12 In het nieuws
nrc nrc
Het�bruinwier�sargassum�wordt�dagelijks�door�legertjes�schoonmakers�van�het�strand�geschept,�maar�de�oceaan�voert�zoveel�aan�dat�het�haast�onbegonnen�werk�is.
R�E�P�O�RTAG�E�OCEANEN
Bruinwierplaag langs de kust van
Mexico: ‘De zee is loco geworden’
Het nieuwe VN-oceaanverdrag moet de wereldzeeën redden van opwarming, vervuiling en daaraan verwante plagen zoals het
overal woekerende zeewier in het Caribisch gebied. Mexico wil het bruinwier gaan opvissen om er wellicht zelfs aan te verdienen.
als de soortnaam luidt, vormen een ware
Door�onze�redacteur plaag in het Caribisch gebied. De bruin-
Merijn�de�Waal wieren voeden zich onder meer met alle
PLAYA�DEL�CARMEN meststoffen die de mens in toenemende
mate uitstoot, en die slechts een van de
W
vele bedreigingen voor oceanen vormen
ie is het? Het Duitse stelletje die een zondag beklonken VN-verdrag
dat zich met een selfiestick voor de ‘volle zee’ moet gaan aanpakken.
vereeuwigt in de branding De bruinwierplaag bewijst dat wat de
van de azuurblauwe zee? mens op land doet, effect heeft op de oce-
Een van de mariachi’s die door het poe- anen – en vice versa. Het spoelt sinds en-
derzand ploegen om verzoeknummers te kele jaren in ongebruikelijk grote hoe-
spelen voor de toeristen op hun strand- veelheden aan op de stranden van wel
bedjes? Of misschien een van de pelika- dertig Caribische landen en (ei)landjes.
nen die kalm liggen te dobberen op de Nergens zijn de hoeveelheden wier ech-
golfslag van de Caribische zee? ter zo overweldigend als langs de Riviera
Nee, de rotte-eierenlucht die bij vlagen Maya, zoals Mexico dit deel van zijn kust
over het strand van de Mexicaanse bad- internationaal aanprijst.
plaats Playa del Carmen waait, blijkt af- De schade is niet alleen economisch.
komstig van de anderhalve meter hoge Het aanspoelende wier doet de kust-
berg donkerbruin zeewier, even verder- strook razendsnel eroderen en verzwakt
op. Drie varianten van dit sargassum, zo- het barrièrerif. Het verdwijnen van die
A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e
Kleinschalig, Charming & Boutique fly-drives
PORTUGAL
U verblijft graag in de mooiste kleinschalige, charming en bou-
tique hotels? Girassol Vakanties heeft bij de Unlock hotels een
groot aantal kamers ingekocht en een aantal indrukwekkende
fly-drives samengesteld. De Unlock hotels, een groep gelijkge-
stemde accommodaties waar ieder hotel zijn eigen sfeer uit
ademt. Onze inkoper heeft vooral gelet op kwaliteit, service en
gastvrijheid! Goed doordachte arrangementen in Portugal voor
een lage reissom, incl. vlucht, autohuur en overnachtingen.
www.styleintravel.nl/unlock
info@styleintravel.nl
tel: 020-428 05 55
schokbrekers maakt het dichtbevolkte
gebied veel kwetsbaarder voor orkanen,
die door klimaatverandering in kracht
toenemen.
Hoofdpijn
Vooralsnog verpest het wier vooral va-
kanties. Het ontsiert de hagelwitte stran-
den en als het na twee dagen op land niet
is opgeruimd, gaat het verschrikkelijk
stinken. Sandra Díaz moet onbedaarlijk
lachen als haar gevraagd wordt hoe het
wier ruikt, dat ze acht uur per dag, zes da-
gen per week van het strand schept.
„Naar scheten, ja”, beaamt de Mexicaan-
se tussen twee lachbuien door, terwijl ze
met haar collega’s van een korte scha-
duwpauze geniet.
Ze krijgt weleens hoofdpijn van het lan-
ge werken in de zon en van de rotte-eie-
renstank (waterstofsulfide, H2S) die vrij-
komt bij het harken. Maar, zegt Díaz, het
verzekert haar van werk. „Het wier blijft
maar komen.” Zelfs tijdens de coronapan-
demie moesten de stranden schoon ge-
houden worden. „Toen veel andere men-
sen hun werk verloren, behielden wij ons
baantje”, vult een collega aan.
Het zeewier zo snel mogelijk opruimen
en afvoeren blijft de aanpak die lokale au-
toriteiten en ondernemers nog het vaakst
kiezen. Langzaam daalt het besef in dat
het wier geen probleem van voorbijgaan-
de aard is, maar juist in heftigheid lijkt
toe te nemen. Er wordt daarom gebroed
op een andere aanpak: het wier tijdig op
zee onderscheppen.
