Εισαγωγή σ το Μάνατζμεντ

Διάλεξη 5η
Η οργάνωση των επιχειρήσεων

Διδάσκων
Δρ. Καφετζόπουλος Δημήτριος
Επίκουρος καθηγητής
Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
1
 Περιεχόμενα Διάλεξης

 Βασικές έννοιες
 Οργανωτική δομή
 Οι διαστάσεις της δομής
 Οργανωτικός σχεδιασμός
 Μοντέλα δομών
 Οργανογράμματα
 Καταμερισμός εργασίας
 Εκχώρηση εξουσίας

2
Η οργάνωση σε σχέση με τις άλλες διοικητικές
λειτουργίες

3
 Η λειτουργία της Οργάνωσης
Οργάνωση
Οργάνωση είναι ο καταμερισμός της εργασίας και των
καθηκόντων, η ανάθεσή τους σε συγκεκριμένα άτομα και
η εκχώρηση των κατάλληλων αρμοδιοτήτων για την
επίτευξη των στόχων του οργανισμού.

 Διασφαλίζει την επίτευξη των στρατηγικών και

αντικειμενικών στόχων. Οι στόχοι αυτοί ορίζονται
συνήθως από τους πελάτες-αγορά – ανώτερη
διοίκηση.

 Η Οργάνωση συνδέεται με τον προγραμματισμό

και έχει ως άξονες την τυπική και την άτυπη
οργάνωση
4
 Τυπική και άτυπη οργάνωση

• Οι τυπικές ομάδες επιβάλλονται από την οργανωτική δομή της

επιχείρησης, εμφανίζονται στο οργανόγραμμα και συμβάλλουν
στην αποτελεσματική λειτουργία του οργανισμού, ώστε να
επιτυγχάνονται τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, στην καλύτερη
δυνατή ποσότητα, ποιότητα και με το ελάχιστο δυνατό κόστος σε
χρόνο, χρήμα και ανθρώπινη προσπάθεια.
• Οι άτυπες ομάδες δεν εμφανίζονται στο οργανόγραμμα,
αποτελούν την άτυπη οργάνωση και αναφέρονται στο σύνολο
σχέσεων που αναπτύσσονται μέσα στους οργανισμούς, αλλά δεν
προβλέπονται και δεν περιορίζονται από τους κανόνες της τυπικής
οργάνωσης.

5
 Βασικές Αρχές Οργάνωσης 1/2

• Ενότητα εντολής: Μια υφιστάμενη θέση δέχεται

εντολή μόνο από μια προϊστάμενη θέση για το ίδιο
θέμα.
• Όριο διεύθυνσης ή εποπτείας: Συγκεκριμένη περιοχή
ευθύνης ή αριθμού υφισταμένων κάθε προϊσταμένου.
• Εναρμόνιση ευθύνης και εξουσίας: Η ευθύνη κάθε
θέσης συνοδεύεται πάντα με την ανάλογη εξουσία.
• Τμηματοποίηση: Ομαδοποίηση δραστηριοτήτων με
κοινά χαρακτηριστικά.

6
 Βασικές Αρχές Οργάνωσης 2/2

▪ Συντονισμός: Καθορισμός των τυπικών καναλιών

επικοινωνίας μεταξύ των θέσεων εργασίας.
▪ Επικαιροποιημένο Οργανόγραμμα: Να
παρουσιάζονται γραφικά οι θέσεις εργασίας και οι
σχέσεις εξουσίας, όπως ισχύουν στην πραγματικότητα.
▪ Περιγραφή εργασιών: Να παρουσιάζεται η αναλυτική
περιγραφή ευθυνών και εξουσιών κάθε θέσης
εργασίας.

7
 Τι είναι οργανωτική δομή

Η σωστή εφαρμογή των λειτουργιών του μάνατζμεντ εξαρτάται άμεσα

από την οργανωτική δομή της επιχείρησης.

 Οργανωτική δομή (organisation structure) είναι το πλαίσιο σύμφωνα

με το οποίο ο οργανισμός καθορίζει πως τα καθήκοντα ανατίθενται
στα άτομα, τις ομάδες και τα τμήματα, πως αναπτύσσονται οι πόροι
του οργανισμού, και πως συντονίζονται τα άτομα, οι ομάδες και τα
τμήματα του οργανισμού.
Παίζει συγκεκριμένο ρόλο που συμβάλει στην ΣΥΝΟΛΙΚΗ λειτουργία,
χρησιμότητα, ύπαρξη του οργανισμού (συγκεκριμένους σκοπούς &
στόχους ύπαρξης της)
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΔΟΜΗ = Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ (κυττάρου, οργανισμού,
επιχείρησης) 8
Η διαδικασία σχεδίασης της οργανωτικής δομής

9
 Τι είναι οργανωτικός σχεδιασμός

Οργανωτικός σχεδιασμός (organisation design) είναι η διαδικασία

μέσω της οποίας η διοίκηση του οργανισμού διαμορφώνει την
οργανωτική δομή του οργανισμού.

ή αλλιώς
Η διαδικασία διαμόρφωσης των οργανωτικών δομών μίας
οργάνωσης και το σύνολο των αποφάσεων (ή επιλογών) που
γίνονται στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας για την εύρυθμη
λειτουργία των δομών (τμημάτων) ως ένα ΣΥΝΟΛΟ.

