PROJEKT

USTAWA
z dnia ……
o zmianie ustawy o systemie oświaty

Art. 1. W ustawie z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 2021 r.
poz. 1915 oraz z 2022 r. poz. 583, 1116, 1700 i 1730) wprowadza się następujące
zmiany:
1) w art. 22an:
a) dodaje się ust. 9 -10 w brzmieniu:
“9 Organizacje społeczne biorą udział w postępowaniu, o którym mowa w ust. 8, na
zasadach określonych w art. 31 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks
postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735 i 1491).
“10. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania niezwłocznie po wpływie
wniosku, o którym mowa w ust. 3 zamieszcza informacje w sprawie toczącego się
postępowania w Biuletynie Informacji Publicznej. Informacja zawiera w szczególności:
1) datę wpływu wniosku;
2) nazwę podmiotu, o którym mowa w ust. 3;
3) imiona i nazwiska autorów podręcznika;
4) tytuł podręcznika;
5) typ szkoły i rodzaj przedmiotu, w których podręcznik ma być stosowany przy
realizacji programu nauczania.”;
2) po art. 22an dodaje się art. 22ana w brzmieniu:
“Art. 22ana 1. Osoba fizyczna lub organizacja społeczna, której dobra prawem
chronione są naruszone poprzez podręcznik, który został dopuszczony do użytku
szkolnego, może wnieść do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania
umotywowany wniosek o uchylenie decyzji o dopuszczeniu do użytku szkolnego.
2. Minister właściwy do spraw oświaty niezwłocznie po otrzymaniu wniosku, o którym
mowa w ust. 1 wszczyna postępowanie administracyjne w sprawie uchylenia decyzji
o dopuszczeniu podręcznika do użytku szkolnego. Stronami postępowania w sprawie
uchylenia decyzji o dopuszczeniu podręcznika do użytku szkolnego jest
wnioskodawca oraz podmiot, który wnosił o dopuszczenie podręcznika do użytku
szkolnego.
3. Minister, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie
uchylenia decyzji o dopuszczeniu podręcznika do użytku szkolnego.wydaje decyzję
administracyjną o uchyleniu decyzji o dopuszczeniu podręcznika do użytku szkolnego
lub o odmowie uchylenia decyzji o dopuszczeniu podręcznika do użytku szkolnego.
4. Wniosek, uchylenia decyzji o dopuszczeniu podręcznika do użytku szkolnego może
być złożony w ciągu 6 miesięcy od dnia wydania decyzji o dopuszczeniu podręcznika
do użytku szkolnego.”;
3) w art. 22ao dodaje się ust, 5a w brzmieniu:
“5a) nie zawiera materiałów i treści naruszające dobra prawem chronione;”.
Art. 2. Wnioski, o których mowa w art. 22 ana ust. 1 zmienianej ustawy, dotyczące
podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego przed wejściem w życie niniejszej
ustawy mogą być składane w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej
ustawy.
Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
 UZASADNIENIE

1. Potrzeba i cel wydania ustawy

Projekt ustawy jest zgłaszany w związku z koniecznością zdecydowanego

zwiększenia kontroli społecznej i sądowej nad procesem dopuszczania do użytku
szkolnego podręczników oraz jednoznacznego określenia w przepisach zakazu
publikowania w podręcznikach materiałów i treści naruszających chronione prawem
dobra, w szczególności godność człowieka. Problem ten stał się przedmiotem
burzliwej debaty publicznej w związku z bulwersującymi treściami, które znalazły się
w podręczniku autorstwa Wojciecha Roszkowskiego do nowo wprowadzonego
przedmiotu historia i teraźniejszość pt. “Historia i teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i
techników. Klasa 1. 1945-1979”. Zgodnie z informacją zawartą na witrynie internetowej
Ministerstwa Edukacji i Nauki podręcznik został dopuszczony do użytku decyzją MEIN nr
1145/1/2022 z dn. 1.7.2022 roku1. Stało się tak, jak donoszą media, pomimo kontrowersji jakie
podręcznik wywołał wśród recenzentów2.

Wnioskodawcy są zdania, że jednym ze źródeł takiej sytuacji jest fakt, że zgodnie z obecnym
brzmieniem art. 22an ust. 8 ustawy o systemie oświaty do postępowań o dopuszczenie
podręcznika do użytku szkolnego nie stosuje się art. 31 ustawy kodeks postępowania
administracyjnego, zgodnie z którym do postępowań administracyjnych na prawach strony
może przystępować organizacja społeczna, jeśli jest to uzasadnione jej celami statutowymi i
zgodne z interesem społecznym. W przekonaniu wnioskodawców wyłączenie to jest absolutnie
nieuzasadnionym ograniczeniem możliwości udziału społeczeństwa obywatelskiego w
kontroli władzy publicznej.

1zob.:
https://podreczniki.men.gov.pl/podreczniki/1?internet_search_book%5BbaseCurriculum%5D=3&inter
net_search_book%5BschoolType%5D=19&internet_search_book%5Bminority%5D=&internet_search
_book%5Bsubject%5D=44&internet_search_book%5BeducationType%5D=1&internet_search_book
%5B_token%5D=Y0sbahdJBgRNhZMP9-B_3hVJhB-lEmSEKblJFuYWS3E

2https://wiadomosci.onet.pl/kraj/kontrowersje-wokol-podrecznika-do-hit-tak-pisali-o-nim-dwaj-
eksperci/j13q73f
W art.22ao obowiązującej ustawy brakuje również wyrażonego explicite zakazu publikowania
treści godzących w dobra prawem chronione, w szczególności dobra osobiste człowieka.

