Kosztochłonność i energochłonność

produkcji biogazu na cele

energetyczne

Uniwersytet Rzeszowski

Kolegium Nauk Przyrodniczych

Imię i nazwisko: Radosław Kwarciany, Patryk Smołucha, Kacper Miś, Adrian Kuźlik

Kierunek, rok i poziom studiów: Odnawialne źródła energii i gospodarka odpadami, III rok
inż., stacjonarnie

Rok akademicki: 2021/2022

Data wykonania: 10.06.2022

Prowadzący: prof. dr hab. inż. Józef Gorzelany
Spis treści
1. Część teoretyczna .............................................................................................................. 2
1.1. Definicja biogazowni ...................................................................................................... 2
1.2. Stan obecny i potencjał wykorzystania biogazu rolniczego w Polsce ................................ 3
1.3. Możliwości budowy biogazowni ..................................................................................... 3
2. Kosztochłonność ................................................................................................................... 4
3. Energochłonność................................................................................................................. 10
4. Wnioski .............................................................................................................................. 15

1. Część teoretyczna
1.1. Definicja biogazowni
Biogazownie rolnicze są specjalnymi instalacjami produkującymi w procesie
beztlenowej fermentacji palną mieszaninę gazową, zwaną biogazem. Składa się ona
w 45-75% z metanu, dwutlenku węgla (ok. 35%) i śladowych ilości związków, takich
jak siarkowodór czy azot. Biogaz może być wykorzystywany do spalania w tzw.
agregatach kogeneracyjnych, które pozwalają na jednoczesne otrzymywanie energii
elektrycznej i ciepła użytkowego. Wytworzony nośnik energii w postaci ciepła jest
częściowo zużywany na własne potrzeby gospodarstwa, jednak może być takie
sprzedawany, po konkurencyjnej cenie właścicielom sąsiadujących z biogazownią
budynkom lub firmom. Produkcja biogazu rolniczego może stać się nowym
kierunkiem rozwoju dla polskich gospodarstw. Wykorzystanie biogazu powstałego w
wyniku fermentacji beztlenowej biomasy ma, bowiem przed sobą ogromną
przyszłość, zważywszy na pokaźny potencjał surowcowy istniejący w rolnictwie.
Potencjał energetyczny rolnictwa, docelowo wskazuje na możliwości pozyskania
substratów, niezbędnych do wytworzenia 5-6 mld m3 biogazu rocznie, o czystości
gazu ziemnego wysokometanowego. Zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o
zmianie ustawy – Prawo energetyczne: biogaz rolniczy to paliwo gazowe
otrzymywane w procesie fermentacji metanowej surowców rolniczych, produktów
ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów
ubocznych lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub
 biomasy leśnej z wyłączeniem gazu pozyskiwanego z surowców pochodzących z
oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów.

1.2. Stan obecny i potencjał wykorzystania biogazu rolniczego w Polsce

Według danych Krajowego Ośrodka Rozwoju Rolnictwa z początku lutego br.,
w Polsce działa 111 wytwórców biogazu rolniczego, a w 2020 r. było ich 99. Moc
zainstalowana energii elektrycznej należących do nich biogazowni sięga 126,912 MW,
podczas gdy w 2020 r. było to 117,808 MW. Programy rządowe zakładają
wykorzystanie w pierwszej kolejności produkty uboczne rolnictwa, płynne i stałe
odchody zwierzęce oraz produkty uboczne i pozostałości przy wytwarzaniu żywności
w zakładach rolno-spożywczych. Polskie rolnictwo produkuje rocznie około 81 mln
ton obornika i około 35 mln m3 gnojowicy z czego około 30% może być wykorzystana
do produkcji biogazu. Z trwałych użytków zielonych można pozyskać około 2300 tys.
ton biomasy traw do wykorzystania energetycznego, bez szkody dla produkcji pasz i
wytworzyć 1,1 do 1,7 mld m3 biogazu. Wiele łąk jest koszonych tylko jeden lub
maksymalnie dwa razy w roku. Trójkośne użytkowanie jest najbardziej efektywne,
jednak trzeci pokos jest niewykorzystywany paszowo, a może być źródłem biomasy.
W sektorze przetwórstwa mięsnego rocznie produkuje się około 661 tys. ton
odpadów oraz około 377 tys. ton z przetwórstwa owoców i warzyw, które są dobrym
substratem dla biogazowni. Przewiduje się uprawę roślin z przeznaczeniem na
substraty dla biogazowni rolniczych. Istnieje możliwość docelowo na ten cel
przeznaczyć około 700 tys. ha, co nie zakłóci zabezpieczenia krajowych potrzeb
żywnościowych.

