Yeni

MeEdB
atına
müfryumlu
u

11. SINIF

BİYO L O J İ
‘’SORU BANKASI’’

Kararında
Akıllı Tahta

Anlatım
Uygulaması

Murat Aydoğan
 ürün adı Kafadengi 11. Sınıf Biyoloji Soru Bankası

ürün no KA00-11.01MHK07

isbn 978-605-2387-66-5

yazarlar Murat AYDOĞAN

redakte Ayhan TOSUN - Etem YÜKSEK

dizgi-grafik-mizanpaj Özen ÇOLAK

grafik tasarım Mustafa KELEŞ

dijital uygulama Burak KAHVECİ

editör Buğra KÜÇÜK

yayın yönetmeni Mehmet ESKİN

baskı Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.

Başkent Basım Yayın Sanayi Bölgesi 22. Cadde No: 6
Maliköy-Sincan / ANKARA tlf: 0 312 640 16 23

iletişim 0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - info@eksenyayinlari.com

Gülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi
Kat 9 Mecidiyeköy - İST.

Copyright © Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim
Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın
herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı
hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

2
MERHABA
Öğretmen ve öğrencilerimize müjde!

Artık size yakın, sizin dünyanızı anlayan, iç dünyanıza seslenen, kısacası sizin dilinizle
konuşan bir kitap var elinizde. Yüzü soluk, kuramsal, renksiz ve tekdüze kitaplarla
daha fazla uğraşmanıza gerek kalmadı. Evde, okulda veya serbest zamanlarınızda
ders çalışmanın ötesinde, insan vücudunun çalışma prensiplerini ve insanın çevre-
sinde olanları zevkle öğreneceğiniz, elinizden bırakamayacağınız bir kitabı sizler için
hazırladık. Severek ve neşeyle öğrenilen bilgilerin kalıcı olduğunu göstermek istedik.

Soru bankamızda üniteleri iki ana bölümde ele aldık. Öncelikle öğrenmenin daha ko-
lay gerçekleşmesi için üniteleri “alt başlıklara” ayırdık. Böylece her alt başlıktan ve
detaylarından soruların yer almasını sağladık. Ünite sonunda yer alan ve ünitenin
tamamını kapsayan testlerin çözümünü bu yöntemle daha kolay hâle getirdik. Ayrıca
unutmanın önüne geçebilmek için “tekrar testleri”ne yer verdik.

Testlere başlamadan önce hatırlanması gereken bilgiler “kısa, öz ve görsellerle zenginleş-

tirilmiş olarak” anlatıldı. Testler konunun ağırlığına ve önemine göre “birim birim” oluştu-
ruldu ve isimlendirildi. Her ünitenin sonuna sizleri klasik sınavlara hazırlayacak “etkinlik”
bölümü konuldu.

Bu ürünün şimdi akıllı tahta, bilgisayar ortamları ve tabletlerde kullanılmak üzere

dijital versiyonları da hazır. akillitahta.eksenyayinlari.com adresine üye olup ücretsiz
indirebilirsiniz.

Esenlik ve başarı dileklerimizle...

3
 İçindekiler
1. ÜNİTE: İNSAN FİZYOLOJİSİ

01
SİNİR SİSTEMİ
BÖLÜM 1: Dokular...................................................................................................................................................... 10–11
BÖLÜM 2: Nöronların Yapısı ve Çeşitleri............................................................................................................... 12–13
BÖLÜM 3: Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi.............................................................................................. 14–15
BÖLÜM 4: Miyelinsiz Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi........................................................................... 16–19
BÖLÜM 5: Miyelinli Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi.............................................................................. 20–21
BÖLÜM 6: Sinapslarda İmpuls İletimi..................................................................................................................... 22–23
BÖLÜM 7: Sinir Sisteminin Bölümleri..................................................................................................................... 24–25
BÖLÜM 8: Ön Beyin (Uç Beyin)............................................................................................................................... 26–27
BÖLÜM 9: Ön Beyin (Ara Beyin) / Orta Beyin...................................................................................................... 28–29
BÖLÜM 10: Arka Beyin.............................................................................................................................................. 30–31
BÖLÜM 11: Omurilik ve Refleksler......................................................................................................................... 32–37
BÖLÜM 12: Çevresel Sinir Sistemi ve Sinir Sistemi Hastalıkları........................................................................ 38–39
Sinir Sistemi Etkinlik Yapalım..................................................................................................................................... 40–41
Sinir Sistemi Genel Değerlendirme.......................................................................................................................... 42–49
ENDOKRİN SİSTEM
BÖLÜM 13: Hormonların Genel Özellikleri........................................................................................................... 50–51
BÖLÜM 14: Hipofiz Bezi............................................................................................................................................ 52–53
BÖLÜM 15: Tiroit ve Paratiroit Bezi....................................................................................................................... 54–55
BÖLÜM 16: Böbrek Üstü Bezi.................................................................................................................................. 56–57
BÖLÜM 17: Pankreas................................................................................................................................................. 58–59
BÖLÜM 18: Eşeysel Bezler, Timüs Bezi ve Hormon Salgısının Düzenlenmesi.............................................. 60–61
Endokrin Sistem Etkinlik Yapalım.............................................................................................................................. 62–63
Endokrin Sistem Genel Değerlendirme................................................................................................................... 64–71
DUYU ORGANLARI
BÖLÜM 19: Gözün Yapısı ve Görme Olayı............................................................................................................. 72–75
BÖLÜM 20: Görme Bozuklukları............................................................................................................................. 76–77
BÖLÜM 21: Kulak........................................................................................................................................................ 78–81
BÖLÜM 22: Burun ve Dil........................................................................................................................................... 82–83
BÖLÜM 23: Deri.......................................................................................................................................................... 84–85
Duyu Organları Etkinlik Yapalım............................................................................................................................... 86–87
Duyu Organları Genel Değerlendirme.................................................................................................................... 88–93

