ज े वै दे व योग:

वैभव कु कण

'सवानी रोज पंचमहाय करावेत', असे

धम ा ाने सां गत े आहे.
दे वय , भूतय , पतृय , य , मनु य
य असे हे पाच महाय आहेत.

दे वय
आ मसं कार , अ सं कार, पाक -
(अ या) - गृह ु सं कार याकरता
व दे वतांना आ ती दे णे हा दे वय .

भूतय
वै दे व होम झा यानंतर जे ब दान
सां गत े आहे , या ा भूतय हणतात.

पतृय
भूतय ानंतर पतरां या करता जी
अपस ाने आ ती द जाते तो पतृय .
तसेच रोज न य ा वधी के ा जातो
या ाही पतृय असे हणतात.

य
ा क न गाय ीद ामं ,
वेदवा य, द ंथ, इ तहास, पुराण,
अजूनही काही व ा, याती काही भाग
हणणे, तसेच दे व - ऋ ष -आचाय -
पतृतृ त हो यासाठ तपण करणे हणजेच
य .
य हणजेच रोजचा वा याय, अ यास,
न द यास.

मनु यय
आ ण वै दे वा या ेष भागाती अ घास
अ तथी पी सनकाद ना दे णे, तसेच
आ े या अ तथ चे वागत, स कार करणे
हणजे मनु यय .

या पंचमहाय ामधी य हा वधी बरेच

जण करतात.

सं या आ ण य हे दोन वधी ब याच

जणां या आचरणात आहेत.

वै दे व व ध , हणजेच दे वय , भूतय ,
पतृय , मनु यय हे चार य अ य प
जनां याच न यआचरणात आहेत.

मा कु धम- कु ाचार - उ सव - ा वधी

अ ा व दव ी अनेक ोकांकडे वै दे व
के ा जातो.

रोज सं या, य करणारे सु ा त दन

वै दे व वधी का बरं करत नसावेत ?
तर यावर वचार करता, काही कारणे
जाणव . ती अ ी..
वै दे वय ासाठ होम, इंधन, ह व हणजे
अ , आ ण वेळ यांची आव यकता असते.
हे जर उप नसे तर वै दे व के ा जात
नाही.
होमाची तयारी, होम व त करणे,
आ ण आ ती द यानंतर ती पूणपणे त
हो यासाठ इंधन , आ द व ा,
यानंतरचा धूर, ा सव गो ना ागणारा
वेळ, हे सव बघता वै दे व व ध रोज न
कर याकडे ब याच जणांचा क दसून
येतो. आ ण यामुळे स या ब तां ी
य ा त र चार य त दन
कर याचा ोप झा ा आहे.

हे ोप झा े े , बंद पड े े चार महाय

हणजेच वै दे व व ध परत रोज सु
कर या करता काही य न के े पा हजेत.

याकरता .. वै दे व व ध बंद पड याची जी

वर कारणे द आहेत, ती कारणे न क न
त दन वै दे वकाय सु कर यासाठ
धम ा संमतउपाय हणजे ज े
वै दे व योग.

ा "ज े वै दे व योगात" य अ नहोम

नाही, यामुळे होमकुं ड नाही, इंधन नाही,
अ ह व नाही , धूरही नाही आ ण होम
नस याकारणाने अ न व त
कर याकरता, आ ती त हो याकरता,
ागणारा वेळही वाचतो, आ ण क ही
नाहीत.
हे सवाना रोज जम यासारखे आहे .
आण
आपण सं या य ानंतर, (५ म नटांत
करता येई असे, ) वै दे वा द न यकम
के े तर... धम ा ाने सां गत े े
पंचमहाय , रोज कर याचे आ मक
समाधानही ाभे .
व पाप /दोष - प रहार व पु य ा त ही
घडणार आहेच.
वैभव कु कण .

