Tajuk : KADAR TINDAK BALAS

Tujuan :

Kadar tindak balas boleh dipengaruhi oleh saiz bahan tindak balas yang digunakan.
Semakin kecil saiz bahan tindak balas, semakin tinggi kadar tindak balasnya.
Tindak balas antara asid hidroklorik dengan kalsium karbonat membebaskan gas karbon
dioksida. Perubahan isipadu gas yang terbebas digunakan untuk memplotkan satu graf
isipadu gas melawan masa. Kadar tindak balas pula boleh ditentukan berdasarkan kepada
kecerunan graf.

Pernyataan masalah :
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Hipotesis :
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Pemboleh ubah
Pemboleh ubah dimanipulasikan : ________________________________________
Pemboleh ubah bergerak balas : ________________________________________
Pemboleh ubah di malarkan : ________________________________________

Bahan : _______________________________________________________________

Radas:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________

Prosedur :
Salur penghantar

Buret

Kelalang kon

Asid hidroklorik

Air

Kalsium karbonat
Besen
 1. Masukkan air ke dalam buret dan telangkupkan ke dalam besen berisi air.
Rekodkan bacaan awal buret.
2. Masukkan 20 cm3 asid hidroklorik 0.2 mol dm-3 ke dalam kelalang kon.
3. Timbang 2.0 g kalsium karbonat yang bersaiz besar dan masukkannya ke dalam
kelalang kon tersebut.
4. Dengan segera, tutup kelalang kon dan mulakan jam randik.
5. Rekodkan bacaan buret setiap selang masa 30 saat.
6. Ulang eksperimen menggunakan kalsium karbonat bersaiz kecil bagi
menggantikan kalsium karbonat bersaiz besar.

Penjadualan Data :

(a) Kalsium karbonat bersaiz besar

Masa, s
Bacaan buret, cm3
Isipadu gas, cm3

(b) Kalsium karbonat bersaiz kecil

Masa, s
Bacaan buret, cm3
Isipadu gas, cm3

Mentafsir Data

1. Tuliskan persamaan kimia untuk tindak balas di atas.

…………………………………………………………………………………………
2. Pada paksi yang sama, plotkan graf isipadu gas karbon dioksida melawan masa
bagi kedua- dua eksperimen.

3. Berdasarkan graf di atas, hitungkan :

(a) kadar tindak balas purata bagi

(i) kalsium karbonat bersaiz besar

 (ii) kalsium karbonat bersaiz kecil

(b) kadar tindak balas pada masa 50 saat bagi

(i) kalsium karbonat bersaiz besar

(ii) kalsium karbonat bersaiz kecil

Perbincangan :

1. Apakah hubungan di antara kecerunan graf dengan kadar tindak balas?

………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………...

2. Apakah hubungan antara saiz kalsium karbonat dengan kadar tindak balas?
Terangkan dengan merujuk kepada teori perlanggaran.

………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………...

3. Berdasarkan eksperimen di atas, nyatakan definisi bagi kadar tindak balas.

………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………...

4. Gelembung-gelembung gas terhasil semasa tindak balas ini. Namakan gas

tersebut.

………………………………………………………………………………………...

5. Huraikan secara ringkas satu ujian bagaimana anda mengenal pasti gas yang
terbebas itu.

………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………...
Kesimpulan :

………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………...

Graf isipadu gas karbon dioksida melawan masa

 Tajuk : KADAR TINDAK BALAS
Tujuan :

Tindak balas antara larutan natrium tiosulfat, Na 2S3O3 dengan asid sulfurik, H2SO4 akan
menghasil mendakan sulfur, S yang berwarna kuning.
Semakin tinggi kepekatan larutan natrium tiosulfat yang digunakan, semakin singkat masa
yang diambil bagi pembentukan mendakan sulfur, semakin singkat masa di ambil untuk
tanda X tidak kelihatan dan semakin tinggi kadar tindak balas.

Pernyataan masalah:
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________

Pemboleh ubah
Pemboleh ubah dimanipulasikan : ________________________________________
Pemboleh ubah bergerak balas : ________________________________________
Pemboleh ubah di malarkan : ________________________________________

Hipotesis:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________

Bahan : _______________________________________________________________

Radas:
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Prosedur :
Mata pemerhati

Kelalang kon

Larutan natrium tiosulfat

+ asid sulfurik

Tanda ‘X’
Kertas turas
 1. Tandakan pangkah ‘X’ di atas sekeping kertas turas.
2. Sukat dan tuangkan 50 cm3 larutan natrium tiosulfat 0.25 mol dm-3 ke dalam
kelalang kon.
3. Letakkan kelalang kon tersebut di atas kertas turas bertanda pangkah ‘X’.
4. Sukat 5 cm3 asid sulfurik 1.0 mol dm-3. Tuangkannya ke dalam kelalang kon dan
dengan segera mulakan jam randik.
5. Goyangkan kelalang kon tersebut sepanjang eksperimen.
6. Catatkan masa yang diambil untuk tanda ‘X’ tidak kelihatan.
7. Ulang eksperimen menggunakan kepekatan larutan natrium tiosulfat yang berbeza.