1.3. Możliwości budowy biogazowni

Bazując na danych GUS z ostatniego spisu rolnego, w Polsce na 1 583 tys.
gospodarstw rolnych (o pow. większej niż 1 ha) 373 gospodarstwa mają ponad 1000
ha (5,9% całej powierzchni użytków rolnych), a 851 gospodarstw dysponuje areałem
o wielkości 500 ha (3,9%). Za minimalne kryterium ilościowe powstania małej
instalacji biogazowej uznaje się posiadanie 40 sztuk DJP (Duża Jednostka
Produkcyjna), gospodarstwo o powierzchni min 30 ha użytków rolnych (UR) oraz
uprawy co najmniej 1 ha kukurydzy.
 Tabela 1. Zapotrzebowane na kiszonkę i minimalny areał uprawy w zależności od
zainstalowanej mocy kogeneratora.

Źródło: MRiRW (Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi)

2. Kosztochłonność

Według IEO średni koszt budowy biogazowni w Polsce to w przeliczeniu na 1,1 MW około
15 mln zł/MW. Tej wielkości biogazownia generuje zapotrzebowanie na około 40 tys. ton
gnojowicy i 20 tys. ton kiszonki kukurydzy. Zdaniem IEO, zwrot inwestycji w tym przypadku
następuje średnio po ok. 3 latach.
Z kolei w przypadku mniejszej biogazowni o mocy 230 kW, koszt w przeliczeniu na 1 MW
zainstalowanej mocy elektrycznej to 21 mln zł, a tej wielkości inwestycja zwraca się po 5
latach.

Nasza biogazownia składa się ze zbiornika mieszalnego w którym zachodzi wstępna

obróbka substratów. Dodawana jest odpowiednia ilość wody w celu utworzenia
jednorodnej mieszaniny. Następnie, za pomocą systemu pomp przygotowane substraty
przenoszone są do fermentora. Przy pomocy bakterii zachodzi fermentacja, która
 wspierana jest grzałkami, którymi owinięte są wewnętrzne ściany fermentora. Uzyskany
biogaz zmagazynowany jest w niskociśnieniowym zbiorniku dwumembranowym.

Tabela 2. Karta technologiczna

Zabiegi Zestaw maszyn Data zabiegu

Ładowacz John Deere 6210

Załadowanie
Co 3 tygodnie
Przyczepa Skorupowa
komory fermentacyjnej
Tandem M28

John Deere 625R

Wyładunek
Wóz asenizacyjny Veenhuis Co 3 tygodnie
pofermentu
5000l

Tabela 3. Ceny zakupu poszczególnych elementów biogazowni i ich amortyzacja.

l.p. Producent Nazwa produktu Cena zakupu Amortyzacja

~280 000zł
1. Zbiornik mieszalny z (materiał
Wolf System 11200 zł
żelbetu 6.500 m3 +montaż)

Wirnik Mieszający 22 39 700 EUR

2. Zorg Biogas ~185 600 zł 7424 zł
kW

Fermentator z komorą 95 000 EUR

3. Zorg Biogas membranową do 6,500 ~444 000 zł 17760 zł
m3
Zbiornik membranowy
4. Zorg Biogas w kształcie kopuły ½ 87 300 EUR 16320 zł
do 3016 m3 ~408 000zł
5. Rozdrabniarka do 183 600 EUR
Zorg Biogas
owoców i warzyw ~858 000 zł 34320 zł

Stacja osuszania 86 400 EUR

6. Zorg Biogas
biogazu ~404 000 zł 16160 zł

Panel analizy biogazu

Zorg Biogas SSM 6000 CConti
22 400 EUR
7.
~105 000 zł 4200 zł

Zbiornik z węglem
Zorg Biogas aktywnym do 22 900 EUR
8.
~107 000 zł 4280 zł
usuwania siarki
1200m3/h
50 100 EUR
Separator ciał stałych ~234 000 zł
9. Zorg Biogas PSS 3.2-780 9360 zł

Rozdzielnia
Elektryczna oraz 69 000 EUR
10. Bluepower komputer sterowania ~321 477zł 12859,08 zł
automatyzacji
procesów
Suma [zł] 6 245 600 zł 133 883,08 zł

Tabela 4. Kosztochłonność ciągnika John Deere 6250R i wozu asenizacyjnego Veenhuis 5000l.