Veel stranden in dit deel van Mexico
zijn in de private handen van toeristenre-
sorts, strandclubs en luxehotels. Zij hou-
ZATERDAG�11�MAART�& ZONDAG�12�MAART�2�02�3
den die zelf schoon door hele legertjes
strandvegers in te zetten. En ook door
Het wier is langs hun stukje van de kust drijvende
barrières aan te leggen, slangen zoals die
een reactie op worden uitgerold na olierampen.
wat wij verder
Onderscheppen op zee
doen met de
Het uit vijf luxehotels bestaande Vidanta-
wereld resort gaat nog een stap verder. Het heeft
sinds twee jaar een zogeheten Sargaboat,
Brigit�van die het wier met een soort rupsband uit
Tu�s�s�e�n�b�ro�e�k het water vist. Twee hulpbootjes varen af
ze�e�b�i�o�l�o�o�g en aan om het naar land te brengen, legt
milieumanager Héctor López van Vidanta
uit in de jachthaven van Puerto Morelos,
waar de Sargaboat aangemeerd ligt.
De hotelgroep bespaart hiermee man-
kracht, vertelt López op de kade. Moest
hij eerst tot wel 120 man personeel met
kruiwagens, harken en spades inzetten,
nu zijn dat er nog maar twaalf. Het zee-
wier komt in steeds grotere hoeveelhe-
den en ook steeds vaker buiten het oor-
spronkelijk seizoen (april-oktober), zegt
kapitein Iván Haas. „De zee is loco gewor-
den.”
Een deel van het wier gebruikt Vidanta
als compost in de eigen tuinen, de rest
verkoopt het aan een bedrijf dat het ver-
werkt tot onder meer kunstleer en emul-
gators voor make-up. Tegelijkertijd blijft
‘oogsten’ op zee fors duurder dan oprui-
men op land. „Het is zeker niet voor ie-
dereen een optie”, beaamt manager Ló-
pez.
Het zou om meerdere redenen wel
wenselijk zijn sargassum op grotere
schaal reeds op zee te onderscheppen,
stelt marien bioloog Brigit van Tussen-
broek. De Nederlandse doet aan de Mexi-
ZATERDAG�11�MAART�& ZONDAG�12�MAART�2�02�3
caanse kust al ruim dertig jaar onderzoek
naar het plaatselijke ecosysteem. „Ik
werkte eigenlijk altijd aan zeegrassen,
maar die verdwijnen en daarom ben ik
sargassum gaan doen”, vertelt ze in haar
werkkamer op het Instituut voor Studie
van de Zee en Limnologie van de Vrije Na-
tionale Universiteit van Mexico (UNAM)
in Puerto Morelos.
Drijvend in de branding wordt sargas-
sum wel ‘brown tide’ genoemd. En daar
richt het misschien wel de grootste scha-
de aan, somt Van Tussenbroek op: onder
de bruine plak verstikt het zeeleven en
sterft zeegras af, waardoor de kust nog
verder afkalft. „Op een gegeven moment
heb je dicht langs de kust zo veel bacte-
riën zitten, dat daar alle zuurstof uit het
water verdwijnt.”
Een voorlichtingsbord dat de gemeente
aan het strand heeft gezet, noemt „op-
warmend water en toenemende vervui-
ling van de zee” als mogelijke oorzaken
van de piek in sargassum. Van Tussen-
broek wijst vooral naar die vervuiling:
„De temperatuur van de Caribische Zee
was altijd al optimaal voor sargassum.
Het is vooral een reactie op wat wij verder
aan het doen zijn met de wereld: wij
pompen er meer CO2 in, de stromingen
NU DE NATUUR
EEN STEM.
NATUURLIJK.
veranderen, de winden veranderen en er
zitten meer nutriënten in de oceaan.”
Naarstig De mens teelt almaar meer vee en be-
wordt gezocht bouwt meer land. Meststoffen als stik-
stof, fosfor en kalium belanden vervol-
naar gens via grote rivieren in de oceanen. Sar-
mogelijkheden gassum is juist gewend in een zeer voed-
selarm gebied te overleven: een gebied in
om sargassum het subtropische deel van de Atlantische
te verwerken. Oceaan, nabij eilandengroep Bermuda.
Ideeën zijn er Hiervan schoten altijd al slierten los en
zodra die in een voedselrijk gebied be-
genoeg landden, laadden ze zich – als een kameel
die in de woestijn een drinkplaats aan-
treft – snel helemaal vol.
Door het toenemende aantal nutriën-
ten verloopt die groei nu explosief. Van
Tussenbroek: „Als de omstandigheden
ideaal zijn kan het in vijf of zes dagen in
biomassa verdubbelen. Dat is echt onge-
looflijk snel.”