पंचमहाय वै दे व अकरणे दोष:

पंचय ां यो मोहा करो त गृहा मी l त य
नायं न च परो ोको भव त धमत: ll
ास: आ काचारत वे ।

सायं ायव दे व: कत ो ब कम च l
अन ता प सततम यथा क बषी भवेत् ll
छं दोगप र े ।

करणे अ त यफ मु ं व णुपुराणे-
यत् फ ं सोमयागेन ा ो त धनवान् ज: l
स यक् पंचमहाय ैद र तदवा ुया द त ll

एकपाके नवसतां पतृदेव जाचनम् l एकं

भवे भ ानां तदे व याद् गृहे गृहे ll
इ त वचनाद् पतृ-पु -भा ाद नां
अ वभ ानां एके न करणे अ येषां
यवायप रहारात् सव: पृथग् वै दे वा द न
कत म् l ( ा द पे पृ. ६१/७८)

आ त ान
ौ कके वै दके वा प तो सृ े ज े तौ l
ातातप: मदनपा रजाते पृ.३१२

संवत: -
ौ कके वै दके वा प तो सृ े ज े तौ l
वै दे व तु कु व त पंचसूना मु येll

कौम -
ौ कके वै दके वा प तो सृ े ज े तौ l
वै दे व तु कत ो दे वय : स वै मृत: ll
आचारदौ

हव
ह व याभावे चतु व तमते व ेषो द त: -
अ ाभे येन के ना प फ ाकोदका द भ:l
पयो - द ध - घृतै: कु यात् वै दे वं ुवेण तु l
ह तेना ा द भ: कु यात् अ रंज ना ज े l
इत
मदन पा रजाते पृ. ३१५ .
आचारर ने पृ. ९७.

वै दे वे आ तका े मं ादौ णव वचार:

आ कसू ाव यां व णु: -
मं ेण कारपूवण वाहांतेन वच ण: l
वाहावसाने जु यात् वामह तं द
यस तll

अ यापनं य : पतृय तु तपणम् I

होमो दे वो ब भ तो नृय ोs त थपूजनम् II
आचाराद मनु:

अ दे वभूत पतृय ा: वै दे व वेनो यंत इ त

मृ यथसार योगपा रजातौ (आ.चं.९२)

सूया द यो नेत् पूव अ या द य तत: परम्

l वा ा त भ: प ाद् भूतय ौ तथैव च ll
ा तहोम: वधुरपर: ।
ात:सायं_ दे वहोमतं झा यावर,
२भूतय , नंतर २ पतृय करावेत.
बृ.आ . मृ. (आ.चं.)
वैभव कु कण .

ब हरणाकृ तभेदा:
ौनक:
च ाकारमथा ारं कु याद नसमीपत: l आयु:
कामो दवारा ौ छ ाकारं / ुवाकारं ब
हरेत् ll
आयुरारो यकामो वा वजाकारं ब हरेत् l
मृ युरोग वना ाथ नराकारं ब हरेत् ll
आयुरारो यसौभा यपु व ाप ून प l
काम ीधममो ाथ च ाकारं ब हरेत् ll
पंच वेतेषु व ाणां मु या च ाकृ तभवेत् ll
ब वृचानां नराकारो मु य इ त कृ णभ ये
जयंतवृ ौ नारायणवृ ौ च
आ.चं.

ा का े वै दे व वचार:
वैखानसगृ.५८८ मृ यंतरे -
वृ ावादौ ये चांते द म ये महा ये l
आचा ते व प कु व त वै दे वं चतु वधम् ll

व णु:
याजुषा: सामगा: पूव म ये कु यु तु ब वृचा: l
अथवाण तु ा ा ते वै दे व म त त: ll

