politika

evropis kavSiri
idealuri mokavSire

kaxa gogolaSvili

ras niSnavs evrokavSirisken swrafva

saqarTvelo evropis nawilia da

is evropis kavSirSi gaerTianebisken miiswrafvis. mag­
ram viciT ki, ras niSnavs evrokavSiri da saiT mivdivarT?

damoukideblobis pirvelive wlebSi saqarTvelom gezi evrokavSirSi gawev­

rianebisken aiRo. maSin es arCevani mxolod deklaraciuli xasiaTisa iyo, radgan
aravin icoda realurad ras niSnavda evrokavSirisken svla.

martivad rom vTqvaT, saqarTvelos arCevans ori mniSvnelovani stimuli gana­

pirobebda: a) „axali hegemonis“ Zebna – 200 wlis ganmavlobaSi sxva eris mier mar­
Tul qveyanas gauWirda patronisa da mfarvelis gareSe arseboba; b) evropis mimarT
gaucnobierebeli ltolva, simpaTia da ndoba.

am ndobasa da miswrafebas ar gaaCnda kargad gamoxatuli mizezebi, romelTa ra­

cionalurad axsna SeuZlebelia. magaliTad, ruseTis an yofili sabWoTa kavSiris
sxva qveynebis moqalaqeebs xSirad ukvirdaT kidec qarTvelebis aseTi keTilgan­
wyoba evropelebis mimarT, siyvaruli da pativiscema maTi kulturuli memkvidre­
obisa, literaturisa Tu sxva. aseve niSandoblivi iyo saqarTveloSi evropuli
xelovnebis zedmiwevniT kargad codna da misi srulad gageba. es SesaZlebelia
gemovnebaTa TavsebadobiTac aixsnas. TavisTavad qristianuli tradicia da uZ­

2
 evropis kavSiri – idealuri mokavSire

velesi kavSirebi evropul civi­

lizaciasTan mniSvnelovnad uwyobda xels
am miswrafebis arsebobas, xolo TviT qarTveli xalxis
maRali suliereba dadebiTad ganawyobs mas evropuli civi­
lizaciis mier sazogadoebriv yofaSi danergili faseulobebis – ada­
mianebis uflebebis dacvis, Rirsebis pativiscemis, Tanasworuflebianobis,
solidarobis, mSvidobismoyvareobis principebis mimarT.

ra mogvitana evrokavSirTan TanamSromlobam

damoukideblobis pirvelive dRidan saqarTvelo grZnobda evrokavSiris keTil­

ganwyobas. Cven wlebis ganmavlobaSi viRebdiT upirobo daxmarebas evrokavSiridan.
es miliardobiT daxarjuli Tanxebi evrokavSirma gardamavali sistemuri cvli­
lebebis etapze myofi saqarTvelos mosaxleobis dasaxmareblad gaiRo. evrokav­
Siris daxmarebiT 1992 wlidan saqarTveloSi iwereboda kanonebi, iqmneboda saxel­
m­wifo institutebi, keTdeboda gzebi, viTardeboda saerTaSoriso urTierTobebi.
mokled, Sendeboda qveyana, romelsac
safuZvlad demokratiisa da sabazro
ekonomikis principebi unda hqonoda. ev­
eduard SevardnaZe
rokavSiri dResac saqarTvelos udide­ da Jak santeri,
si donoria da qveyanas mniSvnelovan fi­ `partniorobisa da
Tan amS ro mlo bis
nansur da teqnikur daxmarebas uwevs. SeT anxmebis~ xel­
moweris win, 1996

