ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΘΕΩΝ (στ.

26-108)

Ενότητα 2: Συμβούλιο των Θεών ραψωδία α στ.26-108

Περίληψη Περιεχομένου: Ο Ποσειδώνας, άσπονδος εχθρός του Οδυσσέα, βρισκόταν στη
γη των Αιθιόπων, οι άλλοι θεοί έχουν συγκεντρωθεί στο παλάτι του Δία στον Όλυμπο. Τότε
ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, παίρνοντας αφορμή από την εκδίκηση του Ορέστη
για τον φόνο του πατέρα του, κατακρίνει τους ανθρώπους που τα βάζουν χωρίς αιτία με
τους θεούς, ενώ αυτοί οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για την τύχη τους. Η Αθηνά τη στιγμή εκείνη
βρίσκει την ευκαιρία να φέρει με παράπονο το θέμα του Οδυσσέα, που τόσα χρόνια, χωρίς
να φταίει ο ίδιος νοσταλγεί το σπίτι του, αποκλεισμένος στο νησί της Καλυψώς. Ο Δία
αντιδρά θετικά στη διαμαρτυρία της Αθηνάς και καλεί τους θεούς να σκεφτούν πώς θα
γλιτώσουν τον Οδυσσέα από το μένος του Ποσειδώνα. Η Αθηνά αμέσως προτείνει να
σταλεί ο Ερμής στην Ωγυγία για να γνωστοποιήσει τη βούληση των θεών στην Καλυψώ,
ενώ η ίδια θα πάει στην Ιθάκη για να ενθαρρύνει τον Τηλέμαχο να φύγει από το νησί και να
αναζητήσει πληροφορίες για τον πατέρα του.
Πραγματολογικά Στοιχεία:
είχε ταξιδέψει:ο ποιητής παρουσιάζει τον Ποσειδώνα να απουσιάζει μακριά στην χώρα
των Αιθιόπων και έτσι οι θεοί θα μπορέσουν να αποφασίσουν για την επιστροφή του ήρωα.
Στους Αιθίοπες: ο Όμηρος ταυτίζει την ανατολική με τη δυτική Αιθιοπία(α στ.22).
Εκατόμβη: δηλαδή θυσία 100 βοδιών. Στη πράξη όμως η εκατόμβη περιλαμβάνει λιγότερα
ζώα κάθε φορά.
Τον Αίγισθο: ο Αίγισθος, γιος του Θυέστη, ήταν ξάδελφος του Αγαμέμνονα και εραστής της
γυναίκα του Κλυταιμνήστρας, όσο εκείνος έλειπε στην Τροία. Όταν ο Αγαμέμνονας γύρισε
στις Μυκήνες, ο Αίγισθος με την Κλυταιμνήστρα τον δολοφόνησαν και έγιναν κύριοι στο
βασίλειο των Ατρειδών. Αργότερα όμως που ενηλικιώθηκε ο Ορέστης, ο γιος του
Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, εκδικήθηκε τον φόνο του πατέρα του σκοτώνοντας
τον Αίγισθο και την μητέρα του Κλυταιμνήστρα Με τον μύθο αυτό ασχολείται ο Αισχύλος
στις τραγωδίες του <<Αγαμέμνων>>, <<Χοηφόροι>> και <<Ευμενίδες>>. Η θανάτωση του
Αίγισθου και της Κλυταιμνήστρας από τον Ορέστη αποτέλεσε σπουδαίο γεγονός και θέμα
συζήτησης στην κοινωνία των θεών και των ανθρώπων. Είναι φυσικό λοιπόν να αρχίζει την
ομιλία του ο Δίας αναφερόμενος σε αυτό το γεγονός.
Γνωρίζοντας:ο Αίγισθος είχε προειδοποιηθεί από τον Δία να μην σκοτώσει τον
Αγαμέμνονα, γιατί θα το πλήρωνε πολύ ακριβά.
Να γυρίσει: τον Ορέστη είχαν απομακρύνει από τις Μυκήνες ο Αίγισθος και η μητέρα του
Κλυταιμνήστρα. Όταν όμως πέρασαν οκτώ χρόνια και ο Ορέστης ενηλικιώθηκε γύρισε στο
Άργος για να εκδικηθεί το φόνο του πατέρα του.
Ο Ερμής: στην Οδύσσεια ο Ερμής είναι ο αγγελιοφόρος των θεών.
Γαλανή:η Αθηνά στον Όμηρο χαρακτηρίζεται ως γλαυκώπις (=γαλανομάτα). Η Αθηνά
ονομαζόταν Παλλάδα και πήρε αυτό το χαρακτηρισμό μάλλον γιατί σκότωσε τον γίγαντα
<<Πάλλαντα>>. Η Αθηνά πάντα υπήρξε προστάτιδα του Οδυσσέα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΘΕΩΝ (στ.26-108)

