Temat: Rozwiązywanie równań – zadania o wieku ludzi

Podczas dzisiejszych zajęć dowiesz się, Drogi Uczniu, jak rozwiązywać zadania
tekstowe dotyczące wieku ludzi za pomocą równań. Będziemy rozważać zadania,
w których należy obliczyć wiek jakichś osób, korzystając z pewnych podanych zależności.
Na ogół mowa jest w nich o sytuacji obecnej oraz takiej, która miała miejsce szereg lat temu,
albo dopiero się wydarzy za szereg lat. Łatwiejsze zadania udaje się rozwiązać, układając
jedno równanie. W trudniejszych zadaniach łatwiej jest ułożyć układ równań (ale to dopiero
w starszych klasach).

Na wstępie obejrzyj proszę filmik, na którym omówione zostały przykładowe zadania.

Z tego filmu dowiesz się:

 jak obliczyć wiek osób z różnicy ich wieku,

 jak opisać wzorem, ile lat miał ktoś n lat temu,
 jak opisać wzorem, ile lat będzie miał ktoś za n lat,
 jak wykorzystać oś czasu do rozwiązywania zadań związanych z wiekiem.

https://www.youtube.com/watch?v=lbmPyUMHudc

Poniżej zebrano najważniejsze wskazówki, które mogą się przydać przy

rozwiązywaniu takich zadań.

Zadania związane z wiekiem nie mają najczęściej wyodrębnionych danych

i szukanych, a przynajmniej dane nie są liczbami. Zamiast wypisywać dane i szukane,
dokonujemy analizy treści i wprowadzamy oznaczenia występujących w zadaniu wielkości.
Musimy po pierwsze właściwie dobrać znaczenie niewiadomych. Najlepiej napisać w swoim
rozwiązaniu jasno i przejrzyście, co oznacza x. Naturalnie jeśli stosujemy dalsze niewiadome,
powinniśmy je także dokładnie opisać. Niewiadomą może być wartość, o której mowa
w pytaniu, choć są zadania, w których takie oznaczenie nie jest dobre lub wręcz jest
nieprzydatne. Za niewiadomą możemy też przyjąć wartość, od której zależą inne wartości.
Np. jeśli Marcin ma o 2 lata więcej od Jarka, to naszym x będzie wiek Jarka, nie wiek
Marcina.

Po drugie, powinniśmy opisać wiek każdej innej osoby występującej w zadaniu, o ile
to jest możliwe i potrzebne. Często wiek danej osoby podany jest w treści zadania w postaci
związku z wiekiem innej osoby. W podanym przykładzie napiszemy, że x+2 oznacza wiek
Marcina.

Po trzecie, w opisie używamy poprawnych określeń, np. „x – obecny wiek Janka”.

Nie wolno pisać skrótami lub niepoprawnie, jak np. „ x – Janek”, bo taki zapis nic nam
przecież nie mówi. Przecież x to nie żaden Janek, ale liczba jego lat, poza tym z takiego
zapisu zupełnie nie wiadomo, jakiego momentu dotyczy ów wiek.

Dobrze jest narysować sobie (choćby na brudno) tabelkę, w której wierszach

wyszczególnimy wszystkie podane w zadaniu osoby, a w kolumnach wszystkie podane
sytuacje (np. stan teraźniejszy i przeszły). Jeżeli zdecydujemy się na taki krok i wprowadzimy
tabelkę do rozwiązania, pamiętajmy, żeby nie wpisywać do niej niczego, co dopiero
obliczymy niżej. W rozwiązaniu nie można bowiem cofać się i uzupełniać tego,
co zostawiliśmy puste. Wszelkie pomocnicze obliczenia robimy zatem nad tabelką,
wpisujemy do niej tylko to, co znamy, czyli to, co odczytaliśmy z treści zadania i to, co już
ustaliliśmy (także w postaci wielkości niewiadomych).