2008 wlis 12 agvisto, saqarT­

x­
velosa da ruseTs Soris cec
lis Sewy vet is Sesa xeb SeT anx­
a
mebis pirobebis molaparakeb
ent mixe ­
saqarTvelos prezid
an. evr oka vSir s
il saakaSvilT
warmoadgenen evrokomisiis
pre zid ent i xos e manuel baro­
i
zo, safrangeTis prezident
nikola sarkoz i (evr opu li
i)
sabWos maSindeli prezident
xavi er sol ana (evr oka v­
da
Siris erTiani sagareo da us­
afrTxoebis politikis umaR­
lesi warmomadgeneli).
3
 politika

evrokavSiris politikurma mxardaWeram SegvinarCuna damoukidebloba. saqarT­

velos teritoriuli mTlianobisa da suverenitetis dacvis sakiTxi evrokavSiris
erT-erTi prioritetuli sagareo-politikuri Tema gaxda. 2008 wlis Semdeg ki,
aSS-sTan erTad, evrokavSirma ruseTis mier Cven winaaRmdeg warmoebuli agresia
SeaCera da aqtiurad ganagrZobs saqarTvelos interesebis mxardaWeras Jenevis mo­
laparakebebis formatsa Tu saerTaSoriso organizaciebSi.

evrokavSirisken miswrafeba mravali xalxis arCevania

2013 wlis noemberSi ukraineli xalxi Tavisi qveynis legitimur mmarTvels au­
janyda da daamxo kidec misi xelisufleba imis gamo, rom am ukanasknelma uari Tqva
evropasTan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebis gaformebaze da ruseTTan kavSiris
gamyareba gadawyvita. qveynis yvelaze mniSvnelovan moedanze mravali dRis ganmav­
lobaSi gaismoda sityvebi: „ukraina ce evropa“ – ukraina evropaa. ra edo safuZvlad
ukraineli xalxis motivacias, rom araerTma Seswira sicocxle evropul arCevans?

2008 wels ruseTma saqarTveloSi samxedro agresia ganaxorciela da qveynis

saerTaSoriso doneze aRiarebuli teritoriis nawilis okupacia moaxdina. amis
realuri mizani aseve iyo saqarTvelos evropuli da evroatlantikuri miswrafe­
bebisaTvis xelis SeSla.

orive SemTxvevaSi, ukrainaSic da saqarTveloSic, am qveynebis xalxebma Tavgan­

wirva gamoiCines, rom maT momaval Taobebs politikurad evropaSi daemkvidre­
binaT Tavi da evropis kavSirSi ecxovraT.

4
 evropis kavSiri – idealuri mokavSire

rogor Seiqmna evrokavSiri

evrokavSiri samocdaxuTi welia, rac arsebobs. am xnis ganmavlobaSi man gan­

viTarebis rTuli gza ganvlo – 6 qveynis mier 1950 wels Seqmnili qvanaxSirisa da
foladis Tanamegobrobidan 28 wevri saxelmwifos kavSiramde, 500-milioniani mo­
saxleobiT. 1950 wels dasavleT evropis eqvsma saxelmwifom, meore msoflio omis
gakveTilebis gaTvaliswinebiT, TanamSromlobis iseTi formis SemuSaveba gadawyvi­
ta, romelic daZlevda saukuneebis manZilze arsebul winaaRmdegobebs da mSvido­
basa da urTierTdaxmarebis suliskveTebas samudamod daamkvidrebda maT Soris.

miuxedavad imisa, rom evropuli erTianobis idea mravali saukunis manZilze

mwifdeboda da is mravali udidesi evropeli moazrovnis nafiqralis Sedegia, pir­
veli praqtikuli nabiji, romelmac Tanamedrove evropul integracias Cauyara sa­
fuZveli, safrangeTis sagareo saqmeTa maSindeli ministris – robert Sumanis 1950
wlis 9 maiss gakeTebuli deklaracia gaxldaT.

5
 politika

deklaracia, romlis SemuSavebaSic maSindelma frangma saxel­

m­wifo moxeleebma Jan monem da pol ruterma miiRes monawileoba,
mouwodebda erTiani evropuli federaciis Seqmnisken, zeerovnuli
institutebiTa da saerTo bazriT, sazRvrebisa da gamyofi bariere­
bis gareSe. midgomebi gaiziares maSindelma safrangeTis, dasavleT
germaniis, italiisa da beneluqsis (belgia, niderlandebi da luqsem­
burgis konfederacia) mTavrobebma, rasac 1951 wels foladisa
da qvanaxSiris gaerTianebis, xolo 1957 wels kidev ori – evropis
ekonomikuri gaerTianebisa da evropis atomuri gaerTianebis Seqm­
na mohyva. am SeTanxmebebis safuZvelze aRniSnulma qveynebma Seqmnes
erTmaneTTan Tavisufali savaWro sivrce da sabaJo kavSiri, xolo
mogvianebiT – saerTo bazari, sadac garantirebuli iyo saqonlis,
robert Sumani (1886-1963)
momsaxurebis, kapitalisa da adamianebis Tavisufali gadaadgileba.

