ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά

Συστήματα Πληροφοριών
Διοίκησης

Διονύσιος Γιαννακόπουλος, Καθηγητής

Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων

Ενότητα 1: Η έννοια των Πληροφοριακών Συστημάτων

 Σκοποί ενότητας
• Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η έννοια
του «Συστήματος» και αναπτύσσονται τα
βασικά συστατικά και οι κατηγορίες των
Συστημάτων. Παρουσιάζονται επίσης οι έννοιες
των δεδομένων, των πληροφοριών και της
επεξεργασίας. Τέλος, δίδεται η έννοια του
«Πληροφοριακού Συστήματος Διοίκησης».
• Ο κύριος σκοπός είναι η κατανόηση των
παραπάνω εννοιών.
4

Περιεχόμενα ενότητας
• Η έννοια του Συστήματος
• Δεδομένα, Πληροφορίες και Πληροφοριακά
Συστήματα
• Το γνωστικό πεδίο των Πληροφοριακών
Συστημάτων Διοίκησης

5
 Ορισμός συστήματος
• Με τον όρο σύστημα εννοούμε ένα σύνολο
στοιχείων, διαρθρωμένων με κάποια συγκεκριμένη
οργανωτική δομή που επιτελεί μια σειρά
δραστηριοτήτων και επιδιώκει την επίτευξη ενός
προκαθορισμένου σκοπού.

Είδη συστημάτων
• Μεικτά συστήματα
Όταν αναφερόμαστε σε μεικτά συστήματα εννοούμε τα
συστήματα των οποίων τα στοιχεία είναι άνθρωποι και υλικά
μέσα
• Φυσικά συστήματα
Ένας οποιοσδήποτε ζων οργανισμός αποτελεί φυσικό
σύστημα.
• Τεχνικά συστήματα
Ένα μηχάνημα που αποτελείται μόνο από υλικά μέσα
θεωρείται τεχνητό σύστημα.
7
 Λειτουργία εισροής (input)
• Κάθε σύστημα επικοινωνεί με το περιβάλλον του
δεχόμενο εισροές από αυτό, τις οποίες
μετασχηματίζει στο εσωτερικό του και αποδίδει με
την σειρά του τα αποτελέσματα του
μετασχηματισμού αυτού στο περιβάλλον,
παράγοντας έτσι εκροές προς αυτό.
• Το σύνολο των εισροών προς το σύστημα (αλλά και
η λειτουργία της εισροής) θα αναφέρεται στο εξής
με τον όρο είσοδος (INPUT).

Λειτουργία εκροής-επεξεργασίας
• Το σύνολο των εκροών από το σύστημα (αλλά και η
λειτουργία της εκροής) αναφέρεται με τον όρο
έξοδος (OUTPUT).
• Η διαδικασία του μετασχηματισμού των εισροών
στο εσωτερικό του συστήματος καλείται
επεξεργασία (PROCESS).

9
 Λειτουργία συστήματος

Σχήμα 1: Είσοδος - Επεξεργασία - Έξοδος

10

Απλοποιημένη εικόνα
συστήματος

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΞΟΔΟΣ

Σχήμα 2: Απλοποιημένη εικόνα συστήματος

11
 Σύστημα μαύρο κουτί
• Ένα σύστημα είναι πλήρως γνωστό στον χρήστη του
όταν έχει αποσαφηνιστεί η είσοδος προς αυτό, η
επιτελούμενη επεξεργασία στο εσωτερικό του,
καθώς και η παραγόμενη από αυτό έξοδος.
• Ωστόσο, συμβαίνει συχνά να χρησιμοποιεί κάποιος
ένα σύστημα γνωρίζοντας μόνο τι εισέρχεται σ' αυτό
και τι εξέρχεται από αυτό χωρίς όμως να γνωρίζει το
παραμικρό ή να γνωρίζει πολύ λίγα σχετικά με το τι
συμβαίνει στο εσωτερικό του. Ένα τέτοιο σύστημα
χαρακτηρίζεται με τον όρο μαύρο κουτί (BLACK
BOX).
12

Σύστημα μαύρο κουτί (2)

ΣΥΣΤΗΜΑ

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΞΟΔΟΣ

(Γνωστή) (Άγνωστη) (Άγνωστη)

Σχήμα 3: Σύστημα μαύρο κουτί

13
 Σύστημα ελεγχόμενο με
ανατροφοδότηση
ΣΥΣΤΗΜΑ

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΞΟΔΟΣ

(Γνωστή) (Άγνωστη) (Άγνωστη)

ΣΥΓΚΡΙΣΗ
ΜΕΤΡΗΣΗ
ΔΙΟΡΘΩΣΗ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΙΣΘΗΤΗΡΑΣ

Σχήμα 4: Σύστημα ελεγχόμενο με ανατροφοδότηση

14

Τύποι συστημάτων
• Αιτιοκρατικά συστήματα
Χαρακτηρίζονται αυτά που οι εκροές μας δίνουν βέβαιη
πρόβλεψη γεγονότων και τα στοιχεία τους είναι σε αυστηρά
καθορισμένη σχέση μεταξύ τους. Η μηχανή του αυτοκινήτου,
ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, τα βιομηχανικά ρομπότ
ανήκουν στη κατηγορία των Αιτιοκρατικών Συστημάτων.
• Πιθανοσυστηματα
Tα πιθανοσυστήματα παρέχουν αβέβαιη πρόβλεψη
γεγονότων. Τα φυσικά και μεικτά συστήματα ανήκουν σε
αυτή τη κατηγορία.

15
 Τύποι συστημάτων (2)
• Κλειστά συστήματα
Είναι τα Συστήματα τα οποία έρχονται σε επαφή με το
περιβάλλον τους μόνο μέσα από την τυπική διαδικασία
εισόδου - εξόδου που τους εξασφαλίζει όμως μόνο μια
σύντομη διάρκεια ζωής
• Ανοικτά συστήματα
Σε αντίθεση με τα Κλειστά, τα Ανοικτά Συστήματα έχουν
άτυπη αλληλεπίδραση με το περιβάλλον τους,
προσαρμοζόμενα σε νέα δεδομένα και απαιτήσεις
εξασφαλίζοντας μεγαλύτερο κύκλο ζωής

16

Τύποι συστημάτων (3)

• Ευσταθή συστήματα
Χαρακτηρίζονται αυτά στα οποία γίνεται τακτικός έλεγχος
της παραγόμενης εκροής.

17
 Ορισμός πληροφοριακού
συστήματος διοίκησης
Ας θεωρήσουμε τώρα ένα Πληροφοριακό Σύστημα το οποίο,
σαν υποσύστημα ενός οργανισμού, έχει σαν στόχο να παρέχει
πληροφορίες στα όργανα διοίκησης, επεξεργαζόμενο διάφορα
δεδομένα, με σκοπό να υποστηρίζει διοικητικές πράξεις και
αποφάσεις για την αποτελεσματικότερη άσκηση των
καθηκόντων τους.
Ένα τέτοιο σύστημα ονομάζεται Πληροφοριακό Σύστημα
Διοίκησης (Π.Σ.Δ., αγγλικός όρος MANAGEMENT INFORMATION
SYSTEM ή εν συντομία M.I.S.).
Οι εισροές σε ένα τέτοιο σύστημα είναι δεδομένα (DATA) και οι
εκροές πληροφορίες (INFORMATION).

18

Ορισμός πληροφορίας
Ως πληροφορία χαρακτηρίζεται κάθε κριτήριο
επιλογής μεταξύ των στοιχείων ενός συνόλου, δηλαδή,
κάθε κριτήριο που επιτρέπει τον περιορισμό του
μεγέθους αυτού του συνόλου σε ένα υποσύνολο που
περιέχει την απάντηση μιας συγκεκριμένης ερώτησης
(ελάττωση αβεβαιότητας).

19
 Επεξεργασία πληροφορίας

f
D/I R

Σχήμα 5: Επεξεργασία της πληροφορίας

20

Πηγές πληροφοριών
• Εσωτερικές (internal)
Οι εσωτερικές πληροφορίες αντλούνται από διάφορες
αναφορές, μελέτες και στατιστικά δεδομένα που αφορούν
τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχει η ίδια η
επιχείρηση.
• Εξωτερικές (external)
Οι εξωτερικές πληροφορίες αντλούνται από κοινωνικούς,
πολιτικούς, οικονομικούς και τεχνολογικούς παράγοντες. Η
εξωτερική πληροφόρηση σε μία επιχείρηση χρησιμοποιείται
από την διοίκηση στη δημιουργία του επιχειρησιακού
σχεδίου (business plan).
21
 Χαρακτηριστικά πληροφορίας
• Σχετικότητα (Relevance)
• Πληρότητα (Completeness)
• Ακρίβεια (Accuracy)
• Επικαιρότητα (Timeliness)
• Αποτελεσματικότητα Κόστους (Cost effectiveness)
• Ελεγξιμότητα (Audibility)

22

Αξία πληροφορίας

ΟΦΕΛΟΣ
ΚΟΣΤΟΣ
1. Καλύτερη Εξυπηρέτηση
1. Προσωπικό
2. Καλύτερες Αποφάσεις
2. Εξοπλισμός ΑΞΙΑ
3. Καλύτερη Διοίκηση
3. Προμήθειες
4. Καλύτερος Έλεγχος
5. Μείωση Κόστους

Σχήμα 6: Όφελος - κόστος = αξία

23
 ΚΛΑΔΟΙ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΟΥΝ ΣΤΗΝ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ Π.Σ.Δ.
• Οικονομικές Επιστήμες,
• Επιχειρησιακή Έρευνα,
• Θεωρία Διοίκησης και Οργάνωσης
• Επιστήμη των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών

24

Ενότητα 2: Γενική θεώρηση και κατάταξη συστημάτων

πληροφοριών διοίκησης
 Σκοποί ενότητας
• Στην ενότητα αυτή τεκμηριώνεται η
αναγκαιότητα των Πληροφορικών Συστημάτων
Διοίκησης και περιγράφονται οι κατηγορίες και
τα συστατικά μέρη των συστημάτων αυτών.
• Ο κύριος σκοπός της ενότητας είναι η
κατανόηση του σκοπού, των λειτουργιών και της
γενικής δομής των Πληροφοριακών
Συστημάτων Διοίκησης ανάλογα με τις
ιδιαίτερες ανάγκες των διοικητικών μηχανισμών
και τα επίπεδα ιεραρχίας που απευθύνονται. 4

Περιεχόμενα ενότητας
• Η εξέλιξη των Πληροφοριακών Συστημάτων
Διοίκησης
• Π.Σ.Δ. και οργανωτική δομή επιχείρησης
• Σύγχρονες μορφές Π.Σ.Δ.
• Υποσυστήματα Π.Σ.Δ.
• Φυσική δομή ενός Π.Σ.Δ.
• Τα Π.Σ.Δ. και οι χρήστες

5
 Χειροκίνητα και
αυτοματοποιημένα Π.Σ.Δ.
Το μοναδικό χαρακτηριστικό υπεροχής των Π.Σ.Δ. που
στηρίζονται στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές έναντι
των χειροκίνητων είναι η απόδοση του Συστήματος
που συχνά αποτελεί και καταλυτικό παράγοντα
επιλογής της μορφής του Συστήματος που θα
εγκατασταθεί στην Επιχείρηση.

Π.Σ.Δ. και οργανωτική δομή

Π.Σ.Δ.

Πληροφόρηση για
τακτικό σχεδιασμό
και λήψη αποφάσεων
Πληροφόρηση για
λειτουργικό σχεδιασμό,
λήψη αποφάσεων και έλεγχο

Επεξεργασία συναλλαγών και

απόκριση σε διερευνήσεις

Σχήμα 1: Π.Σ.Δ. και οργανωτική δομή

7
 Διάφορα Π.Σ.Δ.
• Transaction Processing Systems
• Structured Decision Systems
• Decision Support Systems

Transaction Processing Systems

1. Συλλογή-Εισαγωγή δεδομένων
2. Ταξινόμηση δεδομένων
3. Ενημέρωση δεδομένων
4. Επεξεργασία δεδομένων
5. Έλεγχος δεδομένων
6. Εκτυπώσεις δεδομένων

9
 Structured Decision Systems
1. Προβλέψεις μέσω ανάλυσης δεδομένων
2. Προγραμματισμός πόρων
3. Αναλύσεις οικονομικές
4. Αποτιμήσεις περιουσιακών στοιχείων
5. Συσχετίσεις επιχειρησιακών μεγεθών με τα
αντίστοιχα κλαδικά στοιχεία
6. Έλεγχος χρηματικής ροής
7. Στατιστικές εκτυπώσεις

10

Decision Support Systems

1. Επίλυση μη δομημένων προβλημάτων μέσω
μοντέλων.
2. Δίνονται απαντήσεις σε ερωτήματα του τύπου:
what if?
3. Στηρίζονται σε external data.
4. Η κρίση του manager είναι καθοριστική στη λύση
των προβλημάτων.

11
 Σύστημα χρήστη - υπολογιστή
Η έννοια του συστήματος χρήστη - υπολογιστή
συνίσταται στο ότι ορισμένες εργασίες εκτελούνται
από χρήστες ενώ άλλες εκτελούνται από μηχανές. Ο
χρήστης ενός Π.Σ.Δ. είναι οποιοσδήποτε άνθρωπος
ασχολείται με την εισαγωγή δεδομένων, παροχή
οδηγιών προς το σύστημα ή με την αξιοποίηση των
εξαχθέντων πληροφοριών. Ο χρήστης και ο
υπολογιστής αποτελούν ένα συγκροτημένο σύνολο
του οποίου τα αποτελέσματα προκύπτουν από τη
συνεργασία μεταξύ τους.

12

Σύστημα διαχείρισης βάσης

δεδομένων
Η ύπαρξη της Βάσης Δεδομένων συνεπάγεται ότι τα
δεδομένα πρέπει να είναι εκμεταλλεύσιμα και
επεξεργάσιμα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εξάγονται
πληροφορίες χρήσιμες για τη Διοίκηση. Αυτή η
διαδικασία προϋποθέτει οργάνωση των δεδομένων και
επεξεργασία με τη βοήθεια λογισμικού. Το λογισμικό
που εκτελεί αυτή την εργασία ονομάζεται Σύστημα
Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων – ΣΔΒΔ (Data Base
Management System - DBMS).

13
 Παραδείγματα προβλημάτων &
τύπων μοντέλων
Πρόβλημα Παράδειγμα Μοντέλου
Ποσότητα ασφαλούς αποθέματος Μοντέλο το οποίο υπολογίζει το
προϊόντος απόθεμα ασφαλείας και κάτω από
υποθετικά σενάρια
Επιλογή προσωπικού Αναζήτηση προσωπικού και χρήση
μοντέλου Πολυκριτήριας Ανάλυσης
για ιεράρχηση εναλλακτικών λύσεων

Κοστολόγηση νέων προϊόντων Μοντέλο εξομοίωσης ή πρόβλεψης

εισαγωγής νέων προϊόντων
Έλεγχος εξόδων Μοντέλο ελέγχου προϋπολογισμού

14

Η εξέλιξη των πληροφοριακών

συστημάτων
• Όταν πρωτοπαρουσιάσθηκε η έννοια των Π.Σ.Δ., πολλοί
οραματίστηκαν ένα μοναδικό ολοκληρωμένο σύστημα το
οποίο μέσω των παραγόμενων πληροφοριών θα μπορούσε
να απεικονίσει όλες τις απαραίτητες επεξεργασίες και
λειτουργίες ενός οργανισμού
• Με την πάροδο του χρόνου, η έννοια ενός μοναδικού
ολοκληρωμένου συστήματος αποδείχτηκε ότι ήταν
πολύπλοκη για να υλοποιηθεί. Η έννοια του Π.Σ.Δ. εξελίχθηκε
σε ένα σύνολο υποσυστημάτων τα οποία υλοποιούνται, όπως
και όταν χρειάζεται, αλλά ακολουθούν το γενικότερο
σχεδιασμό, πρότυπα και ρουτίνες, όπως έχουν οριστεί για το
Π.Σ.Δ.
15
 Προεκτάσεις πληροφοριακών
συστημάτων διοίκησης
• Τα Π.Σ.Δ. ως έννοια συνεχίζουν να εξελίσσονται. Σχετίζονται,
χωρίς να ταυτίζονται, με Συστήματα Επεξεργασίας
Δεδομένων και άλλες έννοιες σχετικές με πληροφοριακά
συστήματα.
• Δυο από αυτές τις έννοιες, οι οποίες θεωρούνται και
προέκταση των Π.Σ.Δ., είναι τα
– Συστήματα Επιτελικής Πληροφόρησης
– Συστήματα Διαχείρισης Πόρων Πληροφοριών.
• Μια πρόσφατα εμφανισθείσα τάση, που συμβαδίζει με την
εξέλιξη των Π.Σ.Δ., είναι αυτή των Συστημάτων Τελικού
Χρήστη (end-user computing).
16

Συστήματα διαχείρισης πόρων

πληροφοριών
Τα Συστήματα Διαχείρισης Πόρων Πληροφοριών
(ΣΔΠΠ) είναι μια προσέγγιση στην υποστήριξη της
διοίκησης ενός οργανισμού βασισμένη στην αντίληψη
ότι οι πόροι πληροφοριών είναι και λειτουργικοί
πόροι. Βάσει αυτής της αντίληψης, η εργασία που
πρέπει να εκτελέσει ένα πληροφορικό σύστημα είναι η
σωστή διαχείριση αυτών των πόρων

17
 Π.Σ.Δ & τελικοί χρήστες
• Μια πρόσφατα εμφανισθείσα τάση είναι αυτή του «ισχυρού»
τελικού χρήστη ενός συστήματος (end-user computing).
• Ο τελικός χρήστης σήμερα είναι ένας επιστήμονας,
τεχνολόγος ή και απλός υπάλληλος Διοίκησης
«θωρακισμένος» όμως κατάλληλα ούτως ώστε με ελάχιστες
γνώσεις Πληροφορικής να μπορεί να επιτύχει άριστη
εκμετάλλευση ενός Π.Σ.Δ.
• Μπορεί να είναι ακόμη και απλός πολίτης που αξιοποιεί την
τεχνολογία για εμπορικές και δημόσιες συναλλαγές (e-shop,
taxis, I.K.A., τοπική αυτοδιοίκηση).

18

Συστήματα επιτελικής
πληροφόρησης
• Ο σκοπός ενός Συστήματος Επιτελικής
Πληροφόρησης είναι να εξυπηρετεί τις
πληροφοριακές ανάγκες των ανώτερων βαθμίδων
της ιεραρχίας.
• Ο στόχος του Συστήματος Επιτελικής Πληροφόρησης
είναι να δίνει γρήγορη και εύκολη πρόσβαση σε
λεπτομερείς πληροφορίες που παρουσιάζονται με
απλή και κατανοητή μορφή (διαγράμματα, πίνακες,
κείμενο).

