Τμήμα Θεατρικών Σπουδών

ΠΜΣ Ελληνικό και Παγκόσμιο Θέατρο: Εκπαίδευση, Δραματουργία,

Παράσταση

Μάθημα: «Θεατρικό Bestiarium: Φιλοσοφία και Θεωρία του Θεάτρου

και του Δράματος»

Καλλέργη Κωνσταντίνα

ΑΜ: 7568012200024

Καθηγήτρια: Αλεξιάδου Θ.

Αθήνα, 2022

«Να μελετήσετε το έργο του Edward Albee The Goat or Who is Sylvia (Η
γίδα ή ποια είναι η Σύλβια) και να το αναλύσετε με βάση τις σχέσεις του
ζωικού με το ανθρώπινο.»
Εισαγωγή

Η παρούσα εργασία, αποτελεί μία μελέτη του έργου Η γίδα ή Ποια είναι η Σύλβια, του
Edward Albee, με σκοπό την ανάλυση του στοιχείου της ζωικότητας και της
ανθρωπινότητας.

Ξεκινώντας με μια κριτική απεικόνιση των βασικών χαρακτήρων του έργου, κι

αναλύοντας τις μεταξύ τους σχέσεις, όπως εξελίσσονται κατά τη διάρκεια, αλλά και
μέσω της πλοκής, θα ερευνήσουμε στοιχεία που δηλώνουν την αλληλεπίδραση
ζωικού-ανθρώπινου, καθώς και το αξιολογικό φορτίο που λαμβάνει το καθένα, μέσα
στο πλαίσιο της ιστορίας.

Θα επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε πιθανούς συμβολισμούς στο έργο, αλλά και

τη σύνδεση [ή καλύτερα την αντιθετική σχέση] που προβάλλεται, μεταξύ κοινωνίας/
κοινωνικής παρουσίας και προσωπικής ζωής, με άλλα λόγια μεταξύ «φαίνεσθαι» και
«είναι», που φαίνεται να απασχολεί και να διατρέχει σαν προβληματισμός το κείμενο.

Θα καταλήξουμε, έτσι, στην αποκρυστάλλωση ορισμένων συμπερασμάτων

σχετικά με το εσώτερο νόημα και την προβληματική του έργου, αλλά και τις
προεκτάσεις που αυτή παίρνει.

Το πλαίσιο του έργου

Σε αυτό το κωμικοτραγικό οικογενειακό δράμα, ο Albee παρουσιάζει την

κατάρρευση της [κλασικότερης ίσως] νόρμας των αστικών κοινωνιών του 20ου
αιώνα, αλλά και της σύγχρονης εποχής: της μεσοαστικής οικογένειας και του
προτύπου των σχέσεων μεταξύ των μελών της. Μέσω του έργου του, «διαμαρτύρεται
για την κοινωνική δικαιοσύνη και εκφράζει την αγωνιώδη αναζήτηση του ανθρώπου
για προσωπική ταυτότητα»1, η οποία σχετίζεται με καθολικές θεματικές, όπως η
αναζήτηση μιας βαθύτερης αλήθειας.

1
L. P. Gabbard, «At the Zoo: From O’Neill to Albee», Modern Drama, Volume 19, Number 4 (1976),
σ. 365
 Στη Γίδα, βλέπουμε να καταστρέφεται «τόσο μια δομή των “straight” σχέσεων
(γάμος, οικογένεια, φιλία), όσο και τα μεμονωμένα άτομα»2, καθώς το έργο αποτελεί,
σύμφωνα με τον A. Sofer, [τουλάχιστον από άποψη δομής και ακολουθίας της
πλοκής] μια μορφή σύγχρονης τραγωδίας, αφού «στο τέλος της δράσης, η ζωή του
Martin Gray έχει γίνει συντρίμμια, η οικογένειά του έχει καταστραφεί, και η
αγαπημένη του Sylvia έχει δολοφονηθεί από την εκδικητική του σύζυγο, Stevie»3,
ακολουθώντας μια ροή στο έργο, κατά την οποία οι ήρωες περνούν από την ευημερία
στη δυστυχία, από την άγνοια στη συνειδητοποίηση της αλήθειας, από τις σχέσεις
αγάπης σε σχέσεις εχθρότητας. Ο ίδιος ο Albee, άλλωστε, έδωσε στο έργο τον
πλαγιότιτλο Notes Toward a Definition of Tragedy, τοποθετώντας, έτσι, το κείμενο σε
διαλογική θέση με την κλασική τραγωδία.