Nazwa maszyny-symbol

Jednostka Wóz
Lp. Wyszczególnienie Oznaczenie
miary John Deere asenizacyjny
6250R Veenhuis
5000l
A. Dane do obliczeń
1. Przewidywany okres użytkowania T lat 15 20
Normatywne wykorzystanie w
2. Th h 21300 10950
okresie trwania
3. Czas użytkowania w roku Wr h 1420 547,5
4. Cena zakupu maszyny Cm zł 850 000 4500
5. Rok produkcji Rp rok 2022 2021
6. Wskaźnik kosztów przechowywania Kk %/rok 0,09 0,15
7. Koszt ubezpieczenia U zł/rok 2925 0
Wskaźnik kosztów napraw w
8. Kn % 1,2 1,2
okresie użytkowania maszyny
9. Cena paliwa Cp zł/l 7,5 0
10. Zużycie paliwa Zp l/h 18,5 0
11. Wydajność eksploatacyjna W07 ha/h 1,5 1,1
B. Koszt utrzymania maszyny
12. Koszt amortyzacji Ka zł/rok 56666,67 225,00
13. Koszt przechowywania Kk zł/rok 765,00 6,75
14. Koszt ubezpieczenia Kub zł/rok 2925,00 0,00
15. Razem koszty utrzymania Kutrz zł/rok 60356,67 231,75
16. Jednostkowy koszt utrzymania Kutrz zł/h 2,83 0,02
Koszty utrzymania ciągnik +
17. Kutrz zł/h 2,85
maszyna
C. Jednostkowe koszty utrzymania maszyny
18. Koszty napraw Kn zł/h 106,67 0,49
19. Koszty paliwa i smarów Kp zł/h 191,7 0,00
20. Razem koszty użytkowania Kuż zł/h 298,37 0,49
Razem koszty użytkowania ciągnik
21. Kuż zł/h 298,86
+ maszyna
22. Jednostkowy koszt eksploatacji Ke zł/h 305,80 0,51
23. Łączny koszt eksploatacji zestawu Ke zł/h 306,31
Koszty wykonania pracy
24. Kep zł/h 278,47
maszynowej

Tabela 5. Kosztochłonność ciągnika John Deere 6250R i przyczepy skorupowej Przyczepa Skorupowa
Tandem M28.

Nazwa maszyny-symbol

Jednostka Przyczepa
Lp. Wyszczególnienie Oznaczenie
miary John Deere Skorupowa
6250R Tandem
M28
A. Dane do obliczeń
1. Przewidywany okres użytkowania T lat 15 18
Normatywne wykorzystanie w
2. Th h 21300 13140
okresie trwania
3. Czas użytkowania w roku Wr h 1420 730
4. Cena zakupu maszyny Cm zł 850 000 83000
5. Rok produkcji Rp rok 2022 2022
6. Wskaźnik kosztów przechowywania Kk %/rok 0,09 0,15
7. Koszt ubezpieczenia U zł/rok 2925 0
Wskaźnik kosztów napraw w
8. Kn % 1,2 1,2
okresie użytkowania maszyny
9. Cena paliwa Cp zł/l 7,5 0
10. Zużycie paliwa Zp l/h 18,5 0
11. Wydajność eksploatacyjna W07 ha/h 1,5 1,1
B. Koszt utrzymania maszyny
12. Koszt amortyzacji Ka zł/rok 56666,67 4611,11
13. Koszt przechowywania Kk zł/rok 765,00 124,50
14. Koszt ubezpieczenia Kub zł/rok 2925,00 0,00
15. Razem koszty utrzymania Kutrz zł/rok 60356,67 4735,61
16. Jednostkowy koszt utrzymania Kutrz zł/h 2,83 0,36
Koszty utrzymania ciągnik +
17. Kutrz zł/h 3,19
maszyna
C. Jednostkowe koszty utrzymania maszyny
18. Koszty napraw Kn zł/h 106,67 7,58
19. Koszty paliwa i smarów Kp zł/h 191,7 0,00
20. Razem koszty użytkowania Kuż zł/h 298,37 7,58
Razem koszty użytkowania ciągnik
21. Kuż zł/h 305,95
+ maszyna
22. Jednostkowy koszt eksploatacji Ke zł/h 305,80 7,94
23. Łączny koszt eksploatacji zestawu Ke zł/h 313,74
Koszty wykonania pracy
24. Kep zł/h 285,22
maszynowej

