Rozwiązywanie równań zawierających mianownik

metodą równań równoważnych

Wprowadzenie
Przeczytaj
Animacja
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Rozwiązywanie równań zawierających mianownik
metodą równań równoważnych

Źródło: Artem Beliaikin, dostępny w internecie: www.unsplash.com.

Rozwiązywanie równań nie zawsze daje się zapisać jako proste porównywanie dwóch
wielkości. Czasem należy skorzystać z proporcji lub innych, bardziej skomplikowanych form
zapisu. W tym materiale przypomnimy, utrwalimy i rozwiniemy umiejętności w zakresie
rozwiązywania równań zawierających mianownik metodą równań równoważnych.

Twoje cele

Sprowadzisz wyrażenia algebraiczne zawierające mianownik do wspólnego

mianownika.
Rozwiążesz równania zawierające mianownik metodą równań równoważnych.
Zapiszesz i rozwiążesz równania zawierające mianownik, wynikające z treści zadań.
Przeczytaj

Rozwiązując równania można wykorzystać metodę równań równoważnych. Dwa równania

nazwiemy równoważnymi, jeśli mają takie same zbiory rozwiązań. Chcąc rozwiązać
równanie, możemy:

do obu stron równania dodać jednomian;

od obu stron równania odjąć jednomian;
obie strony równania pomnożyć przez liczbę różną od zera lub podzielić przez liczbę
różną od zera;
uprościć wyrażenia znajdujące się po każdej stronie równania – opuszczając nawiasy,
redukując wyrazy podobne.

Wykonując te operacje staramy się doprowadzić równanie do postaci prostszej, aby

uzyskanie rozwiązani było łatwiejsze. W przypadku równań w postaci proporcji
rozwiązywanie równań zawierających mianownik metodą równań równoważnych
sprowadza się do uproszczenia proporcji.

Definicja: Równość postaci

Równość postaci ab = dc dla b ≠ 0 i d ≠ 0 nazywamy proporcją. Wyrazy a i d nazywamy

skrajnymi, natomiast wyrazy b i c środkowymi.

W proporcji iloczyn wyrazów skrajnych jest równy iloczynowi wyrazów środkowych, czyli:
Przykład 1

Rozwiążemy równanie

2x+4
3
= x−3
2

Jest to równanie zapisane w postaci proporcji. Skorzystamy z własności proporcji

mówiącej, że iloczyn wyrazów skrajnych jest równy iloczynowi wyrazów środkowych.

2 ⋅ (2x + 4) = 3 ⋅ (x − 3)

Pozbywamy się nawiasów.

4x + 8 = 3x − 9

Od obydwu stron równania odejmujemy 8 i jednocześnie odejmujemy 3x.

4x − 3x = −9 − 8

x = −17
Rozwiązaniem równania jest liczba (−17).

Przykład 2

Rozwiążemy równanie

x−3 + 2 = x+4 − 2x−3

3 6 2

Obydwie strony równania mnożymy przez wspólny mianownik ułamków (najmniejszą

wspólną wielokrotność liczb 2, 3 i 6). Będzie to liczba 6.

x−3 + 2 = x+4 − 2x−3 ⋅6

3 6 2

x−3 x+4 2x−3

6⋅ 3
+6⋅2=6⋅ 6
−6⋅ 2

Skracamy wyrażenia.

2 ⋅ (x − 3) + 12 = x + 4 − 3 ⋅ (2x − 3)
Wykonujemy mnożenie i pozbywamy się nawiasów.

2x − 6 + 12 = x + 4 − 6x + 9
Redukujemy wyrażenia podobne.

2x + 6 = −5x + 13

Od obydwu stron równania odejmujemy 6 i jednocześnie dodajemy 5x.

 2x + 5x = 13 − 6

7x = 7

Dzielimy obie strony równania przez 7.

7x = 7 | : 7

x=1
Rozwiązaniem równania jest liczba 1.