zemoT naxsenebi sami gaerTianeba momavalSi (1967 wels) e.w. Serwymis xel­
SekrulebiT erTian instituciur struqturebSi moeqca da samives erTad evropis
gaerTianeba (evrogaerTianeba) ewoda. miuxedavad amisa, es jer kidev ar iyo evro­
kavSiri, radganac gaerTianeba mxolod ekonomikuri TanamSromlobis kompeten­
ciebs moicavda, dRevandeli evrokavSiri ki, romelic formalurad 1992 wels
maastrixtis SeTanxmebam daafuZna, wevri qveynebis mWidro TanamSromlobas da
erTobliv saqmianobas, garda savaWro-ekonomikurisa, politikisa da marTl­
msajulebis sakiTxebSic axorcielebs. evrokavSiri dRes, 1999 wlidan, aseve
ekonomikuri da monetaruli kavSiricaa, romlis komponentia evrozonis saxeliT
cnobili erTiani savaluto sivrce. evros – evrokavSiris erTian fulad erTeuls
– jerjerobiT mxolod evrokavSiris 19 wevri saxelmwifo iyenebs, magram umeteso­
ba qveynebisa emzadeba masze gadasasvlelad. erTiani fuladi erTeuli da mone­
taruli kavSiri xels uwyobs evrokavSiris sivrceSi vaWrobisa da investiciebis
Tavisuf­lad da danakargebis gareSe ganxorcielebas. aRsaniSnavia, rom rigi evro­
kavSiris arawevri qveynebisa, rogoricaa san-marino, monako, montenegro, nebayof­
lobiT aRiareben evros sakuTar teritoriaze mimoqcevaSi arsebul oficialur
fulad erTeulad.

an
veli Sexvedra evrokomisiis wevrebT
entis uolter halStainis pir
evrokomisiis pirveli prezid
6
rogor funqcionirebs evrokavSiri

albaT bevrs smenia terminebi – evrokomisia, evroparlamenti, evrokavSiris

sabWo, evropuli sabWo. evrokavSiri ar aris federacia an erTiani saxelmwifo.
is qveynebis gardamavali saxis kavSiria, romelic erTdroulad federaluri
saxelmwifosa da samTavrobaTSoriso organizaciis niSnebs atarebs. miuxe­
davad amisa, misi marTva daaxloebiT imave saxis institutebiT xdeba, rogorc es
demokratiul saxelmwifoebs sCveviaT.

evroparlamenti, romelic strasburgSi ikribeba, sayovelTaod, proporciuli

wesiT arCeuli organoa, romelic yvela wevri qveynidan arCeuli 751 deputatisa­gan
Sedgeba. igi evrokavSiris sxva institutebis funqcionirebis demokratiul kon­
trols axorcielebs. evroparlamenti aseve monawileobs sakanonmdeblo saqmia­
nobaSi da gamocemuli rezoluciebiT evrokavSirSi moqmedi politikuri Zalebis
nebas gamoxatavs kavSiris politikis yvela mniSvnelovan sakiTxze.

evropuli sabWo evrokavSiris wevri qveynebis saxelmwifos an mTavrobis

meTaurebisagan Sedgeba, romlis Sekrebebis drosac ganisazRvreba evrokavSiris
saqmianobisa da politikis ZiriTadi mimarTulebebi. mas uZRveba evropuli sabWos
prezidenti, romelsac wevri qveynebi orwlinaxevriT irCeven. evropuli sabWos
mier miRebuli mimarTulebebis realizacias evrokavSiris sabWo axdens, rome­lic
evrokavSiris wevri qveynebis ministrebisgan Sedgeba. sul sabWos 10 nairsaxeo­
ba arsebobs, sadac, gansaxilveli sakiTxis specifikidan gamomdinare, Sesabamisi
dargebi (finansTa da ekonomikis, iusticiis, sagareo saqmeTa, energetikis, garemos
dacvis da sxva) monawileoben. isini iReben kanonebsa da gadawyvetilebebs, romel­
Ta Sesrulebac, evroparlamentis mier maTi damtkicebis Semdgom, savaldebuloa
evrokavSiris yvela qveyanaSi.