Στη δομή του έργου, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε, πως είναι φανερός ο

συσχετισμός αυτός, καθώς ξεκινώντας από μια φαινομενικά ιδανική συνθήκη [αυτή
του επιτυχημένου γάμου και της ευτυχισμένης οικογένειας], κάτω από την οποία
κρύβεται μια τραγική αλήθεια, βλέπουμε τους ήρωες να «φλερτάρουν» με το τραγικό
που τους πλησιάζει, και στη συνέχεια, μετά την αποκάλυψη της αλήθειας να
οδηγούνται σε ρήξη, καθώς όλη η έως τότε πραγματικότητά τους διαλύεται. Αυτό
έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή των αρχικών δεσμών και τη «λύση» του
δράματος με τρόπο αιματηρό και βίαιο, καθώς φαίνεται πως μια ιστορία με τόσο
ακραίες εκφάνσεις, δε θα μπορούσε παρά να έχει αναπόφευκτα, μια εξίσου ακραία
κατάληξη, «Ότι δεν διορθώνεται με τίποτα;», «Ότι και να το σταματήσεις, δεν
σημαίνει τίποτα από τη στιγμή που το άρχισες;», «… θα σε προσγειώσω κι εγώ
άσχημα δίπλα μου!» (Η Γίδα, σ. 92-3)4.

Βλέπουμε, λοιπόν, μια «πτώση του ήρωα, από μια ευυπόληπτη θέση σε μια
ανούσια κατάσταση»5, καθώς χάνει όλα τα προνόμια που διέθετε στην αρχή του

2
A. Sofer, «Tragedy and the Common Goat: Deperformative Poetics in Edward Albee’s The Goat, or
Who Is Sylvia?», Modern Drama, Volume 60, Number 4 (2017), σ. 501-525
3
ό. π.: σ. 502
4
Edward Albee, Η Γίδα ή Ποια είναι η Σύλβια (μετ. Ε. Μπελιές), Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 2003
5
A. Boal, 1985. Theatre of the oppressed, όπως παρατίθεται στην C. Tisnawijaya, «The Goat or, Who
is Sylvia? (Notes Toward a Definition of Tragedy): Bestiality in Psychoanalysis Perspective»,
Academia.edu (2019), διαθέσιμο στο: (57) The Goat or, Who is Sylvia? (Notes Toward a Definition of
έργου, και η «λύση» του έργου έρχεται με ένα τραγικό γεγονός, που πιθανότατα είναι
και ο μόνος τρόπος να αποκατασταθεί τρόπον τινά η τάξη και να επέλθει η
πολυπόθητη «κάθαρσις»: με τη θυσία «μιας κατσίκας, που δεν κάνει τίποτα άλλο από
το να πεθάνει»6· το τέλος αυτό του έργου, γίνεται και έρεισμα για τη θεωρία πως η
Sylvia αποτελεί μια «μεταφορά» κι έναν ευφυή παραλληλισμό του Albee, με την
έννοια του «αποδιοπομπαίου τράγου» (scapegoat), που συχνά παρουσιαζόταν στην
αρχαία τραγωδία7, για να δώσει μια λύση στο δράμα των ηρώων.

Οι ήρωες του έργου και οι προεκτάσεις τους

Sylvia

Πέραν του γεγονότος πως παρουσιάζεται ως ο «αποδιοπομπαίος τράγος» της

υπόθεσης, για την κορύφωση και λήξη της ιστορίας, διαπιστώνουμε από την αρχή
κιόλας, πως η Sylvia είναι μάλλον η πρωταγωνίστρια του έργου, περισσότερο από
οποιονδήποτε άλλον.

Παρόλο που δεν εμφανίζεται σχεδόν καθόλου, κατά τη διάρκεια της ιστορίας, η
παρουσία της Sylvia είναι συνεχής κι επιτακτική, μέσω των λόγων και των
γλωσσικών πράξεων των υπόλοιπων ηρώων, ενώ οι αναφορές σε αυτήν, γίνονται
ακόμη και με έμμεσο τρόπο, χωρίς να χρησιμοποιείται πάντα το όνομά της, «Μυρίζει
περίεργα;» (σ. 16).