Przykład 3

Dane są dwie liczby naturalne, których stosunek wielkości jest równy 1

2
. Oblicz szukane
liczby, jeżeli wiadomo, że jedna z nich jest o 4 większa od drugiej.

Najpierw przeprowadzimy krótką analizę zadania.

Jeżeli:

x – pierwsza liczba,
x + 4 – druga liczba.
Możemy zapisać równanie opisujące sytuację w zadaniu:
x 1
x+4 = 2

Teraz zajmiemy się rozwiązaniem równania zapisanego w postaci proporcji.

2x = x+4
2x − x = 4

x=4
Rozwiązaniem równania jest liczba 4. Jest to pierwsza szukana liczba. Druga liczba to 8.

Przykład 4

Rozwiążemy równanie 3
2+3x
= −1
2x
.

Najpierw wyznaczymy dziedzinę równania x ∈ R ∖ {− 2

3
, 0} .

Uwzględniając dziedzinę równania zapiszemy x.

3 ⋅ 2x = −1 ⋅ (2 + 3x)
 6x = −2 − 3x
6x + 3x = −2
9x = −2
x = − 29

Słownik
zbiór rozwiązań równania z jedną niewiadomą

każda liczba rzeczywista, która spełnia to równanie

równania równoważne

równania, które posiadają ten sam zbiór rozwiązań

Animacja

Polecenie 1

Przeanalizuj przedstawioną w animacji metodę rozwiązywania równań zawierających

mianownik. Pamiętaj o wyznaczeniu dziedziny równania, gdy niewiadoma znajduje się
w mianowniku.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DMhsbWXFB

Animacja przedstawia metodę rozwiązywania równań zawierających mianownik.

W metodzie tej mnoży się obie strony równania przez najmniejszą wspólną wielokrotność
mianowników elementów równania. W przykładzie 1 wskazuje się na konieczność
wyznaczenia dziedziny równań, jeżeli niewiadoma występuje w mianowniku
któregokolwiek z elementów równania. W przykładzie drugim efektem rozwiązywania
równania jest sprzeczność, co oznacza, ze równanie nie ma rozwiązania. W przykładzie
trzecim sprawdza się, czy rozwiązanie jednego równania spełnia drugie równanie poprzez
rozwiązanie obu równań, i porównanie rozwiązań. Rozwiązania różne od siebie wskazują,
ze rozwiązanie jednego równania nie spełnia równania drugiego.

Polecenie 2

Rozwiąż równanie:

2x+7
x+5 = 2 13
Polecenie 3

Sprawdź, czy rozwiązanie równania 3x2+1 − 1−5 x = 2x − 3−4 x spełnia równanie x+5
3 = 2
x+3 .
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Wpisz w wolne miejsce taką liczbę, aby podane wielkości były wprost proporcjonalne.

x y
64 16

Ćwiczenie 2 輸

Wpisz w wolne miejsce taką liczbę, aby podane wielkości były wprost proporcjonalne.

x y
2

17 51

Ćwiczenie 3 輸

Wpisz w wolne miejsce taką liczbę, aby podane wielkości były wprost proporcjonalne.
Jeżeli liczba nie jest całkowita zapisz, np.: 1, 5.

x y
2, 5 7

21

22, 5
Ćwiczenie 4 醙

Jabłko waży 0, 23 kg. Ile jabłek waży 4, 37 kg?

 22

 20

 19

 17
Ćwiczenie 5

Przeciągnij prawidłową liczbę tak, aby otrzymać proporcję.

x
9 = 1,5 , x =
1
x
1 = 0,2 , x =
1
5,5
16,5 = x , x =
1
3,14
28 = 21,98 , x =
x

3 3, 5 4, 5 2 5, 5 4 6 5
Ćwiczenie 6 醙

Janek jest o cięższy od Stasia. Stosunek wagi chłopców jest równy 43 . Jeżeli za x
5 kg
przyjmiemy wagę Stasia to równanie opisujące sytuację przedstawioną w zadaniu to:


x
x−5 = 3
4

x
= 4
 x+5 3


x
x+5 = 3
4
Ćwiczenie 7 醙

Posortuj rozwiązanie równania w odpowiedniej kolejności.