evrokomisia, romelsac prezidenti da 28 komisari marTavs, evrokavSiris aRmas­

rulebeli organoa. misi Stab-bina mdebareobs briuselSi. es mTlianad zeerovnu­
li instituti amuSavebs winadadebebs, uZRveba saerTaSoriso urTierTobebs, debs
7
 politika

xel­Sekrulebebs sxva qveynebTan, afinansebs evrokavSiris programebsa da marTavs

evrokavSiris biujetis did nawils.

evrokavSirSi aseve Seqmnilia marTlmsajulebis sasamarTlo, romelic mde­

bareobs luqsemburgSi, umaRlesi uflebamosileba aqvs gaauqmos nebismieri aqti,
romelic miiRo sabWom, an qveyanas, romelic ar asrulebs evrokavSiris kanonebs,
daakisros jarima.

evrokavSiris erTian savaluto sivrces frankfurtidan marTavs evropis cent­

raluri banki. am mniSvnelovani institutebis garda, evrokavSiris programebsa
da politikas asamde saagento da ofisi marTavs, romlebic iseTi mniSvnelovani
sakiTxebiT arian dakavebuli, rogoricaa erTiani sagareo da usafrTxoebis poli­
tika, garemos dacva, regionuli politika, ekonomikuri da socialuri sakiTxebi,
standartebi da sxva.

evrokavSiris sagareo politika

evrokavSiris erTiani sagareo da usafrTxoebis politika jerjerobiT ganvi­

Tarebis fazaSia. am sferoSi gadawyvetilebebs qveynebi sagareo sakiTxTa sabWoze
iReben xolme. rogorc wesi, evrokavSiris wevri saxelmwifoebi erTiani poziciiT
gamodian gaerosa da sxva saerTaSoriso organizaciebSi, ar moqmedeben erTmaneT­
Tan SeuTanxmebelad msoflios cxel wertilebSi da erTiani ZalisxmeviT iRvwian
saerTSoriso mSvidobisa da stabilurobisTvis.

evrokavSiri did qveynebTan, rogoric aSS, ruseTi an CineTia, individualur

politikas atarebs, xolo SedarebiT mcire qveynebTan regionul midgomas iyenebs.
amisTvis is xSirad qmnis TanamSromlobis CarCos, rogoricaa, magaliTad, xmelTa­
SuazRvispireTisa da aRmosavleT evropis qveynebTan (saqarTvelos CaTvliT) er­
Tad dafuZnebuli evrokavSiris samezoblo politika. aseve yvelasTvis kargadaa
cnobili evrokavSiris aRmosavleTis partnioroba. am mravalmxrivi TanamSromlo­
bis formatSi ukraina, belarusi, moldova, saqarTvelo, azerbaijani da somxeTi
monawileoben. misi mizania evrokavSiris politikasTan progresuli daaxloeba
praqtikulad yvela sferoSi, reformebis xelSewyoba, demokratiis ganviTareba,
stabilurobis uzrunvelyofa regionuli masStabiT, vaWrobis xelSewyoba, ener­
getikis, transportisa da sxva dargebSi mniSvnelovani proeqtebis ganviTareba.
am politikis farglebSi saqarTvelom, ukrainam da moldovam, romlebmac sxva
qveynebze meti progresi aCvenes da ufro naTlad gamoxates TavianTi evropuli
miswrafeba, evrokavSirTan gaaformes asocirebis Sesaxeb SeTanxmebebi. am SeTanx­
mebiT saqarT­ velo evrokavSirTan Rrma da yovlismomcvel Tavisufal savaWro
sivrces qmnis. miuxedavad imisa, rom aseTi saxis formatebi partnior qveyanas uSu­
a­lod evrokavSiris wevrobas ar hpirdeba, maTi saSualebiT SesaZlebelia iseTi
reformebisa da ganviTarebis iseTi dRis wesrigis ganxorcieleba, romelic Sem­