W zadaniach tego typu musimy myśleć algebraicznie. Umówmy się, że znany nie
oznacza tego samego, co wiadomy. Jeśli o wieku danej osoby w konkretnej chwili nic nie
wiemy i nie potrafimy go powiązać z wiekiem innych osób, to traktujemy go jako nieznany
i zostawiamy odpowiednią komórkę tabelki pustą. Jeśli jednak ustaliliśmy na przykład,
że wiek pewnej osoby wynosi obecnie 2x (bo jest dwa razy większy od wieku pewnej innej
osoby, który oznaczyliśmy x), to pamiętajmy, że choć nie potrafimy tego wieku wyrazić
arytmetycznie (w postaci liczby), to umiemy go zapisać algebraicznie (symbolicznie), a to już
oznacza, że mamy pewną wiedzę na jego temat. Jest to dla nas wiek znany, choć
niewiadomy (język polski pozwala nam na szczęście na takie rozróżnienie). Tabelka zaś
służy do tego, by zebrać to, co znamy, nawet, jeśli nie wiemy, jaka liczba się kryje pod
symbolem czy wyrażeniem.

Po wykonaniu tabelki (a przynajmniej po poprawnym opisaniu wszystkich danych)

próbujemy ułożyć równanie (lub równania). Pamiętajmy, że liczba równań powinna być
równa liczbie niewiadomych lub od niej większa.

Czasami równanie odzwierciedla to, co zawarte zostało w treści zadania. W innych

wypadkach kluczem do poprawnego ułożenia równania (lub równań) bywa spostrzeżenie, że
jeśli jakaś osoba postarzała się o pewną ilość lat, to i inne osoby musiały postarzeć się o tyle
samo lat. Na przykład jeśli Ania ma obecnie x lat, a Gosia x+1 lat, to pięć lat temu Ania
miała x−5 lat, a Gosia x−4 lat. Odpowiednie wyrażenia możemy wypisać i uprościć (w tym
przykładzie, analizując wiek Gosi: x+1−5=x−4) przed narysowaniem tabelki. Samo
równanie potrzebne do rozwiązania zadania często wygodnie jest napisać, porównując dwa
wiersze tabelki.

Czasem wygodniej jest zauważyć, że różnica ilości lat dwóch osób pozostaje zawsze
stała. Wszyscy bowiem starzejemy się o tę samą liczbę lat. Nie zawsze wiemy, ile to lat, ale
często umiemy tę wielkość zapisać algebraicznie. Jeśli jakiejś osobie przybyło np. x−y lat, to
i innej osobie przybyło także x−y lat. Można to często wykorzystać do ułożenia równania,
które pozwoli nam rozwiązać zadanie. Równanie tego typu konstruujemy, analizując dwie
kolumny tabelki.

Jeśli wypełnienie tabelki wymaga dodatkowych obliczeń, które trudno nam wykonać
bez wstępnej analizy danych, zostawiamy w tabelce luki, i jeśli czujemy taką potrzebę, po
przeprowadzeniu koniecznych obliczeń rysujemy tabelkę po raz drugi, umieszczając w niej
nowo otrzymane wartości (obok tych, które już znaliśmy wcześniej).

Poniżej przeanalizujemy pewną ilość zadań związanych z omawianym zagadnieniem.

Każdemu z nich towarzyszy rozwiązanie, zwykle w postaci obliczeń i szczegółowego
komentarza. Analiza tych rozwiązań posłuży jako ilustracja powyższych wskazówek.
1. Jarek i Marcin mają razem 26 lat. Marcin jest o dwa lata starszy od Jarka. Ile lat ma
każdy z chłopców?

Istotne podpowiedzi do zadania podane zostały wyżej, we wskazówkach. Wiemy więc, wiek
którego z chłopców należy oznaczyć przez x i wiemy, dlaczego. Pamiętajmy też, że „o dwa”
znaczy w matematyce +2. Oznaczmy zatem x – wiek Jarka, x+2 – wiek Marcina, i wypiszmy
to na początku naszego rozwiązania.