Penjadualan Data :

Kepekatan larutan natrium

0.25 0.20 0.15 0.10 0.05
tiosulfat, mol dm-3
Masa, s
1/time, s-1

Mentafsir data :

1. Tuliskan persamaan kimia untuk tindak balas di antara larutan natrium tiosulfat,
Na2S2O3 dan asid sulfurik.

.......................................................................................................................

2. Tuliskan persamaan ion untuk tindak balas antara ion tiosulfat, S 2O32- dan ion
hidrogen, H+

........................................................................................................................

3. Nyatakan warna mendakan yang terhasil dan namakan mendakan tersebut.

.........................................................................................................................

4. Plotkan graf :
(a) kepekatan larutan natrium tiosulfat, Na2S2O3 melawan masa

(b) kepekatan larutan natrium tiosulfat, Na2S2O3 melawan 1/masa

Graf kepekatan larutan natrium tiosulfat, Na 2S2O3 melawan masa
Graf kepekatan larutan natrium tiosulfat, Na 2S2O3 melawan 1/masa
Perbincangan :

1. Berdasarkan pada graf di atas, apakah hubungan antara kepekatan larutan natrium
tiosulfat, Na2S2O3 dan:
(a) masa?

..................................................................................................................

(b) 1/masa?

..................................................................................................................

2. Apakah yang diwakili oleh 1/masa?

.........................................................................................................................

3. Berdasarkan eksperimen ini, nyatakan definisi bagi kadar tindak balas.

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

4. Apakah hubungan antara kepekatan larutan natrium tiosulfat, Na 2S2O3 dan kadar
tindak balas? Jelaskan berdasarkan teori perlanggaran.

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

Kesimpulan :

………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………...
Eksperimen 3 : Mengkaji kesan suhu larutan natrium tiosulfat ke atas kadar tindak
balas

Kadar tindak balas di antara larutan natrium tiosulfat dengan asid sulfurik boleh ditentukan
berdasarkan kepada masa pembentukan mendakan kuning sulfur. Semakin cepat masa
pembentukan mendakan sulfur, semakin cepat masa di ambil untuk pangkah ‘X’ tidak
kelihatan dan semakin tinggi kadar tindak balas.

Pernyataan masalah:
_____________________________________________________
_____________________________________________________

Pemboleh ubah
Pemboleh ubah dimanipulasikan : ________________________________________
Pemboleh ubah bergerak balas : ________________________________________
Pemboleh ubah di malarkan : ________________________________________

Hipotesis : _______________________________________________________________

Bahan : _______________________________________________________________
Radas : _______________________________________________________________

Prosedur :
Mata pemerhati

Kelalang kon

Larutan natrium tiosulfat

+ asid sulfurik

Tanda ‘X’
Kertas turas

1. Tandakan pangkah ‘X’ di atas sekeping kertas turas.

2. Sukat dan tuangkan 50 cm3 larutan natrium tiosulfat 0.25 mol dm-3 ke dalam kelalang
kon. Panaskan larutan tersebut sehingga suhunya mencapai 30 0C.
3. Letakkan kelalang kon tersebut di atas kertas turas bertanda pangkah ‘X’.
4. Sukat 5 cm3 asid sulfurik 1.0 mol dm-3. Tuangkannya ke dalam kelalang kon dan
dengan segera mulakan jam randik.
5. Goyangkan kelalang kon tersebut sepanjang eksperimen.
6. Catatkan masa untuk tanda ‘X’ hilang.
6. Ulang eksperimen menggunakan larutan natrium tiosulfat pada suhu 35 0C, 40 0C, 45
0
C, 50 0C

Tabulation of data :

Suhu larutan natrium tiosulfat, 0C 30 35 40 45 50

Masa, s
1/time, s-1

Mentafsir data :

1. Tuliskan persamaan kimia untuk tindak balas di antara larutan natrium tiosulfat dan
asid sulfurik.

................................................................................................................................

2. Tuliskan persamaan ion untuk tindak balas antara ion tiosulfat, S 2O32- dan ion
hidrogen, H+
................................................................................................................................

3. Plotkan graf :

(a) Suhu larutan natrium tiosulfat, Na2S2O3 melawan masa

(b) Suhu larutan natrium tiosulfat, Na2S2O3 melawan 1/masa

Graf suhu larutan natrium tiosulfat, Na2S2O3 melawan masa

Graf suhu larutan natrium tiosulfat, Na2S2O3 melawan 1/masa
4. Nyatakan warna mendakan yang terhasil dan namakan mendakan tersebut.

................................................................................................................................