ीगणे ाय नम:
ात:सं या-दे वपूजो रका े आच य
ाणायामं कृ वा दे का ौ न द य
ममोपा रत यपूवकं ीपरमे र ी यथ
पंचमहाय ान् क र ये l
(यथो का े एत का े वा य ं कु यात् l
ॐपूवा ा तयः सा व ीम वाह प ोधच : सवा म त तृतीयं ऋचो यजूं ष
सामा यथवा॑ गरसो ा णा न क पा गाथा नारा ंसी र तहासपुराणानी त
दे वता तपय त जाप त ा वेदा दे वा ऋषयः सवा ण ं दां य कारो
वषट् कारो ा तयः सा व ी य ा ावापृ थवी अंत र महोरा ा ण सां याः
स ाः समु ा न ो गरयः े ौष ध वन त गंधवा सरसौ नागा वयां स गाव:
सा या व ा य ा र ां स भूता येवमंता न
नवीती अथ ऋषय: त चनो मा यमा गृ समदो व ा म ो
वामदे वो भर ाजो व स ः गाथाः पावमा य: ु सू ा महासू ा इ त
ाचीनावीती सुमंतुजै म नवै ंपायनपै सू भा यभारत महाभारतधमाचाया
जानं तबाह वगा यगौतम ाक यबा मांड मांडूकेया गग वाच नवी
वडवा ातीथेयी सु भामै ेयी कहोळं कौषीतकं महाकौषीतकं पै यं महापै यं
सुय ं सां यायन॑मैतरेयं महैतरेयं ाक ं बा क ं सुजातव मौदवा ह
महौदवा ह सौजा म ौनकमा ायनं येचा ये आचाया ते सव तृ य व त
तपु षं पतॄं तप य वा गृहाने य य दा त सा द णा)
॥ अथ ज े वै दे व योगः॥
अथ ातःसायं च वै दे वयो: (सहकरणप े)
तं योगः ॥
अ ० पंचमहाय ांग वेन
आ मसं कारा सं कार ारा पंचसूनाज नत-
दोषप रहाराथ ज पेणैव ह वषा ात:सायं
वै दे वौ तं ेण क र ये l
तदं गमादौ ज पेs नौ दे वय ं क र ये ll
(अ न पी) ु ज य प ात् ा मुख
उप व ेत् l कुं ड/पा - तज े -
जु ोदमूना आ ेयो० ए ने रा गणो० ॥
अ यावाहने व नयोगः ll ॐजु ो॒दमूऺ॑ना०॥
ॐए ॑ न इ॒ह होता॒० ॥ अ नये नम:
अ नमावाहया म l इ त ज े अ नमावा
सम त ा तीनां० अ न त ापने
व नयोगः ॥ ॐ भूभुवः व:
मकनामानम न त ापया म ॥
अ ने वै ानर ां ड यगो मेष वज ा मुख
दे व मम संमुखो वरदो भव ॥
इ य नसंमुखीकरणं कृ वा
च वा र ृंगा गौतमो ० अ नमू त याने
व नयोगः ॥ॐ च॒ वा र॒ ृंगा॒ ० ॥
स तह त तुः ृंग:० इ त या वा
(प रसमूहनपयु णे कृ वाअकृ वा वा - ज े
तौ च अ न ापनांगप रसमूहना भाव:
ा द पे पृ.५५/७५) (पा यात होम करताना
प रसमूहन- पयु ण कर याची गरज नाही.)

व ा नन० इ य नम ं कृ य आ मानं
चा ं कृ य ह तं ा य

द णपा यंज ना दे वतीथन समं ं

ज ा त जु यात् ॥ त ात र ं l
ॐ सूयाय वाहा ॥ सूयायेदं न मम ॥
णव - वाहाकार याग सव ा प ेय: ll
ॐ जापतये० ll ॐसोमाय वन तये० ॥
ॐअ नीषोमा यां० ॥ ॐ इं ा न यां० ॥ ॐ
ावापृ थवी यां० ॥ ॐ ध वंतरये० ॥ ॐ
इं ाय० ॥ ॐ व े योदे वे यः० ॥ ॐ णे
वाहा ण इदं न मम॥
सायं वै दे वीयाः ॥
ॐअ नये वाहा ॥ अ नय इदं न मम ॥
ॐ जापतये ० ।। ॐसोमाय वन तये ०॥
ॐअ नीषोमा यां० ॥ ॐ इं ा न यां० ॥ ॐ
ावापृ थवी यां० ॥ ॐध वंतरये० ॥
ॐइं ाय० ॥ ॐ व े योदे वे यः ०॥ ॐ णे
वाहा ण इदं न मम॥

ॐचऺमे॒ वरऺ मे ० इ युप ाय

(प रसमूहनपयु णे कृ वा अकृ वा वा)
मान तोक इ य य कु सो ो जगती ।
ज प वभू त हणे व नयोगः ॥ ॐ
मानऺ तो॒के० यायुषं जमद ने र त ाटे ०
अ नये नम:॥ व त । ां मेधां य ः
ां० मादात् कु वतां० य य मृ या ०
इदं दे वय ा यं कम परमे राय समपया म l
इ त दे वय ः॥