Ο ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ αφορά:

1) Τον αριθμό & την μορφή των τμημάτων
2) Την λειτουργία τους
3) Τις σχέσεις μεταξύ των τμημάτων για την ομαλή ΣΥΝ-ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ10
 Είδη Οργανωτικού Σχεδιασμού

➢ Λειτουργικός σχεδιασμός (functional design): Τα άτομα

ομαδοποιούνται σε ανεξάρτητα τμήματα με βάση την κοινή εργασία
που εκτελούν, ή τις παρεμφερείς γνώσεις και ικανότητές τους.
➢ Τμηματικός σχεδιασμός (divisional design): Δημιουργία
ανεξάρτητων τμημάτων με άτομα ποικίλων γνώσεων και ειδικοτήτων
και κάθε τμήμα σχεδιάζει, παράγει και εμπορεύεται τα δικά του
προϊόντα ή υπηρεσίες.
➢ Υβριδικός σχεδιασμός (hybrid design): Συνδυασμός του
λειτουργικού και του τμηματικού σχεδιασμού, με ποσοστό
συμμετοχής του καθενός που καθορίζεται από τη διοίκηση.
➢ Σχεδιασμός τύπου μήτρας (matrix design): Ανάπτυξη συστήματος
λειτουργικού και τμηματικού σχεδιασμού όπου ο κάθε εργαζόμενος
ελέγχεται από δύο προϊσταμένους με ίση εξουσία στην επιχείρηση,
τον προϊστάμενο του λειτουργικού σχεδιασμού και τον προϊστάμενο
του τμηματικού σχεδιασμού.
11
 Οργανωτικές δομές και οργανωτικός σχεδιασμός

Έχουμε δύο διαστάσεις της οργάνωσης.

Δομική διάσταση (structural) που περιλαμβάνει:

 Τον σχεδιασμό θέσεων εργασίας
 Την ομαδοποίηση των θέσεων εργασίας σε τμήματα
 Καθορισμός του εύρους της διοίκησης,
 Ο καθορισμός των σχέσεων εξουσίας
 Η διαμόρφωση των βασικών μηχανισμών ολοκλήρωσης και συντονισμού

Λειτουργική διάσταση που περιλαμβάνει

▪ τον καθορισμό των διαδικασιών και κανονισμών που θα πρέπει να διέπουν τη
λειτουργία
▪ την συμπεριφορά των ατόμων
▪ τις ροές εργασίας, των πληροφοριών των υλικών κτλ.

12
 ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΟΜΩΝ
Οργανόγραμμα
Η διοίκηση του κάθε οργανισμού θα πρέπει να λάβει αποφάσεις και
να εφαρμόσει δράσεις, ή αλλιώς να κάνει οργανωτικό σχεδιασμό,
που θα αποβλέπει στη διαμόρφωση μιας οργανωτικής δομής που
θα ταιριάζει στη συγκεκριμένη επιχείρηση.

Ένας περιεκτικός τρόπος παρουσίασης της οργανωτικής δομής μιας

επιχείρησης είναι το οργανόγραμμα.
Οργανόγραμμα (organisation chart) είναι η γραφική απεικόνιση
όλων των δραστηριοτήτων και διαδικασιών που περιλαμβάνονται σε
μια οργανωτική δομή.

Δεν υπάρχει ένα σωστό οργανόγραμμα – είναι απλά θέμα του πως
ένας μάνατζερ βλέπει τον οργανισμό να λειτουργεί.
13
 ΜΟΝΤΕΛΑ ΔΟΜΩΝ
Τι μπορούμε να μάθουμε από ένα Οργανόγραμμα

Επίπεδα Διοίκησης (κατακόρυφες διοικητικές στρώσεις)

Σχέσεις Εποπτείας (ποιος δίνει αναφορά σε ποιόν)
Βασικές Υπομονάδες (θέσεις που δίνουν αναφορά στον ίδιο
μάνατζερ)
Κατανομή της Εργασίας (θέσεις και τίτλοι εργασίας)
Δίαυλοι επικοινωνίας (τυπική ροή επικοινωνίας)

14
Οργανόγραμμα εργοστασίου εμφιάλωσης νερού

15
 Ο εικονικός οργανισμός

Ένας εικονικός οργανισμός χρησιμοποιεί ΤΠΕ για να

συνδέσει ανθρώπους, στοιχεία και ιδέες ώστε να μπορεί
να δημιουργήσει και να διανείμει πράγματα χωρίς να
πρέπει να βασιστεί σε συμβατικά όρια και τοποθεσίες.

Βασικά χαρακτηριστικά του εικονικού οργανισμού

✓ Τεχνολογία
✓ Οπορτουνισμός
✓ Απουσία συνόρων
✓ Εμπιστοσύνη
✓ Υπεροχή
16
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Βασικές Έννοιες

Η διαδικασία σύμφωνα με την οποία ο οργανισμός διαιρείται σε τμήματα

ονομάζεται τμηματοποίηση, ενώ το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής
ονομάζεται οργανωτική δομή.
 Τμηματοποίηση (departmentalisation) είναι η διαδικασία σύμφωνα με
την οποία ο οργανισμός διαιρείται σε τμήματα και το συνολικό πλαίσιο
μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται τα τμήματα αυτά αποτελεί τη δομή
(structure) του οργανισμού.