Perbincangan :

1. Berdasarkan pada graf di atas, apakah hubungan antara suhu larutan natrium tiosulfat,
Na2S2O3 dan :

(a) masa?

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

(b) 1/masa?
 .........................................................................................................................

.........................................................................................................................

2. Apakah yang diwakili oleh 1/masa?

................................................................................................................................

3. Berdasarkan eksperimen ini, nyatakan definisi bagi kadar tindak balas.

................................................................................................................................

4. Apakah hubungan antara suhu larutan natrium tiosulfat, Na 2S2O3 dan kadar tindak
balas? Jelaskan mengikut teori perlanggaran.

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

Kesimpulan :

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………....
 SEBATIAN KARBON
Alkena
Eksperimen 1 : Membandingkan sifat kimia bagi alkana dan alkena

A : Pembakaran heksana dan heksena

Alkana dan alkena terbakar dengan lengkap dalam gas oksigen berlebihan bagi
menghasilkan gas karbon dioksida dan air. Sebaliknya jika pembakaran yang tidak lengkap
berlaku hasil yang terbentuk ialah karbon, gas karbon monoksida, gas karbon dioksida dan
air. Karbon yang terbentuk semasa pembakaran tidak lengkap dipanggil jelaga.

Penyataan masalah :

Hipotesis :
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Pembolehubah
Pemboleh yang dimanipulasi : _____________________________________
Pembolehubah yang bergerak balas : _____________________________________
Pembolehubah yang dimalarkan : _____________________________________

Bahan : ____________________________________________________________

Radas : ____________________________________________________________

Prosedur :
Kertas turas
 Heksana

Mangkuk penyejat
1 Lebih kurang 3 cm3 heksana dan 3 cm3 heksena diletakkan ke dalam dua mangkuk
penyejat yang berbeza.
2 Nyalakan kedua-dua heksana dan heksena tersebut.
3 Sekeping kertas turas diletakkan di atas setiap nyalaan itu selama 3 minit.
4 Bandingkan jumlah jelaga yang terkumpul pada kertas turas.

Pemerhatian :

Heksana Heksena

Pemerhatian pada kertas

turas

Nyalaan ...................................... lebih berjelaga daripada ..........................................

Perbincangan :

1 Tuliskan formula molekul heksana dan heksena.

................................................................................................................................

2 Hitungkan peratus karbon mengikut jisim permolekul dalam heksana dan heksena.
Heksana : Heksena :

3 Apakah hubungan antara peratus karbon mengikut jisim permolekul dengan kejelagaan
nyalaan?

.................................................................................................................................
Kesimpulan :

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

B: Tindak balas heksana dan heksena dengan larutan kalium mangganat(VII)

berasid

Alkena mengandungi ikatan kovalen ganda dua dalam molekulnya sedangkan alkana
hanya mempunyai ikatan kovalen tunggal. Hal ini menjadikan alkena lebih reaktif daripada
alkana yang sepadan.

Penyataan
masalah : .........................................................................................
...........................................................................................................
...........................................................................................................
..................

Hipotesis: ...............................................................................................................................
.............................................................................................................................

Pembolehubah
Pemboleh ubah yang dimanipulasi : ..........................................................................
Pembolehubah yang bergerak balas : ..........................................................................
Pembolehubah yang dimalarkan : ..........................................................................

Bahan : ..............................................................................................................................

Radas : ..............................................................................................................................

Prosedur :

1 Tuangkan kira-kira 2 cm3 heksana ke dalam sebuah tabung uji

2 2 titis larutan kalium mangganat(VII) berasid ditambah ke dalam tabung uji itu.
3 Goncangkan tabung uji itu.
4 Catat pemerhatian pada larutan kalium mangganat(VII) berasid.
5 Ulangi langkah 1 hingga 4 dengan menggantikan heksana dengan heksena.

Pemerhatian :

Pemerhatian
Heksana Heksena
Tindak balas dengan
larutan kalium
mangganat(VII) berasid

Perbincangan :

1 Lukiskan formula struktur heksana dan heksena.

Heksana : Heksena :

2 (a) Antara heksana dan heksena yang manakah bertindak balas dengan kalium
mangganat(VII) berasid? Terangkan jawapan anda.
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

(b) Tuliskan persamaan kimia bagi tindak balas yang berlaku di 2 (a).
.....................................................................................................................

3 Ramalkan antara heksana dan heksena yang manakah bertindak balas dengan air
bromin.

.........................................................................................................................

Kesimpulan :

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Alkohol
Aktiviti 1 : Tindak Balas Pendehidratan Etanol
Antara sifat kimia bagi alkohol ialah :

(a) Pembakaran alkohol menghasilkan gas karbon dioksida dan air.

(b) Pengoksidaan alkohol menghasilkan asid karboksilik.
(c) Pendehidratan alkohol menghasilkan alkena.

