3.3.

UKŁADY RÓWNAŃ LINIOWYCH

Równanie liniowe z dwiema niewiadomymi

Równaniem liniowym z dwiema niewiadomymi x i y nazywamy równanie postaci

Ax + By + C = 0 ,

gdzie A, B, C ∈ R i A 2 + B 2 ≠ 0

Rozwiązaniem równania z dwiema niewiadomymi nazywamy parę liczb, które spełniają

dane równanie.

Ilustracją graficzną równania liniowego z dwiema niewiadomymi jest prosta.

Przykład 3.3.1. Sprawdź, która z par (− 1,6), (5,0) jest rozwiązaniem równania
− x + 2y + 5 = 0

Rozwiązanie Komentarz
− x + 2y + 5 = 0 (− 1,6) Sprawdzamy , czy para (− 1,6 ) jest
− (− 1) + 2 ⋅ 6 + 5 = 0 rozwiązaniem równania, podstawiając
x = −1, y = 6
1 + 12 + 5 = 0
18 = 0 Po uproszczeniu otrzymujemy równość
fałszywą.
Odp. (− 1,6) nie jest rozwiązaniem równania. Zatem (− 1,6 ) nie jest rozwiązaniem
równania.
− x + 2y + 5 = 0 (5,0) Sprawdzamy , czy para (5,0 ) jest
−5+ 2⋅0 +5 = 0 rozwiązaniem równania, podstawiając
x = 5, y = 0
0=0

Odp. (5,0) jest rozwiązaniem równania.

Po uproszczeniu otrzymujemy równość
prawdziwą.
Zatem (5,0 ) jest rozwiązaniem równania.
 Układy równań liniowych z dwiema niewiadomymi

a1 x + b1 y = c1
Układem równań liniowych z dwiema niewiadomymi jest układ 
a 2 x + b2 y = c 2

Układ równań liniowych z dwiema niewiadomymi moŜna rozwiązać: metodą podstawiania,

metodą przeciwnych współczynników , metodą graficzną.

3 x − 2 y = 8
Przykład 3.3.2. RozwiąŜ układ równań  metodą podstawiania
2 x + y = 3

Rozwiązanie Komentarz
3 x − 2 y = 8 Metoda podstawiania polega na wyznaczeniu
 niewiadomej z jednego równania i
2 x + y = 3 podstawieniu jej do drugiego, otrzymujemy
wówczas równanie z jedną niewiadomą , które
rozwiązujemy.
3 x − 2 y = 8

 y = 3 − 2x
3 x − 2(3 − 2 x ) = 8
 Z drugiego równania wyznaczamy
 y = 3 − 2x niewiadomą y i podstawiamy ją do pierwszego
3 x − 6 + 4 x = 8 równania.

 y = 3 − 2x
Drugie równanie przepisujemy, a pierwsze
3 x + 4 x = 8 + 6 rozwiązujemy.

 y = 3 − 2x
7 x = 14 / : 7

 y = 3 − 2x Znalezioną wartość x podstawiamy do
x = 2 drugiego równania i obliczamy y.

y = 3 − 2 ⋅ 2
x = 2

 y = −1
x = 2
Odp. Układ ma jedno rozwiązanie 
 y = −1
 2 x − 3 y = 4
Przykład 3.3.3. RozwiąŜ układ równań metodą  przeciwnych współczynników
5 x + 2 y = 1

Rozwiązanie Komentarz
2 x − 3 y = 4 Metoda przeciwnych współczynników
 polega na pomnoŜeniu równania lub równań
5 x + 2 y = 1 przez liczbę lub liczby , w taki sposób , aby
otrzymując przy jednej niewiadomej
przeciwne współczynniki, wówczas po
dodaniu stronami obu równań otrzymujemy
równanie z jedną niewiadomą które
rozwiązujemy.