Το φαινόμενο όπου ένας ήρωας «λάμπει διά της απουσίας του», αλλά αποτελεί
κατά τα άλλα κεντρικό πυλώνα της ιστορίας, είναι ακόμη ένα στοιχείο που
συναντάμε στην κλασική τραγωδία, όπως για παράδειγμα στη Μήδεια του Ευριπίδη,
όπου τα παιδιά της Μήδειας είναι βασικοί ήρωες και [όπως η Sylvia του Albee]
κεντρικά πρόσωπα μιας «εγκληματικής» πράξης, αλλά παρουσιάζονται στο έργο
ελάχιστα, και χωρίς να μιλούν. Η παρουσία της Sylvia επί σκηνής, υπάρχει μόνο στο

Tragedy): Bestiality in Psychoanalysis Perspective | CHRISTY TISNAWIJAYA - Academia.edu,

[9/12/2022]
6
C. Tisnawijaya, «The Goat or, Who is Sylvia? (Notes Toward a Definition of Tragedy): Bestiality in
Psychoanalysis Perspective», σ. 6
7
A. Sofer, «Tragedy and the Common Goat: Deperformative Poetics in Edward Albee’s The Goat, or
Who Is Sylvia?», σ. 522
τέλος, όπου βλέπουμε το πτώμα της, αφού η Stevie την έχει σκοτώσει· έρχεται,
λοιπόν, ως ένα «ζώο-συμβάν», να διαρρήξει την έως τότε ροή της ιστορίας, και να
επαναφέρει τους ήρωες στη σκληρή πραγματικότητα, επαναφέροντας κάποια
ισορροπία.

Φαίνεται, λοιπόν, πως η Sylvia είναι μια έννοια πέρα από το ζώο και τη γίδα·
είναι ένας συμβολισμός των παθών μας, είναι οι ορμές μας, τα βαθύτερα ένστικτα,
είναι «οτιδήποτε ξεπερνά την ανοχή μας στην ελευθερία»8, αφού και η ίδια η πράξη
του Martin, ο «έρωτάς» του για αυτήν [όπως ο ίδιος αποκαλεί αυτό που αισθάνεται],
είναι μια κατάσταση που ξεπερνά τα όρια του αποδεκτού. Τοποθετώντας τη Sylvia
στο πλαίσιο της ιστορίας και στο κέντρο του προβληματισμού και του δράματος,
χωρίς να της δίνει φωνή, ο Albee, επιβεβαιώνει την καρτεσιανή ζωική φύση της,
καθώς πρόκειται για «ένα ζώο ανίκανο να συναινέσει λεκτικά σε σεξουαλικές
πράξεις», κι έτσι «η σχέση του Martin μαζί της δε μπορεί παρά να είναι βιασμός του
ζώου από τον άνθρωπο, και η πεποίθησή του ότι εκείνη ανταποδίδει την αγάπη του,
δε μπορεί παρά να είναι παραλογισμός»9.

Σε μια ψυχαναλυτική προσέγγιση του έργου, η Tisnawijaya, συσχετίζει τον πόθο

του Martin για τη Sylvia, με το Αυτό/Εκείνο (id), το μέρος του ασυνειδήτου που, κατά τον
Freud, «σχετίζεται με την επιθυμία για ευχαρίστηση και χαρά»10 , κυριαρχείται, δηλαδή, από
την «αρχή της ηδονής» και «περιέχει τα πάθη»11.

Martin

Ως κλασικός τραγικός ήρωας, ο Martin, περνά κατά τη διάρκεια του έργου από
διάφορες ψυχικές και συναισθηματικές διαθέσεις, ωστόσο φαίνεται πως βασανίζεται
από δύο κυρίως συναισθήματα σε όλη την εξέλιξη της πλοκής: αφ’ ενός τις ενοχές
του κι αφ’ ετέρου την αγωνιώδη προσπάθειά του να βρει κάποιον να τον
καταλαβαίνει, κάποιον στον οποίο θα μπορεί να μιλήσει με ειλικρίνεια και χωρίς
ντροπή για όσα αισθάνεται.

8
ό. π.
9
ό. π.
10
C. Tisnawijaya, «The Goat or, Who is Sylvia? (Notes Toward a Definition of Tragedy): Bestiality in
Psychoanalysis Perspective», σ. 2
11
S. Freud, Το Εγώ και το Αυτό (μετ. Ν. Μυλωνά), Νίκας Εκδόσεις Ελληνική Παιδεία Α.Ε., Αθήνα
2011, σ. 24
 Από την πρώτη σκηνή του έργου, ο Martin παρουσιάζεται αγχώδης, με τη
νευρικότητα ενός ανθρώπου που κρύβει κάποιο μυστικό και φοβάται μην
αποκαλυφθεί, ενώ είναι ενοχικός απέναντι στη γυναίκα του και δεν ξέρει πώς να
φερθεί. Το ότι είναι ο μόνος που κατέχει την αλήθεια, μέχρι το τέλος της πρώτης
πράξης, είναι κάτι που τον βασανίζει και τον επιφορτίζει με περισσότερο άγχος.

