Άσκηση πάνω στο έργο «Οιδίπους Τύραννος» με βάση τη διάλεξη της Ε.

Καρακάντζα: παρουσίαση της υπόθεσης του έργου, παράθεση βασικών

συμπερασμάτων της διάλεξης, κριτική επισκόπηση

Η τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, είναι ένα έργο που έχει
απασχολήσει διαχρονικά τους μελετητές, εξαιτίας της ακρότητας του θέματος που
πραγματεύεται (πατροκτονία και αιμομιξία) αλλά και της τραγικότητας των ηρώων
της. Στο έργο, βλέπουμε τον Οιδίποδα, ο οποίος έχοντας σκοτώσει το Λάιο (εν αγνοία
του) και λύσει το αίνιγμα της Σφίγγας, είναι επί χρόνια παντρεμένος με την Ιοκάστη
και βασιλιάς της Θήβας. Όταν στην πόλη πέφτει λοιμός, το μαντείο των Δελφών δίνει
χρησμό, πως για να τελειώσουν τα δεινά, πρέπει (έστω και ετεροχρονισμένα) να
βρεθεί και να τιμωρηθεί ο φονιάς του αδικοχαμένου βασιλιά Λάιου. Αποφασισμένος
να βρει και να εξορίσει το δολοφόνο, ο Οιδίποδας δέχεται τη συμβουλή του Τειρεσία,
τον οποίο κατηγορεί ως συνωμότη, όταν ρίχνει τις υποψίες επάνω του. Ύστερα από
πληροφορίες που παίρνει από την Ιοκάστη, για το θάνατο Λάιου, κι αφού
ανακαλύπτει πως οι βασιλιάδες της Κορίνθου ήταν θετοί γονείς του, ο Οιδίποδας
ζητά να δει το βοσκό που τον έσωσε όταν ήταν βρέφος. Με όσα του αποκαλύπτει,
φανερώνεται η τραγική αλήθεια: ο Οιδίποδας είναι πατροκτόνος κι έχει διαπράξει
αιμομιξία. Μην αντέχοντας την αποκάλυψη και θέλοντας να τιμωρήσει το δολοφόνο,
όπως σκόπευε εξαρχής, ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται και εξορίζεται από την πόλη.

Στη διάλεξή της με τίτλο «Το σώμα και ο νους της Ιοκάστης: μελέτη ενός μη
δυαδικού μοντέλου», η Ε. Καρακάντζα, παρουσιάζεται η Ιοκάστη, ως μία από τις
δυναμικότερες γυναίκες που έχει γράψει ο Σοφοκλής, με το ενδιαφέρον να εστιάζεται
στη νόηση αλλά και στο σώμα της. Αρχικά, η δυναμικότητα και η ευφυΐα της,
φαίνεται από τους ρόλους εξουσίας που κατέχει (πολιτικός αρχηγός, δικαστής) και
από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις καταστάσεις. Ως εκπρόσωπος εξουσίας, έρχεται
να λύσει τη διαμάχη Οιδίποδα-Κρέοντα και να δώσει το έναυσμα για την έρευνα του
δολοφόνου, την οποία δε διστάζει να εμποδίσει, όταν κρίνεται επικίνδυνη,
επιδεικνύοντας ωστόσο, τρομερή ψυχραιμία σε όλη τη διάρκεια του έργου, παρά τα
τεκταινόμενα. Επιπλέον, το σώμα της Ιοκάστης (παρά τη γενικότερη
αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος εκείνη την εποχή), παρουσιάστηκε στη
διάλεξη ως ένα σώμα που έχει ξεφύγει από τη διπολική κανονικότητα του
πατριαρχικού μοντέλου, καταργώντας τις δομές εξουσίας που του επιβλήθηκαν, αφού
δεν ανήκει ολοκληρωτικά σε κανέναν άντρα (σύζυγο ή γιο), εφόσον οι συγγενικές
σχέσεις έχουν «θολώσει», ύστερα από την αιμομιξία.

Σε ό,τι αφορά το δυναμισμό και την ισχύ της Ιοκάστης, από άποψη νόησης
και λογικής διεργασίας, η δυναμικότητά της είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς
καταφέρνει, ακόμα και με τη σχετικά μικρή παρουσία της στο έργο, να διαδραματίσει
καταλυτικό ρόλο για την εξέλιξη της πλοκής και να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τα
γεγονότα, ενώ η γενικότερη παρουσία της χαρακτηρίζεται από δυναμισμό και την
ανωτερότητα της εξουσίας. Ως προς το ζήτημα του έμφυλου σώματος της Ιοκάστης
ωστόσο, θεωρώ πως το συμπέρασμα ότι έχει καταργήσει τις πατριαρχικές νόρμες,
αποτελεί μεγάλο νοητικό άλμα, καθώς δεν παρέχονται στο κείμενο αρκετά στοιχεία
σε βάθος, σχετικά με τη σχέση Ιοκάστης-Οιδίποδα και τη δυναμική της. Το έργο
σίγουρα δεν παρουσιάζει την Ιοκάστη ως υποταγμένη ή υποδεέστερη οποιουδήποτε
άνδρα, αλλά δεν παρέχει και στοιχεία επαρκή για την ασφαλή εξαγωγή ενός τόσο
ρητού συμπεράσματος.