2 x − 3 y = 4 /⋅ −5
 Aby przy niewiadomej x otrzymać przeciwne
5 x + 2 y = 1 /⋅ 2 współczynniki , mnoŜymy pierwsze równanie
przez –5 , a drugie przez 2.
− 10 x + 15 y = −20
 +
10 x + 4 y = 1
−−−−−−−−−−−−− Równania dodajemy stronami i rozwiązujemy
− 10 x + 15 y + 10 x + 4 y = −20 + 1 równanie z niewiadomą y.
19 y = −19 / : 19
y = −1
Znalezioną wartość y podstawiamy do
pierwszego równania i obliczamy x.
2x − 3 y = 4
2 x − 3 ⋅ (− 1) = 4
2x + 3 = 4
2x = 4 − 3
2x = 1/ : 2
1
x=
2

 1
x =
Odp. . Układ ma jedno rozwiązanie  2
 y = −1
 Liczba
Ilustracja graficzna układu równań liniowych Nazwa układu
rozwiązań
Proste przecinają się w jedno rozwiązanie układ oznaczony
jednym (x ,y)
punkcie (x, y ) , którego lub
współrzędne
(x ,y) są rozwiązaniem układu układ równań
niezaleŜnych

nie ma rozwiązania układ sprzeczny

Proste są równoległe rozłączne,
nie mają punktów wspólnych lub

układ równań
sprzecznych

nieskończenie wiele układ nieoznaczony

Proste pokrywają się , kaŜdy punkt rozwiązań
leŜący na tych prostych jest lub
rozwiązaniem układu
układ równań
zaleŜnych
Przykład 3.3.4. RozwiąŜ algebraicznie układ równań. Wykonaj ilustrację graficzną układu.
− x + 2 y = 1
a) 
5 x − 3 y = 2

Rozwiązanie Komentarz
− x + 2 y = 1 / ⋅ 5 Rozwiązujemy układ równań algebraicznie
 metodą przeciwnych współczynników.
5 x − 3 y = 2
− 5 x + 10 y = 5
 +
5 x − 3 y = 2
-------------------
− 5 x + 10 y + 5 x − 3 y = 5 + 2
7y = 7 / : 7
y =1

− x + 2y = 1
− x + 2 ⋅1 = 1
− x = 1− 2
− x = −1 / : (− 1)
x =1

x = 1
Odp. Układ ma jedno rozwiązanie 
y = 1
− x + 2 y = 1 Metoda graficzna (ilustracja graficzna)
 układu polega na narysowaniu prostych
5 x − 3 y = 2 opisanych poszczególnymi równaniami, a
następnie odczytaniu z rysunku punktów
wspólnych obu prostych.
Z pierwszego równania wyznaczamy y .
− x + 2y = 1 Przy pomocy tabelki wyznaczamy punkty
1 x
2y = 1+ x / : 2 naleŜące do prostej o równaniu y = +
2 2
1 x
y= +
2 2

x -1 1 3
1 x
y= + 0 1 2
2 2
 Z drugiego równania wyznaczamy y .
5x − 3 y = 2 Przy pomocy tabelki wyznaczamy punkty
2 − 5x
− 3 y = 2 − 5 x / : (− 3) naleŜące do prostej o równaniu y =
−3
2 − 5x
y=
−3

x -2 1 4
2 − 5x
y= -4 1 6
−3

Zaznaczając punkty z tabelek rysujemy

proste.

Proste przecinają się w jednym punkcie

P(1,1) . Współrzędne punktu P są
rozwiązaniem układu.

Odp. Układ ma jedno rozwiązanie (1,1) .

3( x − 1) = 5( y + 1)
b) 
2(3 x − 1) = 2(5 y − 1)

Rozwiązanie Komentarz
3( x − 1) = 5( y + 1) Porządkujemy układ równań.

