dÉn
5-1. T×m lùc hót cña MÆt Trêi lªn mét vËt cã khèi l−îng m = 1g n»m trªn mÆt Tr¸i
§Êt, biÕt r»ng khèi l−îng cña MÆt Trêi M = 1,97.1030kg vµ kho¶ng çch trung b×nh tõ mÆt
®Êt ®Õn t©m MÆt Trêi lµ r = 149.106km.
Bµi gi¶i:
¸p dông c«ng thøc cña ®Þnh luËt v¹n vËt hÊp dÉn:
−3 30
mM −11 10 .1,97.10
F =G = 6,67 . 10 ≈ 5,9.10 −6 (N )
r 2
(149.10 )
9 2
5-2. Kho¶ng çch gi÷a Tr¸i §Êt vµ MÆt Tr¨ng lµ 384000km. Khèi l−îng cña Tr¸i
§Êt lµ 5,96.1027g vµ cña MÆt Tr¨ng lµ 7,35.1025g. X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña ®iÓm t¹i ®ã lùc hót
cña MÆt Tr¨ng vµ Tr¸i §Êt lªn mét chÊt ®iÓm c©n b»ng nhau.
Bµi gi¶i:
Gäi kho¶ng çch tõ ®iÓm t¹i ®ã lùc hót cña MÆt Tr¨ng vµ Tr¸i §Êt c©n b»ng nhau
®Õn t©m Tr¸i §Êt lµ x (râ rµng x < l). Ta cã:
M Em M m
FE = FM ⇒G 2
=G M 2
x (l − x)
⇒ M E (l − x ) = M M x 2
2
MM
⇒ l−x= x
ME
l 384000
⇒ x= = ≈ 345600(km )
(
1 + M M / M E 1 + 7,35.10 25 / 5,96.10 27 )
5-3. Mét qu¶ cÇu khèi l−îng m1 ®Æt çch x l+a-x ®Çu
mét thanh ®ång chÊt mét ®o¹n th¼ng a trªn
O
ph−¬ng kÐo dµi cña thanh. Thanh cã chiÒu dµi l, A khèi
l−îng m2. T×m lùc hót cña thanh lªn qu¶ cÇu. l a
Bµi gi¶i:
Chia thanh thµnh nh÷ng ®o¹n dx rÊt nhá, khi ®ã lùc hót cña nã lªn khèi l−îng m1 lµ:
m1 .dm m1 .m 2 .dx
dF = − G =G
(l + a − x )2
l (l + a − x )
2
Lùc hót tæng céng cña thanh lªn qu¶ cÇu lµ:
l
l
Gm1m2 dx Gm m  1 
F = ∫ dF = − ∫0 (l + a − x )2 = l1 2 . l + a − x 
l
0
Gm1m2  1 1  Gm1m2
= . − =
l  a l + a  a (l + a )
5-4. Hai qu¶ cÇu cã cïng b¸n kÝnh khèi l−îng riªng lÇn l−ît b»ng p1 vµ p2 ®−îc ®Æt
trong mét m«i tr−êng láng cã khèi l−îng riªng lµ p0. Hái trong ®iÒu kiÖn nµo:
a) Hai qu¶ cÇu hót nhau;
b) Hai qu¶ cÇu ®Èy nhau.
Cho biÕt kÝch th−íc cña m«i tr−êng láng rÊt lín so víi kÝch th−íc cña çc qu¶ cÇu vµ
p1 > p2.
Bµi gi¶i:
XÐt qu¶ cÇu thø nhÊt:
+ Lùc hÊp dÉn gi÷a hai qu¶ cÇu lµ:
mm G 4π 3 4π 3 ρρ 16π 2GR 6
F1 = G 1 2 2 = 2 .ρ1. R .ρ 2 R = k 12 2 (víi k = )
r r 3 3 r 9
+ Do kÝch th−íc cña m«i tr−êng lín h¬n cña çc qu¶ cÇu rÊt nhiÒu nªn khi kh«ng cã
qu¶ cÇu thø hai, lùc hÊp dÉn cña m«i tr−êng lªn qu¶ thø nhÊt theo çc ph−¬ng kh¸c nhau
tù triÖt tiªu lÉn nhau. NÕu ta bít ®i mét phÇn chÊt láng, th× phÇn cßn l¹i sÏ t¸c dông lùc
hÊp dÉn cïng ®é lín nh−ng ng−îc chiÒu víi lùc hÊp dÉn do phÇn mÊt ®i g©y ra. ë ®©y,
phÇn mÊt ®i lµ phÇn chÊt láng bÞ chiÕm bëi qu¶ cÇu thø hai. T−¬ng tù ë trªn ta còng cã:
ρ1ρ 0
F2 = k
r2
+ NÕu chän chiÒu cña F1 lµ chiÒu d−¬ng, tæng hîp lùc t¸c dông lªn qu¶ cÇu 1 b»ng:
ρ
F = F1 − F2 = k 21 (ρ 2 − ρ 0 )
r
Gia tèc t¸c dông lªn qu¶ cÇu 1 lµ:
F kρ1 (ρ 2 − ρ 0 ) 3 ρ2 − ρ0 4πGR 3
a= = . = K (víi K = )
m1 r2 4πρ1R 3 r2 3
+ T−¬ng tù, nÕu chän chiÒu h−íng vÒ phÝa qu¶ cÇu 1 lµm chiÒu d−¬ng, lùc tæng hîp
t¸c dông lªn qu¶ cÇu 2 lµ:
ρ
F ' = k 22 (ρ1 − ρ0 )
r
ρ1 − ρ 0
⇒ a' = K
r2
Gia tèc t−¬ng ®èi gi÷a chóng
ρ1 + ρ 2 − 2 ρ0
a0 = a + a ' = K
r2
a) Hai qu¶ cÇu chuyÓn ®éng l¹i gÇn nhau:
ρ1 + ρ 2
a + a ' > 0 ⇔ ρ1 + ρ 2 − 2 ρ0 > 0 ⇔ ρ0 <
2
b) Hai qu¶ cÇu chuyÓn ®éng ra xa nhau:
ρ1 + ρ 2
a + a ' < 0 ⇔ ρ1 + ρ 2 − 2 ρ 0 < 0 ⇔ ρ 0 >
2
5-5. Trong mét qu¶ cÇu b»ng ch× b¸n kÝnh R ng−êi ta khoÐt mét lç h×nh cÇu. MÆt
cña lç tiÕp xóc víi mÆt cña qu¶ cÇu ch× vµ ®i qua t©m cña nã. Khèi l−îng qu¶ cÇu ch×
tr−íc khi khoÐt lç b»ng M. Trªn ph−¬ng nçi çc t©m cña qu¶ cÇu vµ lç, ng−êi ta ®Æt mét
hßn bi nhá khèi l−îng m çch t©m qu¶ cÇu mét ®o¹n d (h×nh 5-2). T×m lùc hÊp dÉn mµ
qu¶ cÇu ch× (®C khoÐt lç) t¸c dông lªn hßn bi.
Bµi gi¶i:
Lùc hÊp dÉn cña qu¶ cÇu ch× ®C khoÐt lç ®óng b»ng hiÖu cña lùc hÊp dÉn g©y ra bëi
qu¶ cÇu ch× ch−a khoÐt lç vµ phÇn ch× bÞ khoÐt ®i.
Lùc hÊp dÉn cña qu¶ cÇu ch× ch−a khoÐt lç lªn hßn bi:
Mm
F1 = G
d2
Lùc hÊp dÉn cña phÇn ch× bÞ khoÐt ®i lªn hßn bi:
3
4π  R 
m.ρ .  
M 'm 3 2 m 4π 3 Mm
F2 = G = G. =G .ρ R =G
2(2d − R )
2 2 2
r2  R  R 3
d −  8 d − 
 2  2
VËy, lùc hÊp dÉn cña qu¶ cÇu ch× ®C khoÐt lç lªn hßn bi:
1 1  7 d 2 − 8dR + 2 R 2
F = F1 − F2 = GMm  2 −  = GMm
2(2d − R )
2
d 2( 2 d − R ) 2 
5-6. T×m vËn tèc dµi cña Tr¸i §Êt quay quanh MÆt Trêi, biÕt r»ng khèi l−îng cña
MÆt Trêi lµ M = 2.1030kg vµ kho¶ng çch trung b×nh gi÷a Tr¸i §Êt vµ MÆt Trêi d =
1,5.108km.
Bµi gi¶i:
Lùc h−íng t©m trong chuyÓn ®éng cña Tr¸i §Êt quanh MÆt Trêi chÝnh lµ lùc hÊp
dÉn:
Fhd = Fht
M EMS v2
⇒ G = M E
d2 d
GM S 6,67.10−11.2.1030
⇒ v= = 11
≈ 3.104 (m / s ) = 30(km / s )
d 1,5.10
5-7. T×m vËn tèc dµi cña mét vÖ tinh nh©n t¹o cña Tr¸i §Êt biÕt r»ng quü ®¹o cña vÖ
tinh lµ trßn. VÖ tinh ë ®é cao trung b×nh h = 1000km. Coi vÖ tinh chØ chÞu ¶nh h−ëng lùc
hót cña Tr¸i §Êt vµ ë ®é cao trªn, lùc c¶n cña kh«ng khÝ kh«ng ®¸ng kÓ. Cho b¸n kÝnh
cña Tr¸i §Êt R = 6370km.
Bµi gi¶i:
LËp luËn t−¬ng tù nh− bµi 5-6 cho chuyÓn ®éng cña vÖ tinh nh©n t¹o quanh Tr¸i §Êt,
ta cã:
G.M E GM E 6,67.10−11.5,96.1024
v= = = ≈ 7,344.103 (m / s ) = 7,34(km / .s )
d R+h 106 + 6,37.106
5-8. Hai hµnh tinh quay xung quanh MÆt Trêi víi çc quü ®¹o coi gÇn ®óng lµ
nh÷ng vßng trßn b¸n kÝnh lÇn l−ît b»ng R1 = 150.106km, (Tr¸i §Êt) vµ R2 = 108.106km
(Sao kim). T×m tû sè vËn tèc dµi cña çc hµnh tinh ®ã.
Bµi gi¶i:
Sö dông çch lËp luËn vµ tÝnh to¸n nh− bµi 5-6, ta cã:
GM S GM S
v1 = ; v2 =
d1 d2

v1 GM S d2 d2 108.106
⇒ = . = = ≈ 0,85
v2 d1 GM S d1 150.106
5-9. Khèi l−îng MÆt Tr¨ng nhá h¬n khèi l−îng Tr¸i §Êt 81 lÇn, ®−êng kÝnh MÆt
Tr¨ng b»ng 3/11 ®−êng kÝnh Tr¸i §Êt. Hái mét ng−êi trªn mÆt ®Êt nÆng 600 niut¬n lªn
MÆt Tr¨ng sÏ nÆng bao nhiªu.
Bµi gi¶i:
Theo ®Þnh luËt v¹n vËt hÊp dÉn:
M Em
P=G
RE2
M m kM m k M m k
P' = G M2 = G 1 E 2 = 12 G E2 = 12 P
RM (k2 RE ) k2 RE k2
1 / 81
⇒ P' = .600 ≈ 100( N )
(3 / 11)2
5-10. §Ó cã thÓ truyÒn h×nh b»ng v« tuyÕn ®iÖn (v« tuyÕn truyÒn h×nh) ®i kh¾p mäi
n¬i trªn mÆt ®Êt ng−êi ta phãng lªn çc vÖ tinh “cè ®Þnh” (®øng trªn mÆt ®Êt thÊy vÖ sinh
kh«ng chuyÓn ®éng ®èi víi mÆt ®Êt). Muèn vËy ph¶i cho çc vÖ tinh nµy chuyÓn ®éng
trong mÆt ph¼ng xÝch ®¹o tõ T©y sang §«ng víi vËn tèc gãc b»ng vËn tèc cña Tr¸i §Êt
quay xung quanh trôc cña nã.
HCy tÝnh vËn tèc dµi vµ ®é cao cña vÖ tinh ®ã. BiÕt chu k× cña Tr¸i §Êt quay xung
quanh trôc cña nã lµ T = 23 giê 56 phót 4 gi©y. B¸n kÝnh xÝch ®¹o Tr¸i §Êt lµ R =
6378km.
Bµi gi¶i:
Gäi kho¶ng çch tõ vÖ tinh ®Õn t©m Tr¸i §Êt lµ d, vËn tèc dµi cña vÖ tinh lµ:
GM E 2πd d3
v= ⇒T = = 2π
d v GM E
T 2GM E 3 (86164 ) .6,67.10−11.5,96.1024
2
⇒ d =3 2
= 2
≈ 42,126.106 (m ) = 42126(km )
4π 4π
VËy, vËn tèc dµi vµ ®é cao cña vÖ tinh lµ:
GM E 3 2π GM E 3 2π .6,67.10−11.5,96.1024
v= = = ≈ 3,07.103 (m / s )
d T 86164
h = d − R = 42126 − 6378 = 35748(km)
5-11. T×m vËn tèc vò trô cÊp II ®èi víi MÆt Tr¨ng (nghÜa lµ vËn tèc cña mét tªn löa
phãng tõ bÒ mÆt MÆt Tr¨ng cÇn ph¶i cã ®Ó nã cã thÓ tho¸t khái søc hót cña MÆt Tr¨ng).
Bµi gi¶i:
Gia tèc träng tr−êng trªn bÒ mÆt MÆt Tr¨ng:
MM
gM = G
RM2
VËn tèc vò trô cÊp hai ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

2GM M 2.6,67.10−11.7,35.1022
vM = 2 g M RM = = ≈ 2,38.103 (m / s )
RM (3 / 11).6,37.106
5-12. Nhê mét tªn löa, vÖ tinh nh©n t¹o ®Çu tiªn cña Tr¸i §Êt ®−îc mang lªn ®é cao
500km.
a) T×m gia tèc träng tr−êng ë ®é cao ®ã;
b) Ph¶i phãng vÖ tinh tíi vËn tèc b»ng bao nhiªu theo ph−¬ng vu«ng gãc víi b¸n
kÝnh cña Tr¸i §Êt ®Ó quü ®¹o cña nã quanh Tr¸i §Êt lµ mét ®−êng trßn. Khi ®ã chu k×
quay cña vÖ tinh quanh Tr¸i §Êt b»ng bao nhiªu?
LÊy b¸n kÝnh cña Tr¸i §Êt b»ng 6500km, gia tèc träng tr−êng trªn bÒ mÆt cña Tr¸i
§Êt b»ng 9,8m/s2. Bá qua søc c¶n cña kh«ng khÝ.
Bµi gi¶i:
a) Gia tèc träng tr−êng ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
2 2 2
M R M  R   6500 
g =G 2
=   .G 2 = g 0   = 9,8.  ≈ 8,45 m / s
2
( )
r  
r R  R + h   6500 + 500 
b) §Ó quü ®¹o vÖ tinh lµ ®−êng trßn, lùc hÊp dÉn ®óng b»ng lùc h−íng t©m:
Fhd = Fht
M Em v2 GM E GM E R 2
⇒ G = m ⇒v= = .
r2 r R+h R2 R + h
g0 R 2 9,8.65002.106
⇒ v= = 3
≈ 7,69.103 (m / s ) = 7,69(km / s )
R+h 7000.10
Chu kú quay cña vÖ tinh lµ:
T=
2πr
= 2π
(R + h )3 = 2π
73.1018
≈ 5720(s ) ≈ 1h35'
v g0 R 2 9,8.6,52.1012
5-13. Mäi vËt trªn mÆt ®Êt ®Òu chÞu søc hót cña MÆt Trêi. VÒ ban ®ªm (MÆt Trêi ë
“d−íi ch©n”) lùc ®ã céng thªm víi lùc hót cña Tr¸i §Êt, ban ngµy (MÆt Trêi ë trªn “®Ønh
®Çu”) lùc ®ã trõ bít ®i lùc hót cña Tr¸i §Êt. V× vËy, ban ®ªm mäi vËt ®Òu ph¶i nÆng h¬n
ban ngµy, ®iÒu ®ã cã ®óng kh«ng? T¹i sao?
Bµi gi¶i:
Kh«ng ®óng, v× MÆt Trêi hót c¶ Tr¸i §Êt lÉn vËt trªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt.

Ch−¬ng 6
c¬ häc t−¬ng ®èi tÝnh
6-1. VËt chuyÓn ®éng ph¶i cã vËn tèc bao nhiªu ®Ó kÝch th−íc cña nã theo ph−¬ng
chuyÓn ®éng gi¶m ®i 2 lÇn.
Bµi gi¶i:
§Ó kÝch th−íc vËt theo ph−¬ng chuyÓn ®éng gi¶m ®i 2 lÇn, ta cÇn cã:
l v2
= 1 − 2 = k = 0,5
l0 c
⇒ v 2 = c 2 (1 − k 2 )
⇒ v = c 1 − k 2 = 3.108. 1 − 0 ,52 ≈ 2 ,6.108 (m / s )
6-2. Mét ®Üa trßn b¸n kÝnh R chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu víi vËn tèc v theo ph−¬ng song
song víi mÆt ®Üa. Hái trong hÖ quy chiÕu g¾n víi Tr¸i §Êt, ®Üa cã h×nh d¹ng g×?
Bµi gi¶i:
§Üa trßn khi chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu víi vËn tèc v theo ph−¬ng song song víi mÆt
®Üa sÏ bÞ mÐo ®i thµnh h×nh elip. KÝch th−íc theo ph−¬ng chuyÓn ®éng bÞ co l¹i trong khi
kÝch th−íc theo ph−¬ng vu«ng gãc ®−îc gi÷ nguyªn. Gäi ph−¬ng tr×nh ®−êng biªn cña ®Üa
trong hÖ quy chiÕu g¾n víi nã lµ:
x'2 + y '2 = R 2
v2
MÆt kh¸c: x = x' 1 − ; y = y'
c2
VËy, ph−¬ng tr×nh ®−êng biªn trong hÖ quy chiÕu g¾n víi Tr¸i §Êt:
x2
2
+ y2 = R2
v
1− 2
c
§©y lµ ph−¬ng tr×nh cña ®−êng elip.
6-3. Cã hai nhãm ®ång hå gièng nhau (®ång bé) chuyÓn ®éng ®èi víi nhau nh− h×nh
vÏ 6-1. LÊy gèc tÝnh thêi gian lµ lóc ®ång hå A’ ®i qua ®èi diÖn ®ång hå A. Hái ®èi víi
ng−êi quan s¸t ®øng yªn so víi nhãm ®ång hå A çc kim ®ång hå chØ t¹i thêi ®iÓm ®ã
nh− thÕ nµo? VÒ vÞ trÝ çc kim, cña tÊt c¶ çc ®ång hå.
Bµi gi¶i:
VÞ trÝ çc kim ®ång hå do tÝnh t−¬ng ®èi cña sù ®ång thêi nh− sau:

A’
H×nh 6-1
6-4. H¹t mªz«n trong çc tia vò trô chuyÓn ®éng víi vËn tèc b»ng 0,95 lÇn vËn tèc
¸nh s¸ng. Hái kho¶ng thêi gian theo ®ång hå ng−êi quan s¸t ®øng trªn Tr¸i §Êt øng víi
kho¶ng “thêi gian sèng” mét gi©y cña h¹t mªz«n.
Bµi gi¶i:
Sö dông c«ng thøc vÒ thêi gian:
∆t 1
∆t ' = = ≈ 3,2(s )
2
v 1 − 0,952
1− 2
c
6-5. Khèi l−îng cña h¹t α t¨ng thªm bao nhiªu nÕu t¨ng vËn tèc cña nã tõ 0 ®Õn 0,9
lÇn vËn tèc ¸nh s¸ng.
Bµi gi¶i:
NÕu t¨ng vËn tèc, khèi l−îng h¹t còng t¨ng lªn:
m0
m=
1 − (v / c )
2
 1   1 
⇒ ∆m = m − m0 = m0  − 1 = 4.1,67.10 − 27. − 1
 1 − (v / c )2   1 − 0,92 
   
≈ 8,6.10 (kg )
− 27
6-6. Khèi l−îng cña ªlectron chuyÓn ®éng b»ng hai lÇn khèi l−îng nghØ cña nã. T×m
®éng n¨ng cña ªlectron trªn.
Bµi gi¶i:
§éng n¨ng cña electron b»ng hiÖu n¨ng l−îng toµn phÇn lóc chuyÓn ®éng vµ lóc
®øng yªn:
W = ∆m.c 2 = (2m0 − m0 )c 2 = m0c 2
= 9,1.10− 31.9.1016 ≈ 8,2.10−14 (J )
6-7. Khi ph©n chia mét h¹t nh©n uran 92U235 n¨ng l−îng gi¶i phãng ra kho¶ng 200
MeV. T×m ®é thay ®æi khèi l−îng khi ph©n chia 1kmol uran.