2. Różnica między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym

Dotychczas art. 22an ust. 8 ustawy o systemie oświaty wyłączał kodeksowe
uprawnienie organizacji społecznych do brania udziału na prawach strony (a w
konsekwencji również, de facto, do zaskarżania decyzji przed sądem
administracyjnym) w postępowaniu o dopuszczeniu podręcznika do użytku szkolnego.
Proponujemy zmianę tego stanu rzeczy poprzez wprowadzenie odesłania w art. 22an
ust. 8 ustawy do art. 31 k.p.a. i umożliwienie organizacjom społecznym
specjalizującym się w kwestiach związanych z edukacją branie aktywnego udziału w
takich postępowaniach na prawach strony. Warto zaznaczyć, że obecne brzmienie
zmienianego przepisu zostało wprowadzone ustawą z dnia 22 listopada 2018 roku o
zmianie ustawy - prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 2245). Druk sejmowy zawierający projekt tejże ustawy
nie zawierał w uzasadnieniu nawet zdania dotyczącego tego przepisu (druk nr 2861,
VIII kadencja), co więcej przepis ten nie był również przedmiotem dyskusji na sali
plenarnej.

Temu samemu celowi służy proponowany art. 22an ust. 9. Jego celem jest nałożenie
na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania obowiązku transparentnego
informowania opinii publicznej poprzez zamieszczanie stosownych informacji w
Biuletynie Informacji Publicznej o toczących się postępowaniach w sprawie
dopuszczenia podręczników do użytku szkolnego. W ten sposób zainteresowane
organizacje społeczne, ale również środowiska naukowe, samorządowe czy media
będą mogły śledzić proces wydawania decyzji w tak istotnej społecznie kwestii.

Art. 30 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. przyrodzona i niezbywalna godność

człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona
nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Zawarte w podręczniku “Historia i teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i techników. Klasa
1. 1945-1979” poglądy autora dotyczące “wyprodukowanych dzieci” zbulwersowały wielu
rodziców i dzieci, a przez to naruszyły ich konstytucyjnie chronione poczucie godności.
Obowiązująca procedura dopuszczenia podręcznika do użytku nie zawiera dostatecznych
mechanizmów zapobiegania rozpowszechnianiu takich treści w podręcznikach. O ile art. 22ao
ust. 5 przewiduje wprost zakaz publikowania w podręcznikach materiałów i treści
reklamowych, brak analogicznego zakazu publikowania treści naruszających dobra prawem
chronione.

Dodanie ustępu 5a w art. 22ao stworzy jednoznaczną podstawę prawną do niedopuszczenia do

użytku podręczników zawierających treści objęte projektowanym zakazem.

Jednocześnie poprzez dodanie nowego art. 22ana stwarza się procedurę umożliwiającą
uchylenie decyzji o dopuszczeniu do użytku szkolnego podręczników zawierających takie
treści na wniosek osób lub organizacji społecznych, których dobra prawem chronione mogą
być naruszone przez podręcznik.

3. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe, prawne

Przewidywane społeczne skutki ustawy są pozytywne, gdyż przełożą się na

możliwość zwiększenia aktywnego udziału społeczeństwa obywatelskiego w
postępowaniach administracyjnych. Nie przewiduje się istotnych skutków finansowych
ani gospodarczych, poza niewielkimi kosztami administracyjnymi związanymi z
koniecznością zamieszczania stosownych informacji w Biuletynie Informacji
Publicznej i obsłudze postępowań administracyjnych z udziałem organizacji
społecznych.

4. Źródła finansowania

Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania nie generują kosztów.

5. Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych

Nie dotyczy.
 6. Wpływ na działalność mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich
przedsiębiorstw

Projekt ustawy nie określa zasad podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności
gospodarczej. Proponowane rozwiązania nie wpływają na działalność mikroprzedsiębiorców
oraz małych i średnich przedsiębiorstw.

7. Oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej

Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej, nie wymaga notyfikacji
organom Unii Europejskiej. Stanowi pełniejsze wykonanie orzeczeń Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Projekt nie zawiera przepisów technicznych wymagających notyfikacji w rozumieniu

rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania
krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. poz. 2039 oraz z 2004 r. poz.
597) oraz nie podlega notyfikacji na zasadach przewidzianych w tym rozporządzeniu.
Projekt ustawy nie wymaga przedstawienia właściwym instytucjom i organom Unii
Europejskiej, w tym Europejskiemu Bankowi Centralnemu, w celu uzyskania opinii,
dokonania konsultacji albo uzgodnienia.

8. Oświadczenie o zgodności ustawy z Konstytucją

Projekt ustawy jest zgodny z Konstytucją. W przekonaniu wnioskodawców zapewni

pełniejszą niż dotychczas realizację konstytucyjnej zasady społeczeństwa
obywatelskiego (wyrażonej m.in. w art. 12), zasady ochrony godności człowieka
(art.30) oraz prawa do nauki (art. 70).