Tabelka w naszym zadaniu nie jest potrzebna, a do ułożenia równania wystarczy informacja
zawarta w pierwszym zdaniu tekstu. Mając oznaczony wiek każdego z chłopców, łatwo
napiszemy, że suma ich wieku to 26 lat: x+(x+2)=26. Nawias nie jest niezbędny, służy on
tylko do tego, by lepiej wyodrębnić wiek Marcina.

Dalsze rozwiązanie jest już elementarne: x+x+2=26, redukujemy wyrazy podobne: 2x+2=26,
rozdzielamy niewiadome od wiadomych: 2x=26−2, znów redukujemy wyrazy podobne:
2x=24, dzielimy obie strony przez współczynnik liczbowy przy niewiadomej, czyli przez 2
(co możemy, lecz nie musimy zapisać 2x=24|2), skąd otrzymujemy: x=12. Obliczyliśmy wiek
Jarka, nie zapomnijmy jeszcze obliczyć wiek Marcina: x+2=12+2=14.

Odpowiedź: Jarek ma 12 lat, a Marcin 14 lat.

2. Ojciec ma 36 lat, a syn 4. Za ile lat ojciec będzie 5 razy starszy od syna?

Zadanie jest nieco trudniejsze od poprzednich, jednak stosunkowo łatwo można je rozwiązać
bez pomocy tabelki.

Zaczniemy od ustalenia, co oznaczymy literą x. Najprościej przeanalizować w tym celu

pytanie postawione w zadaniu. Zapisujemy: x – ilość lat, po upływie których ojciec będzie 5
razy starszy od syna.

Teraz ustalmy wiek ojca i syna po upływie tych x lat. Jest to konieczne, by zapisać warunek
zawarty w pytaniu. Wystarczy dodać liczbę lat do obecnego wieku obu osób. Zapisujemy:

36+x – wiek ojca za x lat,

4+x – wiek syna za x lat.

Skoro wiek ojca ma być 5 razy większy od wieku syna, musi być spełniony warunek:
36+x=5(4+x). Zapisujemy utworzone równanie i rozwiązujemy je według typowego
schematu.

Likwidujemy nawias, mnożąc jednomian przez sumę algebraiczną: 36+x=20+5x.

Rozdzielamy niewiadome i wiadome: x−5x=20−36.

Redukujemy wyrazy podobne: −4x=−16.

Dzielimy obie strony przez współczynnik przy niewiadomej, czyli przez −4 : x=4.

Odpowiedź: Ojciec będzie 5 razy starszy od syna za 4 lata.

3. Tata i syn mają razem 36 lat. Za 7 lat tata będzie 4 razy starszy od syna. Ile lat mają
obecnie?

obecnie za 7 lat
tata 36−x 43−x
syn x x+7

43−x=4(x+7)

43−x=4x+28 ∣−4x−43

−5x=−15 |(−5)

x=3

wiek taty: 36−x=36−3=33

Odp.: Tata ma 33 lata, a syn 3 lata.

Praca domowa

zadanie 1
Przed 10 laty ojciec był 4 razy starszy od syna. Za 10 lat obaj będą mieli razem 100 lat. Ile lat
ma obecnie każdy z nich?

zadanie 2
Gdy ojciec będzie w wieku swojej mamy, będzie miał 6 razy wiecej lat niz ma teraz jego syn,
a on będzie miał wtedy 0 2 lata mniej niz ma teraz jego ojciec. Ojciec i syn będą mieli wtedy
razem 94 lata. Ile lat ma obecnie matka ojca, ojciec i jego syn?

zadanie 3
Lolek jest o 3 lata starszy od Bolka, a Olek jest 3 razy starzy od Lolka. przed 3 laty Olek miał
3 razy więcej lat niż wtedy Lolek i Bolek razem. Ile lat ma każdy z nich?

W razie pytań i wątpliwości skontaktuj się ze mną.

m.stankowska@sp90.edu.gdansk.pl
Powodzenia!

Źródła: strona internetowa Pistacja

„Rozwiązywanie zadań związanych z wiekiem” Grzegorz Jagodziński