Από την αρχή ως και το τέλος της ιστορίας ωστόσο, φαίνεται πως αυτό που τον
προβληματίζει, δεν είναι τόσο το γεγονός ότι σχετίζεται σεξουαλικά με ένα ζώο, αλλά
κυρίως το ότι είναι ανέντιμος και ανειλικρινής απέναντι στη γυναίκα του. Στο μυαλό
του Martin, το «αμάρτημά» του, η ύβρις που διαπράττει [με όρους τραγωδίας], δεν
είναι η κτηνοβασία, αλλά η απιστία, και αυτή είναι που τον προβληματίζει
περισσότερο, καθώς επανέρχεται στο ζήτημα αρκετές φορές μέσα στο έργο, «Και σ’
όλη τη διάρκεια του γάμου μας δεν την έχω απατήσει ποτέ» (σ. 37).

Σε ό,τι αφορά την κτηνοβασία, ο Martin όχι απλώς δεν εντοπίζει κάποιο
πρόβλημα, αλλά ρομαντικοποιεί τη σχέση του με τη γίδα, βλέποντας το ζήτημα
ανθρωποκεντρικά κι αποδίδοντας στο ζώο ιδιότητες που δε διαθέτει
[ανθρωπομορφισμός], καθώς αυθαίρετα ερμηνεύει τη στάση της γίδας, όχι απλά ως
αποδοχή της πράξης του, αλλά ως αμοιβαία έλξη κι επιθυμία, «Και υπήρχε μια
ανταπόκριση, μια συνεννόηση…» (σ. 85).

Η τραγική ειρωνεία, έγκειται στο γεγονός πως η Sylvia, εξαιτίας της απουσίας
λόγου [λογικής αλλά και ομιλίας], δεν είναι σε θέση να «επικοινωνήσει» πραγματικά
με το Martin ή να ανταποδώσει όσα αυτός αισθάνεται, κι όμως εκείνος «φαίνεται να
έλκεται σεξουαλικά αλλά και πνευματικά από την έλλειψη ανθρώπινης συνείδησης
της γίδας, την οποία συγχέει με αθωότητα»12· δηλαδή αυτό που ερωτεύεται, είναι και
αυτό που καθορίζει την ειδολογική διαφορά μεταξύ τους και αποκλείει την
πιθανότητα μιας αμοιβαία ερωτικής σχέσης ανάμεσά τους, όπως την απεικονίζει ο
Martin. Ουσιαστικά, ο ίδιος παρουσιάζει [τόσο στους άλλους αλλά πρωτίστως στον
εαυτό του] την «επίδρασή» του πάνω στη γίδα [η οποία δε μπορεί παρά μόνο να είναι
επιβεβλημένη στο ζώο], ως «αλληλεπίδραση» ανάμεσά τους, και για αυτόν ακριβώς
το λόγο, δεν είναι σε θέση να δει κάτι το μεμπτό στην πράξη του.

12
A. Sofer, «Tragedy and the Common Goat: Deperformative Poetics in Edward Albee’s The Goat, or
Who Is Sylvia?», σ. 512
 Σε όλη τη διάρκεια του έργου, γίνεται φανερό πως βαθύτερη ανάγκη κι
επιθυμία του Martin, είναι αυτή για επικοινωνία και κατανόηση, κάτι που δε μπορεί
να βρει μέσα στην υλιστική κοινωνία όπου ζει, ούτε και στους δεσμούς με τους
κοντινούς του ανθρώπους, «… δεν καταλαβαίνεις “αυτό” που μου συνέβη; Τι δεν
καταλαβαίνετε όλοι σας;» (σ. 84), αλλά φαίνεται να το βρίσκει στην επαφή του με τη
Sylvia, καθώς έτσι καταφέρνει να επιστρέψει στη φύση, σε μια πιο απλή
πραγματικότητα, «… μια επικοινωνία τόσο έντονη, τόσο φυσική…» (σ, 84). Ο
Martin αγαπά τη φύση, «την εκτιμά ως πηγή ζωής»13, κι ερμηνεύει αφ’ εαυτού του τη
στάση της Sylvia, ως μια έκφραση που «αντιπροσωπεύει την αγνότητα της φύσης που
αγαπούσε»14, ως μια άνευ όρων αποδοχή, την οποία δεν καταφέρνει να βρει πουθενά
αλλού.