8x − 27x = −6 + 8 

4 ⋅ (2x − 2) = 30x − 3 ⋅ (x + 2) 

2x−2 5x x+2
3
= 2
− 4 

8x − 8 = 27x − 6 

x = − 192 

8x − 8 = 30x − 3x − 6 

−19x = 2 

Ćwiczenie 8 醙

Obwód równoległoboku jest równy 48 cm. Oblicz długość dłuższego boku równoległoboku,
jeżeli pozostają one w stosunku 5 ∶ 7. Wpisz odpowiedź.

Długość dłuższego boku równoległoboku wynosi cm.

Ćwiczenie 9 難

Równanie x+4
3 − 52x = 3x − 1−6 x

 jest sprzeczne

 ma dwa rozwiązania

 ma jedno rozwiązanie

 jest tożsamościowe

Ćwiczenie 10 難

Połącz w pary równanie z jego rozwiązaniem.

2x+4
5 − x−1
2 =0 13
x+5
2 + 35x = 4 − 54
x
3 + x4 + x5 = 0 1 114
4x−1
3 − 34x = x 0
3x−1
2 + 4x = 2x+1
3
5
29
Dla nauczyciela

Autor: Jolanta Schilling

Przedmiot: Matematyka

Temat: Rozwiazywanie równań zawierających mianownik metodą równań równoważnych

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

III. Równania i nierówności. Zakres podstawowy.

Uczeń:

1) przekształca równania i nierówności w sposób równoważny.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii
kompetencje cyfrowe
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

sprowadza wyrażenia algebraiczne zawierające mianowniki do wspólnego mianownika

rozwiązuje równania zawierające mianownik metodą równań równoważnych
analizuje zadania z treścią, na ich podstawie zapisuje i rozwiązuje równania
zawierające mianownik
tworzy algorytm rozwiązywania równań zawierających mianownik

Strategie nauczania:

konstruktywizm

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem animacji i ćwiczeń interaktywnych

dyskusja
 odwrócona klasa

Formy pracy:

praca indywidualna
praca w grupach
praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do Internetu, słuchawki

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel podaje temat i cele zajęć oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
2. Wybrani wcześniej przez nauczyciela uczniowie podają przykłady prostych równań
zapisanych w postaci proporcji. Pozostali odgadują szukane wielkości.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pracują w grupach metodą odwróconej klasy. Najpierw wymieniają się

między sobą wiadomościami dotyczącymi rozwiązywania równań zawierających
mianownik metodą równań równoważnych, które przypomnieli w domu. Przypominają
metody sprowadzania ułamków algebraicznych do wspólnego mianownika.
2. Uczniowie oglądają animację i omawiają ją wraz z nauczycielem.
3. Uczniowie podzieleni na grupy 4 – 6 osobowe rozwiązują zadania interaktywne.
Wspólnie omawiają odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Jako podsumowanie nauczyciel zadaje uczniom pytania dotyczące rozwiązywania

równań.
2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów,
udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Nauczyciel poleca uczniom wykonać te ćwiczenia interaktywne, które nie zostały

wykonane podczas lekcji.

Materiały pomocnicze:
Rozwiązywanie nierówności wielomianowych, które można sprowadzić do postaci
iloczynowej metodą wyłączania czynnika przed nawias

Wskazówki metodyczne:

Animację można wykorzystać jako przygotowanie do sprawdzianu. Po obejrzeniu

rozwiązanych przykładów, nauczyciel może przygotować podobne zadania i poprosić
uczniów o rozwiązanie ich w ramach krótkiego sprawdzianu.