Βασικός στόχος τμηματοποίησης είναι η Αποτελεσματικότητα:

✓ Στη διοίκηση
✓ Στο συντονισμό και στη συνεργασία
✓ Στην αξιοποίηση των πόρων
✓ Στην ικανοποίηση εργασίας
17
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Κριτήρια - Μορφές

Κριτήρια τμηματοποίησης :
➢ Τα κριτήρια τμηματοποίησης πρέπει να επιλέγονται με βάση τις ανάγκες και
τις ιδιαιτερότητες της επιχείρησης.
➢ Τα επιλεγόμενα κριτήρια εξυπηρετούν την επιχείρηση και συντελούν στην
ανάπτυξη της επιχείρησης βάσει των στόχων της.
➢ Αφορούν την αλληλεξάρτηση θέσεων και γενικότερη αλληλεξάρτηση (σε
επίπεδο μαζί οι θέσεις που εξαρτώνται στενά μεταξύ τους)

Η τμηματοποίηση παίρνει αρκετές μορφές, εκ των οποίων οι περισσότερο

συνηθισμένες είναι οι παρακάτω:

1. Λειτουργική τμηματοποίηση (functional departmentalisation)

2. Τομεακή τμηματοποίηση (divisional departmentalisation)
3. Υβριδική τμηματοποίηση (hybrid departmentalisation)
4. Τμηματοποίηση μήτρας (matrix departmentalisation)
5. Οριζόντια τμηματοποίηση (horizontal departmentalisation)
6. Δικτυωτή τμηματοποίηση (network departmentalisation) 18
Τμηματοποίηση

19
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Λειτουργική Τμηματοποίηση: 1/3

 Τμηματοποίηση των εργασιών κατά́ λειτουργία

➢Επιμερισμός των εργασιών της επιχείρησης βάσει των λειτουργιών της
(παραγωγή́, πωλήσεις, προμήθειες κ.α.)
➢Όλες οι θέσεις εργασίας μίας ορισμένης λειτουργίας ομαδοποιούνται
μαζί στο ίδιο τμήμα

Μέθοδος: Λογική Προσέγγιση

➢Θέσεις εργασίας με την ίδια λειτουργία
➢Θέσεις εργασίας άμεσα εξαρτημένες μεταξύ τους
➢Θέσεις εργασίας με άμεση ανάγκη κοινού συντονισμού
➢ Θέσεις εργασίας με απαίτηση κοινών σχετικά γνώσεων και ικανοτήτων

20
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Λειτουργική Τμηματοποίηση: 2/3
Οι εργαζόμενοι ομαδοποιούνται σε βασικές κατηγορίες τμημάτων, τα οποία
συγκεντρώνουν συναφείς επιχειρησιακές λειτουργίες.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜΑ

ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΩΛΗΣΕΩΝ

Προμήθειες Λογιστήριο Στελέχωση Τιμολόγηση

Κατάρτιση &
Παραγωγή Κοστολόγηση Αποθήκη
Ανάπτυξη

Ποιοτικός
Ταμείο Αμοιβές Διανομή
έλεγχος

Συντήρηση Σχέσεις
21
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Λειτουργική Τμηματοποίηση: 3/3
 Πλεονεκτήματα δομής λειτουργικής τμηματοποίησης:
1. Οικονομίες κλίμακας
2. Ανάπτυξη εξειδίκευσης
3. Καλύτερη επικοινωνία μέσα στο τμήμα
4. Αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων

 Μειονεκτήματα δομής λειτουργικής τμηματοποίησης:

1. Αργή λήψη αποφάσεων
2. Μείωση παρακίνησης
3. Φτωχή επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών τμημάτων
4. Λιγότερες καινοτομίες

22
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τομεακή Τμηματοποίηση: 1/7
Γεωγραφική τμηματοποίηση (geographical departmentalisation)
➢ Αναφέρεται στο συντονισμό με τη μορφή τμηματοποίησης όλων των δραστηριοτήτων μιας
γεωγραφικής περιοχής. ΄Εχει ως κριτήριο: Τον τόπο που λαμβάνουν χώρα δραστηριότητες
➢ Αναπτύσσεται σε:
o Μεγάλες εθνικές επιχειρήσεις: Επιχειρήσεις οι οποίες έχουν υποκαταστήματα και/ή
θυγατρικές εταιρίες σε όλη την επικράτεια μιας χώρας
o Πολυεθνικές επιχειρήσεις: Επιχειρήσεις οι οποίες έχουν υποκαταστήματα και/ή θυγατρικές
εταιρίες σε άλλες χώρες
Πλεονεκτήματα:
➢Εστίαση προσοχής και προσπαθειών στην κάθε περιοχή
➢Καλύτερη παρακολούθηση
➢Καλύτερη γνώση τοπικών ιδιαιτεροτήτων
➢Μείωση κόστους μεταφοράς
➢Ευκολότερη μέτρηση αποτελεσμάτων τμημάτων με την ύπαρξη τοπικής διοίκησης
Βασικό Μειονέκτημα:
➢Η επαναληπτική χρήση στελεχών, ιεραρχικών επιπέδων κ.α
23
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τομεακή Τμηματοποίηση: 2/7
Γεωγραφική τμηματοποίηση