Apabila wap alkohol dialirkan melalui agen pendehidratan yang panas, alkohol tersebut
akan ditukar menjadi alkena.

Bahan : Etanol, Serpihan porselin, larutan kalium mangganat(VII) dan air.

Radas : Tabung didih, kaki retort, penyumbat dengan salur penghantar,

penitis, tabung uji dan besin.

Prosedur :
Serpihan
porselin

Wul kaca yang Gas etena

dibasahi dengan
etanol

panaskan
Besen

Air

1 Masukkan wul kaca ke dalam sebuah tabung didih.

2 Tuangkan kira-kira 2 cm3 etanol ke dalam tabung didih untuk membasahi wul kaca
tersebut.
3 Penuhkan bahagian tengah tabung didih dengan serpihan porselin.
4 Isikan satu besen dan satu tabung uji dengan air dan telangkupkan tabung uji ke dalam
besen tersebut.
5 Pasangkan radas seperti dalam rajah.
6 Panaskan serpihan porselin dengan kuat.
7 Kumpulkan gas yang terhasil ke dalam tabung uji
8 Tambah dua titik larutan kalium mangganat(VII) berasid ke dalam tabung uji yang
mengandungi gas yang telah dikumpul.

Pemerhatian :

Warna gas yang dikumpul

 Pemerhatian :
Perubahan warna larutan kalium
mangganat(VII) berasid

Perbincangan :

1 Apakah fungsi serpihan porselin.

.................................................................................................................................

2 Nyatakan satu bahan lain yang boleh menggantikan serpihan porselin.

................................................................................................................................

3 Namakan gas yang terbentuk.

................................................................................................................................

4 Tuliskan persamaan kimia bagi tindak balas yang berlaku.

................................................................................................................................

Kesimpulan :

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Tajuk : PENGOKSIDAAN DAN

PENURUNAN
MENGANALISIS TINDAK BALAS REDOKS
Tujuan :

Penukaran ion Fe2+ kepada ion Fe3+ melibatkan pendermaan elektron dan pertambahan
dalam nombor pengoksidaan Ferum. Tindak balas ini dikenali sebagai tindak balas
pengoksidaan. Manakala penukaran ion Fe3+ kepada ion Fe2+ melibatkan penerimaan
elektron dan pengurangan dalam nombor pengoksidaan Ferum. Tindak balas ini dikenali
sebagai tindak balas penurunan.

Bahan :

Radas :

Prosedur :
(a) Pertukaran ion Fe2+  ion Fe3+

larutan kalium manganat(VII)

berasid

Pemegang tabung uji

Larutan ferum(II) sulfat

1. Sukat 2 cm3 larutan ferum(II) sulfat 0.5 mol dm-3 dan tuangkannya ke
dalam sebuah tabung uji yang diapitkan dengan pemegang tabung uji.
2. Campurkan larutan kalium manganat(VII) berasid setitik demi setitik ke
dalam tabung uji tersebut sambil digoncang sehingga tiada lagi
perubahan.
3. Kemudian, hangatkan campuran tersebut perlahan-lahan.
4. Tambahkan larutan natrium hidroksida ke dalam larutan yang terhasil.
Catatan pemerhatian.

(b) Pertukaran ion Fe3+  ion Fe2+

Serbuk zink

Larutan ferum(III) klorida

 1. Sukat 2 cm3 larutan ferum(III) klorida 0.5 mol dm-3 dan tuangkannya ke
dalam sebuah tabung uji yang diapitkan dengan pemegang tabung uji.
2. Campurkan setengah spatula serbuk zink ke dalam larutan ferum(III)
klorida itu.
3. Tutup dan goncangkan campuran dalam tabung uji tersebut selama
beberapa minit.
4. Buka penyumbat dan panaskan campuran tersebut.
[Jangan didihkan campuran kerana tindak balas adalah cergas dan
campuran mungkin tersembur keluar]
5. Catatkan semua perubahan yang berlaku.
6. Turaskan campuran dan masukkan sedikit hasil turasan ke dalam sebuah
tabung uji.
7. Tambahkan larutan natrium hidroksida ke dalam tabung uji tersebut.
Catatan pemerhatian.

Pemerhatian :

(a) Pertukaran ion Fe2+  ion Fe3+

Pemerhatian
Larutan ferum(II) sulfat
+ air bromin
(Campuran A)
Campuran A
+ larutan natrium hidroksida

(b) Pertukaran ion Fe3+  ion Fe2+

Pemerhatian
Larutan ferum(III) klorida
+ serbuk zink
(Campuran B)
Campuran B
+ larutan natrium hidroksida

Perbincangan :
(a) Pertukaran ion Fe2+  ion Fe3+
1. Apakah fungsi larutan natrium hidroksida dalam eksperimen ini?

…………………………………………………………………………………………..

2. (a) Apakah jenis tindak balas kimia yang berlaku kepada ion ferum(II), Fe 2+ dalam
eksperimen ini?

