Professional Documents
Culture Documents
axatneli
kosta
xeTagurovi
2019 w. 15 oqtombers usruldeba 160 w.
dabadebidan
Tbilisi
2019
redaqtori:
koba bedoiZe
http://bedoidze.site.ge
©aleqsandre axatneli
kosta
visac iumori ar esmis, is sulierad Ratakia _ uTq-
vams anton Cexovs. marTlac, iumoria nervuli sistemis
mkurnali. amitomaa aucilebeli mZime sakiTxebsac ki iu-
moriT miudges adamiani. rac metia iumori, miT naklebia
uaryofiTi gancdebi.
naTqvami srulad miesadageba kosta xeTagurovis
pirovnebas, mis mZime cxovrebas da fiqrian Semoqmedebas.
pirvel rigSi pirovnebas da misadmi zogierTi mekalmis
damokidebulebas.
gvaris sakiTxia iumoriT gansaxilveli. xeTaguri, xe-
Tagurovi Tu xeTagaTi?
elizbar xeTaguris vaJi levani, rusul jarSi sam-
saxuris dros rom xeTagurovad ewereboda, gasagebia _
rusebma Tavis yaidaze gadaukeTes gvari. amitom iricxe-
boda igi levan elizbaroviC xeTagurovad da ara xeTagu-
rad, rogorc mama-papa.
praporSiki xeTagurovi mogvare-naTesavebs Soris did
avtoritetad iTvleboda.
levanis vaJi konstantine, moferebiT kosta, bune-
brivia, xeTagurovad moevlina qveynierebas. ase icxovra
da ukve saukuneze metia, ase darCa misi gvari momdevno
Taobebs.
Zalze didi xnis manZilze mravalerovani sazogadoeba
mas icnobda, rogorc kosta xeTagurovs. iwerebioda wigne-
3
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
5
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
6
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
7
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
8
nara
Zveli, istoriuli dvaleTis sofelia nara. central-
uri kavkasionis ganStoebebs Sorisaa moqceuli naras
qvabulad wodebuli, samyaros cvlilebebs mowyvetiili
mkacri samoTxe. Tavis mxriv, qvabulis erT RirsSesaniSnav
kuTxes sofeli nara warmoadgens.
bevri mkvlevar-mogzauri mouxiblavs naras qvabuls da
masSi Cakargul patara sofels. gonebis warmosaxviT Tu
iqna aRdgenili, nara cnobili Satilis tipis dasaxlebas
warmoadgenda. es iyo dasaxleba, sadac ucxo adamiani verc
saxlebisa da verc sarTulebis urTierTmimarTebas ver
gaarCevda. saWiroebis SemTxvevaSi SesaZlebeli xdeboda
calke keriebSi macxovreblebis momentaluri SekavSireba
da saerTo Tavdacvis organizeba. saerTo iyo interesebi
da moqmedeba. es ki SeiZleboda im SemTxvevaSi, Tu soflis
mcxovreblebi erTi didi ojaxis, saerTo gvaris wevrebi
an sisxliT naTesavebi iqnebodnen. iq xSirad ar iyo gansx-
vaveba sakuTar da sxvis Svilebs Soris.
am ukanaskneli maxasiaTeblis aRniSvna aucilebelia,
radgan adre daoblebul kostas bavSvoba sworad iqnes
gaazrebuli. mama _ levan elizbaris Ze, rogorc samxedro
mosamsaxure, saxlidan TveobiT iyo wasuli da mis pirmSo
kostas axloblebi zrdidnen. ara mxolod zrdidnen, ar-
amed Sromis ferxulSi abamdnen da urTierTobis rTul
filosofias aswavlidnen.
9
dvaleTi, nara, kosta xeTagurovis saxli
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
11
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
12
dvaleTi da dvalebi
kosta xeTagurovi dvaleTis sofel naradan iyo.dRes
miviwyebulia dvaleTis geografiuli arealis Sesaxeb
codna da Tavad dvalebis eTnikuri raobis sakiTxi.
kosta xeTagurovi osurad metyvelebda, osuri lit-
eraturis fuZemdebladaa aRiarebuli da amdenad sain-
tereso misi dvaleTidan warmomavlobisa, dvalobas da
dvalebTan urTierTobis sakiTxi.
antikuri periodis wyaroebi dvalebs (ualebs, talebs,
rogorc isini uwodebdnen) mTis iberiul tomebs Soris
moiazrebdnen. am cnobebis Tanaxmad qarT (qarTvelebs)
tomebs CrdiloeTidan mTis iberebi emezoblebodnen.
cnobisaTvis: uZvelesi periodis iafeturi modgmis
tomebs Soris Tubalebs ekavaT teritoriebi urmia-vanis
tbebis dasavleTiT xmelTaSua da Sav (pontos)
zRvebamde, tigrosisa (idigna) da evfratis (furaTu)
mdinareebis zemo welidan moyolebuli kavkasionis
mTagrexilis CaTvliT. droTa viTarebaSi Tubalebs
iberebi ewodaT. iberebad iTvlebodnen egrebi, svanebi,
qarTebi, lekoselebi, kavkasosebi. kavkasosebs (kavkonebs
_ berZnuli miTologiis Tanaxmad) Soris gamorCeuli ad-
gili dvalebs ekavaT.
Zv. w. aR. mesame aTaswleulidan moyolebuli, dvalebi
kavkasionis CrdiloeTis mniSvnelovan centralur nawils
flobdnen.