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΠΑΡΧΙΑ ΝΗΣΙΑ

Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή

Οικονομικά Οικονομικά Οικονομικά Οικονομικά

Προσωπικό Προσωπικό Προσωπικό Προσωπικό

Πωλήσεις Πωλήσεις Πωλήσεις Πωλήσεις

24
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τομεακή Τμηματοποίηση: 3/7

 Τμηματοποίηση κατά προϊόν ή κατά υπηρεσία:

➢ Πολύ σημαντική εναλλακτική μορφή τμηματοποίησης

➢ Αναφέρεται στην τοποθέτηση προϊόντος ή ομάδας προϊόντων και/ή υπηρεσιών

μαζί στο ίδιο τμήμα και των διαφορετικών προϊόντων σε διαφορετικά

τμήματα. Το όνομα του τμήματος είναι το όνομα του προϊόντος.

➢ Αναπτύσσεται σε επιχειρήσεις οι οποίες παράγουν και εμπορεύονται μεγάλο

αριθμό́ προϊόντων και/ή υπηρεσιών με ιδιαιτέρα χαρακτηριστικά.

o Στις μεγάλες επιχειρήσεις η παραγωγική́ διαδικασία αποτελείται από́ πολλά́

στάδια παραγωγικής διαδικασίας. Αυτές εφαρμόζουν οργανογράμματα βάσει
τα στάδια παραγωγής των προϊόντων.
25
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τομεακή Τμηματοποίηση: 4/7
Τμηματοποίηση κατά προϊόν (product departmentalisation)

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΩΝ ΡΑΔΙΟΦΩΝΩΝ ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΛΕΦΩΝΩΝ

Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή

Οικονομικά Οικονομικά Οικονομικά Οικονομικά

Προσωπικό Προσωπικό Προσωπικό Προσωπικό

Πωλήσεις Πωλήσεις Πωλήσεις Πωλήσεις

26
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τομεακή Τμηματοποίηση: 5/7
 Τμηματοποίηση κατά καταναλωτή (consumer departmentalisation)
 Αναπτύσσεται σε επιχειρήσεις στις οποίες ο πελάτης έχει πολύ μεγάλη σημασία και
παίζει τον κεντρικό́ ρόλο. Οι πελάτες αυτοί́ συνήθως μεγάλές επιχειρήσεις με
ισχυρή́ εμβέλεια στην αγορά́.
 Αποτελεί βασικό κριτήριο για την τμηματοποίηση των τμημάτων marketing και
πωλήσεων
Πλεονεκτήματα:
➢ Κάθε υπο-τμήμα αναλαμβάνει μία κατηγορία πελατών
➢ Συντονίζει τις ενέργειες πιο αποτελεσματικά
➢ Αποκτά εξειδίκευση και εμπειρία στον χειρισμός της συγκεκριμένης κατηγορίας
πελατών
Μειονεκτήματα:
➢ Πιο δύσκολη η επίτευξη οικονομιών κλίμακας
➢ Πιο δύσκολη η εναρμόνιση μεταξύ των διαφορετικών απαιτήσεων πελατών
διαφορετικής κατηγορίας
27
➢ Δυσκολία συγκεκριμένου διαχωρισμού πελατών σε κατηγορίες
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τομεακή Τμηματοποίηση: 6/7
Τμηματοποίηση κατά καταναλωτή (consumer departmentalisation)

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΑΝΔΡΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΝΗΠΙΩΝ

Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή Παραγωγή

Οικονομικά Οικονομικά Οικονομικά Οικονομικά

Προσωπικό Προσωπικό Προσωπικό Προσωπικό

Πωλήσεις Πωλήσεις Πωλήσεις Πωλήσεις

28
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τομεακή Τμηματοποίηση: 7/7

 Πλεονεκτήματα δομής τομεακής τμηματοποίησης:

1. Προσαρμοστικότητα σε ασταθές περιβάλλον
2. Υψηλός βαθμός ικανοποίησης καταναλωτών:
3. Υψηλός συντονισμός έργων:
4. Ευρεία κατάρτιση των μάνατζερ:
 Μειονεκτήματα δομής τομεακής τμηματοποίησης:
1. Μη αποτελεσματική αξιοποίηση πόρων:
2. Χαμηλή σε βάθος κατάρτιση:
3. Επικέντρωση στους στόχους του τομέα:
4. Απώλεια ελέγχου:

29
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Υβριδική Τμηματοποίηση: 1/2
 Η υβριδική τμηματοποίηση περιλαμβάνει τόσο συγκεκριμένους τομείς
όσο και λειτουργικά τμήματα, που όμως εντάσσονται κεντρικά στη
γενική διεύθυνση του οργανισμού.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜΑ

ΤΜΗΜΑ
ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ &
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΤΜΗΜΑ
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΠΑΤΡΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Αποταμιεύσεις Αποταμιεύσεις Αποταμιεύσεις Αποταμιεύσεις