Ως «κοινωνικό ον» ωστόσο, που έχει αφομοιώσει τις αξίες και τους
περιορισμούς της κοινωνίας [γεγονός που καθίσταται φανερό και από το “American
Dream”15, που εκπροσωπεί στην αρχή του έργου, με την οικογένεια, την καριέρα και
την επιθυμία περιστασιακής επαφής με τη φύση, μέσω της αγοράς ενός εξοχικού], ο
Martin βιώνει μια εσωτερική πάλη για το συναίσθημα και τη σχέση που έχει
αναπτύξει με τη Sylvia, «κατάλαβα πως κάτι δεν ήταν σωστό» (σ. 68), καθώς «αφ’
ενός αυτή η επιθυμία πρέπει να ικανοποιηθεί, προκειμένου να επιτύχει την
ευχαρίστηση, αλλά αφ’ ετέρου, πολεμάται από το Υπερεγώ»16, το οποίο εξουσιάζει
το Εγώ και κυριαρχεί πάνω σε αυτό «ως συνείδηση, ίσως και ως ασυνείδητο αίσθημα
ενοχής»17.

Για τον Freud, «οι συγκρούσεις ανάμεσα στο Εγώ και το Ιδανικό τελικά
αντικατοπτρίζουν […] την αντίθεση μεταξύ πραγματικού και ψυχικού, μεταξύ
εξωτερικού και εσωτερικού κόσμου»18, και είναι ακριβώς αυτή η «πάλη», αλλά και η
13
C. Tisnawijaya, «The Goat or, Who is Sylvia? (Notes Toward a Definition of Tragedy): Bestiality in
Psychoanalysis Perspective», σ. 4
14
ό. π.: σ. 5
15
M. Robbinson, «Impossible Representation: Edward Albee and the End of Liberal Tragedy»,
Modern Drama, Volume 54, Number 1 (2011), σ. 66
16
C. Tisnawijaya, «The Goat or, Who is Sylvia? (Notes Toward a Definition of Tragedy): Bestiality in
Psychoanalysis Perspective», σ. 2
17
S. Freud, Το Εγώ και το Αυτό (μετ. Ν. Μυλωνά), Νίκας Εκδόσεις Ελληνική Παιδεία Α.Ε., Αθήνα
2011, σ. 36
18
ό. π.: σ. 38
βαθιά ανάγκη του Martin για επικοινωνία και κατανόηση, που τον οδηγεί στο group
therapy. Στην πραγματικότητα όμως, αυτό που αναζητούσε ο Martin «δεν ήταν μια
λύση, αλλά μια κοινότητα»19, ένα μέρος όπου να νιώθει αποδεκτός, και για αυτό
εξεπλάγη, όταν συνειδητοποίησε πως ούτε και ανάμεσα σε αυτή την ομάδα
ανθρώπων, μπορούσε να βρει κάποιον που να είχε συμφιλιωθεί με αυτό που
αισθανόταν, αλλά επρόκειτο στην ουσία για «μια ομάδα απόκληρων, τους οποίους η
κοινωνία έκρινε όχι μόνο ανεπιθύμητους, αλλά και αναφομοίωτους»20.

Ross

Γίνεται, επομένως, ξεκάθαρο, πως στο επίκεντρο του έργου βρίσκεται η αντίθεση
μεταξύ εσωτερικού κι εξωτερικού κόσμου, ιδιωτικού και πολιτικού βίου, μεταξύ
«είναι» και «φαίνεσθαι».

Βασικός χαρακτήρας-σύμβολο του εξωτερικού κόσμου, των κοινωνικών

επιταγών και της κοινωνικής υποκρισίας, είναι ο Ross, ο οποίος, θα μπορούσαμε να
πούμε ότι αποτελεί την προσωποποίηση του υλισμού και του κεκαλυμμένου
συντηρητισμού της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ο συντηρητισμός και η προσκόλλησή
του σε παλαιότερες αρχές και κοινωνικές αξίες μιας πατριαρχικής δομής, που τον
καθιστούν ανίκανο να αποδεχτεί οτιδήποτε το διαφορετικό από το «κοινωνικά
αινετό», φαίνονται άμα τη εμφανίσει τη του στην πρώτη σκηνή, καθώς αναφέρεται
στην ομοφυλοφιλία του Billy ως «φάση», και αναφέρει πως «θα βρει το σωστό
δρόμο» (σ. 24).