6
DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ
BÖLÜM 24: Kıkırdak Doku ve Eklem...................................................................................................................... 94–95
BÖLÜM 25: Kemik Doku........................................................................................................................................... 96–99
BÖLÜM 26: Kas Çeşitleri...................................................................................................................................... 100–101
BÖLÜM 27: İskelet Kaslarının Kasılma Mekanizması..................................................................................... 102–103
BÖLÜM 28: Kasılmanın Kimyasal Mekanizması ve Kasın Kısımları............................................................. 104–105
Destek ve Hareket Sistemi Etkinlik Yapalım...................................................................................................... 106–107
Destek ve Hareket Sistemi Genel Değerlendirme........................................................................................... 108–113
SİNDİRİM SİSTEMİ
BÖLÜM 29: Sindirim Çeşitleri.............................................................................................................................. 114–115
BÖLÜM 30: Ağız, Yutak, Yemek Borusu............................................................................................................ 116–117
BÖLÜM 31: Mide................................................................................................................................................... 118–119
BÖLÜM 32: İnce Bağırsak ve Kalın Bağırsak.................................................................................................... 120–121
BÖLÜM 33: Sindirime Yardımcı Organlar.......................................................................................................... 122–123
BÖLÜM 34: Besinlerin Kimyasal Sindirimi........................................................................................................ 124–129
BÖLÜM 35: Emilim ve Sindirim Sistemi Hastalıkları....................................................................................... 130–131
Sinir Sistemi Etkinlik Yapalım................................................................................................................................ 132–133
Sindirim Sistemi Genel Değerlendirme.............................................................................................................. 134–143
DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ
BÖLÜM 36: Kalbin Yapısı ve Çalışması.............................................................................................................. 144–147
BÖLÜM 37: Kan Damarları.................................................................................................................................. 148–151
BÖLÜM 38: Kılcal damarda Madde Alışverişi.................................................................................................. 152–153
BÖLÜM 39: Kan Dolaşımı.................................................................................................................................... 154–157
BÖLÜM 40: Kanın Yapısı ve Görevleri............................................................................................................... 158–159
BÖLÜM 41: Kan Grupları...................................................................................................................................... 160–163
BÖLÜM 42: Dolaşım Sistemi Hastalıkları.......................................................................................................... 164–165
BÖLÜM 43: Lenf Sistemi...................................................................................................................................... 166–167
BÖLÜM 44: Bağışıklık Sistemi............................................................................................................................. 168–173
BÖLÜM 45: Bağışıklık Sistemi Hastalıkları........................................................................................................ 174–175
Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi Etkinlik Yapalım.................................................................................................. 176–177
Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi Genel Değerlendirme....................................................................................... 178–187
SOLUNUM SİSTEMİ
BÖLÜM 46: Solunum Sisteminin Yapıları.......................................................................................................... 188–189
BÖLÜM 47: Soluk Alıp-Verme............................................................................................................................. 190–191
BÖLÜM 48: Solunum Hızının Düzenlenmesi................................................................................................... 192–193
BÖLÜM 49: Solunum Gazlarının Kanda Taşınması.......................................................................................... 194–197
BÖLÜM 50: Solunum Sistemi Hastalıkları......................................................................................................... 198–199
Solunum Sistemi Etkinlik Yapalım........................................................................................................................ 200–201
Solunum Sistemi Genel Değerlendirme............................................................................................................. 202–207