Δάνεια Δάνεια Δάνεια Δάνεια

Επιταγές Επιταγές Επιταγές Επιταγές 30

 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Υβριδική Τμηματοποίηση: 2/2

 Πλεονεκτήματα δομής υβριδικής τμηματοποίησης:

1. Ταυτόχρονος συντονισμός:
2. Ενσωμάτωση σκοπού με στόχους:
3. Προσαρμοστικότητα και αποτελεσματικότητα:

 Μειονεκτήματα δομής υβριδικής τμηματοποίησης:

1. Αργή ανταπόκριση σε ακραίες καταστάσεις:
2. Συγκρούσεις:
3. Διοικητική υπερφόρτωση:

31
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τμηματοποίηση Μήτρας: 1/2
 Η τμηματοποίηση μήτρας, η οποία είναι πολυπλοκότερη από ότι είναι η
λειτουργική, η τομεακή και η υβριδική τμηματοποίηση, συνδυάζει την
ταυτόχρονη εφαρμογή της λειτουργικής και της τομεακής τμηματοποίησης

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Τμήμα Τμήμα Τμήμα Τμήμα

Παραγωγής Οικονομικών Προσωπικού Πωλήσεων

Τομέας
Τ11 Τ12 Τ13 Τ14
τηλεοράσεων

Τομέας
Τ21 Τ22 Τ23 Τ24
ραδιοφώνων

Τομέας
Τ31 Τ32 Τ33 Τ34
βίντεο

Τομέας
Τ41 Τ42 Τ43 Τ44 32
τηλεφώνων
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Τμηματοποίηση Μήτρας: 2/2
 Πλεονεκτήματα δομής τμηματοποίησης μήτρας:
1. Ευελιξία:
2. Παρακίνηση και δέσμευση:
3. Αξιοποίηση ανθρωπίνων πόρων:
4. Απόκτηση δεξιοτήτων:
5. Συνεργασία:

 Μειονεκτήματα δομής τμηματοποίησης μήτρας:

1. Σύγχυση:
2. Καθυστερήσεις:
3. Ισορροπία εξουσίας:
4. Εκπαίδευση:
33
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Οριζόντια Τμηματοποίηση : 1/2
 Η οριζόντια τμηματοποίηση, ή όπως αλλιώς λέγεται η τμηματοποίηση
κατά ομάδες (team departmentalisation), οργανώνει τους εργαζόμενους
σε ομάδες γύρω από βασικές διαδικασίες εργασίας.
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ομάδα Ομάδα Ομάδα Ομάδα

Υπεύθυνος 1 2 3 4
διαδικασίας
Διαδικασία ανάπτυξης νέων προϊόντων Καταναλωτής

Ομάδα Ομάδα Ομάδα Ομάδα

Υπεύθυνος 1 2 3 4
διαδικασίας
Διαδικασία προμηθειών και εφοδιαστικής Καταναλωτής

Ομάδα Ομάδα Ομάδα Ομάδα

Υπεύθυνος 1 2 3 4
διαδικασίας
Διαδικασία εκπλήρωσης παραγγελιών Καταναλωτής
34
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Οριζόντια Τμηματοποίηση : 2/2

 Πλεονεκτήματα δομής οριζόντιας τμηματοποίησης:

1. Ευελιξία:
2. Ικανοποίηση καταναλωτή:
3. Γενικότερη εικόνα:
4. Συνεργασία:
5. Ποιότητα ζωής:
 Μειονεκτήματα δομής οριζόντιας τμηματοποίησης:
1. Προσδιορισμός διαδικασιών:
2. Αλλαγές:
3. Κατάρτιση:
4. Περιορισμένη γνώση:
35
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Δικτυωτή Τμηματοποίηση : 1/2
Σύμφωνα με τη δικτυωτή τμηματοποίηση πολλές δραστηριότητες του
οργανισμού ανατίθενται ως υπεργολαβίες (sub-contractions) σε άλλους
περισσότερο εξειδικευμένους οργανισμούς.

Υπεργολαβία Υπεργολαβία
Διανομής Λογαριασμών
(Λάρισα) (Θεσσαλονίκη)

Υπεργολαβία Υπεργολαβία
ΕΔΡΑ ΤΟΥ
Αποθήκης Πωλήσεων
(Τρίκαλα) ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ (Κατερίνη)

Υπεργολαβία Υπεργολαβία
Παραγωγής Διαφήμισης
(Βόλος) (Αθήνα) 36
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Δικτυωτή Τμηματοποίηση : 2/2

 Πλεονεκτήματα δομής δικτυωτής τμηματοποίησης:

1. Παγκοσμιότητα:
2. Αποτελεσματικότητα:
3. Καινοτομία:
4. Ευελιξία:

 Μειονεκτήματα δομής δικτυωτής τμηματοποίησης:

1. Καθυστερήσεις:
2. Κόστος συντονισμού:
3. Αντιπαλότητες:
4. Αφοσίωση:

37
 ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Σύνοψη
Τμηματικές δομές κατά προϊόν, γεωγραφική τοποθεσία, πελάτη και διαδικασία.