…………………………………………………………………………………..

(b) Tuliskan setengah persamaan bagi perubahan yang berlaku kepada ion
ferum(II), Fe2+ dalam eksperimen ini.

…………………………………………………………………………………..

3. (a) Apakah jenis tindak balas kimia yang berlaku kepada larutan kalium
manganat(VII) berasid, KMnO4 dalam eksperimen ini?

…………………………………………………………………………………..

(b) Tuliskan setengah persamaan bagi perubahan yang berlaku kepada larutan
kalium manganat(VII) berasid, KMnO4 dalam eksperimen ini.

…………………………………………………………………………………..

4. Namakan agen pengoksidaan dan agen penurunan dalam tindak balas ini

Agen pengoksidaan : ……………………………………………………………......

Agen penurunan : ……………………………………………………………......

5. Tuliskan persamaan ion bagi tindak balas keseluruhan.

…………………………………………………………………………………………..

6. Namakan dua bahan lain yang boleh digunakan bagi menggantikan KMnO 4 dalam
tindak balas ini.

…………………………………………………………………………………………..

(b) Pertukaran ion Fe3+  ion Fe2+

7. Apakah fungsi larutan natrium hidroksida dalam eksperimen ini?

…………………………………………………………………………………………..
8. (a) Apakah jenis tindak balas kimia yang berlaku kepada ion ferum(II), Fe 3+ dalam
eksperimen ini?

…………………………………………………………………………………..

(b) Tuliskan setengah persamaan bagi perubahan yang berlaku kepada ion
ferum(III), Fe3+ dalam eksperimen ini.

…………………………………………………………………………………..

9. (a) Apakah jenis tindak balas kimia yang berlaku kepada zink, Zn dalam
eksperimen ini?

…………………………………………………………………………………..

(b) Tuliskan setengah persamaan bagi perubahan yang berlaku kepada zink, Zn
dalam eksperimen ini.

…………………………………………………………………………………..

10. Namakan agen pengoksidaan dan agen penurunan dalam tindak balas ini

Agen pengoksidaan : ……………………………………………………………......

Agen penurunan : ……………………………………………………………......

11. Tuliskan persamaan ion bagi tindak balas keseluruhan.

…………………………………………………………………………………………..

Tajuk : PENGOKSIDAAN DAN

PENURUNAN
KAKISAN LOGAM DAN PENGARATAN BESI SEBAGAI PROSES
REDOKS

Tujuan :

Pengaratan besi merupakan proses kakisan logam secara perlahan-lahan. Pengaratan besi
berlaku akibat daripada tindak balas antara besi dengan oksigen dan air membentuk
ferum(II) hidroksida dan ferum(III) oksida terhidrat.
Pengaratan besi boleh dipercepatkan atau dilambatkan apabila besi bersentuhan dengan
satu logam lain. Apakah logam-logam yang boleh mempercepatkan dan melambatkan
pengaratan besi?

Penyataan Masalah :

Bahan :

Radas :

Prosedur :

Agar-agar + phenolphthalein + larutan kalium heksasianoferat(III)

Kuprum Magnesium Stanum Zink

Paku Paku Paku Paku Paku

besi besi besi besi besi

A B C D E

1. Bersihkan 5 batang paku besi dengan cara menggosokkannya dengan

kertas pasir.
 2. Lilitkan empat daripada paku besi tersebut dengan kerajang kuprum, pita
magnesium, kerajang stanum dan kerajang zink. Biarkan sebatang paku
besi tidak dililit.
3. Masukkan kelima-lima paku besi tadi ke dalam tabung uji yang berasingan
dan letakkannya di rak tabung uji.
4. Sementara itu, sediakan larutan agar-agar dengan cara mendidihkan 5 g
agar-agar dalam 100 cm3 air panas. Tambahkan beberapa titik larutan
kalium heksasianoferat(III) dan beberapa titik larutan fenolftalein kepada
larutan panas tersebut, kemudian kacau larutan itu.
5. Tuangkan larutan agar-agar yang panas ke dalam setiap tabung uji
sehingga menenggelami paku besi, seperti yang ditunjukkan dalam rajah di
atas.
6. Biarkan tabung uji itu terdedah selama satu hingga dua hari.
7. Selepas satu hingga dua hari, perhatikan perubahan warna dalam setiap
tabung uji.
8. Catatan pemerhatian anda dalam jadual di bawah.

Keputusan :

Pemerhatian ke atas warna agar-agar

Tabung uji
Kehadiran warna merah jambu Keamatan warna biru

Perbincangan :

1 Apakah fungsi larutan larutan berikut dalam eksperimen ini?

 (a) fenolftalein

…………………………………………………………………………………...........

(b) kalium heksasianoferat(III)

…………………………………………………………………………………...........