2(3 x − 1) = 2(5 y − 1)
3 x − 3 = 5 y + 5

6 x − 2 = 10 y − 2
3 x − 5 y = 5 + 3

6 x − 10 y = −2 + 2
3 x − 5 y = 8

6 x − 10 y = 0
3 x − 5 y = 8 /⋅ (− 2 ) Rozwiązujemy układ równań algebraicznie
 metodą przeciwnych współczynników.
6 x − 10 y = 0
− 6 x + 10 y = −16
 +
6 x − 10 y = 0
−−−−−−−−−−−−−−−
− 6 x + 10 y + 6 x − 10 y = −16 + 0 Wyniku przekształceń obie niewiadome się
0 = −16 redukują i otrzymujemy sprzeczność.

Odp. Układ nie ma rozwiązania.

3 x − 5 y = 8 Rozwiązujemy układ równań metodą
 graficzną.
6 x − 10 y = 0
3x − 5 y = 8 Z pierwszego równania wyznaczamy y .

− 5 y = 8 − 3 x / : (− 5)
Przy pomocy tabelki wyznaczamy punkty
8 − 3x
8 − 3x naleŜące do prostej o równaniu y =
y= −5
−5
x 1 -4
8 − 3x
y= -1 -4
−5
6 x − 10 y = 0
− 10 y = −6 x / : (− 10 )
Z drugiego równania wyznaczamy y .
Przy pomocy tabelki wyznaczamy punkty
6 3
y= x naleŜące do prostej o równaniu y = x
10 5
3
y= x
5
x 0 5
3
y= x 0 3
5
Zaznaczając punkty z tabelek rysujemy proste.

Proste nie mają punktów wspólnych.

Odp. Układ nie ma rozwiązania.

 x + y y
 5 + 5 = −2
c) 
 x + y = −5
 2

Rozwiązanie Komentarz
x + y y Porządkujemy układ równań
 5 + 5 = −2 /⋅ 5

 x + y = −5 / ⋅ 2
 2
 x+ y y
5 ⋅ 5 + 5 ⋅ 5 = −10

2 ⋅ x + 2 y = −10
 2
 x + y + y = −10

 x + 2 y = −10
 x + 2 y = −10

 x + 2 y = −10
 x + 2 y = −10 Rozwiązujemy układ równań algebraicznie
 metodą przeciwnych współczynników.
 x + 2 y = −10 /⋅ (− 1)
 x + 2 y = −10
 +
− x − 2 y = 10
−−−−−−−−−−−−−−
x + 2 y − x − 2 y = −10 + 10
0=0 Wyniku przekształceń obie niewiadome się
redukują i otrzymujemy toŜsamość.
Odp. Układ ma nieskończenie wiele
rozwiązań.
 x + 2 y = −10 Rozwiązujemy układ równań metodą
 graficzną.
 x + 2 y = −10
x + 2 y = −10 Oba równania są takie same, dlatego
przedstawiają dwie jednakowe proste.
2 y = −10 − x / : 2
x Z równania wyznaczamy y .
y = −5 − Przy pomocy tabelki wyznaczamy punkty
2 x
naleŜące do prostej o równaniu y = −5 −
x -4 -2 0 2
x
y = −5 − -3 -4 -5
2
 Zaznaczając punkty z tabelki rysujemy prostą.

Proste pokrywają się . Mają nieskończenie

punktów wspólnych.
KaŜdy punkt leŜący na prostej jest
rozwiązaniem układu.

Odp. Układ ma nieskończenie wiele

rozwiązań.

ĆWICZENIA

x + y = 0
Ćwiczenie 3.3.1. (2pkt.)RozwiąŜ układ równań: 
3 x − 5 y = 8

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Podanie wartości niewiadomej x 1
2 Podanie wartości niewiadomej y 1

 7 x − 3 y 5x − y x + y
 = −
Ćwiczenie 3.3.2. (3pkt.) RozwiąŜ układ równań:  5 3 2
3( x − 1) = 5( y + 1) − 14

schemat oceniania
Numer Odpowiedź
Liczba punktów
odpowiedzi
1 Podanie układu równań uporządkowanego. 1
2 Podanie wartości niewiadomej x 1
3 Podanie wartości niewiadomej y 1