38
 ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ανάθεση της ευθύνης των έργων

Η ανάθεση της ευθύνης των έργων σε συγκεκριμένα άτομα

ή τμήματα γίνεται μέσω του καταμερισμού της εργασίας:

Καταμερισμός εργασίας (division of labour) είναι η

διαδικασία σύμφωνα με την οποία διαιρείται η δουλειά σε
σχετικά εξειδικευμένες εργασίες έτσι ώστε να επιτευχθούν
τα πλεονεκτήματα της εξειδίκευσης εργασίας.
Εξειδίκευση εργασίας (specialisation of labour) είναι ο
βαθμός στον οποίο μια εργασία επικεντρώνεται σ’ ένα
συγκεκριμένο και περιορισμένο σύνολο δραστηριοτήτων.

39
 ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Εξειδίκευση εργασίας

➢ Οριζόντια Εξειδίκευση:
o Εύρος επαναλήψεων μιας
Μεγαλύτερος Μεγαλύτερη
διαδικασίας αριθμός
επαναλήψεων
Στενότερο εύρος
ειδών εργασίας
οριζόντια
εξειδίκευση

o Αυξάνεται με την αύξηση

αριθμού των επαναλήψεων

➢ Κάθετη Εξειδίκευση:
o Περιορισμένη ευχέρεια του
Περιορισμένο
ατόμου για λήψη δικαίωμα
λήψης
Ανώτερα στελέχη
αποφασίζουν τη
Μεγαλύτερη
κάθετη
Διαίρεση ‘Εργου εξειδίκευση
πρωτοβουλιών και δικών αποφάσεων

του αποφάσεων
o Περιορισμένα δικαιώματα
40
 ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα Εξειδίκευσης
Πλεονεκτήματα Εξειδίκευσης
➢ Καλύτερη και περισσότερη τυποποίηση
➢ Πιο εύκολη παραγωγή
➢ Μείωση κόστους εργατικού δυναμικού
➢ Ελάττωση κενού χρόνου εργασίας
εργαζομένου μεταξύ διαφορετικών
εργασιών
➢ Απόκτηση κάποιας δεξιοτεχνίας και
ειδικευμένης γνώσης
➢ Ευκολία και μείωση κόστους αναφορικά
την εκπαίδευση και κατάρτιση
εργαζομένου
➢ Ευκολότερη άσκηση ελέγχου από τη
διοίκηση
➢ Ευκολότερη εφαρμογή επιστημονικού
management
➢ Ευκολότερη εφαρμογή επιστημονικών
μεθόδων μελέτης εργασίας
Μειονεκτήματα Εξειδίκευσης
➢ Μηχανοποίηση και τυποποίηση ζωής και
εργασίας του εργαζομένου
➢ Μη χρήση όλων των ικανοτήτων και δεξιοτήτων
ενός αποδοτικού εργαζομένου
➢ Απόκτηση κάποιας δεξιοτεχνίας και ειδικευμένης
γνώσης σε βάθος και όχι σε πλάτος
➢ Απώλεια αισθήματος χαράς της δημιουργίας και
σημαντικότητας εργασίας λόγω έλλειψης
δημιουργίας ενός συνολικού έργου
➢ Απώλεια αισθήματος ικανοποίησης και
ενδιαφέροντος για την εργασία
➢ Αύξηση κινδύνου για στεγανοποίηση και
μονομερή τυποποίηση λόγω ρουτίνας,
επαναληψιμότητας και μείωσης αυτονομίας
➢ Αυξημένες ανάγκες διοικητικής λειτουργίας και
συντονισμού των πολλών εξειδικευμένων θέσεων
41
 ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Σχεδιασμός της εργασίας
Στην προσπάθειά τους οι οργανισμοί να ελαχιστοποιήσουν τις αρνητικές
συνέπειες από τον καταμερισμό της εργασίας, ακολουθούν συνήθως τις
παρακάτω τεχνικές που αναφέρονται στο σχεδιασμό της εργασίας:
Εναλλαγή εργασίας (job rotation): Αναφέρεται στη συστηματική
μετακίνηση ενός εργαζομένου από τη μια θέση εργασίας σε άλλη.
Διεύρυνση εργασίας (job enlargement): Αναφέρεται στη διεύρυνση του
πεδίου εφαρμογής μιας εργασίας με την επέκταση του εύρους των
καθηκόντων του εργαζόμενου.
Εμπλουτισμός εργασίας (job enrichment): Αναφέρεται στην ανάθεση
περισσότερων καθηκόντων και ευθυνών στον εργαζόμενο στο πλαίσιο των
δυνατοτήτων του.
Ομάδες εργασίας (work teams): Αναφέρεται στην ανάθεση ενός έργου στο
σύνολο των εργαζομένων μιας ομάδας, οι οποίοι αποφασίζουν για την
επιμέρους κατανομή εργασιών και αρμοδιοτήτων.
42
 ΕΚΧΩΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Η Διαδικασία

Εκχώρηση εξουσίας (delegation of authority) είναι η διαδικασία

σύμφωνα με την οποία η εξουσία ως προς τη λήψη αποφάσεων
εκχωρείται και κατανέμεται σε εργαζόμενους που βρίσκονται σε
χαμηλότερα επίπεδα της ιεραρχίας στον οργανισμό.