8
 evropis kavSiri – idealuri mokavSire

dgomSi qveyanas e.w. kopenhagenis kriteriumebis (ix. qveviT) dakmayofilebis

SesaZleblobas miscems da amiT evrokavSirSi sruli integraciis myar sa­
fuZvels Seqmnis.

gafarToebis talRebi da gawevrianebis procesi

evrokavSiris wevrad axali qveynebis miReba

gafarToebad aris cnobili. es termini aqtualuria dRe­
sac. dReisaTvis gafarToebis eqvs talRas hqonda adgili:

 1973 – gawevriandnen gaerTianebuli samefo, irlandia da dania

 1981 – saberZneTi
 1986 – espaneTi da portugalia
 1995 – avstria, fineTi da SvedeTi
 2004-2007 – pirveli faza: ungreTi, poloneTi, slovakeTi, CexeTi, slovenia,
estoneTi, latvia, litva, kviprosi da malta; meore faza: bulgareTi da ru­
mineTi
 2013 – xorvatia

9
 politika

albaT gagiCndebaT kiTxva, Tu rogor wevriandebian

qveynebi evrokavSirSi?

amisaTvis ramdenime pirobaa aucilebeli:

 qveyana geografiulad unda mdebareobdes evropaSi da iziarebdes da pa­

tivs scemdes demokratiul faseulobebs.
 qveyanas unda undodes evrokavSirSi gawevrianeba da es unda gamoxatos
oficialuri ganacxadis SetaniT.
 qveyana unda iyos sasurveli partniori evrokavSiris moqmedi wevri
qveynebisTvis, ise, rom arc erTma qveyanam ar unda uTxras mas uari amaze.

es mxolod ZiriTadi formaluri mxarea, magram amis realizacias sxva mniSv­

nelovani pirobebis dakmayofileba esaWiroeba. 1992 wels evrokavSiris maSindelma
wevrma saxelmwifoebma SeimuSaves e.w. kopenhagenis kriteriumebi, romlebic gawev­
rianebis msurvel qveyanas sami saxis kriteriumis dakmayofilebas sTxovs:

 institutebis arseboba, romlebic demokratiul mmarTvelobasa da adamia­

nis uflebebis dacvas uzrunvelyofen.
 funqcionaluri sabazro ekonomika.
 unari itvirTos evrokavSiris mier aRebuli valdebulebebi da gauZlos kav­
Siris SigniT arsebul konkurentul wnexs.

yvelaferi amis realizacia gawevrianebis mosurne qveynisgan moiTxovs mniSv­

nelovan Zalisxmevas, reformebs sazogadoebrivi cxovrebis praqtikulad yvela
sferoSi, evrokavSiris kanonmdeblobis srul gadmonergvas (transpozicias), so­
cialur-ekonomikuri donis amaRlebasa da siRaribis daZlevas. qveynis am saxiT
transformaciis process zedmiwevniT yuradRebiT akvirdeba evrokomisia, rome­
lic amave dros finansur da teqnikur daxmarebas uwevs mas am reformebis swrafad
da efeqtianad warmarTvaSi.

2014 wlis 27 ivniss

saqarTvelos, ukra­
ini­
sa da moldovis
umaR­lesma pirebma
xeli moaweres evro­
kavSirTan asocirebis
Sesaxeb SeTanxmebebs.
10
riTi gamoirCeva evrokavSiri

evrokavSiri msoflioSi yvelaze didi savaWro moTamaSe da yvelaze didi in-

vestoria.

