Interpretacja geometryczna układu równań typu

y = ax2 + bx + c
{
y = dx + e

Wprowadzenie
Przeczytaj
Symulacja interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Interpretacja geometryczna układu równań typu
y = ax2 + bx + c
{y = dx + e

Źródło: Charles Deluvio, dostępny w internecie: h ps://unsplash.com/.

Rozwiązaniem układu równań z dwiema niewiadomymi jest każda para liczb, spełniająca
jednocześnie oba równania tego układu. Taki układ równań może mieć jedno rozwiązanie,
nieskończenie wiele rozwiązań lub nie mieć rozwiązania.

= +
Interpretacją geometryczną równania y ax2 bx (dla a różnego od zera) jest parabola,
= +
zaś interpretacją geometryczną równania y cx d jest prosta.

W tym materiale zajmiemy się graficznym rozwiązaniem układów równań postaci

y = ax2 + bx + c
{y = dx + e
Możemy narysować wykresy tych równań w jednym układzie współrzędnych i sprawdzić,
czy istnieją punkty, które należą jednocześnie do obu wykresów.

Zastanów się, jaką własność mają takie punkty.

Twoje cele

Utrwalisz metody rysowania wykresu funkcji liniowej.

Utrwalisz metody rysowania wykresu funkcji kwadratowej.
Wykorzystasz wykresy funkcji liniowej i kwadratowej do graficznego rozwiazywania
y = ax2 + bx + c
układów równań postaci { .
y = dx + e
Na podstawie wykresów odczytasz liczbę rozwiązań układu równań postaci
y = ax2 + bx + c
{y = dx + e .

Ustalisz, na podstawie wykresu, rozwiązania układów równań postaci

y = ax2 + bx + c
{y = dx + e .
Przeczytaj

Definicja: Układ równań

Układem równań nazywamy koniunkcję co najmniej dwóch równań.

Definicja: Rozwiązanie układu równań

Rozwiązaniem układu równań, z których jedno jest równaniem liniowym, a drugie jest
równaniem stopnia drugiego z dwiema niewiadomymi, jest każda para liczb spełniająca
jednocześnie oba równania układu .

Taki układ równań może nie mieć rozwiązania lub może mieć rozwiązania (np. dwa).

Definicja: Wykres funkcji liniowej

Wykresem funkcji liniowej f (x) = ax + b jest prosta o równaniu y = ax + b, gdzie x ∈ R

.

Definicja: Wykres funkcji kwadratowej

Wykresem funkcji kwadratowej f (x) = ax2 jest krzywa o równaniu y = ax2 , gdzie x ∈ R
. Krzywą tę nazywamy parabolą.

Przykład 1

Na rysunku przedstawione są wykresy równań

y = 2x2 − 3x − 1 oraz y = x − 1.
Wykresy te przecinają się w dwóch punktach A i B. Z rysunku możemy odczytać ich
współrzędne: (2, 1) oraz (0, − 1).

Współrzędne punktów przecięcia się wykresów równań, są rozwiązaniami układu

utworzonego przez te równania.

A zatem rozwiązaniem układu równań {

y = 2x − 3x − 1 są dwie pary liczb {x = 2
2

y=x−1 y=1
oraz {
x=0 .
y = −1
Przykład 2

{yy == xx ++2x + 3.
1 2

Przedstawimy interpretację graficzną układu równań 9

1
3

Rysujemy w układzie współrzędnych wykresy funkcji y= x1

9
2
+ x + 3 oraz y = x + 2.
1
3
Prosta i parabola mają dokładnie jeden wspólny punkt P = (−3, 1).

y = 91 x2 + x + 3 x = −3
Stąd układ równań { ma dokładnie jedno rozwiązanie { .
y= 3x+2
1
y=1
Przykład 3

{xy ++44xx=+1y = −3.

2
Przedstawimy interpretację graficzną układu równań

Przekształcamy każde z równań, tak aby wyznaczyć w nim zmienną y.

{yy = −x − 4x − 3
2

= −4x + 1

Rysujemy w układzie współrzędnych wykresy funkcji y = −x2 − 4x − 3 oraz

y = −4x + 1.
 y = −x2 − 4x − 3
Wykresy nie posiadają punktów wspólnych. Zatem układ równań {
y = −4x + 1
jest sprzeczny.

Możemy zatem zauważyć, że prosta i parabola mogą mieć dwa punkty wspólne, jeden punkt
wspólny lub nie mieć punktów wspólnych.

Prostą, która przecina parabolę w dwóch punktach, nazywamy sieczną paraboli.

Prostą, która ma z parabolą dokładnie jeden punkt wspólny i nie jest równoległa do osi Y ,
nazywamy styczną do paraboli.

Przykład 4

{yy == −3 xx −+131x +−47 1 .

2
Przedstawimy interpretację graficzną układu równań
2 2
 ∣
Rysujemy w układzie współrzędnych wykresy funkcji y = −x2 + 3x + 4 oraz
y = 3 x − 1 12 − 7 12 .