Bµi gi¶i:
N¨ng l−îng gi¶i phãng ra tØ lÖ thuËn víi ®é hôt khèi:
E = ∆mc 2
E E 0 .N 200.1,6.10 −13.6 ,025.10 26
⇒ ∆m = = 2 = ≈ 0 ,214(kg / kmol )
c2 c 9.1016
6-8. T×m vËn tèc cña h¹t mªz«n nÕu n¨ng l−îng toµn phÇn cña h¹t mªz«n ®ã b»ng
10 lÇn n¨ng l−îng nghØ cña nã.
Bµi gi¶i:
N¨ng l−îng toµn phÇn cña h¹t mªz«n b»ng k lÇn n¨ng l−îng nghØ:
m0c 2
W= = km0c 2
2
v
1−
c2
v2 1  1 
⇒ 1− = ⇒ v 2 = c 2 1 − 2 
c2 k 2  k 
1 1
⇒ v = c 1 − 2 = 3.108 1 − 2 ≈ 2 ,985.108 (m / s )
k 10
6-9. a) Mçi phót MÆt Trêi bøc x¹ mét n¨ng l−îng b»ng 6,5.1021kWh. NÕu coi bøc x¹
cña MÆt Trêi lµ kh«ng ®æi th× thêi gian ®Ó khèi l−îng cña nã gi¶m ®i mét nöa lµ bao
nhiªu?
b) Gi¶i thÝch t¹i sao thùc tÕ khèi l−îng MÆt Trêi l¹i kh«ng ®æi.
Bµi gi¶i:
a) Sù thay ®æi khèi l−îng phô thuéc vµo sù thay ®æi n¨ng l−îng:
∆E = ∆mc 2
∆E ∆mc 2 0 ,5.1,97.10 30 .9.1016
⇒ t= = = 21 6
≈ 3,79.1018 (s )
P P 6 ,5.10 .3,6.10
⇒ t ≈ 1,2.10 (n¨m)
11
b) MÆt Trêi võa mÊt n¨ng l−îng võa nhËn n¨ng l−îng tõ bªn ngoµi. NÕu phÇn n¨ng
l−îng nhËn vµo b»ng phÇn mÊt ®i, n¨ng l−îng MÆt Trêi kh«ng ®æi, nªn khèi l−îng MÆt
Trêi kh«ng ®æi.
6-10. X¸c ®Þnh “thêi gian sèng” τ cña h¹t mªz«n µ cã n¨ng l−îng W = 109eV (trong
hÖ quy chiÕu phßng thÝ nghiÖm); thêi gian sèng cña h¹t mªz«n nghØ lµ τ0 = 2,2.10-6s, khèi
l−îng cña h¹t mªz«n µ lµ m = 206,7me (me lµ khèi l−îng cña ªlectron).
Bµi gi¶i:
“Thêi gian sèng” cña h¹t mªz«n trong hÖ quy chiÕu phßng thÝ nghiÖm ®−îc x¸c ®Þnh
theo c«ng thøc:
τ0 mτ m c2 Wτ 0 10 9 .1,6.10 −19 .2 ,2.10 −6
τ= = v 0 = v 2 τ0 = 2
= −31 16
≈ 2 ,1.10 −5 (s )
v 2 m mc mc 206 ,7 .9 1
, . 10 .9 . 10
1− 2
c

Ch−¬ng 7
c¬ häc chÊt l−u
7-1. T×m vËn tèc ch¶y cña dßng khÝ CO2 trong èng dÉn biÕt r»ng cø nöa giê khèi
l−îng khÝ ch¶y qua mét tiÕt diÖn ngang cña èng b»ng 0,51kg. Khèi l−îng riªng cña khÝ
b»ng 7,5kg/m3. §−êng kÝnh cña èng b»ng 2cm. Coi khÝ lµ chÊt láng lý t−ëng.
Bµi gi¶i:
Gäi khèi l−îng khÝ ch¶y qua tiÕt diÖn ngang cña èng trong mét ®¬n vÞ thêi gian lµ µ.
Ta cã:
m ρ .V ρ .Sl
µ= = = = ρSv
t t t
µ 0 ,51 1
⇒ v= = . 2
≈ 0 ,12(m / s )
ρS 1800  2.10 −2 
7 ,5.π  
 2 
7-2. ë ®¸y mét h×nh trô cã mét lç thñng ®−êng kÝnh d = 1cm. §−êng kÝnh cña b×nh
D = 0,5m. T×m sù phô thuéc cña vËn tèc h¹ mùc n−íc ë trong b×nh vµo ®é cao h cña mùc
n−íc. ¸p dông b»ng sè cho tr−êng hîp h = 0,2m.
Bµi gi¶i:
Gäi S1 vµ S2 lµ tiÕt diÖn ngang cña b×nh vµ lç thñng; v1 vµ v2 lµ vËn tèc ch¶y cña n−íc
t¹i s¸t mÆt n−íc vµ ch¶y qu¶ lç thñng. Khi ®ã, theo ph−¬ng tr×nh Becnuli:
v12 + 2 gh = v22
MÆt kh¸c, do tÝnh liªn tôc cña dßng ch¶y:
v1S1 = v2 S2
2
S 
⇒ v =  1  v12 = v12 + 2gh
2
2
 S2 
 D4 
⇒ v12 1 + 4  = 2gh
 d 
2gh 2gh d2
⇒ v1 = ≈ = 2gh ( do d 〈〈 D )
1 + (D / d ) (D / d )4 D 2
4
Khi h = 0,2m, vËn tèc h¹ mùc n−íc lµ:

2
 0 ,01 
 2.9 ,8.0 ,2 ≈ 7 ,92.10 (m / s )
−4
v1 = 
 0 ,5 
7-3. Trªn bµn cã ®Æt mét b×nh n−íc, thµnh b×nh cã mét lç nhá n»m çch ®¸y b×nh
mét ®o¹n h1 vµ çch mùc n−íc mét ®o¹n h2. Mùc n−íc trong b×nh ®−îc gi÷ kh«ng ®æi.
Hái tia n−íc r¬i xuèng mÆt bµn çch lç mét ®o¹n L b»ng bao nhiªu (theo ph−¬ng n»m
ngang)? Gi¶i bµi to¸n trong hai tr−êng hîp:
a) h1 = 25cm vµ h2 = 16cm;
b) h1 = 16cm vµ h2 = 25cm.
Bµi gi¶i:
VËn tèc cña tia n−íc khi qua lç:
v 0 = 2gh 2
Sau khi ra khái lç, çc phÇn tö n−íc chuyÓn ®éng nh− mét vËt nÐm ngang víi vËn
tèc ban ®Çu b»ng v0.
Thêi gian tõ khi ra khái lç cho ®Õn khi ch¹m ®Êt lµ:
2h1
t=
g
TÇm xa cña tia n−íc lµ:
2h 1
L = v 0 t = 2gh 2 . = 2 h 1h 2
g
a) h1 = 25cm, h2 = 16cm: L = 2 25.16 = 40(cm )
b) h1 = 16cm, h2 = 25cm: L = 2 16.25 = 40(cm )
7-4. Ng−êi ta ®Æt mét b×nh n−íc cã thµnh th¼ng ®øng trªn mét mÆt bµn n»m ngang.
Trªn thµnh b×nh cã dïi hai lç nhá. Çc lç cïng n»m trªn mét ®−êng th¼ng ®øng. Gi¶ sö
tiÕt diÖn cña b×nh rÊt réng so víi tiÕt diÖn cña çc lç sao cho møc n−íc trong b×nh coi nh−
kh«ng ®æi.
a) Chøng minh r»ng vËn tèc cña çc tia n−íc trªn mÆt bµn b»ng nhau.
b) Chøng minh r»ng muèn cho hai tia n−íc r¬i xuèng cïng mét ®iÓm trªn mÆt bµn
th× kho¶ng çch tõ mét lç ®Õn møc n−íc trong b×nh ph¶i b»ng kho¶ng çch tõ lç kia ®Õn
mÆt bµn.
c) Muèn cho tia n−íc phôt ra xa nhÊt th× ph¶i ®ôc lç t¹i vÞ trÝ nµo?
Bµi gi¶i:
XÐt lç ë vÞ trÝ çch mÆt bµn mét kho¶ng h1 vµ mÆt tho¸ng cña n−íc lµ h2.
VËn tèc cña tia n−íc khi ra khái lç lµ: v0 = 2gh2
a) Sö dông ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng l−îng cho phÇn n−íc sau khi ra khái b×nh:
1 1
mv 2 = mv 02 + mgh 1 = mgh 2 + mgh 1
2 2
⇒ v = 2g( h 1 + h 2 ) = 2gH
Víi H lµ ®é cao cña møc n−íc so víi mÆt bµn.
Râ rµng r»ng vËn tèc cña tia n−íc t¹i mÆt bµn kh«ng phô thuéc vµo vÞ trÝ ®ôc lç.
b) Tõ kÕt qu¶ bµi 7-3, ta cã:
L = 2 h 1h 2 = 2 h (H − h )
L' = 2 h' (H − h' )
§Ó hai tia n−íc r¬i vµo cïng mét ®iÓm:
L = L'
⇒ h( H − h ) = h' ( H − h' )
⇒ H( h − h' ) − ( h 2 − h' 2 ) = 0
⇒ ( h − h' )( H − h − h' ) = 0
Do h ≠ h' ⇒ H = h + h' hay h = H − h'
c) Sö dông bÊt ®¼ng thøc C«si:
L = 2 h (H − h ) ≤ H

H
DÊu “=” x¶y ra khi vµ chØ khi h = H − h hay h = .
2
7-5. Gi÷a ®¸y mét gÇu n−íc h×nh trô bÞ thñng mét lç nhá. Møc n−íc ë trong gÇu
çch ®¸y gÇu H = 30cm. Hái n−íc ch¶y qua lç víi vËn tèc b»ng bao nhiªu trong çc
tr−êng hîp sau:
a) GÇu n−íc ®øng yªn;
b) GÇu ®−îc n©ng lªn ®Òu:
c) GÇu chuyÓn ®éng víi gia tèc 1,2m/s2 lªn trªn råi xuèng d−íi.
d) GÇu chuyÓn ®éng theo ph−¬ng n»m ngang víi gia tèc 1,2m/s2.
Bµi gi¶i:
VËn tèc n−íc ch¶y ra khái gÇu phô thuéc vµo ¸p suÊt Ðp lªn ®¸y gÇu. Khi gÇu
chuyÓn ®éng víi gia tèc h−íng lªn trªn hoÆc xuèng d−íi th× sÏ xuÊt hiÖn ¸p suÊt phô Ðp
lªn ®¸y gÇu. Ta cã:
1 ma
P0 + ρv 2 = P0 + ρgh + = P0 + ρgh + ρah
2 S
⇒ v = 2(g + a )h
(chiÒu d−¬ng cña a h−íng theo ph−¬ng träng lùc)
* NÕu gÇu ®øng yªn hoÆc ®−îc n©ng lªn ®Òu:
a = 0 ⇒ v = 2gh = 2.9 ,8.0 ,3 ≈ 2 ,42(m / s )
* NÕu gÇu chuyÓn ®éng víi gia tèc a = 1,2 m/s2 h−íng lªn trªn :
v = 2(g + a )h = 2.(9 ,8 + 1,2 )0 ,3 ≈ 2 ,57(m / s )
vµ khi gia tèc h−íng xuèng d−íi:
v = 2(g − a )h = 2.(9 ,8 − 1,2 )0 ,3 ≈ 2 ,27(m / s )
* NÕu gÇu chuyÓn ®éng víi gia tèc a = 1,2m/s2 theo ph−¬ng ngang, ¸p suÊt phô chØ
xuÊt hiÖn trªn thµnh gÇu nªn kh«ng cã t¸c dông lµm thay ®æi vËn tèc n−íc ch¶y ra so víi
khi gÇu chuyÓn ®éng ®Òu.
v = 2gh ≈ 2 ,42(m / s )
7-6. Mét b×nh h×nh trô cao h, diÖn tÝch ®¸y S chøa ®Çy n−íc. ë ®¸y b×nh cã mét lç
diÖn tÝch S1. Hái:
a) Sau bao l©u n−íc ë trong b×nh ch¶y ra hÕt?
b) §é cao mùc n−íc phô thuéc thêi gian nh− thÕ nµo khi më lç. Bá qua ®é nhít cña
n−íc.
Bµi gi¶i:
Sö dông biÓu thøc cña vËn tèc n−íc h¹ møc n−íc ®C tÝnh ë bµi 7-2, ta cã:
2gh
v=
1 + (S / S1 )
2
dh 2gh dh 2g
⇒ =− ⇒ =− dt
1 + (S / S1 ) 1 + (S / S1 )
2 2
dt h
h t
dh' 2g 2g
⇒ ( )
∫h h' = −∫0 1 + (S / S )2 dt ⇒ 2 h − h 0 = − 1 + (S / S )2 t
0 1 1

2
1 2g 
⇒ h =  2 h0 − t
4  1 + (S / S1 ) 
2
Thêi gian ®Ó n−íc trong b×nh ch¶y hÕt lµ:

2h0 [1 + (S / S1 ) ]
2
τ=
g
* NÕu S 〉〉 S1 th× ta cã:
S 2h 0
τ=
S1 g
2
 S g 
h =  h 0 − 1 .t 
 S 2 
7-7. Trong 1 gi©y ng−êi ta rãt ®−îc 0,2 lÝt n−íc vµo b×nh. Hái ë ®¸y b×nh ph¶i cã
mét lç ®−êng kÝnh b»ng bao nhiªu ®Ó møc n−íc trong b×nh kh«ng ®æi vµ cã ®é cao b»ng
1m (kÓ tõ lç).
Bµi gi¶i:
§Ó møc n−íc trong b×nh kh«ng ®æi, l−îng n−íc ®æ vµo ph¶i b»ng l−îng n−íc ch¶y
ra:
dV1 = dV2
⇒ k .dt = vSdt = S 2gh .dt
k 0 ,2.10 −3
⇒ S= = ≈ 4 ,52.10 −5 (m 2 )
2gh 2.9 ,8.1
4S 4.4 ,52.10 −5
⇒ d= = ≈ 7 ,6.10 −3 (m )
π π
7-8. Ng−êi ta dÞch chuyÓn mét èng cong däc theo mét m¸ng chøa ®Çy n−íc víi vËn
tèc v = 8,3m/s (h×nh 7-2). Hái ®é cao møc n−íc d©ng lªn trong èng.
Bµi gi¶i:
¸p dông ®Þnh luËt Becnuli:
1 1
P + ρv 2 = P0 + ρgh 0 + ρv 2 = P0 + ρg (h + h 0 )
2 2
2 2
v 8,33
⇒ h= = ≈ 3,54(m )
2g 2.9 ,8
7-9. Ng−êi ta thæi kh«ng khÝ qua mét èng AB (h×nh 7-3). Cø mçi phót cã 15 lÝt
kh«ng khÝ ch¶y qua èng. DiÖn tÝch tiÕt diÖn cña phÇn to A b»ng 2cm2, cña phÇn nhá B vµ
cña phÇn èng abc b»ng 0,5cm2. T×m hiÖu møc n−íc ∆h trong èng abc. BiÕt khèi l−îng
riªng cña kh«ng khÝ b»ng 1,32kg/m3.
Bµi gi¶i:

Ng−êi ta thæi kh«ng khÝ qua mét èng AB (h×nh 7-3). Cø mçi phót cã 15 lÝt kh«ng
khÝ ch¶y qua èng. DiÖn tÝch tiÕt diÖn cña phÇn to A b»ng 2cm2, cña phÇn nhá B vµ cña
phÇn èng abc b»ng 0,5cm2. T×m hiÖu møc n−íc ∆h trong èng abc. BiÕt khèi l−îng riªng
cña kh«ng khÝ b»ng 1,32kg/m3.
Gäi ρ1, ρ2 lÇn l−ît lµ khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ vµ n−íc; S1, S2 lµ çc diÖn tÝch
thiÕt diÖn èng (S1 > S2), V lµ thÓ tÝch khÝ ®−îc thæi qua èng trong 1 gi©y.
¸p dông ®Þnh luËt Becnuli:
1 1
P+ ρ1v12 + ρ1 gh1 + ρ 2 gh2 = P + ρ1v22 + ρ1 gh'1 + ρ 2 gh'2
2 2
1  V2 V2 
⇒ ρ1  −  − ρ1g∆h + ρ 2g∆h = 0
2  S12 S22 
ρ1V 2  1 1 
⇒ ∆h =  − 
2(ρ 2 − ρ1 )g  S22 S12 
1,32.0 ,015 2  1 1 
=  − −4 
≈ 5,7.10 −4 (m ) = 0 ,57(mm )
2(1000 − 1,32 ).9 ,8  0 ,25.10 −4
4.10 
7-10. Trªn bÒ mÆt mét phiÕn ®¸ ph¼ng vµ n»m ngang ng−êi ta ®Æt mét b×nh cã khoÐt
hai lç nhá ë hai phÝa ®èi nhau (h×nh 7-4). DiÖn tÝch çc lç b»ng nhau vµ b»ng S =
1000mm2. Mét lç khoÐt s¸t ®¸y b×nh, lç kia khoÐt ë ®é cao h = 50cm. B×nh chøa n−íc tíi
®é cao H = 100cm. T×m gia tèc cña b×nh ngay sau khi më çc lç. Bá qua ma s¸t gi÷a ®¸
vµ b×nh. Khèi l−îng cña b×nh nhá kh«ng ®¸ng kÓ. BiÕt diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang cña b×nh
S1 = 0,5m2.
Bµi gi¶i:
Xung lùc t¸c dông lªn b×nh ngay khi më çc lç lµ:
dp dm1 .v1 − dm 2 .v 2 ρv12Sdt − ρv 22Sdt
F= = =
dt dt dt
= ρS(2gh 1 − 2gh 2 ) = 2 ρghS
F 2 ρghS 2Sgh 2.1000.10 −6 .9 ,8.0 ,5
⇒ γ= = = = = 1,96.10 −2 (m / s 2 )
M ρHS1 S1H 0 ,5.1
7-11. Mét b×nh h×nh trô thµnh th¼ng ®øng quay xung quanh trôc cña nã (trôc z) víi
vËn tèc gãc ω. B×nh chøa ®Çy chÊt láng.
a) X¸c ®Þnh d¹ng cña mÆt chÊt láng trong b×nh.
b) Gi¶ sö ¸p suÊt t¹i t©m ®¸y b×nh b»ng p0, t×m ¸p suÊt chÊt láng lªn çc ®iÓm kh¸c
cña ®¸y b×nh. Khèi l−îng riªng cña chÊt láng lµ p0.
c) Gi¶ sö chÊt láng trong b×nh lµ n−íc. T×m hiÖu ¸p suÊt ∆p cña n−íc lªn mÆt bªn
cña b×nh t¹i ®iÓm s¸t ®¸y b×nh khi b×nh quay víi vËn tèc gãc ω = 12,6rad/s vµ khi b×nh
®øng yªn. B¸n kÝnh cña b×nh lµ R = 0,5m.
Bµi gi¶i:
a) Khi b×nh quay, mçi ph©n tö bÒ mÆt chÊt láng khèi l−îng m çch trôc mét ®o¹n r
chÞu t¸c dông tæng hîp cña hai lùc:
+ lùc qu¸n tÝnh li t©m mrω2.
+ träng lùc mg.
MÆt chÊt láng bÞ nghiªng ®i vµ n»m c©n b»ng khi nã th¼ng gãc víi tæng hîp lùc.
§é nghiªng ®−îc x¸c ®Þnh bëi gãc α:
mω 2 r ω 2 r
tgα = =
mg g
dz ω 2r
Ta l¹i cã: tgα = ⇒ dz = dr
dr g
ω 2r 2
⇒ z = z0 +
2g
VËy, d¹ng mÆt chÊt láng lµ mét parab«l«it trßn xoay quanh trôc z.
b) ¸p suÊt t¹i mét ®iÓm trªn ®¸y b×nh øng víi b¸n kÝnh r lµ:
 ω 2r 2  ρω 2r 2
P = ρgz = ρg  z0 +  = P0 +
 2g  2
c) Chia chÊt láng thµnh çc mÆt trô cã ®é dµy dr rÊt nhá:
R
 ω 2r 2 
dV = 2πr.dr.z ⇒ V = ∫ dV = ∫ 2πr. z0 + dr
0  2g 
R
 πω 2 4   ω2 2 
⇒ 2
V = πz0r + r  = πR 2  z0 + R 
 4g   4 g 
0
Khi b×nh kh«ng quay, ¸p suÊt t¹i ®¸y b×nh lµ:
V  ω 2 R2 
P1 = ρgh = ρg 2 = ρg  z0 + 
πR  4 g 
VËy, hiÖu ¸p suÊt cña n−íc lªn mÆt bªn t¹i s¸t ®¸y b×nh khi cho b×nh quay vµ khi
b×nh ®øng yªn lµ:
 ω 2 R2   ω 2 R 2  ρω 2 R 2
∆P = P2 − P1 = ρg  z0 +  − ρg  z0 +  =
 2g   4g  4
2 2
1000.12,6 .0,5
=
4
≈ 104 N / m 2 ( )
7-12. Mét èng dÉn cã ®o¹n cong 900 trong cã n−íc ch¶y (h×nh 7-5). X¸c ®Þnh lùc t¸c
dông cña thµnh èng lªn n−íc t¹i chç uèn cong nÕu tiÕt diÖn cña èng lµ ®Òu vµ cã diÖn tÝch
b»ng S = 4cm2, l−u l−îng n−íc ch¶y qua èng lµ Q = 24 lÝt/phót.
Bµi gi¶i:
Ta cã:
dp dm
F= = (v2 − v1 )
dt dt
Q dm
Do v1 = v2 = , = ρQ vµ v1 ⊥ v2 nªn:

S dt
2
 24.10−3 
1000 . 
ρQ 2  60 
F= 2 = 2. ≈ 0,564( N )
S 4.10− 4

Vect¬ lùc hîp víi ph−¬ng ngang mét gãc 450 vµ h−íng vÒ phÝa lâm cña èng con

PhÇn B. NhiÖt häc
Ch−¬ng: Më ®Çu
0-1. Cã 40g khÝ O2 chiÕm thÓ tÝch 3l ë ¸p suÊt 10at.

a. TÝnh nhiÖt ®é cña khÝ
b. Cho khèi khÝ gi·n në ®¼ng ¸p tíi thÓ tÝch 4l. Hái nhiÖt ®é cña khèi
khÝ sau khi gi·n në.
Gi¶i
a. Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
pV=m/µ RT
NhiÖt ®é khèi khÝ T1=µp1V1/R=292,5K.
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p: V/T=const
NhiÖt ®é khèi khÝ T2=T1V2/V1=390K
0-2. Cã 10g khÝ H2 ë ¸p suÊt 8,2at ®ùng trong mét b×nh thÓ tÝch 20l.
a. TÝnh nhiÖt ®é cña khèi khÝ
b. H¬ nãng ®¼ng tÝch khèi khÝ nµy ®Õn ¸p suÊt cña nã b»ng 9at. TÝnh
nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng
Gi¶i
a. NhiÖt ®é khèi khÝ T1=µp1V1/R=388K.
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch: p/T=const
NhiÖt ®é khèi khÝ T2=T1p2/p1=425K (lÊy 1at=9,81Pa)
0-3. Cã 10g khÝ ®ùng trong mét b×nh, ¸p suÊt 107Pa. Ng−êi ta lÊy b×nh ra
mét l−îng khÝ cho tíi khi ¸p suÊt cña khÝ cßn l¹i trong b×nh b»ng
2,5.106Pa. Coi nhiÖt ®é khÝ kh«ng ®æi. T×m l−îng khÝ ®· lÊy ra
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron cho khèi khÝ tr−íc vµ sau khi lÊy khÝ
p1V=m1/µ RT, p2V=m2/µ RT,
p1 p p − p2
= 2 = 1
m1 m 2 m1 − m 2
Khèi l−îng khÝ ®· lÊy:
 p 
∆m = m1 − m 2 = 1 − 2  m1 = 7,5kg
 p1 
0-4. Cã 12g khÝ chiÕm thÓ tÝch 4l ë 7oC. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p, khèi
l−îng riªng cña nã b»ng 6.10-4g/cm3. T×m nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi
h¬ nãng.
Gi¶i
Tr−íc khi h¬ nãng
pV=m/µ RT1 (1)
Sau khi h¬ nãng pV=m/µ RT2
p= ρ RT2/µ (2)
m m
LÊy (1)/(2) T2 = T1 = (t + 273) = 1400K
ρV ρV 1
0-5. Cã 10 g khÝ Oxy ë nhiÖt ®é 10oC, ¸p suÊt 3at. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p,
khèi khÝ chiÕm thÓ tÝch 10l. T×m:
a. ThÓ tÝch khèi khÝ tr−íc khi gi·n në.
b. NhiÖt ®é khèi khÝ sau khi gi·n në.
c. Khèi l−îng riªng khèi khÝ tr−íc khi gi·n në.
d. Khèi l−îng riªng khèi khÝ sau khi gi·n në.
Gi¶i
a. ThÓ tÝch khÝ tr−íc khi gi·n në: V1 = µp / RT1 ≈ 2,4
b. NhiÖt ®é khÝ sau khi gi·n në: T2=T1V2/V1 ≈ 1170K
m1
c. Khèi l−îng riªng cña khÝ tr−íc khi gi·n në: ρ1 = = 4,14 kg / m 3
V1
m1
d. Khèi l−îng riªng cña khÝ sau khi gi·n në: ρ1 = = 1kg / m 3
V2
0-6. Mét b×nh chøa mét khÝ nÐn ë 27oC vµ ¸p suÊt 40at. T×m ¸p suÊt cña
khÝ khi ®· cã mét khèi l−îng khÝ tho¸t ra khái b×nh vµ nhiÖt ®é h¹
xuèng tíi 12oC.
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
m 
p1 V = RT 
µ T − ∆T
 → p2 = p1 ≈ 19at
m/2  2T
p2V = R (T − ∆T )
µ 
0-7. Mét khÝ cÇu cã thÓ tÝch 300m3. Ng−êi ta b¬m vµo khÝ cÇu khÝ hy®r« ë
200C d−íi ¸p suÊt 750mmHg. NÕu mçi gi©y b¬m ®−îc 25g th× sau bao
l©u th× b¬m xong?
Gi¶i
Khèi l−îng khÝ cÇn b¬m
µPV
m=
RT
Thêi gian cÇn b¬m
m µpV
t= =
∆m ∆mRT

Thay sè p=750mmHg=1,05Pa, T=273+20=293K, V = 300m 3 ,
R=8,31J/molK, µ=2g, ∆m=25g. NhËn ®−îc t ≈ 990s
0-8. Cho t¸c dông H2SO4 víi ®¸ v«i thu ®−îc 1320cm3 khÝ CO2 ë nhiÖt ®é
22oC vµ 1000mmHg. Hái l−îng ®¸ v«i ®· tham gia ph¸n øng.
Gi¶i
Ph¶n øng
CaCO 3 + H 2SO 4 → CaSO 4 + CO 2 + H 2 O
Sè mol CO 2 sinh ra b»ng sè mol cña CaCO3 tham gian ph¶n øng. Khèi
l−îng cña CaCO3 tham gian ph¶n øng:
pV
m = n CaCO3 .M CaCO3 = n CO2 .100 =
100
RT
Thay sè p=1000mmHg= 1,33.105 Pa , V = 1,32.10−3 m 3
m ≈ 7,18g
0-9. Cã hai b×nh cÇu ®−îc nèi víi nhau b»ng mét èng cã kho¸, chøa cïng
mét chÊt khÝ. ¸p suÊt ë b×nh thø nhÊt b»ng 2.105Pa, ë b×nh thø hai lµ
106Pa. Më khãa nhÑ nhµng ®Ó hai b×nh th«ng nhau sao cho nhiÖt ®é
khÝ kh«ng ®æi. Khi ®· c©n b»ng, ¸p suÊt ë hai b×nh lµ 4.105Pa. T×m thÓ
tÝch cña b×nh cÇu thø hai , biÕt thÓ tÝch cña b×nh thø nhÊt lµ 15l.
Gi¶i
Tæng sè mol khÝ tr−íc vµ sau khi më khãa kh«ng ®æi (vµ nhiÖt ®é còng kh«ng
®æi) nªn:
p1V1 p 2 V2 p(V1 + V2 )
+ =
RT RT RT
VËy, thÓ tÝch cña b×nh cÇu thø hai.
p − p1
→ V2 = V1 = 5dm 3
p2 − p
0-10. Cã hai b×nh chøa hai thø khÝ kh¸c nhau th«ng víi nhau b»ng mét èng
thñy tinh cã khãa. ThÓ tÝch cña b×nh thø nhÊt lµ 2 lÝt, cña b×nh thø hai
lµ 3 lÝt. Lóc ®Çu ta ®ãng khãa, ¸p suÊt ë hai b×nh lÇn l−ît lµ 1 at vµ
3at. Sau ®ã më khãa nhÑ nhµng ®Ó hai b×nh th«ng nhau sao cho nhiÖt
®é vÉn kh«ng thay ®æi. TÝnh ¸p suÊt cña chÊt khÝ trong hai b×nh khÝ
khi th«ng nhau.
Gi¶i
T−¬ng tù bµi tËp 0-9, ta cã:
p1V1 p 2 V2 p(V1 + V2 )
+ =
RT RT RT
p1V1 + p 2 V2
→p= = 1,6at
V1 + V2
24cm
20cm
0-11. Mét èng thñy tinh tiÕt diÖn ®Òu, mét ®Çu kÝn mét ®Çu hë. Lóc ®Çu
ng−êi ta nhóng ®Çu hë vµo mét chËu n−íc sao cho n−íc trong vµ ngoµi
èng b»ng nhau, chiÒu cao cßn l¹i cña èng b»ng 20cm. Sau ®ã ng−êi ta
rót èng lªn mét ®o¹n 4cm (h×nh 0-1). Hái møc n−íc ë trong èng d©ng
lªn bao nhiªu, biÕt r»ng nhiÖt ®é xung quanh kh«ng ®æi vµ ¸p suÊt khÝ
quyÓn lµ 760mmHg.
Gi¶i
Gäi ®é cao cét n−íc trong èng lµ x
¸p suÊt trong èng sau khi n©ng lªn
p = (p o − x )(cmH 2 O )
§Þnh luËt B¬il¬ - Mari«t cho khèi khÝ bÞ giam l
p o l = p(l + 4 − x ) = (p o − x )(l + 4 − x ) x
Thay sè: p o = 760mmHg = 1033cmH 2 O , l = 20cm
x 2 - 1057x + 4132 = 0 → x = 3,95cm ; ( x = 1053cm >l+4 lo¹i)
0-12. Trong èng phong vò biÓu cã mét Ýt kh«ng khÝ, do ®ã ë H×nh B.1
®iÒu kiÖn b×nh th−êng nã l¹i chØ ¸p suÊt lµ 750mmHg.
T×m khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ ë trong èng
Gi¶i
¸p suÊt khÝ bªn trong phong vò biÓu
p' = p o − p = 10mmHg = 1360Pa
Khèi l−îng riªng cña khÝ
µ (p o − p ) 29.1360
ρ= = ≈ 17g / m 3
RTo 8,31.273
0-13. Cã 8g khÝ «xy hçn hîp víi 22g khÝ çcbonnÝc (CO2). X¸c ®Þnh khèi
l−îng cña 1 kil«mol hçn hîp ®ã.
Gi¶i
Khèi l−îng cña 1 mol hçn hîp
µ=
m
(g / mol) = m1 + m2 (kg / kmol) = 8 + 22 = 40kg / kmol
n m1 m2 8 / 32 + 22 / 44
+
µ1 µ2
0-14. Mét hçn hîp khÝ cã 2,8kg Nit¬ vµ 3,2kg ¤xy ë nhiÖt ®é 17oC vµ ¸p suÊt
4.105N/m2. T×m thÓ tÝch cña hçn hîp ®ã.
Gi¶i
ThÓ tÝch hçn hîp

 m1 m 2 
 +  RT  2800 + 3200 .8,31.(273 + 17 )
nRT  µ1 µ 2 
=
28 32 
V= = 5
≈ 1,2m 3
p p 4.10
0-15. KhÝ næ lµ mét hçn hîp gåm mét phÇn khèi l−îng hy®« vµ t¸m phÇn
khèi l−îng ¤xy. H·y x¸c ®Þnh khèi l−îng riªng cña khÝ næ ®ã ë ®iÒu
kiÖn th−êng.
Gi¶i
Theo bµi 13, khèi l−îng mol cña chÊt næ
m 2 / m1 =8
m1 + m 2 1 + m 2 / m1 1+ 8
µ= = = = 12g / mol
m1 m 2 1 m 2 / m1 1 / 2 + 8 / 32
+ +
µ1 µ 2 µ1 µ2
Khèi l−îng riªng cña hçn hîp
µp 12.1,01.10 5
ρ= o = ≈ 534g / m 3
RTo 8,31.273
Ch−¬ng 8: Nguyªn lý thø nhÊt cña nhiÖt ®éng lùc häc
8-1. 160g khÝ oxy ®−îc nung nãng tõ nhiÖt ®é 50oC ®Õn 60oC. T×m nhiÖt
l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc vµ ®é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ trong
hai qóa tr×nh
a. §¼ng tÝch; b. §¼ng ¸p
Gi¶i:
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch
m m5 160 5
∆Q = ∆U = C V ∆T = R∆T = . .8.31.(60 − 50 ) ≈ 1040J ≈ 250cal
µ µ2 32 2
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p
§é biÕn thiªn néi n¨ng
m
∆U = C ∆T = 250cal
µ V
NhiÖt l−îng khÝ nhËn vµo
m m
∆Q = ∆U + A = C V ∆ T + p∆ V = (C V + R )∆T = m 7 R∆T
µ µ µ2
Thay sè
160 7
∆Q = . .8.31.(60 − 50 ) ≈ 1454J ≈ 350cal
32 2
8-2. T×m nhiÖt dung riªng (gam) ®¼ng tÝch cña mét chÊt khÝ ®a nguyªn tö,
biÕt r»ng khèi l−îng riªng cña khÝ ®ã ë ®iÒu kiÖn chuÈn lµ ρ =7,95.10-4
kg/cm3.

Gi¶i
Víi khÝ ®a nguyªn tö, nhiÖt dung riªng mol ®¼ng tÝch C V = 3R (J / molK )
ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn
m ρRTo
p o Vo = RTo → µ =
µ po
NhiÖt dung riªng gam ®¼ng tÝch
CV p o C V 3p o
cV = = = ≈ 1400J / kgK
µ ρRT ρT
8-3. T×m nhiÖt dung riªng (gam) ®¼ng ¸p cña mét chÊt khÝ, biÕt r»ng khèi
l−îng cña mét kil«mol khÝ ®ã lµ µ =30kg/kmol. HÖ sè Po¸tx«ng (chØ sè
®o¹n nhiÖt) γ =1,4.
Gi¶i:
NhiÖt dung riªng mol ®¼ng ¸p:
C p = CV + R
Cp γR
Víi γ = => C p =
CV γ −1
NhiÖt dung riªng gam ®¼ng ¸p:
Cp γR 1,4.8,31
cp = = = = 969,5 J / kgK
µ µ (γ − 1) 30.10 −3.(1,4 − 1)
8-4. Mét b×nh kÝn chøa 14g khÝ Nit¬ ë ¸p suÊt 1at vµ nhiÖt ®é 270C. Sau khi
h¬ nãng, ¸p suÊt trong b×nh lªn tíi 5at. Hái:
a. NhiÖt ®é cña khÝ sau khi h¬ nãng?
b. ThÓ tÝch cña b×nh?
c. §é t¨ng néi n¨ng cña khÝ?
Gi¶i:
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, nhiÖt ®é khèi khÝ sau khi h¬ nãng lµ T2
p1 p 2 p
= → T2 = 2 T1 = 1500K
T1 T2 p1
b. ThÓ tÝch b×nh
mRT1
V= = 12,72l
µp1
c. §é t¨ng néi n¨ng cña khèi khÝ :
m m 5  p2 
∆U = C V (T2 − T1 ) =
R  − 1T1 = 12,46kJ
µ µ 2  p1 
( N 2 lµ khÝ l−ìng nguyªn tö i=5, C V = 5R / 2 )
8-5. NÐn ®¼ng tÝch 3l kh«ng khÝ ë ¸p suÊt 1at. T×m nhiÖt táa ra biÕt r»ng
thÓ tÝch cuèi cïng b»ng 1/10 thÓ tÝch ban ®Çu.

Gi¶i
Nguyªn lý thø nhÊt cña nhiÖt ®éng lùc häc, nhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn
®−îc
∆Q = A'+ ∆U
Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt nªn ∆U= nC V ∆T = 0
NhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc
V2 V2 dV V
∆Q = A' = ∫ pdV = ∫ pV = p1V1 ln 2
V1 V1 V V1
1
∆Q = 9,81.10 4.3.10 −3 ln ≈ −676 J
10
DÊu “-” chØ ra r»ng qu¸ tr×nh thùc sù táa nhiÖt.
8-6. Mét b×nh kÝn thÓ tÝch 2l, ®ùng 12g khÝ nit¬ ë nhiÖt ®é 10oC. Sau khi h¬
nãng, ¸p suÊt trung b×nh lªn tíi 104mmHg. T×m nhiÖt l−îng mµ khèi
khÝ ®· nhËn ®−îc, biÕt b×nh gi·n në kÐm.
Gi¶i
B×nh gi·n në kÐm, thÓ tÝch cña b×nh kh«ng ®æi, qu¸ tr×nh lµ ®¼ng tÝch.
A=0
Nguyªn lý I nhiÖt ®éng lùc häc
m iR
∆Q = A + ∆U = ∆U = (T2 − T1 )
µ 2
i m m  i m 
∆Q =  RT2 − RT1  =  p 2 V − RT1 
2 µ µ  2 µ 
( N 2 lµ khÝ l−ìng nguyªn tö i=5, C V = 5R / 2 )
Thay sè p2=104mmHg=1,33.106Pa, V=2.10-3m3, T1=283K.
∆Q = 4,1kJ
8-7. H¬ nãng 16 gam khÝ ¤xy trong mét b×nh khÝ gi·n në kÐm ë nhiÖt ®é
370C, tõ ¸p suÊt 105 N/m2 lªn tíi 3.105N/m2. T×m:
a. NhiÖt ®é cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng;
b. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ.
Gi¶i:
a. B×nh kÝn, gi·n në kÐm, qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, nhiÖt ®é khèi khÝ sau khi h¬
nãng lµ T2
p1 p 2 p 3.10 5
= → T2 = 2 T1 = (273 + 37 ) = 930K
T1 T2 p1 10 5
b. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn
®−îc trong qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch trªn

m m i p 
∆Q = ∆U = C V R (T2 − T1 ) = RT1  2 − 1
µ µ 2  p1 
16 5  3.10 5 
∆Q = .8,31.(273 + 37 ) 5
− 1 ≈ 6,4kJ
32 2  10 
8-8. Sau khi nhËn ®−îc nhiÖt l−îng Q=150cal, nhiÖt ®é cña m=40,3g khÝ
Oxi t¨ng tõ t1= 16oC tíi t2=40oC. Hái qu¸ tr×nh h¬ nãng ®ã ®−îc tiÕn
hµnh trong ®iÒu kiÖn nµo?
Gi¶i
NhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc
m µQ
Q = C x ∆T → C x =
µ m(t 2 − t 1 )
32.150.4,18
Cx = = 20,77J / molK
40,3.(40 − 16)
NhiÖt dung riªng mol ®¼ng tÝch cña Oxi:
iR 5.8,31
CV = = = 20,77J / molK = C x
2 2
Nh− vËy C x = C V , qu¸ tr×nh lµ ®¼ng tÝch.
8-9. 6,5g hy®r« ë nhiÖt ®é 27oC, nhËn nhiÖt l−îng gi·n në gÊp ®«i, trong
®iÒu kiÖn ¸p suÊt kh«ng ®æi. TÝnh
a. C«ng mµ khÝ sinh ra.
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
c. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ.
Gi¶i:
a. C«ng sinh ra
m
A = p(V2 − V1 ) = p(2 V1 − V1 ) = RT1
µ
6,5
A= .8,31.(273 + 27 ) ≈ 8,1.10 3 J
2
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ:
m i m m  i i m
∆U = CV (T2 − T1 ) =  RT2 − RT1  = (2 pV1 − pV1 ) = RT1
µ 2µ µ  2 2µ
5 6,5
∆U = . .8,31.(273 + 27 ) ≈ 20,2.103 J
2 2
c. NhiÖt l−îng ®· cung cÊp cho khèi khÝ chÝnh x¸c b»ng nhiÖt l−îng
mµ khÝ nhËn ®−îc. Theo nguyªn lý I
∆Q = A + ∆U = 8,1.10 3 + 20,2.10 3 = 28,3.10 3 J
(§èi víi nguyªn tö hy®r« (l−ìng nguyªn tö) sè bËc tù do nguyªn tö
i=5)