19
 Π.Σ.Δ. - τηλεπικοινωνιακές
πλατφόρμες
Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται μια τάση ολοκλήρωσης των
διαφόρων τύπων ΠΣΔ με την ανάδειξη νέων «συνεργαζόμενων
υποσυστημάτων» πάνω σε σύγχρονες τηλεπικοινωνιακές
πλατφόρμες.
• Συστήματα Υποστήριξης Ατομικών και Ομαδικών
Αποφάσεων
• Διαχείρισης Επιχειρησιακών Πόρων
• Διαχείρισης Πελατειακών Σχέσεων
• Ηλεκτρονικού Επιχειρείν και Εφοδιαστικής
είναι τα πλέον σημαντικά και συνήθη στους σύγχρονους
Οργανισμούς.
20

Υποσυστήματα ενός
πληροφοριακού συστήματος
Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις στον διαχωρισμό ενός
Π.Σ.Δ. σε υποσυστήματα:
• Σύμφωνα με τις λειτουργικές διαδικασίες
• Σύμφωνα με τις διοικητικές διαδικασίες

21
 Υποσυστήματα λειτουργιών επιχειρησιακού
παραγωγικού οργανισμού
Κύρια Υποσυστήματα Λειτουργιών Μερικές Τυπικές Χρήσεις
Marketing Προεκτίμηση και στρατηγική πωλήσεων, ανάλυση
πελατών και πωλήσεων
Παραγωγής Σχεδιασμός και προγραμματισμός της παραγωγής,
ανάλυση ελέγχου κόστους
Διοικητική Μέριμνας Προγραμματισμός και έλεγχος προμηθειών,
διαχείριση αποθεμάτων, διανομή
Προσωπικού Προγραμματισμός απαιτήσεων σε προσωπικό,
ανάλυση αποδοτικότητας, διαχείριση μισθών
Οικονομικά/Λογιστικά Οικονομική ανάλυση, κοστολόγηση, προσδιορισμός
απαιτήσεων σε κεφάλαιο, έσοδα
Πληροφορικής Σχεδιασμός Πληροφοριακών Συστημάτων, ανάλυση
κόστους-ωφέλειας
Διοίκησης Στρατηγικός Σχεδιασμός, καταμερισμός κονδυλίων

22

Υποσυστήματα λειτουργιών σε ένα

Π.Σ.Δ. παραγωγικής επιχείρησης
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ/ ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
ΜARKETING

ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΑΣΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Σχήμα 2: Σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων

23
 Υποσυστήματα διαδικασιών
Υποσύστημα Διαδικασίας Μερικές Τυπικές Χρήσεις

Επεξεργασία Συναλλαγών Επεξεργασία παραγγελιών,

αποστολών και παραλαβών
Λειτουργικός Έλεγχος Προγραμματισμός διαδικασιών
και εκθέσεις αποδοτικότητας
Διοικητικός Έλεγχος Τυποποίηση προϋπολογισμών και
καταμερισμού κονδυλίων
Στρατηγικός Σχεδιασμός Τυποποίηση στόχων και
στρατηγικών σχεδίων

24

Έννοια υποστήριξης αποφάσεων

Η έννοια της υποστήριξης αποφάσεων που
αναφέρεται κυρίως σε διαδικασίες των υψηλότερων
κλιμακίων της Οργανωτικής Πυραμίδας (Στρατηγικός
Σχεδιασμός, Διοικητικός Έλεγχος) προϋποθέτει την
ύπαρξη μιας Βάσης Μοντέλων Απόφασης, που
αντλούνται από τον χώρο των Εφαρμοσμένων
Μαθηματικών (Επιχειρησιακή Έρευνα, Στατιστική,...)
και ενός αντίστοιχου Συστήματος Διαχείρισης.

25
 Σχέση υποσυστημάτων λειτουργιών &
υποσυστημάτων οργανωτικών επίπεδων

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ
ΜΑRKETING

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ

ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ
ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΜΕΡΙΜΝΑ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ
ΕΛΕΓΧΟΣ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ
ΕΛΕΓΧΟΣ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΒΑΣΗΣ ΜΟΝΤΕΛΩΝ

ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΒΑΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ

26

Φυσική δομή Π.Σ.Δ.

Τμήμα Φυσικής Δομής Π.Σ.Δ. Περιγραφή
Αναφέρεται στον εξοπλισμό
Πληροφορικής και στις υπόλοιπες
διασυνδεδεμένες συσκευές. Σκοπός
του εξοπλισμού είναι να εξυπηρετήσει
τις εξής λειτουργίες:
• Εισαγωγή Στοιχείων
• Εξαγωγή Πληροφοριών
• Δευτερεύουσα αποθήκευση για
Εξοπλισμός δεδομένα και προγράμματα
• Κεντρική Επεξεργασία
(υπολογισμούς, ελέγχους και
πρωτεύουσα μνήμη)
• Επικοινωνίες

27
 Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (2)
Τμήμα Φυσικής Δομής Π.Σ.Δ. Περιγραφή
Το λογισμικό αποτελεί ευρεία έννοια
που χρησιμοποιείται να δηλώσει τις
εντολές που κατευθύνουν την
Λογισμικό λειτουργία του εξοπλισμού. Οι δυο
βασικοί τύποι λογισμικού είναι το
Λογισμικό Συστήματος (System
Software) και το Λογισμικό

28

Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (3)

Τμήμα Φυσικής Δομής Π.Σ.Δ. Περιγραφή
Η Βάση Δεδομένων περιλαμβάνει όλα
τα δεδομένα με την απαραίτητη
διασύνδεση που διαχειρίζεται το
Βάση Λογισμικό Εφαρμογών. Ένα αυτόνομο
δεδομένων τμήμα αποθηκευμένων δεδομένων
συνήθως αποκαλείται αρχείο. Όλα τα
δεδομένα αποθηκεύονται σε μονάδες
βοηθητικής ή περιφερειακής μνήμης

29
 Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (4)
Τμήμα Φυσικής Δομής Π.Σ.Δ. Περιγραφή
Οι διαδικασίες αποτελούν φυσικό
τμήμα της δομής ενός ΠΣΔ καθώς
υφίστανται καταγεγραμμένες και
χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη
της λειτουργίας του Συστήματος.
Υπάρχουν οι παρακάτω βασικές
κατηγορίες διαδικασιών:
• Χρήσης και Λειτουργίας
• Επεξεργασίας
Διαδικασίες
• Ασφάλειας
• Αναβάθμισης και Ανανέωσης

30

Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (5)

Τμήμα Φυσικής Δομής Π.Σ.Δ. Περιγραφή

• Διαχειριστές Συστημάτων,
Προσωπικό • Αναλυτές Συστημάτων,
λειτουργίας • Προγραμματιστές,
• Προσωπικό Εισαγωγής Στοιχείων
κ.λπ.

31
 Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (5)
Χρήστης Χρήση

Υπαλληλικό Συναλλαγές, επεξεργασία

προσωπικό εισερχομένων στοιχείων και
διερευνήσεις

32

Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (6)

Χρήστης Χρήση

Λειτουργικά δεδομένα. Υποστήριξη

Προϊστάμενοι σχεδιασμού, προγραμματισμού,
τμημάτων αναγνώρισης μη ομαλών λειτουργιών
και λήψη αποφάσεων

33
 Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (6)
Χρήστης Χρήση

Πληροφορίες προς ανάλυση.

Ειδικευμένο
Υποστήριξη στην ανάλυση, σχεδιασμό
προσωπικό
και σύνταξη εκθέσεων.

34

Φυσική δομή Π.Σ.Δ. (6)

Χρήστης Χρήση

• Τακτικές εκθέσεις
• Ειδικές αναζητήσεις και
διερευνήσεις σκοπιμότητας
• Ειδικές αναλύσεις και αναλύσεις
Διευθυντές
σκοπιμότητας
• Ειδικές εκθέσεις Υποστήριξη στην
αναζήτηση προβλημάτων και
αναγνώρισης ευκαιριών
• Υποστήριξη στην ανάλυση και
λήψη αποφάσεων

35
 Ενότητα 3: Τεχνολογία υπολογιστικών συστημάτων

Σκοποί ενότητας
• Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα
συστήματα υπολογιστών που συμμετέχουν
στην ανάπτυξη των Π.Σ.Δ.
• Ο βασικός σκοπός της ενότητας είναι η
εξοικείωση με την ορολογία και τα βασικά
χαρακτηριστικά των συσκευών και των
συστημάτων υπολογιστών που μπορούν να
υποστηρίξουν τις δραστηριότητες των Π.Σ.Δ.

4
 Περιεχόμενα ενότητας
• Παρουσίαση ενός συστήματος Η/Υ.
• Τα σύγχρονα υπολογιστικά συστήματα.

Αρχές λειτουργιάς H/Y

Η επεξεργασία δεδομένων, όπως είδαμε
προηγούμενα, μπορεί να παρασταθεί σαν μια
συνάρτηση απεικόνισης f ενός στοιχείου ενός συνόλου
D (Δεδομένων) σε ένα στοιχείο ενός συνόλου R
(Αποτελέσματα).

6
 Η επεξεργασία της πληροφορίας

f
D/I R

Υλοποίηση f ΣΕ Η/Υ
• Η συνάρτηση f μπορεί να είναι, για παράδειγμα η απόδοση
του Ελληνικού λεξιλογίου στην Αγγλική ή ο υπολογισμός του
μέσου αριθμητικού ενός συνόλου αριθμών κ.λπ.
Προκειμένου να υλοποιηθεί η f σε έναν Η/Υ απαιτείται η
φυσική αναπαράσταση:
– του συνόλου των δεδομένων D σε ένα σύνολο D'
(Συνάρτηση Φ)
– του συνόλου των αποτελεσμάτων R σε ένα σύνολο R'
(Συνάρτηση Ψ)
– της συνάρτησης f' κατά τρόπο ώστε αυτή να μετατραπεί
σε μια συνάρτηση "πράξεων" επί του D' κατά τρόπο ώστε
να προκύψει ένα στοιχείο του R'.
• Εννοείται ότι οι πράξεις αυτές θα πρέπει να είναι εκτελέσιμες
από το μηχανικό μέρος του συστήματος (HARDWARE) 8
 Επεξεργασία δεδομένων σε Η/Υ

Συστατικά στοιχειά Η/Υ

Ένας Η/Υ αποτελείται βασικά από δύο μέρη που
συγκροτούν την Κεντρική Μονάδα του:
– την Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας (ΚΜΕ) που είναι ένα
σύνολο κυκλωμάτων που ήταν αρχικά ηλεκτρομηχανικά,
αργότερα ηλεκτρονικά και σήμερα είναι ολοκληρωμένα,
που επιτρέπουν να υλοποιηθεί η f'
– την μνήμη, ένα φυσικό σύστημα από δικατάστατα
στοιχεία ροής που ανάλογα με την περίπτωση θα
ερμηνεύεται σαν D' ή R'

10
Επεξεργασία δεδομένων σε Η/Υ

ΜΝΗΜΗ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

11

Μνήμη Η/Υ κατά VON NEUMAN

Λέξη Ν-2

Λέξη Ν-1

Λέξη 1

Λέξη 0

12
 Μνήμη και κεντρική μονάδα
επεξεργασίας
ΕΝΤΟΛΗ

ΔΕΔΟΜΕΝΑ
ΔΕΔΟΜΕΝΑ

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ & ΛΟΓΙΚΗ

ΜΟΝΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ
ΜΟΝΑΔΑ

ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΗΣ ΕΝΤΟΛΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΗΣ

13

Περιφερειακά όργανα
Η κάθε μορφής επικοινωνίας του ανθρώπου μ’ έναν
ηλεκτρονικό υπολογιστή γίνεται με την βοήθεια περιφερειακών
οργάνων τα οποία διακρίνονται:
• Σε περιφερειακά εισόδου τα οποία επιτρέπουν αφενός την
υλοποίηση της συνάρτησης φ (D -> D'), αφετέρου την
αποθήκευση αυτών των δεδομένων στη μνήμη του
υπολογιστή. Σαν τέτοια μπορούμε να αναφέρουμε σε
ιστορική σειρά: τον αναγνώστη διάτρητων δελτίων (CARD
READER), τη μονάδα μαγνητικών ταινιών (TAPE UNIT), τη
μονάδα μαγνητικών δίσκων (DISK DRIVER), το πληκτρολόγιο,
το ποντίκι (MOUSE) και πολύ πρόσφατα ανιχνευτή εικόνας
και φωνής.
14
 Περιφερειακά όργανα (ΙΙ)
• Σε περιφερειακά εξόδου ή καταγραφής πληροφοριών που
επιτρέπουν στο σύστημα να μεταφέρει πληροφορίες από τη
μνήμη προς το περιβάλλον. Με τον όρο περιβάλλον εδώ
εννοούμε είτε άμεσα τον άνθρωπο είτε κάποιο άλλο σύστημα
αποθήκευσης ή παρουσίασης. Σαν τέτοια μπορούμε να
αναφέρουμε την εκτυπωτική μηχανή χαρακτήρων, τον
διατρητή καρτών, τις μονάδες ταινιών και δίσκων, το
τηλέτυπο, την οθόνη. Αξίζει να τονίσουμε ότι ορισμένες
περιφερειακές μονάδες όπως αυτές των δίσκων και των
ταινιών μπορούν να χρησιμοποιούνται σαν μονάδες τόσο
εισόδου όσο και εξόδου στοιχείων.

15

Σύστημα Η/Υ κατά VON NEUMAN

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ
ΕΙΣΟΔΟΥ ΕΝΤΟΛΗ ΕΞΟΔΟΥ

ΜΟΝΑΔΑ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΔΕΔΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ
ΕΙΣΟΔΟΥ ΕΞΟΔΟΥ

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ & ΛΟΓΙΚΗ

ΜΟΝΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ
ΜΟΝΑΔΑ

ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΗΣ ΕΝΤΟΛΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΗΣ

16
 Προσωπικός υπολογιστής (PC)
• Αποτελείται από ένα μικρό (και φθηνό) επεξεργαστή που
συνοδεύεται από οθόνη, πληκτρολόγιο και ενίοτε από
εκτυπωτή. Συνήθως εξυπηρετεί ένα μόνο χρήστη. Δεν έχει
πολύ μεγάλες δυνατότητες, όσον αφορά τη διεκπεραίωση
μεγάλου όγκου δουλειάς, αλλά, λόγω του χαμηλού του
κόστους, είναι σήμερα ο πιο διαδεδομένος τύπος
συστήματος.
• Στα υπολογιστικά συστήματα ενός χρήστη (single user) η
Κ.Μ.Ε., η Κ. Μνήμη, οι μονάδες βοηθητικής μνήμης, η οθόνη
και το πληκτρολόγιο βρίσκονται συνήθως στον ίδιο χώρο και
είναι στη απόλυτη διάθεση του χρήστη. Επίσης υπάρχουν και
φορητοί (Portable) Προσωπικοί Υπολογιστές διαφόρων
μεγεθών όπως Laptop σε μέγεθος βαλίτσας και Notebook σε
μέγεθος φύλλου χαρτιού Α4. 17

Συστήματα πολλαπλών χρήσεων

• Τα Συστήματα Πολλαπλών Χρηστών είναι συστήματα όπου
ένας κεντρικός, δυνατός (και αρκετά ακριβός) υπολογιστής
(Mainframe, Minicomputer, Supermicro ή PC Server)
εξυπηρετεί πολλές θέσεις εργασίας, που λέγονται τερματικά
όπως και άλλα περιφερειακά (π.χ. εκτυπωτές).
• Μεγάλοι Υπολογιστές (Mainframes) λέγονται οι μεγάλοι Η/Υ
που χρησιμοποιούνται σαν κεντρικοί εξυπηρετητές μεγάλου
αριθμού περιφερειακών (π.χ. 1000 και πάνω). Τέτοιους Η/Υ
έχουν συνήθως οι Τράπεζες, οι μεγάλες Εταιρίες και
Οργανισμοί.

18
 Συστήματα πολλαπλών χρήσεων
(ΙΙ)
• Μεσαίοι Υπολογιστές (Minicomputers ή Minis) λέγονται Η/Υ
μικρότερων δυνατοτήτων από τα mainframes αλλά
σημαντικά μεγαλύτερων από τα PCs. Μπορούν να
εξυπηρετήσουν έως 500 το πολύ περιφερειακά.
• Εξυπηρέτες ή Εξυπηρετητές (Supermicros ή PC Servers)
λέγονται μικρότεροι Η/Υ, με αρχιτεκτονική ίδια με των
προσωπικών υπολογιστών αλλά με αυξημένη αξιοπιστία και
με αυξημένες δυνατότητες που επιτρέπουν την εξυπηρέτηση
μικρού σχετικά αριθμού τερματικών ή PCs (5 ως 50).

19

Τυπικό πολυτερματικό σύστημα

KENTΡΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

DISK
TIME SHARING
CPU

PRINTER DISK

VDU PRINTERS TERMINAL

20
 Ο λογικός σχεδιασμός της
Αρχιτεκτονικής του ΟΠΣΥ
Ε φ α ρ μ ο γή Ε φ α ρ μ ο γή Ε φ α ρ μ ο γή Ε φ α ρ μ ο γή
1 1 1 1
Κ ε ν τ ρ ικ ή
Ε φ α ρ μ ο γή Υ π η ρ ε σ ία Ε φ α ρ μ ο γή Ε φ α ρ μ ο γή Ε φ α ρ μ ο γή
n tη ς k m u

Υ γ ε ιο ν ο μ ικ ή ς
Π ε ρ ι φ έ ρ ε ια ς Ν ο σ ο κ ο μ ε ίο Κ Υ Π Ι

Σ Υ ΖΕ Υ Ξ Η Σ

Υ π η ρ ε σ ίε ς
Υ π η ρ ε σ ία Υ π η ρ ε σ ία Δ ια μ ε σ ο -
Υ π η ρ ε σ ία Π ρ όσ β α σ ης σ ε Ε λ ε γ κτής
Π όρ ω ν Τ α υ το π ο ίη σ η ς λ α β η τή ς
Ο ρ ο λ ο γ ία ς Κ λ ιν ικ ά Π Κ Δ
Υ γ ε ία ς Α σ θ εν ο ύ ς Μ ην υ μ ά τω ν
Δ ε δομ έ να

Κ ο ι ν έ ς Υ π η ρ ε σ ίε ς σ τ ο Π Κ Δ

I n te rn e t
ΣΥ Ζ Ε Υ Ξ Η Σ H D S L
κλπ

Υ π η ρ ε σ ία Υ π η ρ εσ ία Υ π η ρ ε σ ία Υ π η ρ ε σ ία
1 1 1 1

Υ π η ρ ε σ ία
a
Υ π ο υ ρ γ ε ίο Υ π η ρ εσ ία
b
Υ π η ρ ε σ ία
a
Υ π η ρ ε σ ία
b
Υ γ ε ία ς
& Α σ φ α λ ισ τ ικ έ ς
Δ η μ ό σ ι α Δ ιο ίκ η σ η Ε τ α ιρ ε ίε ς Π ο λίτε ς Π ρ ο μ η θ ε υ τές

21

Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό
Σύστημα Νοσοκομείου (Ο.Π.Σ.Ν.)