13
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
14
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
15
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
18
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
19
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
20
xeTaguri _ xeTagurovi
dvaleTis teritoriaze mosaxleoba Temebad cxov-
robda calkeul xeobebSi mimofantuli. calke sofels,
rogorc wesi, erTi gvaris an sisxliT axloblebi qmnidnen.
saWiro araa rame specialuri kvleva-analizis warmoe-
ba. sulmnaTi kosta sruliad gasagebad da misaRebad aRw-
ers dvalebis, ufro zustad, gaosebuli dvalebis ojaxur
da sazogadoebriv saqmianobas. mxolod erTia: kosta maT
osebs uwodebs. SeiZleba, ase swamda, SeiZleba, sametyvelo
realobidan gamomdinare, arc fiqrobda erovnulobis
problemebze. mTavaria, Tavs osurenovnad miiCnevda da
irgvliv myofebsac aseTebad Tvlida.
kosta xeTagurovis osurenovnebis eWvqveS dayenebis
gareSe, saWiroa erTi, istoriisaTvis daudgeneli sakiTx-
is dasma. rac mTavaria, am sakiTxs Tavad exeba, rodesac
Tavis warmomavlobas aRwers.
kostas TqmiT, misi gvari warmoebulia Tavadis Svil
xeTagidan. xeTagi iyo Tavad inalis umcrosi vaJi.
Tavadi inali mdinare yubanis iqiT mxares, mdinare
didi zelenCukis midamoebSi saxlobda. vin iyo Tavadi
inali?
istoriisaTvis cnobilia erTad erTi Tavadi inali.
igi adiRebis winamZRols warmoadgenda, rodesac yir-
imeli TaTrebis Camomaval abazas tomis Tavadebs _ aSes
da SaSes daexmara, ajanyebuli ozdemiris winaaRmdeg
21
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
brZolaSi.
gadmocemis Tanaxmad, inalim, adiRTa jaris meTaurma,
ozdemirs sdia afxazeTamde. adiRebis gmiri winamZRoli
inali mdinare bzifis midamoebSi gardaicvala da iqve
dakrZales.
aseve, istoriuli faqtia, rom, roca afxazeTis mTa-
var SarvaSiZeTa sagvareulom moindoma da samTavro sam
nawilad gayo, murzayan SarvaSiZes miekuTvna samegrelo-
sagan warTmeuli mamulebi. murzayanma axal samflobe-
loSi Tavad-aznaurebi waiyvana da Caasaxla. maT Soris
iyo Tavadi inaliSvili. SarvaSiZeTa saxlobis gayofa XVII
saukunis meore naxevarSi moxda.
am Tavad inaliSvilebis Camomavalia afxazeTis gamor-
Ceuli mkvlevari Salva inal-ifa (batonma Salvam, sabWoTa
politikiT Sewuxebulma, damala Tavisi Tavaduri warmo-
mavloba da inaliSvili inal-ifad gadaakeTa).
arc ise cnobili da gavrcelebuli gvar-saxelia
inali da inaliSvili, rom dainteresebulma mkvlevarma
misi raoba ver gamoikvlios. klio xom istoriis muzaa,
berZnul-pelazgiuri miTologiis Tanaxmad.
adiRelebis gmiri Tavadi inali mdinare yubanis mxare-
dan laSqrobda afxazeTSi. misi Camomavali unda yofiliyo
batoni Salva inal-ifa? SeiZleba piriqiT, inaliSvilebis
Camomavali yofiliyo adiRebis Tavadi? _ gasarkvevia.
kosta xeTagurovis winapari xeTagi mdinare yubanis
iqiTa mxareSi cxovrobda, rogorc Tavad inalis umcrosi
Ze.
SeiZleboda, Tavadi inali yofiliyo eTnosis aRiare-
buli legendaruli gmiri?
sulmnaT galaktions aqvs SesaniSnavi fraza: `dro,
dro aRniSne~.
vcadoT, dro davadginoT.
adiRuri gadmocema dros ar aRniSnavs. fiqroben, rom
23
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
24
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
26
kosta xeTagurovi
konstantine levanis Ze xeTagurovi iyo levan eliz-
baris Ze xeTagurovis sayvareli pirmSo.
levani adre Caeba samxedro samsaxurSi. rusul jarSi
praporSCikis CiniT msaxurobda. mZime Wrilobis miRebis
Semdeg gadaiyvanes Tergis policiis meore asmeTauris
moadgiled, sadac darCa cxovrebis bolomde _ 1892
wlamde.
levanis meuRle kostas dabadebidan male gardaicvala
da Svils jer axloblebis, Semdeg ki, 1865 wlidan, meore
meuRlis daxmarebiT zrdida.
mcirewlovanma kostam naraSi gamoscada soflis
cxovrebis simZime. vinc aseTi simZimis simware icis, mix-
vdeba, ras niSnavs naxevrad SiSveli da xSirad mSieri
mozardisTvis saqonlis mwyemsva.
11 wlis iyo kosta, rodesac mamam vladikavkazSi
waiyvana da samTo skolaSi miabara swavla-ganaTlebis
misaRebad.
levani kargi mama da didsulovani pirovneba yofila.
gaWirvebul glexebTan erTad moaxerxa da yubanis olqSi
axali dasaxleba, sofeli giorgievsko-osetinskoe daafuZ-
na, iq gadasaxlda da Svilic Tan waiyvana. dafrTianebuli
kosta 1873 wels stavropolis gimnazioaSi iwyebs swavlas
da 1881 wels amTavrebs.
gimnaziaSi swavlis dros gaiRviZa masSi Semoqmedeb-
27
kosta xeTagurovi, zekaras uReltexili
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
29
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
30
kosta xeTagurovi, mWmunvare angelozi
aleqsandre axatneli kosta xeTagurovi
32
kosta xeTagurovi aleqsandre axatneli
33
sarCevi
kosta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
nara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
dvaleTi da dvalebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
xeTaguri _ xeTagurovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
kosta xeTagurovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
34