8-10. 10g khÝ oxy ë 10oC, ¸p suÊt 3.105Pa. Sau khi h¬ nãng ®¼ng ¸p, thÓ tÝch
khÝ t¨ng ®Õn 10l. T×m:
a. NhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc
b. Néi n¨ng cña khèi khÝ tr−íc vµ sau khi h¬ nãng
Gi¶i
a. Theo nguyªn lý I, nhiÖt l−îng mµ khèi khÝ nhËn ®−îc trong qóa
tr×nh ®¼ng ¸p
m i+2m m  i+2 m 
Q = A + ∆U = C p (T2 − T1 ) =  RT2 − RT1  =  pV2 − RT1 
µ 2 µ µ  2  µ 
5+ 2 10 
 3.10 .10.10 − .8,31.(273 + 10 ) ≈ 7,9.10 J
5 −3 3
Q=
2  32 
b. Néi n¨ng cña khèi khÝ tr−íc khi h¬ nãng

m m i
U1 = C V T1 = RT1
µ µ 2
10 5
U1 = . .8,31.(273 + 10 ) ≈ 1,8.10 3 J
32 2
Néi n¨ng cña khèi khÝ sau khi h¬ nãng
m m i i
U2 = C V T2 = RT2 = pV2
µ µ 2 2
5
U2 = .3.10 5.10.10 − 3 = 7,5.10 3 J
2
(§èi víi nguyªn tö oxy (l−ìng nguyªn tö) sè bËc tù do nguyªn tö i=5)
8-11. Mét thñy l«i chuyÓn ®éng trong n−íc nhê kh«ng khÝ nÐn trong b×nh
chøa cña thñy l«i phôt ra phÝa sau. TÝnh c«ng do khÝ sinh ra. BiÕt r»ng
thÓ tÝch cña b×nh chøa lµ 5lÝt, ¸p suÊt cña kh«ng khÝ nÐn tõ ¸p suÊt
100atm gi¶m tíi 1atm.
Gi¶i
KhÝ phôt ra phÝa sau lµ m«i tr−êng n−íc rÊt lín vµ cã nhiÖt ®é coi nh−
kh«ng ®æi. Do ®ã qu¸ tr×nh gi·n në khÝ cña thñy l«i trong n−íc coi lµ qu¸
tr×nh ®¼ng nhiÖt (gÇn ®óng lµ thuËn nghÞch).
p1
C«ng do khÝ sinh ra: A = p1 V1 ln = 1.9,81.10 4.5.10 −3 ln 100 ≈ 2,26.10 3 J .
p2
8-12. 2 kmol khÝ çcbonic ®−îc h¬ nãng ®¼ng ¸p cho ®Õn khi nhiÖt ®é t¨ng
thªm 50oC. T×m
a. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ
b. C«ng do khÝ gi·n në sinh ra
c. NhiÖt l−îng truyÒn cho khÝ
Gi¶i
a. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ
m iR 6.8,31
∆U = ∆T = 2.10 3 .50 ≈ 2500kJ
µ 2 2
(khÝ CO2 lµ khÝ ®a nguyªn tö (chÝnh x¸c lµ 3) nªn sè bËc tù do cña ph©n
tö lµ 6)
b. C«ng do khÝ gi·n në sinh ra
m
A = p(V2 − V1 ) = R (T2 − T1 )
µ
A = 2.103.8,31.50 ≈ 830kJ
c. NhiÖt l−îng truyÒn cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn ®−îc
Q = ∆U + A = 2500 + 830 = 3330kJ
8-13. 7 gam khÝ çcbonic ®−îc h¬ nãng cho tíi khi nhiÖt ®é t¨ng thªm 10oC
trong ®iÒu kiÖn gi·n në tù do. T×m c«ng do khÝ sinh ra vµ ®é biªn thiªn
néi n¨ng cña nã.
Gi¶i
Gi·n në tù do cã nghÜa lµ ®¼ng ¸p (gi·n në trong khÝ quyÓn, ¸p suÊt b»ng ¸p
suÊt khÝ quyÓn)
C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në
m m m
A = p(V2 − V1 ) = RT2 − RT1 = R (T2 − T1 )
µ µ µ
7
A= .8,31.10 ≈ 13,2J
44
§é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ
m iR 7 6.8,31
∆U = ∆T = . .10 ≈ 39,7J
µ 2 44 2
(khÝ CO2 lµ khÝ ®a nguyªn tö (chÝnh x¸c lµ 3) nªn sè bËc tù do cña ph©n tö lµ
6)
8-14. 10g khÝ oxy ë ¸p suÊt 3at vµ nhiÖt ®é 10oC ®−îc h¬ nãng ®¼ng ¸p vµ
gi·n në tíi thÓ tÝch 10l. T×m:
a. NhiÖt l−îng cung cÊp cho khèi khÝ.
b. §é biªn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
c. C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në.
Gi¶i.
a. NhiÖt l−îng cung cÊp cho khÝ b»ng nhiÖt l−îng mµ khÝ nhËn vµo
m i+2m m  i+2 m 
Q = A + ∆U =  RT2 − RT1  =
C p (T2 − T1 ) =  pV2 − RT1 
µ 2 µ µ  2  µ 
5+2 10 
 3.9,81.10 .10.10 − .8,31.(273 + 10 ) = 7,8.10 J
4 −3 3
Q=
2  32 
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng
m m CV i
∆U = C V (T2 − T1 ) = C p (T2 − T1 ) = Q = 5,5.10 3 J
µ µ Cp i+2
c. C«ng do khÝ sinh ra khi gi·n në

A = Q − ∆U = 2,3.10 3 J
8-15. Mét chÊt khÝ ®ùng trong mét xilanh ®Æt th¼ng ®øng cã pitt«ng khèi
l−îng kh«ng ®¸ng kÓ di ®éng ®−îc. Hái cÇn ph¶i thùc hiÖn mét c«ng
b»ng bao nhiªu ®Ó n©ng pitt«ng lªn cao thªm mét kho¶ng h1 = 10cm nÕu
chiÒu cao ban ®Çu cña cét kh«ng khÝ lµ ho = 15cm , ¸p suÊt khÝ quyÓn lµ
p o = 1at , diÖn tÝch mÆt pitt«ng S = 10cm 2 . NhiÖt ®é cña khÝ coi lµ kh«ng
®æi trong suèt qu¸ tr×nh.
Gi¶i:
C«ng do khÝ sinh ra
V1 h + h1
A o = p o Vo ln = p o Vo ln o
Vo h0
Hay, khi biÕn ®æi khÝ nhËn vµo mét c«ng :
 ho 
− A o = p o Vo ln  
 h o + h1 
C«ng cña ¸p suÊt khÝ quyÓn : A k = p oSh 1
C«ng cÇn thùc hiÖn bao gåm c«ng truyÒn cho khÝ vµ c«ng th¾ng khÝ quyÓn
  h 
A' = A k − A = p oS h 1 − h o ln1 + 1  
  ho 
  10  
A' = 1.9,8.104.10.10 −4 10.10−2 − 15.10− 2. ln1 +   ≈ 2,3J
  15  
8-16. 2m3 khÝ gi·n në ®¼ng nhiÖt tõ ¸p suÊt p=5at ®Õn ¸p suÊt 4at. TÝnh
c«ng do khÝ sinh ra vµ nhiÖt l−îng cung cÊp cho khÝ trong qu¸ tr×nh
gi·n në.
Gi¶i
Theo nguyªn lý I
Q = A + ∆U
∆U = 0
p1V1 = p 2 V2
V2 V2 p1
Q = A = ∫ pdV = p1 V1 ln = p1 V1 ln
V1 V1 p2
5
Q = A = 2.5.9,81.104. ln = 2,2.105 J
4
8-17. Mét khèi khÝ N2 ë ¸p suÊt p1=1at cã thÓ tÝch V1=10l ®−îc gi·n në tíi thÓ
tÝch gÊp ®«i. T×m ¸p suÊt cuèi cïng vµ c«ng do khÝ sinh ra nÕu gi·n në
®ã lµ:
a. §¼ng ¸p.
b. §¼ng nhiÖt
c. §o¹n nhiÖt

Gi¶i
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p
¸p suÊt cuèi p2=p1=1at.
A = p1∆V = 1.9,81.10 4.(2.10.10 −3 − 10.10 −3 ) ≈ 980J
b. Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt
¸p suÊt cuèi p2:
V
p1V1 = p 2 V2 → p 2 = 1 p1 = 0,5at
V2
V
A = p1V1 ln 2 = 1.9,81.10 4.10.10 −3. ln 2 = 680J
V1
c. Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
+ ¸p suÊt
γ
V 
p1V1 = p 2 V2 → p 2 = p1  1 
γ γ
 V2 
§èi víi N2,
i+2 5+2
γ = = = 1,4
i 2
Nªn
p 2 = 1 / 21, 4 = 0,38at
+ C«ng do khÝ sinh ra
m i m m 
Q = A + ∆U → A = − ∆U = C V (T1 − T2 ) =  RT1 − RT2 
µ 2 µ µ 
i   i   V  γ −1 
γ
i  V1 
A = (p1 V1 − p 2 V2 ) = p1 V1 −   V2 = p1V1 1 −  1  

2 2  V2   2   V2  
   
5
A = 9,81.10 4.10.10 −3 (1 − 2 −0, 4 ) ≈ 590J
2
8-18. NÐn 10g khÝ oxy tõ ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn tíi thÓ tÝch 4l. T×m:
a. ¸p suÊt vµ nhiÖt ®é cña khèi khÝ sau mçi qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng
nhiÖt vµ ®o¹n nhiÖt
b. C«ng cÇn thiÕt ®Ó nÐn khÝ trong mçi tr−êng hîp. Tõ ®ã, suy ra
nªn nÐn theo çch nµo th× lîi h¬n.
Gi¶i
ThÓ tÝch khÝ ban ®Çu
10
V1 = .22,4 = 7l
32
a. Qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng nhiÖt:
- ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh lµ p2:

V1
p1 V1 = p 2 V2 → p 2 = p1
V2
7
p 2 = 10 5. ≈ 1,7.10 5 Pa
4
HoÆc cã thÓ tÝnh nhê ph−¬ng t×nh tr¹ng th¸i:
m mRT1
p1 V1 = p 2 V2 = RT1 → p 2 =
µ µV2
10.8,31.273
p2 = ≈ 1,7.10 5 Pa
32.4.10 −3
- NhiÖt ®é khÝ kh«ng ®æi T2 = T1 = 273K
- C«ng nÐn khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng khÝ sinh ra
V  m V 
A2 = − A = − p1V1 ln 2  = − RT1 ln 2 
 V1  µ  V1 
10 4
A1 = − .8,31.273. ln ≈ 397 J
32 7
b.
- ¸p suÊt p2:
γ 1, 4
V  7
p1 V1 = p 2 V2 → p 2 = p1  1  = 10 5  
γ γ
= 2,2.10 5 Pa
 V2  4
- NhiÖt ®é T2
γ −1 1, 4 −1
V  7
T1 V1 γ −1
= T2 V2 γ −1
→ T2 = T1  1  = 273  ≈ 341K
 V2  4
- C«ng nÐn khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng khÝ sinh ra
p V  V 
γ −1
 5
 = − 10 .7.10
−3   7 1, 4 −1 
A2 = − 1 1 1 −  1  1 −    ≈ 439 J > A1
γ − 1   V2   1,4 − 1  4 
   
VËy nÐn ®¼ng nhiÖt th× tèt h¬n
8-19. Ng−êi ta muèn nÐn 10 lÝt kh«ng khÝ ®Õn thÓ tÝch 2 lÝt. Hái nªn nÐn
®¼ng nhiÖt hay nÐn ®o¹n nhiÖt?
Gi¶i
C«ng nÐn khÝ theo qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt (b»ng vµ ng−îc dÊu víi víi c«ng
mµ khÝ sinh ra):
V  V 
A 1 = − p1 V1 ln  2  = p1 V1 ln 1  (1)
 V1   V2 
T−¬ng tù, ®èi víi qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt:
∆Q = A + ∆U = 0 → A = − ∆U
C«ng nÐn khÝ trong tr−êng hîp nµy, t−¬ng tù nh− ®· lµm víi bµi 8.17 ta cã:
i   V  γ −1 
A 2 = − A = ∆U = − p1V1 1 −  1   (2)
2   V2  
 
Tõ (1) vµ (2)

A 2 i (V1 / V2 ) − 1 5 (10 / 2 )1, 4−1 − 1
γ −1
= . = . ≈ 1,4 > 1
A1 2 ln (V1 / V2 ) 2 ln (10 / 2 )
VËy nÐn theo qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt tèn Ýt c«ng h¬n, do ®ã lîi h¬n.
8-20. Gi·n ®o¹n nhiÖt mét khèi kh«ng khÝ sao cho thÓ tÝch cña nã t¨ng gÊp
®«i. H·y tÝnh nhiÖt ®é khèi kh«ng khÝ ®ã ë cuèi qu¸ tr×nh, biÕt r»ng lóc
®ã nã cã nhiÖt ®é 0oC.
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
p1 V1γ = p 2 V2γ → (p1V1 )V1γ −1 = (p 2 V2 )V2γ −1 → T1 V1γ −1 = T2 V2γ −1
γ −1 1, 4 −1
V  1
→ T2 = T1  1  = 273  ≈ 207 K
 V2  2
8-21. 7,2 lÝt khÝ oxy ®−îc nÐn ®o¹n nhiÖt ®Õn thÓ tÝch 1 lÝt, lóc ®ã ¸p suÊt cña
khÝ nÐn lµ 16at. Hái ¸p suÊt ban ®Çu?
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh (xem phô lôc) cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
γ 1, 4
V   1 
p1 V1 = p 2 V2 → p 2 = p1  1  = 16.
γ γ
 ≈ 1at
 V2   7,2 
8-22. 1kg kh«ng khÝ ë nhiÖt ®é 30oC vµ ¸p suÊt 1,5at ®−îc gi·n ®o¹n nhiÖt
®Õn ¸p suÊt 1at. Hái:
a. ThÓ tÝch kh«ng khÝ t¨ng lªn bao nhiªu lÇn?
b. NhiÖt ®é kh«ng khÝ sau khi gi·n?
c. C«ng do kh«ng khÝ sinh ra khi gi·n në?
Gi¶i
a. Tõ ph−¬ng tr×nh
1/γ 1 / 1, 4
V p   1,5 
p1 V1 = p 2 V2 → 2 =  1 
γ γ
=  ≈ 1,33
V1  p 2   1 
ThÓ tÝch t¨ng kho¶ng 1,33 lÇn
b. Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®äan nhiÖt
1−γ
p  γ
p1 V1γ = p 2 V2γ → T1γ p11−γ = T2γ p12−γ → T2 = T1  1 
 p2 
1−1, 4
 1,5  1, 4
T2 = (273 + 30)  ≈ 270K
 1 
c. C«ng do khÝ sinh ra
m iR
A = − ∆U = (T − T )
µ 2 1 2

§èi víi kh«ng khÝ µ=29g/mol, bËc tù do cña ph©n tö i=5
10 3 5.8,31
A= .(303 − 270) ≈ 2,4.10 4 J
29 2
8-23. Chøng minh r»ng ®èi víi mét khÝ lý t−ëng x¸c ®Þnh cã ph−¬ng tr×nh:
2
pV = U
i
U lµ néi n¨ng cña khèi khÝ Êy, i lµ bËc tù do.
Gi¶i
Néi n¨ng khÝ lý t−ëng
i
U= nRT
2
Ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
pV = nRT
Do ®ã
2
pV = U
i
8-24. Mét kil«mol khÝ N2 (µ=28kg/kmol) ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn gi·n ®o¹n
nhiÖt sao cho thÓ tÝch cña nã t¨ng lªn 5 lÇn. T×m:
a. C«ng do khÝ thùc hiÖn.
b. §é biªn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ.
Gi¶i
a. NhiÖt ®é khÝ sau khi nÐn lµ T2:
γ −1 γ −1
p1 V1γ = p 2 V2γ → T1 V1 = T2 V2
γ −1 1, 4 −1
V  1
→ T2 = T1  1  = 273.  ≈ 143,4 K
 V2   5
C«ng do khÝ thùc hiÖn
m iR
A = − ∆U = (T − T )
µ 2 1 2
5.8,31
A = 10 3. (273 − 143,4 ) ≈ 2,7.10 6 J
2
b. §é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ b»ng vµ ng−îc dÊu víi c«ng
do khÝ sinh ra
∆U = − A = −2,7.10 6 J
8-25. Kh«ng khÝ trong xilanh cña mét ®éng c¬ ®èt trong ®−îc nÐn ®äan nhiÖt
tõ ¸p suÊt 1at ®Õn ¸p suÊt 35at. TÝnh nhiÖt ®é cña nã ë cuèi qu¸ tr×nh
nÐn biÕt r»ng nhiÖt ®é ban ®Çu cña nã lµ 40 o C
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
1−γ
p  γ
p1 V1γ = p 2 V2γ → T1γ p11−γ = T2γ p12−γ → T2 = T1  1 
 p2 
1−1, 4
 1 1, 4
T2 = (273 + 40 )  ≈ 865K = 592 o C
 35 
8-26. Mét khèi khÝ gi·n në ®o¹n nhiÖt, thÓ tÝch cña nã t¨ng gÊp ®«i, nh−ng
nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña nã gi¶m ®i 1,32 lÇn. T×m sè bËc tù do cña ph©n
tö khÝ ®ã.
Gi¶i
Tõ ph−¬ng tr×nh
γ −1 γ −1 ln (T2 / T1 )
p1 V1γ = p 2 V2γ → T1 V1 = T2 V2 → γ −1 =
ln (V1 / V2 )
2 ln (V1 / V2 ) 2. ln (1 / 2 )
γ
−1= 2 / i
→ i = = =5
ln (T2 / T1 ) ln (1 / 1,32 )
Sè bËc tù do khÝ lµ 5.
8-27. Mét chÊt khÝ l−ìng nguyªn tö cã thÓ tÝch V1 = 0,5l , ¸p suÊt p1 = 0,5atm bÞ
nÐn ®o¹n nhiÖt tíi thÓ tÝch V2 vµ ¸p suÊt p2. Sau ®ã ng−êi ta gi÷
nguyªn thÓ tÝch V2 vµ lµm l¹nh nã tíi nhiÖt ®é ban ®Çu. Khi ®ã ¸p suÊt
cña khÝ lµ po = 1atm
a. VÏ ®å thÞ cña qu¸ tr×nh ®ã.
b. T×m thÓ tÝch V2 vµ ¸p suÊt p 2
Gi¶i
a. §å thÞ cña qu¸ tr×nh:
p
p2 2
po
3
p1 1
V2 V1 V
b. Qu¸ tr×nh 3 – 1 ®¼ng nhiÖt nªn :
p1
p o V3 = p1V1 → V3 = V1 = 0,25l = V2
po
Qu¸ tr×nh 1 – 2 ®o¹n nhiÖt nªn:
γ γ
V  p 
p1 V1 = p 2 V2 → p 2 =  1  p1 =  o  p1
γ γ
 V2   p1 
p 2 = 21, 4.0,5 ≈ 1,32at

p
(KhÝ l−ìng nguyªn tö i=5 nªn P1 A D

i+ 2 5+2
γ= = = 1,4 )
i 5
P2
8-28. Khi nÐn ®o¹n nhiÖt 1kmol khÝ l−ìng nguyªn C B
tö, ng−êi ta ®· tèn c«ng 146kJ. Hái nhiÖt ®é
cña khÝ t¨ng lªn bao nhiªu? o V1 V2 V
Gi¶i H×nh 8-1

KhÝ nhËn mét c«ng A=146kJ (sinh c«ng –A=-
146J), ®é t¨ng néi n¨ng khÝ b»ng c«ng nhËn vµo cña khÝ
m iR
∆U = A = ∆T
µ 2
2A 2.146.103
→ ∆T = = ≈ 7K
iRm / µ 5.8,31.103
NhiÖt ®é khÝ t¨ng 7 o C .
8-29. Mét l−îng khÝ oxy chiÕm thÓ tÝch V1=3l ë nhiÖt ®é 27 o C vµ ¸p suÊt
p1=8,2.105Pa. ë tr¹ng th¸i thø hai, khÝ cã çc th«ng sè V2=4,5l vµ
p2=6.105Pa (h×nh 8.1). T×m nhiÖt l−îng mµ khÝ sinh ra khi gi·n në, vµ
®é biÕn thiªn néi n¨ng cña khèi khÝ. Gi¶i bµi to¸n trong tr−êng hîp
biÕn ®æi khèi khÝ tõ tr¹ng th¸i 1 tíi tr¹ng th¸i 2 theo hai con ®−êng:
a. ACB
b. ADB
Gi¶i
a. Qu¸ tr×nh ACB
- AC ®¼ng tÝch:
Q AC = ∆U =
m iR
(TC − T A ) = i  m RTC − m RT A 
µ 2 2 µ µ 
i 5
( )
Q AC = ( p 2 − p1 )V1 = 6.10 5 − 8,2.10 5 3.10 −3 = −1650 J
2 2
- Qu¸ tr×nh CB ®¼ng ¸p: C p = CV + R
m i+2m m 
QCB = (CV + R )(TB − TC ) =  RTB − RTC 
µ 2 µ µ 
i+2 5+ 2
QCB = p2 (V2 − V1 ) = 6.105 (4,5 − 3)10 −3 = 3150 J
2 2
- C¶ qu¸ tr×nh
Q ACB = Q AC + Q CB = −1650 + 3150 = 1500J
Qu¸ tr×nh ACB khÝ nhËn l−îng nhiÖt Q ACB = 1500 J
§é biÕn thiªn néi n¨ng:

m i
∆U AB = C V (TB − TA ) = (p 2 V2 − p1 V1 )
µ 2
5
∆U AB =
2
(
6.10 5.4,5 .10 −3 − 8,2.10 5.3.10 −3 = 600J )
C«ng khÝ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi:
A ACB = A CB = p 2 (V2 − V1 )
(
A ACB = 6.10 5. 4,5.10 − 3 − 3.10 −3 = 900J )
b. Qu¸ tr×nh ADB
NhiÖt
- Qu¸ tr×nh AD ®¼ng ¸p
Q AD =
m
(C V + R )(TD − TA ) = i + 2  m RTD − m RTA 
µ 2 µ µ
i+2 5+2
Q AD = p1 (V2 − V1 ) = 8,2.10 (4,5 − 3)10 = 4305J
5 −3
2 2
- DB ®¼ng tÝch:
Q DB = ∆U =
m iR
(TB − TD ) = i  m RTA − m RTC 
µ 2 2 µ µ 
i 5
Q DB
2 2
( )
= (p 2 − p1 )V2 = 6.10 5 − 8,2.10 5 4,5.10 −3 = −2475J
- C¶ qu¸ tr×nh
Q ADB = Q AC + Q CB = 4305 − 2475 = 1830J
§é biÕn thiªn néi n¨ng:
m i
∆U AB = C V (TB − TA ) = (p 2 V2 − p1 V1 )
µ 2
5
∆U AB =
2
(
6.10 5.4,5 .10 −3 − 8,2.10 5.3.10 −3 = 600J )
C«ng khÝ thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh:
A ADB = A AD = p1 (V2 − V1 )
(
A ADB = 8,2.10 5. 4,5.10 −3 − 3.10 − 3 = 1230J )
8-30. Mét kmol khÝ (khèi l−îng mol µ) thùc hiÖn mét chu tr×nh ABCD nh−
h×nh d−íi, trong ®ã AB, CD lµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt, øng víi nhiÖt
®é T1 vµ T2 , BC vµ DA lµ hai qua tr×nh ®¼ng tÝch øng víi hai thÓ tÝch V2
vµ V1 .