Η εμμονική προσήλωσή του στην εικόνα και το δημόσιο «φαίνεσθαι» του

ανθρώπου, εκδηλώνεται και στην εισαγωγή της εκπομπής του, όπου δηλώνει πως
«ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο ξεχωριστοί από τους άλλους» (σ. 26), [παραπέμποντας
στο οργουελικό «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά είναι πιο ίσα από τα άλλα»21],
και αναφέρεται στα «σημαντικά γεγονότα» της ζωής του Martin, όπου εστιάζει στην
αρχή της συνέντευξής τους, και τα οποία αποτελούν αξιέπαινα επιτεύγματα και μέσα
κοινωνικής καταξίωσης στο σύγχρονο κόσμο.

19
M. Robbinson, «Impossible Representation: Edward Albee and the End of Liberal Tragedy»,
Modern Drama, Volume 54, Number 1 (2011), σ. 73
20
ό. π.
21
G. Orwell, Η φάρμα των ζώων (μετ. Ν. Μπάρτη), εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1979
 Σε αντίθεση με τον αρχικό συντηρητισμό του, σε ό,τι αφορά τη
σεξουαλικότητα, ο Ross δε φαίνεται αρχικά να θεωρεί λανθασμένη και ανέντιμη την
απιστία του Martin προς τη Stevie, αλλά σοκάρεται μόνο όταν καταλαβαίνει πως
πρόκειται για ερωτική επαφή με ένα ζώο, κάτι που υπερβαίνει τα όρια της κοινωνικής
δομής, την οποία εκπροσωπεί. Ακόμα και αυτό όμως, δεν τον απασχολεί τόσο σε
ηθικό επίπεδο, αλλά [όπως αποδεικνύεται στην τρίτη πράξη] από τη σκοπιά της
κοινωνικής κατακραυγής και υποβάθμισης την οποία συνεπάγεται, «Και τέρμα η
καριέρα σου, τέρμα η ζωή σου… όλα» (σ. 111). Δεν ενδιαφέρεται, επομένως, για το
ίδιο το γεγονός και την ουσία του, αλλά για το «ότι θα το μάθει ο κόσμος!» (σ. 111),
κι άρα, θα μπορούσαμε να πούμε πως εκπροσωπεί στο έργο, τις κοινωνικές επιταγές,
που περιορίζουν τους ανθρώπους και τις παρορμήσεις τους.

Stevie

Απογοητευμένη και εξαγριωμένη με την πράξη του άντρα της, η Stevie είναι αυτή
που κάνει το μεγαλύτερο ξέσπασμα στο έργο, κι αποτελεί την τραγικότερη φιγούρα
της ιστορίας [ίσως] μετά τον Martin. Κατά τραγική ειρωνεία, στην πρώτη πράξη τη
βλέπουμε να υποψιάζεται πως ίσως ο Martin έχει εξωσυζυγική σχέση, και στη
συνέχεια να γελάει όταν εκείνος της δηλώνει πως είναι ερωτευμένος με μια γίδα.

Μετά την αποκάλυψη της αλήθειας όμως, από τον Ross, φαίνεται πως η Stevie
δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί την κατάσταση και εξοργίζεται, ενώ φτάνει,
μάλιστα, σε σημείο σχεδόν να εύχεται ο Martin να είχε σχέση με μια άλλη γυναίκα,
αρκεί να μην ήταν κάποια που θα γνώριζε κι εκείνη. Το γεγονός, όμως, πως πρόκειται
για γίδα, κάνει κάτι παραπάνω από το να «αναιρεί τη Stevie ως γυναίκα και ως
σύζυγο»22· το ότι έρχεται να συγκριθεί με ένα ζώο, «Πώς μπορείς ν’ αγαπάς εμένα
όταν αγαπάς κι ένα τόσο κατώτερο πλάσμα;» (σ. 55), την κάνει να αισθάνεται
υποδεέστερη της γίδας, « …πέφτω! Θα πεθάνω! (σ. 61), και διαταράσσει την
αυτοσυνειδησία και την ανθρώπινή της ταυτότητα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το
μετέπειτα ξέσπασμά της και η καταστροφή πραγμάτων μέσα στο σπίτι, είναι
περισσότερο «πράξεις αυτοκαταστροφής»23 και αναίρεσης του γάμου της, παρά

22
A. Sofer, «Tragedy and the Common Goat: Deperformative Poetics in Edward Albee’s The Goat, or
Who Is Sylvia?», σ. 511
23
M. Robbinson, «Impossible Representation: Edward Albee and the End of Liberal Tragedy»,
Modern Drama, Volume 54, Number 1 (2011), σ. 72
ενέργειες που στοχεύουν το Martin. Η κρίση που περνά ως ανθρώπινο ζώο,
αντιμέτωπο με το μη-ανθρώπινο ζώο, φαίνεται όταν μπαίνει στη διαδικασία να κάνει
τη σύγκριση ανάμεσα σε αυτή και τη Sylvia, «Εγώ έχω μόνο δυο βυζιά. Εγώ
περπατάω όρθια (σ. 55), αλλά και από το γεγονός πως αρνείται συνεχώς να
χρησιμοποιήσει την αντωνυμία «η», όταν αναφέρεται σε αυτήν [σε αντίθεση με τον
Martin], και τη χαρακτηρίζει «το» [το πράγμα, το πλάσμα, το ζώο], για να την
υποτιμήσει.