॥ वै दे वांग वेन भूतय - पतृय -

मनु यय ान् क र ये l
॥ अथ भूतय :॥
भू म ो य ाचीमार य ई ानीपयतं
च ाकारं (प ादार य ा सं ं नराकारं वा)
भूमौ /अ यपा े वा नैरंतयण ज े नैव -
सूयाय वाहा ॥ जापतये वाहा ॥ सोमाय
वन तये वाहा । अ नीषोमा यां वाहा ॥
इं ा न यां वाहा ॥ ावापृ थवी यां वाहा
॥ ध व तरये वाहा ll इं ाय वाहा ।।
व े यो दे वे यः वाहा ॥ णे वाहा ॥
अद् य: वाहा ॥ ओष धवन त यः वाहा
॥ गृहाय वाहा ॥ गृहदे वता य: वाहा ॥
वा तुदेवता यः वाहा ॥ ा यां ा सं ं -
इं ाय वाहा ॥ इं पु षे यः ॥
द णतउद सं ं - यमाय वाहा ॥
यमपु षे यः वाहा॥ प मतः ा सं ं-
व णाय वाहा ॥ व णपु षे यः वाहा ॥
उ र यामुद सं ं - सोमाय वाहा ॥
सोमपु षे यः वाहा ॥ म ये- णे वाहा
॥त ा याम् - पु षे यः वाहा ॥ णो
द णतः - व े यो दे वे य: वाहा ॥ ण:
प मतः - सव यो भूते यो दवाचा र यः
वाहा ॥ उ रत: - र ो य: वाहा
अपउप ृ य

त रतो भू म ो य भूमौ / तद यपा े वा

सायं भूतय ं कु यात् ॥अ नये वाहा ॥
जापतये वाहा ॥ सोमाय वन तये वाहा
। अ नीषोमा यां वाहा ॥ इं ा न यां वाहा
॥ ावापृ थवी यां वाहा ॥ ध व तरये वाहा
ll इं ाय वाहा ।। व े यो दे वे यः वाहा ॥
णे वाहा ॥ अद् य: वाहा ॥
ओष धवन त यः ॥ गृहाय वाहा ॥
गृहदे वता य: वाहा ॥ वा तुदेवता यः वाहा
ll
ा यां ा सं ं - इं ाय वाहा ॥ इं पु षे यः
वाहा॥ द णत उद सं ं - यमाय वाहा ॥
यमपु षे यः वाहा॥ प मतः ा सं : -
व णाय वाहा ॥ व णपु षे यः वाहा ॥
उ र यामुद सं ं - सोमाय वाहा ॥
सोमपु षे यः वाहा ॥
म ये- णे वाहा ॥ त ा यां-
पु षे यः वाहा ॥ णो द णतः -
व े यो दे वे य: वाहा ॥ ण: प मतः -
सव यो भूते यो न ं चा र यः वाहा ॥
उ रतो- र ो य: वाहा अप उप ृ ेत् ll
इ त भूतय ः ॥
॥ अथ पतृय ः॥
॥ ाचीनावीती ॥ आ ने य भमुखः
स ंजा वा य पराचीनपा णना पतृतीथन
द णतः -
वधा पतृ य: इ तमं ेण द वा अप उप ृ य
॥ तीयभागेऽ प च वधा पतृ य: इ त
द वा उपवीती(स )ं अप उप ृ ेत् ll
IIमनु यय :II
नवीती ज ांज येण - "सनका द
मनु ये यो हंत न मम" इ त दे व/ ऋ षतीथन
वा द ात् ll उपवीती ll अ न वसृजेत् ll
इमान् भूत- पतृ- मनु यय ान् भगवते
परमे राय समपया म ll
वैभव कु कण .

ब हग वा गृहांगणे ज मा स य
चांडा प तत-भूतवायसे यो भूमौ ज ं
व करेत् (पातयेत)् ॥
ये भूताः चरं त दवा/ न ं ब म ं तो
वतुद य े ाः ॥ ते यो ब पु कामो
ददा म म य पु पु प तददातु ॥

_ वा ण_ वाय ां या यां नऋ तका ये

॥ ते काका: तगृ ं तु भू यां पडं (नीरम्)
मया पतम् ॥

वैव वतकु े जातौ ौ याम ब ौ ुनौ ॥

ता यां पडो (तोयम्) मया द ो र ते ां प थ
मां सदा ॥

यमो स यम तो स वायसो स नमो तु ते ll

स तज मकृ तं पापं ब भ ंतु वायसा: ll

ब दानो रमंगणएव गोदोहनमा ं त

वा अ त थमाकां ेत् ll गृहं व मं
मं ं पठे त् ॥
ॐ ांतापृ थवी० सवा र ां तर तु ll