ekonomikuri ganviTarebis doniTa da adamianebis keTildReobis maCvenebliT

evrokavSiri aseve erT-erTi pirvelTagania. Tu ratom ara pirveli, amis pasu­xia ev­
rokavSiris xSiri gafarToeba masSi axali wevrebis miRebis xarjze. rogorc wesi,
axali wevrebi naklebad ganviTarebuli centraluri da aRmosavleTi an sam­xreT-
aRmosavleTi evropis qveynebia, romlebic sabWoTa reJimis mier kontrolirebadi
socialisturi qveynebis blokSi imyofebodnen wina saukunis 90-ian wlebamde. ev­
rokavSirSi gawevrianebam maT mniSvnelovani ekonomikuri winsvla moutana, mag­
ram maTi umetesoba evrokavSiris saSualo cxovrebis donis bevrad dabal maCvene­
belzea. es amcirebs saerTo maCveneblebs mTeli kavSiris masStabiT. miuxedavad
amisa, aRsaniSnavia, rom evrokavSiris SedarebiT axali wevrebi – poloneTi, CexeTi
Tu baltiispira qveynebi – Zalze swrafad viTardebian da uaxlovdebian evrokav­
Siris sxva qveynebSi arsebul keTildReobis dones. amas xels uwyobs evrokavSiris
e.w. gaTanabrebis politika, romlis meSveobiTac axali wevrebi iReben Zalze mniSv­
nelovan finansur daxmarebebs evrokavSiris saerTo biujetidan.

evrokavSirSi amJamad 24 oficialuri enaa. ratom 28 ara? masSi xom 28 qveyanaa

gaerTianebuli, SeiZleba ikiTxoT Tqven. imitom, rom ramdenime qveyanas erTi da
igive oficialuri ena aqvs evrokavSiris institutebSi gamoyenebuli, magaliTad,
avstriasa da germanias – germanuli, samenovan belgias – holandiuri da frangu­

11
 politika

evrokavSiris qveynebis saxelmwifosa da mTavrobis meTaurebi evropuli sabWos sxdomis Semdeg.

li, aseve samenovan luqsemburgs – franguli da germanuli, xolo kviprossa da

saberZneTs – berZnuli. evrokavSiri icavs da aviTarebs enebsa da kulturul mem­­
kvidreobas, swored amitomaa misi devizi – erTianoba mravalferovnebaSi.

12
 bolosityvaoba

evrokavSiri msoflioSi yvelaze mWidro da yovlismomcveli integraciis maga­

liTia. mas uzarmazari miziduloba aqvs, rasac SeiZleba rbili Zalis gravitacia
vuwodoT. sxva mxriv, evropis kavSirs aseve normatiul Zalas uwodeben, radganac is
Tavis irgvliv kanonierebasa da samarTlianobas amkvidrebs. evropis kontinentze
praqtikulad ar arsebobs qveyana, romelsac evrokavSirSi gawevrianeba an masTan
mWidro TanamSromloba ar surdes. dRes evrokavSirSi gawevrianebis msurvelTa
Soris am mizanTan yvelaze axlos dasavleT balkaneTis qveynebi arian, romelTa­
ganac montenegro, albaneTi, makedonia da serbeTi wevrobis kandidatebia. sainte­
resoa is faqti, rom evrokavSiris mravali wevri qveynis mier kosovos serbeTisgan
damoukideblobis aRiarebam ver gaanela imave serbeTis swrafva evrokavSirSi ga­
wev­­rianebisken.

am mokle weriliT SeuZlebelia evrokavSiris Sesaxeb amomwuravi codnis gad­

mocema. Cveni mizania TqvenSi gavaRvivoT meti interesi am unikaluri gaerTianebis
mimarT, romlis mTavari mizanic moqalaqeebis keTildReoba, sayovelTao mSvido­
ba, demokratiuli faseulobebis mxardaWera da gavrceleba, urTierTsasargeblo
TanamSromloba, mSvidoba da stabilurobaa. evrokavSirSi Tanasworuflebiania
didi da patara qveyana, mcire da didi eTnosi, uZvelesi da axali ena Tu kultura.
misi mTavari iaraRia ganaTleba da codna. swored amitom irCevs qarTveli xalxi
evrokavSirs, rogorc saboloo navsayudelsa da qolgas momavali mSvidobiani gan­
viTarebisTvis.

13