p
pA
p A
pD
D B
pB
pC
C
V1 V2 V
a. Chøng minh r»ng

p A pD
pB
=
pC
b. TÝnh c«ng vµ nhiÖt trong c¶ chu tr×nh.
V
Gi¶i:
a. ¸p dông liªn tiÕp çc ph−¬ng tr×nh cña çc qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt:
p A VB VC p D
= = = (®pcm)
p B V A V D pC
b. C«ng cña chu tr×nh b»ng c«ng trªn çc qu¸ tr×nh AB vµ CD, çc
qu¸ tr×nh cßn l¹i c«ng b»ng kh«ng.
m
pV = RT
µ
V V m V2
A = AAB + ACD = p AV A ln 2 + p DVD ln 1 = R(T2 − T1 )ln
V1 V2 µ V1
1
NhiÖt khÝ nhËn trong c¶ chu tr×nh :
m V2
Q = A= R (T2 − T1 )ln
µ V1
8-31. Mét khèi khÝ thùc hiÖn mét chu tr×nh nh− h×nh vÏ d−íi, trong ®ã 1-2 vµ
3-4 lµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt øng víi çc nhiÖt ®é T1 vµ T2 , 2-3 vµ 3-4
lµ çc qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Cho V1 = 2l ,V2 = 5l , V3 = 8l , p1 = 7atm . T×m:
1
Trong mét chu tr×nh kÝn ∆U=0, do ®ã Q = A + ∆U = A
p
p1 1
p2
2
p4
4
3
p3
V1 V4 V2 V3 V
a. p2 , p3 , p4 ,V4 , T2
b. C«ng khÝ thùc hiÖn trong tõng qu¸ tr×nh vµ trong toµn chu tr×nh.
c. NhiÖt mµ khèi khÝ nhËn ®−îc hay táa ra trong tõng qu¸ tr×nh
®¼ng nhiÖt.
Gi¶i:
V1
a. p2 = p1 = 2,7 atm , coi kh«ng khÝ lµ khÝ l−ìng nguyªn tö: i=5, ta cã:
V2
γ
V 
p3 =  2  p2 = 1,45atm
 V3 
γ −1
1−γ
V  T  γ
T2 = T1  2  = 331K ; p4 = p1  2  = 3,6atm
 V3   T1 
p
V4 = 3 V3 = 3,2l
p4
b. C«ng thùc hiÖn trªn tõng qu¸ tr×nh:
V2
A12 = p1V1 ln = 1300 J
V1
p2V2  T2 
A23 = 1 −  = 620 J
γ − 1  T1 
V4
A34 = p2V2 ln = −1070 J
V3
p2V2  T1 
A41 = 1 −  = −620 J
γ − 1  T2 
C«ng khÝ thùc hiÖn trong c¶ chu tr×nh:
A = A12 + A23 + A34 + A41 = 230 J
c. NhiÖt mµ khÝ nhËn trong tõng qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt:

Q12 = A12 = 1300 J , khÝ nhËn nhiÖt.
Q34 = A34 = −1070 J , khÝ nh¶ nhiÖt.
8-32. Trong mét b×nh cã 20g N2 vµ 32g oxy. T×m ®é biªn thiªn néi n¨ng cña
hçn hîp khÝ ®ã khi lµm l¹nh nã xuèng 28oC.
Gi¶i
§é gi¶m néi n¨ng
m O iR m iR
∆U = ∆T + N ∆T
µO 2 µN 2
 32 20  5.8,31
∆U =  +  (273 + 28) ≈ 10000J
 32 28  2
8-33. Gi¶n ®å c«ng t¸c theo lý thuyÕt cña mét m¸y nÐn ®−îc vÏ trªn h×nh 8 –
4. (gi¶n ®å thùc nghiÖm cã çc gãc trßn h¬n). §o¹n AB øng víi qu¸
tr×nh nÐn ®¼ng nhiÖt kh«ng khÝ, BC qu¸ tr×nh ®Èy kh«ng khÝ vµo b×nh
chøa (¸p suÊt kh«ng ®æi); CD – gi¶m ®ét ngét ¸p suÊt trong xilanh cña
m¸y nÐn khi ®ãng van tho¸t vµ më van n¹p; DA – cho kh«ng khÝ vµo ë
¸p suÊt 1at. H·y chøng minh r»ng c«ng cña m¸y nÐn sau mét chu
tr×nh b»ng c«ng ®èi víi qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt vµ ®−îc biÓu diÔn b»ng
diÖn tÝch ABGF.
p
C B
P2
P1 D H A
G F V
V2 V1
H×nh 8-4
Gi¶i
C«ng A cña m¸y nÐn b»ng c«ng khÝ nhËn ®−îc vµ b»ng diÖn tÝch ABCD
A = dt ( ABCDA) = dt (ABHA ) + dt (BCDHB)
dt (BCDHB) = (p 2 − p1 )V2 = p1 V1 − p1 V2 = p1 (V1 − V2 ) = dt (AFGH )
→ A = dt(ABHA) + dt(AFGH ) = dt (ABGF) (®pcm)
8-34. VÏ çc ®å thÞ cña nh÷ng qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, ®¼ng ¸p, ®¼ng nhiÖt vµo
®o¹n nhiÖt cña gi¶n ®å
a. T,p c. T,U
b. T,V d. V,U
Gi¶i
a. Gi¶n ®å T,p
p
3
1
4
• Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch : p/T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng

th¼ng qua gèc t¹ ®é (®−êng 1)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p: ¸p suÊt kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ
®−êng th¼ng song song víi OT (®−êng 2)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt: nhiÖt ®é kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ
®−êng th¼ng song víi Op.
• Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Sù phô thuéc p vµo T cho bëi ph−¬ng tr×nh
γ
γ −1
p = const.T
γ
(v× do pV γ = c1 (= const ) → c1 =
(pV )γ = (nR )
γ Tγ
→ p = const.T γ −1 )
p γ −1 p γ −1
Ph−¬ng tr×nh nµy cã ®å thÞ (4) lµ mét ®−êng cong ®i qua gèc täa ®é
b. Gi¶n ®å T,V
V
3
2
1
4
• Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch: thÓ tÝch kh«ng ®æi, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng
th¼ng song song víi OT (®−êng 1)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p : V/T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng qua
gèc t¹o ®é (®−êng 2)
• Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt: T=const, cã ®å thÞ biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng song
víi OV.
• Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt. Sù phô thuéc V vµo T cho bëi ph−¬ng tr×nh
1
γ −1
V = const.T .

1
−
(v× do pV = c(= const ) → c = (pV )V = (nR )TV → V = const.T
γ γ −1
, γ>1)
γ −1 γ −1
Ph−¬ng tr×nh nµy cã ®å thÞ (4) lµ mét ®−êng cong d¹ng hypecbol tiÖm
cËn víi hai trôc täa ®é (®−êng 4).
m
c. Trong mét qu¸ tr×nh bÊt kú : U = RT , çc qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch, ®¼ng
µ
¸p, ®o¹n nhiÖt ®−êng biÓu diÔn lµ ®−êng th¼ng qua gèc täa ®é (®−êng
1,2,4), qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt ®−îc cho bëi ®−êng n»m ngang (®−êng 3).
U
1,2,4
m
d. Gi¶n ®å U,V (U kh¸c T mét h»ng sè C V , do ®ã ta chØ cÇn kÐo dµi
µ
m
thªm mét tØ sè C V ®èi víi trôc T ë ®å thÞ T,V sÏ nhËn ®−îc ®å thÞ
µ
U,V )
V
3
2

Ch−¬ng 9: Nguyªn lý thø hai cña nhiÖt ®éng lùc häc
9-1. Mét m¸y h¬i n−íc cã c«ng suÊt 14,7kW, tiªu thô 8,1kg than trong
mét giê. N¨ng suÊt táa nhiÖt cña than lµ 7800kcal/kg. NhiÖt ®é cña
nguån nãng 200oC, nhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ 58 o C . T×m hiÖu suÊt
thùc tÕ cña m¸y. So s¸nh hiÖu suÊt ®ã víi hiÖu suÊt lý t−ëng cña
m¸y nhiÖt lµm viÖc theo chu tr×nh Çcn« víi nh÷ng nguån nhiÖt kÓ
trªn.
Gi¶i
HiÖu suÊt thùc tÕ cña m¸y
Q coich 14,7.3600
h= 100% = 100% ≈ 20%
Q toanphan 8,1.7800.4,18
HiÖu suÊt lý t−ëng theo chu tr×nh Çcn«
Tn − Tl 200 − 58
h lt = 100% = 100% ≈ 30%
Tn 200 + 273
Hay
2
h= h lt
3
9-2. Çc ngo¹i lùc trong m¸y lµm l¹nh lý t−ëng thùc hiÖn mét c«ng b»ng
bao nhiªu ®Ó lÊy ®i mét nhiÖt l−îng 105J tõ buång lµm l¹nh, nÕu
nhiÖt ®é cña buång lµ 263K, cßn nhiÖt ®é cña n−íc lµm l¹nh lµ
285K.
Gi¶i
HÖ sè lµm l¹nh cña ®éng c¬
Q2
ε=
A
NÕu m¸y ch¹y theo chu tr×nh Çcn« ng−îc th×:
T2
ε=
T1 − T2
Suy ra
T   285  5
→ A =  1 − 1Q 2 =  − 110 ≈ 8365(J )
 T2   263 

Nguån nãng
Q1 T1
A
M¸y
l¹nh
Q2 T2
Nguån l¹nh
9-3. Mét ®éng c¬ nhiÖt lý t−ëng ch¹y theo chu tr×nh Çcn«, nh¶ cho
nguån l¹nh 80% nhiÖt l−îng mµ nã thu ®−îc cña nguån nãng. NhiÖt
l−îng thu ®−îc trong mét chu tr×nh lµ 1,5kcal. T×m:
a. HiÖu suÊt ®éng c¬.
b. C«ng mµ ®éng c¬ sinh ra trong mét chu tr×nh
Gi¶i
Nguån nãng
Q1
§éng A
c¬
nhiÖt
Q2
Nguån l¹nh
a. HiÖu suÊt cña ®éng c¬

A  Q 
η= 100% = 1 − 2 100% = (1 − 0,8)100% = 20%
Q1  Q1 
c. C«ng mµ ®éng c¬ sinh ra trong mét chu tr×nh
A=ηQ1=0,2.1,5=0,3kcal=12,54kJ
9-4. Mét ®éng c¬ nhiÖt lµm viÖc theo chu tr×nh Çcn«, sau mçi chu tr×nh
sinh mét c«ng A=7,35.104J. NhiÖt ®é cña nguån nãng lµ 100 o C ,
nhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ 0oC. T×m:
a. HiÖu suÊt ®éng c¬.
b. NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña nguån nãng sau mét chu tr×nh.
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh sau mét chu tr×nh.
Gi¶i
a. HiÖu suÊt cña ®éng c¬

 T   273 
η = 1 − 2 100% = 1 − 100% ≈ 26,8%
 T1   100 + 273 
b. NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña nguån nãng sau mét chu tr×nh
Q1 = A / η = 7,35.10 4 / 0,268 ≈ 27,42.10 4 (J )
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh sau mét chu tr×nh.
Q 2 = Q1 − A = 27,42.10 4 − 7,35.10 4 = 20,07.10 4 (J )
9-5. NhiÖt ®é cña h¬i n−íc tõ lß h¬i vµo m¸y h¬i n−íc lµ t1=227 o C , nhiÖt
®é cña b×nh ng−ng lµ t2=27 o C . Hái khi tèn mét nhiÖt l−îng Q=1kcal
th× thu ®−îc mét c«ng cùc ®¹i theo lý thuyÕt b»ng bao nhiªu?
Gi¶i
C«ng cùc ®¹i theo lý thuyÕt thu ®−îc khi ®éng c¬ lµm viÖc theo chu tr×nh
Çcn« thuËn nghÞch víi hiÖu suÊt lý t−ëng
T2
η = 1−
T1
MÆt kh¸c
A  T   27 + 273 
η= → A = 1 − 2 Q = 1 − 1 = 0,4(kcal ) = 1,672(kJ )
Q  T1   227 + 273 
9-6. Mét chu tr×nh Çcn« thùc hiÖn gi÷a hai m¸y ®iÒu nhiÖt nhiÖt ®é
t1=400oC, t2=20oC. Thêi gian ®Ó thùc hiÖn chu tr×nh ®ã lµ τ=1s. T×m
c«ng suÊt (sinh c«ng) lµm viÖc cña ®éng c¬ theo chu tr×nh Êy, biÕt
t¸c nh©n lµ 2kg kh«ng khÝ, ¸p suÊt cuèi qu¸ tr×nh gi·n ®¼ng nhiÖt
b»ng ¸p suÊt ë ®Çu qu¸ tr×nh nÐn ®o¹n nhiÖt. Cho kh«ng khÝ cã µ
=29kg/kmol.
Gi¶i
p
p1 1
T1
2
p2
4
3
p3 T2
V1 V4 V2 V3 V
NhiÖt l−îng nhËn ®−îc cña ®éng c¬ trong mét chu tr×nh lµ nhiÖt nhËn ®−îc
trong qu¸ tr×nh 1-2 (h×nh vÏ)
m p1
Q1 = RT1 ln
µ p2
Qu¸ tr×nh 4-1 ®o¹n nhiÖt nªn
p1 V1γ = p 4 V4γ → p11−γ T1γ = p14−γ T4γ
Theo gi¶ thiÕt p2=p4, T4=T2
γ
p  T  γ −1
→ 1 =  1 
p 2  T2 
Do ®ã
m γ T
Q1 = RT1 ln 1
µ γ −1 T2
C«ng sinh ra trong mét chu tr×nh
T1 − T2
η=
T1
T1 − T2 m γ T
A = ηQ1 = Q1 = R (T1 − T2 ) ln 1
T1 µ γ −1 T2
2000 1,4  400 + 273 
A= . 8,31.(400 − 20 ). ln   ≈ 634(kJ )
29 1,4 − 1  20 + 273 
C«ng suÊt cña ®éng c¬
A
P= = 634(kW )
τ
9-7. Mét m¸y lµm l¹nh lµm viÖc theo chu tr×nh Cacn« nghÞch, tiªu thô
c«ng suÊt 36800W. NhiÖt ®é cña nguån l¹nh lµ -10oC, nhiÖt ®é
nguån nãng lµ 17oC. TÝnh:
a. HÖ sè lµm l¹nh cña m¸y.
b. NhiÖt l−îng lÊy ®−îc cña nguån l¹nh trong 1s.
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån nãng trong 1 gi©y.
Gi¶i
a. HÖ sè lµm l¹nh cña m¸y
Q2 T2 − 10 + 273
ε= = = = 9,74
A T1 − T2 17 − (− 10)
b. NhiÖt l−îng lÊy ®−îc cña nguån l¹nh trong 1s
Q' 2 = εA = εPt = 9,74.36800.1 ≈ 3,6.10 5 (J ) ≈ 86000cal
c. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån nãng trong 1 gi©y
Q 1 = A + Q' 2 = (ε + 1)Pt = (9,74 + 1)36800.1 ≈ 4.10 5 J ≈ 9,5.10 4 cal
9-8. Khi thùc hiÖn chu tr×nh Çcn«, khÝ sinh c«ng 8600J vµ nh¶ nhiÖt
2,5kcal cho nguån l¹nh. TÝnh hiÖu suÊt cña chu tr×nh.
Gi¶i
HiÖu suÊt cña chu tr×nh
A A 8600
η= 100% = 100% = 100% ≈ 45%
Q1 A + Q2 8600 + 2,5.10 3.4,18
9-9. Khi thùc hiÖn chu tr×nh Çcn«, khÝ nhËn ®−îc nhiÖt l−îng 10kcal tõ
nguån nãng vµ thùc hiÖn c«ng 15kJ . NhiÖt ®é cña nguån nãng lµ
100 o C . TÝnh nhiÖt ®é cña nguån l¹nh

Gi¶i
HiÖu suÊt cña chu tr×nh Çc n«
T2 A  A  15.103 
1− = → T2 = 1 − T1 = 1 − 3
(273 + 100) = 239 K
T1 Q  Q  10.10 .4,18 
9-10. Mét m¸y nhiÖt lý t−ëng, ch¹y theo chu tr×nh Çcn«, cã nguån nãng ë
nhiÖt ®é 117oC vµ nguån l¹nh ë nhiÖt ®é 27oC. M¸y nhËn cña nguån
nãng lµ 63000cal/s. TÝnh:
a. HiÖu suÊt cña m¸y.
b. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh trong mét gi©y.
c. C«ng suÊt cña m¸y.
Gi¶i
a. HiÖu suÊt cña m¸y lµ hiÖu suÊt cña chu tr×nh Çcn«
T2 27 + 273
η = 1− = 1− ≈ 23%
T1 117 + 273
b. NhiÖt l−îng nh¶ cho nguån l¹nh trong mét gi©y lµ Q2
Q2 T T 27 + 273
1− = 1 − 2 → Q 2 = 2 Q1 = 63000 ≈ 48000cal / s
Q1 T1 T1 117 + 273
c. C«ng suÊt m¸y lµ P b»ng c«ng m¸y sinh ra trong mét gi©y
A Q1 − Q 2 63000 − 48000
P= = = 4,18 ≈ 63kW
τ τ 1
9-11. Mét m¸y lµm l¹nh lý t−ëng, ch¹y theo chu tr×nh Çcn« ng−îc lÊy
nhiÖt tõ nguån l¹nh 0 o C nh¶ cho b×nh n−íc s«i ë 100 o C . TÝnh l−îng
n−íc cÇn lµm ®«ng ë nguån l¹nh ®Ó cã thÓ biÕn 1kg n−íc thµnh h¬i ë
b×nh s«i. Cho biÕt nhiÖt nãng ch¶y riªng cña n−íc ®¸ lµ
λ=3,35.105J/kg, vµ nhiÖt hãa h¬i riªng cña n−íc lµ L=2,26.106J/kg.
Gi¶i
Cã thÓ h×nh dung m¸y l¹nh nµy nh− s¬ ®å ®· nªu ë phÇn tãm t¾t lý thuyÕt.
NhiÖt nhËn tõ nguån l¹nh Q2 , nh¶ ra nguån nãng lµ Q1 :
Q2 T2 T
= → Q 2 = 2 Q1 (1)
Q1 − Q 2 T1 − T2 T1
NhiÖt l−îng cÇn lµm bay h¬i n−íc:
Q1 = Lm (2)
Khèi l−îng n−íc cÇn lµm nãng ch¶y lµ m’:
Q 2 = λm ' (3)
Tõ (1) (2) vµ (3) ta cã:
L T2 2,26.10 6 273
m' = m= . .1 ≈ 4,93kg
λ T1 3,35.10 5 373

9-12. Mét kmol khÝ lý t−ëng thùc hiÖn mét chu tr×nh gåm 2 qu¸ tr×nh
®¼ng tÝch vµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p. Khi ®ã thÓ tÝch cña khÝ thay ®æi
tõ V1=25m3 ®Õn V2=50m3 vµ ¸p suÊt tõ p1=1at ®Õn p2=2at. Hái c«ng
thùc hiÖn bëi chu tr×nh nµy nhá h¬n bao nhiªu lÇn c«ng thùc hiÖn
bëi chu tr×nh Çcn« cã çc ®−êng ®¼ng nhiÖt øng víi nhiÖt ®é lín
nhÊt vµ nhá nhÊt cña chu tr×nh nãi trªn, nÕu khi gi·n ®¼ng nhiÖt
thÓ tÝch t¨ng lªn gÊp ®«i?
Gi¶i
C«ng thùc hiÖn trong c¶ chu tr×nh: A = (p 2 − p1 )(V2 − V1 )
Trong chu tr×nh Çcn«, nhiÖt ®é nguån nãng øng víi ®iÓm (V2,p2), nguån l¹nh
V' 2
víi (V1,p1). Trong mét chu tr×nh t¸c nh©n nhËn nhiÖt p 2 V2 ln víi hiÖu suÊt:
V '1
T2 − T1 p 2 V2 − p1 V1
η= =
T2 p 2 V2
C«ng khÝ sinh ra trong mét chu tr×nh:
V' 2
A' = ηQ1 = (p 2 V2 − p1V1 ) ln
V'1
(p 2 V2 − p1V1 )ln V' 2