22
 Ενότητα 4: Οργάνωση δεδομένων

Σκοποί ενότητας
• Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται οι
μέθοδοι οργάνωσης δεδομένων για
αποτελεσματική αποθήκευση και
επεξεργασία.
• Ο βασικός σκοπός της ενότητας είναι η
κατανόηση των βασικών δομών και τρόπων
αποθήκευσης των δεδομένων σε αρχεία και
της οργάνωσής τους, ώστε να διευκολύνεται
η εξαγωγή των πληροφοριών που
αξιοποιούνται από τα Π.Σ.Δ. 4
 Εισαγωγικές έννοιες
Η έννοια της Οργάνωσης Δεδομένων δεν πρέπει να
συγχέεται με τις έννοιες της τακτοποίησης, της τάξης
και της αισθητικής παρουσίασης.
Σκοπός της είναι η εύκολη και γρήγορη:
• Ανεύρεση ενός στοιχείου
• Ανάσυρση από το χώρο αποθήκευσης
• Επεξεργασία του και επανατοποθέτησή του εφόσον
απαιτείται

Δομές δεδομένων
• Οι Πίνακες (Tables) αποτελούνται από ένα σταθερό
και προκαθορισμένο σύνολο ομοειδών απλών
στοιχείων, καθένα από τα οποία καθορίζεται από
κάποιο Δείκτη (Ιndex). Π.χ. Α(3) σημαίνει το τρίτο
στοιχείο ενός μονοδιάστατου πίνακα Α.
• Οι Στοίβες (Stacks) αποτελούν γραμμικές διατάξεις
στις οποίες στοιχεία μπορεί να εισάγονται με Ώθηση
(Push) ή να εξάγονται με Έλξη (Pull) μόνο από το ένα
άκρο τους, την Κεφαλή (Head). Ο τρόπος εισόδου -
εξόδου των στοιχείων ονομάζεται LIFO (Last In, First
Out), δηλαδή το τελευταίο εισαγόμενο δεδομένο
εξέρχεται πρώτο. 6
 Δομές δεδομένων (ΙΙ)
• Οι Ουρές (Queues) αποτελούν μια σειρά από στοιχεία στις
οποίες εισάγονται (enqueue) νέα στοιχεία από ένα άκρο και
εξάγονται (dequeue) υπάρχοντα στοιχεία από άλλο άκρο.
Πρόκειται για μέθοδο εισαγωγής και εξαγωγής FIFO (First In,
First Out), δηλαδή το στοιχείο το οποίο εισάγεται πρώτο στην
ουρά εξέρχεται και πρώτο.
• Οι Δεσμικές Λίστες (Linked Lists) δίνουν μια λογική διάταξη
στοιχείων, χωρίς αυτή να συνοδεύεται και από φυσική
διάταξη. Έτσι και ανεξάρτητα από τη θέση που καταλαμβάνει
στη μνήμη ένα δεδομένο, συσχετίζεται με το επόμενό του με
τη βοήθεια κάποιου δείκτη. Τα δεδομένα της λίστας
ονομάζονται Κόμβοι (Nodes)
7

Δομές δεδομένων (ΙΙΙ)

• Τα Δένδρα (Trees) αποτελούν μη Γραμμικές (non Linear)
δομές. Αποτελούνται από ένα σύνολο Κόμβων, οι οποίοι
συνδέονται με ακμές. Υπάρχει μόνο ένας κόμβος από τον
οποίο μόνο ξεκινούν ακμές, που ονομάζεται Ρίζα (Root). Οι
κόμβοι στους οποίους καταλήγουν μόνο ακμές, ονομάζονται
Φύλλα (Leaves).
• Οι Γράφοι (Graphs) αποτελούν γενίκευση των δένδρων,
δεδομένου ότι αποτελούνται από κόμβους και ακμές χωρίς
όμως κάποια ιεράρχηση.

8
 Συστατικά οργανωτικής δομής
επιχειρησιακών δεδομένων
• Χαρακτήρας (CHARACTER): Είναι η ελάχιστη μονάδα δεδομένων που
μπορεί να αποθηκευθεί. Ο χαρακτήρας μπορεί να είναι ένα γράμμα,
όπως το Α, ένα ψηφίο του δεκαδικού συστήματος, όπως το 8, ή ένα ειδικό
σύμβολο, όπως το (+), το (-), το (/), κ.λπ.
• Πεδίο (FIELD): Είναι μια ομάδα διαδοχικών χαρακτήρων που θεωρούνται
ως ένα όλο και έχουν μια σημασία. Για παράδειγμα, το επώνυμο ενός
πελάτη ή το ποσό που οφείλει ο πελάτης είναι πεδία. Τα πεδία
διακρίνονται σε "αριθμητικά" (NUMERIC) όταν αντιπροσωπεύουν
αριθμητικές ποσότητες που συμμετέχουν σε αριθμητικές πράξεις και σε
πεδία "χαρακτήρων" (STRINGS) τα οποία είναι απλώς ακολουθίες
χαρακτήρων που αποθηκεύονται μόνον. Η ποσότητα που υπάρχει στην
αποθήκη από ένα συγκεκριμένο είδος αποθέματος είναι αριθμητικό
πεδίο, ενώ το επώνυμο ενός μισθοδοτημένου υπαλλήλου και ο αριθμός
τηλεφώνου του είναι πεδία χαρακτήρων.

Συστατικά οργανωτικής δομής

επιχειρησιακών δεδομένων (ΙΙ)
• Λογική εγγραφή (LOGICAL RECORD): Είναι το σύνολο των
πεδίων που περιλαμβάνει όλα τα λογικά συσχετισμένα
στοιχεία για μια συγκεκριμένη επεξεργασία. Για παράδειγμα,
όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για να εξαχθεί η
μισθοδοσία ενός υπαλλήλου αποτελούν μια λογική εγγραφή.
• Αρχείο (FILE): Είναι το σύνολο των λογικών εγγραφών που
απαιτούνται για μια συγκεκριμένη επεξεργασία. Για
παράδειγμα, το σύνολο όλων των λογικών εγγραφών για την
μισθοδοσία των υπαλλήλων ενός οργανισμού συνιστά το
αρχείο.

10
 Συστατικά οργανωτικής δομής
επιχειρησιακών δεδομένων (ΙΙΙ)
• Βάση Δεδομένων (DATA BASE): Είναι ένα σύνολο από αρχεία
συσχετισμένα μεταξύ τους που συνιστούν μια οργανωμένη
πηγή πληροφόρησης. Ενώ κάθε απλό αρχείο προορίζεται,
όπως προαναφέρθηκε, για μια συγκεκριμένη χρήση, όπως
π.χ. το αρχείο μισθοδοσίας ή το αρχείο προσωπικού, η βάση
δεδομένων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολλές χρήσεις.
Έτσι, αν το αρχείο μισθοδοσίας και το αρχείο διοικητικής
κατάστασης προσωπικού συσχετιστούν σε μια βάση
δεδομένων, τότε η βάση αυτή θα μπορούσε να εξυπηρετήσει
την μισθοδοσία, την παρακολούθηση της παραγωγικότητας
προσωπικού κ.λπ.

11

Διάκριση αρχείων
ΑΡΧΕΙΟ: Είναι το σύνολο των λογικών εγγραφών που
απαιτούνται για μια συγκεκριμένη επεξεργασία. Για
παράδειγμα, το σύνολο όλων των λογικών εγγραφών για την
μισθοδοσία των υπαλλήλων ενός οργανισμού συνιστά το αρχείο
μισθοδοσίας. Τα αρχεία διακρίνονται ανάλογα με την χρήση
τους στους επόμενους βασικούς τύπους:
• "Κύριο αρχείο" (MASTER FILE): Χρησιμοποιείται ως μόνιμη
πηγή άντλησης πληροφοριών από τις μόνιμες λογικές
εγγραφές που περιέχει. Για παράδειγμα, το κύριο αρχείο της
αποθήκης συνίσταται από λογικές εγγραφές για κάθε
αποθηκευμένο υλικό οι οποίες περιλαμβάνουν πεδία
ταυτότητας υλικού, ποσότητα, τιμή, ιστορικές πληροφορίες
διακίνησης υλικού κ.λπ. 12
 Διάκριση αρχείων (ΙΙ)
• "Αρχείο μεταβολών" (TRANSACTION FILE): Περιλαμβάνει τις
λογικές εγγραφές των πράξεων που πραγματοποιήθηκαν σε
μια ορισμένη χρονική περίοδο, π.χ. σε μια ημέρα ή ένα μήνα.
Χρησιμοποιείται κυρίως για ενημέρωση του κύριου αρχείου.
Για παράδειγμα, το αρχείο τιμολογίων πωλήσεων, το αρχείο
αγορών κ.λπ.
• "Απολογιστικό αρχείο" (REPORT FILE): Περιλαμβάνει λογικές
εγγραφές οι οποίες περιέχουν στοιχεία από το κύριο αρχείο
και χρησιμοποιείται για την σύνταξη απολογιστικών
εκθέσεων. Για παράδειγμα, το αρχείο των κρατήσεων φόρου
μισθωτών υπηρεσιών που δημιουργείται από το μισθολογικό
μητρώο των υπαλλήλων ενός οργανισμού.
13

Διάκριση αρχείων (ΙΙΙ)

• "Ιστορικό Αρχείο" (Historical File): Περιλαμβάνει λογικές
εγγραφές με στοιχεία που δεν βρίσκονται σε ισχύ σήμερα
αλλά θεωρούνται χρήσιμα κάτω από ορισμένες περιστάσεις,
π.χ. το Ιστορικό Αρχείο των υπαλλήλων ενός Οργανισμού
περιλαμβάνει λογικές εγγραφές με στοιχεία υπαλλήλων που
αποχώρησαν για διάφορους λόγους από την Υπηρεσία.

14
 Τύποι λογικών εγγραφών
• Λογικές εγγραφές σταθερού μήκους: Με την τεχνική αυτής
της δομής είναι γνωστά εκ των προτέρων - και αμετάβλητα
για όλες τις λογικές εγγραφές - αφενός το μήκος σε
χαρακτήρες κάθε πεδίου της λογικής εγγραφής αφετέρου το
πλήθος των πεδίων κάθε λογικής εγγραφής.
• Λογικές εγγραφές μεταβλητού μήκους: Συχνά η Λογικές
εγγραφές σταθερού μήκους οδηγούν σε σπατάλη χώρου του
μέσου βοηθητικής μνήμης επειδή πολλά πεδία μπορεί να
μένουν κενά. Τέτοια είναι η περίπτωση του αρχείου ασθενών
ενός μικροβιολογικού εργαστηρίου το οποίο εκτελεί ένα
ορισμένο αριθμό εξετάσεων.

15

Η έννοια του κλειδιού

• Σαν κλειδί ορίζεται ένα οποιοδήποτε πεδίο των
λογικών εγγραφών του αρχείου, το ίδιο για όλες τις
εγγραφές, όταν αυτό είτε από μόνο του είτε σε
συνδυασμό με άλλο ή άλλα πεδία ταυτοποιούν μια
λογική εγγραφή. Ανάλογα με την εφαρμογή μπορεί
να χρησιμοποιούνται διαφορετικά πεδία σαν κλειδιά

16
 Μέθοδοι οργάνωσης αρχείων
ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΒΑΣΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ * Ιεραρχική

• Σειριακή * Καταλόγου * Δικτυακή
• Άμεσης ή Τυχαίας * ISAM * Σχεσιακή
Προσπέλασης

17

Σειριακή οργάνωση αρχείων

Κατά την σειριακή οργάνωση των αρχείων, οι λογικές
εγγραφές καταχωρούνται σειριακά, η μια μετά την
άλλη, σύμφωνα με το κλειδί (KEY). Το κλειδί μπορεί να
αλλάζει ανάλογα με τη λογική της ταξινόμησης. (π.χ.
Ονοματεπώνυμο, Ηλικία, κ.λπ.)

18
 Ανάληψη πληροφοριών από
σειριακό αρχείο
Υπάρχουν τρεις τύποι ανάληψης πληροφοριών από ένα
σειριακό αρχείο:
• Επιλεκτική ανάληψη, όπως για παράδειγμα η εκτύπωση ενός
πίνακα των υπαλλήλων μιας επιχείρησης με ηλικία άνω των
40 ετών και προϋπηρεσία τουλάχιστον 6 έτη. (Ανάγνωση
όλων των λογικών εγγραφών ή ταξινόμηση με κλειδί την
ηλικία).
• Εξαγωγική ανάληψη με κλειδί διαφορετικό από αυτό με το
οποίο έχει ταξινομηθεί το αρχείο. (Ανάγνωση όλων των
λογικών εγγραφών).
• Εξαγωγική ανάληψη με κλειδί το ίδιο με αυτό με το οποίο
έχει ταξινομηθεί το αρχείο. (Δυνατότητα διχοτομικής
αναζήτησης σε δίσκο).
19

Διχοτομική αναζήτηση
Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τη δυνατότητα που υπάρχει στον
δίσκο για απ' ευθείας προσπέλαση σε μια φυσική εγγραφή
(διεύθυνση δίσκου), διχοτομεί διαδοχικά το αρχείο και εντοπίζει
το τμήμα στο οποίο ανήκει η ζητούμενη λογική εγγραφή. Είναι
ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ένα σειριακό αρχείο στον δίσκο με
2000 εγγραφές απαιτεί με την μέθοδο αυτή το πολύ 11
εγγραφές του να εισαχθούν στην μνήμη και να ελεγχθούν. Πιο
κάτω φαίνεται ένα παράδειγμα της μεθόδου με αρχείο που
περιλαμβάνει 9 λογικές εγγραφές. Για την απλοποίηση της
παρουσίασης κάθε φυσική εγγραφή περιλαμβάνει μόνο μια
λογική εγγραφή και έστω ότι αναζητούμε την εγγραφή με
κωδικό 500.

20
 Διχοτομική αναζήτηση (ΙΙ)

Εισάγουμε την μεσαία εγγραφή του αρχείου στην μνήμη και

συγκρίνουμε τον κωδικό της με τον ζητούμενο κωδικό. Επειδή ο
κωδικός της μεσαίας εγγραφής (460) είναι μικρότερος του
ζητούμενου (500) έπεται ότι ο δεύτερος βρίσκεται στο τμήμα
του αρχείου μεταξύ 460 και 624. Εισάγουμε τώρα την μεσαία
εγγραφή του τμήματος αυτού (507). Επειδή ο κωδικός της είναι
μεγαλύτερος του 500 έπεται ότι ο ζητούμενος κωδικός
βρίσκεται στο τμήμα μεταξύ 460 και 507. Εισάγουμε τον μεσαίο
του τμήματος αυτού (500) και συγκρίνουμε τον κωδικό του με
τον ζητούμενο. Επειδή υπάρχει σύμπτωση έπεται ότι η εγγραφή
που εισήχθηκε τελευταία στην μνήμη είναι η ζητούμενη.
21

Οργάνωση άμεσης ή τυχαίας

προσπέλασης
Κατ’ αυτήν οι λογικές εγγραφές τοποθετούνται τυχαία
σε συγκεκριμένες διευθύνσεις μνήμης άμεσης
προσπέλασης (δίσκος) και η αναζήτησή τους γίνεται
σύμφωνα με κάποια μέθοδο συσχέτισης κλειδιού και
διεύθυνσης.

22
Μέθοδοι συσχετισμού κλειδιού &
διεύθυνσης
• Κλειδί και διεύθυνση ίδια: Με την μέθοδο αυτή το κλειδί των
λογικών εγγραφών συμπίπτει με την διεύθυνσή τους. Για
παράδειγμα, αποθηκεύουμε την λογική εγγραφή του υλικού
αποθήκης με κωδικό 9 στην διεύθυνση 9.
• Πίνακας κλειδιού και διεύθυνσης: Η μέθοδος αυτή είναι η
πιο συνηθισμένη και συνίσταται στο να συνταχθεί ένας
πίνακας που να αντιστοιχεί το κλειδί με την διεύθυνση στην
οποία έχει καταχωρηθεί η λογική εγγραφή.
• Υπολογισμός διεύθυνσης από το κλειδί: Στη μέθοδο αυτή
αντιστοιχεί μια διεύθυνση σε ένα κλειδί με κάποιο
υπολογισμό

23

Eνημέρωση αρχείου άμεσης

προσπέλασης
Ένα αρχείο άμεσης προσπέλασης μπορεί να
ενημερωθεί όπως και ένα σειριακό αρχείο κατά τρόπο
ομαδικό (BATCH PROCESSING) αλλά το μεγάλο
πλεονέκτημά του είναι ότι μπορεί να ενημερωθεί ON-
LINE (άμεσα) μόλις συμβεί μεταβολή έστω και σε μια
λογική εγγραφή του.

24
 Eνημέρωση αρχείου άμεσης
προσπέλασης (ΙΙ)

ΠΕΛΑΤΗΣ
(Μεταβολές Εμπορευμάτων)

ΕΙΣΟΔΟΣ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΥΡΙΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ

ΑΠΟΔΕΙΞΗ

25

Ανάληψη πληροφοριών από το

αρχείο
• Επιλεκτική πληροφόρηση (> ή <), όπως η εκτύπωση πίνακα
υλικών των οποίων το απόθεμα είναι κάτω του ορίου
ασφαλείας
• Εξαγωγική πληροφόρηση (=), όπως η εκτύπωση όλων των
στοιχείων των υπαλλήλων ενός οργανισμού με μισθολογικό
κλιμάκιο 8, (Στις παραπάνω περιπτώσεις απαιτείται γενικά η
ανάγνωση όλων των λογικών εγγραφών)
• Επιλεκτική πληροφόρηση μιας μόνο εγγραφής με
συγκεκριμένη τιμή κλειδιού, όπως η ανάγνωση των
στοιχείων ενός φορολογουμένου με ΑΦΜ 11111111. (Στην
συγκεκριμένη περίπτωση απαιτείται η ανάγνωση μιας μόνο
εγγραφής)
26
 Οργάνωση καταλόγου
• Απλός Κατάλογος (SIMPLE LIST): Για κάθε κλειδί
περιλαμβάνεται στην λογική εγγραφή ένα πεδίο με
το δείκτη, όπως φαίνεται στο Σχήμα:

27

Οργάνωση καταλόγου (ΙΙ)

• Ανεστραμμένος Κατάλογος (INVERTED LIST): Οπως
είδαμε στον απλό κατάλογο προηγουμένως, μπορεί
να έχουμε περισσότερες της μιας ακολουθίες, κάθε
μια από τις οποίες αντιστοιχεί σε ένα κλειδί.

28
 Οργάνωση καταλόγου (ΙΙΙ)
• Δακτύλιος: Η οργάνωση δακτυλίου περιλαμβάνει σε κάθε
λογική εγγραφή του αρχείου δύο δείκτες καταλόγου, ένα που
δείχνει την επόμενη εγγραφή και ένα που δείχνει την
προηγούμενη. Έτσι είναι δυνατή η κίνηση διαμέσου των
λογικών εγγραφών του αρχείου τόσο προς τα εμπρός όσο και
προς τα πίσω. Δακτύλιος (πρώτος δείκτης = προηγούμενη
εγγραφή δεύτερος δείκτης = επόμενη εγγραφή)
κίνηση πίσω

42 43 44 45
44 43 42 45 45 42 43 44

κίνηση εμπρός

29

Πινακοποιημενη σειριακή
οργάνωση
• Η Πινακοποιημένη Σειριακή Οργάνωση (INDEXED
SEQUENTIAL ACCESS METHOD - ISAM) συνδυάζει τα
πλεονεκτήματα, ως προς την ενημέρωση ενός
αρχείου, της σειριακής οργάνωσης και τα
πλεονεκτήματα ως προς την ανάληψη πληροφοριών
της οργάνωσης άμεσης προσπέλασης.