2 Tabung uji E adalah sebagai ujikaji kawalan. Mengapakah paku besi sahaja digunakan
dalam tabung uji ini?

………………………………………………………………………………………...…..

……………………………………………………………………………………...……..

……………………………………………………………………………………...……..

3 Berdasarkan keputusan eksperimen ini, logam-logam yang manakah dapat

(a) melambatkan/mencegah pengaratan besi?

……………………………………………………….......…………………………..

(b) mempercepatkan pengaratan besi?

………………………………………………………………………….......………..

4 Apakah hubungan antara kedudukan logam yang dinyatakan dalam Soalan 3

berbanding kedudukan besi/ferum dalam Siri Elektrokimia?

…………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………..

Kesimpulan :

Logam yang berada di atas besi/ferum dalam Siri Elektrokimia

dapat .................................................. pengaratan besi manakala logam yang berada di
bawah besi dalam Siri Elektrokimia dapat .........................................................
pengaratan besi.
 Tajuk : PENGOKSIDAAN DAN
PENURUNAN
PEMINDAHAN ELEKTRON PADA SATU JARAK

Tujuan :

Bahan yang telah menderma/melepaskan elektron (mengalami pengoksidaan) dan bahan

lain yang telah menerima elektron (mengalami penurunan). Dua bahan yang tidak
bercampur di dalam tiub-U juga mengalami tindak balas redoks kerana berlakunya
pemindahan elektron. Pesongan pada jarum galvanometer membuktikan berlakunya
pemindahan elektron.

Penyataan Masalah :

Bahan : Larutan kalium manganat(VII) 0.2 mol dm-3 berasid, larutan kalium iodida 1.0
mol dm-3, asid sulfurik 1.0 mol dm-3, larutan kanji.

Radas : Tiub-U, galvanometer, dawai penyambung, penyumbat getah berlubang,

elektrod karbon, tabung uji, penitis, kaki retort dengan pengapit.

Prosedur :

X Y
Elektrod karbon Elektrod karbon

Larutan kalium iodida

Larutan kalium
manganat(VII) berasid

Larutan asid sulfurik

1.0 mol dm-3
 1 Isikan larutan asid sulfurik 1.0 mol dm-3 ke dalam tiub-U yang telah
diapitkan pada kaki retort sehingga paras asid berada kira-kira 5 cm
daripada paras atas tiub tersebut.
2 Dengan berhati-hati, masukkan larutan kalium manganat(VII) 0.2 mol dm -3
berasid secara perlahan-lahan menggunakan penitis ke dalam salah satu
lengan tiub-U sehingga satu lapisan yang tingginya kira-kira 2 cm terbentuk
di atas asid sulfurik.
3 Dengan cara yang sama, masukkan larutan kalium iodida 1.0 mol dm -3 ke
dalam lengan tiub-U yang satu lagi sehingga satu lapisan yang tingginya
kira-kira 2 cm juga terbentuk.
4 Celupkan dua elektrod karbon ke dalam kedua-dua larutan sehingga
sebahagian daripada setiap elektrod tenggelam ke dalam larutan tersebut.
5 Sambungkan kedua-dua elektrod karbon itu dengan galvanometer
menggunakan wayar penyambung seperti yang ditunjukkan dalam rajah di
atas.
6 Perhatikan pada jarum galvanometer. Selepas beberapa ketika, Perhatikan
sebarang perubahan yang berlaku kepada warna larutan dalam kedua-dua
lengan tiub-U. Catatan pemerhatian anda.
7 Keluar sedikit larutan daripada lengan Y menggunakan penitis dan
masukkannya ke dalam tabung uji. Tambahkan larutan kanji ke dalam
tabung uji tersebut. Catatkan pemerhatian.

Pemerhatian :

Pemerhatian

Arah pengaliran elektron

Perubahan pada warna

larutan di lengan X

Perubahan pada warna

larutan di lengan Y

Pemerhatian

Larutan daripada lengan Y

+ larutan kanji
Perbincangan :

1 Apakah bahan yang terhasil di lengan Y tiub -U?

……………………………………………………………………...……………………..

2 Tuliskan setengah persamaan bagi tindak balas yang berlaku di

(a) lengan X

…………………………………………………………………………………..

(b) lengan Y

…………………………………………………………………………………..

3 Tuliskan persamaan ion keseluruhan bagi tindak balas redoks yang berlaku

………………………………………………………………………………….............

4 Apakah bahan yang

(a) dioksidakan

…………………………………………………………………………………..

(b) diturunkan

…………………………………………………………………………………..

5 Namakan agen pengoksidaan dan agen penurunan dalam tindak balas ini

Agen pengoksidaan : ……………………………………………………………......

Agen penurunan : ……………………………………………………………......