Tabela 6. Kosztochłonność ładowacza John Deere 6210.

Jednostka Nazwa maszyny-symbol

Lp. Wyszczególnienie Oznaczenie
miary
Ładowacz John Deere 6210
A. Dane do obliczeń
1. Przewidywany okres użytkowania T lat 15
Normatywne wykorzystanie w
2. Th h 11250
okresie trwania
3. Czas użytkowania w roku Wr h 750
4. Cena zakupu maszyny Cm zł 3960
5. Rok produkcji Rp rok 2016
 6. Wskaźnik kosztów przechowywania Kk %/rok 0,07
7. Koszt ubezpieczenia U zł/rok 2150
Wskaźnik kosztów napraw w
8. Kn % 0,9
okresie użytkowania maszyny
9. Cena paliwa Cp zł/l 7,5
10. Zużycie paliwa Zp l/h 17,1
11. Wydajność eksploatacyjna W07 ha/h 1,4
B. Koszt utrzymania maszyny
12. Koszt amortyzacji Ka zł/rok 264,00
13. Koszt przechowywania Kk zł/rok 2,77
14. Koszt ubezpieczenia Kub zł/rok 2150,00
15. Razem koszty utrzymania Kutrz zł/rok 2416,77
16. Jednostkowy koszt utrzymania Kutrz zł/h 3,22
C. Jednostkowe koszty utrzymania maszyny
17. Koszty napraw Kn zł/h 0,32
18. Koszty paliwa i smarów Kp zł/h 153,90
19. Razem koszty użytkowania Kuż zł/h 154,22
21. Jednostkowy koszt eksploatacji Ke zł/h 157,44
Koszty wykonania pracy
22. Kep zł/h 82,86
maszynowej

Tabela 7. Podsumowanie kosztochłonności maszyn.

Współczynnik
Współczynnik Roczne
Nazwa Masa Cena kosztów
kosztów napraw wykorzystanie
maszyny [kg] [zł] przechowywania
[%] [h]
[%]

John Deere 850

9300 0,9 1420 0,09
625R 000

Przyczepa
Skorupowa 5200 4500 0,88 730 0,15
Tandem M28

Wóz
asenizacyjny 1 350 4500 0,88 547,5 0,15
Veenhuis
5000l
Ładowacz
John Deere 4250 528369 0,9 16425 0,07
6210
Cena pracy pracownika: 25 zł/h

Robocizna za rok (2 170h pracy): 54 250zł

Cena zużytego paliwa na rok (w sumie: 39 095 litrów): 293 212,5 zł

Średnia cena zakupu 1 tony kiszonki z kukurydzy z dostawą to 250 zł. Dla podanej biogazowni
zakupiono 224 ton kiszonki.

Cena zakupu kiszonki na jeden cykl: 56 000 zł

Cena zakupu kiszonki na cały rok: 952 000 zł

Suma kosztów utrzymania maszyn: 774,27 zł

Amortyzacja elementów biogazowni liczona na 25 lat: 133 883,08 zł

Podsumowanie kosztochłonności:

Tabela 8. Zestawienie kosztów i współczynnika kosztochłonności.