30
 Πινακοποιημενη σειριακή
οργάνωση (ΙΙ)
ΑΡΧΕΙΟ
Λογική Δείκτης
Εγγραφή
645 3865 900
646 3870 BLOCK 1
. .
. .
ΠΙΝΑΚΑΣ . .
ΚΛΕΙΔΙ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ 679 3945
Εγγραφές κατά
(π.χ. κωδικός ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ σειρά με το
BLOCK κλειδί
BLOCK
πελάτη) 680 3950
3945 1 645 . .
4050 2 680 683 3974 901 BLOCK 2
684 3976
. . .
. .
. . . 725 4050
. n 900 . .
. .
. .
900 3867 646
901 3975 684 BLOCK n
902 (υπερχείλισης)
903
.
.

31

Βάσεις δεδομένων
Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μια Βάση Δεδομένων είναι:
• Περιορισμός της πολλαπλής αποθήκευσης στοιχείων
(Redundancy)
• Μοίρασμα των πληροφοριών σε πολλούς χρήστες (Sharing)
• Ασφάλεια των πληροφοριών (Security)
• Ακεραιότητα των πληροφοριών (Integrity)
• Ανεξαρτησία των δεδομένων και των εφαρμογών από τον
τρόπο αποθήκευσης (Data Independence)
• Ευκολία στη χρήση

32
 Συστήματα διαχείρισης βάσεων
δεδομένων
Τα Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων (ΣΔΒΔ),
αγγλικός όρος Data Base Management Systems (DBMS), είναι
προγράμματα τα οποία ακολουθούν μια πιο πολύπλοκη
προσέγγιση στην αποθήκευση και ανάκτηση δεδομένων από
αυτή που ακολουθούν τα απλά συστήματα επεξεργασίας
αρχείων (File Management System - FMS). Εξασφαλίζουν
υψηλού επιπέδου επικοινωνία (interface) είτε μέσω γραφικού
περιβάλλοντος (GUI) είτε μέσω γλώσσας ερωταποκρίσεων (SQL)
είτε μέσω εφαρμογής σε μια γλώσσα Προγραμματισμού
υψηλού επιπέδου (C, C++, Java, …)

33

Πλεονεκτήματα Σ.Δ.Β.Δ.
Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα των Σ.Δ.Β.Δ. είναι ότι το
σύστημα βρίσκει και ανακτά τα δεδομένα χωρίς τη μεσολάβηση
του χρήστη. Ακόμη και οι προγραμματιστές Η/Υ δεν απαιτείται
να γνωρίζουν την τοποθεσία και την μορφή των εγγραφών.
Απλά ζητούν να ανευρεθούν τα δεδομένα μέσω των
προγραμμάτων και το σύστημα αναλαμβάνει να τα ανακτήσει
για λογαριασμό τους.

34
 Συστατικά ορισμού βάσεων
δεδομένων
• Πρώτον, υπάρχει η φυσική υπόσταση των δεδομένων, τα οποία
τηρούνται σε κάποιο μαγνητικό μέσο, συνήθως σε μαγνητικούς δίσκους
• Το δεύτερο συστατικό ενός Σ.Δ.Β.Δ. είναι το λογισμικό που
χρησιμοποιείται διαμεσολαβητικά ανάμεσα στις εφαρμογές και στα
φυσικά δεδομένα και τα αρχεία όπου αυτά είναι αποθηκευμένα
• Το τρίτο συστατικό είναι ένα σύνολο εφαρμογών όπου χρησιμοποιούνται
για την ανεύρεση δεδομένων στη Βάση
• Το τέταρτο συστατικό ενός Σ.Δ.Β.Δ. είναι το Λεξικό Δεδομένων το οποίο
δεν είναι παρά ένα αυτοματοποιημένο αρχείο όπου τηρούνται οι ορισμοί
των δεδομένων και τα χαρακτηριστικά τους όπως χρήση, φυσική
αναπαράσταση, ιδιοκτησία (ποιος είναι υπεύθυνος για την συντήρησή
τους), δικαιώματα πρόσβασης και ασφάλεια.

35

Τα συστατικά ενός συστήματος

διαχείρισης βάσεων δεδομένων

36
 Αρχιτεκτονική ενος ΣΔΒΔ

37

ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΜΗΣΗΣ Η΄ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ

ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΠΟΨΗΣ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι δόμησης ή συσχέτισης
των δεδομένων για την επεξεργασία της εξωτερικής
άποψης της Βάσης Δεδομένων:
• Ο Σχεσιακός (Relational)
• Ο Ιεραρχικός (Hierarchical)
• Ο Δικτυωτός (Network)

38
 Ιεραρχική δόμηση

39

Ιεραρχική δόμηση (ΙΙ)

• Το υπόδειγμα μίας τράπεζας πληροφοριών SUPPLIERS-PARTS
φαίνεται αναλυτικά στο σχήμα, όπου τα είδη είναι σε
ανώτερο επίπεδο από τους προμηθευτές.

40
Δικτυωτή δομή Β.Δ. (Ν:Μ)

41

Υπόδειγμα δόμησης σχέσεων

42
 Υπόδειγμα δόμησης σχέσεων (ΙΙ)
• Στη δόμηση αυτή ο κάθε πίνακας παριστάνει μία
σχέση (relation) μεταξύ των πεδίων. Η κάθε γραμμή
κάθε πίνακα παριστάνει μία συγγένεια (relationship)
ή πλειάδα.

43

Διαγράμματα οντοτήτων-σχέσεων
Προτάθηκαν από τον Chen και αποτελούν διαγραμματική
απεικόνιση των δεδομένων και των μεταξύ τους σχέσεων
• Οντότητες (ισχυρές και ασθενείς, π.χ. Καθηγητής Σχολής και
παιδιά Καθηγητών αντίστοιχα)
• Αντιπρόσωποι οντότητας (π.χ. Καθηγητές Γεωργίου,
Βασιλείου, κ.λπ.)
• Χαρακτηριστικά: Ιδιότητες οντοτήτων (πεδία)
• Πρωτεύον χαρακτηριστικό (κλειδί ή πεδίο ταυτοποίησης)
• Σύνθετο χαρακτηριστικό (π.χ. Η διεύθυνση κατοικίας)
• Πολλαπλό χαρακτηριστικό (π.χ. Ξένες γλώσσες που γνωρίζει
ένας υπάλληλος)
• Συναγόμενο χαρακτηριστικό (προκύπτει από κάποιες αριθμ.
πράξεις, π.χ ηλικία)
44
Διαγράμματα οντοτήτων-σχέσεων
(ΙΙ)
• Η συσχέτιση των οντοτήτων καθορίζεται από ένα
ρήμα (π.χ. ΑΝΗΚΕΙ, ΔΗΛΩΝΕΙ, ΔΑΝΕΙΖΕΤΑΙ)
• Ιδιότητες συσχετίσεων: Συμμετοχή (ολική, μερική)
και λόγος πολλαπλότητας (1:1, 1:Ν, Μ:Ν)

45

Επεξήγηση των συμβόλων του

Δ.Ο.Σ.

46
 Το Δ.Ο.Σ. που προκύπτει από την
ενοποίηση των επιμέρους Δ.Ο.Σ. του
Εκπαιδευτικού Ιδρύματος

47

Βήμα 1: Ισχυρές οντότητες

• Δημιουργείται μία σχέση του σχεσιακού μοντέλου
για κάθε ισχυρή οντότητα του Δ.Ο.Σ.
• Τα χαρακτηριστικά της σχέσης είναι τα απλά
χαρακτηριστικά της οντότητας.
• Το πρωτεύον κλειδί της σχέσης είναι το πρωτεύον
χαρακτηριστικό της οντότητας.

48
 Βήμα 1: Ισχυρές οντότητες (ΙΙ)

49

Βήμα 2: Ασθενείς οντότητες

• Δημιουργείται μία νέα σχέση του σχεσιακού μοντέλου για
κάθε ασθενή οντότητα του Δ.Ο.Σ.
• Τα χαρακτηριστικά της νέας σχέσης είναι (α) όλα τα απλά
χαρακτηριστικά της ασθενούς οντότητας και (β) το πρωτεύον
χαρακτηριστικό της προσδιορίζουσας οντότητας.
• Το πρωτεύον κλειδί της νέας σχέσης είναι ο συνδυασμός του
μερικού πρωτεύοντος χαρακτηριστικού της ασθενούς
οντότητας και του πρωτεύοντος χαρακτηριστικού της
προσδιορίζουσας οντότητας.
• Το πρωτεύον χαρακτηριστικό της προσδιορίζουσας οντότητας
είναι ταυτόχρονα ξένο κλειδί και αναφέρεται στο πρωτεύον
κλειδί της σχέσης που αντιστοιχεί στην προσδιορίζουσα
οντότητα.

50
 Βήμα 2: Ασθενείς οντότητες (ΙΙ)

51

Βήμα 3: Χαρακτηριστικά
πολλαπλών τιμών
• Δημιουργείται μία νέα σχέση του σχεσιακού μοντέλου για
κάθε χαρακτηριστικό πολλαπλών τιμών του Δ.Ο.Σ.
• Τα χαρακτηριστικά της νέας σχέσης είναι (α) το
χαρακτηριστικό πολλαπλών τιμών και (β) το πρωτεύον
χαρακτηριστικό της οντότητας στην οποία ανήκει το
χαρακτηριστικό πολλαπλών τιμών.
• Το πρωτεύον κλειδί της νέας σχέσης απαρτίζεται από όλα τα
χαρακτηριστικά της σχέσης που δημιουργήθηκε στο βήμα
αυτό.
• Το ξένο κλειδί είναι το πρωτεύον χαρακτηριστικό της
οντότητας στην οποία ανήκει το χαρακτηριστικό πολλαπλών
τιμών

52
 Βήμα 3: Χαρακτηριστικά
πολλαπλών τιμών (ΙΙ)

53

Βήμα 4: 1:1 συσχετίσεις

• Προστίθεται ένα ξένο κλειδί για κάθε 1:1 συσχέτιση.
• Ως ξένο κλειδί επιλέγεται το πρωτεύον
χαρακτηριστικό μίας από τις οντότητες που
συμμετέχει στην 1:1 συσχέτιση. Αυτό προστίθεται
στη σχέση που αντιστοιχεί στην άλλη οντότητα που
συμμετέχει στην 1:1 συσχέτιση. Στην ίδια σχέση
προστίθεται και κάθε χαρακτηριστικό της
συσχέτισης.

54
 Βήμα 4: 1:1 συσχετίσεις (ΙΙ)

55

Βήμα 5: 1:Μ συσχετίσεις

• Προστίθεται ένα ξένο κλειδί για κάθε 1:Μ
συσχέτιση.
• Ως ξένο κλειδί επιλέγεται το πρωτεύον
χαρακτηριστικό της οντότητας που συμμετέχει στη
συσχέτιση από το μέρος του 1 Αυτό προστίθεται ως
ξένο κλειδί στη σχέση που αντιστοιχεί στην η
οντότητα που συμμετέχει στην συσχέτιση από το
μέρος του Μ. Στην ίδια σχέση προστίθεται και κάθε
χαρακτηριστικό της συσχέτισης.

56
 Βήμα 5: 1:Μ συσχετίσεις (ΙΙ)

57

Βήμα 6: Μ:Μ συσχετίσεις

• Προστίθεται μία σχέση για κάθε Μ:Μ συσχέτιση.
• Η νέα σχέση περιλαμβάνει ως χαρακτηριστικά τα
πρωτεύοντα χαρακτηριστικά των οντοτήτων που
συμμετέχουν στην Μ:Μ συσχέτιση. Αυτά αποτελούν
και το πρωτεύον κλειδί της συσχέτισης. Ταυτόχρονα,
καθένα από αυτά ξεχωριστά είναι ξένο κλειδί. Στη
σχέση προστίθεται και κάθε χαρακτηριστικό της
συσχέτισης.

58
Βήμα 6: Μ:Μ συσχετίσεις (ΙΙ)

59

Ηλεκτρονική Συνταγογράφιση

60
 Ενότητα 5: Λογισμικό Πληροφοριακών Συστημάτων

Σκοποί ενότητας
• Ο βασικός σκοπός είναι να γνωρίσει ο σπουδαστής τα
κυριότερα είδη που χρησιμοποιούνται στα ΠΣΔ
• Παρουσιάζονται οι κατηγορίες του λογισμικού.
• Αναφορά στις εφαρμογές αυτοματισμού γραφείου.
• Παρουσιάζεται το εμπορικό κύκλωμα του γραφείου από
την οπτική του ΠΣΔ.

4
 Περιεχόμενα ενότητας
• Λογισμικό
• Λογισμικό Συστήματος
• Λογισμικό Εφαρμογών
• Λογισμικό Εμπορικών Εφαρμογών

Λογισμικό (Software)
• Το σύνολο των προγραμμάτων που αντιπροσωπεύουν τη
«γνώση» του υπολογιστή και του επιτρέπουν να
επικοινωνεί με το περιβάλλον του είναι το Λογισμικό ή
Software του υπολογιστή.
• Μια από τις αρχικές κατηγοριοποιήσεις του λογισμικού
διαχώριζε το Λογισμικό Συστήματος (System Software)
από το Λογισμικό Εφαρμογών (Application Software).
• Ο διαχωρισμός αυτός ισχύει και σήμερα, ωστόσο
υπάρχουν περιπτώσεις που δεν είναι εύκολη η ένταξή τους
σε μια από τις δύο κατηγορίες.
 Προγράμματα εφαρμογών
Τα Προγράμματα Εφαρμογών εκτελούν μια συγκεκριμένη
εργασία, τα στοιχεία εισόδου της οποίας δίνει ο χρήστης και
παίρνει τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Τα προγράμματα αυτά
γίνονται συνήθως σε γλώσσες προγραμματισμού υψηλού
επιπέδου.

Προγράμματα Συστημάτων
Προγράμματα Συστημάτων ελέγχουν τη λειτουργία του
συστήματος του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή και
αναλαμβάνουν την εκτέλεση μη εξειδικευμένων εργασιών
που χρειάζονται σε όλα τα προγράμματα (π.χ.
ανάγνωση/εγγραφή πληροφοριών σ' όλες τις περιφερειακές
συσκευές).
Το σύνολο των προγραμμάτων της κατηγορίας αυτής
αποτελεί αυτό που ονομάζεται Λειτουργικό Σύστημα
(Operating System).
 Βοηθητικά Προγράμματα
(utilities)

Στο Λογισμικό αυτό περιλαμβάνονται και προγράμματα που

βοηθούν το προγραμματιστή να δημιουργήσει τα προγράμματα
εφαρμογών. Ονομάζονται βοηθητικά προγράμματα (Utilities)
και περιλαμβάνουν τους Μεταγλωττιστές (Compilers),
Διερμηνευτές (Interpreters), Κειμενογράφους (Editors) κ.λπ.

Ταξινόμηση λογισμικού
Επεξεργασία κειμένου, επεξεργασία
πινάκων, σχεδιασμός βάσεων
δεδομενων, παρουσιάσεων, σχεδίων
ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟ
κλπ

ΕΞΙΔΕΙΚΕΥΜΕΝΟ Εφαρμογές νοσοκομείων, τοπικής

αυτοδιοίκησης, δημόσιου τομέα,
ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ τραπεζικές εφαρμογές κλπ

ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Windows, linux, unix, klp

ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ Πρωτόκολλα επικοινωνίας, διαχείρισης δικτυακού συστήματος

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ αρχείων

ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ
Γλώσσες προγγραμματισμού, μεταφραστές, γεννήτριες
ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
προγραμμάτων κλπ

ΕΡΓΑΛΕΙΑ & Ασφάλειας δεδομένων, βιβλιοθήκες, επαναφοράς δεδομένων

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ κλπ
 Λογισμικό συστήματος
(system software)

Το Λογισμικό Συστήματος αποτελείται από

προγράμματα τα οποία είναι σχεδιασμένα για να
καθοδηγούν, ελέγχουν και αξιοποιούν το υλικό μέρος
του υπολογιστή (Hardware)

Κατηγορίες λογισμικού συστήματος

• Λειτουργικά συστήματα
• Λογισμικό επικοινωνίας
• Λογισμικό ανάπτυξης
• Βοηθήματα και εργαλεία
 Λειτουργικά συστήματα
Τα προγράμματα που ρυθμίζουν την εσωτερική λειτουργία
του συστήματος του υπολογιστή και βοηθούν τον χρήστη να
επικοινωνήσει με τον υπολογιστή. Αποτελούν το
σημαντικότερο μέρος των προγραμμάτων συστήματος, η
κατασκευή τους είναι ιδιαίτερα δύσκολη, απαιτεί μεγάλη
εξειδίκευση και γίνεται από μεγάλες εταιρίες.

Λογισμικό επικοινωνίας
Στη κατηγορία αυτή ανήκουν διάφορα λογισμικά που
χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση και παρακολούθηση της
καλής λειτουργίας ενός δικτύου Η/Υ. Ταυτόχρονα
εξυπηρετούν τις ανάγκες ασφαλείας, κοινής χρήσης των
πόρων ενός δικτύου, καθώς και τη δυνατότητα ταυτοποίησης
των χρηστών. Αντιπροσωπευτικά προγράμματα στη
κατηγορία αυτή είναι τα παρακάτω:
• Πρωτόκολλα Επικοινωνίας
• Διαχείριση Δικτυακού Συστήματος Αρχείων
• Διαχείριση και Παρακολούθησης Δικτύων
 Λογισμικό ανάπτυξης
Είναι τα προγράμματα που σχετίζονται με γλώσσες προγραμματισμού
και περιλαμβάνουν:
• διερμηνείς γλωσσών (assemblers, interpreters), καθώς και
μεταφραστές γλωσσών (compilers).
• προγράμματα τα οποία αυτόματα δημιουργούν κώδικα σε γλώσσα
προγραμματισμού (program generators )
• προγράμματα για την ανεύρεση λαθών και έλεγχο της ορθής
λειτουργίας προγραμμάτων (debuggers)
• προγράμματα για τη δημιουργία εκτυπωτικών καταστάσεων από
στοιχεία που βρίσκονται σε διαφορετικά αρχεία (report
generators)
• προγράμματα για σύνταξη και διόρθωση πηγαίων προγραμμάτων

Βοηθήματα και εργαλεία

Αποτελούν τα προγράμματα τα οποία προσφέρονται στο χρήστη σαν
ξεχωριστά προϊόντα και είναι εργαλεία και βοηθήματα (utilities and
aids) υποστήριξης λειτουργιών. Στην κατηγορία αυτή μπορούμε να
συμπεριλάβουμε:
• προγράμματα μετατροπής δεδομένων από μια μορφή σε άλλη.
• προγράμματα επαναφοράς δεδομένων (data recovery programs),
τα οποία επαναφέρουν δεδομένα τα οποία έχουν υποστεί βλάβη ή
έχουν διαγραφεί από λάθος.
• προγράμματα-βιβλιοθήκες που χρησιμοποιούνται για εντοπισμό
αρχείων σε μαγνητικά μέσα αποθήκευσης, καθώς και για
ασφάλεια (Antivirus), ελέγχους, συνένωση και ταξινόμηση αυτών.
 Λειτουργικά συστήματα
(operating systems)
Στα δημοφιλή λειτουργικά συστήματα για μικροϋπολογιστές
ξεχωρίζουν:
• τα Windows 98, Windows 2000, Windows NT, Windows XP. Τα
συστήματα αυτά χρησιμοποιούν μικροεπεξεργαστή της INTEL
ή συμβατό με αυτόν.
• το Linux που είναι ελεύθερο λογισμικό και διατίθεται δωρεάν
• τo MacOS για τους υπολογιστές Macintosh.