 Tajuk : TERMOKIMIA
Haba Peneutralan
Tujuan :

Asid kuat ialah asid yang mengion sepenuhnya di dalam air menghasilkan ion hidrogen
dalam kepekatan yang tinggi manakala asid lemah ialah asid yang mengion separa di
dalam air bagi menghasilkan ion hidrogen dalam kepekatan yang rendah.

Haba peneutralan ialah haba yang dibebaskan apabila satu mol ion hidrogen daripada
suatu asid bertindak balas dengan satu mol ion hidroksida daripada alkali membentuk satu
mol air.

Haba peneutralan antara semua asid kuat dengan semua alkali kuat mempunyai nilai yang
sama.

Penyataan Masalah :

Hipotesis :

Pembolehubah
Pembolehubah yang dimanipulasi :

Pembolehubah yang bergerak balas :

Pembolehubah yang dimalarkan :

Bahan :

Radas : .

Rajah :
Prosedur :

1 Sukat 50 cm3 larutan natrium hidroksida dan tuangkan ke dalam sebuah cawan
polistirena.
2 Selepas 5 minit catatkan suhu awal larutan natrium hidroksida.
3 Sukat 50 cm3 larutan asid hidroklorik dan tuangkan ke dalam sebuah cawan
polistirena yang lain.

Gunakan silinder penyukat yang berbeza bagi menyukat

isipadu larutan natrium hidroksida dan larutan asid
hidroklorik
4 Selepas 5 minit, catatkan suhu awal larutan asid hidroklorik.
5 Tuangkan asid hidroklorik ke dalam cawan yang mengandungi larutan natrium
hidroksida dengan cepat dan berhati-hati.
6 Kacau campuran dengan termometer dan catatkan suhu tertinggi yang dicapai.
7 Ulangi langkah 1 hingga 6 dengan menggantikan asid hidroklorik dengan asid
etanoik.

Data :

Suhu awal (oC) Suhu

Suhu Awal Kenaikan
Pasangan asid/alkali Tertinggi
Asid Alkali purata (oC) Suhu (oC)
(oC)
Asid hidroklorik dan
larutan natrium
hidroksida
Asid etanoik dan
larutan natrium
hidroksida

Mentafsir Data :

1 Hitungkan :

(i) Perubahan haba, H = mcθ

(ii) Bilangan mol ion hidrogen, H+ dalam asid dan bilangan mol ion hidroksida, OHˉ
dalam alkali.
 (iii) Haba peneutralan antara asid hidroklorik dan larutan natrium hidroksida.

2 Hitungkan :

(i) Perubahan haba, H = mcθ

(ii) Bilangan mol ion hidrogen, H+ dalam asid dan bilangan mol ion hidroksida, OHˉ
dalam alkali.

(iii) Haba peneutralan antara asid etanoik dan larutan natrium hidroksida.

Perbincangan :

1 Nyatakan fungsi cawan polistirena.

..........................................................................................................................

2 Tuliskan persamaan ion bagi kedua-dua tindak balas dalam eksperimen di atas.
 (a) asid hidroklorik dan larutan natrium hidroksida

........................................................................................................................

(b) asid etanoik dan larutan natrium hidroksida

........................................................................................................................

3 Bandingkan haba peneutralan antara asid hidroklorik dan larutan natrium

hidroksida dengan asid etanoik dan larutan natrium hidroksida.
Terangkan jawapan anda.

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

Kesimpulan :

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
 Tajuk : TERMOKIMIA
Haba Pembakaran
Tujuan :

Apabila alkohol terbakar dengan lengkap dalam gas oksigen berlebihan, gas karbon
dioksida, air dan tenaga akan terhasil. Tenaga haba yang terhasil apabila satu mol alkohol
terbakar dengan lengkap dalam oksigen berlebihan dipanggil haba pembakaran alkohol.

Haba pembakaran ialah haba yang dibebaskan apabila satu mol bahan
kimia terbakar dengan lengkap dalam gas oksigen yang berlebihan

Penyataan Masalah :

Hipotesis :

Pembolehubah
Pembolehubah yang dimanipulasi :

Pembolehubah yang bergerak balas :

Pembolehubah yang dimalarkan :

Bahan :

Radas :

Prosedur : Termometer

Penghadang
angin Tin kuprum

Air

Metanol

Blok kayu

1 Tuangkan 100 cm3 air suling ke dalam sebuah tin kuprum.

2 Sukat suhu awal air suling selepas 5 minit dengan menggunakan thermometer.
3 Isi lampu spirit dengan methanol, dengan segera timbang lampu itu bersama
kandungannya.
4 Pasangkan radas seperti rajah
5 Nyalakan sumbu dan panaskan air dalam tin kuprum
 6 Pastikan nyalaan lampu spirit sampai ke tin kuprum.
7 Pasangkan pengadang angin untuk mengelakkan gangguan udara yang bergerak.
8 Kacau air dalam tin kuprum dari masa ke semasa supaya pemanasan air adalah
sekata.
9 Setelah suhu meningkat 30oC, padamkan api.
10 Catatkan suhu tertinggi yang dicapai oleh air.
11 Timbang lampu spirit dengan segera. Catatkan jisim lampu spirit tersebut.
12 Ulang langkah 1 – 11 dengan menggunakan alkohol yang lain.