Κρονίδη: ο Κρόνος ήταν γιος του Ουρανού και της Γης και σύζυγος της Ρέας. Θεωρείται
πατέρας του Δία, Ποσειδώνα, Άδη, Ήρας κ.α.
του Άτλαντα: ο Άτλας, αρχηγός των Τιτάνων, ήταν πατέρας της Καλυψώς. Τον θεωρούσαν
έναν πελώριο γίγαντα που βάσταζε στους ώμους του τις κολόνες που κρατούσαν τον
ουρανό. Ο Άτλας μαζί με τους Τιτάνες πολέμησε τον Δία και ο Δίας τον καταδίκασε να
μένει πάντοτε σε αυτή τη θέση κρατώντας τον ουρανό.
Να ξεχάσει την Ιθάκη: ο μεγάλος πειρασμός για τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του
ήταν πάντοτε η αναπόληση για την πατρίδα και τους δικούς του ανθρώπους.
Στ’αργίτικα: στα καράβια των Αχαιών.
Που τα σύννεφα συνάζει: προσωνύμιο του Οδυσσέα γιατί θεωρούνταν θεός του ουρανού,
ανέμων και των κεραυνών.
Τον Κύκλωπα: η ραψωδία ι αναφέρει τους Κύκλωπες. Η τύφλωση από τον Οδυσσέα του
Πολύφημου, του γιου του Ποσειδώνα ήταν η αιτία που ο θεός έτρεφε μίσος εναντίον του
Οδυσσέα.
Κοσμοσείστης: ο Ποσειδώνας θεός της θάλασσας και θεός των σεισμών.
Στης Ωγυγίας το νησί: είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η μυθολογική θέση του νησιού της
Καλυψώς. Σύμφωνα με μελετητές, η Ωγυγία ταυτίζεται με τη Μάλτα ή το Γιβραλτάρ.
Αχαιούς: στον Όμηρο οι Έλληνες ονομάζονταν Αχαιοί, Αργείοι ή Δαναοί. Το όνομα
Έλληνες είναι μεταομηρικό. Ελλάς στον Όμηρο αποκαλείται μια περιοχή στη βόρεια
Θεσσαλία.
Μνηστήρες: εννοούνται οι 108 αριστοκράτες νέοι από την Ιθάκη και τα γύρω μέρη που
είχαν εγκατασταθεί παράνομα στο παλάτι του Οδυσσέα, σπαταλούσαν την περιουσία του
σε γλέντια και ήθελαν να πείσουν την Πηνελόπη να παντρευτεί έναν από αυτούς.
Το νόστο του πατέρα του: με άλλα λόγια, σκοπός του ταξιδιού της Αθηνάς ήταν να
ενθαρρύνει τον Τηλέμαχο να δείξει την ανδρική του πυγμή προς τους μνηστήρες, κι έπειτα
να μεταβεί στη Σπάρτη και την Πύλο μήπως μάθει από τον Μενέλαο και τον Νέστορα,
αντίστοιχα που είχαν γυρίσει ήδη στις πατρίδες τους, κάποια νέα σχετικά με τον πατέρα
του.
Ερμηνευτικά Σχόλια:
Η αυλαία της Οδύσσειας ανοίγει στον Όλυμπο, στο παλάτι του Δία, όπου όλοι οι θεοί είναι
εκεί συγκεντρωμένοι εκτός από τον Ποσειδώνα, που λείπει στη χώρα των Αιθιόπων και έτσι
μπορούν ελεύθερα να αποφασίσουν για το γυρισμό του Οδυσσέα.
Στο σημείο αυτό οι μελετητές διατυπώνουν ερωτήματα: α) οι θεοί, όπως φαίνεται, έχουν
συναθροιστεί στο ανάκτορο του Δία για να συζητήσουν για την τύχη του Οδυσσέα; β)όλοι
οι άλλοι θεοί δεν μπορούν να επιβληθούν στον Ποσειδώνα και να πάρουν απόφαση για την
επιστροφή του ήρωα στην Ιθάκη;
Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι ότι εδώ πρόκειται για ποίηση και δεν μπορούμε να
την κατανοήσουμε με την λογική. Είναι φυσικό λοιπόν οι θεοί να συγκεντρώνονται στο
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΘΕΩΝ (στ.26-108)