Wykresy przecinają się w dwóch punktach o współrzędnych (−1, 0) oraz (4, 0), a zatem

układ równań {

.
y = −x2 + 3x + 4
y = 3 x − 1 12 − 7 21

P = 3 x − 1 12

Dla pary liczb

−7 1
2

{xy == 04 mamy:
y = −x2 + 3x + 4
ma dwa rozwiązania postaci

Poprawność rozwiązań możemy sprawdzić algebraicznie.

Możemy podstawić odczytane wartości do równań i sprawdzić równość stron.

Dla pary liczb {xy == 0−1 mamy:

y = −x2 + 3x + 4
P = −x2 + 3x + 4 = −(−1)2 + 3 ⋅ (−1) + 4 = 0 = L
y = 3 x − 1 12 −7 1
2

= 3 ⋅ (−1) − 1 1
2
−7 1
2
= 3 ⋅ −2 1
2
{xy == 0−1 oraz {xy == 04

−7 1
2
=0= L
Przykład 5

∣
P = −x2 + 3x + 4 = −42 + 3 ⋅ 4 + 4 = 0 = L
y = 3 x − 1 12
P = 3 ⋅ x − 1 12
−7

−7

A zatem pary liczb postaci

y = −x2 + 3x + 4
{y = 3 x − 1 1 − 7 1 .
2 2
1
2

1
2
=3⋅ 4−1

Określimy liczbę rozwiązań układu równań {

parametru m.

jest równy zero.

Δ = 1 − 4 ⋅ (−1) ⋅ (

1 + 4(

1+4

m=
m − 1) = 0
m−4=0
3
4
m − 1)
y
1
2
−7
1
2
=3⋅ 2

= −x2 + 2x + m
y = 3x + 1
1
2
−7
1
2

, w zależności od

1. Wiemy, że punkt wspólny wykresów należy jednocześnie do paraboli i prostej.

Spełniony jest zatem warunek

−x2 + 2x + m = 3x + 1
=0= L

{xy == 0−1 oraz {xy == 04 są rozwiązaniami układu równań

Znajdziemy m, dla którego istnieje dokładnie jeden taki punkt. Taka sytuacja ma miejsce
wtedy, gdy wyróżnik trójmianu

−x2 − x + m − 1 = 0

A zatem prosta y = 3x + 1 ma dokładnie jeden punkt wspólny z parabolą

y = −x2 + 2x + m dla m =
Naszkicujemy te wykresy.
3
4
.
2. Z własności funkcji kwadratowej wiemy, że parabola y = −x2 + 2x + m przecina oś Y
w punkcie (0, m).

A zatem dla m > 3

4
parabola przesunie się w górę wzdłuż osi Y , a dla m < 3
4
przesunie
się w dół wzdłuż osi Y .

Przeanalizujmy kilka przykładów:

dla m = −2

dla m = −1
dla m=2

dla m=3
 m < 34 prosta y = 3x + 1 nie będzie miała punktu wspólnego z parabolą
3. Zatem dla
y = −x2 + 2x + m (rozpatrywany układ równań nie ma rozwiązania), a dla m > 34
prosta ma dwa punkty wspólne z parabolą (układ równań ma dwa rozwiązania).

Słownik
układ równań

koniunkcja co najmniej dwóch równań

parabola

wykres funkcji kwadratowej

Symulacja interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się z symulacją interaktywną przedstawiającą geometryczną interpretację układu

równań typu
= ax2 + bx + c.
{yy = dx + e

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DtDET3eVd

Polecenie 2

Uporządkuj i rozwiąż układy równań.

a. {xx + y = x2 − 2
− y = −1

b. {
4x + 2x2 + 2y = −6
3x + 4y = −5

{63xx −−y6=x =7 y − 5
2
c.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Ćwiczenie 2 輸

Ćwiczenie 3 輸

Ćwiczenie 4 醙

Rozwiąż graficznie układy równań, a następnie zaznacz te, których rozwiązaniem są dwie pary
liczb dodatnich.

 {yy = −x + 8
= −x2 + 10x − 20

 {yy = −x2 + 2x − 3
=x−5

 {yy = 3x2 − 12x + 13

= 3x − 5, 75
= x2 − 4x + 5
{yy = x+1


 {yy = x+4
= −2x2 − 3x + 2
Ćwiczenie 5 醙

y = ax2 + bx + c
Na rysunku przedstawiono interpretację geometryczną układu równań { .
y = dx + e

Przeciągnij w wyznaczone miejsca odpowiednie liczby.

Rozwiązaniem układu równań

y= ⋅x2 + 2x+ oraz y = −2x+ jest para liczb
x= oraz y = .

−5 − 21 −2 3 2 −4 3 −3 1
2 4 5 −3
Ćwiczenie 6 醙

Współrzędne środka odcinka o końcach w punktach A = (xA , yA ), B = (xB , yB ) możemy

obliczyć korzystając ze wzoru:

S = ( xA xB , yA +yB )
+
2 2

Współrzędne końców odcinka AB spełniają układ równań {− x + 2x + 3 .

1
2
2

y=x−1

Rozwiąż graficznie ten układ równań oraz znajdź współrzędne punktu S środka odcinka AB
i oblicz jego odległość od początku układu współrzędnych.