7
 ÜRİNER SİSTEM
BÖLÜM 51: Üriner Sistem.................................................................................................................................... 208–209
BÖLÜM 52: Üriner Sistemin Yapıları.................................................................................................................. 210–211
BÖLÜM 53: İdrarın Oluşum Aşamaları.............................................................................................................. 212–215
BÖLÜM 54: Homeostasinin Sağlanması............................................................................................................ 216–217
BÖLÜM 55: Üriner Sistem Hastalıkları.............................................................................................................. 218–219
Üriner Sistem Etkinlik Yapalım.............................................................................................................................. 220–221
Üriner Sistem Genel Değerlendirme................................................................................................................... 222–227
ÜREME SİSTEMİ VE EMBRİYONİK GELİŞİM
BÖLÜM 56: Erkek Üreme Sisteminin Yapısı..................................................................................................... 228–229
BÖLÜM 57: Spermatogenez ve Erkek Üreme Sisteminin Hormonal Kontrolü......................................... 230–231
BÖLÜM 58: Dişi Üreme Sistemi ve Oogenez................................................................................................... 232–235
BÖLÜM 59: Menstrual Döngü (Adet Döngüsü) ve Hormonal Kontrolü.................................................... 236–241
BÖLÜM 60: Döllenme........................................................................................................................................... 242–243
BÖLÜM 61: Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar / Aile Planlaması.................................................................... 244–245
BÖLÜM 62: Gelişme.............................................................................................................................................. 246–249
BÖLÜM 63: Bebeğin Doğum Öncesi Gelişimi ve İzlenmesi.......................................................................... 250–251
BÖLÜM 64: Doğum............................................................................................................................................... 252–253
Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Etkinlik Yapalım.................................................................................. 254–255
Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim Genel Değerlendirme....................................................................... 256–263
Ünite Genel Değerlendirme.................................................................................................................................. 264–275
Haber Köşesi...................................................................................................................................................................... 276

2. ÜNİTE: EKOLOJİ

02
BÖLÜM 1: Komünitenin Yapısını Etkileyen Faktörler..................................................................................... 278–279
BÖLÜM 2: Rekabet ve Av-Avcı İlişkisi................................................................................................................ 280–281
BÖLÜM 3: Türler Arasındaki Simbiyotik İlişki .................................................................................................. 282–285
BÖLÜM 4: Süksesyon............................................................................................................................................ 286–287
BÖLÜM 5: Popülasyon Ekolojisi.......................................................................................................................... 288–293
Ekoloji Etkinlik Yapalım.......................................................................................................................................... 294–295
Ünite Genel Değerlendirme.................................................................................................................................. 296–303
Haber Köşesi...................................................................................................................................................................... 304

Cevap Anahtarı........................................................................................................................................................ 305–312

8
 01
İnsan Fizyolojisi
Sinir Sistemi
Endokrin Sistem
Duyu Organları
Destek ve Hareket Sistemi
Sindirim Sistemi
Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi
Solunum Sistemi
Üriner Sistem
Üreme Sistemi ve Embriyonik Gelişim
 BÖLÜM 2: Nöronların Yapısı ve Çeşitleri

Nöron ( Sinir hücresi): Bir nöronda, hücre gövdesi, akson ve dendritler

SİNİR SİSTEMİ

olmak üzere üç temel kısım bulunur.

Dendritler: Çok sayıda, kısa ve dallanmış uzantılardır. Diğer hücreler- Hücre gövdesi
den gelen uyartıları alır, hücre gövdesine iletir. Dentrit

Hücre gövdesi: Çekirdek ve diğer organelleri bulundurur. Buradan Çekirdek

dendrit ve akson denilen uzantılar çıkar. Akson

Akson: Dendritlerden daha uzundur. Aksonların sonlandığı ve dallana- Schwan

rak genişlediği bölgeye akson ucu denir. Aksonlar; hücresi
Renvier boğumu
✓ Salgıladıkları kimyasal maddelerle uyartıları diğer bir sinir hücresi- Miyelin kılıf
ne veya tepki organına iletilir.
✓ Uzunluğu yaklaşık 1 cm’den 1 m’ye kadar değişir.
✓ Bazılarının etrafı Schwan hücreleri ile sarılıdır. Bu hücreler miyelin
kılıf denilen bir örtü oluşturur. Miyelin kılıf uyartı iletimini hız-
landırır. Miyelin kılıf Schwan hücreleri arasında kesintiye uğrar.
Kesintinin olduğu boşluklara Ranvier boğumları adı verilir. Duyu nöronu
Sinir hücreleri, yaptığı göreve göre üç gruba ayrılır:
Duyu nöronu: Duyu organları ve vücudun çeşitli bölümlerinden
aldıkları uyarıları merkezî sinir sistemine taşır.
Ara nöron: Merkezi sinir sisteminde bulunur. Duyu ve motor nöron-
lar arasındaki bağlantıyı sağlar. Gelen uyartıları değerlendirerek oluş-
turduğu cevabı motor nöronlara iletir. Motor nöron Ara nöron