παλάτι του Δία και να συζητούν επίκαιρα θέματα όπως η επιστροφή του Οδυσσέα στην
Ιθάκη την ώρα που απουσιάζει ο θεός Ποσειδώνας.
Ο ποιητής βάζει τον Δία να αναφερθεί στην τιμωρία του Αίγισθου που τον σκότωσε ο
Ορέστης για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του, γιατί:
α) η ύβρη που διέπραξε ο Αίγισθος είναι αντίστοιχη με την ύβρη που διέπραξαν οι
σύντροφοι του Οδυσσέα στο νησί του Ήλιου και με εκείνη που διαπράττουν οι μνηστήρες.
Η τιμωρία των συντρόφων του Οδυσσέα και του Αίγισθου προοικονομεί και την τιμωρία
των μνηστήρων.
β) η ιστορία με τον Ορέστη αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τον Τηλέμαχο που
βλέπει τους μνηστήρες να σπαταλούν την περιουσία του πατέρα του και να προσβάλλουν
τη μητέρα του.
γ) ο Οδυσσέας βρίσκεται σε οριακό σημείο απελπισίας αφού θέλει να δει το σπίτι του.
Η Αθηνά παίρνει ως δεδομένη τη συγκατάθεση των θεών για την επιστροφή του Οδυσσέα
στην Ιθάκη και βάζει σε εφαρμογή το σχέδιό της: ο Ερμής, ο αγγελιοφόρος των θεών, θα
σταλεί στην Καλυψώ για να της ανακοινώσει τη βούληση τους, ενώ αυτή η ίδια θα μεταβεί
στην Ιθάκη για να τονώσει το φρόνημα του Τηλεμάχου και να του αφυπνίσει το φιλότιμο
και τον ανδρισμό του. Ήδη για αυτό μας έχει προετοιμάσει ο ποιητής με τη μνεία του
Ορέστη, που μόλις ένιωσε ότι ωρίμασε γύρισε στις Μυκήνες και πήρε την εκδίκηση για τον
άδικο χαμό του πατέρα του.
ΕΠΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ
Στην ενότητα αυτή η σκηνή αποτελείται από έναν διάλογο του Δία και της Αθηνάς. Αυτό
είναι ένα από τα βασικότερα τεχνικά στοιχεία του έπους. Ο διάλογος παρουσιάζει τα
πράγματα με μεγαλύτερη αμεσότητα και παραστατικότητα και κρατά αμείωτο το
ενδιαφέρον του ακροατηρίου. Επίσης οι ήρωες εμφανίζονται ζωντανοί μπροστά στα μάτια
των ακροατών σε α΄ πρόσωπο και εξωτερικεύουν τα κίνητρα της δράσης τους. Τέλος στο
λόγο των ηρώων φαίνεται το πάθος και η έντασή τους, και αποκαλύπτονται περισσότερο οι
αντιθέσεις και οι συγκρούσεις τους.
Ο 1ος λόγος του Δία(στ.36-45): έχει την ακόλουθη δομή:
Θέση του Δία:(στ.36-39): οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις συμφορές τους και όχι οι
θεοί.
Παράδειγμα της θέσης του (στ.40-45): ο Αίγισθος, ο οποίος, μολονότι προειδοποιήθηκε
από τους θεούς, διέπραξε ύβρη και τιμωρήθηκε παραδειγματικά.
Ο λόγος της Αθηνάς (στ. 53-72) που εισάγει το θέμα του Οδυσσέα και προκαλεί τον οίκτο
των θεών έχει την εξής δομή:
Πρόλογος στ.53-55: με αυτόν η Αθηνά κερδίζει την προσοχή και την εύνοια του Δία.
Διήγηση στ.56-68: παρουσιάζεται η καταπίεση του Οδυσσέα από την Καλυψώ και η
νοσταλγία του για την πατρίδα.
Επίλογος στ.68-72: πικρό παράπονο της Αθηνάς και έντονη διαμαρτυρία της για την
παγερή στάση του Δία απέναντι στον Οδυσσέα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΩΝ ΘΕΩΝ (στ.26-108)

Ο δεύτερος λόγος του Δία που αποκαλύπτει την αιτία των παθημάτων του ήρωα και έχει
την εξής δομή:
θετική αντίδραση για τον ήρωα (στ.74-78): ο Δίας βεβαιώνει ότι δεν έχει ξεχάσει
καθόλου τον συνετό Οδυσσέα.
αιτιολογία των δεινών του (στ. 74-92): ο Ποσειδώνας είναι εκείνος που κρατάει τον ήρωα
μακριά από το σπίτι του, γιατί τύφλωσε το γιο του Πολύφημο.
Ο δεύτερος λόγος της Αθηνάς τέλος περιέχει το σχέδιο δράσης για τη σωτηρία του
Οδυσσέα και έχει αυτή τη δομή:
η Αθηνά θεωρεί ως δεδομένη τη θετική απόφαση των θεών (στ.94-96) και το σχέδιο της
Αθηνάς (στ.97-108).