Καθορισμός
Στόχων

Αξιολόγηση Εκχώρηση
Απόδοσης εξουσίας

Καθορισμός προτύπων
απόδοσης 43
 ΕΚΧΩΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Συγκεντρωτική εξουσία
 Συγκεντρωτική εξουσία (centralised authority): Οι βασικότεροι λόγοι
για τους οποίους ενδείκνυται η συγκεντρωτική εξουσία είναι οι εξής:
1. Η συγκεντρωτική εξουσία ενδείκνυται όταν οι αποφάσεις είναι
σημαντικές, ευρύτερου ενδιαφέροντος και περιλαμβάνουν
μεγάλα τμήματα του οργανισμού.
2. Η συγκεντρωτική εξουσία ενδείκνυται όταν το κόστος
εκπαίδευσης των υφισταμένων στη λήψη αποφάσεων και το
κόστος προσαρμογής των αντίστοιχων πληροφοριακών
συστημάτων στο νέο περιβάλλον είναι αρκετά μεγάλο.
3. Η συγκεντρωτική εξουσία ενδείκνυται όταν υπάρχει πρόβλημα
επανάληψης της λήψης των ίδιων αποφάσεων σε διάφορα
ιεραρχικά επίπεδα.
4. Η συγκεντρωτική εξουσία ενδείκνυται όταν οι υφιστάμενοι
επιδεικνύουν φόβο στην περίπτωση εκχώρησης εξουσίας σ’
44
αυτούς.
 ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Αποκεντρωτική εξουσία

 Αποκεντρωτική εξουσία (decentralised authority): Οι βασικότεροι λόγοι

για τους οποίους ενδείκνυται η αποκεντρωτική εξουσία είναι οι εξής :
1. Επιτρέπει τους υφιστάμενους να μπορούν να παίρνουν σημαντικές
αποφάσεις, επειδή γνωρίζουν καλύτερα το περιβάλλον μέσα στο
οποίο πρέπει να πάρουν τις αποφάσεις αυτές.
2. Αναπτύσσει ένα κλίμα υγιούς ανταγωνισμού μέσα στον οργανισμό,
το οποίο παρακινεί τους εργαζόμενους σε καλύτερες αποδόσεις.
3. Κάνει τους υφιστάμενους να αποκτούν μεγαλύτερη αυτονομία ως
προς τη λύση προβλημάτων και έτσι να αποκτούν δεξιότητες προς
όφελος του οργανισμού.
4. Μειώνει τη διαβίβαση πληροφοριών μεταξύ των ιεραρχικών
επιπέδων με αποτέλεσμα οι αποφάσεις να λαμβάνονται
γρηγορότερα και ορθολογικότερα.
45
 ΕΥΡΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ: 1/3
Ανεξάρτητα με τη δομή του οργανισμού, η διεύθυνση του κάθε
τμήματος ή τομέα του οργανισμού ανατίθεται σ’ έναν προϊστάμενο.
Το ερώτημα λοιπόν που γεννάται είναι πόσους εργαζόμενους
μπορεί να επιβλέψει αποτελεσματικά ένας προϊστάμενος, ή
αλλιώς, ποιο είναι το εύρος ελέγχου;
 Εύρος ελέγχου (span of control) είναι ο αριθμός των εργαζόμενων
που αναφέρονται σ’ έναν προϊστάμενο.
 Το εύρος ελέγχου είναι σημαντική παράμετρος για έναν
οργανισμό, επειδή από αυτό προσδιορίζεται ο αριθμός των
οργανωσιακών επιπέδων του οργανισμού. Εάν ένας οργανισμός
έχει πολλά οργανωσιακά επίπεδα λέγεται υψηλός οργανισμός
(tall organisation), ενώ αντίθετα, εάν ο οργανισμός έχει λίγα
οργανωσιακά επίπεδα, λέγεται πλατύς οργανισμός (flat
organisation).
46
 ΕΥΡΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ: 2/3
Απασχολούμενοι σε κάθε ιεραρχικό επίπεδο
Οργανισμός Α Οργανισμός Β

1 1 1

2 4 8
Οργανωσιακά Επίπεδα

3 16 64

4 64 512

5 256 4.096

6 1.024

7 4.096
Εύρος ελέγχου: 4
Αριθμός εργαζομένων: 4.096
Αριθμός μάνατζερ
(από επίπεδα 1-6): 1.365
Εύρος ελέγχου: 8
Αριθμός εργαζομένων: 4.096
Αριθμός μάνατζερ
(από επίπεδα 1-4): 585 47
 ΕΥΡΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ: 3/3
 Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται το μέγεθος του εύρους ελέγχου,
τους οποίους πρέπει να λαμβάνει υπόψη της η διοίκηση του οργανισμού
πριν αποφασίσει πιο εύρος ελέγχου θα εφαρμόσει στον οργανισμό της:
 Επαγγελματισμός:
 Δυσκολία έργου:
 Κατάρτιση:
 Γεωγραφική διασπορά:
 Αλληλεξάρτηση:
 Ομοιότητα έργου:
 Τυποποίηση διαδικασιών:
 Ενσωμάτωση εργασιών:
 Ταχύτητα αλλαγών:
 Αφοσίωση υφισταμένων
48
 ΕΚΧΩΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Σύγχρονες τάσεις (Ι)
➢ Μικρότερες αλυσίδες εντολών:
Αλυσίδα εντολών είναι η γραμμή εξουσίας που συνδέει κάθετα όλες τις θέσεις
εργασίας με διαδοχικά υψηλότερα επίπεδα διοίκησης.
Τάση: Οι οργανισμοί «εκσυγχρονίζονται» περικόπτοντας τα περιττά επίπεδα
διοίκησης. Οι πιο επίπεδες δομές θεωρούνται ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