Λειτουργικά συστήματα
για mini και mainframe υπολογιστές
Στα δημοφιλή λειτουργικά συστήματα για mini και
mainframe υπολογιστές περιλαμβάνονται:
• το MVS για υπολογιστές IBM
• το VMS για υπολογιστές της Εταιρείας DEC
• το Unix για mini υπολογιστές και εξυπηρετητές (Servers)
Βασικές λειτουργιές λειτουργικών
συστημάτων
Οι βασικές λειτουργίες που περιλαμβάνει ένα Λειτουργικό Σύστημα
διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες και συγκεκριμένα αφορούν:
• Τη διανομή και διαχείριση της CPU, καθώς και τον τρόπο που αυτή θα
εκτελέσει τις διάφορες διαδικασίες (job scheduling).
• Τη διαχείριση, κατανομή και οργάνωση της μνήμης, καθώς και τον τρόπο
προσπέλασής της από τις εφαρμογές ή το χρήστη.
• Τη διαχείριση και κατανομή των περιφερειακών συσκευών.
• Τη διαχείριση και οργάνωση των αρχείων.
• Την επικοινωνία με τα περιφερειακά (δίσκοι, εκτυπωτές, οθόνη, δίκτυο).
• Τη διευκόλυνση του χρήστη στην προετοιμασία των προγραμμάτων καθώς και
στη βελτιστοποίηση και παρακολούθηση της εκτέλεσης των διαδικασιών.
• Επικοινωνία μέσω δικτύου με τοπικούς ή με απομακρυσμένους σταθμούς (LAN’s,
data communication).
• Επικοινωνία με προγράμματα εφαρμογών για την εκτέλεση διαφόρων
λειτουργιών (system interface).

Λογική οργάνωση υπολογιστή με

λειτουργικό σύστημα

Λειτουργικό Σύστημα (Operating System)

Διερμηνευτής Εντολών (SHELL)

Σύστημα Αρχείων (FILE SYSTEM)

Πυρήνας Λειτουργικού Συστήματος (KERNEL)

Μηχανή (HARDWARE)
Μονάδες του Υπολογιστή
 Λειτουργικά συστήματα
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΣΕΙΡΙΑΚΑ ΠΟΛΥΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ

ΒΑΤCH INTERACTIVE ΒΑΤCH

INTERACTIVE
(OFF LINE) (ON LINE) (OFF LINE)

TRANSACTION
TIME SHARING
PROCESSING

ON LINE

Δομή & λειτουργιά ενός

πληροφοριακού συστήματος
Θα πρέπει να φανταστούμε ένα Λειτουργικό Σύστημα σα μια
σειρά από φλοιούς που περιβάλουν μια λογική σφαίρα. Στο
κέντρο είναι το Σύστημα Εισόδου - Εξόδου (Input/Output
System - IOS) μέσω του οποίου τα προγράμματα επικοινωνούν
με τις περιφερειακές συσκευές, δηλαδή με τον "έξω" από τη
Κεντρική Μονάδα κόσμο.
 Οδηγοί (drivers)
Σε ένα ανώτερο επίπεδο υπάρχουν οι ρουτίνες για τη
διαχείριση του επεξεργαστή (CPU), της μνήμης,
παρακολούθηση της εκτέλεσης προγραμμάτων, καθορισμού
χρόνου και προτεραιοτήτων και συντονισμού επεξεργασιών.
Επίσης περιλαμβάνονται ρουτίνες για διαχείριση
περιφερειακών μονάδων, οργάνωσης και διαχείρισης
πληροφοριών σε αρχεία δίσκου (γνωστό σαν file management
system). Το επίπεδο αυτό καλείται και Βασικό Λειτουργικό
Σύστημα (Basic Operating System).

Βασικό λειτουργικό σύστημα

Σε ένα ανώτερο επίπεδο υπάρχουν οι ρουτίνες για τη

διαχείριση του επεξεργαστή (CPU), της μνήμης,
παρακολούθηση της εκτέλεσης προγραμμάτων, καθορισμού
χρόνου και προτεραιοτήτων και συντονισμού επεξεργασιών.
Επίσης περιλαμβάνονται ρουτίνες για διαχείριση
περιφερειακών μονάδων, οργάνωσης και διαχείρισης
πληροφοριών σε αρχεία δίσκου (γνωστό σαν file management
system). Το επίπεδο αυτό καλείται και Βασικό Λειτουργικό
Σύστημα (Basic Operating System).
 Επεξεργαστής εντολών
Σε ένα τρίτο επίπεδο υπάρχει ο Επεξεργαστής Εντολών
(Command Processor). Αποτελεί το ενδιάμεσο (interface)
μεταξύ του χειριστή ή του χρήστη και του Λειτουργικού
Συστήματος. Δέχεται εντολές στην Αγγλική Γλώσσα και τις
μεταφράζει σε κλήσεις ρουτινών του Βασικού Λειτουργικού
Συστήματος. Στο ίδιο επίπεδο υπάρχουν μια σειρά από
βοηθητικά προγράμματα όπως μεταφραστές, Editors, Linkers
κ.λπ. και τα προγράμματα εφαρμογών.

Γενικευμένο λογισμικό
Τα πακέτα αυτά ομαδοποιούνται στις παρακάτω κατηγορίες:
• Τους Επεξεργαστές Κειμένου (Word Processors)
• Τους Επεξεργαστές Λογιστικών Φύλλων Εργασίας
(Spreadsheets)
• Τους Επεξεργαστές Αρχείων (Data Bases)
• Τους Επεξεργαστές Οργάνωσης και Επικοινωνίας
 Κατηγορίες επεξεργαστών
• Επεξεργαστές Γενικού Σκοπού (π.χ. Wordperfect, Word): Αυτοί έχουν
μια μεγάλη γκάμα δυνατοτήτων, που ικανοποιούν τις απαιτήσεις μιας
μεγάλης ποικιλίας χρηστών.
• Απλοί επεξεργαστές κειμένου (π.χ. Wordpad): Το μεγαλύτερο
πλεονέκτημά τους είναι η ευκολία στη χρήση λόγω των
χαρακτηριστικών βοήθειας και των καταλόγων επιλογών, που
επιταχύνουν τη διαδικασία δημιουργίας εγγράφου. Τους επεξεργαστές
αυτούς τους χειρίζονται εκείνοι, οι οποίοι ασχολούνται περιστασιακά
με την επεξεργασία κειμένου.
• Επαγγελματικοί Επεξεργαστές (π.χ. Quarkexpress): Διαθέτουν
πολύπλοκα χαρακτηριστικά για τη διαχείριση μεγάλων τμημάτων
κειμένου (βιβλίων, άρθρων, περιοδικών)

Χαρακτηριστικά επεξεργαστών

Οι τρεις πιο βασικές λειτουργίες που συναντά κανείς σε όλους

τους επεξεργαστές κειμένου, είναι:

• Η διόρθωση κειμένου (text editing), που περιλαμβάνει την

εισαγωγή και τη διόρθωση του κειμένου.
• Η διαμόρφωση (Formatting), που αναφέρεται στις αλλαγές
που πρέπει να γίνουν στο κείμενο, για να το πάρουμε στη
μορφή που το θέλουμε.
• Η εκτύπωση του κειμένου
Χρήση επεξεργαστή κειμένου

Ηλεκτρονικό λογιστικό φύλλο

 Τρισδιάστατο λογιστικό φύλλο

Τυπική οθόνη φύλλου εργασίας

Το κελί στη Β και στην 5η
γραμμή είναι ενεργό

Κάρτα υλικών
 Σχεδιασμός και χρήση μιας βάσης
δεδομένων
ΠΕΔΙΑ: είναι τα μικρότερα κομμάτια δεδομένων στα οποία
μπορούμε να αναφερθούμε μέσα στη βάση δεδομένων. Κάθε
πεδίο περιέχει ένα χαρακτηριστικό (μία πληροφορία) για το
στοιχείο που μας ενδιαφέρει. Στο παράδειγμά μας, είναι φανερό
ότι τα διάφορα στοιχεία που υπάρχουν σε μια κάρτα (όπως στο
προηγούμενο παράδειγμα), αντιστοιχούν στα πεδία μιας
εγγραφής. Κάθε πεδίο χαρακτηρίζεται από το όνομα του, τον τύπο
του και το μήκος του.
• Περιγραφή χαρακτήρες (ως 50)
• Χρώμα χαρακτήρες (ως 10)
• Θέση χαρακτήρες (ως 3)
• Ποσότητα ακέραιος αριθμός

Σχεδιασμός και χρήση μιας βάσης

δεδομένων (2)
• Εγγραφές (records): eίναι οι συλλογές από διαφορετικά πεδία που
περιέχουν όλες τις πληροφορίες για ένα στοιχείο της βάσης δεδομένων.
Μια εγγραφή περιέχει συνήθως πολλά πεδία. Κάθε κάρτα του
παραδείγματος αντιπροσωπεύει μια εγγραφή.
• Πίνακες (tables) ή αρχεία (files):είναι συλλογές από πολλές όμοιες
εγγραφές (records). Το σύνολο των καρτών του παραδείγματος
αντιπροσωπεύει το αρχείο.
• Κλειδιά (keys): είναι ένα πεδίο με τιμή, όχι οπωσδήποτε μοναδική, με το
οποίο μπορούμε να ψάξουμε το αρχείο για να βρούμε τις εγγραφές που
μας ενδιαφέρουν.
• Primary key (πρωτεύον κλειδί) : είναι ένα πεδίο ή συνδυασμός πεδίων που
αναγνωρίζει μοναδικά μια συγκεκριμένη εγγραφή. Κάθε εγγραφή πρέπει να
έχει ένα πρωτεύον κλειδί
 Λογισμικό οργάνωσης και
επικοινωνίας

Λογισμικό εμπορικών εταιρειών

• Στο εμπορικό κύκλωμα και στις λεγόμενες κάθετες αγορές
δηλαδή στα διάφορα εξειδικευμένα επαγγέλματα, π.χ.
φαρμακεία, συνεργεία, λογιστικά γραφεία, τεχνικά γραφεία,
ιατρεία, συνεταιρισμοί, έχουν αναπτυχθεί προγράμματα τα
οποία λειτουργούν με επιτυχία και καλύπτουν τις ανάγκες
αυτών των περιπτώσεων. Πάρα πολλές Εταιρείες έχουν
προσανατολιστεί και έχουν προγράμματα για τις παραπάνω
περιπτώσεις. Επίσης, υπάρχουν Εταιρείες Πληροφορικής που
κατασκευάζουν προγράμματα για μεγαλύτερες εταιρείες και
οργανισμούς, όπως Νοσοκομεία, Δήμους, Επιμελητήρια,
Συνεταιρισμούς, Τουριστικά πρακτορεία.
• Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιείται συνήθως περιβάλλον
Βάσης Δεδομένων. Τέλος, υπάρχουν και λίγες Εταιρείες, αρκετά
μεγάλες, οι οποίες έχουν δυναμικότητα για παραγωγή
προγραμμάτων που μπορεί να καλύψουν τις ανάγκες μεγάλων
οργανισμών, όπως π.χ. ΟΤΕ, Λιμάνια, ΔΕΗ.
 Ορισμός εφαρμογής

Εφαρμογή είναι ένα σύνολο προγραμμάτων που καλύπτουν τις

ανάγκες μιας λειτουργίας ή σε μια δραστηριότητα ή σε ένα
υποσύστημα ή σύστημα, π.χ Λειτουργία "αγορές".

Εφαρμογές στις όποιες χωρίζεται ένα

σύστημα
• Αποθήκη
• Πελάτες (λιανικής- χονδρικής)
• Προμηθευτές
• Πωλήσεις
• Αγορές
• Αξιόγραφα
• Λογιστική (βιβλία α’, β’, γ’ κατηγορίας)
 Ενότητα 6: Συστήματα Επικοινωνιών

Σκοποί ενότητας
• Ο βασικός σκοπός είναι η εξοικείωση του
αναγνώστη με την ορολογία και τα βασικά
χαρακτηριστικά των τεχνολογιών και των
δικτύων υπολογιστών που μπορούν να
υποστηρίξουν τις δραστηριότητες των ΠΣΔ.

4
 Περιεχόμενα ενότητας
• Επικοινωνίες Δεδομένων
• Τοπολογία και Χαρακτηριστικά Συστήματα
Επικοινωνιών
• Τα Διαδίκτυο (Internet)
• Νέες Αρχιτεκτονικές Διασύνδεσης

Επικοινωνίες δεδομένων
(data communications)
Η εκπληκτική και συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας των
Ηλεκτρονικών Υπολογιστών τόσο σε επίπεδο hardware όσο και
σε software θα ήταν ίσως χωρίς αντίκρισμα αν δεν συνοδευόταν
από αντίστοιχα άλματα στο πεδίο των επικοινωνιών.

Ειδικότερα οι Τηλεπικοινωνίες αποτελούν, για πολλούς σήμερα

την τρίτη διάσταση των Πληροφοριακών Συστημάτων και
χαρακτηρίζονται σαν ο συνδετικός κρίκος του χρήστη με το υλικό
και λογισμικό του Συστήματος.
 Επικοινωνίες και πληροφοριακά
συστήματα

Άπλα μοντέλα επικοινωνιών

Ένα απλό μοντέλο επικοινωνιών, σε κάθε φάση λειτουργίας του,
αποτελείται από ένα πομπό και ένα δέκτη τουλάχιστον. Όταν ο πομπός
στείλει ένα μήνυμα τότε αυτό παραλαμβάνεται από ένα "κωδικοποιητή
πομπού" ή διαμορφωτή προκειμένου να καταστεί αγώγιμο από το
υφιστάμενο "κανάλι μεταφοράς" του μηνύματος. Το κανάλι μεταφοράς
συνήθως δεν έχει άριστη αγωγιμότητα λόγω θορύβων και
παρεμβολών, με συνέπεια το μήνυμα να υφίσταται μια μικρή ή μεγάλη
παραμόρφωση. Σκοπός ενός Συστήματος Επικοινωνιών είναι το μήνυμα
που αποστέλλεται να φθάσει στον προορισμό του όσο γίνεται πιο
αξιόπιστα. Αυτό επιτυγχάνεται με τη βοήθεια αποκωδικοποιητή ή
αποδιαμορφωτή που αναπαράγει το αρχικό μήνυμα με τη μεγαλύτερη
δυνατή πιστότητα προκειμένου να παραληφθεί και διαβαστεί από τον
δέκτη.
 Απλό μοντέλο συστήματος
επικοινωνιών

Μετάδοση μηνύματος
Για την διασύνδεση και την επικοινωνία των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών μεταξύ τους χρησιμοποιούνται ιδιωτικά καλώδια
ή κάποιο δημόσιο δίκτυο, για περιπτώσεις που οι αποστάσεις
των Υπολογιστών είναι μεγάλες. Σε κάθε περίπτωση το μήνυμα
μεταφέρεται μέσω των καναλιών είτε σαν δυαδικός παλμός ή
ψηφιακό σήμα - όπως αποστέλλεται δηλαδή από τον πομπό -
είτε σαν αναλογικό σήμα κάτι που συμβαίνει στην πλειονότητα
των περιπτώσεων.
 Διαμόρφωση (modulation)
• Όταν το δίκτυο επιτρέπει μεταφορά μόνο αναλογικού
σήματος, τότε μετά την έξοδό του από τον πομπό σαν
ψηφιακό σήμα υφίσταται μετατροπή σε αναλογικό που
ονομάζεται διαμόρφωση (modulation).
• Τα ψηφιακά σήματα χρησιμοποιούνται για να
διαμορφώσουν ένα βασικό ηλεκτρικό κύμα που
ονομάζεται φέρον κύμα.

Αναλογικά και ψηφιακά συστήματα

Απλό μοντέλο πολυχρωματικής
σύνδεσης
ΠΟΛΥΤΕΡΜΑΤΙΚΗ
ΓΡΑΜΜΗ
ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

ΠΟΛΥΤΕΡΜΑΤΙΚΗ
ΓΡΑΜΜΗ

Πολύπλεκτες & αποπολύπλεκτες

 Πρωτόκολλα επικοινωνιών
(βασικές λειτουργιές)
Οι βασικές λειτουργίες ενός πρωτοκόλλου επικοινωνιών είναι:
• Αναγνώριση κάθε συσκευής που εμπλέκεται σε μια
διαδρομή μεταφοράς μηνύματος(communication path)
• Ενεργοποίηση της συσκευής "υποδοχής" ενός μηνύματος
• Επαλήθευση της σωστής λήψης του μηνύματος
• Ενεργοποίηση μηχανισμού επαναποστολής του μηνύματος,
όταν αυτό έχει σταλεί λανθασμένα
• Αναγνώριση και διόρθωση λαθών

ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ
(LOCAL AREA NETWORKS – LANS)
Ένα Τοπικό Δίκτυο χρησιμοποιείται όταν πρόκειται για ικανοποίηση
δικτυακών αναγκών Πληροφοριακού Συστήματος που αναπτύσσεται
σε περιορισμένη γεωγραφική έκταση.

Τα περισσότερα LANS διασυνδέουν τερματικά σημεία

(μικροϋπολογιστές) σε μια ακτίνα μέχρι 700 μέτρα και
χρησιμοποιούν δικές τους καλωδιώσεις (ομοαξονικά καλώδια,
οπτικές ίνες κ.λπ.) υψηλής χωρητικότητας, σε τοπολογία bus ή
δακτυλίου.
 Tυπική ταχύτητα LAN
Η τυπική ταχύτητα ενός LAN είναι της τάξης των
4 έως 100 Μbits το δευτερόλεπτο.

Χρησιμότητα LAN

Τα τοπικά δίκτυα είναι τα πλέον κατάλληλα για εφαρμογές που

απαιτούν μεταβίβαση μεγάλων όγκων δεδομένων με υψηλές
ταχύτητες. Για παράδειγμα, ένα LAN είναι από τις πλέον
κατάλληλες επιλογές όταν πρόκειται για μετάδοση video και
γραφικών όπου απαιτείται μεταφορά μεγάλου αριθμού bits
πληροφοριών.
 Εξυπηρετητής (server)
Ο εξυπηρετητής (server) του δικτύου είναι αυτός που καθορίζει τα
δικαιώματα πρόσβασης κάθε χρήστη καθώς και τις προτεραιότητες
που πρέπει να υπάρχουν. Λειτουργεί ως βιβλιοθηκονόμος,
αποθηκεύοντας εφαρμογές και αρχεία πληροφοριών των χρηστών
του δικτύου. Οι εξυπηρετητές μπορεί να είναι είτε
μικροϋπολογιστές, είτε σταθμοί εργασίας, είτε minicomputers, είτε
mainframes, αν και αναπτύσσονται πια υπολογιστικά συστήματα
με αποκλειστικό σκοπό να χρησιμοποιηθούν ως εξυπηρετητές
τοπικών δικτύων.