A' V'1
→ = = 2,1
A (p1 − p 2 )(V2 − V1 )
9-13. Mét m¸y h¬i n−íc lµm viÖc theo chu tr×nh nh− h×nh vÏ 9-1
p
B C
P1
D
Po
A E
Vo V1 V2 V
H×nh 9-1
a. Tho¹t tiªn h¬i n−íc tõ nåi h¬i vµo xilanh, ¸p suÊt h¬i n−íc t»ng
tõ po tíi p1, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng Vo (nh¸nh AB).
b. H¬i n−íc tiÕp tôc ®i vµo, pitt«ng chuyÓn ®éng tõ tr¸i sang ph¶i
(nh¸nh BC) víi ¸p suÊt h¬i kh«ng ®æi lµ p1 vµ thÓ tÝch t¨ng lªn
V1.
c. Xilanh ®ãng van l¹i, pitt«ng chuyÓn ®éng tiÕp tôc sang ph¶i khi
®ã x¶y ra qu¸ tr×nh gi·n ®o¹n nhiÖt (Nh¸nh CD);
d. Khi ®Õn vÞ trÝ cuèi cïng bªn ph¶i, th× h¬i n−íc trong xilanh ®i vµo
nguån l¹nh, khi ®ã ¸p suÊt h¬i gi¶m xuèng po, cßn thÓ tÝch kh«ng
®æi b»ng V2, (nh¸nh DE).

e. Pitt«ng chuyÓn ®éng ng−îc l¹i, ®Èy h¬i n−íc cßn l¹i trong xilanh
ra ngoµi, khi ®ã ¸p suÊt kh«ng ®æi b»ng po, thÓ tÝch gi¶m tõ V2 tíi
Vo (nh¸nh EA).
H·y tÝnh c«ng mµ m¸y nhiÖt sinh ra mçi chu tr×nh, nÕu Vo=0,5l;
V1=1,5l;V2=3l;po=1at;p1=12at vµ hÖ sè ®o¹n nhiÖt lµ γ=1,33.
Gi¶i
C«ng khÝ thùc hiÖn trªn tõng qu¸ tr×nh riªng biÖt:
+ Qu¸ tr×nh A-B vµ D-E ®¼ng tÝch, khÝ kh«ng sinh c«ng
A AB = A DE = 0
+ Qu¸ tr×nh BC, khÝ gi·n në ®¼ng ¸p, sinh c«ng
A BC = p1 (V1 − Vo ) = 12.9,8.10 4 (1,5 − 0,5).10 −3 = 1176(J )
+ Qu¸ tr×nh CD khÝ gi·n në ®äan nhiÖt, theo c«ng thøc (P.6) phÇn phô lôc,
c«ng sinh ra trong qu¸ tr×nh gi·n në ®o¹n nhiÖt:
p1 V1   V1   12.9,8.10 4.1,5.10 −3   1,5 
γ −1 1,33−1

A CD = 1 −   = 1−    ≈ 1093(J )
γ − 1   V2   1,33 − 1   3  
   
+ Qu¸ tr×nh EA khÝ biÕn ®æi ®¼ng ¸p, c«ng thùc hiÖn
A EA = p o (Vo − V2 ) = 9,8.10 4 (0,5 − 3).10 −3 ≈ −245(J )
C«ng mµ m¸y nhiÖt sinh ra trong mçi chu tr×nh lµm viÖc chÝnh b»ng c«ng
thùc hiÖn bëi khÝ
A = A AB + A BC + A CD + A DE + A EA = 0 + 1176 + 1093 + 0 − 245 = 2024(J )
9-14. H×nh vÏ 9-2 tr×nh bµy gi¶n ®å lý thuyÕt cña ®éng c¬ ®èt trong bèn
kú.
a. Trong qu¸ tr×nh ®Çu tiªn, hçn hîp ch¸y ®−îc n¹p vµo xilanh, khi
®ã po=const vµ thÓ tÝch t¨ng tõ V2 tíi V1. (nh¸nh AB);
b. Trong qu¸ tr×nh thø hai (nh¸nh BC), hçn hùop ch¸y ®−îc nÐn
®o¹n nhiÖt tõ thÓ tÝch V1 tíi V2. Khi ®ã nhiÖt ®é t¨ng tõ To ®Õn T1
vµ ¸p suÊt tõ po ®Õn p1;
p
D
P1 C
E
Po A
B
V
V1 V2
H×nh 9-2

c. TiÕp theo lµ qu¸ tr×nh ®èt ch¸y nhanh hçn hîp ch¸y b»ng tie löa
®iÖn; khi ®ã ¸p suÊt t¨ng tõ p1 tíi p2, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng
V2 (nh¸nh CD), nhiÖt ®é t¨ng tíi T2;
d. TiÕp theo lµ qu¸ tr×nh gi·n ®o¹n nhiÖt tõ thÓ tÝch V2 tíi V1
(nh¸nh DE), nhiÖt ®é gi¶m xuèng T3;
e. ë cuèi cïng cña pitt«ng (®iÓm E), van më, khÝ tho¸t ra ngoµi, ¸p
sóat gi¶m nhanh tíi po, thÓ tÝch kh«ng ®æi vµ b»ng V1. (nh¸nh
EB).
f. Cuèi cïng lµ qu¸ tr×nh nÐn ®¼ng ¸p ë ¸p suÊt po (nh¸nh BA).
H·y tÝnh hiÖu suÊt cña chu tr×nh nÕu hÖ sè nÐn ε =V1/V2=5 vµ hÖ sè ®o¹n
nhiÖt lµ γ =1,33.
Gi¶i
NhiÖt t¸c nh©n nhËn trong c¶ chu tr×nh chÝnh b»ng nhiÖt t¸c nh©n nhËn
trong qu¸ tr×nh CD:
Q 1 = Q CD = nC V (TD − TC )
Trªn EB t¸c nh©n táa nhiÖt (nhiÖt nhËn vµo sÏ cã dÊu ©m):
Q 2 = nC V (TB − TE )
HiÖu suÊt cña ®éng c¬:
Q2 T − TE nR (TB − TE ) p V − p 4 V1 V p − p4
η = 1+ =1+ B =1+ = 1+ o 1 =1+ 1 o (1)
Q1 TD − TC nR (TD − TC ) p 2 V2 − p1V2 V2 p 2 − p1
MÆt kh¸c:
p1 V2γ = p o V1γ ; p 2 V2γ = p 4 V1γ → (p 2 − p1 )V2γ = (p 4 − p o )V1γ
γ
p − p4 V 
→ o = − 2  = −ε −γ (2)
p 2 − p1  V1 
Thay (2) vµo (1):
η = 1 − ε 1−γ = 1 − 51−1,33 = 41,2%
9-15. T×m hiÖu suÊt cña ®éng c¬ ®èt trong, cho biÕt hÖ sè ®o¹n nhiÖt lµ
1,33 vµ hÖ sè nÐn b»ng:
a. V1/V2=4; b. V1/V2=6; c. V1/V2=8;
Gi¶i
Theo bµi 9-14 ta tÝnh ®−îc lÇn l−ît cho çc qu¸ tr×nh cô thÓ
a. η = 1 − ε 1−γ = 1 − 4 1−1,33 = 36,7%
b. η = 1 − ε 1−γ = 1 − 6 1−1,33 = 44,6%
c. η = 1 − ε 1−γ = 1 − 81−1,33 = 49,6%
9-16. Chu tr×nh cña ®éng c¬ ®iezen bèn kú ®−îc tr×nh bµy trªn h×nh 9-3

p
p1 C D
p2 E
po B
A
V1 V3 V2 V
H×nh 9-3
a. Nh¸nh AB øng víi qu¸ tr×nh n¹p kh«ng khÝ , ¸p suÊt po=1at;
b. Nh¸nh BC – kh«ng khÝ ®−îc nÐn ®o¹n nhiÖt tíi ¸p sóat p1.
c. ë cuèi kú nÐn, nhiªn liÖu ®−îc phun vµo xilanh, nhiªn liÖu ch¸y
trong kh«ng khÝ nãng, khi ®ã pitt«ng chuyÓn ®éng sang ph¶i, ®Çu
tiªn lµ ®¼ng ¸p (nh¸nh CD), sau ®ã lµ ®o¹n nhiÖt (nh¸nh DE);
d. ë cuèi qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt, van tho¸t më, ¸p suÊt gi¶m xuèng po
(nh¸nh EB);
e. Nh¸nh BA øng víi qu¸ tr×nh ®Èy khÝ ra khái xilanh.
T×nh hiÖu suÊt cña ®éng c¬ diezen.
Gi¶i
Trong mét chu tr×nh, t¸c nh©n chØ nhËn nhiÖt trªn qu¸ tr×nh CD:
Q1 = Q CD = nC p (TD − TC )
Nh¶ nhiÖt:
Q 2 = Q EB = nC V (TB − TE )
HiÖu suÊt :
Q2 1 TB − TE 1 p o V2 − p 2 V2 1 V2 p o / p 1 − p 2 / p 1
η = 1+ = 1+ = 1+ = 1+
Q1 γ TD − TC γ p 1 V3 − p 1 V1 γ V1 V3 / V1 − 1
po p2
−
ε p1 p1
η =1+ (1)
γ β −1
Trong ®ã ε = V2 / V1
MÆt kh¸c
γ
p V 
p o V2 = p1 V1 → o =  1  = ε −γ ;
γ γ
p1  V2 
γ γ
p V  V V 
p 2 V2 = p1 V3 → 2 =  3  =  3 1  = β γ ε −γ
γ γ
(2)
p1  V2   V1 V2 
V
Víi β = 3
V1
Thay (2) vµo (3) vµ biÕn ®æi ta nhËn ®−îc:

β γ −1
η = 1−
γε γ −1 (β − 1)
9-17. Mét m¸y h¬i n−íc ch¹y theo chu tr×nh stilin gåm hai qu¸ tr×nh ®¼ng
nhiÖt vµ hai qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch nh− h×nh 9-4. TÝnh hiÖu suÊt cña
chu tr×nh ®ã. So s¸nh hiÖu suÊt ®ã víi hiÖu suÊt chu tr×nh Çcn« cã
cïng nhiÖt ®é cña nguån nãng vµ nguån l¹nh.
p
T1
2 4
T2
1
V
H×nh 9.4
Gi¶i
NhiÖt t¸c nhËn nhËn ®−îc trong mét chu tr×nh lµm viÖc bao gåm qóa tr×nh
2 – 3 vµ 3 – 4
Q 23 = nC V (T1 − T2 )
V 
Q 34 = A 34 = nRT1 ln 2 
 V1 
C«ng t¸c nh©n sinh ra (b»ng c«ng ®éng co sinh ra) trong mét chu tr×nh lµm
viÖc
V  V  V 
A = A 12 + A 23 + A 34 + A 41 = nRT2 ln  1  + 0 + nRT1 ln 2  + 0 = nR (T1 − T2 ) ln 2 
 V2   V1   V1 
HiÖu suÊt cña ®éng c¬
A T1 − T2 T − T2
η= = < 1 = η Carnot
Q 23 + Q 34 C (T1 − T2 ) T1
T1 + V
R ln (V2 / V1 )
VËy ®éng c¬ lµm viÖc theo chu tr×nh Stilin cã hiÖu suÊt nhá h¬n khi lµm
viÖc theo chu tr×nh Carnot.
9-18. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py khi h¬ nãng ®¼ng ¸p 6,5g hi®r«, thÓ tÝch
khÝ t¨ng gÊp ®«i.
Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy trong qóa tr×nh ®¼ng ¸p
δQ nC p dT
dS = =
T T
C¶ qu¸ tr×nh entropy biÕn thiªn mét l−îng
T2 dT m i + 2 T
∆S = ∫ dS = nC p ∫ = R ln 2
T1 T µ 2 T1
MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p nªn
T2 V2
= =2
T1 V1
Víi Hi®r« i=5
6,5 5 + 2
S= . .8,31. ln (2 ) = 65,52(J / K )
2 2
9-19. TÝnh ®é t¨ng entr«py khi biÕn ®æi 1g n−íc ë 0oC thµnh h¬i ë 100oC.
Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy khi n−íc ®−îc lµm nãng tíi 100oC
δQ mCdT dT  T2 
dS = = → ∆S1 = ∫ dS = mC∫ = mC ln  
T T T  T1 
 100 + 273 
∆S1 = 10 − 3.4180. ln  = 1,3
 0 + 273 
§é biÕn thiªn entropy trong qu¸ tr×nh n−íc hãa h¬i ë 100oC
δQ Lm 2,26.10 6.10 −3
∆S 2 = ∫ = = ≈ 6,1
T2 T2 373
§é biªn thiªn entropy trong c¶ qu¸ tr×nh
∆S = ∆S1 + ∆S 2 ≈ 7,4(J / K )
9-20. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py khi gi·n ®¼ng nhiÖt 10,5g khÝ Nit¬ tõ thÓ
tÝch 2l tíi thÓ tÝch 5l.
Gi¶i
Ta cã
δQ ∆Q m V  10,5
∆S = ∫ = = R ln  2  = .8,31. ln (5 / 2 ) ≈ 2,9(J / K )
T T µ  V1  28
9-21. 10g «xy ®−îc h¬ nãng tõ t1=50oC tíi t2=150oC. TÝnh ®é biÕn thiªn
entr«py nÕu qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ:
a. §¼ng tÝch; b. ®¼ng ¸p.
Gi¶i
a. Qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch
δQ δA + dU m dT m i + 2 T
∆S = ∫ =∫ = CV ∫ = R ln 2
T T µ T µ 2 T1
10 5  150 + 273 
∆S = .8,31. ln   ≈ 1,7(J / K )
32 2  50 + 273 
b. §¼ng ¸p
δQ m dT m i + 2 T 
∆S = ∫ = Cp ∫ = R ln  2 
T µ T µ 2  T1 
10 5 + 2  150 + 273 
∆S = .8,31. ln   ≈ 2,4(J / K )
32 2  50 + 273 
9-22. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py khi biÕn ®æi 6g khÝ hy®r« tõ thÓ tÝch
20lÝt, ¸p suÊt 1,5at ®Õn thÓ tÝch 60lÝt, ¸p suÊt 1at.
Gi¶i
V× ®é biÕn thiªn entropy chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i ®Çu vµ cuèi nªn ta cã
thÓ chän cho khÝ mét çch biÕn ®æi bÊt kú mµ kh«ng ¶nh h−ëng tíi kÕt qu¶.
Ch¼ng h¹n, cho khÝ biÕn ®æi ®¼ng tÝch tíi ¸p suÊt 1at, sau ®ã gi·n ®¼ng ¸p tíi
thÓ tÝch 60l.
+ Víi qu¸ tr×nh thø nhÊt (qu¸ tr×nh ®¼ng tÝch):
δQ dT m T  m p 
∆S1 = ∫ =nC V ∫ = C V ln 2  = C V ln 2 
T T µ  T1  µ  p1 
+ Víi qu¸ tr×nh thø hai (qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p):
δQ dT m T  m V 
∆S 2 = ∫ =nC p ∫ = C p ln 2  = C p ln 2 
T T µ  T1  µ  V1 
§é biÕn thiªn entropy cña c¶ qu¸ tr×nh
m V  p 
∆S = ∆S1 + ∆S 2 =  C p ln 2  + C V ln 2  

µ V 
 1   p1 
6 5+ 2  60  5  1 
∆S =  .8,31. ln  + .8,31. ln   ≈ 71(J / K )
2 2  20  2  1,5  
9-23. Mét kil«mol khÝ l−ìng nguyªn tö ®−îc h¬ nãng, nhiÖt ®é tuyÖt ®èi
cña nã ®−îc t¨ng lªn 1,5 lÇn. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py nÕu qu¸
tr×nh h¬ nãng lµ:
a. §¼ng tÝch; b. §¼ng ¸p
Gi¶i
a. Qu¸ tr×n ®¼ng tÝch
δQ dT m T  m i T 
∆S1 = ∫ =nC V ∫ = C V ln 2  = R ln 2 
T T µ  T1  µ 2  T1 
5
∆S1 = 10 3. .8,31. ln (1,5) ≈ 8,4.10 3 (J / K )
2
b. Qu¸ tr×n ®¼ng tÝch
δQ dT T  i+2 T 
∆S 2 = ∫ =nC p ∫ = nC p ln 2  = n R ln 2 
T T  T1  2  T1 
5+2
∆S 2 = 10 3. .8,31. ln (1,5) ≈ 11,8.10 3 (J / K )
2

9-24. 22g khÝ nit¬ ®−îc h¬ nãng, nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña nã t¨ng gÊp 2,1 lÇn
vµ entr«py t¨ng lªn 4,19cal/K. XÐt xem qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ ®¨ng
tÝch hay ®¼ng ¸p?
Gi¶i
Gi¶ sö nhiÖt dung cña qu¸ tr×nh biÕn ®æi lµ C, khi ®ã
δQ dT m T 
∆S = ∫ =nC∫ = C ln 2 
T T µ  T1 
µ∆S 28.4,19
→C= = ≈ 7(cal / K ) ≈ 29(J / K )
m ln(T2 / T1 ) 22. ln(2,1)
§èi víi Nit¬
CV =
iR
≈ 21(J / mol); C p =
(i + 2 )R ≈ 29(J / mol)
2 2
VËy qu¸ tr×nh h¬ nãng lµ qu¸ tr×nh ®¼ng ¸p
9-25. §é biÕn thiªn entr«py trªn ®o¹n gi÷a hai qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt trong
chu tr×nh Çcn« b»ng 1kcal/®é. HiÖu nhiÖt ®é gi÷a hai ®−êng ®¼ng
nhiÖt lµ 100oC. Hái nhiÖt l−îng ®· chuyÓn hãa thµnh c«ng trong chu
tr×nh nµy
Gi¶i
Gäi nhiÖt ®é cña hai ®−êng ®¼ng nhiÖt lµ T1 vµ T2 (T1>T2)
C«ng thùc hiÖn trong chu tr×nh b»ng hiÖu cña nhiÖt nhËn vµo thùc sù vµ
nhiÖt táa ra thùc sù trong mét chu tr×nh (chÝnh b»ng tæng nhiÖt l−îng nhËn
vµo trong c¶ chu tr×nh)
A = Q1 + Q 2
Trong chu tr×nh Carnot
Q1 + Q 2 T1 − T2 Q Q Q − Q2 A
η= = → 1 = 2 = 1 =
Q1 T1 T1 T2 T1 − T2 T1 − T2
Trong qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt (gi÷a hai qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt), ®é biÕn thiªn
entropy lµ
δQ Q1 Q 2
∆S = ∫ = =
T T1 T2
Nªn
A = (T1 − T2 )∆S = 100(kcal) = 418(kJ )
9-26. Bá 100g n−íc ®¸ ë 0oC vµo 400g n−íc ë 30oC trong mét b×nh cã vá
çch nhiÖt lý t−ëng. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña hÖ trong qu¸
tr×nh trao ®æi nhiÖt. Tõ ®ã suy ra r»ng nhiÖt chØ truyÒn tõ vËt nãng
sang vËt l¹nh. Cho biÕt nhiÖt nãng ch¶y riªng cña n−íc ®¸ ë 0oC lµ
λ=80kcal/kg; nhiÖt dung riªng cña n−íc lµ 1kcal/kg®é.
Gi¶i

NhiÖt ®é c©n b»ng T cña hÖ sau khi trao ®æi nhiÖt x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh
c©n b»ng nhiÖt
c(m 2 t 2 + m 1 t 1 ) − λm 1
λm 1 + cm 1 (t − t 1 ) = cm 2 (t 2 − t ) → t =
c(m 1 + m 2 )
1(400.30 + 100.0 ) − 80.100
t= = 8( o C ) = 281(K )
1(100 + 400)
§èi víi n−íc ®¸, ®é t¨ng entropy bao gåm ®é t¨ng do nãng ch¶y vµ ®é t¨ng do
t¨ng nhiÖt ®é
δQ δQ ∆Q T dT λm 1 T
∆S1 = ∫ +∫ = + cm 1 ∫ = + cm 1 ln  
1 T 2 T T1 T1 T T1  T1 
Víi T =281(K) lµ nhiÖt ®é c©n b»ng cña hÖ.
§èi víi n−íc bÞ l¹nh ®i, entropy sÏ gi¶m, ®é biÕn thiªn khi nµy lµ
δQ T dT T
∆S 2 = ∫ = cm 2 ∫ = cm 2 ln 
T T2 T  T1 
§é biªn thiªn entropy cña hÖ lµ
λm 1 T T
∆S = ∆S1 + ∆S 2 = + cm 1 ln  + cm 2 ln  
T1  T1   T2 
80.0,1  281   281 
∆S = + 1.0,1. ln  + 1.0,4. ln  ≈ 0,002(kcal / K )
(0 + 273)  0 + 273   30 + 273 
Ta thÊy ∆S>0, ®iÒu ®ã chøng tá nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt
l¹nh
* §Ó chøng minh nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt l¹nh ta cã thÓ
lµm nh− sau: XÐt hÖ hai vËt c« lËp, n¨ng l−îng cña hÖ b¶o toµn (nÕu qu¸
tr×nh ta xÐt chØ liªn quan ®Õn sù truyÒn nhiÖt th× nhiÖt ®−îc b¶o toµn)
Q = Q 1 + Q 2 = const → δQ1 = −δQ 2
Trong ®ã δQ1 , δQ 2 lµ ®é biÕn thiªn nhiÖt l−îng cña vËt 1 vµ 2.
§é biÕn thiªn entropy
δQ1 δQ 2
dS = dS1 + dS 2 = +
T1 T2
Theo (*) ta cã
1 1  (T − T1 )δQ 1
dS = δQ1  −  = 2 > 0 → (T2 − T1 )δQ1 > 0
 T1 T2  T1T2
NÕu T2>T1 th× δQ1>0 tøc lµ vËt 1 nhËn nhiÖt hay nhiÖt truyÒn tõ vËt 2
sang vËt 1
NÕu T2<T1 th× δQ1<0 tøc lµ vËt 1 táa nhiÖt hay nhiÖt truyÒn tõ vËt 1 sang
vËt 2
VËy nhiÖt chØ cã thÓ truyÒn tõ vËt nãng sang vËt l¹nh
9-27. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña mét chÊt khÝ lý t−ëng khi tr¹ng th¸i
cña nã thay ®æi tõ A tíi B (h×nh 9-5) theo:

P
P1 A D
P2
C B
O V V2
1 V
H×nh 9-5
a. §−êng ACB
b. §−êng ADB
Cho biÕt: V1=3l; p1=8,31.105N/m2;V2=4,5l; t1=27 o C , p2=6.105N/m2
Gi¶i
§é biÕn thiªn entropy kh«ng phô thuéc vµo qu¸ tr×nh biÕn ®æi nh− thÕ nµo,
mµ chØ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i ®Çu vµ tr¹ng th¸i cuèi, nªn:
CdT B dT T  T 
∆S = ∆S AC + ∆S CB = nC V ∫ + nC p ∫ = nC V ln C  + nC p ln B 
A T C T
 TA   TC 
A - C vµ C – B ®¼ng ¸p nªn
TC p 2 TB V2
= ; =
TA p1 TC V1
Do ®ã
i p  i+2 V  p1V1  i  p 2  i + 2  V2 
∆S = n R ln 2  + n R ln 2  =  ln  + ln  
2  p1  2  V1  T1  2  p1  2  V1 

8,31.105.3.10 −3  6  6.105  6 + 2  4,5  

∆S =  ln + ln   ≈ 5,4(J / K )
(27 + 273)  2  8,31.105  2  3  
9-28. Cã hai b×nh khÝ, b×nh thø nhÊt cã thÓ tÝch V1=2l chøa khÝ Nit¬ ë ¸p
suÊt p1=1at, b×nh thø hai cã thÓ tÝch V2=3l chøa khÝ CO ë ¸p suÊt
p2=5at. Cho hai b×nh th«ng víi nhau vµ ®Æt chóng trong mét vá çch
nhiÖt lý t−ëng. TÝnh ®é biÕn thiªn entr«py cña hÖ khi hai khÝ trén
lÉn vµo nhau, biÕt nhiÖt ®é ban ®Çu trong hai b×nh b»ng nhau vµ
b»ng 27oC.
Gi¶i
Khi gi·n në vµo nhau çc chÊt khÝ kh«ng sinh c«ng, nhiÖt l¹i bÞ çch nªn qu¸
tr×nh ®¹t ®−îc tr¹ng th¸i cuèi cïng cã nhiÖt ®é kh«ng ®æi (l−i ý, ®©y kh«ng
ph¶i lµ qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt thuËn nghÞch). Entropy thay ®æi mét l−îng (tÝnh
b»ng con ®−êng ®¼ng nhiÖt)
δQ δQ
∆S = ∆S1 + ∆S 2 = ∫ +∫
1 T 2 T
Qu¸ tr×nh ®¼ng nhiÖt
V2
Q = A = pV ln
V1
p1 V1  V1 + V2  p 2 V2  V1 + V2 
∆S = ln  + ln 
T  V1  T  V 2 
9,8.10 4.2.10 −3  2 + 3  5.9,8.10 .3.10
4 −3
 2 + 3
∆S = ln  + ln  ≈ 3,1(J / K )
273 + 27  2  273 + 27  3 
9-29. 200g s¾t ë 100oC ®−îc bá vµo mét nhiÖt l−îng kÕ chøa 300g n−íc ë
12 o C . Entr«py cña hÖ nµy thay ®æi nh− thÕ nµo khi c©n b»ng nhiÖt?
Gi¶i
Sau khi trao ®æi nhiÖt hÖ sÏ c©n b»ng ë nhiÖt ®é toC. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng
nhiÖt
c1 m1 t 1 + c 2 m 2 t 2
c 1 m1 (t 1 − t ) = c 2 m 2 (t − t 2 ) → t =
c1 m1 + c 2 m 2
460.0,2.100 + 4180.0,3.12
t= ≈ 18(o C)
460.0,2 + 4180.0,3
§é biÕn thiªn entropy cña hÖ bao gåm sù gi¶m entropy cña miÕng s¾t vµ sù
t¨ng entropy cña khèi n−íc
dT dT T T
∆S = c1 m 1 ∫ + c2m2 ∫ = c1 m 1 ln   + c 2 m 2 ln  
T T  T1   T2 
 18 + 273   18 + 273 
∆S = 460.0,2. ln  + 4180.0,3. ln  ≈ 3,3(J / K )
 100 + 273   12 + 273 
VËy sau khi c©n b»ng nhiÖt entropy cña hÖ t¨ng lªn mét l−îng 3,3(J/K)

Ch−¬ng 10: ChÊt khÝ
10-1. Cã 10g khÝ He chiÕm thÓ tÝch 100cm3 ë ¸p suÊt 108N/m2. T×m nhiÖt
®é cña khÝ trong hai tr−êng hîp
a. Coi khÝ He lµ lý t−ëng
b. Coi khÝ He lµ khÝ thùc
Gi¶i
a. KhÝ He lý t−ëng, nhiÖt ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh
Men®eleev – Crapayron
pV 108.100.10 −6
T= = ≈ 481(K )
(m / µ )R (10 / 4).8,31
b. KhÝ He khÝ thùc, nhiÖt ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ph−¬ng tr×nh Van de
Walls
 m 2 a  m  m 1  µp m a  m 
 p + 2 2  V − b  = RT → T =  +  V − b 
2 
 µ V  µ  µ R  m µ V  µ 
1  4.108 10 4,1.10 −4 
100.10 −6 − 10 2,3.10 −5  ≈ 205K
T= +
8,31  10 (
4 100.10 −6 )
2 
 4 
§èi víi He
a = 4,121.10 -4 Jm 3 / kmol 2 ; b = 2,3.10 -5 m 3 / kmol
10-2. Trong mét b×nh thÓ tÝch 10lÝt chøa 0,25kg khÝ nit¬ ë nhiÖt ®é 27oC.
a. T×m tØ sè gi÷a néi ¸p vµ ¸p suÊt do khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh
b. T×m tØ sè gi÷a céng tÝch vµ thÓ tÝch cña b×nh
Gi¶i
Çc h»ng sè Van de Walls cña khÝ Nit¬ 2
a = 0,141Jm 3 / mol 2 ; b = 3,92.10 −5 m 3 / mol
Ph−¬ng tr×nh Van de Walls
 m 2 a  m  m
 p + 2 2  V − b  = RT (1)
 µ V  µ  µ
a. TØ sè gi÷a néi ¸p vµ ¸p suÊt do khÝ t¸c dông lªn thµnh b×nh
m2 a
Néi ¸p p' =
µ 2 V2
Chia hai vÕ cña (1) cho p’ ta cã:
p  m  µV 2 RT p RV 2 T p' ma  m 
 + 1 V − b  = → = → =  V − b  (2)
 p'  µ  am p' m  m  2
p µRV T  µ 
a  V − b 
µ  µ 
p' 250.0,141  250 
= 2
. 0,01 − .3,92.10 −5  ≈ 4,9%
p 28.8,31.0,01 .300  28 
2
N.I.Kosin, M.G. Sirkevich, Sè tay vËt lý c¬ së, NXB c«ng nh©n kü thuËt Hµ Néi 1980, trang 106.
b. TØ sè gi÷a céng tÝch vµ thÓ tÝch cña b×nh
Céng tÝch
m
V' = b
µ
TØ sè
V' mb 250.3,92.10 −5
= = = 3,5%
V µV 28.0,01
10-3. T×m ¸p suÊt cña khÝ cacbonic ë 3oC nÕu biÕt khèi l−îng riªng cña nã
ë nhiÖt ®é ®ã lµ 550kg/m3.
Gi¶i
Ph−¬ng tr×nh Van de Walls
 m 2 a  m  m  ρ 2 a  ρ  ρ
 p + 2 2  V − b  = RT →  p + 2 1 − b  = RT
 µ V  µ  µ  µ  µ  µ
RT ρ 2a
→p= − 2
(µ / ρ − b ) µ
Thay sè
2
8,31.(273 + 3)  550 
p= −  .0,141 ≈ 1,4.108 (Pa )
(
0,028 / 550 − 3,92.10 −5
 0,028  )
10-4. ThÓ tÝch cña 4g khÝ oxy t¨ng tõ 1 ®Õn 5 dm3. Xem khÝ oxy lµ thùc.
T×m c«ng cña néi lùc trong qu¸ tr×nh gi·n në ®ã.
Gi¶i
Néi ¸p
2
m a
p' =   2
µ V
C«ng cña néi lùc
2 2
m V2 adV m  1 1 
A' = ∫ p' dV =   ∫ 2
= a    − 
µ V1 V µ  V1 V2 
2
 4  1 1 
A' = 0,138   −  ≈ 1,7(J )
 32   0,001 0,005 
10-5. TÝnh néi ¸p cña khÝ çcbonic lóc khèi l−îng riªng cña nã lµ
550kg/m3. Cho biÕt ®èi víi khÝ cacbonic cã: Tk=304K vµ
pk=7,4.106N/m2
Gi¶i
Néi ¸p cña khÝ Cacbonic

m2 a ρ 2 27 RTk2
p' = =
µ 2 V 2 µ 2 64 p k
Nh−ng do
27 RTk2
a=
64 pk
Nªn
2
 550  27.8,31.304 2
p' =   6
≈ 6,8.10 6 (Pa )
 0,044  64.7,4.10
10-6. TÝnh khèi l−îng n−íc cÇn cho vµo mét çi b×nh thÓ tÝch 30cm3 ®Ó khi
®un nãng tíi tr¹ng th¸i tíi h¹n nã chiÕm toµn bé thÓ tÝch cña b×nh.
Gi¶i
Gäi khèi l−îng n−íc cÇn cho vµo b×nh lµ m. Khi ®un nãng tíi tr¹ng th¸i tíi
h¹n, thÓ tÝch cña b×nh lµ thÓ tÝch tíi h¹n, nªn
m m µV
V = Vk = Vok = 3b → m =
µ µ 3b
H»ng sè Van de Walls cña n−íc b=30,5.10-6m3/mol, ta tÝnh ®−îc m=5,9g
10-7. X¸c ®Þnh khèi l−îng riªng cña h¬i n−íc ë ®iÓm tíi h¹n theo gi¸ trÞ
céng tÝch b=0,03m3/kmol.
Gi¶i
Céng tÝch
m m m µ 0,018
Vk =
µ
Vok =
µ
3b → ρ k = = =
Vk 3b 3.0,03.10 −3
= 200 kg / m 3( )
10-8. §èi víi khÝ cacbonic : a=3,64.105Jm3/kmol2, b=0,043m3/kmol. Hái:

a. 1g çcbonic láng cã thÓ tÝch lín nhÊt lµ bao nhiªu?
b. ¸p suÊt h¬i b·o hßa lín nhÊt lµ bao nhiªu?
c. CO2 láng cã nhiÖt ®é cao nhÊt lµ bao nhiªu?
d. CÇn ph¶i nÐn khÝ CO2 víi ¸p suÊt b»ng bao nhiªu ®Ó thµnh CO2
láng ë nhiÖt ®é 31oC vµ 50oC.
Gi¶i
a. ThÓ tÝch lín nhÊt cña çcbonÝc láng øng vãi tr¹nh th¸i tíi h¹n
(suy ra tõ çc ®−êng ®¼ng nhiÖt Van de Walls)
m 3bm 3.0,043.10 −3
Vk = Vok = ≈ ≈ 2,93.10 −3 m 3 / kg
µ µ 44.10 −3
(b=0,043m /kmol =0,043.10-3m3/mol)
3
b. ¸p suÊt h¬i b·o hoµ cùc ®¹i øng víi ®iÓm ba (suy ra tõ çc ®−êng
®¼ng nhiÖt Van de Walls)

a 0,364
pk = = ≈ 7,4.10 6 (Pa )
27b 2
(
27 0,043.10 -3 )
2
(a=3,64.10 Jm /kmol =0,364Jm3/mol)

5 3 2
c. NhiÖt ®é cao nhÊt mµ nit¬ cßn ë thÓ láng øng víi nhiÖt ®é ®iÓm ba
8a 8.0,364
Tk = = −3
≈ 304K = 31o (C )(!)
27 Rb 27.8,31.0,043.10
d. ÇcbonÝc láng ë 31oC cÇn nÐn tíi ¸p suÊt b»ng ¸p suÊt tíi h¹n
p k = 7,4.10 6 (Pa )
§ã còng lµ nhiÖt ®é lín nhÊt mµ çcbonÝc ë thÓ láng ë mäi ¸p
suÊt. Víi nhiÖt ®é 51oC lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ho¸ láng víi bÊt cø ¸p suÊt nµo
10-9. §Ó nghiªn cøu tr¹ng th¸i tíi h¹n nhµ vËt lý häc Nga A. Vªnariuyt
dïng mét çi hép trong ®ã cã ®ùng mét èng chøa ete ®−îc hµn kÝn.
H¬ nãng hép ®Ó quan s¸t tr¹ng th¸i tíi h¹n.
a. ë 20oC, ªte n−íc ph¶i chiÕm mét thÓ tÝch b»ng bao nhiªu phÇn
tr¨m thÓ tÝch cña èng ®Ó khi ®Õn nhiÖt ®é tíi h¹n, èng chøa ®Çy
ªte ë tr¹ng th¸i tíi h¹n? BiÕt r»ng khèi l−îng 1 kmol ªte lµ
74kg/kmol, khèi l−îng riªng cña ªte ë 20oC b»ng 714kg/m3. §èi
víi ªte Tk=193oC, pk=35,9.105N/m2;
b. NÕu thÓ tÝch cña èng lín hay nhá h¬n thÓ tÝch ªte tíi h¹n th× sÏ
x¶y ra hiÖn t−îng g× khi nhiÖt ®é n©ng lªn?
Gi¶i
a. Gäi thÓ tÝch vµ khèi l−îng ªte ®æ vµo èng lµ V vµ m, thÓ tÝch cña
nã ë tr¹ng th¸i tíi h¹n lµ Vk (do ®ã còng lµ thÓ tÝch cña èng). Ta
cã
m m m RTk
Vk = Vok = 3b = 3b
µ µ µ 8p k
m V 8µp k 8.0,074.34,9.10 5
V= → = = ≈ 25%
ρ Vk 3ρRTk 3.714.8,31.(273 + 193)
b. Khi thÓ tÝch cña èng nhá h¬n thÓ tÝch Vk th× ch−a ®un ete lªn tíi
tr¹ng th¸i tíi h¹n ete ®· chiÕm ®Çy èng.
c. Khi thÓ tÝch cña èng lín h¬n thÓ tÝch Vk th× ch−a ®un ete lªn tíi
tr¹ng th¸i tíi h¹n ete ®· bay h¬i hÕt.

Ch−¬ng 11: ChÊt láng
11-1. X¸c ®Þnh c«ng cÇn thiÕt ®Ó biÕn mét giät n−íc 1g thµnh s−¬ng mï
(nghÜa lµ ®Ó t¸ch giät n−íc ®ã thµnh nh÷ng giät nhá) ®−êng kÝnh
0,2µm. DiÖn tÝch bÒ mÆt cña giät n−íc lóc ®Çu coi nh− kh«ng ®¸ng
kÓ so víi tæng diÖn tÝch bÒ mÆt cña giät s−¬ng mï.
Gi¶i
Khèi l−îng cña mét giät s−¬ng mï
4
m = πρr 3 (r lµ b¸n kÝnh giät s−¬ng)
3
Sè giät s−¬ng ®−îc t¹o thµnh tõ giät n−íc
M 3M
N= =
m 4πρr 3
DiÖn tÝch bÒ mÆt cña mét giät s = 4πr 2 , vËy diÖn tÝch bÒ mÆt tæng céng
3M 6M
S = sN = = (d=2r lµ ®−êng kÝnh giät s−¬ng)
ρr ρd
C«ng cÇn thiÕt ®Ó biÕn giät thµnh s−¬ng mï tèi thiÓu b»ng n¨ng l−îng mÆt
ngoµi
6σM
A = σS =
ρd
6.0,073.0,001
A= = 2,19(J )
1000.2.10−6
11-2. Hai giät thñy ng©n víi b¸n kÝnh mçi giät lµ 1mm nhËp l¹i thµnh
mét giät lín. Hái nhiÖt ®é cña giät thñy ng©n t¨ng lªn bao nhiªu?
Cho biÕt thñy ng©n cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi σ=0,5N/m, khèi l−îng
riªng ρ=13,6.103kg/m3, nhiÑt dung riªng c=138J/kg®é.
Gi¶i
Gäi b¸n kÝnh cña giät nhá lµ r, cña giät lín ®−îc t¹o thµnh lµ R. Ta cã:
4 3 4
πR ρ = 2 πr 3 ρ → R = r 3 2
3 3
NhËp lµm mét, diÖn tÝch mÆt ngoµi cña giät lín sÏ nhá h¬n tæng diÖn tÝch mÆt
ngoµi cña hai giät nhá, n¨ng l−îng bÒ mÆt sÏ gi¶m. §é gi¶m n¨ng l−îng bÒ
mÆt nµy sÏ b»ng nhiÖt l−îng cña giät lín nhËn ®−îc.
4
(2.4πr 2
)
− 4πR 2 σ = mc∆t ; m = 2 πρr 3
3
Do ®ã
 3 4  3σ  3 4  3.0,5
∆t = 1 − 
 = 1 −
2  cρr 


2  138.13,6.0,001
( )
≈ 1,65.10 − 4 o C


11-3. TÝnh c«ng cÇn thùc hiÖn ®Ó thæi mét bong bãng xµ phßng ®¹t ®Õn
b¸n kÝnh r=7cm. SuÊt c¨ng mÆt ngoµi cña n−íc xµ phßng lµ σ=4.10-
2
N/m. ¸p suÊt khÝ quyÓn po=1,01.105N/m2.
Gi¶i
Ta coi nhiÖt ®é cña khÝ trong qu¸ tr×nh thæi lµ kh«ng ®æi (qu¸ tr×nh ®¼ng
nhiÖt). C«ng cÇn thæi bong bãng b»ng c«ng t¹o ra mÆt ngoµi (b»ng n¨ng l−îng
mÆt ngoµi) A1, vµ c«ng nÐn ®¼ng nhiÖt A2 cña mét l−îng khÝ ®óng b»ng l−îng
khÝ trong bong bãng ë cuèi qu¸ tr×nh tõ khÝ quyÓn vµo.
A 1 = 2.σ 4πr 2 = 8σπr 2
p
A 2 = pV ln
po
po lµ ¸p suÊt khÝ quyÓn, p lµ ¸p suÊt khÝ trong bong bãng
§Ó tÝnh p, ta chó ý mµng xµ phßng gåm hai mÆt ph©n çch, mçi mÆt ph©n
çch (mÆt khum) sÏ g©y ra ra ¸p suÊt phô “Ðp” vµo t©m víi gi¸ trÞ tÝnh theo
c«ng thøc Laplace
p p = 2σ / r . ¸p suÊt phô tæng céng do mµng xµ phßng g©y ra cho khÝ bªn trong
bao gåm ¸p suÊt do mÆt cong phÝa ngoµi vµ mÆt cong phÝa trong (víi b¸n kÝnh
xÊp xØ b¸n kÝnh mÆt cong ngoµi) vµ ¸p suÊt khÝ quyÓn céng l¹i:
4σ
p= + po
r
Do ®ã
 4σ  4 3  p o + 4σ / r  4 3  4σ   4σ 
A 2 =  po +  πr ln  = πr p o 1 +  ln1 + 
 r 3  p o  3  p o r   p o r 
4σ
V× do x = << 1 nªn (1 + x )ln (x + 1) ≈ (1 + x )x ≈ x nªn ta cã
po r
16σπr 2
A2 ≈
3
VËy c«ng tæng céng
16σπr 2 40σπr 2
A = A1 + A 2 = 8σπr 2 + =
3 3
40.0,04.3,14.0,07 2
A= ≈ 8,2.10 −2 (J )
3
11-4. Mét çi khung lµm b»ng nh÷ng ®o¹n d©y kim lo¹i cøng. §o¹n d©y
AB linh ®éng, dµi l=15cm. Khung ®−îc phñ mét mµng xµ phßng cã
suÊt c¨ng mÆt ngoµi σ=0,045N/m (h 11-3). TÝnh c«ng cÇn thùc hiÖn
®Ó kÐo AB ra mét ®o¹n ∆x=4cm.