Είναι τέτοια η άρνησή της για ό,τι συμβαίνει, που προσπαθεί να το κάνει να
φανεί σαν ψέμα «Θέλω όλη τη σημερινή μέρα να την πάμε πίσω […] Κάνε με να μην
το πιστέψω!» (σ. 64), ενώ μπαίνει σε θέση να απαριθμήσει μια σειρά από άλλα
τραγικά ενδεχόμενα, τα οποία θα μπορούσαν να συμβούν στη ζωή τους, και με τα
οποία θα ήταν πιο συμφιλιωμένη.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της κουβέντας και του καβγά τους, το χάσμα ανάμεσα σε
Martin και Stevie μεγαλώνει όλο και περισσότερο, ενώ τη στιγμή που ο Martin της
περιγράφει πώς γνώρισε τη Sylvia, και η Stevie κάνει την ίδια παρατήρηση/δήλωση
με τον Ross, «Σ’ ένα κορφοβούνι» (σ. 82), εκείνος συνειδητοποιεί [προς έκπληξή
του] πόσο μοιάζει η γυναίκα του με τον snob, υλιστή, ρατσιστή φίλο του, τον οποίο
θεωρεί πια προδότη.

Νοηματικές προεκτάσεις του έργου – Ζωογραφία

Γίγνεσθαι ζώο

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως, παρά τις διαφορές του χαρακτήρα
και της προσωπικότητάς τους, όλοι οι ήρωες πλησιάζουν την έννοια του «γίγνεσθαι
ζώο», καθώς παρουσιάζουν λιγότερο ή περισσότερο, σε διαφορετικές πτυχές ο
καθένας, χαρακτηριστικά και συμπεριφορές, που τους φέρνουν πιο κοντά με τη ζωική
τους φύση.

Πρώτα απ’ όλους ο Martin, αποτελεί την προσωποποίηση του ριζώματος,

καθώς φαίνεται από τη «σχέση» του με τη Sylvia [και από το ότι δεν την ερμηνεύει
ως κάτι κακό] η βαθιά επιθυμία του να συνδεθεί με την ετερότητα του ζώου, να
συνομιλήσει μαζί του και να ξεφύγει από τον κοινωνικά προσδιορισμένο και
περιορισμένο, ανθρώπινο εαυτό του. Αυτή την απεδαφικοποίηση και την
ουσιαστικότερη επαφή του με τη φύση, την επιτυγχάνει με την εξομοίωσή του με το
ζώο, μέσω της σεξουαλικής επαφής, και η υπακοή στο ερωτικό ερέθισμα και την
ενόρμηση, χωρίς περαιτέρω επεξεργασία, είναι αυτή που συντελεί την επιστροφή του
στη ζωική του φύση.

Ζωώδεις παρορμήσεις και συμπεριφορές που αρμόζουν στη ζωική φύση,

παρουσιάζει και η Stevie, η οποία ύστερα από το ξέσπασμα θυμού της, φτάνει να
σφαγιάσει την «αντίζηλό» της, με στόχο να πληγώσει το Martin, επειδή πρώτα την
πλήγωσε εκείνος. Επειδή δεν αντέχει την ιδέα της σύγκρισης με την ετερότητα του
ζώου, αποφασίζει να το εξουδετερώσει, μεταβαλλόμενη, ωστόσο, με αυτό τον τρόπο,
και η ίδια σε ζωική ετερότητα.

Και ο Billy, με τη ρευστή σεξουαλικότητά του, «Τα μπερδεύω μέσα μου… το

σεξ και την αγάπη. […] Θέλω να πάω στο κρεβάτι με οποιονδήποτε» (σ. 106),
φαίνεται πως υιοθετεί χαρακτηριστικά της ζωικής φύσης, καθώς υπακούει μόνο στις
ορμές του και κυριεύεται από αυτές, αδιαφορώντας για τους κοινωνικούς κανόνες και
τα ταμπού24, «απαγορεύσεις [που] αφορούν κυρίως την ελευθερία απόλαυσης,
κίνησης και επικοινωνίας…»25.

Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος που ερευνητές όπως ο Sofer [βασιζόμενοι
και σε δήλωση του ίδιου του Albee, πως Η Γίδα, δεν είναι απλά ένα έργο «για το
πήδημα μιας γίδας»26], αναφέρονται στο ότι το έργο θίγει και ένα άλλο κοινωνικό
ταμπού, αυτό της αιμομιξίας. Μέσω της σκηνής του ερωτικού φιλιού μεταξύ Billy και
Martin, αλλά και της έμμεσης παραδοχής του Martin πως όταν ο Billy ήταν μωρό κι
αυτός τον κρατούσε, είχε ερεθιστεί, βλέπουμε να γίνεται αναφορά στο αιμομικτικό
ενδεχόμενο. Αν υποθέσουμε πως ο Martin είχε βιώσει ένα τέτοιο, «ασυνείδητο

24
«… ταμπού, με την καθ’ εαυτή σημασία της λέξης, ονομάζεται κάτι που περικλείει ταυτόχρονα κάτι
ιερό, πέραν του συνηθισμένου, και κάτι επικίνδυνο, ανόσιο, τρομακτικό.», S. Freud, Τοτέμ και ταμπού
(μετ. Ν. Μυλωνά), Εκδόσεις Νίκας Ελληνική Παιδεία Α.Ε., Αθήνα 2016, σ. 41
25
ό. π.: σ. 40
26 “That play isn’t about goat-fucking. What I wanted people to do is not just sit there being judges of
the characters. I wanted people to go to that play, and imagine themselves in the situation, and really
think hard about how they would respond if it was happening to them” (Albee, “Borrowed Time” 284),
όπως παρατίθεται στο A. Sofer, «Tragedy and the Common Goat: Deperformative Poetics in Edward
Albee’s The Goat, or Who Is Sylvia?», σ. 501
συναίσθημα» για το παιδί του κι αισθανόταν ντροπή, θα μπορούσαμε να πούμε πως η
ενόρμησή του, μέσω της απώθησης «βιώνει μια μετατροπή σε μια ποιοτικά
διαφορετική συναισθηματική ποσότητα»27, η οποία μεταφράζεται ως ερωτική έλξη
για τη γίδα, καθώς ο πόθος του μετουσιώνεται και μεταφέρεται σε άλλο
«αντικείμενο».

Πολύ περισσότερο, λοιπόν, από την παρουσίαση της κτηνοβασίας και του
τρόπου που την αντιλαμβάνονται και την αντιμετωπίζουν διαφορετικοί άνθρωποι,
μέσα στο ίδιο [κοινωνικό] πλαίσιο, το έργο έχει να κάνει με «τα όρια της ανοχής
μας»28 σε ζητήματα που αντιμάχονται την ηθική μας.

Συμπεράσματα

Το έργο, επομένως, πραγματεύεται, τα όρια της αγάπης και της εκμετάλλευσης, αλλά
και τα ηθικά μας όρια, τόσο ως άτομα όσο και ως κοινωνίες, και τις περιπτώσεις στις
οποίες είμαστε διατεθειμένοι να τα υπερβούμε και να δικαιολογήσουμε τις πράξεις
μας.

Σε βαθύτερο επίπεδο, γίνονται αναφορές και στον queer έρωτα, καθώς η Sylvia
«αναπαριστά κάθε queer ταμπού που η ετεροκανονικότητα δε μπορεί να συμβιβάσει
και να ξεπεράσει»29, αφού αντιτίθεται στους θεσμοθετημένους κανόνες της.

Η υπόνοια της αιμομιξίας, σε αντιπαραβολή με την κτηνοβασία, μας βάζει σε

θέση να προβληματιστούμε για τις σχέσεις ανθρωπινότητας-ζωικότητας, και την
επιβολή της πρώτης στη δεύτερη, ενώ μας φέρνει αντιμέτωπους με την επιείκεια που
δείχνουμε στη βία και την εκμετάλλευση των ζώων, η οποία θα μπορούσε αντίστοιχα
να επηρεάσει και τη στάση μας απέναντι στη βία από άνθρωπο σε άνθρωπο.

27
S. Freud, Το ασυνείδητο (μετ. Ν. Μυλωνά), Εκδόσεις Νίκας Ελληνική Παιδεία Α.Ε., Αθήνα 2016, σ.
26
28
A. Sofer, «Tragedy and the Common Goat: Deperformative Poetics in Edward Albee’s The Goat, or
Who Is Sylvia?», σ. 517
29
ό. π.