Πύλη (gateway)

Η πύλη (gateway) του δικτύου συνδέει το τοπικό δίκτυο με τα

δημόσια δίκτυα, όπως το τηλεφωνικό δίκτυο ή άλλα δίκτυα
υπολογιστών με σκοπό την ανταλλαγή στοιχείων με εξωτερικές
πηγές πληροφοριών. Η πύλη μπορεί να συνδέσει διαφορετικά
επικοινωνιακά συστήματα αναλαμβάνοντας την μετάφραση
από ένα πρωτόκολλο σε ένα άλλο.
 Τεχνολογίες φυσικής διασύνδεσης
τοπικών δικτύων
• Ethernet, η οποία αναπτύχθηκε από τις εταιρείες Xerox,
Digital Equipment Corporation και Intel,
• Appletalk, η οποία αναπτύχθηκε από την Apple
Computer Incorporated,
• Token Ring, η οποία αναπτύχθηκε από την IBM και την
Texas Instruments

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ
ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΕΡΟΥ LAN
Η επιλογή του καταλληλότερου LAN για έναν οργανισμό
βασίζεται σε τέσσερα κριτήρια:
• την ευελιξία του (πως προστίθενται νέοι χρήστες και πόσοι),
• την πραγματική του απόδοση (σε σχέση με τις υφιστάμενες
προδιαγραφές του κατασκευαστή),
• το πραγματικό κόστος του δικτύου που περιλαμβάνει
λογισμικό, εγκατάσταση, καλωδιώσεις, εκπαίδευση και
διαχείρισή του,
• την αξιοπιστία του δικτύου στην αντιμετώπιση ανωμαλιών.
Τοπολογία αστέρα

Τοπολογία BUS
 Toπολογία RING

Δίκτυα ευρείας ζώνης

Τα Δίκτυα Ευρείας Ζώνης είναι μόνιμες ή ημι-μόνιμες συνδέσεις
συστημάτων υπολογιστών διαφόρων τύπων και κατασκευαστών που
συνήθως βρίσκονται σε μεγάλες αποστάσεις, με βασικό σκοπό την
επικοινωνία. Το δίκτυο επιτρέπει στους χρήστες τους να επικοινωνούν
μεταξύ τους ανταλλάσσοντας αρχεία και μηνύματα. Τα WANs
συνήθως δεν είναι ιδιόκτητα αλλά μισθώνονται γραμμές από
οργανισμούς που διαθέτουν τηλεπικοινωνιακό δίκτυο (π.χ. ΟΤΕ).

Τα Δίκτυα Ευρείας Ζώνης μπορεί να συντίθενται από διαφορετικού

τύπου τηλεπικοινωνιακές γραμμές, κυκλώματα μικροκυμάτων και
δορυφορικών συνδέσεων
 Δίκτυο ευρείας έκτασης

Δίκτυο συνδεόμενο με
τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο
ΔΟΡΥΦΟΡΟΣ

PRINTER PRINTER

CPU CPU DISK

DISK

ΤΕΡΜΑΤΙΚΟΙ ΜΙΚ ΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ

 Τηλεφωνικό δίκτυο (PSTN)

O μεγαλύτερος όγκος των δεδομένων που

ανταλλάσσονται σήμερα περνάει συνήθως μέσα από το
κοινό τηλεφωνικό δίκτυο. Το δίκτυο αυτό είχε σχεδιαστεί
εδώ και αρκετά χρόνια με σκοπό την επικοινωνία με φωνή.
Εξαιτίας του γεγονότος ότι η ανθρώπινη φωνή είναι
απόλυτα κατανοητή ακόμα και όταν περιορίζεται σε ένα
όριο 4 kHz, αυτό είναι τ ο εύρος ζώνης του καλωδίου και
των συστημάτων μεταγωγής.

MODEM
Τα δεδομένα, για να μεταδοθούν μέσω ενός αναλογικού
δικτύου, διαμορφώνονται με ένα modem. Ωστόσο τα
modem είναι ένας ανεπαρκής τρόπος μετάδοσης
ψηφιακών δεδομένων. Οι αναλογικές συνδέσεις και τα
modems είναι υπεύθυνα για τα περισσότερα από τα
προβλήματα και τα λάθη σε ένα δίκτυο υπολογιστών.
 Ψηφιακά δίκτυα ολοκληρωμένων
υπηρεσιών (ISDN)
Το επόμενο στάδιο ανάπτυξης των ψηφιακών δικτύων είναι ένα υψηλής
ταχύτητας δημόσιο δίκτυο, γνωστό σαν Ψηφιακό Δίκτυο Ολοκληρωμένων
Υπηρεσιών (Integrated Services Digital Network). Οι συνδρομητές του ISDN έχουν
μια πρίζα όμοια με τη πρίζα του τηλεφώνου. Το ISDN προσφέρει μια σύνδεση
υψηλής ταχύτητας (64 ή 128 kbits/sec) η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για
φωνή ή δεδομένα. Οποιοδήποτε αναλογικό σήμα μπορεί να μετατραπεί σε
ψηφιακό από τις συσκευές που είναι συνδεδεμένες με το δίκτυο ISDN.

Όπως και με το τηλεφωνικό δίκτυο, οποιοσδήποτε συνδρομητής υπηρεσιών ISDN

μπορεί να καλέσει οποιονδήποτε άλλο και, αν έχουν συμβατό εξοπλισμό,
μπορούν να ανταλλάσσουν δεδομένα με τη μέγιστη ταχύτητα που επιτρέπει η
γραμμή.

Μια άλλη δυνατότητα είναι η πρόσβαση σε ιδιωτικά δίκτυα υψηλής ταχύτητας,

οπότε οι χρήστες χρειάζεται να έχουν πρόσβαση με την ίδια υψηλή ταχύτητα.

Δίκτυα προστιθεμένης αξίας

(VAN)
Τα Δίκτυα Προστιθέμενης Αξίας (Value-Added Networks) αποτελούν εναλλακτική
λύση για επιχειρήσεις οι οποίες επιθυμούν, με δική τους ευθύνη, να σχεδιάσουν
και να διαχειριστούν τα δικά τους δίκτυα (Ναυτιλιακές Εταιρείες, Πολυεθνικές
Επιχειρήσεις κ.λπ.). Τα VANs είναι ιδιωτικά δίκτυα, πολυμέσων, πολλαπλών
διαδρομών, αποκλειστικά για δεδομένα και διαχειρίζονται από τρίτους
προσφέροντας έτσι οικονομικά οφέλη στις επιχειρήσεις - χρήστες τόσο όσον
αφορά την συντήρηση όσο και την διαχείρισή τους.

Τα VANs αναπτύσσονται από Ιδιωτικούς Τηλεπικοινωνιακούς Οργανισμούς οι

οποίοι αναλαμβάνουν και την διαχείρισή τους. Οι Οργανισμοί αυτοί μετά
εμπορεύονται την συνδρομή σε αυτά τα δίκτυα. Οι συνδρομητές, εκτός ενός
ποσού που υποχρεώνονται να πληρώσουν ως συνδρομή, χρεώνονται μόνο για τον
όγκο των δεδομένων που διακινούν μέσω του δικτύου. Ενα δίκτυο αυτού του
τύπου μπορεί να χρησιμοποιεί διάφορες τηλεπικοινωνιακές τεχνολογίες όπως:
κυκλώματα μεταβίβασης φωνής, δορυφορικές συνδέσεις ή και μισθωμένες
γραμμές τις οποίες εκμισθώνει η επιχείρηση υπεύθυνη για το δίκτυο.
 Ηλεκτρονική μεταβίβαση
δεδομένων (EDI)
• Η Ηλεκτρονική Μεταβίβαση Δεδομένων (Electronic Data Interchange - EDI) είναι
η μεταβίβαση δεδομένων με τυποποιημένη μορφή μεταξύ Πληροφοριακών
Συστημάτων Διοίκησης εμπορικών εταίρων ή συναλλασσομένων με την
ελάχιστη παρέμβαση με το χέρι.
• Η EDI αποτελεί τη φυσική εξέλιξη που συνδυάζει τις δυνατότητες της
πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών για την αντικατάσταση του χαρτιού ως
μέσου καταγραφής δεδομένων στο εμπόριο και στις δραστηριότητες που
σχετίζονται με τις συναλλαγές και τις υπηρεσίες. Η EDI είναι εμπορικές
συναλλαγές χωρίς χαρτί. Αποτελεί το συντομότερο τρόπο επικοινωνίας και
εμπορικών συναλλαγών μέσω Π.Σ.Δ.
• Στην πράξη η EDI είναι η μεταβίβαση συμφωνημένων μηνυμάτων μεταξύ
συναλλασσομένων στο εμπόριο. Τα μηνύματα αυτά καλύπτουν εφαρμογές στο
εμπόριο, τις μεταφορές, τα τελωνεία, τις ασφάλειες και τις βιομηχανικές
κατασκευές.

Ωφέλη απo την χρησιμοποίηση της

EDI
• Ακρίβεια: τα στοιχεία προέρχονται απευθείας από τα μηχανογραφικά αρχεία
και οι εφαρμογές είναι ακριβέστερες απ' ότι η επανεισαγωγή δεδομένων με το
χέρι.
• Ταχύτητα: δεδομένα που μεταβιβάζονται μέσω Συστημάτων Επικοινωνίας και
υπόκεινται σε επεξεργασία από τους υπολογιστές χωρίς την παρέμβαση με το
χέρι, διεκπεραιώνονται γρηγορότερα απ' ότι δεδομένα που αποστέλλονται
ταχυδρομικώς και επανεισάγονται με το χέρι.
• Εξοικονομήσεις: ταχυδρομικών τελών, κόστους αντιγραφής, αρχειοθέτησης,
διανομής και εισαγωγής δεδομένων.
• Υλικά Οφέλη: με τη μείωση των αποθεμάτων και του χώρου αποθήκευσης,
επέρχεται μικρότερη καθυστέρηση και, κατά συνέπεια, απελευθέρωση
κεφαλαίου κίνησης.
• Ικανοποίηση Πελατών: με τις έγκυρες παραδόσεις, ειδοποίηση πριν από την
αποστολή, ελαχιστοποίηση των καθυστερήσεων της μεταφοράς και του
εκτελωνισμού.
 Πεδίο εφαρμογών της EDI

Το πεδίο εφαρμογών της EDI επεκτείνεται σε όλο τον χώρο των

συναλλαγών, όπως:

• Εμπόριο: συναλλαγές και βιομηχανία, βιομηχανικές κατασκευές,

χρηματοπιστωτικές και τραπεζικές εργασίες, ασφάλειες,
κατασκευαστική βιομηχανία, τουρισμός και ταξιδιωτικός τομέας.
• Μεταφορές: οδικές, σιδηροδρομικές, αεροπορικές, θαλάσσιες
μεταφορές, αποστολές, διεκπεραιώσεις, αποθήκευση.
• Διοικητικές Δραστηριότητες: τελωνεία και φορολογία σε εθνικό
και διεθνές εμπόριο, στατιστικές.

Ροη εγγράφων μέσω EDI για διεθνείς

μεταφορές
ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ
ΕΝΤΟΛΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
ΠΑΡΑΚΤΟΡΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΑ
ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΤΗΣ

ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΤΗΣ

ΤΕΛΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
ΜΕΤΑΦΟΡΕΑΣ

ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ
ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ
ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ

ΠΩΛΗΤΗΣ

ΕΝΤΟΛΕΣ

ΕΝΤΟΛΕΣ
ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
ΕΝΤΟΛΗ ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ
ΠΛΗΡΩΜΗΣ
ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ

ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ
ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ
ΤΡΑΠΕΖΑ

ΔΙΑΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΝΤΟΛΗ
ΤΡΑΠΕΖΑ
ΠΡΑΚΤΟΡΑΣ

ΠΡΑΚΤΟΡΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΕΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΕΑΣ

ΤΕΛΗ ΤΕΛΗ
ΔΑΣΜΟΙ

ΔΑΣΜΟΙ
ΦΟΡΟΙ

ΦΟΡΟΙ

ΔΙΑΣΑΦΗΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΔΙΑΣΑΦΗΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
 Διαδίκτυο (internet)
To Internet είναι ένα διεθνές δίκτυο που αποτελείται από
εκατομμύρια κόμβους (υπολογιστές) στους οποίους
βρίσκονται πάσης φύσεως πληροφορίες. Αυτές οι
πληροφορίες (πόροι ή resources) έχουν τόσο μεγάλο
εύρος, ώστε να είναι δύσκολο να τις κατανοήσει ένα
ανθρώπινο ον. Για το λόγο αυτό, όχι μόνο δεν υπάρχει
άνθρωπος που να κατανοεί όλες τις πλευρές του
Ιnternet, αλλά δεν υπάρχει και κανένας που να γνωρίζει
το μεγαλύτερο μέρος του.

Δίκτυο ΑRPΑΝΕΤ
Οι αρτηρίες επικοινωνίας του Internet βρίσκονται σε μια
μεγάλη συλλογή δικτύων υπολογιστών, τα οποία
αναπτύχθηκαν στη δεκαετία του 1970. Αυτές οι αρτηρίες
ξεκίνησαν από ένα δίκτυο που ονομαζόταν Arpanet, το
οποίο αναπτύχθηκε από το Υπουργείο Άμυνας των Η.Π.Α.
Το αρχικό Arpanet έχει αναπτυχθεί και επεκταθεί εδώ και
πολλά χρόνια και σήμερα, οι απόγονοί του σχηματίζουν
τη ραχοκοκαλιά αυτού που ονομάζουμε Internet.
 Xρησιμότητα Ιnternet
Το Internet επιτρέπει σε εκατομμύρια ανθρώπους σε
ολόκληρο τον κόσμο να επικοινωνούν μεταξύ τους και να
μοιράζονται πληροφορίες. Αυτή η επικοινωνία γίνεται είτε
μέσω της αποστολής ή της λήψης ηλεκτρονικού
ταχυδρομείου, είτε με τη σύνδεση δύο υπολογιστών και
την αποστολή μηνυμάτων από τον ένα υπολογιστή στον
άλλο.
Η διανομή των πληροφοριών γίνεται με συμμετοχή σε
ομάδες συζήτησης και με τη χρήση των αναρίθμητων
προγραμμάτων και πηγών πληροφοριών που διατίθενται
στους χρήστες του Internet ΔΩΡΕΑΝ. Αυτό σημαίνει ότι οι
πηγές του Internet έχουν τόση σημασία όση το τηλέφωνο
ή το ταχυδρομείο.

Bασικές υπηρεσίες του Internet

• Η υπηρεσία του ταχυδρομείου μεταδίδει και λαμβάνει μηνύματα με
μεγάλη αξιοπιστία. Κάθε μήνυμα στέλνεται από τον ένα υπολογιστή
στον άλλο, ακολουθώντας το δρόμο του προς τον τελικό του
προορισμό. Στο παρασκήνιο υπάρχει η υπηρεσία ταχυδρομείου, η
οποία εξασφαλίζει ότι το μήνυμα θα φτάσει στη σωστή διεύθυνση
ακέραιο.
• Σαν χρήστες του Internet, μπορούμε να στέλνουμε και να λαμβάνουμε
μηνύματα προς και από κάθε άλλο χρήστη του Internet. Το ίδιο όμως
μπορούμε να κάνουμε και για άλλα συστήματα ταχυδρομείου – όπως
είναι η CompuServe και το MCI Mail – που είναι συνδεμένα με το
Internet.
• Ωστόσο, με τον όρο «ταχυδρομείο» εννοούμε κάτι περισσότερο από
τα απλά προσωπικά μηνύματα. Μπορούμε να ταχυδρομήσουμε
οτιδήποτε μπορεί να αποθηκευτεί σε ένα αρχείο κειμένου: πηγαίους
κώδικες προγραμμάτων, ανακοινώσεις, ηλεκτρονικά περιοδικά κ.ά.
 Yπηρεσία ΤΕLNET- σύνδεση με
μακρινό υπολογιστή (remote login)
• Η υπηρεσία TELNET μας επιτρέπει να συνδεόμαστε σαν τερματικό με έναν
απομακρυσμένο υπολογιστή. Για παράδειγμα μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε το TELNET για να συνδεθούμε με έναν υπολογιστή
υπηρεσίας που βρίσκεται στην άλλη άκρη του κόσμου.
• Από τη στιγμή που θα γίνει η φυσική σύνδεση, θα μπορούμε να συνδεθούμε
(login) με αυτόν τον υπολογιστή με το συνηθισμένο τρόπο. Φυσικά, θα
πρέπει να διαθέτουμε σε αυτόν τον υπολογιστή έναν έγκυρο λογαριασμό
χρήστη και να γνωρίζουμε το μυστικό κωδικό όνομα. Το όνομα με το οποίο
είναι γνωστός ένας λογαριασμός χρήστη ονομάζεται ταυτότητα χρήστη
(userid). Ο μυστικός κωδικός που πρέπει να πληκτρολογήσουμε για να
αποδείξουμε την ταυτότητά μας ονομάζεται συνθηματικό (password) . Από
τη στιγμή που έχουμε μία έγκυρη ταυτότητα χρήστη και ένα έγκυρο
συνθηματικό, μπορούμε είτε να συνδεθούμε με οποιονδήποτε υπολογιστή
του Internet

Υπηρεσία FTP & υπηρεσία ανώνυμου

FTP
Η υπηρεσία FTP μας επιτρέπει να μεταφέρουμε αρχεία από τον έναν υπολογιστή
στον άλλο Τις περισσότερες φορές θα χρησιμοποιούμε αυτή την υπηρεσία για να
αντιγράφουμε στον υπολογιστή μας ένα αρχείο από κάποιο μακρινό υπολογιστή
υπηρεσίας. Αυτή η διαδικασία λέγεται λήψη (downloading). ‘Όμως , μπορούμε να
μεταφέρουμε αρχεία και από το δικό μας υπολογιστή σε έναν μακρινό
υπολογιστή υπηρεσίας. Αυτό ονομάζεται αποστολή (uploading). Επίσης , αν
χρειαστεί, η FTP μας επιτρέπει να αντιγράφουμε αρχεία από έναν υπολογιστή
υπηρεσίας σε κάποιον άλλο.
Η Anonymous FTP είναι ένα σύστημα, στο οποίο ένας οργανισμός διαθέτει
ορισμένα αρχεία στο κοινό. Μπορούμε να προσπελαύνουμε έναν τέτοιο
υπολογιστή, τα οποία είναι διαθέσιμα για να τα χρησιμοποιήσουμε χωρίς κανένα
κόστος. Για παράδειγμα, πολλά από τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται στο
Internet δημιουργούνται και συντηρούνται από κάποια μεμονωμένα άτομα, που
διανέμουν στη συνέχεια αυτά τα αρχεία σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω της
υπηρεσίας Anonymous FTP. Σε αυτή την υπηρεσία θα βρούμε ακόμη ηλεκτρονικά
περιοδικά, τεχνική τεκμηρίωση και άλλα πολλά.
 Yπηρεσία πελάτη-διακομιστη
(client/server)
Πολλά τμήματα του Internet παρέχουν μια υπηρεσία που ονομάζεται “Gopher”.
Συνοπτικά, ο Gopher μας επιτρέπει να επιλέγουμε καταχωρήσεις από έναν
κατάλογο επιλογών. Κάθε φορά που επιλέγουμε μία καταχώρηση, ο Gopher
εκτελεί την απαραίτητη εργασία . Για παράδειγμα , αν η καταχώρηση
περιγράφει μια συγκεκριμένη πληροφορία, ο Gopher θα ανακτήσει αυτή την
πληροφορία και θα μας την παρουσιάσει.
Όταν χρησιμοποιούμε έναν Gopher, εκτελούνται δύο διαφορετικά
προγράμματα. Καταρχήν, υπάρχει το πρόγραμμα που μας παρέχει τη
διασύνδεση (interface). Πρόκειται για το πρόγραμμα που ερμηνεύει τις
πληκτρολογήσεις μας, εμφανίζει τους καταλόγους επιλογών και γενικά
εξασφαλίζει ότι οι αιτήσεις μας θα εκτελεστούν. Αυτό το πρόγραμμα
ονομάζεται πελάτης Gopher. Το άλλο πρόγραμμα είναι αυτό που μας
προμηθεύει αυτά τα οποία ζήτησε ο πελάτης Gopher για λογαριασμό μας. Αυτό
το πρόγραμμα λέγεται διακομιστής Gopher.