Zaznacz właściwe odpowiedzi.

Współrzędne Współrzędne Współrzędne

punktu A punktu B punktu S Odległość | OS|
(−2, 3)  (−4, 3)  (1, − 3)  1 
(−2, − 3)  (4, − 3)  (−3, 0)  3 
(2, 3)  (4, 3)  (−3, − 3)  2√3 
(2, − 3)  (−4, − 3)  (1, 0)  3√2 

Ćwiczenie 7 難

Zaznacz wszystkie prawidłowe odpowiedzi. Wskaż wartość parametru m, dla którego układ
{yy = x + x + m ma dokładnie jedno rozwiązanie.
1 2
równań 2
= mx + 1

 3

 −3

 1

 −1
Ćwiczenie 8 難

Rozwiąż graficznie układ równań {yy = |x + 1| − 2 i sprawdź algebraicznie poprawność

= 1 x2 + x − 1
2
odczytanych rozwiązań.
Dla nauczyciela

Autor: Beata Wojciechowska

Przedmiot: Matematyka

Temat: Rozwiązywanie układów równań typu

= ax2 + bx + c
{yy = dx + e

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

III. Równania i nierówności. Zakres podstawowy.

Uczeń:

4) rozwiązuje równania i nierówności kwadratowe.

Zakres rozszerzony. Uczeń spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego,

a ponadto:

5) analizuje równania i nierówności liniowe z parametrami oraz równania i nierówności

kwadratowe z parametrami, w szczególności wyznacza liczbę rozwiązań w zależności od
parametrów, podaje warunki, przy których rozwiązania mają żądaną własność i wyznacza
rozwiązania w zależności od parametrów.

IV. Układy równań. Zakres podstawowy.

Uczeń:

1) rozwiązuje układy równań liniowych z dwiema niewiadomymi; podaje interpretację

geometryczną układów oznaczonych, nieoznaczonych i sprzecznych;

3) rozwiązuje metodą podstawiania układy równań, z których jedno jest liniowe, a drugie

kwadratowe, postaci {xax2 ++ yby2 +=cxe + dy = f lub {yax=+cxby2 += dx

e
+ f.
Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii
kompetencje cyfrowe
 kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

wykorzystuje wykresy funkcji liniowej i kwadratowej do graficznego rozwiazywania

układów równań
odczytuje liczbę rozwiązań układu równań na podstawie wykresów prostej i paraboli
odczytuje z wykresu współrzędne punktów wspólnych prostej i paraboli
tworzy i wykorzystuje algorytmy rozwiązywania układów równań

Strategie nauczania:

konstruktywizm

Metody i techniki nauczania:

analiza przypadku
dyskusja
gra dydaktyczna

Formy pracy:

praca w parach
praca całego zespołu klasowego
praca w grupach

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do Internetu, słuchawki

zasoby multimedialne zawarte w e–materiale
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda
duże arkusze w kratkę z przygotowanym układem współrzędnych, mazaki
pięć pudełek podpisanych „a”, „b”, „c”, „d”, „e”, w których znajdują się kartoniki
z liczbami

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel podaje temat i cele zajęć oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
2. Uczniowie w parach przypominają informacje o wykresach funkcji liniowych
i kwadratowych oraz graficznym rozwiązywaniu układów równań liniowych.

Faza realizacyjna:
 1. Pracując w parach metodą analizy przypadku, uczniowie analizują przykłady zawarte
w części „Przeczytaj” i „Symulacja interaktywna”.
2. Nauczyciel kontroluje pracę grup i wyjaśnia ewentualne wątpliwości.
3. Uczniowie wspólnie wykonują polecenie umieszczone pod symulacją.
4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy.
Każda grupa otrzymuje trzy kartony z układem współrzędnych. Przedstawiciele grup
losują liczby – współczynniki a, b, c, d i e z przygotowanych pudełek. Zadaniem grupy
y = ax2 + bx + c
jest narysowanie interpretacji geometrycznej układu równań {
y = dx + e
i odczytanie liczby jego rozwiązań.
5. Grupa, która wykonała swoje zadanie najszybciej i najdokładniej zostaje nagrodzona
przez nauczyciela oceną z aktywności.
6. Wszystkie wykresy uczniowie zawieszają na tablicy, grupując według liczby
otrzymanych rozwiązań.
7. Uczniowie pracując w parach rozwiązują ćwiczenia interaktywne z części Sprawdź się.
Nauczyciel kontroluje pracę, wyjaśnia wątpliwości.

Faza podsumowująca:

1. Wskazany przez nauczyciela uczeń krótko podsumowuje najważniejsze informacje

z lekcji.
2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów,
udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Materiały pomocnicze:

Definicja funkcji liniowej

Równanie kwadratowe
Miejsca zerowe funkcji kwadratowej. Postać iloczynowa funkcji kwadratowej

Wskazówki metodyczne:

Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów do ćwiczeń w rysowaniu

interpretacji geometrycznej układów równań, a także do sprawdzania poprawności
wykonanych przez siebie wykresów. Można wykorzystać ją, omawiając wzajemne położenie
prostej i paraboli.