Uzyskany biogaz [m3/rok] 342 941

Cena za 1 m3 biogazu [zł] 4,62

Całość poniesionych kosztów [zł] 1 434 119,85

Zysk z 1 roku [zł] 1 584 387,42

Zysk po odliczeniu kosztów z 1 roku [zł] 150 267,57

𝜼𝐨 =1 584 387,42/1 434 119,85 1,11

3.Energochłonność

a. Pracy ludzkiej:

gdzie:

Erob – energochłonność pracy ludzkiej [MJ ha-1]

E0 – energochłonność pracy operatorów maszyn [MJ ha-1]

Epp – energochłonność pracowników pomocniczych [MJ ha-1]

n0 – liczba operatorów maszyn

npp – liczba pracowników pomocniczych

W0 – wskaźnik energochłonności pracy traktorzysty [MJ rbh-1 (80 MJ/ rbh-1)]

Wpp – wskaźnik energochłonności pracy pracowników pomocniczych [MJ rbh-1] (50 MJ rbh-1)

W07 – wydajność eksploatacyjna [ha h-1]

Erob = 2 ∗ 1085 ℎ ∗ 80𝑀𝐽=173 600 MJ/rok

b. Zużytego paliwa:

Epal = Qp · Wp [MJ/ha]

gdzie:

Epal – energochłonność zużytego paliwa,

Qp – zużycie paliwa przez ciągniki współpracujące z maszyną

Wp – jednostkowa energochłonność paliwa [MJ ha-1]

Energochłonność paliwa John Deere 6250R + Wóz asenizacyjny Veenhuis 5000l

Epal=18,5l/h * 52MJ/l= 962 MJ/rok

Energochłonność paliwa John Deere 6250R + Przyczepa Skorupowa Tandem M28

Epal=17,8l/h * 52 MJ/l= 925,6 MJ/rok

Energochłonność paliwa ładowacz John Deere 6210

Epal=17,2l/h * 52 MJ/l= 894,4MJ/rok

c. Pracy ciągnika:
gdzie:

Ecg – energochłonność pracy ciągnika [MJ ha-1]

Wc – jednostkowa energochłonność ciągników MJ kg -1 (125 MJ/kg-1)

Gc – masa ciągnika [kg]

nkc – współczynnik kosztów napraw ciągnika

Tn – normatywna liczba godzin pracy ciągnika w okresie użytkowania [h]

W07 – wydajność eksploatacyjna [ha h-1]

Energochłonność ciągnika John Deere 625R:

9300𝑘𝑔∗125 𝑀𝐽𝑘𝑔+9300𝑘𝑔∗0,9∗125𝑀𝐽𝑘𝑔
Ecg = =1111,04 MJ/rok
1420∗1,4

Energochłonność ładowacza John Deere 6210:

4250𝑘𝑔∗125 𝑀𝐽𝑘𝑔+4250𝑘𝑔∗0,9∗125𝑀𝐽𝑘𝑔
Ecg = =961,3 MJ/rok
750∗1,4

d. Energochłonność użytkowania maszyny:

gdzie:

Em – energochłonność użytkowania maszyny [MJ ha-1]

Gm – masa maszyny [kg]

Wm – jednostkowa energochłonność maszyn i narzędzi [MJ kg-1

(110 MJ/kg-1), (100 MJ/kg-1)]

nkm – współczynnik kosztów napraw maszyn

Tn – normatywna liczba godzin pracy maszyny w okresie

użytkowania [h]

W07 – wydajność eksploatacyjna [ha h-1]

 Energochłonność użytkowania maszyny: wóz asenizacyjny Veenhuis 5000l
1350𝑘𝑔∗110𝑀𝐽/𝑘𝑔+1350𝑘𝑔∗0,88%∗110𝑀𝐽/𝑘𝑔
Em = ℎ𝑎 = `148 500 + 130 680 / 602.25 = 463,5 MJ/rok
547,5 ℎ ∗1,1  ℎ

Energochłonność użytkowania maszyny: Przyczepa Skorupowa Tandem M28

5200𝑘𝑔∗110𝑀𝐽/𝑘𝑔+5200𝑘𝑔∗0,88%∗110𝑀𝐽/𝑘𝑔
Em = ℎ𝑎 = 572 000 + 503 360 / 803 = 572,6 MJ/rok
730 ℎ ∗1,1 
ℎ

Tabela 9. Energochłonność poszczególnych elementów biogazowni.

l.p. Energochłonność
Producent Produkt Masa [MJ/kg]