Σύνδεση υπολογιστή μέσω

τηλεφωνικής γραμμής
• Τις περισσότερες φορές, η χρήση ενός υπολογιστή που εξομοιώνει κάποιο
τερματικό, είναι ο καλύτερος τρόπος σύνδεσης με έναν υπολογιστή υπηρεσίας
του internet, μέσω μιας τηλεφωνικής γραμμής. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως,
ότι ο υπολογιστής μας απλώς ενεργεί σαν τερματικό και ότι δεν ανήκει ο ίδιος
στο internet.
• Όταν χρησιμοποιούμε ένα τέτοιο σύστημα ,υπάρχουν δυο τρόποι με τους
οποίους μπορούμε να διαμορφώσουμε την τηλεφωνική γραμμή. Μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε μια συνηθισμένη τηλεφωνική γραμμή με ένα κοινό
MODEM. Αν και ο υπολογιστής μας θα θεωρείται επίσημος υπολογιστής
υπηρεσίας του internet, δε θα είναι συνδεδεμένος σε αυτόν όλη την ώρα. Όταν
διαμορφώνουμε ένα τέτοιο σύστημα ,θα πρέπει να φροντίζουμε ώστε ο
υπολογιστής που ενεργεί σα σημείο σύνδεσής μας, να αποθηκεύει τα
μηνύματα που προορίζονται για μας και καταφθάνουν όσο δεν είμαστε
συδεδεμένοι.
 Σύνδεση υπολογιστή μέσω
τηλεφωνικής γραμμής (2)
Εναλλακτικά, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια αποκλειστική
τηλεφωνική γραμμή (dedicated phone line). Από το όνομα μπορούμε να
καταλάβουμε ότι μια τέτοια γραμμή είναι πάντα συνδεδεμένη. Φυσικά,
κάτι τέτοιο κοστίζει πολύ περισσότερο από μια συνηθισμένη κλήση.
Ωστόσο, για μια μικρή επιχείρηση, μια αποκλειστική τηλεφωνική γραμμή
που χρησιμοποιεί το ΡΡΡ μπορεί να αποδειχθεί ένας σχετικά οικονομικός
τρόπος πρόσβασης στο internet , καθώς θα επιτρέπει την πρόσβαση στο
internet και σε όλους τους άλλους υπολογιστές της επιχείρησης.

Σύνδεση με το Internet
Για την σύνδεση μας με το internet, απαιτείται ένας
μικροϋπολογιστής με εγκατεστημένα windows. Θα πρέπει ακόμα
να διαθέτουμε μια τηλεφωνική γραμμή, κατά προτίμηση όχι
ψηφιακή, για να αποφεύγουμε την χρονοχρέωση του ΟΤΕ.
Επίσης, απαραίτητο είναι ένα MODEM υψηλής ταχύτητας και
χαμηλού κόστους. Καλό θα είναι το MODEM που τοποθετείται
εύκολα να είναι εξωτερικό και όχι σε μορφή κάρτας (που
τοποθετείται στο εσωτερικό του υπολογιστή).
 Διευθύνσεις Internet
Διευθυνεις υπολογιστων κομβων: Σύμφωνα με τις απαιτήσεις
του TCP/ IP, του πρωτοκόλλου στο οποίο βασίζεται το internet,
κάθε υπολογιστής του δικτύου έχει την δική του διεύθυνση, την
τετραψήφια αριθμητική IP Address. Η διεύθυνση αυτή είναι
μοναδική για κάθε υπολογιστή του δικτύου και δεν επιτρέπεται
δυο υπολογιστές να έχουν την ίδια διεύθυνση. Για παράδειγμα,
μια διεύθυνση θα μπορούσε να ήταν 193.067.021.001.

Διευθύνσεις Internet (2)

Hλεκτρονικές ταχυδρομικές διευθύνσεις: Η εν λόγω αντιστοιχία χρήστη
και υπολογιστή δημιουργεί την ηλεκτρονική ταχυδρομική διεύθυνση κάθε
χρήστη στο internet, με την εξής μορφή: orion@athena.gr.edu. Με άλλα
λόγια , η ηλεκτρονική ταχυδρομική διεύθυνση κάθε χρήστη προκύπτει από
το όνομα που φέρει ο χρήστης στο σύστημα του, το σύμβολο «@» που
ονομάζεται ΑΤ και το όνομα του υπολογιστή που του εξασφαλίζει
πρόσβαση στο internet ή εξυπηρετεί την αλληλογραφία του- για το λόγο
ότι οι internet providers χρησιμοποιούν πολλούς υπολογιστές για τις
υπηρεσίες που παρέχουν, για το internet E-Mail πρέπει να χρησιμοποιείται
ο υπολογιστής που ο provider χρησιμοποιεί για την ηλεκτρονική
αλληλογραφία- πληροφορία που μας γνωστοποιεί ο ίδιος.

Εκτός από αυτήν την διεύθυνση, με παρέμβαση του Internet provider,

μπορούμε να έχουμε και διευθύνσεις με ονόματα μη υπαρκτών
υπολογιστών. Για παράδειγμα , η διεύθυνση orion@athena.edu είναι
υπαρκτή για λήψη αλληλογραφίας, αλλά υπολογιστής athena.edu δεν
υπάρχει στο δίκτυο. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο στο σύστημά μας , θα το
γνωστοποιήσει ο internet provider μας. Οι διευθύνσεις αυτές
αποκαλούνται ψευδοδιευθύνσεις. Πάντως, Δε χρειάζεται να γνωρίζουμε
σε βάθος τα θέματα αυτά. Απλώς, να γνωρίζουμε την ηλεκτρονική
διεύθυνσή μας, ώστε να την γνωστοποιούμε σε όποιους επιθυμούμε να
ανταλλάσσουμε μηνύματα.
 Κατανόηση διευθύνσεων
Ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε μία διεύθυνση είναι
να την διαβάζουμε από τα αριστερά στα δεξιά. Οι διευθύνσεις
είναι δομημένες έτσι ώστε κάθε όνομα να μας λέει κάτι για
τον υπολογιστή. Η δεξιότερη περιοχή η οποία και ονομάζεται
περιοχη υψηλού επιπέδου είναι πιο γενική. Όσο διαβάζουμε
προς τα αριστερά οι υποπεριοχές είναι πιο συγκεκριμένες.
Στην διεύθυνση orion@athena.edu η περιοχή υψηλού
επιπέδου edu μας πληροφορεί ότι ο υπολογιστής βρίσκεται σ’
ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα. Η επόμενη υποπεριοχή μας δηλώνει
τον τόπο του ιδρύματος και η τρίτη το όνομα του υπολογιστή.

Οργανωτικές περιοχές υψηλού

επίπεδου
Com Εμπορικός οργανισμός
edu Εκπαιδευτικό ίδρυμα
gov Κυβερνητική (government)
υπηρεσία
int Διεθνής (international)
οργανισμός
mil Ένοπλες δυνάμεις (military)
net Οργανισμός δικτύου (networking)

org Μη κερδοσκοπικός οργανισμός

(organization)
 Γεωγραφικές περιοχές υψηλού
επίπεδου
ΠΕΡΙΟΧΗ ΧΩΡΑ
At Αυστρία (Austria)
Au Αυστραλία (Australia)
Ca Καναδάς (Canada)
De Γερμανία (Deutschland)
Es Ισπανία (Espana)
Fr Γαλλία (France)
Gr Ελλάδα (Greece)
Uk Μεγάλη Bρετανία (United Kingdom)
us Ηνωμένες πολιτείες (United States)

Αρχιτεκτονική πελάτη-εξυπηρετητή
(client-server)
Τα συστήματα Πελάτη – Εξυπηρέτη (Client – Server) είναι μια
αρχιτεκτονική δικτύου, στην οποία πολλοί χρήστες (πελάτες ή
Clients που χρησιμοποιούν συνήθως ένα PC) συνδέονται με έναν
(ή πολλούς) Servers, δηλαδή ισχυρά μηχανήματα, συνήθως
μεγάλα ή μεσαία, με σκοπό να παρέχουν στους Clients διάφορες
υπηρεσίες όπως π.χ. Βάσεις Δεδομένων, Επικοινωνίες, Μονάδες
Ι/Ο, Multimedia (αρχεία εικόνας και ήχου), κ.ά.
Ενότητα 7: Ανάπτυξη και Λειτουργία Πληροφοριακών
Συστημάτων Διοίκησης

Σκοποί ενότητας
• Ο βασικός σκοπός είναι η κατανόηση των
βασικών αρχών ανάλυσης και σχεδιασμού, ώστε
ο αναγνώστης να μπορεί να συμμετάσχει σαν
χρήστης σε μια ΠΣΔ, να είναι σε θέση να
αξιολογήσει όσο καλύτερα γίνεται τη λειτουργία
του.

4
 Περιεχόμενα ενότητας
• Πληροφοριακή Στρατηγική
• Ανάπτυξη Συστημάτων
• Κύκλος Ζωής Ανάπτυξης Συστημάτων
• Εργαλεία και Μέσα Ανάπτυξης

Πληροφοριακή στρατηγική
• Η ανάπτυξη πληροφοριακής στρατηγικής βασίζεται σε
μεθοδευμένη και συγκεκριμένη διαδικασία, η οποία
αναπτύσσεται και σχεδιάζεται μέσα σε ένα οργανισμό.
Η διαδικασία αυτή διαρκώς επανεξετάζεται και
διαμορφώνεται ώστε να ευθυγραμμίζεται με την
εξέλιξη της τεχνολογίας, τους γενικότερους
επιχειρησιακούς στόχους και την εφαρμογή της
στρατηγικής της επιχείρησης.
• Η πληροφοριακή στρατηγική αποτελεί έναν βασικό
παράγοντα για την υποστήριξη της γενικότερης
επιχειρησιακής στρατηγικής και του επιχειρησιακού
σχεδιασμού
 Ανάπτυξη και εφαρμογή
πληροφοριακής στρατηγικής
Η ανάπτυξη και η εφαρμογή της πληροφοριακής στρατηγικής
πρέπει να περιλαμβάνεται στις τέσσερις περιοχές:
• των δεδομένων
• της επιχειρησιακής οργάνωσης
• της τεχνολογίας
• και των ελέγχων
Στις περιοχές αυτές καταγράφονται και αναλύονται στοιχεία,
διαδικασίες, διεργασίες και σχέσεις, τα οποία αναφέρονται με τον
όρο αρχιτεκτονική.

Στρατηγική σχεδιασμού &

πληροφοριακή στρατηγική
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΔΟΜΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΛΕΓΧΟΥ
 Επιχειρησιακή αρχιτεκτονική
Επιχειρησιακή αρχιτεκτονική: Ο όρος αναφέρεται
στην παρουσίαση της οργάνωσης των διαδικασιών του
οργανισμού. Περιλαμβάνει τη δομή των
επιχειρηματικών μονάδων, το σχεδιασμό καθηκόντων,
τη ροή εργασιών και τα συστήματα για καθορισμούς
και μετρήσεις δεικτών λειτουργίας
αποτελεσματικότητας και ποιότητας. Στο απλούστερο
επίπεδο η επιχειρησιακή αρχιτεκτονική αποτελείται
από μια σειρά από ενέργειες (business-processes).

Τεχνολογική αρχιτεκτονική
(περιβάλλον)
Τεχνολογική αρχιτεκτονική: Τα χαρακτηριστικά του
κεντρικού και περιφερειακού εξοπλισμού
πληροφορικής, του Δικτύου και του λογισμικού
αποτελούν κυρίως το εσωτερικό τεχνολογικό
περιβάλλον. Στο περιβάλλον αυτό περιλαμβάνεται
ακόμη ο σχεδιασμός και η δομή της κωδικοποίησης
των δεδομένων, ο καθορισμός και η αποδοχή
προτύπων, οι μεθοδολογίες προγραμματισμού και
ανάπτυξης εφαρμογών και συστημάτων.
 Αρχιτεκτονική δεδομένων
Αρχιτεκτονική δεδομένων: Περιλαμβάνει κυρίως το
λογικό σχεδιασμό των δεδομένων του οργανισμού.
Παρουσιάζεται κυρίως μέσω του Μοντέλου
Δεδομένων, του Λεξικού Δεδομένων και των Πινάκων
Συσχετίσεων. Κάθε οργανισμός που δημιουργεί δικό
του σύστημα σχεδιάζει και περιγράφει τα δεδομένα
του, βάσει της ανάλυσης που παρέχεται από την
επιχειρησιακή δομή

Αρχιτεκτονική Ελέγχου
Αρχιτεκτονική Ελέγχου: Περιλαμβάνει τις πολιτικές
εκείνες, οι οποίες καθορίζουν την επιτυχή λειτουργία
των πληροφοριακών συστημάτων, την αξιολόγηση τους,
την αποδοχή τους, καθώς και τις αρχές και τα μέτρα
ασφαλείας των διαδικασιών και των δεδομένων.
 Αρχιτεκτονική Ελέγχου
Σε ένα Σύστημα ελέγχου πρέπει να καθορίζονται σε
σχέση με την ανάπτυξη και λειτουργία των Π.Σ. τα
παρακάτω:
• κύριος σκοπός του συστήματος
• η ταχύτητα με την οποία πρέπει να τελειοποιηθεί
• η φύση της επίβλεψης (η συχνότητα και η ένταση)
• ποιος έχει πληροφορίες σχετικά με ποιον
• τρόπος απόκτησης πληροφοριακού συστήματος
• καθορισμού νέων διαδικασιών και ελέγχων
• καθορισμός της ασφάλειας

Επιδράσεις πληροφοριακών
συστημάτων
Η λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων έχει σημαντικές
επιδράσεις στον οργανισμό ή στην επιχειρηματική μονάδα στην
οποία εφαρμόζεται. Οι επιδράσεις αυτές μπορούν να διακριθούν σε:
• εσωτερικές οι οποίες αφορούν την οργανωτική δομή, τον τρόπο
λειτουργίας, τον τρόπο εργασίας των χρηστών, τον τρόπο ελέγχου
και λήψης αποφάσεων, κ.α
• εξωτερικές επιδράσεις οι οποίες αφορούν κυρίως τη διαμόρφωση
της αντίληψης των συναλλασσομένων για την επιχείρηση, την
ενίσχυση της ανάπτυξης πελατοκεντρικής στρατηγικής με την
υιοθέτηση νέων μοντέλων ηλεκτρονικής επικοινωνίας, τη βελτίωση
της εικόνας της επιχείρησης στο εξωτερικό περιβάλλον της, την
αύξηση των συνεργασιών με επιστημονικό προσωπικό κ.α.
 Σημαντικές επιδράσεις
πληροφοριακών συστημάτων
Επίδραση στο εργασιακό περιβάλλον: Η κάθε τεχνολογία, εκτός από
το υλικό, περιλαμβάνει πολλά στοιχεία. Περιλαμβάνει εργασίες,
διαδικασίες και προσωπικό εξειδικευμένο στην οργάνωση και
διοίκηση. Αυτό έχει οδηγήσει σε Κοινωνικοτεχνικά Συστήματα,
δηλαδή στην ιδέα ότι πρέπει να καταλάβουμε την τεχνολογία σε
σχέση με τους ανθρώπους και τους οργανισμούς
Επίδραση στην οργανωτική δομή: Τα σύγχρονα τεχνολογικά
χαρακτηριστικά των Π.Σ. δημιουργούν άμεση επικοινωνία και ροή
πληροφορίας ανάμεσα στα ανώτερα και στα λειτουργικά στελέχη
μιας επιχείρησης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον περιορισμό της
ύπαρξης στελεχών σε πολλά επίπεδα.

Σημαντικές επιδράσεις
πληροφοριακών συστημάτων (1)
Πολιτικές επιδράσεις: Στη διαδικασία ανάπτυξης και ελέγχου των Π.Σ.
συχνά δημιουργούνται προβλήματα πολιτικής φύσης. Οι πολιτικές
παίζουν έναν σημαντικό ρόλο όταν παίρνεται μια απόφαση για μια
κατηγορία εργαζομένων ή για μεμονωμένα άτομα και λιγότερο όταν
αφορούν ολόκληρο τον οργανισμό
Κοινωνικές και προσωπικές επιδράσεις: Σήμερα πολλοί συνήγοροι
ατομικών δικαιωμάτων συμφωνούν ότι τα Π.Σ. δημιουργούν μια
κοινωνία τύπου "Big Brother". Συνήθειες πελατών καταγράφονται σε
μεγάλο βαθμό για τις ανάγκες και τις δραστηριότητες του Marketing
 Γενικές αρχές σχεδιασμού και
ανάπτυξης
Κατά την ανάπτυξη συστημάτων γίνονται βασικές επιλογές όπως:
• Η φιλοσοφία αντιμετώπισης των συμβατικών εργασιών οι οποίες
αυτοματοποιούνται (μετατρέπονται σε διεργασίες του
συστήματος).
• Το εύρος και οι δυνατότητες του συστήματος.
• Οι δυνατότητες μελλοντικών προσαρμοστικών μεταβολών αλλά και
της συνολικής εξέλιξης του συστήματος.
• Οι βασικοί έλεγχοι οι οποίοι θα ασκούνται κατά τη λειτουργία του
συστήματος.
• Τα πρότυπα και οι προδιαγραφές λειτουργίας του συστήματος.
• Οι σχέσεις μεταξύ συμβατικών και αυτοματοποιημένων
διεργασιών.