Motor nöron: Merkezi sinir sisteminden aldığı uyarıları efektör organ-

lara (kas, bez vb.) taşır. Bu nöronların zarar görmesi tepki oluşumunu
engeller.
Mikroglia
Sinir sisteminde nöronlardan başka hücreler de bulunur. Bunlara
nöroglia (glia) hücreleri denir. Bu hücreler, Nöron Oligodendrosit
✓ Nöronlardan farklı yapıya sahiptir.
✓ Nöronlardan fazla sayıdadır.
✓ Nöronlara destek olurlar.
✓ Nöronların beslenmelerine yardımcı olurlar. Nöron
✓ Nöronların etrafındaki iyon derişimini kontrol ederler.
✓ Nöronların metabolizmalarını ve faaliyetlerini düzenler.
Astrosit
✓ Uyartı iletemezler.
Özellikler
Bulunduğu yer Görevi

Oligodendrosit Merkezi sinir sistemi Miyelin kılıfı oluşturarak elektriksel yalıtımı sağlar.

Schwan hücresi Çevresel sinir sistemi Miyelin kılıfı oluşturarak elektriksel yalıtımı sağlar.
Glia çeşitleri

Nöronlara yapısal olarak destek olur. Kan-beyin bariyerini oluş-

Astrosit Merkezi sinir sistemi
turur ve kandaki madde alışverişini sağlar.
Ependim hücresi Merkezi sinir sistemi Merkezî sinir sisteminin boşluklarını örter.

Mikroglia Merkezi sinir sistemi Sinir doku içerisinde hücresel savunma oluşturur.
12
 Nöronların Yapısı ve Çeşitleri

1. Bir sinir hücresinde oluşan impulsun; 4. Bir uyarıya tepki verilmesi sürecinde;

I. akson, I. ara nöron,

II. dendrit, II. motor nöron,
III. hücre gövdesi III. duyu nöronu

yapılarından geçme sırası aşağıdakilerin hangisin- yapılarının görev alma sırası aşağıdakilerin hangi-
de doğru olarak verilmiştir? sinde doğru olarak verilmiştir?

A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III A) I - II - III B) I - III - II C) II - I - III

D) II - III - I E) III - I - II D) III - I - II E) III - II - I

2. Nöronlar fonksiyonlarına göre üç gruba ayrılır.

a. Duyu nöronu 5. Bir refleks yayında yer alan motor nöronun işlev
b. Ara nöron yapamamasına bağlı olarak;
c. Motor nöron I. reseptörde oluşan uyarının merkezi sinir sistemine
Bu nöronlardan; taşınması,
II. merkezi sinir sisteminde uygun cevabın oluşturul-
I. merkezi sinir sisteminde oluşan cevabı tepki orga-
ması,
nına götürme,
III. merkezi sinir sisteminde oluşan cevabın efektöre
II. uyarıları değerlendirme ve cevap oluşturma,
iletilmesi
III. reseptörlerden gelen uyarıları alıp merkezi sinir
sistemine taşıma durumlarının hangilerinde aksaklıklar gözlenir?

görevlerini yerine getirenler aşağıdakilerden hangi- A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

sinde doğru olarak eşleştirilmiştir? D) II ve III E) I, II ve III
I II III
A) a c b
B) b a c
C) b c a
D) c a b
E) c b a

6. İnsan sinir sisteminde nöronlar ve çok fazla nöroglia

adı verilen yardımcı hücreler bulunur.

Nöroglia hücreleri;

I. impuls iletimi,
II. nöronların beslenmesi,
3. Olgunlaşmış bir sinir hücresinde aşağıdakilerden
hangisi bulunmaz? III. atıkların uzaklaştırılması

A) Mitokondri B) Sentrozom görevlerinden hangilerini yerine getirir?