Clandestiene stortplaatsen
Het sargassum dat Mexico van zijn stran-
den schept, wordt vaak niet netjes ver-
werkt. Het belandt op clandestiene stort-
plaatsen zonder geomembraam (een
soort folie), waardoor voedingsstoffen,
maar ook zware metalen als arseen en
cadmium via de kalkstenen bodem weg-
In het nieuws 13
aan verschillende partijen, maar hoeft er
niet rijk van te worden. Hij sprak al wel
met meerdere grotere bedrijven. En die
hadden, zegt Vázquez, soms al dollarte-
kens in de ogen bij het idee sargassum te
recyclen tot blokken. „Maar die onderne-
mers stuiten op onwil bij lokale autoritei-
ten, die vrezen dat een bedrijf rijk wordt
van het wier dat zij hebben laten oprui-
men. Zo schiet het niet op.”
Bruin tij, gouden kansen
Opvangen op zee zou ook om die reden
dé oplossing zijn, maar blijft kostbaar,
legt Dennis Jimenez uit. De Fransman
woont al jaren in Mexico en is naast zee-
zeiler ook botenbouwer en ontwikkelde
FOTO�ARTUR�WIDAK/NURPHOTO�EN�MERIJN�DE�WAAL
de Sargaboat. Hij kreeg het idee hiervoor,
toen hij met zijn vrouw per catamaran
zeilend de Atlantische Oceaan overstak
en zag hoeveel overlast sargassum ople-
vert in het hele Caribische gebied. „Echt
overal hebben ze er last van”, vertelt het
echtpaar bij een ontbijt in de grote toeris-
tenstad Cancún.
Op zee oogsten is mede nog zo duur,
omdat sargassum voor 90 procent uit wa-
ter bestaat. Het maakt nat wier aan land
brengen zwaar (lees: kostbaar) terwijl, zo-
dra het op land uitdroogt, er maar een
tiende van de oorspronkelijke zeewier-
massa overblijft. Jimenez’ bedrijf The
Ocean Cleaner heeft zijn uitvinding tot
nu toe alleen aan hotelresort Vidanta
kunnen verkopen, vertelt hij enigszins
lekken in het grondwater. Samen met ri- beteuterd.
oolwater, dat veelal zonder tussenkomst Bioloog Van Tussenbroek stelde in
van waterzuiveringsinstallaties wordt ge- 2020 met Caribische collega’s een gids
loosd, is er zo een onafgebroken stroom samen, die alle bestaande commerciële
nutriënten die weer een nieuwe generatie doeleinden voor sargassum in kaart
zeewier voedt. bracht. Bijna allemaal zitten ze nog in de
Om die kringloop te doorbreken, wordt pilot of experimentele fase, maar ze blijft
naarstig gezocht naar mogelijkheden om geloven dat op zee onderscheppen de
sargassum te verwerken. Ideeën voor beste optie is. En dat dit rendabel kan
commerciële toepassingen zijn er ge- worden, als er een hele keten van toepas-
noeg. Er wordt al biogas van gestookt en singen voor geoogst wier komt.
grondverbeteraar van gemaakt. Van de Hoewel in Mexico en in de rest van de
cellulose in het wier kunnen school- Cariben het wier nu nog als vervelende
schriftjes, schoenen en suikers geprodu- plaag wordt gezien, kan het ‘bruine tij’
ceerd. Maar één wonderoplossing is er juist ‘gouden kansen’ bieden, conclu-
niet. deerde ook Wageningen University in
Omar Vázquez verdient al geld met sar- 2021 in een studie. Sargassum neemt veel
gassum. De Mexicaan had altijd een tui- CO2 en voedingsstoffen op en zet die om
niersbedrijf in Puerto Morelos en raakte in biomassa. „Het enige wat wij moeten
zo betrokken bij het schoonmaken van doen, is die biomassa uit de oceaan ha-
het lokale strand, vertelt hij op zijn be- len”, zegt Van Tussenbroek. „Dan gaan al
drijf aan de snelweg naar het haven- die nutriënten niet terug de zee in. En we
plaatsje. Sinds enkele jaren maakt hij moeten iets doen waardoor die CO2 niet
bouwblokken van het wier, zogenoemde meer de lucht in gaat.”
Sargablocks, die bestaan uit een mengsel Zeker als olieland Mexico zou beslissen
van sargassum en adobe. Op zijn terrein om alsnog mee te gaan doen aan de inter-
staat de eerste proefwoning die hij ermee nationale handel in koolstofkredieten, is
bouwde, vernoemd naar zijn moeder, Ca- dat „win-win”, zegt ze. „Dan helpen we
sa Angelita. het klimaat én maken we de oceanen
Vázquez levert zijn blokken inmiddels schoon.”
A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e
STEM 15 MAART
WATER
NATUURLIJK
Al 15 jaar zet Water Natuurlijk zich in
voor meer natuur en recreatie in de
waterschappen. Zowel in de stad als
op het platteland. Zodat iedereen kan
genieten van een groene en gezonde
leefomgeving.
Jouw groene stem in het waterschap.
Bekijk al onze standpunten op
waternatuurlijk.nl