Προσδιορισμός στόχων και

σκοπιμότητας
Ο αρχικός σχεδιασμός ενός συστήματος ξεκινά με την εξακρίβωση και
καθορισμό των στόχων του καθώς και των προτεραιοτήτων που
πρέπει να τεθούν μέσα σε αυτό. Αυτό έρχεται, σύμφωνα και με τα
προηγούμενα, να εξαρτηθεί από το επιχειρησιακό πρόγραμμα του
οργανισμού. Η προσέγγιση ανάπτυξης του επιχειρησιακού σχεδίου
μιας επιχείρησης μπορεί να γίνει με διαφορετικούς τρόπους.
Σχεδιασμός από πάνω προς τα κάτω
(top-down)
Πρόκειται για την εξειδίκευση της λογικής διαδικασίας «από το γενικό
στο ειδικό». Σε κάθε σύστημα η ανάπτυξή του ξεκινά από τους
γενικούς του στόχους και συνεχίζει με την εξειδίκευση των στόχων
αυτών προς τα κάτω καταλήγοντας στις αναλυτικές διεργασίες των
δοσοληψιών

Σχεδιασμός από πάνω προς τα κάτω

(top-down)
σχηματική απεικόνιση
Σχεδιασμός από κάτω προς τα πάνω
(bottom-up)
Πρόκειται για την εξειδίκευση της λογικής διαδικασίας
«από το ειδικό στο γενικό». Σε κάθε σύστημα η
ανάπτυξή του ξεκινά από τις αναλυτικές διεργασίες
των δοσοληψιών και καταλήγει στις δραστηριότητες
διαχείρισης και διοίκησης. Η μέθοδος αυτή
χρησιμοποιείται συνήθως σε συστήματα τελικών
χρηστών.

Σχεδιασμός από κάτω προς τα πάνω

(bottom-up)
σχηματική απεικόνιση
Σχεδιασμός με κρίσιμους παράγοντες
επιτυχίας
(critical success factors)
Με τη σχεδιαστική αυτή μέθοδο καθορίζεται σαν βάση για το
σχεδιασμό του συστήματος οι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας (CSF).
Οι κρίσιμοι παράγοντες προσδιορίζονται από τους ανώτερους
Διευθυντές της επιχείρησης. Καθένας περιορίζεται στο καθορισμό
των σημαντικότερων παραγόντων για την επιτυχία της μονάδας του.

Σχεδιασμός με κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας

(critical success factors)
σχηματική απεικόνιση
 Επεξεργασία και ροή των
πληροφοριών
Με μεμονωμένες εφαρμογές: Πρόκειται για συστήματα εφαρμογής
τα οποία παρουσιάζουν σχετική ανεξαρτησία από τα άλλα συστήματα
εφαρμογής (ανεξάρτητα αρχεία, ανεξάρτητες είσοδοι και έξοδοι κ.λπ.)
Με προσανατολισμένο σε βάσεις δεδομένων: Σε αυτή την
περίπτωση όλα τα συστήματα εφαρμογής συνδέονται στενά μεταξύ
τους στην κατεύθυνση της ενιαίας διαχείρισης του πληροφοριακού
συστήματος
Με προσανατολισμό στη ροή εργασιών: Στην περίπτωση αυτή τα
συστήματα εφαρμογής αναπτύσσονται στην κατεύθυνση της
εξυπηρέτησης κάποιων διεργασιών ή τη λήψη αποφάσεων (π.χ.
σύστημα αποθηκών, σύστημα κοστολόγησης).

Συμπεριφορά και τεχνολογία

συστήματος
Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις για την διάσταση αυτή:
• Η πρώτη προσέγγιση προσδιορίζει τα λειτουργικά και τεχνικά
χαρακτηριστικά με στόχο την ελαχιστοποίηση των δυσμενών
επιδράσεων στους χρήστες και την τεχνολογική αρτιότητα του
συστήματος.
• Η δεύτερη προσέγγιση μεταφέρει και αποτυπώνει τις επιθυμητές
πολιτικές στο σύστημα.
 Κοινωνικοτεχνικη προσέγγιση
Ως προς την ευχρηστότητα και λειτουργικότητα:
• Να εξυπηρετεί και να διευκολύνει τους χρήστες. Η ικανοποίηση αυτής της
απαίτησης προϋποθέτει καλό σχεδιασμό της εισόδου και εξόδου των
δεδομένων, δηλαδή την ορθολογική αντιμετώπιση του όγκου και των
χρονικών περιορισμών της προετοιμασίας τους.
• Να καλύπτει τις επιχειρησιακές λειτουργικές και θεσμικές απαιτήσεις.
• Να προάγει την ενδολειτουργικότητα λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες,
όπως η αυτονομία και ο διαχωρισμός των υποσυστημάτων, η ανταλλαγή
πληροφοριών και ο συντονισμός.
• Να διευκολύνει τη χαρτογράφηση των ποικίλων συστατικών μερών
σύμφωνα με την οργανωτική/διοικητική συνάφεια
• Να είναι καλά τεκμηριωμένο ώστε να υπάρχει ευκολία στη συντήρησή
του και πιθανή επέκτασή του

Κοινωνικοτεχνικη προσέγγιση (2)

Ως προς την τεχνολογική αρτιότητα:
• Να έχει αναπτυχθεί σύμφωνα με τις σύγχρονες τεχνολογίες στο χώρο της
πληροφορικής. Να προσαρμόζεται σχετικά εύκολα στις ιδιαιτερότητες του
οργανισμού και στις επιμέρους πρακτικές εργασίας.
• Να είναι ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, να είναι σχετικά
εύκολο στην εκμάθηση και στη χρήση του, να μπορεί να εγκατασταθεί
σταδιακά και να μπορεί να επεκταθεί για την ικανοποίηση μελλοντικών
αναγκών.
• Να είναι σχεδιασμένο κατά υποσυστήματα κατά το δυνατό μικρά και με
την ελάχιστη, κατά το δυνατόν, αλληλεπίδραση του ενός πάνω στο άλλο.
• Να είναι, κατά το δυνατόν, ανεξάρτητο από το Υλικό και το υπόλοιπο
Λογισμικό
• Να τροποποιείται εύκολα και να είναι παραμετρικό
 Κοινωνικοτεχνικη προσέγγιση (3)
Ως προς την Πολιτική Προσέγγιση:
Οι σχεδιαστές πρέπει να λάβουν υπόψη τους, πως το σύστημα θα επηρεάσει
τον οργανισμό σαν ένα σύνολο, συγκεντρώνοντας ιδιαίτερα την προσοχή
τους σε πιθανές εσωτερικές συγκρούσεις και τις αλλαγές όσον αφορά τις
αποφάσεις

Κύκλος ζωής συστήματος

Είναι παραδοσιακός τρόπος που χρησιμοποιείται σε
μεσαία και μεγάλα έργα. Αποτελείται από μια δομημένη
σειρά διαδοχικών λειτουργιών, για τη σύλληψη, το
σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη λειτουργία ενός
συστήματος
 Σταδιακή δέσμευση
(phased commitment)

Στη μέθοδο αυτή, ένα μεγάλο έργο, που διαρκεί αρκετά

χρόνια, χωρίζεται σε φάσεις και σε κάθε φάση
ακολουθείται η μέθοδος του κύκλου ζωής. Είναι πολύ
χρήσιμη, γιατί εκμεταλλεύεται την εξέλιξη της
τεχνολογίας.

Eξελικτική στρατηγική
(evolutionary)
Είναι μια μέθοδος κατάλληλη για περιπτώσεις που οι
χρήστες δε γνωρίζουν τι ακριβώς θέλουν, αλλά
αντιλαμβάνονται τις ανάγκες τους και μαθαίνουν
σταδιακά τι μπορούν να κάνουν.
 Aγορά πακέτου
Μια διαδεδομένη σήμερα μέθοδος κυρίως για μικρά
έργα, είναι η μέθοδος αγοράς πακέτου, σε αντίθεση με
την ανάπτυξη συστήματος στον οργανισμό ή στην
επιχείρηση.

Μέθοδος πρότυπου πακέτου

Άλλη εναλλακτική μέθοδος είναι η κατασκευή ενός
προκαταρκτικού μοντέλου, πριν τον τελικό σχεδιασμό
του συστήματος. Το μοντέλο αυτό λέγεται πρωτότυπο
και συνήθως χτίζεται σε έναν microcomputer.
 Χρήση εξωτερικού γραφείου

Με τη χρήση της μεθόδου του εξωτερικού γραφείου

(SOFTWARE HOUSE), το σύστημα ονομάζεται "turn-key-
system", δηλαδή σύστημα κατά παραγγελία.

Ανάπτυξη από τελικούς χρήστες (end

user development)
Σε περιπτώσεις που έχουμε απλά συστήματα, χωρίς
ιδιαίτερες περιπλοκές και είναι γνωστές οι ανάγκες
πληροφόρησης, τότε τα συστήματα αυτά μπορούν να
χτιστούν από τελικούς χρήστες.
 Φάσεις και βήματα κύκλου ζωής

Η πορεία ανάπτυξης κάθε συστήματος χωρίζεται σε

φάσεις ή στάδια. Στο σχήμα που ακολουθεί
παρουσιάζονται τα στάδια αυτά, τα οποία αποτελούν
την παραδοσιακή μεθοδολογία του κύκλου ζωής
ανάπτυξης των συστημάτων.

Φάσεις και βήματα κύκλου ζωής

σχηματική απεικόνιση
Καθορισμός
Μελέτης

Μελέτη
Συστήματος

Ανάλυση
Απαιτήσεων

Σχεδιασμός

Εγκατάσταση

Υλοποίηση
 Προκαταρκτική φάση
Καθορισμός μελέτης-> διαπίστωση και επίλυση προβλημάτων, νέες
απαιτήσεις, βελτιώσεις στο υπάρχον Σύστημα: Στο αρχικό στάδιο
καθορισμού της μελέτης, δίνεται μια προκαταρκτική επισκόπηση για
να απαντηθούν τα ερωτήματα: "Γιατί χρειαζόμαστε τη μελέτη για ένα
νέο σύστημα;", "Τι θέλουμε να πραγματοποιήσουμε;" και "Ποιοι είναι
οι αντικειμενικοί στόχοι;”-> Πρόταση Μελέτης με βάση υπάρχον
σχέδιο ή απόφαση Διοίκησης ή πρόταση τεχνικών ή αίτημα χρηστών
Μελέτη Συστήματος: Το πρώτο βήμα στην φάση αυτή είναι η
διερεύνηση που πρέπει να γίνει για το αν υπάρχει πραγματική ανάγκη
για την υλοποίηση του συστήματος. Εξετάζεται η λειτουργική
(εμπλοκή τμημάτων, διαδικασιών, εύρους συστήματος), τεχνική (h/w,
s/w, n/w) και οικονομική εφικτότητα (cost/benefit), καθώς και την
εφικτότητα συμπεριφοράς του προσωπικού (εργασιακές σχέσεις,
αντιδράσεις)

Ανάλυση απαιτήσεων
Η φάση της Ανάλυσης Απαιτήσεων κυρίως συνίσταται στην
Ανάλυση - Κατανόηση του Υπάρχοντος Συστήματος και στον
προσδιορισμό των πληροφοριακών αναγκών μέσα από την
αξιολόγηση των απαιτήσεων των χρηστών.
Γίνεται με συλλογή στοιχείων μέσω παρατηρήσεων,
ερωτηματολογίων, συνεντεύξεων, δειγματοληψίας και δίνει την
εικόνα λειτουργίας και αδυναμιών του υπάρχοντος συστήματος.
Περιλαμβάνει 1. την αποτύπωση: α) της οργανωτικής δομής, β)
της ροής δεδομένων (ΔΡΔ), γ) διαδικασιών (πίνακες αποφάσεων)
δ) δεδομένων (Λεξικό δεδομένων) 2. την αξιολόγηση των
απαιτήσεων των χρηστών
3. Αναφορά σε έκτακτες καταστάσεις και 4. Ανάλυση
Προβλημάτων χρηστών
 Σχεδιασμός
Η φάση του Σχεδιασμού αποτελείται από το:
• Λογικό,
• Φυσικό και
• Γενικό Σχεδιασμό.
Ο Λογικός και Φυσικός Σχεδιασμός είναι απαραίτητοι, όταν γίνεται
ανάπτυξη του λογισμικού του συστήματος. Στην περίπτωση κατά την
οποία γίνεται προμήθεια του λογισμικού και όχι ανάπτυξη, τότε ο
σχεδιασμός του συστήματος περιορίζεται στο Γενικό Σχεδιασμό. Ο
Σχεδιασμός γενικά περιλαμβάνει τις εξόδους, τις εισόδους, την
επεξεργασία, τη βάση δεδομένων (διαγράμματα CHEN), τις
διαδικασίες και τους ελέγχους.Ιδιαίτερη προσοχή στη διεπαφή, στο
σχεδιασμό των Οθονών, στις βοήθειες στους χρήστες (για τις εντολές,
λαθών, προτροπές, εκπαιδευτικές), στον έλεγχο των λαθών
(αποτροπή, ανίχνευση, διόρθωση, αναίρεση, trial-error) και στο χρόνο
απόκρισης

Σχεδιασμός (2)
Ο Γενικός Σχεδιασμός περιλαμβάνει:
• Φιλοσοφία του Συστήματος (ΒΔ αποκεντρωμένη,
καταν/μένη, συγκεντρωτική, τοπολογία δικτύου,…)
• Διαδικασίες εισόδου-εξόδου (φόρμες, αναφορές, ..)
• Κωδικοποίηση
• Προδιαγραφές Υλικού και Δικτύου
 Λογικό διάγραμμα ενεργειών
ανάπτυξης συστήματος
ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ

ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΧΙ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ

ΝΑΙ

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ
ΛΟΓΙΚΟΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΦΥΣΙΚΟΣ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Εγκατάσταση - μετατροπή
Μετά την προμήθεια του Υλικού και του Λογισμικού και την
ολοκλήρωσή του, γίνεται η εγκατάσταση του νέου συστήματος. Τα
νέα προγράμματα εισέρχονται στον Η/Υ μαζί με τα απαιτούμενα
δεδομένα (αρχεία, βάση δεδομένων κ.λπ.), ενοποιούνται σε
εφαρμογές και συστήματα και αρχίζει η δοκιμαστική λειτουργία του
νέου συστήματος.
Η μετατροπή αφορά στη διαδικασία μετάπτωσης από το παλιό στο
καινούργιο σύστημα που μπορεί να γίνει με τέσσερις στρατηγικές:
παράλληλη λειτουργία, άμεση εφαρμογή, πιλοτική εφαρμογή,
σταδιακή προσέγγιση
 Υλοποίηση
Η φάση αυτή αποτελεί το συνοδό του συστήματος καθ' όλη τη
διάρκεια ζωής του. Στόχος της είναι η διατήρηση της καλής και
αποδοτικής λειτουργίας του. Η εκπαίδευση του προσωπικού της
επιχείρησης στο νέο σύστημα έχει ιδιαίτερη σημασία τόσο για το
τελικό αποτέλεσμα της ανάπτυξης του συστήματος όσο και για το
αποτέλεσμα της καθημερινής λειτουργίας του. Η εκπαίδευση του
προσωπικού χωρίζεται σε δύο στάδια:
Στο πρώτο στάδιο γίνεται η εκπαίδευση του προσωπικού του Κέντρου
Πληροφορικής στην τεχνολογία η οποία θα χρησιμοποιηθεί στην
ανάπτυξη του συστήματος (εφόσον βέβαια πρόκειται για νέα
τεχνολογία για το προσωπικό). Η εκπαίδευση αυτή μπορεί να αρχίσει
από τις πρώτες φάσεις της ανάπτυξης του συστήματος και να
ολοκληρωθεί με την επιλογή του Υλικού και του Λογισμικού.

Υλοποίηση (2)
Στο δεύτερο στάδιο γίνεται η εκπαίδευση των τελικών χρηστών του
συστήματος, όταν το σύστημα έχει εγκατασταθεί και ελεγχθεί. Η
εκπαίδευση αυτή συνοδεύεται με την παροχή οδηγιών χρήσης του
συστήματος.
Η τεκμηρίωση αποτελεί τον οδηγό σχεδιασμού, ανάπτυξης και
λειτουργίας του συστήματος
Η Συντήρηση – Αναβάθμιση αντιμετωπίζει τα προβλήματα που
δημιουργούνται από αλλαγές στο περιβάλλον του συστήματος (νόμοι,
οργανωτικές αλλαγές, εξέλιξη τεχνολογίας)
 Διαγράμματα ροής δεδομένων

Ένα Διάγραμμα Ροής Δεδομένων (ΔΡΔ) είναι μια γραφική

απεικόνιση των διεργασιών ενός συστήματος ή υποσυστήματος.
Το ΔΡΔ είναι ένα εργαλείο τόσο ανάλυσης, όσο και γραφικής
τεκμηρίωσης που χρησιμοποιεί ένα μικρό αριθμό από σύμβολα.
Τα σύμβολα αυτά απεικονίζουν την κίνηση (ροή) των δεδομένων
ανάμεσα σε διαδικασίες που επικοινωνούν μεταξύ τους

Σύμβολα ΔΡΔ
Τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται στα ΔΡΔ είναι τέσσερα και
χρησιμοποιούνται για:
• Περιβαλλοντικά στοιχεία
• Διαδικασίες
• Ροές Δεδομένων
• Χώροι Αποθήκευσης Δεδομένων
 Σκοπός χρήση εργαλείων CASE

Ο σκοπός της χρήσης των εργαλείων CASE είναι να μεταφέρει το

φόρτο εργασίας - ανάπτυξης του συστήματος από τον άνθρωπο
στον υπολογιστή. Σήμερα υπάρχουν πολλά εργαλεία CASE, που
πετυχαίνουν αυτό το σκοπό, σε διαφορετικό βαθμό το καθένα.
Μερικά CASE εργαλεία είναι τα Pose, Powertools, Linc
Environment, Application Development Workbench, AS/Set
Integrator, AS/Set, ADK κ.ά.

Εργαλεία case-κύκλος ζωής

συστήματος
Τα CASE εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορες
φάσεις του κύκλου ζωής των συστημάτων. Ανάλογα με το
στάδιο ανάπτυξης στο οποίο χρησιμοποιείται ένα εργαλείο
CASE, θα πρέπει να έχει τις εξής ιδιότητες:
Ένα CASE υψηλού επιπέδου χρησιμοποιείται κατά τη φάση που
τίθενται οι βασικοί στόχοι του συστήματος (planning). Η έξοδος
αυτής της δραστηριότητας είναι το στρατηγικό πλάνο για τις
πηγές πληροφορίας.
Ένα CASE μέσου επιπέδου μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά τη
διάρκεια των φάσεων της ανάλυσης και του σχεδιασμού για την
τεκμηρίωση των διαδικασιών και των δεδομένων, τόσο ενός
υπάρχοντος συστήματος, όσο και ενός νέου.
 Εργαλεία case-κύκλος ζωής
συστήματος (2)
Ένα CASE χαμηλού επιπέδου χρησιμοποιείται στην υλοποίηση
και μπορεί να βοηθήσει έναν προγραμματιστή στην ανάπτυξη,
στον έλεγχο και στη συντήρηση του κώδικα. Αυτά τα εργαλεία
πολύ συχνά αναφέρονται σαν γεννήτριες κώδικα (code
generators).
Ένα CASE χαμηλού επιπέδου χρησιμοποιείται στην υλοποίηση
και μπορεί να βοηθήσει έναν προγραμματιστή στην ανάπτυξη,
στον έλεγχο και στη συντήρηση του κώδικα. Αυτά τα εργαλεία
πολύ συχνά αναφέρονται σαν γεννήτριες κώδικα (code
generators).