1. Wirnik
287500
Zorg Biogas Mieszający 22 2300 kg
kW

2. Zorg Biogas 40000

Stacja osuszania 320kg
biogazu
3. Zorg Biogas Panel analizy 625
5kg
biogazu SSM
6000 CConti
4. Zbiornik z
Zorg Biogas węglem 498375
3987 kg
aktywnym do
usuwania siarki
1200m3/h
5. Separator ciał 137500
Zorg Biogas stałych PSS 3.2- 1100 kg
780
6. Rozdzielnia
elektryczna oraz
komputer 19000
Bluepower 152 kg
sterowania
automatyzacji
procesów
SUMA: 983000 MJ/kg

Wydajność produkcji biogazu

Tona kiszonki jest w stanie wyprodukować 90,06 m3 biogazu. (Kraemer, 2012).
Wartość opałowa biogazu wynika bezpośrednio z zawartości metanu w biogazie. Średnia
kaloryczność biogazu to pomiędzy 21-23.5 MJ/m3, więc 1 m3 biogazu równe jest 0.5-0.6 l
diesla lub 6 kWh [FNR, 2009] (FNR 2009). Przyjęto wartość opałową 22 MJ

Średnia gęstość suchej masy kiszonki to minimum 230kg /m3.

[https://www.farmer.pl/produkcja-zwierzeca/bydlo-i-mleko/solidne-ubicie-
pryzmy,46167.html] Substrat powinien zawierać 15% suchej masy, a zatem 34.5kg na 1m3
w zbiorniku o pojemności 6500m3 = 224 t kiszonki na 3 tygodnie

Zatem 224 ton kiszonki jest w stanie wyprodukować w przybliżeniu 20 173 m3 biogazu, czyli
443 816 MJ. Po przeliczeniu na kWh 20 173 m3 biogazu to 121 038 kWh.

Czas potrzebny do wyprodukowania biogazu wynosi od 1 do 3 tygodni (Heba Jaraysi, 2022).

Przyjęto okres 3 tygodnie na wyprodukowanie 443 816 MJ biogazu. Zatem można przyjąć, że
średniorocznie biogazownia jest w stanie wykonać 17 cykli.
Średni uzysk energetyczny biogazu wynosi zatem około 2 057 646 MJ rocznie.
Moc instalacji - 65Kw

Uzyskana wartość energetyczna biogazu (MJ/rok)

Tabela 10. Zestawienie energochłonności i wskaźnika energochłonności biogazowni.

Surowiec, Wydajność Uzyskana

kiszonka energetyczna Wydajność wartość
Całkowite nakłady
(t/rok) produkcji biogazu energetyczna
biogazu energetyczne (MJ/rok)
(m3/rok) biogazu
(MJ/m3)
(MJ/rok)

3808 22 342 941 2 057 646 1162490,44

Energochłonność produkcji

𝜼 = 2 057 646/1 162 490,44 = 1,77

Tabela 11. Zestawienie energochłonności na 1 rok.

Struktura
Jednostka
Lp. Energochłonność Ilość [MJ] procentowa
miary
[%]
 1. Pracy ludzkiej [MJ/rok] 173 600 14,9%

2. Pracy maszyn [MJ/rok] 0,3%

3108,44

3. Zużytego paliwa [MJ/rok] 0,2%

2 782

4. Praca biogazowni [MJ/rok] 983 000 84,6%

Suma: [MJ/rok] 1162490,44 100%

4.Wnioski
• Energochłonność łączna wynosi 1 162 490,44 MJ, większość to praca biogazowni.
• 1 tona kiszonki jest w stanie wyprodukować 90,06 m3 biogazu.
• Z 224t kiszonki po 1 cyklu który trwa 3 tygodnie uzyskuje się 20 173 m3 biogazu.
• Uzysk energii z 1 cyklu biogazowni to 121 038 kWh.
• Dochód z 1 cyklu pracy biogazowni wynosi 93 199.26 zł.
• Przeliczając uzysk energetyczny biogazu z 17 cykli(rok) przychód wynosi 1 584 387.42
zł.
• Moc całkowita biogazowni wynosi 65 kW.
• Wskaźnik efektywności kosztowej jest dodatni i wynosi 1,11.