➢ Λιγότερη ενότητα εντολών:

Κάθε εργαζόμενος σε έναν οργανισμό πρέπει να αναφέρεται σε ένα και μόνο
προϊστάμενο. Τάση: Οι οργανισμοί χρησιμοποιούν περισσότερες δια-λειτουργικές
ομάδες, δυνάμεις δράσης και οριζόντιες δομές. Οι οργανισμοί αρχίζουν να
κατανοούν περισσότερο τους πελάτες. Οι εργαζόμενοι συχνά βρίσκονται να
εργάζονται για περισσότερα από ένα αφεντικά.
49
 ΕΚΧΩΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Σύγχρονες τάσεις (ΙΙ)

➢ Μεγαλύτερη έκταση ελέγχου:

Έκταση ελέγχου (span of control) είναι ο αριθμός των ατόμων που αναφέρονται κατευθείαν σε ένα
manager. Τάση: Πολλοί οργανισμοί περνούν σε μεγαλύτερο εύρος ελέγχου καθώς εξαλείφονται
ορισμένα επίπεδα διοίκησης. Οι managers αναλαμβάνουν μεγαλύτερο αριθμό υφισταμένων οι οποίοι
λειτουργούν με λιγότερο άμεση επίβλεψη.
➢ Περισσότερη ανάθεση:
Ανάθεση (delegation) είναι η διαδικασία τού να εμπιστεύεσαι εργασίες σε άλλους δίνοντάς τους το
δικαίωμα να λαμβάνουν αποφάσεις και να αναλαμβάνουν δράση. Ο manager αναθέτει ευθύνη,
παραχωρεί εξουσία για δράση και δημιουργεί υπευθυνότητα. Η εξουσία πρέπει να είναι ανάλογη με
την ευθύνη.
➢ Τα τρία βήματα της ανάθεσης:
•Ανάθεση ευθύνης – εξήγησε τα καθήκοντα και τις προσδοκίες
•Παραχώρηση εξουσίας – επίτρεψε στους άλλους να λαμβάνουν αποφάσεις και να δρουν
•Δημιουργία υπευθυνότητας – απαίτησε από τους άλλους να αναφέρουν τα αποτελέσματα
50
 ΕΚΧΩΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Σύγχρονες τάσεις (ΙΙΙ)

➢Περισσότερη εξουσιοδότηση
Μια συνηθισμένη αποτυχία της διοίκησης είναι η απροθυμία της θέλησης για αποκέντρωση.
Η ανάθεση οδηγεί σε εξουσιοδότηση.
Τάση: Οι managers αναθέτουν περισσότερο και βρίσκουν νέους τρόπους να εξουσιοδοτούν
ανθρώπους σε όλα τα επίπεδα.
➢Αποκέντρωση με συγκεντρωτισμό
Συγκεντρωτισμός είναι η συγκέντρωση εξουσίας για τη λήψη των περισσότερων αποφάσεων
στο υψηλότερο επίπεδο ενός οργανισμού. Αποκέντρωση είναι η διάχυση εξουσίας για τη
λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα του οργανισμού.
Τάση: Η ανάθεση, η εξουσιοδότηση και οι οριζόντιες δομές συμβάλλουν σε μεγαλύτερο
βαθμό αποκέντρωσης στους οργανισμούς. Η πρόοδος της τεχνολογίας της πληροφορικής
επιτρέπει επαρκή συγκεντρωτικό έλεγχο.
51
 Βιβλιογραφία

⚫ Schermerhorn J. and Daniel, B. (2018) Εισαγωγή στο Management,

Λευκωσία: BROKEN HILL PUBLISHERS LTD.
⚫ Senior, B. and Swailes, S. (2017) Οργανωσιακή Αλλαγή. Nicosia: Εκδόσεις

Πασχαλίδης – BROKEN HILL PUBLISHERS LTD.

⚫ Κάτου, Α.Α. (2017) Οργανωσιακή Συμπεριφορά. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις

Ζυγός
⚫ Πετρίδου, Ε. (2011) Διοίκηση-Μάνατζμεντ, Αθήνα: Εκδόσεις Σοφία.

⚫ Kinicki, W. (2017) Διοίκηση Επιχειρήσεων: Μια Πρακτική Εισαγωγή. Αθήνα:

Εκδόσεις Επίκεντρο.
⚫ Στειακάκης, Εμμανουήλ και Κατζός, Νικόλαος (2002) Μάνατζμεντ: Μια

Σύγχρονη Άποψη. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτη.

⚫ Χαραλαμπίδης, Ι., Η εξέλιξη της θεωρίας της διοίκησης, Διαλέξεις, ΜΠΣ,
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
⚫ Κίνιας, Ι., Διοίκηση επιχειρήσεων Α, Διαλέξεις, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

⚫ Bateman and Snell, 2018, Διοίκηση επιχειρήσεων, Εκδόσεις Τζιόλα

52
Ευχαριστώ για την προσοχή σας

53