A
A
B
B
l
H×nh 11-3
H×nh 11-4
Gi¶i
Lùc tèi thiÓu kÐo AB b»ng lùc c¨ng mÆt ngoµi t¸c dông lªn AB, c«ng cña lùc
nµy (còng chÝnh b»ng n¨ng l−îng mÆt ngoµi ®· ®−îc t¨ng lªn do t¨ng diÖn
tÝch bÒ mÆt mµng)
A = Fs = σl∆x = 0,045.0,15.0,04 = 5,4.10 −4 (J )
11-5. Cã mét khung h×nh ch÷ nhËt chiÒu dµi l=10cm. §o¹n d©y AB linh
®éng chia khung ®ã thµnh hai khung nhá h×nh vu«ng (h 11-4). Hái
®o¹n AB sÏ dÞch chuyÓn vÒ phÝa nµo vµ dÞch chuyÓn mét ®o¹n b»ng
bao nhiªu nÕu hai khung h×nh vu«ng ®ã ®−îc phñ b»ng hai mµng
chÊt láng kh¸c nhau cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi t−¬ng øng lµ: σ1-
=0,06N/m vµ σ2=0,04N/m.
Gi¶i
XÐt vÒ mÆt n¨ng l−îng, n¨ng l−îng mÆt ngoµi cña hÖ ban ®Çu lµ (σ 1 + σ 2 )S (S
lµ diÖn tÝch nöa h×nh ch÷ nhËt). HÖ c©n b»ng ë vÞ trÝ sao cho n¨ng l−îng mÆt
ngoµi cña hÖ hai mµng xµ phßng lµ nhá nhÊt, cã nghÜa lµ d©y AB sÏ chuyÓn
®éng vÒ phÝa lµm mµng xµ phßng cã suÊt c¨ng mÆt ngoµi lín h¬n. KÕt qu¶ lµ
d©y AB sÏ chuyÓn ®éng ®Õn tËn cïng bªn phÝa mµng cã søc c¨ng mÆt ngßai
lín h¬n
11-6. §Ó x¸c ®Þnh lùc c¨ng mÆt ngoµi cña r−îu ng−êi ta lµm nh− sau: cho
r−îu trong mét çi b×nh ch¶y nhá giät ra ngoµi theo mét èng nhá
th¼ng ®øng cã ®−êng kÝnh d=2mm. Thêi gian giät nµy r¬i theo giät
kia lµ τ =2 gi©y. Ng−êi ta thÊy r»ng sau thêi gian ∆t=780 gi©y th× cã
∆m=10 gam r−îu ch¶y ra. TÝnh suÊt c¨ng mÆt ngoµi cña r−îu. Coi
chç th¾t cña giät r−îu khi nã b¾t ®Çu r¬i cã ®−êng kÝnh b»ng ®−êng
kÝnh cña èng nhá giät.
Gi¶i:
Khèi l−îng cña mét giät r−îu
τ∆m
m= (1)
∆t
Giät (b¾t ®Çu) nhá xuèng khi:

(1) τ∆mg τ∆mg
πσd = mg = →σ =
∆t πd∆t
2.10.10 −3.9,8
Thay sè σ = ≈ 0,04 N / m
3,14.2.10 −3.780
11-7. Mét sîi d©y b¹c ®−êng kÝnh d=1mm, ®−îc treoth¼ng ®øng. Khi lµm
nãng ch¶y ®−îc 12 giät b¹c th× sîi d©y b¹c ng¾n ®i mét ®o¹n
h=20,5cm. X¸c ®Þnh suÊt c¨ng cña mÆt ngoµi b¹c ë thÓ láng? Cho
biÕt khèi l−îng riªng cña b¹c ë thÓ láng lµ ρ=9300kg/m3 vµ xem r»ng
chç th¾t cña giät b¹c khi nã b¾t ®Çu r¬i cã ®−êng kÝnh b»ng ®−êng
kÝnh cña sîi d©y b¹c.
Gi¶i
πd 2
Khèi l−îng cña b¹c ®· ho¸ láng M = ρ h
4
Khèi l−îng cña mét giät b¹c láng

M ρπd 2 h
m= = (1)
k 4k
Giät (b¾t ®Çu) nhá xuèng khi:

(1) ρπd 2 h ρgdh
πσd = mg = g →σ =
4k 4k
Thay sè
ρgdh 9300.9,8.10 −3.0,205
σ= = ≈ 0,39(N / m )
4k 4.12
11-8. Cã mét èng mao dÉn ®−êng kÝnh ngoµi d=3mm, mét ®Çu ®−îc bÞt
kÝn. §Çu bÞt kÝn ®ã ®ùng mét Ýt thñy ng©n (h 11-5). Khèi l−îng cña
èng mao dÉn vµ thñy ng©n lµ 0,2g. §Çu bÞt kÝn cña èng mao dÉn
trong n−íc. Xem n−íc lµm −ít hoµn toµn èng mao dÉn vµ n−íc cã
suÊt c¨ng mÆt ngoµi σ=0,073N/m, cã khèi l−îng riªng ρ=103kg/m3.

d
H×nh 11 – 5
Gi¶i
HÖ (èng mao dÉn+ Thuû ng©n) chÞu t¸c dông cña lùc c¨ng mÆt ngoµi vµ träng
lùc h−íng xuèng, lùc Acsimet h−íng lªn, khi c©n b»ng th×
d2 4(πσd + mg )
σπd + mg = ρπ h → h =
4 πρgd 2
4(3,14.0,073.0,003 + 0,0002.9,8)
h= ≈ 3,8cm
3,14.1000.9,8.(0,003)
2
11-9. §Ó chøng minh lùc c¨ng mÆt ngoµi, ng−êi ta ®æ n−íc vµo mét çi
d©y b»ng l−íi s¾t mµ çc sîi l−íi ®· ®−îc phñ mét líp parafin. Çc lç
cña l−íi s¾t cã d¹ng h×nh trßn ®−êng kÝnh d=0,2mm. Hái chiÒu cao
lín nhÊt cña møc n−íc ®æ vµo d©y mµ n−íc ch¶y ra theo çc lç ®ã?
Gi¶i
N−íc cßn ®äng ®−îc trªn d©y lµ do lùc c¨ng mÆt ngoµi xuÊt hiÖn t¹i mÆt
tho¸ng n¬i tiÕp xóc cña vßng d©y vµ n−íc. N−íc sÏ nhá xuèng khi søc c¨ng
mÆt ngoµi kh«ng cßn ®ñ søc gi÷ nã n÷a. Khi ®ã
4σ 4.0,073
ρghπd 2 / 4 ≤ σπd → h ≤ = ≈ 15(cm )
ρgd 1000.10.0,0002
11-10. Trong mét èng mao dÉn hë ®Æt th¼ng ®øng, ®−êng kÝnh trong 1mm
cã mét giät n−íc. Hái khèi l−îng cña giät n−íc ph¶i nh− thÕ nµo ®Ó
mÆt khum bªn d−íi cña giät n−íc lµ: mÆt lâm, mÆt ph¼ng, mÆt låi?
Gi¶i
Cã thÓ hiÖu ®Þnh tÝnh lµ giät n−íc sÏ ®i dÇn tíi phÝa ®¸y èng mao dÉn. §é
khum (lâm) cña mÆt bªn d−íi sÏ “kÐm h¬n” mÆt phÝa trªn (mÆt phÝa trªn lu«n
lu«n lµ mÆt cÇu víi ®−êng kÝnh b»ng ®−êng kÝnh cña èng mao dÉn). Khi khèi
l−îng cña giät n−íc cµng lín ®é cong mÆt khum bªn d−íi cµng gi¶m, ®Õn khi

khèi l−îng giät n−íc ®¹t tíi gi¸ trÞ mo nµo ®ã mÆt khum nµy sÏ lµ mÆt ph¼ng,
lín h¬n gi¸ trÞ nµy mÆt khum trë thµnh mÆt låi. Ta cã
πσd 3,14.0,073.0,001
m o g = σπd → m o = = ≈ 2,34.10 −5 kg
g 9,8
VËy nªn:
• Khi m< 2,34.10 −5 kg mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt lâm
• Khi m= 2,34.10 −5 kg mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt ph¼ng
• Khi m> 2,34.10 −5 kg mÆt khum bªn d−íi lµ mÆt låi
11-11. Hai èng mao dÉn cã ®−êng kÝnh trong lÇn l−ît lµ 0,5mm vµ 1mm
nhóng trong mét b×nh ®ùng chÊt láng. TÝnh hiÖu çc møc chÊt láng
trong hai èng mao dÉn nÕu:
a. ChÊt láng ®ã lµ n−íc.
b. ChÊt láng ®ã lµ thñy ng©n
Gi¶i
a. Khi nhóng hai èng trong n−íc, n−íc sÏ d©ng lªn. §é d©ng lªn cña
n−íc trong tõng èng lµ
4σ
h=
ρgd
HiÖu çc møc chÊt láng trong hai èng mao dÉn lµ
4σ  1 1  4.0,073  1 1 
∆h =  −  =  −  ≈ 3(cm )
ρg  d 2 d1  1000.9,8  0,0005 0,001 
b. Khi nhóng hai èng trong thuû ng©n, thuû ng©n trong èng sÏ h¹
xuèng. §é h¹ xuèng cña thuû ng©n trong tõng èng lµ h. C©n b»ng
gi÷a ¸p suÊt thuû tÜnh vµ ¸p suÊt phô cho ®iÓm bªn trong chÊt
láng ngay t¹i mÆt khum ta cã
2σ 4σ
ρgh = →h=
d/2 ρgd
HiÖu çc møc chÊt láng trong hai èng mao dÉn lµ
4σ  1 1  4.0,5  1 1 
∆h =  −  =  −  ≈ 1,5(cm )
ρg  d 2 d1  13600.9,8  0,0005 0,001 
11-12. Mét èng ®−îc nhóng th¼ng ®øng trong mét b×nh dùng chÊt láng. Hái
chiÒu cao cña cét n−íc trong èng thay ®æi nh− thÕ nµo nÕu èng mao
dÉn vµ b×nh ®−îc n©ng lªn nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc a=g? H¹ xuèng
nhanh dÇn ®Òu víi gia tèc a=g/2?
Gi¶i:
Khi b×nh vµ èng ®−îc n©ng lªn víi gia tèc a, ¸p suÊt cña ®iÓm bªn trong
èng ngang mÆt tho¸ng chÊt láng ngoµi èng bao gåm ¸p suÊt khÝ quyÓn, ¸p
suÊt thuû tÜnh cña cét n−íc, ¸p suÊt phô g©y bëi mÆt khum vµ ¸p suÊt g©y ra

do lùc qu¸n tÝnh3. ¸p suÊt nµy cã gi¸ trÞ b»ng ¸p suÊt t¹i nh÷ng ®iÓm ngang
b»ng víi nã ë ngoµi èng
pp
p o = p o − p p + ρgh + ργh → h =
ρ (g + γ )
Khi èng mao dÉn vµ b×nh kh«ng chuyÓn ®éng ( γ = 0 ) th×
pp
ho =
ρg
h g
Do ®ã: =
ho g + γ
Khi n©ng lªn γ = g

h 1
=
ho 2
Khi h¹ xuèng: γ = −g / 2
h
=2
ho
11-13. Cã hai èng mao dÉn lång vµo nhau, ®ång trôc, nhóng th¼ng ®øng
vµo mét b×nh n−íc. §−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn nhá, b»ng bÒ
réng cña khe t¹o nªn gi÷a hai èng mao dÉn. Bá qua bÒ dµy cña èng
mao dÉn trong. Hái møc chÊt láng trong èng nµo cao h¬n, cao h¬n
bao nhiªu lÇn?
Gi¶i
§é d©ng cña n−íc trong èng mao dÉn trong
4σ
h1 = (d lµ ®−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn trong)
ρgd
§−êng kÝnh trong cña èng mao dÉn ngoµi theo gi¶ thiÕt ta tÝnh ®−îc lµ 3d. §é
d©ng cña n−íc trong èng mao dÉn ngoµi lµ h2. Khi c©n b»ng tæng lùc c¨ng mÆt
ngoµi ë hai ®−êng tiÕp xóc gi÷a mÆt tho¸ng cña n−íc víi çc èng mao dÉn
trong vµ ngoµi (th¼ng ®øng h−íng lªn) b»ng träng lùc cña cét n−íc d©ng lªn
(th¼ng ®øng h−íng xuèng).
2σ
( )
σπd + σπ 3d = π (3d )2 / 4 − πd 2 / 4 h 2 ρg → h 2 =
ρgd
Do ®ã
h1
=2
h2
3
Trong hÖ quy chiÕu g¾n víi b×nh+èng mao dÉn, ¸p suÊt do lùc qu¸n tÝnh g©y ra ®−îc hiÓu th«ng thõ¬ng b»ng ¸p lùc
cña nã ργhS lªn diÖn tÝch phÇn tiÕp xóc cña nã S víi tiÕt diÖn Êy hay pqt= ργh
VËy n−íc d©ng lªn trong èng mao dÉn ë trong cao h¬n 2 lÇn so víi ®é d©ng
cña “khe” mao dÉn gi÷a hai èng.
11-14. Cã hai tÊm thñy tinh ph¼ng ®Æt song song çch nhau mét kho¶ng
d=0,2mm, nhóng th¼ng ®øng vµo trong mét chÊt láng. X¸c ®Þnh
khèi l−îng riªng cña chÊt láng ®ã nÕu biÕt r»ng chiÒu cao cña khèi
chÊt láng gi÷a hai tÊm thñy tinh d©ng lªn mét ®o¹n h=3,2cm. SuÊt
c¨ng mÆt ngoµi cña chÊt láng lµ 0,027N/m. Xem chÊt láng lµm −ít
hoµn toµn thñy tinh.
Gi¶i
§é d©ng cña møc chÊt láng trong èng lµ h, ta cã
2σ 2.0,027
2bσ = hdbρg → ρ = = ≈ 861(kg / m 3 )
ghd 9,8.0,032.0,0002
11-15. HiÖu møc thñy ng©n trong hai nh¸nh cña èng mao dÉn h×nh ch÷ U
cã ®−êng kÝnh trong d1=1mm vµ d2=2mm lµ ∆h=1cm. X¸c ®Þnh suÊt
c¨ng mÆt ngoµi cña thñy ng©n. Cho biÕt khèi l−îng riªng cña thñy
ng©n lµ 13,6.103kg/m3.
Gi¶i
C©n b»ng ¸p suÊt cho ®iÓm ngay d−íi mÆt ph©n çch cña nh¸nh lín ta cã
4σ 4σ ρg∆hd1d 2
= + ρg∆h → σ =
d1 d2 4(d 2 − d1 )
13600.9,8.0,01.0,001.0,002
σ= ≈ 0,67(N / m )
4(0,002 − 0,001)
11-16. Khèi l−îng riªng cña kh«ng khÝ trong mét çi bong bãng ë d−íi ®¸y
cña mét hå n−íc s©u 6m lín gÊp 5 lÇn khèi l−îng riªng cña kh«ng
khÝ ë khÝ quyÓn (ë nhiÖt ®é b»ng nhiÖt ®é ë ®¸y hå). X¸c ®Þnh b¸n
kÝnh bong bãng.
Gi¶i
Gäi b¸n kÝnh cña bong bãng lµ R, ¸p suÊt bªn trong bong bãng lµ:
2σ
p = po + + ρ gh (1)
r

Tõ ph−¬ng tr×nh Men®ªleep – Clapªr«n suy ra4 khèi l−îng riªng cña khÝ bªn
µp µp
trong vµ bªn ngoµi bong bãng lÇn l−ît lµ ρ = vµ ρ o = o
RT RT
ρ p
Tõ ®ã n= = (2)
ρo po
Thay (1) vµo (2)

2σ ρgh 2σ
n = 1+ + →r=
por po (n − 1)p o − ρgh
2.0,073
Thay sè: r= = 0,4µm
(5 − 1).10 5 − 1000.9,8.6
11-17. Trªn mÆt n−íc ng−êi ta ®Ó mét çi kim cã b«i mét líp mì máng (®Ó
cho khái bÞ n−íc lµm −ít). Kim cã ®−êng kÝnh lín nhÊt lµ bao nhiªu
®Ónã cã thÓ ®−îc gi÷ ë trªn mÆt n−íc mµ kh«ng bÞ ch×m xuèng d−íi?
Cho biÕt khèi l−îng riªng cña thÐp lµm kim lµ ρ=7,7k.103kg/m3.
Gi¶i
§Ó kim kh«ng bÞ ch×m th× ¸p suÊt do trong l−îng cña kim t¹i mÆt tiÕp xóc
gi÷a kim vµ n−íc ph¶i nhá h¬n ¸p suÊt g©y ra bëi mÆt cong cña n−íc vµ ¸p
suÊt do lùc ®Èy Acsimet t¸c dông lªn kim.
σ mg − FA S ≤ 2 rl
mg − m(ρ l / 2 ρ r )g
≥ ≥ (1)
r S 2rl
trong ®ã r, l, ρr, ρl thø tù lµ b¸n kÝnh, chiÒu dµi, khèi l−îng riªng cña kim vµ
cña n−íc. Cßn khèi l−¬ng cña kim: m = πr 2 lρ r
(2)
Thay (2) vµo (1)
16σ 16.0,073
2r = d ≤ = ≈ 1,6mm
π (2 ρ r − ρ l )g 3,14.(2.7,7 − 1).9,8.10 3
HÕt
m m µp
4
pV = RT → ρ = =
µ V RT
Phô lôc
A. Qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Trong qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
δQ = 0 → pdV + nC V dT = 0 (P1)
HÖ sè ®o¹n nhiÖt
Cp CV + R R γR
γ = = → CV = ; Cp = (P2)
CV CV γ −1 γ −1
ThÕ vµo (1), vµ l−u ý ph−¬ng tr×nh Mendeleev – Crapayron
pV = nRT → pdV + Vdp = nRdT
Cho ta
1
pdV + (pdV + Vdp ) = 0
γ −1
→ γpdV + Vdp = 0 → d (pV γ ) = 0
Hay
pV γ = const
§©y lµ ph−¬ng tr×nh cho qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
Hay còng cã thÓ viÕt çch kh¸c
pV γ = (pV )V γ −1 = nR (TV γ −1 ) → TV γ −1 = const (P3)
pV γ =
(pV ) γ
= (nR )
γ Τγ
→ p1−γ T γ = const (P4)
γ −1 γ −1
p p
C«ng trong qu¸ tr×nh ®o¹n nhiÖt
(2 ) 1
A = −∆U = − nC V ∆T = − nR∆T
γ −1
Do
nR∆T = nR (T2 − T1 ) = p 2 V2 − p1V1
Nªn
p1V1 − p 2 V2
A= (P5)
γ −1
Còng cã thÓ viÕt
 T2  (3) p1V1   V1  
γ −1
1
A= nRT1 1 −  = 1−   (P6)
γ −1  T1  γ − 1   V2  
 
…
B. Çc h»ng sè Van de Walls x¸c ®Þnh qua çc th«ng sè tíi h¹n pk,
T k, V k
Ph−¬ng tr×nh Van de Walls cho mét mol khÝ thùc
 a  RT a
 p + 2 (V − b ) = RT → p = − 2
 V  V−b V
T¹i ®iÓm ba
RTk a
pk = − 2 (P7)
Vk − b Vk

∂p RTk 2a RTk 2a
=0→− + =0→ = 3 (P8)
∂V Vk = 0 (Vk − b ) 2 3
Vk (Vk − b ) Vk
2
∂2p 2RTk 6a RTk 3a

=0→ − =0→ = 4 (P9)
∂V 2
Vk = 0
(Vk − b ) 3 4
Vk (Vk − b ) Vk
3
Chia (P9) cho (P8) ta nhËn ®−îc

Vk = 3b (P10)
ThÕ (P10) vµo (P7) ta nhËn ®−îc
RTk a a
pk = (Vk − b ) − → pk = (P11)
(Vk − b ) 2
Vk 2
27 b 2
Tõ (P10) vµ (P8) ta nhËn ®−îc
8a
Tk = (P12)
27 bR
Çc h»ng sè Van de Walls
Tõ (P7) vµ (P8) ta cã
RTk 2a V RTk
pk = − 3 k →b= (P13)
Vk − b Vk 2 8p k
H»ng sè a ®−îc t×m tõ (P11) vµ (P12)
27 R 2 Tk2
a = 27 b 2 p k = (P14)
64p k
***HÕt***

giải BT VLDC 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

giải BT VLDC 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A.

1-6. Th¶ r¬i tù do mét vËt tõ ®é cao h = 19,6 mÐt. TÝnh:

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

biÕn ®æi ®Òu: v − v 0 = 2.a .s ⇒ a =

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

a t = g cos α = g 2 − a n = 9 ,8 2 − 8,2 2 = 5,4(m / s 2 )

⇒ v = v y + v x = 23,32 + (15.cos 30 0 ) = 26 ,7(m / s )

c) D¹ng quü ®¹o cña hßn ®¸?

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

1-18. T×m vËn tèc gãc:

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

H×nh cña bµi 1-19

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

H×nh 2-4a H×nh 2-4b

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

H×nh cña bµi 2-7

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

a) Lùc c¨ng cña lß xo thø nhÊt

P H×nh cña bµi 2-15

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

(2) + 2.(4 ) → M1a1 + 2M 3a 3 = (M1 − M 3 )g → a 3 = (M1 − 2M 3 )g − M1a1

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

H×nh cña bµi 3-2

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

ρ .πR 2 .0 = ρ (πR 2 − πr 2 ).a + ρπr 2 .b (trong ®ã ρ lµ mËt ®é khèi l−îng cña

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

DÔ thÊy γ 1 = γ 2 = γ 3 = γ , ta cã hÖ ph−¬ng tr×nh:

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

§Þnh luËt b¶o toµn ®éng l−îng cho:

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn

I 2 = I 0 + 2.m.d 2 = 2 ,5 + 2.10.0 ,2 2 = 3,30(kgm 2 )

Khoa VËt LÝ, tr−êng §H Khoa Häc, §H Th¸i Nguyªn