C) Çekirdek D) Enzim A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

E) Ribozom D) I ve II E) II ve III

13
 BÖLÜM 3: Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi

Nöronun Uyarılması
Bir alıcı (reseptör) tarafından alınan herhangi bir
etkene (ses, ışık, kan basıncı, ağrı vb.) uyarı denir.
Ya hep ya hiç prensibine göre eşik değerin üzerin-
deki uyarılar nöronlarda maksimum tepkiye neden
oluyor ve bu impulslar aynı şekilde taşınıyorsa uya-
rıların şiddetini nasıl algılarız?

✓ Uyarının şiddeti arttığında nöronda daha sık ve daha

İmpuls: Uyarıların nöronda oluşturduğu elektriksel ve
kimyasal değişimlerdir.
Eşik değer: Bir nöronun uyarılması için gereken en az
uyarı şiddetidir.
Ya hep ya hiç kuralı: Bir nöronun eşik değerden daha
düşük şiddetteki uyarıya cevap vermeyip eşik değerde
veya üzerindeki uyarılara ise tam cevap vermesidir.
fazla sayıda impuls oluşur.
✓ Beyindeki duyu merkezleri, gelen impulsların sıklığı-
nı, sayısını yorumlar ve uyarının şiddetini belirler.
✓ Ilık nesneye dokunduğumuzda daha az sıklıkta ve az
sayıda impuls oluşur. Sıcak nesneye dokunduğumuz-
da daha sık ve fazla sayıda impuls oluşur. Örneğin;

Tepki şiddeti
Bir nöronda
Ilık

Zaman (milisaniye)
Sıcak
Uyarı şiddeti

İğne
Nöron demetleri: Birden fazla nörondan oluşur. Demet-
teki nöronların, Sinir

✓ Eşik değerleri birbirinden farklıdır.

✓ Tepki kuvvetleri birbirinden farklıldır.
Bu nedenle sinir demetlerinin ya hep ya hiç kuralına
uymadığı görülür. Fakat demet içindeki her bir nöron bu
Deri
kurala uyar.
Zayıf Orta şiddette Kuvvetli
Tepki şiddeti uyaran uyaran uyaran
Bir nöron
demetinde
İmpulsun sayısı uyarının;
✓ şiddetine,
✓ tekrarlanma sıklığına,
Zaman (milisaniye) ✓ etkileme süresine
bağlı olarak değişir. Bunların artması impuls sayısını
Uyarı şiddeti artırır. Bir sinir hücresi eşik değerdeki bir uyarıyla
uyarılırsa bir veya birkaç impuls meydana gelir.
Uyarının şiddeti artırıldıkça impuls sayısı da artar.

14
 Nöronlarda İmpuls Oluşumu ve İletimi

1. Aşağıdaki grafikte bir nörona gelen üç farklı uyarının 3. Bir nöronun;

şiddeti gösterilmiştir.
✓ eşik değerden daha düşük şiddetteki uyarılara ce-
Uyarı şiddeti vap vermediği,
✓ eşik değerde veya eşik değerin üzerinde olan uya-
rılara tam cevap verdiği
E.D
bilindiğine göre, bu durumu gösteren grafik aşağı-
dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Uyarılar A) Elektriksel yük değeri B) Elektriksel yük değeri

1 2 3
(E.D: Eşik değer)

Buna göre numaralandırılmış uyarı şiddetlerinin

hangilerinde ilgili nöronda impuls oluşumu gözle-
Zaman Zaman
nir?

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 Eşik değer Eşik değer

D) 1 ve 2 E) 1, 2 ve 3
C) Elektriksel yük değeri D) Elektriksel yük değeri

Zaman Zaman

Eşik değer Eşik değer

E) Elektriksel yük değeri

2. Aşağıdaki şekilde ılık ve sıcak bir cisme dokunuldu-

ğunda oluşan impuls sayıları gösterilmiştir.

Zaman

Eşik değer

Ilık

Sıcak
4. “Ya hep ya hiç” prensibine göre, eşik değerin üzerin-
Buna göre, reseptörlere ulaşan uyarının şiddeti
deki uyarılar nöronlarda maksimum tepkiye neden
arttığında impuls sıklığı ve sayısı aşağıdakilerin
oluyorsa, uyarıların şiddetinin algılanması;
hangisinde verildiği gibi değişir?
I. impuls hızının artması,

İmpuls sıklığı İmpuls sayısı
II. impuls frekansının artması,
A) Azalır Artar
III. impuls sayısının artması
B) Değişmez Artar
C) Artar Artar durumlarından hangileri sayesinde sağlanır?

D) Azalır Azalır A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

E) Değişmez Azalır D) II ve III E) I, II ve III

15