Data :

Suhu / oC
Pengukuran
Metanol Etanol Propanol
Suhu awal air
Suhu tertinggi air
Kenaikan suhu

Jisim / g
Pengukuran
Metanol Etanol Propanol
Jisim awal pelita
Jisim akhir pelita
Jisim alkohol yang
terbakar

Mentafsir Data :

1 Hitungkan haba pembakaran bagi setiap alkohol

(a) Metanol
Hitungkan :
(i) perubahan haba, H = mcθ

(ii) bilangan mol

(iii) haba pembakaran

(b) Etanol
 Hitungkan :
(i) perubahan haba, H = mcθ

(ii) bilangan mol

(iii) haba pembakaran

(c) Propanol
Hitungkan :
(i) perubahan haba, H = mcθ

(ii) bilangan mol

(iii) haba pembakaran

Perbincangan :

1 Tuliskan persamaan seimbang bagi pembakaran setiap alkohol

Metanol : ................................................................................................

Etanol : ................................................................................................

Propanol : ................................................................................................
2 Lukiskan gambar rajah aras tenaga untuk menunjukkan perubahan tenaga yang
berlaku semasa pembakaran salah satu daripada alkohol di atas.

3 Lakarkan graf haba pembakaran setiap alkohol melawan bilangan atom karbon
permolekul alkohol.

Kesimpulan :
Apakah hubungan antara bilangan atom karbon permolekul alkohol dengan haba
pembakaran.

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

..................................................................................................................................
 Tajuk : BAHAN KIMIA UNTUK
PENGGUNA
SABUN DAN DETERGEN

Tujuan :

Sabun boleh dibuat menggunakan lemak haiwan atau minyak tumbuhan.

Dalam makmal, sabun boleh disediakan menggunakan proses saponifikasi.
Saponifikasi merupakan hidrolisis lemak/minyak dalam larutan kalium hidroksida atau
natrium hidroksida pekat.
Proses saponifikasi melibatkan pendidihan lemak/minyak dengan larutan kalium hidroksida
atau natrium hidroksida pekat. Hasil tindak balas ini adalah garam asid lemak (sabun) dan
gliserol.
Contoh :

lemak/minyak Natrium hidroksida Garam natrium asid

+ + Gliserol
(ester) (alkali) lemak (sabun)

Penyataan Masalah :

Bahan :

Radas :

Prosedur :
Minyak sawit dan
larutan natrium hidroksida

Sisa

Campuran

Panaskan Sejukkan
 1 Sukat 5 cm3 minyak kelapa sawit dan tuangkannya ke dalam sebuah bikar.
2 Sukat 30 cm3 larutan natrium hidroksida 5 mol dm-3 dan tuangkannya ke
dalam bikar yang mengandungi minyak sawit.
3 Panaskan campuran tersebut sehingga mendidih.
4 Kacau campuran tersebut menggunakan rod kaca sepanjang proses
pemanasan dijalankan.
5 Biarkan campuran mendidih selama 10 minit.
6 Kemudian, masukkan 100 cm3 air suling dan 3 spatula serbuk natrium
klorida ke dalam campuran itu. Catatkan apa yang terbentuk.
7 Kacau campuran tersebut dan didihkannya selama 5 minit.
8 Alihkan bikar daripada penunu Bunsen dan biarkan campuran itu
menyejuk.
9 Turaskan campuran itu dan bilas sisa yang terhasil dengan sedikit air
suling.
10 Keringkan sisa itu dengan menekannya di antara dua kepingan kertas
turas.
11 Letakkan sedikit sisa di hujung jari telunjuk. Gosokkan sisa tersebut
menggunakan jari telunjuk dan ibu jari. Catatkan apa yang terasa.
12 Pindahkan sedikit sisa yang diperolehi ke dalam sebuah tabung uji dan
tambahkan 5 cm3 air suling.
13 Tutup dan goncangkan tabung uji. Catatkan apa yang berlaku.

Pemerhatian :

Langkah Pemerhatian

11

13

Perbincangan :

1 Namakan jenis tindak balas yang berlaku antara minyak sawit dan natrium
hidroksida.

…………………………………………………………………………………………..
 2 Lengkapkan persamaan perkataan berikut :

Minyak sawit Natrium hidroksida Garam natrium asid

(ester) + (alkali) lemak (sabun) + …………..

3 Apakah fungsi natrium klorida dalam langkah 6?

…………………………………………………………………………………………..

4 Cadangkan satu bahan lain yang boleh menggantikan larutan natrium hidroksida
pekat.

…………………………………………………………………………………………..